Download - Ho bieu chanh hai vo

Hai V 1 www.hobieuchanh.com

Hai VH Bi u Chánh

I

G n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông,tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nênngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y:

n Qui ph ng ph t h n v n v tVàm Láng ào sóng c nh tranh.

Ch c có nhi u anh ch em b n ph ng ch a bi t S n Qui là cái gì âu.S n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công.Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát

n i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng,b ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i.

Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm,gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai o n th ng tr m,c ng c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n.

Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nungúc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18.

Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoàing con ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c

th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, làng ai thích c a vua T c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, chnh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i trong gi ng, thì không còn n a.

Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vangc a S n Qui ngày tr c.H i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu c n m ch quy n th ng tr

c vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i tquan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô c em gia quy n n khai c l pnghi p.

Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa o thu c v tr n nh T ng, là M Thobây gi .C Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu

bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch nhc . C t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c . i n a phì nhiêu, trên gi ng c irau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanht t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phúth nh v ng.


C Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi cy thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên

môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng inh u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh .

Ch ng qua i, con c a c là Ph m ng Long n i nghi p mà d y h c.Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng

Long ào t o môn c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy nV n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh ingh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p c i công.C Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m u t i Gia nh c ng là

môn c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n,Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa i n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t ct ng Chánh Tr Khanh.

Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , làc Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa, c sung vào b Thamm u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài.

Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thìc Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c c th ng ch cTh ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v ivua Minh M ng.N m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v ông cung

Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph mng H ng lên ngôi Hoàng H u.N m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T c, m i

phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u.Vua T c l i truy phong:

1. C Ph m ng H ng t c c qu c công2. C Ph m Long t c Ph c An H u3. C Ph m ng X ng t c Bình Thành Bá4. C Ph m ng Thiên t c M Khánh T5. C Ph m ng Khoa t c Trung Thu n, i phu

Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T cn m phía sau ph th .

y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyênthâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a cHoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th .

Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ngmà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên GòCông m i c ti ng a linh nh n ki t".

Ng i nh t mà ki t?Hay là t nh ng i mà linh?


Hai v n y ai mu n phân gi i th nào tùy ý.T khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì

già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i logiúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c c n a, nên c thôi d y o h c, cho môn trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi.

n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c aPh m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn

g n xa n xin th giáo v i ông c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t ing khoa c .Trong ám môn này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c

xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s pt i c u s g i b c thang mây.

Nào dè n u n m T c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy nPháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mésông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh.

Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn ; th y trò u không an tronglòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c.

Cách ít ngày có t c a quan T ng c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i làHuy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dânc ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm.

Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhaum i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c un c.


IILê H u Hào, môn cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n S n Qui, n m nay

c u ã c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh.C u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà xóm Tre, g n mé sông Bao Ng c.Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i

con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ôngmang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông,công, th ng.

Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con nh c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè nglàm quan, r i l ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làngxóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau knghi p nhà nông cho ông. Ông cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng s c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ôngPh m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m ihi n t c.

M y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, locày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh l y lúa mà n. TC u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c v i ông LêH u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch, ng nh h t c m manh áo, ch khôngk công mà òi ti n m n.

Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3c n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m tchi c ghe nh u trong x o phía sau hè, ghe y dùng ra mé sông Bao Ng c câu cá,l i tôm mà n m i ngày m i b a.

Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b atr c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r in c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ngth y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân.

H u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n ycon tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y?

H u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trênván r i ngó cha ch m rãi nói:

- Có gi c nên th y bi u ngh h c xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i shay.

- a! Gi c âu? Sao nhà ây không nghe nói?- Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng

có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàuc a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c

ng m nh m vào Nhà Bè.- Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ?


- Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i,b i v y hôm qua có tin quan Huy n c t c a quan T nh cho hay gi c ã hthành Gia nh r i.

- Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k .- B i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ngd p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng conngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c.

- Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y o t thành r i, còn h c gì c n a. Lúc tháibình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i ng khoa m cc a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ngTre mà h c võ ngh thì h p th i h n.

- Gi c tình c âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c c mà li u.- Anh em b n h c c a con con h tính làm sao?- Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà

ph n ông thì nói v th a cha m hay coi cha m nh l nào. M y anh ã cóv coi b ã b i r i.

- M y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i haysao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i haykhông?

- Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây.- Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u

mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính.Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a ng n u c m.C u Hào xách gói em trên cái gi ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng

ó.T C u i th m ru ng v , qu n áo t mem, d ng cây tre ngoài c a, b c vô th y

Hào thì m ng h i l ng x ng.Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám

m a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nóicó n i chút nh, anh ã gi m l i r i.

Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m,ng n c ròng i gi ng câu ki m cá n.

Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r ithì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con:

- Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánhn ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh emch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n satr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thunay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho

c.- Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t

ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i rachi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc

trong nhà, làm nh v y con h th n quá.


- ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. Hã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao c.

- H c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b nc a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c nhà c.

- V y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thìng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a cógì ch c ch n. i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.

- các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên sgom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu línhthêm.

- . Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v idân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V ychuy n n y không g p âu. Con ng lo. i coi có l nh gì r i s hay.n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu.

Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên.Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tincó gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào.Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v .

H u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét t trên b ván g n ó, trí t l v s u quân xu t tr n ng gi n c c u dân.

Ông Thu n x ng x m b c vô. Hào l t t l i ván mà ng i, nh ng võng cho chan m. C u h i:

- T h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào?- L i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c

Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng.- H nghe nói có gi c coi b h s hay không cha?- Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có

bi t ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cócây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con .

- Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta ngc n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch .

- H nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lênng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi cánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên

tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bàcon gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn

t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng háikhông s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ngtráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác. i u c n nh t bây gi là nhànào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h cógi c t i thì hi p nhau mà ch ng c .

- Binh s bây gi h có súng i u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph iánh v i dao búa hay là mác thong âu cha.


- Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c mdao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t.H u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai

tr c ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c.D lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th

nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng .


III

Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa.Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì n, ch không nghèol m.

S d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h nxóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông làd a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công.Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d .

Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c cólúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c ikhông bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i màch m.

L i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h n tháng 11, tháng ch p n c m n d isông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t

t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay làgánh lúa i i.

Dân xóm Tre ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu nnói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ngnói c ng, song trong b ng có h i lo.

Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t uxóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m u xóm,phía g n ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi uh n ng i khác.

Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Màông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nhkhông có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhànông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cáingh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h .

Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chungquanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ngheo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n ch a n lúa muôn. Cònhai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch cr i.

Ông Bá h Hà V n C m n m nay c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu im i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t,trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh,n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph

giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tênHà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng.


Nhà ông Lê H u Thu n u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m u xómphía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra ng cái ng i vô phía S nQui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H .

Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhàông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch nng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch ng nócoi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công ng cho ông kh i c c lòng b c trí.

Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t ànghoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn cao nh t c a ông NhiêuHi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nóichuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông snói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng.

Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nóicho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr vnói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã o t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dânph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c.

Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai ng tu i c ng tráng, nghe cógi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ôngThu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng.

Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n ivô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr un c.

Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã màthôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy nch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s condân c a t n c.

Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào:- Nghe nói c u ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi

gi ng gì c.- Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p c mau, thì có ls thi c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i.

- C u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì?- coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch

th i v n.Ông Thu n ti p nói:- Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ngd p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s nnh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dânlàng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó,l i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c nhà màh c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.

Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói:


- L i anh phân nghe c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nhanh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì c.

Ông Thu n ti p nói:- H i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu nv i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h tth y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em vbinh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình ây

u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c ch. Ph i cóng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch .

Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói:- Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y

th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong,k ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch .

Ông Thu n nói:- Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm

dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n.- Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i c. Anh bi u anh em s m

binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho.- Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu.- Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi d y

bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a.ng lo s ti n b c.

- c v y thì t t. tôi bàn l i v i anh em.- , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho

con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c iv r i c u ây c m u i binh xóm tre c a mình c mà. Này, tôi m i anhv i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy nó l i cho k ng b t u th c hành cho s m.

- c. X tôi ra.- H i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i. tôi v

tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v ianh.

- c. X mát tôi s d t nh ra.Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h

ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n rach ng nào c ng c h t. Tôi ít i âu".

Hào g c u áp l . Ông Bá h gi ng dù che i v .n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i

hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m.Ông Thu n d n con chi u nhà n c m, ng ch ông, r i ông i.Hào l y m t quy n sách em l i võng n m c.


Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n mph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c.

T i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b c vô nhà có con chó vàng ch y theongo t uôi m ng.

Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c i áp:- Còn n gì c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình

cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làmn no mu n n t b ng.

- Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v tgà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n.

- Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe cógi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà controng xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còngì mà giàu n a.

- Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao?- Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng

trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a.- Sao mà ích l i riêng cho nhà mình?- Ây, th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà

con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nóbi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây giph i:Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i rèn t p àn ông con trai

trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ôngBá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó.Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, iao, o n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng

th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá hgiúp cho.Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, tch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph iph i c t ng i canh ch ng. n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào khôngcó r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v .

- Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i c,ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n h t r i t nhà càng kh . Thà ch t chobi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ngh , ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u haykhông?

- Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ngTháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Cònth rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn bén l m. Ông Bá h nói ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho

chú làm.


- Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm hch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ?

- Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trongxóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha conmình i t u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sángm t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cáchmình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu ih t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tránglà bao nhiêu, s lão h ng c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n ybi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y nghvõ và ai không s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l ph th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n làm g ng. Ông skhuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v

làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u im i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h ng nghe bàn vi c côngích.

- c. L p s ki m i m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l iích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói c. Mà theo l i cha nói n ygi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ôngBá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu.

- Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi cha nói cho con nghe. Hòichi u n u ng mà bàn tính cu c phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nóithu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g congái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã conh c không c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi

c. Con v nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh chab ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òil v t chi h t.

- ng nói nh v y cha ch u hay không?- Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có

chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v ycha h a l i v i ông Bá h r i.

Thu nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho cch Huê k nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Tronggia ình b c x u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cham nh, d u trai d u gái c ng v y, cha m nh âu thì ph i ch u ó, không c phépcãi.

H u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàngchâu mày nh ng không dám cãi ch nói:

- Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái,thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng.

- Sao v y?- Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có vs thêm m t m i lo cho con n a.


- Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a,thì v nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i.Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi ccoi th h t trông mong, mà con c ng c i v c ch giàu sang, v y c ng cóph c. Còn m t i u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thânt c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k . i gi cgiã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m tmình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u cób nào ít n a c ng có c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Báh là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì cól ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng .

- Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u thcu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ngph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yênmau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí mà h c, ch ng con thir i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh nglo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay.

- Con mu n nh v y thì c. b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N ung mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi,

i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh.Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng .


IV

Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Quiti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh HoàiQu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ôngc ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi,bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n TâyS n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng.Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m ch ng v i gi c.

Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p t phòng th xóm Tre cti n hành r t d dàng.

Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có chnhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v iPhó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà controng xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n,Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xómtính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s cvào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác.

Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i ànông. Biên r i m l i thì c:

58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i.47 ng i t 41 t i 60 tu i,12 ng i già t 61 tu i s p lên.H n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i n cây làm n c. Còn t p

luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t.Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha

v i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công.Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n

xu ng ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch t tr ng, bi u b n trong nhà ncây lá mà c t cái tr i làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghelên r c th Phi và ch c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n.

Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úngngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mànuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm làm võ tr ng. M y ng itrai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t.

Cây n trong r ng ch v thì h ng ng i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óngn c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm.

Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng i còn ph i có ph ns riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th .


Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta,song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng

xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá hng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không.

Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ngt n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y i u hài lòng. Ông mu n làm chotrong xóm hi u ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph igiúp nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rènbinh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì

n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t nti n.

Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ôngh n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gìh t.

Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n vcu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào c ông Bá h chi u c thì Hàomang n vô cùng. Ng t trong lúc n c ng có gi c, không bi t tình hình bi n i rath nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong íttháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i.

Ông Bá h nói:- Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý

nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành vch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nóithì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao giQuyên c ng là v c a cháu Hào, ch không c làm v ai khác.Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng i u chi h t, l i làm cho ng i ngoài

hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngàyt t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anhvà Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l ira m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó c g i anh emmình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình slàm l c i.

Ông Thu n ch u.Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng

Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau".Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i

s n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì cúng ã xong, nhang èn ã t .H àng trai b ng tr u cau n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng i trong nhà

d n c ãi khách n u ng.K t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu

c a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y.


Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ nghr t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p c ng i mi t Gia

nh xu ng ng h i th m.G n t i T t, ng i trong xóm ban ngày u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban

êm mà thôi nên c ng không thao luy n c.Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i.Th rèn Phi rèn binh khí dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t.Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá

h m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làml c i v i cô Quyên cho r i.

Ng i tr tu i nhút nhát không dám i.Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c

ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i ba ng i n trong 10 ngày và l a haiông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i.

Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t u ngóngtrông, l i có ý lo.

Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binhlính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i ó h t m t ngày m t êm.Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m

ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t c vào R chOng. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho it i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho haing i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p c m t ông giàth o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ngkhông bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr raphía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nàoch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng baochung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ngcó. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rúttrong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nhem v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh

chi m thêm m y t nh khác hay không.Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin

sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t pxu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, cònm t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H .

Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông BaoNg c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t.Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng.

Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c i c a cô Quyên l i, ôngkhông nh c t i n a.


Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo,ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n haysao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con.

Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a LêH u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n.

Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vôgi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nhcon mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m chokhách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i.

Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc lylo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ngkhông vô S n Qui c mà th m th y th m b n.

Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l i ch i,b i v y ông h i:

- Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu?- Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóan m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Tronghuy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i.

- , anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôilên t i R ch Ong r i b n c n, nên không th i sâu vô n a c. Nh ng tôi ãnghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m tnên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo ira h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h tlính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i.

- Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có i u chi lo s . L i quan huy n l i cós p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây nl y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô c.

- N u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th ànghoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không?

- Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y.- Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có

gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m ytháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanht m t tr n cho chúng bi t m t.

- Th a, cháu m i nghe hi n gi ng mình ng s p t mà ánh trên Gia nhng u i gi c và kh c ph c thành trì l i.

- V y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh vnhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch uhãm thành không bi t.

- Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cáchm y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n.Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s pphái vài v i th n vào Nam c m binh ánh u i gi c. Có l nh d y c TônTh t Hi p ph i góp v cho s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n.


Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom c h n tám ngàn r i. Trongm t tháng s s .

- Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không?- Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông

quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c ndùng ng i bi t ch ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u truy n l nhc a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ítbi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo i u khi n, không r nh mà lo ns sách gi y t .

- Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh png u quân ph i hôn?

- Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ôngNhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nhmà giúp công trong cu c kháng chi n.

Ông Thu n ng n ng .Hào c i và nói:- X a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu

nh v y th y hôn cha?Ông Thu n l ng thinh.Minh nói v i Hào:

- Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n.- D u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là

th y l a ng i mà thôi?- Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y.- Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi

mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay?- Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng

sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S nQui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay

ng s a so n r chi u mai vô cho t i.T C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng in. Ông Thu n h i Minh:

- Cháu có v con hay ch a?- Th a cháu có v m i sanh m t a con c 4 tháng.- Cha m còn s ng toàn hay không?- Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên

cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu.- Có v y c ng kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà

tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta,nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thìtôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi.

- Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn .- Ph i tôi còn m nh.


Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ôngi xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi

Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì.Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C

hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già,ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng iv vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t.

n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s aso n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ômtheo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n.

Ông Thu n nói:- H i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên

khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh.- Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha?- Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con cóh c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao màbu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b tti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho

l ch .- Con ph i t giã r i m i i c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói

li n bây gi ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôii m t chút r i tôi v .

Hào vô trong thay áo r i i li n.V ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính,

b ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h , ng coicho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ónmà h i:

- H i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn?- Ph i.- Ch ng nào d ng i?- Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m tl t.

- Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không?- Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên

òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch ng làm vi cgi y.

- N u nh v y thì tôi b t lo.Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà.Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v nhà m nh gi i ng khuya chàng

i giúp n c.Ông Bá h nói:


- H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi ung i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì,ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúpn c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo.

Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con,thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên làv c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m

ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ngcon nói ít ti ng mà t bi t nó hay không?

Hào nói:- Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i ng con i, thì con i

n cha m l m.Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên.Quyên theo Hai K ra, b cô b ngBà Bá h nói:- Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha

con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nói.

Hào ngó ngay Quyên mà nói:- Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già

mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d ukhông tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s nlòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nóiv i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e.

Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng:- Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s

vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i.Bà Bá h c i. Bà nói v i Hai K :- Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya

i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con n ch i v iem m t êm r i khuya nó i.

