8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

1/8

Dnyada klim ve Doal Bitki rts

Dnyada Grlen klim TipleriBir yerde benzer scaklk, basn, rzgar, nemlilik ve ya zelliklerinin uzunsre etkili olmasyla iklim tipleri belirmektedir. klimi oluturan bu elerden

birinin ya da ikisinin farkl olmas, deiik iklim tiplerinin ortaya kmasnaneden olur.Dnyada grlen iklimler, scak kuak iklimleri, lman kuak iklimleri vesouk kuak iklimleri olarak ana blmde toplanr.

1-Scak Kuak klimleri

Scak Kuak klimlerinin Ortak zellikleri

Yllk scaklk ortalamalar 20Cnin stndedir.Scaklk farklar Ekvatordan uzakladka artar.Souk mevsim yoktur.Ya zellikleri farkllk gsterir.

a-Ekvatoral klim

Ekvatoral klimin zellikleriYllk scaklk ortalamasnn 20Cnin stnde olduu ekvatoral iklimde yl

boyunca yaz koullar yaanr.Gne nlar, yl boyunca dik ve dike yakn alarla geldiinden yllk scaklkfark azdr.Yl boyunca ykseltici hava hareketlerine bal olarak konveksiyonel yagrlr.Yllk ya miktar 2000 mmnin zerindedir. Her mevsimin yal olduu

ekvatoral blge akarsularnn rejimleri dzenlidir ve yl boyunca bol su tar.Gne nlarnn dik geldii Mart ve Eyll aylarnda yalar artar. Bu nedenleekinokslarda (21 Mart 23 Eyll) akarsularda kabarma olur.Konveksiyonel Ya : Isnan havann ykselerek soumas ile oluanyalardr.

UYARI : Ekvatoral iklimde yllk scaklk farklarnn az olmas gne nlarnnyere deme alarnn az deimesiyle, gnlk scaklk farklarnn az olmas isenem orannn yksek olmasyla ilgilidir.

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

2/8

Ekvatoral klimin Doal Bitki rtsYl boyunca scaklk ve nem koullar elverili olduundan srekli yeilkalabilen yayvan yaprakl aalardan oluan gr ormanlardr. Yamur ormanlarad verilen bu ormanlardaki aalarn boyu ya miktarnn fazla olmas

nedeniyle 40-60 m lere kadar kabilir. Ormanalt floaras da ok zengindir.Ormanalt Floras : Orman rts altnda lo ortamda yetien, ounlukla ot vesarmak trlerinin oluturduu bitki topluluudur.

Ekvatoral klimin Grld Yerler10 Kuzey ve Gney enlemleri arasnda,Gney Amerikada Amazon Havzasnda,Afrikada Kongo Havzasnda ve Gine Krfezi kylarnda,Asyada Endonezya Adalarnda grlr.

b-Yazlar Yal Tropikal klim (Savan)

Yllk scaklk ortalamas 20Cnin stndedir.Yazlar scak ve yal, klar scak ve kurak geerGne nlarnn dik ayla geldii yaz aylarnda konveksiyonel yalargrlr.K aylarnda subtropikal yksek basncn (DYB) etkisinde kaldndan kkurakl belirgindir.Yllk ya miktar 1000 mm civarndadr.

UYARI : Savan ikliminde gnlk scaklk farklar, nemlilik nedeniyle yazn az,kn fazladr.

Yazlar Yal Tropikal klimin (Savan klimi) Doal Bitki rtsYaz yalaryla yeeren, uzun boylu, gr ot topluluklardr. Bunlara savan adverilir. Savanlar arasnda yer yer kurakl aalar grlr. Akarsu boylarnda isegaleri ormanlar grlr.

Galeri Ormanlar : Savanlardaki, kk akarsu boylarnda grlen, ounlukla50-100 m geniliinde, bir akarsu a biiminde uzanan ve srekli yeilkalabilen nemli ormanlardr. Galeri ormanlar olarak adlandrlmalarnn nedeni,aalarn, akarsuyun stn bir galeri eklinde kapatmasdr.

Yazlar Yal Tropikal klimin (Savan klimi) Grld Yerler10 enlemleri ile dnenceler arasnda,Orta Amerikada,Sahra l ile Ekvatoral Afrika arasnda,

Gney Afrikada,Gney Amerikada,

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

3/8

Kuzey Avustralyada,Madagaskarn batsnda grlr.

c-Muson klimi

Muson kliminin zellikleriK scakl 10C - 20C arasnda deiir. Yllk scaklk ortalamas 20C ninstndedir.Muson rzgarlarnn etkisiyle yazlar scak ve bol yal geer. Klar ise lk vekuraktr.ounlukla 2000 5000 mm arasnda deien yllk ya miktar baz yerlerde10000 mmyi gemektedir. rnein Hindistann erapuni kasabasnda yllkya miktar 12000 mmyi bulmaktadr.

