duyu fizyolojisi ve deri duyuları · fizyoloji anabilim dalı duyu fizyolojisi ve deri duyuları...
TRANSCRIPT
![Page 1: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/1.jpg)
28.12.2012
1
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Duyu Fizyolojisi ve
Deri Duyuları
Doç. Dr. Sinan Canan [email protected]
• Mekanik değişim ile uyarılan • Dokunma
• Dokunma • Basınç • Vibrasyon (titreşim) • Gıdıklanma
• Pozisyon • Statik pozisyon • Hareketin hızı
• Sıcak ve soğuk algısı • Termoreseptif duyular
• Dokulardaki hasar ile etkinleşen • Ağrı
Somatik Duyular
![Page 2: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/2.jpg)
28.12.2012
2
• Eksteroreseptif duyular-vücudun dış yüzeyinden • Propriyoseptif duyular-pozisyon duyuları, tendon ve kas
duyuları, ayak tabanından gelen basınç, denge
Somatik Duyular-Diğer sınıflamalar
• Visseral duyular-iç organlardan gelen • Derin duyular-fasyalar, kaslar, kemiklerden gelen “derin”
ağrı, basınç ve vibrasyon duyuları
Duyu reseptörleri genel özellikleri
• Reseptörler farklı duyu tiplerini sinirsel sinyallere (A.P.) çevirerek SSS’e iletir
• Sinyaller, duyusal reseptörler aracılığıyla oluşan aksiyon potansiyellerinin ulaştırıldığı beyin tarafından oluşturulur
• Duyusal reseptörler çevresel uyaranların özel tiplerine (modalite) cevap verir
![Page 3: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/3.jpg)
28.12.2012
3
• Basit reseptörler • Karmaşık sinirsel • Özel duyular • Kemo(kimyasal) reseptörler • Mekano(mekanik) reseptörler • Termo(sıcaklık) reseptörler • Foto(ışık) reseptörler
Duyu reseptörü tipleri
Duyu reseptörü tipleri
![Page 4: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/4.jpg)
28.12.2012
4
Reseptör potansiyeli-Jeneratör potansiyel
• Duyusal sinir sonlanmaları, uyarana cevap olarak zar potansiyeline dönüşebilen yerel dereceli potansiyeller oluştururlar
• Potansiyel değişimleri à Reseptör (=jeneratör) potansiyeli.
Reseptör potansiyeli oluşumu
1. Zarın iyon geçirgenliğinin değişmesi ile iyon akışı 2. Uyaranın şiddetine göre değişen potansiyel değişikliği
![Page 5: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/5.jpg)
28.12.2012
5
Reseptör potansiyeli-aksiyon potansiyeli ilişkisi
• Süre • Adaptasyon-alışma • Tonik reseptörler • Fazik reseptörler
• Yoğunluk, şiddet • Yerleşim
• Reseptif alan • Lateral inhibisyon
Duyu tipi (duyusal modalite)
![Page 6: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/6.jpg)
28.12.2012
6
• Duyusal adaptasyon: • Sabit uyaran
durumunda uyaran algısının giderek azalması, yok olması.
Duyusal adaptasyon
Fazik reseptörler
![Page 7: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/7.jpg)
28.12.2012
7
Tonik reseptörler
• Süre • Adaptasyon-alışma • Tonik reseptörler • Fazik reseptörler
• Yoğunluk, şiddet • Yerleşim
• Reseptif alan • Lateral inhibisyon
Duyu tipi (duyusal modalite)
![Page 8: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/8.jpg)
28.12.2012
8
Duyu tipinin şiddeti, yoğunluğu
• Şiddetin farklı dereceleri 1. İleten paralel liflerin sayısı artırılarak-
uzamsal birikme 2. Tek lif boyunca daha fazla sayıda impulsun
iletilmesiyle-zamansal birikme
Uyaran şiddeti-uzamsal birikme
![Page 9: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/9.jpg)
28.12.2012
9
• Süre • Adaptasyon-alışma • Tonik reseptörler • Fazik reseptörler
• Yoğunluk, şiddet • Yerleşim
• Reseptif alan • Lateral inhibisyon
Duyu tipi (duyusal modalite)
Duyu tipi (duyusal modalite)-lateral inhibisyon
![Page 10: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/10.jpg)
28.12.2012
10
Deri
DERİ DUYU RESEPTÖRLERİ
1. Serbest sinir uçları 2. Kıl dibi organları 3. Pacini cisimciği 4. Krause cisimciği 5. Meissner cisimciği 6. Ruffini sonlanmaları
![Page 11: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/11.jpg)
28.12.2012
11
Dokunma, basınç, vibrasyon
Dokunma, basınç, vibrasyon
• Dokunma: Deri ve deri altında bulunan dokunma reseptörleri ile
• Basınç: Daha derin dokulardaki şekil değişiklikleri ile
• Vibrasyon: Hızlı, tekrarlayıcı duyusal sinyallerle
Aynı tip reseptörler tarafından algılanırlar
![Page 12: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/12.jpg)
28.12.2012
12
Pacini cisimciği
• Dokuların sürekli hareketi ile uyarılır
• Hızlı adaptasyon • Yüksek frekanslı
(30-800 devir/sn) vibrasyona duyarlı
• Aβ tipi sinir lifi ile taşınır
Meissner cisimciği
• Tüysüz deride; parmak uçları, dudaklar, vs….