Ông Bá h nói:- M nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách

i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta khôngvui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dònhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh emn v i nhau m t b a là ph i.

K v i Quyên i ra sau bi u ng i nhà b t v t.Ông Bá h m r n xe l y hai nén b c a cho Hào mà nói:


- Con i xa n x l quê ng i mà n u có vi c c n dùng ti n thì không bi t ai màm n. V y con l y vài nén b c ây mà em theo phòng khi b t tr c mà g c.

Hào không mu n th lãnh. Nh ng v ch ng ông Bá h nài ép quá nên chàng h tdám t .

Hai K tr ra nói v i cha m r ng chàng có sai m t ng i xách v t em tr c vôtr ng r i luôn ng ph v i T C u mà làm v t.

Ông Bá h bi u Hào thôi i v ng ch i v i khách k o khách bu n.Hào m i chúc th c u an chon cha m v m t l n n a r i i v , có anh v i theo

ch i.Ông Thu n th y nhà sui sai em vô m t c p v t m p làm ti c ti n hành Hào, ông

bèn l i xóm ki m m t b u r u và ghé m i Phó Tha l i n u ng cho vui.Bu i c m chi u ó tuy là bu i c m ly bi t, song nh có khách S n Qui, l i có Hai

K b i Phó Tha n a, b i v y cha con ông Thu n vui v quên bu n. n g n r i b a cóthêm ông Bá h vô ch i n a làm cho ông Thu n r t vui lòng, con i lính giúp n c c ngkhông b n r n chút nào h t.

Ch i n qua u canh hai, cha con ông Bá h v i Phó Tha t l i chúc may m ncho Hòa v i Minh r i v , nói cho hai c u ngh ng i ng khuya d y s m mà i.

n u canh n m, ông Thu n kêu T C u d y n u m t n i c m cho Hào v i Minhn, r i h ng sáng ông theo a hai c u ra kh i xóm. i ngang nhà ông Bá h , Hào dòm

th y cha m v v i Hai K và cô Quyên ng ng t i c a ngõ mà ch . Chàng ph ing b c mà t bi t m t l n n a r i ông Thu n l i ó, cho Hòa mang gói v i Minh

ra ng cái.M y ng i ng t i c a ông Bá h mà ngó theo, tr i l m ch a sáng, lòng c m

xúc ng m ngùi.


V

Lê H u Hào i r i thì cu c s p t nghình ch xóm Tre có mòi l i l n l n.Binh khí ã rèn r i, nên th Phi v Vàm sông Tra n T t không th y tr xu ng

n a.Tr n Khoan, là th y d y ngh võ, c ng v gi ng Tháp t hôm T t r i m i tháng tr

lên d t h c trò ôi ba ngày mà thôi ch không lâu.Hàng trai tráng thì không có th y kèm thúc, l i còn m c b n vi c ru ng r y, nên t p

võ c ng dãi ãi, ch có t p ban êm mà thôi.Chí nghinh ch xóm Tre suy gi m nh v y không ph i t i lòng dân mòn m i.

Ng i làm u trong xóm v n còn h ng hái hoài. Ng i ta không còn ho t ng nh n mtr c n a, y là vì cu c phòng th s p t xong, nh t là nh có d p Hào b òi nh p ngtùng chinh, ng i ta c hay binh ta c muôn ng vây ch t quân i Pháp trong thànhGia nh, nên gi c không th quy ng c mà ph i lo.

Nhân dân xóm Tre ti p t c s ng m t chu i ngày bình an thanh t nh trót c n m, nmùa m a theo cày c y l th ng, lóng nghe binh i c a ta ng xây d ng i n t iChí Hòa, t quân phòng th h n hoi t ng n R ch Cát vòng qua t i vùng GòV p. Tin ygiúp cho ng i ta càng v ng b ng h n n a.

Trong xóm ch có m t mình ông Thu n có con ra giúp n c mà thôi, không nhànào c cái vinh h nh ó, vì v y nên c xóm u kiên n ông, làm cho ông thêm h nhdi n nh là ng i có công l n v i dân v i n c.

V ch ng ông Bá h C m ã có lòng th ng m n Hào, l i ngh ai n y u c nom vui s ng, ch có m t mình Hào ph i vùi thân n i chi n tr ng, có l l i ph i ch ub a no b a ói,ch u n ng n m s ng, thì t i nghi p cho ph n c a r . Bà Bá h nh Hàolúc t giã ra i có l i g i g m cha già cho v , nên bà th ng nh c cô Quyên ph i vô th mông Thu n cho ch n ngh a cha con.

Cô Quyên không quên l i cô ã h a v i Hào mà l i còn nghe m nh c nh n a, b iv y cô s t s ng i th m cha ch ng, th ng ôi ba ngày cô vô m t l n, có món ngon v t lcô em vô hi n cho ông Thu n n. B a nào cô vô mà T C u m c i câu hay i ra ru ngthì cô l y ch i quét nhà, d n d p trong b p cho s ch s . Cô th ng h i ông Thu n n u cóqu n áo rách thì a cho cô em v cô vá, n u có mua v i may m i thì cô lãnh c tmay giùm.

Tuy ch a có l c i, song cô Quyên ph c d ch nhà ch ng c ng nh nàng dâu ãc i r i, cha ch ng nàng dâu ti p xúc v i nhau c n m, tình ngh a cha con càng thêmm n n ng s thân thi t ôi bên càng lâu càng thêm ch t ch .

Mùa g t t i n a, mà chi n cu c v n ch a có tin t c gì. Ng i xóm Tre lo ch lúav sân, r i p mà ví giành nuôi s ng.

Ông Thu n có T C u giúp s c nên mùa n y ông có c 50 gi lúa trong nhà. Nhàcó s n lúa g o, sông có nhi u cá tôm, i s ng c a ông c th nh th i, ch còn trôngcho mau h t gi c cho con v , ng c i v r i ti p t c ra công sách èn mà ch khoa c .


V a h t mùa khô, thình lình có tin n xóm Tre nói r ng binh ta ã th t i n ChíHòa, sau m t cu c quy t chi n kéo dài t i m y ngày êm. Hai bên u b t n th t n ngn , nh ng gi c l i nh có súng nhi u và i bác th n công m nh quá b n nát n l y c ata h t. Binh ta không có ch n ng d a mà kháng c t nhiên ph i , m t ph n ph i quasông B n Nghé th i lui v h ng Biên Hòa, nh ng ph n l n thì tán lo n ch y v mé BaC m B n L c.

Tin b t t ng y làm ch n ng c xóm Tre. Nhân dân xao xuy n h i nhau bây giph i làm sao. Ông Bá h s dân tán m ngã lòng mà gây thêm tai h a, bèn cho m i ôngThu n v i Phó Tha mà ra nh k t n th i.

Ông Thu n nói:- Binh gi c ch c ông l i có súng nhi u nên trên Gia nh quan ta có c muôn

binh mà ch ng gi i n không n i n ph i . Mình xóm Tre k h tgià tr ch có m t tr m, l i c m dao mác, ch không có súng. Tình th nhv y n u gi c n ây làm sao mà ch ng c cho n i binh gi c c ng có l ôiba tr m, mà xu ng ây ch c gi c s i tàu. Xóm mình n m sát mé sông cái,n u gi c d i tàu s súng vào xóm thì mình ch t h t, ch t vô l i, vì có

c xáp g n mà âm chém gi c c âu. Không ph i tôi nhát mà ki m kcho anh em trong xóm ngã lòng, i gi c t i mà ta bái qu mà xin u gi c.N m nay tôi ã 62 tu i r i d u có ch t c ng nên cái m . Mà ch t v i tn c thì vinh d quá, ch t nh v y áng ch t l m ch . Ng t cái ch t vô íchtôi không ch u. Ph i làm sao ánh vùi v i gi c, ph i gi t gi c cho c r id u có ch t tôi c ng vui lòng.

Ông Bá h v i Phó Tha ng khen ông Thu n nói ph i, nh ng không tìm ra k chodân trong xóm xáp l i v i gi c mà ánh, song kh i b súng n.

Ông Thu n m i nói:- Tôi mu n bàn k n y: n u hay tàu gi c vô sông Bao Ng c thì h t th y nh ng

àn bà con nít cùng h ng già c ph i ch y h t vô trong r ng r i t n mác tr n. Cònt p trai tr c ng tráng thì th i vô Truông Cóc mà mai ph c hai bên truông. N ugi c ánh huy n mình t nhiên chúng ph i lên ây r i do ng Truông Cóc màkéo binh vô huy n l . Chúng phân binh i qua Truông thì dân mai ph c óxông ra mà ánh. Chúng b kích thình lình t nhiên ph i lo n hàng ng . Mìnhth a th ng mà gi t t ng t p. Làm nh v y ch c ch n gi c s i b i.

Ai n y i u cho chi n l c ó là hay nh t, nên quy t áp d ng mà tr gi c.Nh ng mà ông Bá h suy ngh r i h i ông Thu n:- Mình ph i vô r ng vô Truông h t r i nhà c a lúa thóc Trâu, bò b hay sao?- ó không h i gì.- S gi c t quá ch .- Mình l i ó c ng không gi n i, mà còn ph i ch t vô l i n a.Ông Bá h d d không ành b nhà c a nh ng ông không tìm ra k nào khác

gi c a mà kh i ch t, b i v y ông ph i l ng thinh mà ch u.Bây gi ph i c t ng i thay phiên nhau mà canh ch ng tàu luôn ngày êm, h th y

tàu thì ánh mõ cho hay ng kéo nhau vô r ng vô Truông.


Canh c tháng mà không th y tàu bè chi h t, dân canh t nhiên vãi ãi. M t b a,lúc g n sáng có hai chi c tàu ch y vô mà ng i canh ng quên không hay. Ch ng tàuch y kh i xóm Tre r i có ng i th c d y s m th y m i la lên. Nh ng ngh tàu khôngng ng mà b nên không cho ng i canh ánh m báo ng. Tuy v y mà nghe s o s ctrong xóm ai c ng hay h t, nh ng hay r i kéo nhau ra mé sông ngó 2 chi c tàu v n ch yluôn b i v y không có ng i nào tính rút vô r ng.

Ngày ó dân trong xóm Tre c d m n m d m b y mà bàn lu n, không ra ru ng,không i câu, song c ng không nghe có vi c chi h t.

Cách hai ngày m i hay hai chi c tàu ó ch binh Pháp vào Vàm sông Tra và chi mhuy n l Gò Công. Lính óng m y n Gò G a và S n Qui không ch ng c , nên gi ckhông có b n m t phát súng.

Nhân dân xóm Tre nghe nh v y t c quá, ti c gi c không b xóm mình nggây ra tr n Truông Cóc cho gi c ghi nh ph i ch t s ng m i o t ngu n Kh ng T c

c.Tuy v y mà b t u m i ng i chán n n. Mà trong ít ngày sau càng chán n n h n

n a, và l n l t nghe huy n C n Gu c b gi c chi m r i ph Tân An c ng m t n a, sauh t l i hay ph nh T ng c ng không còn.

Ông Bá h ng i khanh tay r u r t i ngày. Ông Thu n v i Phó Tha b c t c mà au,t c không bi t Tri u ình âu, quan quy n làm vi c gì cho ngo i bang h ng háchhoành hành mà chi m t o t thành nh vào nhà không ch .

Ông Thu n còn au kh v n i con; i n ã th t th , i binh ã tan hoang màHào âu sao không th y tr v , còn s ng xót mà t n l c theo ám i binh l p thph c thù hay là ch n sa tr ng ã ng g c, ph i thây chi n s .

Cô Quyên vô th m cha ch ng th y ông bu n r u l i b nh ho n, cô ph i lo c m cháucho ông. Ông Thu n th y dâu, ông càng thêm nh con. M c d u Quyên ki m l i an i cách, cô c ng không làm cho ông nguôi c.

B a nào T C u c ng ph i ra ru ng ho c i câu, Quyên không n cho cha ch ngb nh mà n m hiu qu nh m t mình, nên cô th a cho cha m hay r i m i ngày cô vô màs n sóc giúp ông Thu n.

Ông Bá h hay ông Thu n b nh ông l t t vô th m, r i v sai ng i nhà i ki mthu c cho ông Thu n u ng. Phó Tha l i th m ông Thu n th ng th ng, ki m l i an icho ông b t bu n và ch y thu c giùm cho ông u ng.

Ông Thu n au c tháng, nh dâu ch m nom s n sóc và nh b n tìm ki m thu cmen, nên ông ã h t nóng l nh nh c u. Nh ng vì tu i l n, l i hôi c m tanh cá n u ngkhông c, nên ông gi m s c r t nhi u. Ông ã m mà bây gi c p m t c a ông l i .Anh em trong xóm i ki m thu c m t cho ông x c con m t. Thi t nh có thu c nên h tx n và b t . Nh ng nhãn quang c a ông càng b a càng thêm lu l , ban ngày mà ôngth y m m nh ban êm, ai vô nhà ông không nhìn m t c, ph i nói ra ti ng ông m ibi t; còn n b a n cô Quyên ph i ng i g p cá b vào chén cho ông n, vì ông khôngth y mà n m t mình c.

ó là m t n i lo l ng và c c nh c thêm cho cô Quyên n a, th mà cô không bu n,không than, c m t m c ch m nuôi cha ch ng, m c d u ch a c i mà l i b t tin t c.


Ông Bá h nghe trong R ch B ng có m t th y thu c tr con m t. Ông c y ng ichèo ghe vô r c th y ra coi mà cho thu c. Th y v ch c p m t ông Thu n mà coi r i nóimây kéo g n bít con ng i, trong ít tháng n a mây kéo giáp r i ông Thu n không cònphân bi t ngày êm gì n a c. Bây gi ph i làm sao có thu c x c tan ám mây ó m ith y. Ng t th y không bi t thu c ó, nên th y không dám lãnh mà tr .

Th thì ông Thu n ph i ành ch u mang t t ui, không bi t êm ngày, h t th y tr it, ch không làm sao c.

Mà cô Quyên c ng ph i ành ch u mang c c nh c lo ph c d ch m t cha ch ng mùquáng, v n l i h a v i ng i ch ng ch a c i mà cha m ã nh hôn, d u c c nh c

n ch ng nào cô c ng ph i cam lòng, không c phép l ng l l i o.


VI

M t b a cô Quyên n u c m r i d n cho cha ch ng n. Cô ng i bên chan canh g pcá cho ông.

Ông Thu n than:- i n th t th , binh ta v tan. Binh i Pháp tràn ra chi m tr h t m y t nh, vi c

ã lâu r i, mà th ng Hào b t tin. Cha ngh nó ã ch t r i, không còn gì mà trôngn a.

- Tuy i binh th t tr n, song c ng còn t t p âu ó, ch không l ch t h t. Conch c anh Hào còn theo m y t p binh ó nên v ch a c ch không ch t âucha.

- N u không ch t thì nó v , ch theo ám tàn binh làm chi n a.- Con nh n m tr c có ng i b n h c c a anh Hào trong S n Qui ra kêu anh iv i ng i ó. V y cha cho con ki m ng i c y vô S n Qui h i th m coi ng ib n h c c a anh Hào ó ã v hay ch a.

- , ph i có ai r nh c y vô S n Qui h i th m coi. Ng i ó tên Minh. Lý QuangMinh.

- Xin cha cho con li u.T i l i cô Quyên v nhà nói v i ông Bá h r ng ông Thu n mu n c y ng i vô S n

Qui ki m ng i b n h c c a Hào coi v hay ch a. Nh ng ng i y v r i h i hay Hàocon hay m t mà không th y v .

Ông Bá h s c nh nên ông nói:- , ph i à. T n m ngoái t i gi cha quên l ng chuy n ó. cha c y ng i ih i th m coi. ây có th ng K v i anh Phó Tha bi t c u Lý Quang Minh. N mc u ra kêu Hào i, thì hai ng i n y có n u ng v i c u. Bây gi vô h i th m Hàothì tr c h t nên ki m nhà ông Nhiêu Hi n mà h i coi môn c a ông u có ilên Gia nh c ng nh Hào, v y mà có ng i nào ã v r i, anh nào ch a v . C uMinh S n Qui n u c u v r i t nhiên ông hay, mình xin ông ch giùm nhà r imình l i ó mà h i. i h i th m th ng Hào, cha còn mu n h i th m vi c khácn a. Th ng K kh l m, nó không bi t nói chuy n, v y mai cha nói v i anhPhó Tha có r nh i giùm c hay không. nh i thì r nh h n.B a sau ông Bá h c y Phó Tha vô S n Qui h i th m. Phó Tha ch u i. Hai ng i

d t nhau l i th m ông Thu n.Ông Thu n nghe Phó Tha ch u i vô S n Qui h i th m coi Hào còn s ng hay ã

ch t mà b t tin, ông có b ng m ng, mà ông còn c n d n Phó Tha n u c u Minh v r i thìh i chuy n Hào và luôn d p h i coi t i sao binh ta óng c muôn mà l i th t i n, aic m binh gi i quá nh v y, bây gi có tính kháng c n a, hay là b xuôi cho m t n c.Ông còn d n ghé th m ông Nhiêu Hi n và h i coi ông có nghe tin t c gì v chi n cu chay không, cho ông bi t ngoài n y bà con mình nóng n y t c gi n l m.