Yaz aylarnda orografik yalar grlr.Orografik Yalar : Nemli hava ktlelerinin bir da yamacna arparakykselmesi sonucunda oluan yalardr.

Muson kliminin Doal Bitki rtsYan fazla olduu yerlerde, k aylarnda yapraklarn dken yayvan yapraklaalardan oluan ormanlar grlr. Bu ormanlara muson ormanlar denir.

Muson kliminin Grld YerlerGney, Dou ve Gneydou Asya kylarnda,Madagaskarn dousunda,Avustralyann kuzeydousunda,Kuzey Amerikann gneydou kylarnda grlr.

d-l klimi

l kliminin zellikleriGnlk ve mevsimlik scaklk farklarnn azla olmas karakteristik zelliidir.Yalar yok denecek kadar azdr.Scaklk farklarnn fazla olmas, kayalarn fiziksel olarak paralanpufalanmasna neden olur.Kimyasal zlme yetersiz olduundan toprak oluumu zordur.

l kliminin Doal Bitki rtsKurakla uyum salam olan kurakl otlar ve allardan oluur. Kurakla eniyi uyum salam bitkiler, gvdesinde ok miktarda su biriktirebilenkaktslerdir. zerlerindeki kk dikenler, bitkinin s kaybn azaltmaktadr.Ayrca yer alt sularnn yzeye kt yerlerde vahalar olumutur.

Vaha : llerde suyun bulunduu, bitkilerin yetiebildii, insanlarn yerleipbarnd yerdir. Vahalar akarsu boylarnda, kuyularn ald yerlerde, byk

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

4/8

su kaynaklar yannda gelimitir.

l kliminin Grld YerlerAsya Ktasnda; Arabistan, Gobi, Taklamakan llerinde,

Kuzey Amerikada; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika llerinde,Afrikada; Byk sahra, Kalahari, Namibya llerinde,Avustralyada; Byk Kum lnde,Gney Amerikada; Atakama lnde grlr.

UYARI : llerin en byk blm Kuzey yarm Krededir. Bu durum,karalarn Kuzey Yarm Krede Gney Yarm Kreden daha fazla olmasnnsonucudur.

2-Ilman Kuak klimleriIlman Kuak klimlerinin Ortak zellikleriYllk scaklk ortalamalar 20Cnin altndadr.Scaklk farklar belirgindir.4 mevsim yaanr.

a-Akdeniz klimi

Akdeniz kliminin zellikleriYazlar scak ve kurak geer.Yllk ortalama scaklk 18C - 20C arasnda deiir.Yazn genileyen subtropikal antisiklon (DYB), Akdeniz iklim blgesinde yazkurakln belirginletirir.Klar lk ve yaldr. nk k aylarnda gezici alak basnlar cepheselyalara neden olur.Yllk ortalama ya miktar 600-1000 mm arasnda deiir ve ya rejimidzensizdir.

Kar ya ve don olay ender grlr.Don Olay : Havann ak ve durgun olduu k gecelerinde ar snmanedeniyle toprak donar. Don olay tarmsal retime byk lde zarar verir.Karasal blgelerde don olay sk grlr.

Akdeniz kliminin Doal Bitki rtsKsa, bodur aa ve allardr. Bu bitki rtsne maki ad verilir. Yazkuraklna uyum saladndan yapraklar genellikle sert, tyl, ince veuzundur.Zeytin, defne, keiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitkitopluluu iinde yer alr.

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

5/8

Akdeniz kliminin Grld YerlerAkdeniz evresindeki lkelerde,Gney Portekiz kylarnda,Afrikada Kap Blgesinde,

Gneybat Avustralya kylarnda,Orta ilide,Kuzey Amerikada Kaliforniya yresinde,Gney Afrika Cumhuriyetinin Gney kylarnda grlr.

UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30-40 enlemleri arasnda grlr.

b-Ilman Kuak Okyanus klimi

Ilman Kuak Okyanus kliminin zellikleriOrta Kuak ktalarnn bat kylarnda, bat rzgarlarnn ve scak suakntlarnn etkisiyle gelien bir iklim tipidir.Yllk ortalama scaklk 20Cnin altndadr.Scaklk farklar belirgin deildir.Yazlar serin ve yal, klar lk ve yal geer.Her mevsim yaldr. Sonbahar ve k yalar daha belirgindir.Kar ya ve don olay ender grlr.K aylarnda cephesel, yaz aylarnda hem cephesel hem de ykselim yalargrlr.

UYARI : Okyanus ikliminin belirmesinde temel etken bat rzgarlar ve scak suakntlardr.

