1

EKONOMSKA GEOGRAFIJA

EKONOMIST

PRVO NASTAVNO PISMO

GLOBALIZACIJA

3.razred

Tekst uredila: DUBRAVKA PREBEG-NOVAK, prof.

Zagreb, 2011.

2

SADRŽAJPOLAZNICIMA..........................................................................................3

1. GLOBALIZACIJA – ŠTO JE TO .....................................................51.1. Multinacionalne kompanije .....................................................61.2. Globalizacija i tehnološki razvoj .............................................61.3. Globalizacija trgovine .............................................................71.4. Globalizacija financijskog sustava ...........................................71.5. Promet kao uzrok i posljedica globalizacijskih procesa ...........81.6. Litoralizacija .............................................................................81.7. Zračni, cestovni i željeznički promet kao čimbenici

globalizacije ............................................................................91.8. Globalizacija i urbanizacija .......................................................91.9. Znanstvena dostignuća i globalizacija .......................................101.10. Globalizacija i kultura ................................................................111.11. Najznačajnije negativne ocjene globalizacijskih procesa ..........12

2. GLOBALIZACIJA I POLARIZACIJA GOSPODARSKOG RAZVOJA...............................................................................................13

3. GLOBALIZACIJA, REGIONALIZMI I NACIONALIZMI – OPREČNI ILI USKLAĐENI ...................................................................................143.1. Europska

unija ................................................................................153.2. Institucije europske unije ...............................................................16

LITERATURA ZA PRODUBLJIVANJE ZNANJA .......................................18KONTROLNA ZADAĆA.................................................................................19PITANJA ZA SAMOUČENJE I PROVJERU ZNANJA .................................20PROSTOR ZA BILJEŠKE.................................................................................23

3

POLAZNICIMA!

Ovo Nastavno pismo namijenjeno je polaznicima koji žele savladati nastavni program geografije za treću godinu smjer ekonomist – za srednje obrazovanje odraslih.

U Nastavnom pismu je na sažet, jasan i pregledan način izložen osnovni sadržaj i najvažnija znanja propisanog programa geografije za treću godinu srednjeg obrazovanja odraslih. Vrijednost Nastavnog pisma daju ključni pojmovi, te sa na kraju Nastavnog pisma se nalaze zadaci i primjeri za samoprovjeru stečenog znanja. Točni odgovori na pitanja nalaze se u samom Nastavnom pismu.

Ovo Nastavno pismo podijeljeno je u tri nastavne cjeline:

1. Globalizacija – što je to?

2. Globalizacija i polarizacija gospodarskog razvoja

3. Globalizacija, regionalizmi i nacionalizmi – oprečni ili usklađeni procesi

Svako poglavlje obrađuje nekoliko nastavnih jedinica. Navedeni su brojevi stranica u udžbeniku Geografija Svijeta koje treba pročitati i proučiti kako bi se što kvalitetnije i potpunije usvojilo gradivo pojedine teme. Niz pitanja i zadaci za samoprovjeru se nalaze na kraju su ovog Nastavnog pisma koji će polaznicima olakšati savladavanje gradiva i samoprovjeru usvojenog znanja. Rješenja zadataka i odgovori na pitanja nalaze u tekstu ovog Nastavnog pisma.

Uz ovo Nastavno pismo kao osnovni izvor znanja polaznici trebaju konzultirati i redovni udžbenik iz ekonomske geografije za treći razred srednje ekonomske škole pod naslovima: Geografija Svijeta u izdanju Školske knjige iz Zagreba, u izdanju 2011. U udžbeniku su istovjetni sadržaji obrađeni postupno i detaljno. Udžbenik je bogato opremljen slikama, fotografijama, kartama, crtežima, shemama, grafikonima koji zorno ilustriraju gradivo i olakšavaju njegovo shvaćanje i usvajanje. Predlažemo polaznicima, korisnicima ovog Nastavnog pisma, iako sadržava osnovne slikovne materijale, da u udžbeniku posebnu pozornost poklone upravo slikovnom materijalu. U Nastavnom pismu se navode brojevi stranica na kojima je u udžbenicima tiskan slikovni materijal.

Na kraju, želimo da polaznicima programa srednjeg obrazovanja odraslih – smjer ekonomist ovo Nastavno pismo posluži kao pouzdan izvor znanja iz

4

nastavnog programa ekonomske geografije, da im olakša učenje i da u njima probudi želju za daljnjim obrazovanjem.