Phó Tha i m t b a r i v ghé nhà ông Bá h mà nói có g p ông Nhiêu Hi n v ic u Minh. C u Minh nói n m ó lên t i i n r i quan sai c t m i ng i theo m t ióng riêng nên anh em không g p nhau c, b i v y không bi t Hào còn s ng hay m t.


C u Minh có thu t chuy n m t i n. Còn ông Nhiêu Hi n thì ông có cho bi t m t tinr t quan h , bà con trong xóm c n ph i bàn tính v i nhau.

Ông Bá h nói Phó Tha i S n Qui thì ông Thu n n m nhà tin trông con. V y ôngvô li n qua nói chuy n cho ông nghe r i có bàn vi c gì th i bàn v i ng luôn th .

Ông Bá h v i Phó Tha d t nhau i vô nhà ông Thu n. V a t i c a th y cô Quyênng ó. Ông bi u con n u c m g p ng d n cho Phó Tha n, vì i ng xa ch c ói

b ng.Ông Thu n nghe nói chuy n thì bi t hai ng i b n thân, nên lòm còm ng i d y,

m i hai b n l i ng i g n ng cho ông biét tin t c c a Hào m t chút.Bây gi Phó Tha m i nói rõ:- Vô t i S n Qui tôi h i th m r i tôi i ngay l i nhà ông Nhiêu Hi n mà nói

chuy n. Ông Nhiêu nói môn c a ông ã v b n r i, m y ng i v u có nth m ông, c u Minh v m y tháng nay c u au r r , còn n m sáu ng i không có

n th m ông, trong s ó có c u Hào, nên ông ch c ch a v t i. R i ó ông saing i nhà i kêu c u Minh l i ng tôi h i th m cho rành. C u Minh còn au nênm và mét xanh. C u th y tôi thì c u bi t li n c u h i Hào ã v hay ch a, tôi nói

vì Hào b t tin nên tôi m i vô ki m c u mà h i th m ây. C u Minh nói c u vc m y tháng r i, c u mu n ra xóm Tre ki m th m Hào mà vì c u c b nh hoài

nên i không c, c u m i nói chuy n cho tôi nghe n m ó m i lên t i Chí Hòa,n óng dài t Gò V p vô t i R ch Cát. Quan trên phân phát cho anh em m i

ng i m t i ng coi s sách và vi t gi y t ch không ph i chung v i nhau,b i v y anh em không g p nhau n a c. C u không dè Hào ch a v , c u khônghi u t i sao v y. Gi c t n công t t c các n luôn m t l t, ánh t i m y ngày,súng l n súng nh u ánh d l m, nh ng vì súng c a mình ít quá, l i b n ch m,nên ch u không n i. Binh lính c a mình b súng c a ch b n nà, mà mình khôngtr a c thì t c gi n nên có nhi u ch b n xông ra ánh ráp lá cà ngh vìtrong n hay d i hào b n c ng ch t thà xông ra ánh gi t cho c gi c d ucó ch t c ng mát ru t. T i nh v y t ng s hai bên ch t nhi u.

Ông Thu n ch n mà nói:- Th ng Hào nhà tôi có t p võ thu t. ánh cách ó ch c nó tham chi n nên ph i t

tr n. Chú ngh coi ph i v y hay không chú Phó?- Anh nói phóng ch ng ch làm sao mà dám ch c.- Chú có h i c u Minh ông quan nào c m binh mà th t b i n ó hay không?- C u Minh nói c u nghe c Kinh L c s Nguy n Tri Ph ng c l nh tri u ìnhc vô làm chánh t ng có cho c Ph m Th Hi n theo làm tham tán hai c vôhi p v i c Tôn Th t H p, r i l p i n và c m binh ch ng v i gi c. C u nghenói nh v y ch không th y m t m y c l n ó c.

- th t b i i n thì m y c l n ó tính ch u thua hay sao mà gi c hoànhhành em binh i chi m cùng h t v y?

- C u Minh nói c ng có nghe ông Nguy n Duy, là em c a c Nguy n Tri Ph ngt tr n, còn hai c kia thì b th ng, nh ng c Nguy n Tri Ph ng thì b th ngnh nên tr v Hu , còn c Ph m Th Hi n b th ng n ng nên ch y lên t nh BiênHòa r i c m t.


Ông Bá h th dài mà nói:- C m binh ít n a c ng ph i xông lên l t n v i t ng s nh v y m i c, ch

xu t tr n mình xúi binh lính ti n d ng ch t, còn mình n núp sau xa, coi mòikhông xong thì th i lui r i ch y tr n. Cái ó ng i ta phi n l m, còn h i nãy anhPhó nói ông Nhiêu Hi n có cho hay tin gì ó. Bây gi có anh sui tôi ây, v y anhnói luôn nghe coi th .

Phó Tha m i nói:- Ông Nhiêu hay tôi xóm Tre vô th m tin t c c a cháu Hào, thì ông ni m n dl m. Ông h i ng i nhà n u c m cho tôi n. Ông nói n m tr c ông nghe cháuHào vô thu t chuy n nhân dân xóm Tre ng t ch c cu c phòng th nghinh

ch, thì ông khen l m, khen bà con mình nhi t b o tâm c u qu c c u dân. Ôngnghe tri u ình b t l c thua tr n Chí Hòa r i e r ng không dám tính chuy nkháng chi n ánh u i gi c, nên lo n n n v i quan Pháp mà ngh hòa, thà xu tti n chu c m y t nh ã m t và ch u t n phí cho quân i Pháp ch không dámch ng c n a. H ng s phu c a mình u h t th y b t bình, b i v y có nhi u anhhùng ngh a s không thèm k t i tri u ình n a, h v n ng khuyên dân theo h

ng ánh u i binh Pháp mà l y t n c l i. Có ông Qu n nh ng chiêum nhân dân trên vùng R ch Lá ã c m y ngàn, nay mai gì ây s ki mxu ng ánh úp Gò Công ng u i binh Pháp kh i x . Ông Nhiêu nói binh Phápóng trong huy n mình ch ng 100 ch không có nhi u. Binh c a Qu n nh kéo

xu ng quét s ch d nh ch i. Mà h binh Pháp thua thì ch c h ch y ra phía BaoNg ec ng ki m thuy n mà v C n Gu c go c Gia nh. V y xóm Tre n unghe binh ta ánh úp Gò Công thì trai trong xóm, ã có t p luy n s n r i h t th y

u vô Truông Cóc mai ph c, ch tàn binh c a Pháp ch y ngang qua thì ánh màb t h t. Ông Nhiêu c ng s p t cho dân S n Qui ch n phía trong mà ánh tr c;ón t ch ng nh v y thì binh Pháp không l t kh i. Ông Nhiêu c n d n nh v y.

Ông bi u tôi nói l i nh v y cho bà con trong xóm hay ng s p t tr c mà r acái nh c th t b i giùm cho m y ông trên Chí Hòa n m tr c.

Ông Thu n nghe nói vi c mai ph c t i Truông Cóc ng b t gi c gi ng nh k c aông bày h i n m ngoái, thì ông c chí, ông quên vi c b t tin c a con ông, mà ông c ngquên c p m t ã mù quáng h t i âu c n a. Ông v ván mà nói l n:

- D p may ã n cho dân xóm Tre mình r i. Mình nên cám n ông Nhiêu Hi ncho mình cái tin y. Thi t nghe tin n y tôi mu n xé mây mà tôi i.

Cô Quyên b ng ra m t mâm c m có tôm có cá h t. Cô trên ván mà m i ôngPhó Tha n. Cô h i ông Thu n nh ói thì n thêm v i ông Phó Tha, vì h i sáng n c ms m quá. Ông Thu n nói c nghe tin c a ông Nhiêu cho, ông m ng quá, nên ông no.Ông ti p v i ông Bá h mà m i Phó Tha n, xin n cho no r i bàn t i vi c ph c kíchTruông Cóc.

Ông Bá h nói:- Theo l i ông Nhiêu nói, thì ch a bi t ch c b a nào ông Qu n nh em binh

ánh úp Gò Công. Không l mình b t dân trong xóm m i ngày ph i vô TruôngCóc mà ch c h hoài cho c. Ph i cho dân làm n ch . Còn cái n y n ach lâu quá mà không th y gì h t, dân mòn chí, r i t i vi c t nhiên gi m h ng


hái. V y tôi tính nh v y: ngày mai cho ng i i thuy n rao cho bà con trongxóm t 18 n 45 tu i hay r ng s p có gi c i qua Truông Cóc nh ng ch a bi tch c i qua ngày nào. Nh ng ng i trong h ng tu i ó ph i s a so n binh khícho s n. Ch ng tôi bi t ch c ngày nào, gi nào ph i mai ph c thì tôi ánh mõ.H nghe mõ thì t u h t sân tôi, tay c m binh khí h n hoi, r i có ng i d t vôTruông Cóc.

Ông Thu n nói:- Ph i có th ng Hào v , nó lo vi c n y cho mình thì ti n quá.Ông Bá h nói:- tôi sai th ng K nó i truy n rao trong xóm hay. Ch ng i mai ph c tôi bi u

nó d t dân i c ng c, ch t i già mình l m c m không l làng mà làmm y vi c nh v y c. Còn vi c mu n bi t ch c b a nào gi c s ch y quaTruông Cóc, cái ó khó m t chút. Ch chi có th ng Hào thì ti n nhi u. Bây gikhông có nó tôi mu n c y anh Phó ngh ch n m t b a r i i giùm m t l n n a.

Phó Tha h i:- Ông Bá h mu n tôi i âu? Mai tôi i c mà. Có m t m i gì âu mà ngh .- Anh ã quen v i ông Nhiêu r i. Tôi mu n ngày mai anh ngh m t b a r i sángm t anh ch u khó tr vô S n Qui n a. Anh thay m t cho anh em l n nh xómTre mà cám n ông Nhiêu cho mình tin quan h ó. Anh cho ông bi t bà conmình s n sàng ph c kích t i Truông Cóc, y theo l i ông d n, song mình ph i bi tch c b a nào s có gi c ch y ngang qua ó ng mình mai ph c. V y anh emmình xin ông làm h n h ông Qu n nh huy ng ngh a binh kh c ph c GòCông thì ông m n ng i ch y ra xóm Tre báo tin cho mình hay li n, ng mìnhgom dân mai ph c Truông Cóc. Ti n m n ó h ng i báo tin ra ây thì tôi tr .Tôi không cho ông t n hao. c nh v y thì ti n cho mình l m.

- c mà. Tôi s tr vô S n Qui n a cho. Sáng m t tôi i.Ông Thu n nói:- H u s mà c p m t tôi h t th y ng, bu c tôi ph i ng i m t ch thi t t c quá.

Nh ng tôi i ph c kích không c, thì tôi s bi u th ng T C u i th cho tôi.Phó Tha n c m r i. Ba ông bàn tính m t h i n a, r i ông Bá h v i Phó Tha t giã

ch nhà mà v .Ông Bá h sai con Hai K i kh p xóm mà truy n hu n l nh cho dân hay theo ý c a

cha nh. Ai c ng h ng hái làm ph n s ng tr n non sông, không ai th i thác.Phó Tha tr v S n Qui nói chuy n v i ông Nhiêu Hi n. Ông Nhiêu h a h ông

hay tin ông Qu n nh huy ng ngh a binh thì ông s sai ng i ra xóm Tre báo ngli n.

Thi t qu cách m i ngày sau. Qu n nh vùng R ch Lá em binh vây b t ThiênH Huy là tên ph n qu c d t binh lính b t gi t Huy n To i, là m t chi n s ái qu c ngchiêu m ngh a dõng ng ch ng v i gi c xâm l ng. Qu n nh em Thiên h Huy ratr c ình làng m b ng Huy cúng t vong linh Huy n To i, r i làm l t c và d t h n


hai ngàn ngh a binh c tr ng àng hoàng, mác dao sáng ng i, r n r kéo xu ng Gò Công,quy t t chi n v i gi c m t tr n.

S binh Pháp chi m gi Gò Công có h n m t tr m, ch không ông, thình lình haybinh ngh a dõng ông quá, phân làm hai cánh kéo t i hùng hào r n r thì m t tinh th n.Tuy có súng song s binh ít quá, s gi c bao vây r i xung phong ánh xáp lá cà khôngth c n i, b i v y quan ch huy truy n l nh ht i lui ra phía Bao Ng c ng sai ng iv Gia Ð nh báo ngay và xin binh ti p vi n. Ð o binh pháp ra t i S n Qui b ngh a binhmai ph c t i ó ánh m t tr n làm cho rã làm hai t p. T p xu ng gi ng Tháp b dân óánh làm t n th ng h t m t m còn l p i ra Truông Cóc, thì b dân xóm Tre xông ra

vây ánh m t tr n n a, làm cho binh gi c hao h t phân n a. truông Cóc gi c th t n ng là vì gi c không bi t ng sá, còn r ng thì r m r p

hoang vu; d i ch n thì t sình l y l i hút u g i, còn trên thì cây xàng x u day trkhông c. Dân ta quen bi t ch n núp r i lui t i l làng làm cho binh ch không bi tâu mà b n, nên có súng mà ph i thua mác thong ch a nh n.

Hai bên r t nhau ánh t i t i, r ng r m h t th y nhau, dân xóm Tre m i hú hí kêunhau, ra v , g n n a canh m t m i t i nhà ông Bá h .

Ông Bá h v i Phó Tha nhà ch tin t c ã có d y ng i nhà làm th t m t con heomà n u c m s n cho quân. Ngh a binh v t ng t p, ai v tr c thì n tr c, ai v sauthì n sau. Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin xóm Tre i th ng thì vui m ng h t s c.

Qua canh hai không còn ai v n a, m i ki m i m l i thì thi u hai ng i T C uv i tên Giác, là con trai c a Hai Ch , hai ng i ó không có v . Ai c ng lo ng i, s haing i ã t tr n còn s ã v r i có 7 ng i b th ng, nh ng có hai ng i b n ng, m tng i b n t i b p v và m t ng i b âm t i cánh tay, còn n m ng i b th ng nhkhông áng k gì. Ai c ng nói bên ch ch t và b th ng ít l m c ng ba ch c ng i.

Ông Bá h bi u thân nh n m y ng i b th ng em b nh nh n v i u d ng,ông h a s giúp ti n cho u ng thu c.

n u ng r i chi n s ai c ng rã ra ai v nhà n y. Phó Tha c ng v , nói s i th ngl i báo tin cho ông Thu n m ng. Còn T C u v i Giác không v thì anh em nói sángr i s i ki m.

n sáng ông Bá h vô nhà Ông Thu n mà phân u v s T C u không v .Ông Thu n nói:

- Tôi nuôi th ng C u t nh n gi , vì nó khùng kh u nên tôi th ng l m. N u r inó t tr n thì thôi. Mà ch t vì n c thù vinh quang quá có gì âu mà bu n.M t lát Phó Tha l i n a. Ông nói v i hai ông b n r ng Hai Ch v i m t ng i n a

gi d ng ti u phu ã l p th vào r ng ng ki m tên Giác và T C u. Ông có d n haing i ph i c n th n vì binh gi c êm nay có l còn l n qu n trong r ng. N u mình vô ýt ph i b chúng b t.

Thi t qu g n n a bu i. Hai Ch v i ng i b n hào h n ch y v nói gi c còn n núptrong r ng. Khi hai ng i vô g n t i mé r ng, thì gi c trong b n súng ra, nên hai ng iph i ch y thôi, l i m i kh i b n. Ai n y u khuyên ng vô r ng n a, nên coi ch nggi c i h t r i s hay.


Cách ba ngày sau xóm Tre ng i ta th y có m t chi c tàu l n v i c ch c tàu nhu t i Vàm R ch Nh . n tr a ch có ba chi c l i còn bao nhiêu thì ch y luôn v phía

sông Tra.Dân xóm Tre lo s gi c kêu binh ti p vi n ng ph n công xóm mình nên ai n y lao

nhao, mu n ch n t i s l y ghe a h ng già và gi i àn bà con nít i ki m m y r chnh mà n núp. Té ra n x chi u có ng i rình coi thì th y binh lính dìu d t nhau ixu ng tàu r i t i ba chi c tàu u t i Vàm R ch Nh kéo neo ch y lên phía sông Tra n a.