• Kapsülü içinde Aβ tipi sinir lifi bulunur
• Hızlı adaptasyon! • Düşük frekanslı (2-80
devir/sn) vibrasyona duyarlı
• Çok hafif cisimlerin deri üzerindeki hareketine de duyarlı
![Page 13: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/13.jpg)
28.12.2012
13
Merkel diskleri
• Dokunma; yüzey yapısının saptanması, var olan durumun farkındalığı, deriye sürekli temas eden cisimlerin algılanması
• A-β tipi lifler (tüm grup bir lifle)
• Tüylü deride de bulunur • Yavaş adaptasyon gösterir • Gruplaşma-İggo kubbe
reseptörü
Ruffini sonlanmaları
• Derin tabakalarda, eklem kapsüllerinde
• Ağır ve devamlı dokunma; basınç sinyallerinin sürekliliğininin bildiriminde
• Adaptasyon çok az • A-β tipi lifler
![Page 14: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/14.jpg)
28.12.2012
14
Kıl dibi reseptörleri
• Dokunma, kıl hareketi • Nesnelerin ilk temasını ve
hareketini saptar • A-β tipi lifler
Serbest sinir uçları
• Her yerde • Dokunma, basınç, ağrı,
gıdıklanma • • A-δ ve C tipi lifler
![Page 15: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/15.jpg)
28.12.2012
15
Gıdıklanma ve kaşınma
• Hızlı adapte olan mekanoreseptif serbest sinir sonlanmaları
• Yüzeyel yerleşim • C tipi miyelinsiz lifler • Kaşınmada amaç: irritandan kurtulma….
![Page 16: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/16.jpg)
28.12.2012
16
• Nosiseptörler • Refleksif yol • Hızlı ağrı • Yavaş ağrı
Ağrı
![Page 17: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/17.jpg)
28.12.2012
17
Refleksif yol
• Serbest sinir uçları • Soğuk reseptörleri • Sıcak reseptörleri • Ağrı reseptörleri • Duyusal kodlama:
• Yoğunluk • Süre
Isı
![Page 18: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/18.jpg)
28.12.2012
18
TERMORESEPTÖRLER
• Soğuk-sıcak-ağrı • Krause cisimciği= soğuk
reseptörü • Aδ sinir lifi ile • 10-40 °C
• Serbest sinir sonlanmaları= sıcak reseptörü • C lifleri ile • 30-40 °C
Krause cisimciği
Isı
![Page 19: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/19.jpg)
28.12.2012
19
Isı-ağrı
Duysal sinir lifleri
• A grubu: Miyelinli • Aα lifleri: çap: 10-20 µm, ileti hızı 80-120 m/sn • Aβ lifleri: çap: 5-15 µm, ileti hızı 35-75 m/sn • Aγ lifleri: çap: 3-10 µm, ileti hızı 10-50 m/sn • Aδ lifleri: çap: 1-5 µm, ileti hızı 5-30 m/sn
• C grubu: Miyelinsiz • Çap: 0.5-2 µ, ileti hızı 0.5-2 m/sn
![Page 20: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/20.jpg)
28.12.2012
20
Grup Ia: Kas iğciği annulospiral sonlanmaları (Aα lifleri) Grup Ib: Golgi tendon organı afferentleri (Aα lifleri) Grup II: Deri dokunma reseptörleri ve kas iğcikleri
afferentleri (Aβ ve Aγ lifleri) Grup III: Sıcaklık, kaba dokunma, batıcı ağrı ileten lifler
(Aδ lifleri) Grup IV: Ağrı, sıcaklık, kaba dokunma, kaşıntı duyularını
ileten miyelinsiz lifler (C grubu)
Duysal sinir lifleri
Somatik yollar
![Page 21: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/21.jpg)
28.12.2012
21
Duyusal homonculus
Dermatomlar
![Page 22: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/22.jpg)
28.12.2012
22
Reseptörden kortekse
• İki noktaya dokunuşun ayrı ayrı hissedilmesi için noktalar arasında olması gereken minimum mesafenin saptanması
• Reseptif alanlar arası mesafe
• Dokunma duyarlılığının saptanması. • Mesafe minimum
aralıktan daha azsa 2 nokta 1 nokta gibi algılanır
İki noktanın ayrı hissedilmesi
![Page 23: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/23.jpg)
28.12.2012
23
İki nokta ayrımı
İki nokta ayrımı
![Page 24: Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları · Fizyoloji Anabilim Dalı Duyu Fizyolojisi ve Deri Duyuları Doç. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com • Mekanik değişim ile uyarılan •](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022033120/5e47a9a9626e9853ac76fb5e/html5/thumbnails/24.jpg)
28.12.2012
24
İki nokta ayrımı