Zagreb, rujan 2011. Autor

5

1. GLOBALIZACIJA – ŠTO JE TO?( udž.str. 8 – 58 )

Globalizacija – proces povezivanja i jačanja međuzavisnosti suvremenog svijeta- Glavno ishodište globalizacije – razvijene zemlje Angloamerike, Europe i istočne

Azije- Nositelji – multinacionalne kompanije, međunarodne organizacije, globalni mediji- Omogućava nesmetano prekogranično kretanje ljudi, dobara, kapitala, vijesti i

informacija- Tipovi – gospodarski, komunikacijski, politički, kulturni, ekološki

( prouči primjere na str.11)

6

1.1. Multinacionalne kompanije

- Tvrtke koje proizvode i prodaju robu i usluge u više država- Imaju veliki kapital, veliki broj zaposlenih, velika količina znanja i organizacija

poslovanja- Značajnu ulogu u širenju imaju transfer kapitala ili prekogranične investicije ( ulaganje

kapitala u druge zemlje radi izgradnje proizvodnih i trgovačkih jedinica )- Oblici udruživanja – kooperacija, kartel, koncern, fuzija- Kompanije – Coca cola, McDonald’s, IBM, MOBIL, Siemens, Pliva .............- U širenju koriste se globalnom kulturom koje same stvaraju, a ne domaćom- U novije vrijeme izvoze velike količine kapitala u nerazvijene zemlje, koje ulažu u

proizvodne zone ( niži troškovi, viša dobit )- Banana država – zemlje koje ovise o stranom kapitalu, gospodarski i politički

nesigurne, korumpirane – Honduras, Nikaragva – multinacionalna kompanija United Fruit Company

1.2. Globalizacija i tehnološki razvoj

- Globalizacija se kao proces razvijala uz nekoliko etapa tehnološkog razvoja:a) Predindustrijska ( agrarna ili primarna ) etapab) Industrijska etapac) Deindustrijalizacijad) Tercijarna ili metropolska etapae) Restrukturiranje industrijef) Suvremena industrija visoke tehnologije – high-tech

( detaljnije o etapama vidi na str.udž.16-18 )

7

1.3. Globalizacija trgovine

- Prethodila je liberalizacija i novi organizacijski oblici proizvodnje- Važan dokument – Opći multilateralni sporazum o tarifama i trgovini – GATT

( 1.1.1948.)- GATT od 15.4.1994. prerasta u Svjetsku trgovinsku organizaciju WTO - Načela WTO – eliminacija diskriminacije, slobodna trgovina bez prepreka, otvoreno

tržište, eliminacija samovolje, osiguravanje preduvjeta za konkurenciju, uvođenje beneficija za manje razvijene zemlje

- Za razvoj globalne trgovine imala je ulogu i organizacija UNCTAD ( Konferencija UN – a za razvoj i trgovinu – razmatra aktualna pitanja vezana za trgovinu i gospodarski razvoj – daje preporuke

- OECD – organizacija za ekonomsku suradnju i razvoj – provođenje Marshallovog plana ( gospodarska pomoć nakon II. sv. rata ); unapređivanje međunarodne razmjene, razvijanje međunarodnih trgovinskih odnosa, ubrzavanje ekonomskog razvoja, održavanje financijske stabilnosti, usklađivanje ekonomske politike među državama

- Veliki doprinos razvoju globalizacije pridonijelo je i razvoj kontejnerskog prometa- Utječe na razvoj i porast trgovine uslugama

( prouči grafikone i tablice udž. str. 20 – 22 )

1.4. Globalizacija financijskog sustava

- Glavni koordinatori svjetskog sustava su:a) Svjetska bankab) Međunarodni monetarni fond ( MMF )c) Međunarodne razvojne asocijacije ( IDA )d) Nacionalne banke

- Cilj: briga o međunarodnoj ravnoteži bilance plaćanja, usmjeravanje ulaganja, davanje garancija, rast međunarodne trgovine, financijska pomoć ............( detaljno na str.udž. 23-24 )

- Globalizacija osobnih i obiteljskih financijskih sustava – kreditne kartice( detaljno na str.udž.25-26 )

8

1.5. Promet kao uzrok i posljedica globalizacijskih procesa

- Zahvaljujući pomorskom prometu započinju prva povezivanja zemalja i kontinenata- Gustoća pomorskog prometa – Atlantski ocean ( E – SJ. A. ) i Sredozemlje- Velika uloga luka u razvoju pomorskog prometa i globalizacije ( industrija, snažni

trgovački centri i carinske zone ) – Rotterdam, Singapore, Chiba, Antwerpen, Shanghai, Rijeka ..........