Bây gi ng i ta m i oán ch c oàn tàu ch y qua ba chi c l i t i R ch Nhng tom góp tàn binh th t tr n hôm n mà ch i, còn bao nhiêu thì vô ánh chi m Gò

Công l i.Th t v y, b a sau ông Nhiêu Hi n cho ng i S n Qui ra thông tin cho xóm Tre

hay vi n binh Pháp i kh c ph c Gò Công. Chúng b n súng th n công nà quá, ngh a binhc a quan l n Tr ng Công nh không th ch ng c n i, nên ph i rút lui, m t ph n ch yxu ng phía C u Mu ng, còn m t ph n vào n núp trong m y ám lá T i tr i d c theomé sông c a Ti u.

Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin y thì bu n nh ng ch c gi c ã b gi ng r ngTruông Cóc r i, m i dân xóm Tre vào ki m T C u v i tên Giác. Dân ru ng ki m cngày, g p thây ch t r i rác n vài ch c, nh ng thây nào c ng r c rã không nhìn c.

Ông Bá h c ng nh Ông Thu n v i Phó Tha oán ch c tên C u v i tên Giác ã ttr n. Ông Bá h hi n hai con heo cho anh em làm th t cúng chi n s v qu c vong thân,r i n u ng v i nhau m t b a. Ông cho v ch ng Hai Ch 200 quan ti n, giúp m y ng ib th ng m i ng i 10 quan ti n ng mua thu c u ng.

H m nay không có T C u n a, cô Quyên ph i luôn ngày êm t i nhà cha ch ngng ch m nom giúp ông.

Cúng T C u v i tên Giác xong r i t i l i ông Bá h C m vô th m ông Thu n, ingang nhà Phó Tha, ông kêu Phó Tha i v i ông.

Vô t i nhà Ông Thu n, tr c m t Phó Tha v i cô Quyên, ông Bá h nói:- Bà con xóm Tre n y ã làm tròn ph n s con dân i v i c cây t n c. V yc ng là vinh. R t ti c có hai nhà b h i, anh sui ây v i Hai Ch . Mà anh sui bh i nhi u h n, vì m t a cháu t tr n l i thêm m t th ng con c ng ra giúp n cmà m y n m nay bi t tích không bi t m t hay còn. ã v y mà anh còn ch u mùquáng n a. Thi t là kh !

Ông Thu n ng lòng nên r i n c m t mà áp:- Con v i cháu tôi hi n thân ng c u dân c u n c. D u hai a thi t ch t in a, tôi c ng không than phi n. Ng c thu nay tôi nh th ng C u nó giúp tôilàm ru ng m i có lúa mà nuôi s ng. Nay nó ch t mà tôi l i t i h t hai con m t,cái ó m i thi t là kh . M y b a rày tôi mu n ch t i cho ph t yên thân.

- Anh ng th i chí. Ch t làm chi? Ph i s ng ng nghe th cu c thay i cáchnào ch . T b a th ng tr n Truông Cóc mà T C u không có v v i anh emtrong xóm thì tôi ã có ngh n vi c nhà c a anh r i. Tôi tin n u T C u ch tthi t, thì tôi s ki m m t ng i khác v v i anh ng giúp anh trong vi c ru ng


n ng. Còn vi c trong nhà thì v ch ng tôi ã quy t nh con Quyên trongn y luôn ng nó s n sóc lo c m n c cho anh. Vì th i cu c b i r i nên vch ng nó ch a có l c i. Nh ng m t l i ã giao k t, thì tr m n m không cquên. B nào con Quyên c ng là dâu c a anh. ã v y ngày Hào i, con Quyêncó h a v i Hào nó s nhà thay th ch m nom nuôi d ng anh, d u Hào nó ch ti n a, con Quyên c ng ph i gi cho v n l i h a.

- Anh tính nh v y thì t i nghi p cho con Quyên l m. Nhà tôi b tai n n, nó can cgì mà ph i chung ch u v i cha con tôi. Tôi ch c th ng Hào ã ch t r i. H m naytôi có ý nh i gi c giã yên r i tôi s m i anh vô ng bàn tính vi c v ch ngc a th ng Hào. Nay s n d p anh nói ra, l i may có chú Phó l i ây n a, v y anhem mình nên nói cho d t chuy n.M y n m tr c tôi m nh kh e, con Quyên ra vô giúp vi c trong nhà tôi chút

nh ch ng nói làm chi. T ngày tôi có b nh r i l i t i h t hai con m t thì conQuyên ph i c c kh v i tôi không bi t ch ng nào. Tôi ngh t i ph n nó thì tôikhó ch u h t s c. Ch ng m i b tr u cau ch ch a c i, l i ch ng còn hay m tkhông bi t c, mà ph i nuôi cha ch ng già c ui mù, ph i lo manh qu n t máo, ph i lo ph i chi u gi t m n, ph i g p t ng mi ng cá, múc t mi ng canh lonuôi cho tôi s ng. Con Quyên nó m c n h i nào âu, mà bây gi nó ph i trn ? Nó có ch u n ngh a gì âu mà bây gi nó ph i áp ngh a n n? Vì tôingh nh v y nên tôi không mu n cho nó mang chung tai h a v i cha con tôi.Tôi b tai h a mà tôi kéo nó vô n a thì m t công bình, tôi mang t i ác. y v yh m nay tôi mu n m i anh sui vô nhà tôi mà h i vi c hôn nhân, xin anh sui gcon Quyên cho ng i khác ng nó sung s ng t m thân. Th ng Hào ã ch t r i,nó không còn âu mà ch i.

Ông Thu n nói nh v y r i ông khóc.Ông Bá h v i Phó Tha nhìn nhau b i r i không ki m c l i mà khuyên ông b n.Cô Quyên b c l i g n cha ch ng ch m nói:- Th a cha, con có c c kh chi âu mà cha nói con c c kh . Còn n ngh a thì có

ch sao cha l i nói không có. Anh Hào ã hi n thân c u dân c u n c. ó làm t i ân i ngh a i v i t t c m i ng i. Ph n con tuy gái song c ng là m tng i c a t n c. Con ph i n n ó, áp ngh a ó, con có c phép làm lâu. Hu ng chi con có h a l i nuôi cha th cho anh Hào, con quên làm sao

c. nh ra tr n dãi n ng d m s ng, vùi thân trong khói l a. Mà nh khôngthan. Con nhà n u c m gi t áo cho cha có gì âu mà c c. Cha nói anh Hàoch t r i. Có tin nào ch c ch n âu mà cha qu quy t nh v y. D u ph i ch nhcho t i b c u r ng r ng con c ng ch ch . Cha m ã nh r i. Không bao gicon thay lòng i d . D u cho anh Hào thi t ch t i n a, con c ng th ti t v ianh mãn i. Con nuôi cha, ch ng nào cha tr m tu i già thì con tr v nhà ph ngs cha m con. Hai bên cha m u nh con là v c a Lê H u Hào, thì ki p n ycon quy t gi b n ph n làm v c a anh Hào, ch ng nào con ch t con em b nph n y theo, ng xu ng âm ph n u c g p anh Hào thì con kh i h .

Ông Thu n nghe dâu nói nh ng l i trung h u nh v y thì ông xúc ng c c i m.Ông càng khóc l n h n n a ch không cãi c.


Ông Bá h ngó Phó Tha, ông a n c m t. Ông nói: Con Quyên nói nh v y thìph i l m. V y anh sui an lòng, ng bu n, ng lo chi h t.

Ông Bá h day l i nói v i Quyên:- Sáng mai con v gói h t áo qu n em xu ng ây luôn mà nuôi anh sui. Con ph it n tâm v i anh sui nh nuôi cha ru t v y, cha s ki m và c y m t ng i tr ngtu i và siêng n ng c ng nh T C u lo ru ng n ng và câu tôm cá mà n m ib a.

Phó Tha ti p nói v i ông Thu n:- Ông Bá h tính nh v y thì xong. Anh lo ti p d ng s c kh e, ch ng bu nr u chi h t. Bà con xóm Tre này không ai b anh âu.

Ông Thu n b u b o t l i c m n.Ông Bá h v i Phó Tha nói bà con m t xóm c n nguy ph i lo giúp nhau. ó là

ph n s c a con ng i m t gi ng, m t dòng s ng chung trong t n c.Hai ng i t mà v .Cô Quyên quét gi ng gi chi u r i d t cha ch ng i ngh .Cô gài c a t t èn vô trong n m, nghe ti ng gà trong xóm ti p nhau mà gáy, t u

trong ra t i u ngoài.


VII

Trong vài n m ti p ó, nhân dân vùng Gò Công t Ch G o xu ng Vàm Lángc ng nh t Bao Ng c vô C a Ti u, già tr u s ng trong kho ng i khi m ng, khis , khi gi n, khi bu n.

Binh i Pháp nh có súng l n súng nh , nên chi m l i a u. Nh ng ngh a quânc a c Tr ng Công nh có nh ng v c binh àng hoàng là các c c Là, c L a,

c Tòng gây c m tình gi a dân gian nên phân binh t n mác trong xóm trong làng, nayn ch n y, mai n ch khác khu y phá kh p n i, không cho ng i Pháp bình yên màs p t cu c cai tr c. Binh Pháp r n r kéo i t o thanh thì b dân chúng g t g m chol t vào m y ph c kích ng lâm nguy th h i. T c gi n t nhà c a, gi t th ng dân,thì gây nên oán h n ch không gì.

C Tr ng Công nh v i c Tòng, c L a, c Là gây n i lo cho binh ixâm l ng trót m y n m, làm cho nhi u chi n tr ng nh C t C , Lá T i Tr i, Vàm Láng,Gia Thu n, Gi ng Tháp, S n Qui, Truông Cóc n i danh trong l ch s .

Sau ng i c m binh Pháp dùng âm m u xu t b c mua lòng ph n qu c c a i T n,i Ngôn, chúng ch ch n núp c a c Tr ng. Binh Pháp n vây ch t, c Tr ng

không th thoát thân, c ph i dùng dao mà t sát cho toàn danh qu c s .Nhân dân hay tin y u r i l y.Ngh a binh rút chí tan rã. B t ng cho gi c b t, nh ng c th y 18 ng i ch u

b n ch t, ch không ch u u hàng.Hu nh Công T n c phong ch c lãnh binh c th ng B c u b i tinh, l i

c nh p t ch theo dân Pháp.Trong kho ng ó nhân dân xóm Tre ch có n m b y tên c ng tráng nh p theo

ngh a binh c a c Tr ng, còn bao nhiêu thì lo làm ru ng làm v n và lo b t tôm b t cáng nuôi s ng. Ch lóng nghe tin t c, nghe ngh a binh th ng thì m ng r , còn nghe th t

thì than van v y thôi.Ông Thu n tuy t i hai con m t song ông mò i trong nhà c, l i nh có cô Quyên

vô luôn mà lo c m n c cho ông Thu n, nên duy trì s c kh e c a ông không n n isuy gi m cho l m. M i vi c trong nhà có cô Quyên lo l ng h t c ng nh con gái c a ông.Cha ch ng v i nàng dâu thu n th o cùng nhau, ch ng khác nào cha con ru t th t.

Còn vi c ngoài ng thì ông Bá h ã có c y chú H i v chung v i ông ng locày c y cùng n c i i câu. Chú H i g n 50 tu i mà không có v con. Chú làm chungn chung c ng nh anh em trong nhà, nh c y nhau giúp nhau, ng s ng ng khv i nhau. Chú nhâm nh , vui v , siêng n ng, m nh d n. Chú th y ông Thu n t t nguy nnên chú chi u chu ng, th y cô Quyên quy t th ngh a nên chú m n yêu, b i v y trongnhà m m hi p hòa, trên d y d i vâng l i, d i làm trên v a ý.

T ngày Lê H u Hào ra i n nay ã g n 6 n m, không ai nghe tin t c chi h t.Ông Thu n ã m n chí i ch , ông k ch c con ông ã ch t trong tr n Chí Hòa,

nên ông không nh c nh t i con n a. Ông Bá h c ng nh bà con trong xóm, ai c t i


th m ông Thu n thì ki m chuy n vui mà nói s ông bu n nên không ai dám nh c t i H uHào.

Còn cô Quyên thì cô c tin ch ng mình s v , nh ng cô không nói ra, vì cô khôngcó ch ng c nào tr ng ra mà nói Hào còn s ng c. Mai chi u gì cô v n c m c i los n sóc ph ng s cha ch ng cho kh i l i l i cô h a n m x a. Cô v n m t m c quy t thti t v i ch ng, d u ch ng v hay không v c ng v y.

M t b a chú H i d y s m n u c m n tr c r i h i khuya, r i tr i m i âm mâyngang thì chú ã i ra ng v n công nh m v i ng i trong xóm.

Ch ng m t tr i m c ông Thu n m i th c d y. Cô Quyên múc m t tô n c b ng racho ông r a m t, r i cô l ng x ng i ra phía sau mà th b y v t và l m tr ng em vôc t trong bu ng. Con heo en l n qu n i theo cô ch ch òi n. Con gà mái vàng d t b ycon x n b n chung quanh óng r m, b i ki m trùng r i túc túc kêu con xúm l i mà mn.

Làm vi c trong nhà xong r i, cô Quyên ti p lo b a c m cho cha ch ng. N i c mc a chú H i n u n h i khuya còn m m, kh i n u n i khác, cô bèn b t vài con cá b ngd a mà làm, r i v i l y n m rau d n cô hái h i chi u hôm qua, cô n u m t tô canh chocha ch ng n, ch cá kho v i tép rang khô s cha n không c.

N u d n m t mâm cô b ng ra trên ván r i m i cha qua n. Cô c ng ng i l ing mà g p cá chan canh cho cha.

Cha con n c m t chén m i b t u n chén th nhì, cô Quyên b ng nghe ngoàir ch có ti ng ng i nói chuy n, r i m t lát cô ngó ra tr c b n có th y m t chi c gheb ng l ng ang ghé l i, ng i chèo ang l y chèo mà c p nên khua l p c p. Trong xómkhông có ai có chi c ghe nh v y, cô Quyên l y làm l , không bi t ghe âu l i ây, màghé n b n mình làm chi, b i v y cô ch ng a ngó trân trân.

N c l n y nên ghe u sát mé sân. M t ng i àn ông tay v n cây sào, ch nb c lên sân, b m y u nên ch m ch p. ng v ng r i m i day l i vói m t a nhch ng vài tu i em lên ng m t bên.

M t thi u ph b c lên b n a. B c g n gàng tay xách m t gói l n. Hai bên nóiti ng ng i còn d i ghe, r i cùng nhau i ngay vô c a. Ng i àn ông i tr c, châni nhút nhát nên không mau, l i tay d t a nh b m tr n. Ng i thi u ph xách gói i

sau d dác ngó vô nhà, ngó hai bên, b ng v i c nh l .Cô Quyên ch m chú ngó r i buông a mà nói l n:- Ý! Anh Hào v cha à!Ông Thu n chén c m xu ng ván mà h i.- V âu?Cô Quyên v a b c xu ng t v a áp:- nh v ghe. nh vô t i gi a sân kìa kìa.Cô hân hoan b c ra c a ng ón.Ông Thu n h i ti p:- Th ng Hào nó v thi t hay sao con? Hay là con n m chiêm bao?


- Không. Thi t anh Hào mà. nh vô g n t i ây nè.- âu. Bi u nó i ri t vô coi.

Cô Quyên nhìn không sai. Thi t qu Lê H u Hào v , có d t theo m t thi u ph v im t a nh , cô không bi t là ai. Nên nói ph t cho r i. ó là v con c a Hào, v là ThCh c, còn a con trai tên Hùng sanh m i c 13 tháng.

Hào vô g n t i c a, nghe cha bi u i ri t vô thì chàng buông tay th ng Hùng mà ráni l h n v a i v a nói: Thi t con v ây cha, ch không ph i h n ma âu .

Hào b c vô nhà th y cha ng ng i bên mâm c m thì nói:- Con c v t i nhà, l i th y cha còn m nh con m ng quá.Hào th y cha hu i tay mà h i:- âu? Hào âu? L i ây cho cha h i âu nào.Hào v a i l i v a h i:- M t cha h t th y hay sao cha?- ui mà th y gì c. Còn s ng ây là may.- Tr i t i! Kh cho thân cha nh v y hay sa ông Thu n?Ông Thu n hu i tay ng Hào, ông n m cánh tay ng l i m t bên, r i ông khóc

mà nói: M y n m nay cha ch c con ã t tr n lúc th t b i n. Cha có dè âu con còns ng v ây .