Ilman Kuak Okyanus kliminin Doal Bitki rtsYayvan ve ine yaprakl aalardan oluan karma ormanlardr.Yer yer ayrlar grlr.

Ilman Kuak Okyanus kliminin Grld Yerler

Kuzey Amerikann bat ve gneydou kylarnda,Gney Amerikann gneybat kylarnda,Bat Avrupann Atlas Okyanusu kylarnda,Yeni Zellandada,Afrikann gneyinde,Avustralyann dousunda,Tasmanyada grlr.

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

6/8

c-Ilman Kuak Karasal klim

Ilman Kuak Karasal klimin zellikleriYazlar scak ve kurak, klar souk ve kar yal geer.

Gnlk ve mevsimlik scaklk farklar belirgindir.En yal mevsim ilkbahardr.Don olay sk grlr.Scak llerin kenarlarnda grlen karasal iklimde yaz mevsimi ksa srer.

UYARI : Ilman karasal iklimde k aylarndaki ya azl, termik yksekbasncn etkili olmasna baldr. Yazn grlen yalar ise konveksiyoneldir.

Ilman Kuak Karasal klimin Doal Bitki rts

lkbahar yalaryla yeeren, yaz kurakl ile sararan ksa boylu otlardr.Bunlara step ya da bozkr denir. Steplere Kuzey Amerikada preri, GneyAmerikada pampa ad verilir. Yksek yerlerde yer yer ine yaprakl aalargrlr.Ilman Kuak Karasal kliminin Grld YerlerKuzey ve Gney Amerikann i ksmlarnda,Anadolunun i ksmlarnda,Irakta,randa,Trkistanda,Afrikann i ksmlarnda,Avustralyann i ksmlarnda grlr.Souk Kuak klimleri60 - 90 enlemleri arasnda grlr.Scaklk yl boyunca dktr.klimin elverisiz olmas tarm snrlandrmaktadr.

3-Souk Kuak

a-Karasal klim

Bu iklim iki alt blme ayrlr.

-Yaz ve K Souk Karasal klimYllk scaklk farklar belirgindir.Yazlar souk, yer yer serin ve ksa, klar ise ok souk, uzun ve karl geer.Kar uzun sre toprakta kalr.En yal mevsim yazdr ve konveksiyonel ya grlr.

Scaklk ortalamalarnn Ekvatora doru gidildike artmasna bal olarak bu

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

7/8

iklim tipi deiir ve yazlar scak karasal iklime geilir.

-Yazlar Scak Karasal klimK scaklar -10Cnin altna inmez.

Yaz scaklklar 20C nin stne kar.Ya miktar fazladr. lkbahar ve yaz yalar daha belirgindir.

Souk Kuak Karasal klimin Doal Bitki rtsne yaprakl aalardan oluan ormanlardr. Bu bitki rtsne tayga ad verilir.Yer yer ayrlar grlr.

Souk Kuak Karasal klimin Grld YerlerSouk kuan yazlar scak karasal iklimi,ABDnin kuzeydousunda,

Kanadada,Kuzey inde,Manuryada,Rusyada,Orta Sibiryada grlr.Souk kuan yazlar da souk karasal iklimi,Asya, Avrupa ve Amerika ktalarnn kuzeyinde, tundra ikliminin altnda birkuak halinde grlr.

b-Tundra klimi

Tundra kliminin zellikleriYazlar ok ksa ve serin geer. Yaz scakl 10Cnin stne kmaz.Yllk ya miktar 250 mm civarndadr.Klar ok souk ve uzun geer.Toprak k aylarnda donmu haldedir.Yaz aylarnda topran st ksmlarnda zlmeler grlr ve bataklklaroluur.

Tundra kliminin Doal Bitki rtsDk scakla ve kurakla uyum salam olan ksa boylu allar, otlar veyosunlardr.Bu bitki rtsne tundra ad verilir.

Tundra kliminin Grld Yerler60-70 enlemleri arasnda,

8/3/2019 DNYADAK KLM VE DOAL BTK RTS

8/8

Asyada,Avrupada,Kanadann kuzey ksmlarnda,Gney Amerikann gney ksmlarnda grlr.

c-Kutup klimi

Kutup kliminin zellikleriScaklk yl boyunca 0Cnin altndadr.Scakln dk olmas buharlamay engelledii iin ya az ve kar

biimindedir.Srekli donmu halde olan toprak kar ve buz ile kapldr.

Kutup kliminin Doal Bitki rtsToprak , srekli kar ve buz rts ile kapl olduu iin bitki rtsnden szedilemez.

Kutup kliminin Grld YerlerKutuplar evresinde,Grnlandda,Antartikada grlr.