- Najveći udio u prometu – najveći centri gospodarstva – Zapadna Europa, Sjeverna Amerika i Japan

- Promet omogućava ubrzano povezivanje svijeta u trgovačku i gospodarsku cjelinu, potiče razvoj procesa litoralizacije i maritimizacije

- Modernizacijom prometa ( visoka tehnologija, informatizacija i automatizacija ) povećava se rentabilnost i gradnja novih kapaciteta ( brodovi giganti ), te promet postaje jeftiniji što je jedan od bitnih uvjeta za razvoj globalizacije.

Luka Rotterdam

1.6. Litoralizacija

- Proces okupljanja i razvijanja društvenog života na morskim obalama- Povezano s pomorskim prometom- Morska obala daje mogućnost razvoja, zarade , zadovoljstva i oplemenjivanja- Pokazatelji privlačnosti:

1) Gustoća naseljenosti – privlačna reljefna, klimatska i biljno-geografska obilježja2) velika koncentracija gradova i gradskih konurbacija – okrenuti prema moru, rubni

pojas, koriste prednosti priobalja3) jeftina prometnica – jednina prometnica koju ne treba graditi niti održavati4) velika koncentracija industrije, trgovine, ostalih djelatnosti – jeftiniji troškovi

prijevoza sirovina, roba i usluga- najuspješnije zemlje: Japan, Nizozemska ( luka Rotterdam ), Norverška,

Sjevernoamerička obala, Velika Britanija, Italija, Irska( detaljnije vidi udž. str. 34 – 37 )

9

primjer litoralizacije

1.7. Zračni, cestovni i željeznički promet kao čimbenici globalizacije

- Zračni promet: Razvoj prijevoza roba, usluga i putnika velika brzina i udobnost razvoj turizma poslovna putovanja internacionalno i međunarodno umrežavanje svijeta čvorišta – zračne luke povezuju se i teško dostupna i izolirana nepristupačna mjesta

- Automobilski promet: glavna poveznica – autocesta sigurniji i brži promet utječe na izgled prostora razvoj kontinentalnih i transkontinentalnih prometnica – razvoj litoralizacije

- Željeznički promet: veliku ulogu imaju brze linije koje su brže i jeftinije za prijevoz putnika, roba i

usluga ukidaju se neisplative i dotrajale željezničke pruge modernizacija – ublažavanje zavoja, električna vuča, veća nosivost pruga

- Ostali oblici prometne povezanosti: telekomunikacije kontejnerski promet e-ceste

1.8. Globalizacija i urbanizacija

- Urbanizacija – proces neravnomjernog širenja gradova pod utjecajem razvojnih procesa ( industrijalizacija, rast stanovništva, razvoj gospodarstva, razvoj prometa )

- Dolazi do razvoja gradova koji se šire prostorno i demografski ( rast stanovništva ), mijenja se način privređivanja

- urbanizacijom nastaju gradska područja koja obuhvaćaju središte, veliki grad, okolicu i male gradske satelite( detaljnije vidi na str.udž. 42 – 44 )

10

Primjeri urbanizacije

1.9. Znanstvena dostignuća i globalizacija

- Razvoj tijekom druge polovice 20.st.- Izum računala – razvoj visoke tehnologije ( high tech )- Omogućava nove oblike rada, ponašanja i mogućnosti- Omogućava brz prijenos i širenje informacija i znanja- Pojava nove ekonomije koja se temelji na znanju – inovacije- Primjena informatičke tehnologije – usavršavanje i primjena tranzistora i

mikroprocesora- Veliki protok informacija- Razvoj i primjena transatlantskih i transpacifičkih komunikacijskih kablova- Razvoj i primjena komunikacijskih satelita

11

1.10. Globalizacija i kultura

- Globalizacija utječe na postojeću kulturu – mijenja se način života, odijevanja, prehrane, zabave i slično