Hào c ng ôm cha mà khóc.Cô Quyên ch a bi t Th Ch c là ai, th y cô n x r d a c a, m t tay xách gói m t

tay xách em nh , thì cô m i vô ng i t i b ván nh d a vách xông. Th Ch c cái góim t bên và con lên ng i m t bên.

Cô Quyên b c l i m i ông Thu n n thêm cho no r i s nói chuy n. Ông Thu nnói: Thôi, n no r i, m ng quá n gi ng gì n a c. Con d p i r i lo làm cá n u c mcho Hào n .

Cô Quyên b ng h t mâm c m i vô trong, Hào ngó theo r i h i cha:- Cô Quyên vô ây v i cha hay sao?- Ch sao? Nh có nó nên cha m i còn s ng ây.- Anh T C u ra ru ng hay i âu mà nãy gi không th y anh?- Ch t r i. Ch t g n ba n m nay. Nó theo oàn ph c kích t i Truông Cóc. Tuy

ngh a binh xóm Tre mình i th ng song b t tr n h t 2 ng i là th ng C u vàcon Hai Ch .

- R i quá! Cha mù quáng mà anh T C u l i ch t, r i cha làm sao mà s ng?- Cha nói có con Quyên. Con i r i thì ôi ba b a nó vô th m cha m t l n. H nó

vô thì nó d n d p quét t c, vá áo gi t cho cha. Nó ch m nom mi ng n, chng . n Ch ng i n th t th . Gò Công b Tây chi m, cha bu n r u chamang b nh. Con Quyên vô êm ngày mà nuôi cha. Nó lo c m cháo, thu c menvì th ng C u b b n vi c ngoài ng nó có lo gì c. Cha au trót m y thángtr i m i m nh mà r i l i tr qua au con m t. C ng con Quyên lo nuôi cha n a.X c thu c mà không h t r i mây kéo bít con ng i, h t th y ng i.


Ch ng ông l n nh qui t ngh a binh ánh l y Gò Công l i, binh Tây thuach y qua Truông Cóc b xóm mình ph c kích th ng m t tr n v vang quá.Nh ng bên mình m t th ng C u v i th ng Giác. Anh Bá h th y cha mù quángl i tr tr i m t mình, anh m i cho con Quyên vô luôn trong n y mà nuôi cha.Anh l i c y chú H i v i cha th cho th ng C u mà cày c y và ki m tôm cá.Nh có v y cha m i s ng c ây. N u không có nó thì ch c, cha ph i ch tn m m t Gò Công kìa ch .

Hào th dài mà nói:- Ân ngh a n ng n quá! Bi t nói làm sao bây gi !Ông Thu n nói:- Cha ch c con ch t quá. Trong xóm tuy h không nói ra, song ai c ng ngh nh

cha v y. Duy có m t mình con Quyên c cãi, nó nói con không ch t. Nó chíquy t ch con hoài, d u thi t con ch t nó c ng th ti t. Bây gi con v thì làmám c i, ch có gì âu mà khó.

Hào b c vô trong kêu Quyên mà nói:- Em khoan n u c m ã em. H i s m m i có n c m d i ghe r i, ch a ói âu.

Em ra ngoài cho qua nói chuy n m t chút.Cô Quyên r a chén v a r i, ch a l y g o n u c m, k nghe Hào kêu thì cô l t t

lau tay r i múc m t tô n c m a b ng ra cho ông Thu n, v a c i v a nói: "Cha u ngn c ây cha. Nãy gi cha m c nói chuy n. Mà l n x n r i con quên l ng".

Ông Thu n c ng c i mà nói: "Cha m ng r i cha c ng quên u ng n c". Ôngb ng u ng h t n a tô r i tr tô Quyên em trên bàn.

Hào bi u cô Quyên ng i, r i chàng l i ng tr c m t cô mà nói:- Nãy gi qua nghe cha thu t chuy n nhà em thay th cho anh mà s n sóc, lol ng ti p d ng cha r t chu áo. Qua r t c m tình c m ngh a c a em, tình ngh ay d u ngàn n m qua c ng không quên c. Qua ngh l i ph n qua thì qua cón h c nhi u, mà qua n không b ng em, qua l y làm h th n. Qua xin em ng i cho qua t thi t vi c c a qua cho em v i cha nghe. Em c bi t r i d u emb t t i qua cách nào, qua c ng ph i ch u h t.

Hào day l i nói v i ông Thu n:- Th a cha, cha ã thu t vi c nhà cho con nghe r i. Bây gi con xin cha con

nói cho cha hi u t i sao n m sáu n m nay con không v , mà c ng không cho chabi t tin t c chi h t. S là n m ó con v i m y b n h c c a con lên t i Chí Hòavào trình di n. Viên quan coi s t ng s m i chia t i con ra m i ng i theo m t

i i, óng riêng m t ch . Con lo vi t gi y t v y thôi. Ti c có m t i u làm y anh em con phân cách nhau nên có vi c gì bu n không bi t ai mà than th .

Ông Thu n ch n mà nói:- Chú Phó Tha có vô S n Qui ki m c u Minh ng h i th m con. C u c ng nói y

nh con v y.- Anh Minh còn mà v hay sao?


- Còn s ng, song c u nói b c t m i ng i m t n i c u không g p con n a, nênkhông bi t con t tr n hay còn s ng.

- Anh em b n h c c a con ai còn ai m t n bây gi con c ng không bi t c.Riêng v ph n con thì con nh p theo i binh óng t i Phú Th . T ng s trong

i binh này ch y u có g c gác Long H . C th y c ng tr ng, l i có tinhth n chi n u m nh l m. Con ó c n m không hi u sao mà quan ta không ral nh t n công ng o t thành Gia nh l i. Nghe nói s binh c a mình ã h nm t muôn óng vòng cung bao quanh t phía Gò V p vô t i R ch Cát mà c loxây thành p l y, ào h ào h m l p th th ch không l p th ti n công. Ánbinh b t ng lâu ngày quá t ng s chán n n, m t h ng hái h t. Bên ch lâu lâucho m t toán quân ra nh th coi bên mình ch nào m nh, ch nào y u, saomình không ch u l p vài oàn c m t quân mà cho len l i qua m t Th Nghè,Xóm Chi u, r i ra l nh t ng t n công toàn di n. M y i c m t xung phongh m thành. Mình ông chúng ít, chúng làm sao gi thành cho n i. C lo p l yào h m hoài, i n m sau gi c thêm binh ti p vi n, có súng l n súng nh nhi u,

chúng t n công i n, i bác b n nát thành l y c a mình h t. Binh mìnhkhông có ch núp nên ph i t n th t r t nhi u.

i binh Phú Th c a con b c t c v s không ánh c mà l i ph i ch t v itrái pháo, nên ng lòng xung phong h m tr n. Con c ng b bút nghiên mà c mbinh khí mà xông vào tr n v i t ng s ng i. Binh ta th ng, gi c ch t r tnhi u r t vô t i vùng mã Ng y h i tr c. Nh ng ph n con r i, nên con b nnát ng chân m t ây.

Hào kéo ng qu n mu n trình cho cha xem, song chàng nh l i cha mù quáng làmsao mà th y c, m i day l i trình v i cô Quyên mà nói ti p:

- Con b n nên té qu n m dài trên dám c . Ch chi m y i khác u t n m nhc nh i Phú Th này thì gi c ph i thua. Té ra ch t n không n i, có ch l i

th i lui, r i sau l i nghe i binh Chí Hòa ã , thành th i Phú Th ph ith i ra cho kh i b gi c vây. Binh i ngang có ch con n m có ng i th y conbên k l ng cõng con ch y. May quá, v a kh i chi n tr ng thì g p m t chi c xebò ch àn bà con nít i tr n gi c cho kh i l n n. Binh lính m i g i con choxe bò ó ch giùm con i. Tr i ã s p t i, gi c không r t theo. N i canh hai xebò lên n xóm Tham L ng, th y có m t cái nhà l n h m i ng ng xe vô xintrú ng . H dìu d t con vô nhà. Ch nhà ki m âm và bó chân con l i mà c mmáu. Nh v y nên máu h t ch y n a. Vì u i s c con n m th thoi thóp, conch c ch t không th ch u n i. Ng i ta n u cháo ép con n m mà n và m n châncon r i nói n xuyên qua b p chu i ch x ng ng quy n không gãy.

Ông Thu n nói:- B th ng n ng nh v y c ng ch t c, c n gì i gãy ng quy n.Hào nói:- êm có binh c a mình ch y ngang qua Tham L ng không ng t. M y ng i ós sáng mai gi c r t theo thì nguy, nên qua canh t h em con mà ch i n a,i t i sáng qua kh i Bà i m r i nghe có ti ng súng n bên Thu n Ki u. H i

luôn không dám ng ng l i. Tr a qua kh i Tr m L c, ghé xóm xin c m n v inhau r i i n a, i t i chi u t i m i t i xóm ông kêu là xóm C Chi, ch xe bò


có ng i bà con xóm ó m i h i th m nhà r i ghé xin cho tá túc ít ngày nglánh n n. Trong xóm ng i ta hay có ng i ch y gi c m i n h áp l i h i th ml ng x ng. Có m t bà hay con là chi n s b th ng n ng, m i nói bà có ng icon trai l n trong xóm bi t thu c x c gh cùng v t th ng b dao mác chém,v y bà nh n con bà ra làm thu c c u con. B a sau thi t có Hai Lân là con bàó, nghe ng i ta kêu là bà N m, n h i th m b nh con, r i m n ng i võng

con l i nhà bà N m nói r ng nhà bà r ng rãi, l i bà v i m t ng i con gái màthôi, nên em con ó mà x c thu c cho ti n và s n có ng i lo c m cháocho con. Con au n nh c nh i quá, con ch c con s p ch t nên ai làm sao thìlàm. Hai Lân hái lá cây n u n c mà r a v t th ng cho con, coi r i nói t vàicái gân, ch không gãy x ng nên có th cho thu c lành m nh c. Anh làmthu c và ó x c cho con vài ngày r i anh v , d n ng i em gái là Ch c, ng i

a con v ây, s n sóc con.Hào nói t i ây thì a tay ch cô Ch c ng ng i v i con bên vách xông, không

nói chi h t. Cô Quyên day qua ngó cô Ch c, còn ông Thu n không th y c nên ôngh i:

- Có ai a con v hay sao?- Th a có. Cô Ch c a con qua bên Th D u m t ng m n ghe a v , may

có ghe ch ng xu ng mi t Gò Công mà bán, nên cô h i r i quá giang m i vc ây.

- V y mà nãy gi cha có hay âu. Có th y có thu c c u con kh i chét, mà con làm chi trên C Chi n n m nay con m i v ?

- Th a, có ph i x c thu c mà h t li n âu. Con ph i ch u nh c nh i au n g nm t n m, n ng không c, n m li t m t ch , thân th m nh tàu lá. Nh m ingày cô n u lá cây, l y n c mà r a máu m r i x c thu c, ph i út cho cont ng mu ng cháo, ph i thay qu n áo mà gi t, ph i b ng d cho con n a.Con ph i ch u kh nh v y trót c n m v t th ng m i b t u kéo da non nênh t nh c n a. Con ng i d y c, nh ng c ng ch a i ng c. Con th y m ikh i ch t. Con nóng n y nhà cha m nh gi i th nào, bà con xóm mình có ch ucu c tang th ng hay không, con t ý mu n m n ghe a con v . M con côCh c nói C Chi có sông r ch gì âu mà có ghe, l i theo an i con, nói v tth ng c a con ch a lành, thân th con còn m y u quá làm sao mà i xa cho

c.Con ph i n ng náu ó cho t i n m nay, v t th ng m i lành, s c kh e m i

ph c. Bà N m th y con i còn nhút nh t song i c m i m n xe bò r i bi ucô Ch c em con qua ch Th D u m t ng li m ghe a con v Gò Công.May có ghe s a so n ch ng ch thu c em xu ng ây bán nên con v i côCh c m i xin quá giang mà v c.

- Cô Ch c có công v i con, c ng nh cô Quyên nhà có công v i cha v y. CôCh c s n sóc nuôi d ng con, ã c u con kh i ch t mà còn ch u khó a con vt i nhà n a. Công n thi t l n quá. Mà r i ây bi t làm sao mà a cô v C Chinè?

Hào châu mày day l i ngó Cô Ch c. Cô Quyên c ng ngó theo.


Hào du d m t chút r i c ng quy t nói:- Th a cha, cô Ch c s luôn d i này.- a! Sao v y?- Con xin l i cha, mà anh c ng xin l i luôn v i em Quyên n a. Th a cha, cont thi t tâm s c a con cho cha v i em Quyên hi u. Con nói ph t ra cho r i,không l gi u hoài. Trong lúc b nh n ng con th y ch t tr c m t, con ch ng khácnào ng i ch i v i l n h p gi a dòng sông, g p v t chi c ng qu níu duy trìs s ng. Cô Ch c có l là ng i có t tâm, cô th y thân con nh v y cô nglòng nên cô a tay cho con níu, r i cô v t con kh i ch t. G n m t n m th y cáich t ã qua r i, cô m ng công c c kh c a cô không ph i vô ích, mà con c ngc m ân c c a cô r t n ng dày. M t ng i vui làm n, m t ng i c m ch u n,hai ng i l i gái th trai tr , g n g i nhau lâu ngày t nhiên gây c m tình v inhau. Tình y càng b a càng thêm kh ng khít, không th ng n c n lòng d c n inên m i sanh ra a con trai là th ng Hùng, ã c 18 tháng, bi t i bi t nói h t, con c ng có d t nó v v i con n a.

- M y có d t v con m y v ây hay sao? M y quá qu t l m? h t ch nóir i!

Ông Thu n v a nói v a b c chân xu ng t mà i qua gi ng c a ông mà n m.Cô Quyên c ng ng d y b i vô trong.Bây gi Hào day l i ngó Cô Ch c, th y cô bu n hiu, ng n m tay d t con i ra

ngoài c a. Chàng th t ru t, l nh lòng, th ng th ng ng l i g n bên cha mà nói:- Th a cha, con nhìn nh n con có l i v i cha nhi u. Cha ã c m tr u, c m cau mà

nói v cho con r i. L i trong m y n m con v ng m t cô Quyên nhà s n sóc c pd ng cho cha châu áo. m c d u ch a có l c i, cô Quyên c ng ph c d ch chatr n o dâu con. Trong lúc y con l i quên cô mà giao duyên v i ng i khác.Con ã l i v i cha, mà con c ng l i v i cô Quyên nhi u l m. L i c a con thì conch u không dám cãi ch i. Con ch l y mà xin cha xét giùm tình c nh c a con màchâm ch cho con nh v y thôi. Cha d y cách nào con c ng ph i ch u, conkhông dám cãi. Con c ng xin cha th ng luôn ph n cô Ch c là ng i có n c ucon kh i ch t, m i c v ây mà th y m t cha. Con l n v i ng i ta cóm t m t con. Cô l i theo con xu ng t i ây. Bây gi cha u i m con cô v nghc ng t i nghi p cho cô l m.

Ông Thu n gi n nói l n:- M y làm sao m y làm. Tao không bi t. Tao ch bi t con Quyên là dâu c a tao

mà thôi. Tao không bi t ai n a h t.Hào th y l i n n n không có hi u qu , nên ng bu n hiu m t h i lâu r i b c ra

ngoài. Chàng g p cô Ch c ng i khóc d a vách, có bé Hùng ng i m t bên. Chàng b c l ing i chum nhum m t khóm r i hai ng i x m xì bàn b c v i nhau.

Trong nhà im lìm bu n b c. Hào b t tin t i n m sáu n m, ai c ng t ng ch t. Té rachàng còn s ng l i c tr v nhà. Mà m ng ch a r i mà l i gây bu n, cha b i r i ph ncha, con b i r i ph n con, cha khó x v i cô Quyên, con khó x v i cô Ch c. Vì v y màcha n m trên gi ng b nh cha u phi n, con ng i ngoài vách con r i l .


Cô Quyên vô trong n y gi , cô c m c i làm cá n u c m d n cho Hào v i Ch c n.B ng mâm c m ra trên ván r i cô b c ra ngoài ki m Hào. Th y Hào ng ng i nóirù rì v i Ch c, cô m i h t hai ng i vô n c m.

Hào mu n gi l cho cô Quyên h t phi n mình, nên ng d y ép Ch c d t con vôn cho Quyên v a lòng.

Hào v i Ch c m i n c vài mi ng c m thì th y cô Quyên trong bu ng b cra, tay xách gói áo qu n.

Hào h i:- E tính i âu?- Em v . H i n m tr c, lúc ra i, anh c y em trong khi anh v ng m t, em ch m

nom giùm cha. Nay có anh v r i thì ph n s c a em ch m d t, nên em xin tmà v .