- Primjena stranih riječi ( npr. OK, sex, cool, baby-shop ....... )- Promjena načina prehrane – konzumacija brze hrane – fast food, coca cola, jacobs

kava .......- U odijevanju tradicionalna odjeća gubi na važnosti i zamjenjuje je odjevni predmet –

traper hlače - Utjecaj globalizacije na kulturu odijevanja, prehrane, zabave i slično najviše je

uočljiva kod tinejdžerske populacije

12

1.11. Najznačajnije negativne ocjene globalizacijskih procesa

• Nejednako sudjelovanje razvijenih i nerazvijenih u globalizacijskim procesima i koristima koje one donosi

• Dominacija razvijenih na svjetskom tržištu• Licemjerje razvijenih• Globalizacijski univerzalizam• Nedosljednost • Informatički jaz• Umreženost svjetskih regija• Epidemija side• Terorizam• Ekološki problemi• Polarizacija gospodarskog razvoja

- Protiv globalizacije javljaju se udruge koje žele ispraviti i promijeniti procese globalizacije koje negativno utječu na svijet. To su nevladine udruge i ima ih oko 25 000 ( NGO, Greenpeas, Amnesty Internacional ......... )( detaljnije udž. str. 52 – 57 )

Ključni pojmovi: globalizacija, multinacionalne kompanije, tehnološki razvoj, financijski sustav, promet, litoralizacija, urbanizacija, telekomunikacija, znanstvena dostignuća, kultura, negativne ocjene globalizacije

13

2. GLOBALIZACIJA I POLARIZACIJA GOSPODARSKOG RAZVOJA( udž. str. 58 – 63 )

- Globalizacije se često poistovjećuje s brzim gospodarskim i društvenim razvojem- Najveći problem je polarizacija gospodarskog i društvenog razvoja uopće – podjela

svijeta na razvijene i nerazvijene- Pokazatelji gospodarske polarizacije:

Bruto domaći proizvod ( BDP ) – vrijednost dobara i usluga, a izračunava se po glavi stanovnika ( per capita )♦ Nerazvijene zemlje – BDP manji od 745 USD♦ Niže srednje razvijene zemlje – BDP od 746 do 2975 USD♦ Više srednje razvijene zemlje – BDP od 2975 do 9205 USD♦ Visoko razvijene zemlje – BDP više od 9205 USD

- Postoje i druge podjele: Agrarne zemlje ili predindustrijske zemlje ( nerazvijene ) Industrijske i informacijske zemlje ( razvijene ) Industrijske ili postindustrijske zemlje

- Nakon drugog svjetskog rata svijet se dijelio u tri skupine: Prvi svijet ( razvijene industrijske zemlje tržišne ekonomije ) Drugi svijet ( socijalističke zemlje s centralnoplanskim gospodarstvom –

zemlje pod utjecajem SSSR-a ) Treći svijet ( slaborazvijene i siromašne zemlje )

- Kada se govori o gospodarskoj polarizaciji svijeta krajem 20.st. govorilo se o jezgri, poluperiferiji i periferiji svijeta odnosno razvijeni, srednje razvijeni i nerazvijeni

- U ekonomskom razvoju svijeta dolazi do velikih promjena – disperzija proizvodnje – smanjivanje ukupnog broja industrijskih radnika i povećanje udjela visokokvalificiranih profila. Smanjuje se udio potrošnje energije i sirovina, a povećava se kompleksnost i fleksibilnost. Javljaju se novi integracijski oblici koji zamjenjuju stare oblike.

- Danas se svijet dijeli na Sjever i Jug – gdje Sjever označava bogati i razvijeni dio svijeta, a Jug nerazvijeni i siromašni dio svijeta.

14

Razvijeni i nerazvijeni svijet

Ključni pojmovi: polarizacija gospodarskog razvoja, razvijene zemlje, nerazvijene zemlje, BDP, agrarne zemlje, postindustrijske zemlje, industrijske zemlje, Prvi svijet, Drugi svijet, Treći svijet, Sjever, Jug

3. GLOBALIZACIJA, REGIONALIZMI I NACIONALIZMI – OPREČNI ILI USKLAĐENI PROCESI( udž. str. 64 – 77 )

- Regionalizacija – proces jačanja pojedinih dijelova neke zemlje- Nacionalizacija – proces pretvaranja sredstva za proizvodnju u državno vlasništvo- Globalizacija i regionalizacija ne djeluju ravnomjerno u gospodarskom prostoru, ali

imaju jake polarizirajuće učinke - kapital, usluga i proizvodnja povezani su s upravljačkim centrima s globalnim dosegom moći

- Nacionalna država ima okvire za društvene procese – razvoj ljudskog potencijala, garancija socijalne sigurnosti, politike i reda.