Ông Thu n n m trên gi ng nghe cô Quyên nói nh v y thì ông ti p mà nói:- , thôi con v mà ngh . Cha cám n con l m. M y n m nay cha nh có con cham i còn s ng ây. D u th nào cha c ng k con là con dâu c a cha, ch chakhông bi t ai h t.

Cô Quyên b c l i t bi t ông Thu n nói chào Hào và Ch c xách gói i v .V ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà nói chuy n v i nhau, b ng th y cô

Quyên l n t n i vô sân, tay xách gói áo qu n.Ông bà u l y làm l , nên có ý ch cô vô ng h i coi v có vi c gì hay không.

Ch ng Quyên b c vô nhà ông Bá h li n h i:- Con v th m nhà, sao l i em áo qu n v n a?- Có anh Hào v r i, nên con em áo qu n v .- a! Hào v bao gi ? Sao không th y nó i ngang qua ây?- nh v h i n a bu i, i ghe nên ghé b n tr ng.- Té ra nó còn s ng. May quá! V y mà anh sui c nói nó ch t hoài. Nó có nói m yn m nay nó làm gi ng gì âu hay không? T i sao nó không v , cho ng i tatrông nó d v y?

- nh v có d t v con nh v n a.- Tr i t i! Làm cái gì k v y? V con âu mà nó ki m ó? Còn nó v có kè

có cánh nh v y, ông già nó có nói làm sao hay không?- r i con thu t h t cho cha m nghe.Cô Quyên cái gói lên ván, sau l ng m .Bà Bá h ngó con bà nói l m b m:- M y n m nay con nh c c kh v i ông già ch ng nó h t s c. Té ra làm m i mà

không n. Ví nh th ng Hào ch t, d u con mình ph i nuôi cha ch ng nó mãn imình c ng không phi n, ch con mình ch u c c nuôi cha nó ng nó c i vkhác, n ng c i nh v y ai ch u n i.

Ông Bá h can gián:- Bà nó ng nóng gi n. th ng th ng nghe cho rõ r i s li u. Ch c c ng có

duyên c sao ó nên m i sanh tr c tr o nh v y. Ch Hào h c gi i l i có tánh


c n th n, có l nào nó vong ân b i ngh a âu mà gi n. Hào v nói làm sao âucon Quyên thu t l i cho cha m nghe th coi con.

Cô Quyên bình t nh nh th ng, không gi n mà c ng không bu n. Cô ng i d a bênm ch m rãi l p l i cho cha m nghe nh ng l i Hào nói v i ông Thu n lúc nãy. Cô thu tchuy n Hào ra tr n xung phong b n trúng chân nên té qu trên ám c . May có ng icõng em ra g i cho xe bò ch i lánh n n. i m t êm m t ngày lên t i C Chi. Có bàN m nghe chi n s b n bà ng lòng th ng nên ch a trong nhà mà nuôi b nh. Ng icon trai c a bà thì lo thu c mà c u, còn ng i con gái nh thì lo s n sóc êm ngày. Hàoau n nh c nh i, th y cái ch t tr c m t trót c n m thân th m y u không ng i d y

c. Nh có cô Ch c t n t y nuôi b nh, x c thu c út c m, ch u c c kh ch u d dáy côc ng không n , nên hm i kh i tay t th n mà ph c s c l n l n l i c. G n hai n m Hàom i i ng chút nh trong nhà c, Hào mu n v ng t vì C Chi không có sôngr ch và ghe xu ng mà m n a, còn i b thì s c m y u, l i chân có t t nên i nhútnh t làm sao mà i xa cho n i, trong lúc Hào ngo c ngo i, h t s ch t n a, chàng m ic m tình cô Ch c. Cô n s n sóc lâu ngày r i cô c ng c m tình v i chàng. Hai àng g ng i ri t r i giao tình v i nhau m i sanh c m t a con trai, bây gi ã bi t i bi t nói.N m nay Hào thi t m nh r i, còn m mà i nhút nh t mà thôi. Chàng nh x s nên m im n xe bò a qua ch Th D u M t ki m ghe mà v . Cô Ch c d t con a i. QuaTh D u M t may g p ghe ng s a so n ch thu c ch ng xu ng Gò Công màbán, nên Hào v i Ch c xin quá giang mà v ây.

Ông Bá h nh l i h i nãy có ng i gánh ng v i thu c em bán trong xóm. Nhàông có mua. Bây gi ông m i hay Hào v ghe ó.

Ông kêu bà mà nói:- H i nãy tôi oán trúng, bà nó th y ch a? Ph i có duyên c sao ó Hào m i làm

nh v y, ch âu ph i nó tính b con mình nên c i v khác. Nó nh cô Ch cc u nó kh i ch t, nên nó c m tình c m ngh a mà gây cu c tình duyên. N u thi tnó có ý b con Quyên thì nó v ây làm chi.

Bà Bá h nói:- Chuy n n y ph i x làm sao ây? Tôi coi khó l m.Ông Bá h h i cô Quyên:- Hào v có d t v con ùm nh v y r i, ông Thu n có nói làm sao hay không?Cô Quyên c i mà áp:- Ông già ch ng con t i m t nên h i m i v ông vui m ng l m, b i vì ông có th ym con cô Ch c âu. Ch ng anh Hào thu t chuy n, nh nói t i v con, thì ôngn i gi n. Ông b i l i gi ng mà n m, c nói: "Tao bi t m t mình con Quyên làcon dâu c a tao mà tôi. Tao không bi t ai n a h t. V m y thì m y làm sao m ylàm". H i nãy con nói mà v , ông c ng còn nói nh v y. Ông k m t mình con làdâu thôi.

Ông Bá h c i mà nói:- Anh ó khó l m. Anh nói nh r a chém xu ng t v y, không d gì mà cãi v i

nh. Chuy n n y khó x thi t. Con Quyên thì nó b tr u cau l . Nó l i có côngnuôi ông già ch ng n n m sáu n m. Cô Ch c thì tình c ng u hi p, không ph i


v c a cha m nh, c ng không có c i h i, nh ng mà có công nuôi d ng s nsóc Hào h n ba n m Hào m i kh i ch t, cô l i n v i Hào có m t a con r i,hai àng u có n ngh a h t, bây gi b t àng nào b àng nào c ng không kh ib phi n trách.

Cô Quyên xách gói qu n áo em vô bu ng.V ch ng ông Bá h ng i bàn lu n ti p chuy n ó. Bà Bá h cho ông Thu n nh

ph i, ý bà không ch u nh n cô Ch c. Ông Bá h cãi v i bà Bá h , ông nói m y n m naycô Ch c ã n v i Hào, cha m cô b ng lòng, v ch ng ã có con, chòm xóm u hayh t, n u ông Thu n làm g t u i cô v x , thì cô mang ti ng x u v i thiên h , cô còn m tm i nào mà tr v v i cha m . N u ông Thu n u i cô Ch c thì t i nghi p cho thân ph nc a cô l m. Còn n u Hào ph i vâng l i cha mà u i cô Ch c v x ng c i con Quyên,vì thì o làm con Hào, không dám cãi, nh ng vì tình ngh a Hào ph i au kh trong lònghoài, c i Quyên v , ra vô th y m t, nh nh c chuy n cô Ch c, thì làm sao Hào yêuQuyên cho c, mà s còn oán n a là khác.

Trong lúc cô Quyên v thu t chuy n c a Hào cho cha m nghe ây thì trong nhàông Thu n, c u Hào b i r i h t s c. n c m r i Hào nói nh bi u cô Ch c d n d p, clàm công vi c trong nhà nh th ng. C u d n cô nhà v i cha, c u i th m ông Báh , là cha cô Quyên, coi ý v ch ng ông Bá h nh th nào.

Hào ra th a cho cha hay ng i th m ông Bá h . Ông Thu n không c n, nh ngông nói gay g t.

- i th m r i nói gi ng gì? Còn tình ngh a gì âu mà th m vi ng?Hào nói:- Ph i i th m m i kh i th t l .Hào nói r i i li n. Ra sân, Hào m i th y ông ch ghe ng ng t i b n. Hào i

ngay l i mà h i ông tính ây bán m y b a r i i. Ông nói n i ngày nay ch c bán giápxóm Tre h t. Ng i ta nói t i Vàm R ch B ng bây gi có nhóm ch ông o có nhà c anhi u. V y ông tính chi u nay ông d i ghe ra ó u bán vài ba b a, cho b n gánh vô bánm y xóm chung quanh. Nh thu c, ng còn nhi u thì ông m i li u m ng vô ch GòCông ch vô ó có Tây u khó lòng quá. Hào nói cô Ch c mu n quá giang ghe ông mà trv Th . V y n u ông d i ghe ra ch Vàm mà không có cô Ch c ra ó xin i li n, thìch ng bán h t r i ghe v ngang ây xin ông ghé cho cô quá giang.

Ông ch ghe ch u. Ông nói ch c ông s ghé ng mua ít ch c gi lúa ch v Th vìlúa ây giá r quá.

Hào t bi t ông r i nhút nh c i ra nhà ông Bá h . C u i ngang c a ông Phó Tha,ông Tha ngó th y, ông ch y ra mà m ng l ng x ng r i cho c u i. Ông h a ch ng c uv ông s l i nhà th m ng h i coi m y n m nay c u xiêu l c x nào mà không có tint c chi h t.

Hào ra t i nhà ông Bá h v a b c vô sân thì g p Hai K . Anh em m ng nhau, Knói Hào m quá, l i au chân, Hào vén ng qu n a th o cho K coi, r i anh em d tnhau vô nhà.

V ch ng ông Bá h ch c th nào Hào c ng ra th m, b i v y th y Hào thì v ch ngông không l gì, nh ng c ng l i c a ón mà m ng r .


Bà Bá h th y Hào m h n x a nhi u, mà chàng l i b c không g n gàng ngayth ng, bà h i b n n mang t t hay sao. Hào ph i kéo ng qu n trình th o b p châncho cha m v xem n a. Bà th y th o l n quá nên bà th y ng lòng mà ch c l i. Bàquên gi n b h n, h i K nh c gh cho Hào ng i, v ch ng bà v i K ng i chung quanhh i th m chuy n c a Hào l i cho rõ, vì s Quyên phi n r i thêu d t nhi u i u khôngúng v i s th t.

Hào m i thu t h t u uôi cho cha m và anh v nghe, c ng nh ã nói v i ôngcha ru t r i h i s m m i. Chàng k chuy n ki n trúc i n, cách s p t phòng th .Trót c n m bên ch c binh ti p vi n m i m cu c t n công. Hào qu ng bút c m daomà theo i xung phong nên b th ng n ng t i b p chân, may nh có ng i cõng giùmra kh i chi n tr ng r i thì i n th t th , binh ta tan v . Hào c xe bò ch giùm ilánh n n, i c êm ngày m i lên t i C Chi. V t th ng ra máu nhi u quá, Hào ch c s pch t, không còn mong gì n a. Có bà N m là m t góa ph h o tâm C Chi, bà r c vnhà cho con trai bà lo ki m thu c men và cho a con gái là cô Ch c, ch m nom êmngày thoa thu c, út c m gi c áo qu n, ch u d dáy. Hào nói ph i ch u au nh c c n mm i th y kh i ch t. Chàng t m k cách t n t y và c c nh c c a cô Ch c ng c u chàngkh i tay t th n. Vì c m ân ngh a n ng n , l i trai gái g n nhau lâu ngày m i gây cu ctình duyên r i sanh con. Chàng nói mu n v x s lâu r i, ng t chàng còn m y u quá,v t th ng c ng ch a thi t lành, l i C Chi c ng không có ghe xu ng, nên chàng ph in n ná ó cho t i n m nay thi t m nh r i cô Ch c m n xe bò a chàng qua Th D uM t ki m ghe i bán ng bán thu c mà xin quá giang ng a chàng i luôn v ây.

Ông Bá h ng i ch m ch nghe, nh t là nghe cái o n th t i n v i cái o n côCh c t n t y ch u c c ch u kh mà s n sóc c u Hào cho kh i ch t.

Hào nói d t r i ông Bá h h i:- Tr c khi con ph i hi p v i cô Ch c con có nói cho cô bi t con ã có h a hônv i con Quyên r i hay không?

- Th a có. Con n m d ng b nh, cô x n b n m t bên mà s n sóc. Lúc bu n cô h ith m g c gác và gia o c a con. Con có t thi t h t cho cô nghe.

- Cô bi t con ã có h a hôn v i ng i ta r i, mà cô còn b ng lòng n v i con, côlàm nh v y thì qu y l m. Cô o t hôn c a ng i ta.

- Th a cha, g n nhau lâu ngày r i tr i khi n cô em lòng th ng con. Con có nh cs con có h a hôn v i cô Quyên, b tr u cau r i, nh ng vì có gi c nên ch a c i.Cô nói cô th ng con, cô không n chi h t. Cô ã c u con thoát kh i tay t th n,bây gi cô ph i lo ti p d ng cho con thi t m nh, ng con tr v x s . Cô làmc con trong m t n m c ng cho cô vui lòng, vui vì c u c m ng c a m tchi n s . Ch ng con m nh con v thì cô l i nuôi m già, th ng nhau thì t ngnh nhau c ng . N m nay con v . v i nhau có m t a con. Cô không ngiành con vì nó là con trai, cô ph i nó theo cha ng d y d . S d cô a conxu ng t i ây là vì th y con còn y u, không ành cho con i m t mình. L i côc ng tríu con, nên mu n a nó i t i n i ch n ng sau có nh thì bi t ch mà ith m ch không có ý chi khác.

- N u v y thì cô Ch c này bi t u quá. Bây gi con d t m con cô v nhà, s mm i n y anh sui tính l nào?

- Con xin th a thi t v i cha m , khi ra i cô Ch c theo a con, mà con không c n,là vì con th m tính v ây con t h t s tình cho cha m hai bên bi t, r i con ch u


l i v i cha m hai bên và ch u l i v i cô Quyên n a. N u cô Quyên ngh ân ngh an ng dày c a cô Ch c i v i con, r i r ng dung cho cô Ch c l i ây côkh i phân ly a nh c a cô thì t t, cô kh i bu n r u khi xa con, còn con thì con

c vuông tròn ân ngh a. Ch ng dè v t i h i s m m i, cha con nghe con có vcon, thì cha con gi n h n, nói bi t m t mình cô Quyên là dâu mà thôi, ch khôngnhìn nh n ng i nào khác. Mà con dòm th y ý cô Quyên c ng không vui lòng,nên cô b i v . Th y tình th nh v y h i nãy con có dò ý cô Ch c coi cô tính lnào. Cô nói cô t ng thu n hòa thì cô xin cho cô l i ây, tr c cô c sumhi p v i a con nh d i, sau cô giúp nuôi d ng con y u u i. Bây gi côth y cô vui thì nhi u ng i bu n. V y thì cô ch u bu n m t mình ng chonhi u ng i vui. Cô tính cô s ki m ghe ng tr v nuôi m , tr i khi n cô ch

c g n con ít n m mà thôi, thì cô ph i vâng m ng tr i ch ng phi n trách ai h t.H i m i g p nhau cô kh n vái c u con kh i ch t ng chung s ng cùng nhautrong ít n m. L i c nguy n y ã th c hi n y nh v y. Cô không dám mongm i h n n a.

Ông Bá h v i Hai K nghe nh v y th y u c m ng, c m th y cô Ch c là gáiphi th ng, ham lo cho ng i h n à lo cho mình, dám hy sinh t o h nh phúc chong i h ng.

Ông Bá h h th m v cái ý ông t ng cô Ch c quy t o t hôn nhân c a côQuyên mà ông bi u l h i nãy. B i v y ông h i tâm mà h i Hào:

- Mà bây gi con ã có v có con, nh t là có ng i v ã có công c u con thoátch t, v y con có tính c i con Quyên hay là tính h i hôn? Cha ã hi u s tình c acon r i, d u con h i hôn cha c ng không trách c.

- Th a, duyên c a con i v i cô Quyên là duyên cha m nh. D u th nào conc ng ph i c i ch âu dám thay d i lòng.

Ông Bá h châu mày mà ngó v và nói:- H i nãy bà nói chuy n n y khó x . Thi t khó l m ch không ph i d . K vô kêu

con Quyên ra ây cho cha h i m t chút.Hai K vô trong kêu cô Quyên ra.Ông Bá h nói:- Quyên, nãy gi Hào ã thu t h t công chuy n cho cha m nghe r i. Nó nói c ng y

nh l i con nói v y. Nó l i nói cô Ch c a cha con nó v ây là có ý mu n bi tch ng sau có nh con thì lên xu ng mà th m. Ch chi gia o c a Hào xuithu n m êm b t cô ây luôn ng cô giúp ch ng và nuôi con thì cô không ngì. Té ra cô th y t i cô mà sanh ra xào xáo trong gia ình nên cô tính cô tr vnuôi m . Còn Hào thì b t con nó l i và c ng dâng l v t c i con là duyên c acha m nh, cha mu n bi t ý con th nào.