- Značajniji oblici regionalnog razvoja pojedinih država vidljivi su na osnovi ugovora kojima se pridružuju slobodnoj trgovini ili ekonomskim zajednicama.

- Oblici regionalnih gospodarskih integracija:• Sistem preferencijala• Područje ( zona ) slobodne trgovine• Carinska unija• Zajedničko tržište • Ekonomska zajednica/ekonomska i monetarna unija

( detaljno tablicu vidi udž. str. 65 )- Europske udruge:

• EFTA ( Europska udruga slobodne trgovine )• CEFTA (Sporazum o slobodnoj trgovini srednjoeuropskih zemalja )• Vijeće Europe – promicanje jedinstva i suradnje u Europi• EEA ( Europski gospodarski prostor ) – jedinstveno tržište uz primjenu četiri

slobode – sloboda kretanja ljudi, robe, usluga i kapitala• Phare program – obnova zemalja u srednjoj i istočnoj Europi nakon sloma

komunizma ( razvoj gospodarstva )• OESS ( Organizacija za europsku sigurnost i suradnju ) – rješava sukobe, krize

i radi na pomirbi zemalja• Zapadnoeuropski savez – WEU – savez obrambenih snaga Europe

15

3.1. Europska unija

- EU – nadnacionalna organizacija koja ima za cilj jačati ekonomske integracije i suradnju između zemalja članica

- Utemeljena je ugovorom u Maastrichtu 1992.g.- Postanak i razvoj:

• 1948. Beneluks ( Belgija, Nizozemska, Luksemburg )• 1957. Europska ekonomska zajednica – EEZ ( Belgija, Nizozemska,

Luksemburg, Njemačka, Italija, Francuska )• 1973. Europska zajednica – EZ ( za poboljšanje suradnje; pristupaju Grčka,

Danska, Velika Britanija, Irska, Portugal, Španjolska )• 1991.EZ mijenja naziv i postaje Europska unija – EU ( pristupaju Austrija,

Finska, Švedska, Cipar, Češka, Poljska, Estonija, Letonija, Litva. Madžarska, Malta, Slovačka, Slovenija )

- Ulazak ostalih europskih država, pa tako i Hrvatske ovisi o brzini ispunjavanja zahtjeva za članstvo ( regionalna suradnja, reforma pravosuđa, povratak izbjeglica, rješavanja statusa manjina, suradnja sa Međunarodnim kaznenim sudom, borba protiv korupcije ..... )

- Prvi korak je pristupanje članstvu Vijeća Europe- EU ima sklopljene ugovore o trgovini i suradnji sa 68 afričkih, karipskih i pacifičkih

država- U planu je i sklapanje ugovora sa zemljama koje su bile nekad pod Ruskom

Federacijom

16

države EU

3.2. Institucije Europske unije

- Institucije imaju ulogu međusobnog povezivanja i donošenja te provođenja važnih odluka s ciljem gospodarskog, političkog, društvenog, socijalnog i kulturnog napretka i razvoja članica

- Institucije EU:• Vijeće ministara – ministri vanjskih poslova ( rasprave o poljoprivredi,

ekonomiji, prometu, okolišu itd. – najbolja rješenja )• Europsko vijeće – dva puta godišnje; opće političke smjernice

• Europski parlament – demokratski izraz i politički nadzor, donosi uredbe Unije; 732 zastupnika; zasjedanja u Bruxsellesu; tajništvo u Luxembourgu

• Europska komisija – 30 članova, imenuju se sporazumno na 5 godina, • Sud pravde Europske unije – sjedište u Luxembourgu; od sudaca i glavnih

odvjetnika; sporazumno na 6 godina; osigurava poštivanje zakona• Revizorski sud – 12 članova, sporazumno birano na 6 godina; provjerava

ispravnost i urednost prihoda i rashoda Unije, te ispravnost upravljanja sredstvima; na kraju svake godine piše izvješće

- Značenje EU:• Obuhvaća 32% površine i 54% europskog stanovništva, a ostvaruje

80% vrijednosti proizvodnje svih dobara i usluga• 40% sudjeluju u svjetskoj trgovini• Visoki standard ( BDP od 24 000 USD per capita )

17

- Stupovi EU:• Prvi stup:carinska unija, jedinstveno tržište, zajednička poljoprivredna

politika, strukturalne politike i monetarna unija• Drugi stup:zajednička vanjska politika, sigurnosna politika• Treći stup:suradnja u pravosuđu i unutarnjim poslovima

Ključni pojmovi: regionalizacija, nacionalizacija, oblici regionalnih gospodarskih integracija, europske udruge, Europska unija, Institucije Europske unije

18

Literatura za produbljivanje znanjaMatas, MateGeografija Svijeta, udžbenik za 3. razred ekonomske školeZagreb, Školska Knjiga, 2010.