Quyên l i ng sau l ng m mà nói:- Th a, cha m nh sao thì con ph i nghe v y. Con không dám cãi. Nh ng con

ngh anh Hào ã có v có con r i thì thôi. Anh còn c i con n a làm chi?Ông Bá h nói:


- Cha ch , con nói gai g t làm chi v y con. Công chuy n ã r i l m r i, con cònkhu y cho r i thêm làm chi n a.

- Th a, con mu n g r i ch có tính khu y r i âu. Cô Ch c ra công c u anh Hàokh i ch t r i n v i anh ã c m t m t con. N u không có cô Ch c thì anhHào âu còn mà tr v ng xin c i con. Ví nh con k mâm tr u cau mà giànhanh Hào thì con hèn quá. Vì v y nên con ph i lui b c nh ng anh Hào cho côCh c là ph i h n. Anh Hào ph i n luôn v i cô Ch c ng tròn n tròn ngh a.Con l y thi t tình mà nói, ch không ph i nói gay g t. Con xin làm em c a anhHào, con c thân, tr n i mà ph c d ch cha m .

Ông Bá h ng i suy ngh m t chút r i ông nói v i Hào.- Con bi u cô Ch c khoan v . th ng th ng cha tính coi, ví nh cô ch u luônd i n y r i con c i con Quyên hay không?

Hào v i vã áp:- Vi c con c i cô Quyên là vi c cha m hai bên quy t nh. D u cô Ch c hay v

con c ng ph i c i. Con không c phép th i thác.- N u cô Ch c l i mà con c i con Quyên n a, té ra con hai v , r i ai làm l n ai

làm bé? Cái ó càng khó x n a. Con n v i cô Ch c tr c, l i có sanh con,n u cô làm l n thì s con Quyên không vui.

- Th a không, cô Quyên là v c a cha m nh, l i nh tr c r i n a, t c th cô ngôi chánh th t. Ai giành v i cô c. Hu ng chi cô Ch c có mu n tranh làm l nlàm bé chi âu. Cô th ng nói mi n cô c ng ph c d ch con và g n th ngnh thì cô vui lòng, d u cô a v nào cô c ng không k .

- N u v y thì d m t chút. Bây gi còn khó có anh sui tr ng mà thôi. Cha ph ibàn l i v i nh m i xong.

Cô Quyên nói:- Th a cha, v l n v bé khó lòng, làm sao kh i xích mích cho c. Con mu n

anh Hào luôn v i cô Ch c, anh không c n c i con n a làm chi.Ông Bá h tr n m t mà n t:- É!con ng có cãi. Trai n m thê b y thi p gái chính chuyên m t ch ng. V l nv bé sao l i khó lòng. B c vua có t i c tr m v . Còn quan thì có v r i có thi p,l i thêm có h u n a. Có xích mích gì âu, n c mình có "ch a thê" àn ôngcó m y v c ng c, b i v y m i có t c ng "Ba bà giúp m t" ó ch .

Cô Quyên không dám cãi n a.Ông Bá h nói v i Hào:- Thôi, con v mà ngh . x mát cha vô, cha nói chuy n v i anh sui r i s hay.Hào ng d y t cha m v v i Hai K và Quyên mà v .Bà Bá h ngó theo mà nói v i ông:- H i con Quyên v nói Hào có d t v con v n a, tôi nghe tôi phát gi n. Bây gi

tôi nghe Hào nói chuy n cô Ch c tôi ng lòng quá. Mình làm g t t i nghi pph n cô ch . Ông nó tính cô l i làm bé thì ph i l m.


Ông Bá h nói:- Tôi ngh u i cô thì b t nhân b t ngh a quá, nên tôi m i tính nh v y cho âu ó

vuông tròn. Ng t lão Thu n g t gao l m. Không bi t nói lão ch u hay không ch .Cô Quyên nói:- B gi n l m. Con s cha gi i hòa không c âu.Cô nói r i b i vô trong.Bà Bá h ch theo mà nói v i ông:- Nó d a h i ông Thu n nên b nó không ch u b t cô Ch c l i làm bé th y hôn.Ông Bá h nói:- Nó làm con, tôi bi u sao nó ph i nghe v y. Con nít m i l n lên, nó có bi t ph i

qu y gì âu. i mình ph i bi t th ng ng i. Mình mu n cho ph n mình, aich t m c ai, n nh v y thì c t u lên sao n i.


VIII

M t tr i ã x bóng.Hào ngoài nhà ông Bá h nhút nh c i v . Vô g n t i c a chàng th y m con cô

Ch c ng i ch m h m t i ng ch c a, m t bu n hiu. Trong nhà thì ông Thu n n m im lìmtrên gi ng nh n m ng .

Quang c nh bu n b c h t s c. Ch t i s ng l i mà v t i nhà cha con sum hi p vuim ng, nào dè không th y vui m ng mà l i th y phi n não. Tuy Hào không n ti c saon m tr c chàng không ch t ph t t i chi n tr ng, hay là ti c sao h ng hái tr v quê clàm chi, song ng tr c hoàn c nh thê th m nh v y chàng ch ng kh i héo ru t gan, an c m t.

Chàng ngo c cô Ch c ra ngoài sân mà h i nh :- Qua i nãy gi nhà cha có nói ti ng chi v i em không?- Không. H i nãy em th y cha d y cha b c xu ng t, em l t t b c vô h i cha

mu n i âu em d t cha i. Cha khoát tay mà nói không c n, vì cha bi t ngr i, cha mò i ra ng sau ti u ti n. Ch ng tr vô cha c ng mò mà i. Em i vôcoi ch ng v y thôi, ch em không dám nói chi h t. Anh i th m ông Bá h , ch canh còn nghe thêm nhi u l i cay ng n a ph i hôn?

- Không có. Qua thu t rõ s tình c a qua cho hai ông bà nghe. Qua th y ông bàc m ng nên không n trách qua. Ông nói chi u mát ông s vô ây mà bàn tínhcông chuy n c a mình v i cha.

- Em th y ch có cách em ph i t bi t mà v C Chi mau mau thì anh m i gâythu n hòa m m l i c. Em r t ti c h i s m m i em theo anh lên nhà làm chimà sanh s cha h n cha gi n, v trách phi n. Em a anh v i Hùng t i nhà thì r i. Em luôn d i ghe r i theo ghe tr v thì xong quá.

- Ông Bá h d n em khoan tính v . i ông vô nói chuy n v i cha r i s hay.- Ghe còn u mà bán ng bán thu c kia. H i nãy em có ra h i ông ch ghe thì

ông nói chi u t i ông s lui ra u ngoài ch R ch B ng mà bán vài b a. V ych ng ghe lui em theo ghe mà i cho r i.

- Không, g p gì, qua có d n ông ch ghe ch ng v ghé ây coi nh em v thì ôngr c em. Ông h a ông s ghé ng mua lúa ch v Th . i chi u coi ông Bá hv i cha bàn tính th nào s li u.

Hào v i Ch c d t con i vô nhà.Hào i ngay l i ch cha n m mà nói:- H i s m m i cha n c m n a ch ng k con v nên cha thôi n. Con ch c cha óib ng. con bi u nó n u c m s m cho cha n nghe hôn cha?

Ông Thu n nói:- Thôi, thôi, tao không mu n n u ng gì n a h t. ng có n u th t công.Chú H i i trong ru ng v , chú th y Hào v i Ch c chú không bi t khách l âu

n, ngoài b n l i có ghe u, nên chú ngó trân trân mà i th ng vô nhà mà thay áo qu nvì c t c trong lúa nên t h t.


Hào i chú thay r i m i vô nói cho chú bi t. Chú m ng và h i cô Quyên iâu. Hào nói cô Quyên ã v ngoài nhà cô và khuyên chú H i n u c m giùm ng cho

cha n, vì s cha ói, th m tính chú H i n u c m r i m i cha n ch c cha ch u n. Hàonói nh v i cô Ch c bi u ph n u c m b i chú H i.

Ông Bá h nói v i Hào x mát ông s vô. Mà Hào v r i, ông b t r t ng i nhàkhông yên, cách m t lát ông l y dù che mà i. Mu n có ng i ti p s c mà khuyên gi iông Thu n, nên ông ghé nhà Phó Tha cho hay Hào còn s ng và ã v , r i thu t luônchuy n Hào v d t v con làm cho ông Thu n b t bình, gi n con u i dâu, m t h t hânhoan hòa nh . Ông m i Phó Tha i v i ông i vô khuyên gi i ông Thu n trên d i an vuitrong ngoài m m. Phó Tha ch u i li n. i ng m ng cho Hào may mà tr v chungs ng cùng bà con chòm xóm.

Hào th y ông Bá h v i Phó Tha i vô l t t ra sân mà m ng. Phó Tha c ng m ngh i nói l ng x ng r i Hào m i vô nhà.

Ông Thu n nghe ti ng hai ông b n già thì ông ng i d y mò i ra ván. Hào th y côCh c l p ló trong thì ngo c ra chào hai ông khách.

Ông Bá h nhìn th y cô Ch c th y cô tr c Quyên, g ng m t c ng hi n lành,nh ng b Ch c m nh kh e h n nhi u.

Phó Tha nói:- i h làm ph i thì có thánh th n phò h . M y n m nay ai c ng k ch c cháu

Hào không còn. Té ra nh thánh th n che ch nên ra tr n b th ng n ng mà r ic ng lành m nh mà v c. V y ó ng i ta g i là có ph c c. Anh hai âycó ph c là còn ng i con m t, còn xóm Tre mình có ph c kh i m t nhà nho.

Ông Bá h nói ti p:- Hào làm trai hi n thân giúp n c, ã làm tròn nhi m v thi t vinh quang quá.

May kh i ch t, c tr v x s , l i d t v m t a con, mà con trai n a, cái óm i quí ch .

Ông Thu n nói:- Quí gi ng gì? Nó làm cho tôi mang x u ch quí.- Sao mà mang x u.- Tôi ã c m tr u cau nói v cho nó r i. Tôi ã k t tình sui gia v i anh. N m sáun m nay con Quyên lo nuôi d ng tôi. Tôi m au mù quáng nh có nó tôi m is ng c. Hào ra i giúp n c, cái ó ai c ng khen. ã ành nh v y, mà giúpn c thì giúp ch sao l i b i c b con Quyên mà n v i ng i khác m y n mnay, không thèm th a tr c cho tôi hay, có con r i d t nhau v ây mà trêu b o.Nó làm nh v y không ph i là làm cho tôi mang x u, làm cho tôi h th n v i anhsui, v i con Quyên hay sao?

- Nó ra tr n b n g n gãy chân, th p ph n t nh t ph n sanh mà nh có cô Ch cch u c c kh ch m nom nuôi d ng m y n m nó m i kh i ch t. Nó c m tình c mngh a g n g i nhau r i th ng nhau. Nó n m m t ch làm sao i v c mà th atr c v i anh. Anh b t l i cái ó g t quá.

- Nó thu t chuy n nh v y r i anh tin hay sao? Nó b con Quyên mà l y ng ikhác, r i t chuy n nói nghe cho thi t y u ng ch a l i h i nào mà tin.


- Coi! Nó b n nát b p chu i, th o l n b ng bàn tay. Nó i không ngay, ngkhông v ng, b ng c rõ ràng, không tin sao c. T i anh mù quáng nên anhkhông th y nên anh t ng nó t chuy n, ch tôi bi t thi t mà tôi không tin sao

c. Hào, con gi th o cho chú Phó coi ph i v y hôn.Hào b c l i vén ng qu n mà trình th o cho khách xem.Phó Tha xem r i nói:- Tr i i! Thi t th o th y phát s . Th t b p chu i tiêu h t, hèn chi i ng khôngv ng. B n nh v y làm sao s ng cho c. N m m t ch mà i u tr ôi ban m là ph i l m ch . Nghi n i gì.

Ông Bá h m i nói v i ông Thu n:- Theo ý tôi thì Hào ã có công giúp n c, l i b th ng n ng còn s ng c ây là

may, nó có l m l i chút nh mình nên dung ch cho nó. Tôi xin anh tha l i choHào ng cha con hi p hòa, trong nhà vui v , ch Hào c s ng mà v , l i bcha gi n h n qu trách nó m t vui m ng, t i nghi p cho nó.

- Anh mu n tha thì anh tha, ch tôi là cha ru t nó tôi không th tha nó c. H nn m n m nay tôi nh con Quyên nên m i còn s ng ây. Nó b con Quyên mà l yv khác tôi tha sao c. Tôi ch bi t con Quyên là dâu tôi thôi, tôi không bi t aih t n a.

- Anh nh con Quyên nên anh s ng. Th ng Hào nh có cô Ch c nên nó s ng. Bâygi anh nhìn nh n m t ng i. Anh làm nh v y thì m t công bình. Quyên v iCh c u có công n nh nhau, sao anh lai yêu Quyên mà ghét Ch c? Anh ph isuy ngh l i ph i x cho công bình s p nh m i ph c.

Phó Tha ti p nói:- Hai cháu u có công n c hai. V y ph i th ng h t hai cháu m i công bình.Ông Thu n nói:- âu c. Con Quyên là tôi có c m tr u cau i h i c i. Còn con Ch c, tôi có

bi t nó x nào, tôi không hay nó ng th ng Hào bao gi , tôi ph i nhìn nó làdâu nh con Quyên, tôi ph i th ng nó nh con Quyên, cái ó không th c.v y thì hi p con Quyên ch công bình n i gì. N u thi t con Ch c có công c uth ng Hào kh i ch t, và n u nó là gái bi t i u, thì nuôi Hào lành m nh r i nó

a th ng n xu ng ây mà giao cho con Quyên r i nó tr v x nó. Nó làm nhv y tôi m i c m n, tôi m i th ng nó c.

Ông Bá h cãi:- Anh th ng nh v y thì th ng c ng nh ghét, ai màng anh th ng. tôi nói

cho anh nghe. Ch c nuôi Hào trong nhà m y n m nay n v i nhau ã có conbi t i bi t nói. M Ch c b ng lòng nên m i m m, xóm làng bi t h t nênkhông có ti ng gì. Nay m con nó xu ng ây anh làm gi n làm h n anh u i nóv . Nghe nói nó tính con theo cha cho cha d y d . N u anh u i ch c v tnhiên nó s d t con nó v . Anh m t a cháu n i trai anh th y h i hay ch a?

Ông Thu n gi n nên nói:- B t con sao c.


- a! Con nó thì nó b t. Anh có quy n gì mà c n c. mà ví nh Ch c v tìnhHào, nó con nó l i cho Hào d ng nuôi d y d thì xa con nó nh bu n r u, t inghi p cho ph n nó. Còn cái này n a, b u i tr v ch c nó b chòm xóm chêc i, còn b cha m anh em h t h i. Anh ph i xét ch ó mà th ng ph n nó.

Ông Thu n nín khe, suy ngh .Ông Bá h th y b ông sui d ng nh n n n nên ng d y mà nói rút:- Anh ph i suy ngh l i, ph i bi t th ng ng i không nên ác.Không dè ông Thu n l i còn nói.- Tôi bi t m t mình con Quyên là dâu thôi. Tôi không mu n bi t ai n a h t.Ông Bá h gi n nên nói l n:- Thôi, i v anh Phó. Chuy n nhà c a nh, nh tính sao nh tính. Mình nói h t s c

mà nh không thèm nghe.Hai ng i khách ra t i c a, ông Bá h ng l i và day vô nói l n:

- N y anh sui tôi nói tr c cho anh bi t, n u anh nh n tâm u i con Ch c v , thì tôinh t nh không g con Quyên cho th ng Hào. Anh ki n t i âu anh ki n tôikhông s .

Ông vói l y cái dù móc trên c a r i kéo Phó Tha i v .Ông Thu n mò tr vô gi ng mà n m.Hào ng ngó trân trân.Cô Ch c trong ló u ra mà dòm. Hào day l i ngó Ch c l c u, bu n hiu. Nãy

gi chú H i ti p v i cô Ch c lo b a c m chi u c m c ng chín r i, chú nghe khách v thìs a so n d n c m ông Thu n n. Hào b c vô th y chú H i ng d n c m thì nói:

- Chú d n r i chú b ng ra m i giùm cha tôi nghe hôn. Cha tôi còn gi n tôi, nên tôim i s cha tôi không ch u n. H i tr a tôi có th r i mà cha tôi t i m t, n m tmình làm sao th y tôm cá ng g p mà n?