19

PREDMET: EKONOMSKA GEOGRAFIJA

RAZRED: TREĆI

DEVETO NASATVNO PISMOGLOBALIZACIJA

KONTROLNA ZADAĆA

OSOBNI PODATCI

IME I PREZIME

ADRESA STANOVANJA

KONTAKT:tel./mobitel

BROJ BODOVA

Kontrolnu zadaću obavezno predajte nastavniku nakon savladavanja teksta ovog nastavnog pisma, odnosno prije prelaska na sljedeće nastavno pismo.

Ukoliko trebate pomoć, javite se nastavniku radi dodatnih konzultacija

20

PAŽLJIVO PROČITAJTE PITANJA, RAZMISLITE I ODGOVORITE NA POSTAVLJENA PITANJA. PRELISTAVNAJEM TEKSTA NASTAVNOG PISMA PROVJERITE JESTE LI ISPRAVNO ODGOVORILI NA PITANJA. TAKO ĆE TE SAZNATI DA LI STE SPREMNI ZA POLAGANJE ISPITA.

PITANJA ZA SAMOUČENJE I PROVJERU ZNANJA

1. Globalizacija je _______________________________________________________.

2. Nositelji globalizacije su:a) Trgovina i industrijab) Multinacionalne kompanijec) Multinacionalne kompanije, međunarodne organizacije i globalni mediji

3. Što su multinacionalne kompanije?______________________________________________________________________________________________________________

4. Najpoznatiji oblici multinacionalnih kompanija su:1. ________________________2. ________________________3. ________________________4. ________________________

5.Glavna obilježja multinacionalnih kompanija su: __________________________________ __________________________________________________________________________

6.Koja je razlika između industrijskog bazena i tehnološkog parka? _____________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Što je omogućilo razvoj svjetske trgovine ? ______________________________________ __________________________________________________________________________

8. Navedi nekoliko organizacija međunarodne svjetske trgovine: _________________________________________________________________________

9. Koje je značenje međunarodnih organizacija svjetske trgovine? _____________________ _________________________________________________________________________

10. Koja su obilježja svjetskog financijskog sustava? ________________________________ _________________________________________________________________________

11. Navedi glavne koordinatore svjetskog financijskog sustava: 1. _______________________________________ 2. _______________________________________ 3. _______________________________________ 4. _______________________________________

21

12. Što je MMF ? ____________________________________________________________ _________________________________________________________________________

13. Što je kreditna kartica ? _____________________________________________________ _________________________________________________________________________

14. Kako promet utječe na procese globalizacije? a) pomorski promet ________________________________________________________ _______________________________________________________________________ b) zračni promet ___________________________________________________________ _______________________________________________________________________ c)cestovni promet __________________________________________________________ _________________________________________________________________________ d)Željeznički promet ________________________________________________________ _________________________________________________________________________ e)ostali promet ( telekomunikacijski, kontejnerski ) ________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________

15. Litoralizacija je __________________________________________________________.

16. Pokazatelji privlačnosti priobalnih područja su: 1. _____________________________________ 2. _____________________________________ 3. _____________________________________ 4. _____________________________________

17. Urbanizacija je ___________________________________________________________.

18. Na koje sve načine znanstvena dostignuća utječu na procese globalizacije? ____________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________

19. Na koje sve elemente kulture utječe globalizacija? _______________________________ ________________________________________________________________________

20. Nabrojite najznačajnije negativne ocjene globalizacijskih procesa: 1. ___________________________________ 2. ___________________________________ 3. ___________________________________ 4. ___________________________________ 5. ___________________________________ 6. ___________________________________ 7. ___________________________________ 8. ___________________________________ 9. ___________________________________ 10. ___________________________________ 11. ___________________________________ 12. ___________________________________

22

21. Napiši što prikazuju sljedeće slike:

23

PROSTOR ZA BILJEŠKE

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

24

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

25

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

26