Chú H i c i mà nói:- M y n m nay có cô Quyên n v i ông, cô g p cho ông n, ch ông có th y

âu.Hào nói:- Chú d n r i chú m i giùm. H cha tôi qua thì tôi n v i cha tôi ng g p n.

Thi t qu chú H i d n r i thì chú m i thì ông Thu n mò qua ng i li n. Hào ng il i xúc c m và g p cá r i a a a chén m i cha. Ông Th ân ch u b ng mà n, nh ngông c l ng thinh, không thèm nói chi h t. Hào ng i n v i cha ng coi g p cho chan. Hào v n s cha gi n r i thôi n, nên Hào c ng không dám g y nói chuy n gì h t.

Cô Ch c ã múc s n m t tô n c d a bên Hào. Ông Thu n n, còn n a tô ôngmò cái chén r i x i mà r a mi ng.

n u ng xông r i ông Thu n b c chân xu ng t, Hào t ng ông qua gi ngn m. Té ra ông mò i l i c a r i l n l n i ra hè ti u ti n. M t tr i g n l n, không khí mát


m , ông l n tr l i c a mà ch i. Ch ng ông mu n vô nhà, thì ông l c h ng, nên i ngayvô vách. Hào l t t l i n m tay cha i vô c a. Ông r cánh c a, bi t c h ng r i, thìbi u Hào buông tay ông mò l i gi ng ng i ch i.

Cô Ch c b ng mâm c m vô trong r i m con ng i n v i chú H i.Ông ch ghe ng lên nhà ki m Hào ng t giã mà lui ghe. Hào a ông ra b n,

cô Ch c hay nên n c m r i cô d t con ra b n mà a ông ch ghe.Cô Ch c t ý mu n theo mà i li n.Hào c n, nói ghe còn i bán cho h t ng h t thu c r i m i tr v .Ông ch ghe nói:

- Tôi có h a v i c u th nào ch ng tôi v c ng ghé xóm này mua lúa. Bây gi tôira u t i Vàm R ch B ng mà bán. Ch g n ây. V y chi u m t cô s i b raó c ng c, ch ng c n ph i i bây gi . Còn n u cô mu n ây ch i thêm m t

ít b a thì b n v tôi s ghé mà r c cô. Tôi h a thì ch c, tôi không b cô âyâu mà s .

Ông ch xu ng ghe, bi u trao ph nh sào mà lui. Hào v i cô Ch c ng ngó theo,m t mày bu n hiu.

Hào th y trên sân, d a mé r ch có m y g c b n l n n m nghiêng ngang, có l m yg c c a chú H i ch v b ó mà ph i cho khô ng b a làm c i. Chàng bi u Ch c d tcon l i ó ng i nói chuy n ch i.

Ngày ó nh m ngày r m. M t tr i chen l n. D i r ch n c l n y mà ti ng chimbìm b p kêu vang trong ám lá d a phía ngoài Vàm, báo tin n c s p ròng, c ng nhã cho hay h i n c m i l n.

Ch c h i Hào:- H i tr a anh ra th m ông Bá h , anh coi ý ông th nào, mà h i chi u ông cãi lv i cha, ông binh v c em d v y?

- Hai ông bà nh có Quyên v nói tr c nên ã có hay qua v mà l i có em v iHùng. Tuy v y mà th y qua ra, ông bà c ng m ng ch không gi n. Ch ng nghequa thu t rõ công chuy n g p g c a mình r i thì ng lòng, không trách qua, màc ng không ghét em. Ông kêu Quyên ra mà nói r ng em có n c u qua kh i ch t,l i n v i nhau ã có con, cha quá binh Quyên mà u i em v , thì t i nghi pph n em, mà qua c ng bu n vì th y em làm n l i m c oán. Ý ông Bá h mu nem luôn d i n y, tr c qua c tròn n ngh a, sau em kh i h th n v i bàcon chòm xóm trên C Chi, mà em c ng kh i bu n r u nh th ng em nh . Quac i Quyên n a thì qua hai v , vi c ó là vi c thông th ng trong xóm, thi u gìng i ôi ba v . Qua hi u ý Quyên mu n m t mình m t ch ng, song cô khôngdám nói ra, s cha r y. Cô nói tr r ng em có công c u qua kh i ch t, l i có conr i, nên cô nh ng qua cho em ng qua kh i mang ti ng vong ân. Ph n cô thì cô

nhà nuôi cha m . Ông Bá h không ch u, n u làm nh v y thì Quyên mangti ng ghen tuông nên t hôn.

- Em c ng không ch u, vì làm nh v y em c ng mang ti ng o t hôn c a chQuyên.


- Ông Bá h có ý mu n em luôn v i qua. Qua c i Quyên cho kh i th t c, l ikh i cha m gi n. Quyên có cha m c i h i thì làm l n, em ng u hi p thì làmnh . L n nh hòa hi p v i nhau mà giúp ch ng và nuôi cha ch ng. Ông bi u quav , chi u ông s vô mà bàn tính v i cha. T i v y nên h i chi u m i có cu c cãil y, r i cha c kh kh không kh ng nhìn nh n em là dâu, thành ra sui gia xíchmích.

- Em xét l i t i em mà sanh ra k bu n ng i gi n, xào xáo gia o, xích mích suigia. Ch chi h i s m m i em a anh v t i ây em luôn v i ghe r i tr v xs em, em không ch ng m t lên nhà, anh c ng gi u bi t ng nói chuy n tìnhduyên c a mình làm chi, thì xong xuôi quá. Ai c ng vui m ng ni m n , kh i gi nh n xích mích chi h t.

- Qua b x mà i ra trót n m sáu n m, nh m lúc gi c giã lung tung. Qua khônghi u x qua lo n l c th nào, ai còn ai m t. Qua không dè xóm làng c a qua cònyên n nh th n y. B a nay qua nói thi t v i em, qua th a v i bà già và nài nv i em mà em em v d i này ng v ch ng sum hi p, m con kh i r i nhau,là vì qua t ng tr c qu c n n thê th m, n c m t, nhà tan, ng i ch t, tr già

u ph i k t, ph i th ng yêu nhau, nh t là v i ph n qua ã ch t may mà cs ng l i thì ai c ng xét giùm hoàn c nh ó mà h x cho qua v m t l i nh m n,t i th i cu c mà qua ph i ph m. Qua ch ng dè lòng d c a ng i v n còn h pquá. Ph i qua dè nh v y thì qua nghe l i em qua có em em theo làm chi choqua ph i t i ph n ph i bu n lòng.

- Em xin anh ng trách ai h t. N u anh phi n trách thì càng l i thêm. H i chi uem trong, ông Bá h v i cha nói chuy n em nghe rõ h t. Ông Bá h bi t th ngph n em, thi t em i n ông h t s c, mà cha có nói l i n y, em nghe em kínhph c cha h t s c. Ch chi em là gái bi t i u, em c u anh kh i ch t, em nuôi choanh lành m nh em a anh xu ng ây mà tr cho cha, cho ch Quyên, r i em trv x em, n u em bi t làm nh v y thì cha m i cám n em, cha m i th ng yêuem.Em ngh l i cha nói ó úng l m. Em xu ng ây ng gi t ch ng c a ch Quyênch n ngh a gì mà th ng em. Còn ch Quyên, ch nói vì em có công n c u anhkh i ch t, l i l có con r i, nên ch nh ng ch ng cho em mà n n áp ngh a,y là l i ph nh ph d i trá, em tin làm sao c. T i anh ã th y cái ch t tr cm t, nên anh n lòng qu ng i, anh t ng ai c ng nh anh. Mà c ng t i em quêmùa kh kh o, em t ng ai c ng bi t tr ng ngh a, ai c ng ham làm n nh em.

ôi ta mù quáng tin t ng t m b y, nên b c l vào ng qu y. V y thì ph ith i lui cho mau, th i lui cho mình kh i h , kh i bu n, th i lui cho ng i an vui,h t phi n h t gi n. Em xin anh cho em tr v x , càng i mau càng thêm hay.Ch có cách ó m i giúp cho anh gây l i c cái c nh cha con thu n hòa, vch ng m m.

- Em lo ph n qua còn ph n em thì không ngh t i? Em tr v C Chi, em ph i ch uti ng chê c i, em ph i ôm lòng phi n não, em s ng làm sao c.

- Em s rán em ch u, xin anh ng lo cho em. Khi m i bi t nhau, em hay anh ã cóh a hôn r i, nên em th ng anh, em tính g n nhau trong m t th i gian mà thôi.Nay ph i r i nhau, y là vi c em bi t tr c, nên em không bu n chi l m.

Hào l ng thinh ng i suy ngh .


Tr i ã s p t i l n l n. Chú H i ã t èn trong nhà, tr ng ã lú m c, nh ng bmây án, sân v n l m .

Hào suy ngh thi t lâu r i th dài mà nói:- Em tính em tr v C Chi. Em v v i m già. Qua ngh làm nh v y d i n y

qua m i h t r c r i, mà trên kia em c ng tròn ph n s . Cu c i hi p r i tan,tan r i hi p. Vi c v ch ng là vi c ch m n m ch không ph i m t ngày hay m tb a. N u tr i cho ôi ta m nh m hoài, thì có ngày c ng s tái hi p cùng nhau,h trong x h t lo n ly, thì ng ây lên C Chi không xa cho l m. Qua có thlên th m em c. mà n u em v em em Hùng v hay là em mu n nó l i d in y?

- Em ã nh t nh nó theo anh ng anh d y d nó, ch em v làm chi?- Em v m t mình s em th ng nh nó r i em bu n.- Không sao âu. Con trai ph i nó g n anh ng anh d y d nó.- N u qua s em bu n, qua ép em ph i em Hùng theo, có l em nghi qua mu no n tình ngh a v i em. V y qua lãnh th ng Hùng qua giáo d c. Th y nó h ng

ngày hàng gi thì c ng nh qua th y em. Nó là di tích tình duyên c a ôi ta. Cónó thì qua không th quên cu c tình duyên y c. Mà em tính ch ng nào emi?

- i s m ch ng nào t t ch ng n y. Khuya n y anh ch ng cho em ra ch ki mch ghe Th em xin theo ghe mà i luôn.

- Kh n i qua không có b c ti n mà a cho em tr ti n ghe và n u ng d c ng.Bây gi bi t m n ti n c a ai. Qua không mu n c y nh ông Bá h .

- Vi c ó anh kh i lo. Có hai nén b c h i lên C Chi anh a cho m c t. Hômmình i m có a l i cho em. Em còn gi trong gói.

- Hai nén b c y là b c c a ông Bá h t ng qua khi qua t bi t mà i lính. N u cònthì may m n l m.

- ch ng vô nhà thì em a l i cho qua m t nén. Em xin m t nén i ngmà thôi.

- Em l y h t c ng c.- M t nén ã nhi u l m r i. Em chia l i cho anh m t nén ch l y h t làm chi.Hùng bu n ng , nên d a trong lòng m nó mà ng g c. Hào th y v y bi u Ch c m

em vô nhà cho nó ng .Hào i th ng vô trong th y chú H i ã ng khò. Chàng tr ra ng g n u gi ng

c a cha, thì cha n m im lìm, ch c cha c ng ã ng .Bây gi tr ng lên cao d i ngoài sân sáng tr ng. Hào t t èn r i b o Ch c ra sân nói

chuy n ch i.V ch ng ng i gi a sân, tr ng t r ng, gió lai rai, to nh bàn tính v i nhau, r i hi p

ý khuya quy t nh n u c m n r i sáng Hào a cô ra ng cái ch ch cho cô bi tng cô i l i ó ki m ghe bán ng thu c mà xin cho i theo ghe. V ch ng rù rì, dan

díu, d n dò, h a h n i u, mà c ng ch a cho là h t, c bày tình t ý v i nhau n gàgáy canh ba m i ch u vô nhà mà ngh .


IX

Tr i r ng ông. M t tr ng ã ngã v R ch B ng d i cây c sáng lòa gi a quangc nh im lìm an t nh.

Chú H i th c d y ng i gãi u m t h i, r i l y con cúi th i ra l a mà t èn, làml p c p trong b p.

êm nay cô Ch c ngh n vi c s p lìa ch ng lìa con mà v x , cô th t th o tronglòng, nên cô n m m hoài, cô ng không an gi c. Nghe chú H i làm r t r t phía sau, r il i nghe ti ng gà c gáy vang trong xóm, cô bi t ã g n sáng nên cô ng i d y b i u.Nhìn con trong bóng t i, th y con n m ng th nh th i, cô c m xúc a tay vu t ve r i cúixu ng ôm m t con mà hun, n c m t tuôn d m d . Cô ngó qua b ván ngang ó, cô th yHào n m thim thi p, cô càng c m ng h n n a.

Cô Ch c s b n b u v i ch ng con cô s nãn chí c ng quy t, b i v y cô lau n cm t r i b c chân xu ng t mà i vô trong.

Chú H i th y cô thì h i:- M d y làm chi s m d v y?- Tôi s a so n ng i v .- V y à?- Chú n u c m hay là làm gì ó?- , n u ba h t c m n r i i vô ru ng cho s m.- Chú làm n n u nhi u nhi u m t chút ng cho tôi n v i.- c, c.Cô Ch c i ra sau múc n c r a m t. Cô th y chú H i vút g o t n i c m lên b p

r i b t cá b ng làm ng kho. Cô tr ra tr c, nh vách th a nên ánh tr ng g i sáng trongnhà cô m i m gói áo qu n l y c a cô mà riêng ra ngoài. Cô l y hai nén b c m tbên ó r i cô gói c a ch ng con mà l i.

Hào ng i d y th y tr i g n sáng và th y Ch c ang so n áo qu n thì b c l i g n.Ch c l y hai nén b c chia cho Hào m t nén, còn m t nén cô b vào túi cô.

Hào i vô trong th y chú H i ng kho cá thì h i:- Th ng b a cha tôi n c m s m hay là tr .- S m m i ông n c m tr l m. Ông nói n s m ông n không c, b i v y b a

nào khuya tôi c ng n u tôi n ng tôi i vô ru ng. n n a bu i cô Quyên nhà m i n u c m nóng mà d n cho ông n.

- Cám n chú. Tôi h i cho bi t ng tôi làm ng trái ý cha tôi.- Cá lóc kho v i tép rang còn nhi u. Tôi m i kho thêm cá b ng d a n a ây. nhà

ch ng ông n c m, thì hâm mà d n cho ông n.Hào i ra sau mà r a m t, ch ng vô thì th y cô Ch c ng ph v i chú H i d n

c m n. Chú H i h i Hào n c m hay không. Hào l c u nói r i s n u c m n v icha.


Trong lúc cô Ch c ng ng i trong nhà b p n c m v i chú H i. Hùng th c d ykhông th y cha m thì b u b o kêu má. Hào l t t ra b ng con r a m t cho con r i bi unó ng i n c m v i m , s i tr a m i cho nó n thì nó ói b ng.

Cô Ch c kêu con l i ng i m t bên, cô xúc m t chén c m và g p cá s n cho conn. Cô ngh b a c m n y là b a c m chót cô n v i con, b i v y cô c ngó con trong

lòng héo hon bu n th m. Hào li c m t th y tình c nh m con dan díu chàng khó ch u nênb i ra ngoài tr c.

Tr i ã sáng. Chú H i d n d p r i chú xách cái mác i vô ru ng.Cô Ch c d t con i ra tr c, th y cha ch ng v n còn yên gi c cô i th ng ra sân

ng nói chuy n v i ch ng, ch ng nói chuy n chi khác h n là d n dò nhau ng có chiar .

M t tr i m c. Ông Thu n th c d y, Hào v i Ch c không hay. Ch ng day vô nhàth y ông ng mò vách ra ngoài i ti u ti n, thì Ch c l t t i vô múc m t tô n cb ng ra. Hào r c l y em l i cho cha r a m t.

Ông Thu n r a r i tr tô cho Hào và l n c a tr vô ng i t i b ván gi a nhà.Ch c nói nh v i Hào cô vô t bi t cha mà i cho s m. Hào g t u, a cái tô

cho v em vô c t. Chàng n m tay con ng ngoài sân mà ch .Cô Ch c vô cái tô lên bàn, l y gói áo c a cô mà c m trong tay r i b c l i ng

tr c m t ông Thu n mà nói:- Th a cha con v . Con c u chúc cho cha d i này m nh gi i.Ông Thu n ng c nhiên h i.- V âu?- Th a, con v x con.- H , g p d v y?- Th a s n có ghe, nên con quá giang i cho ti n.Cô Ch c th y cha ch ng không nói gì n a, cô m i ch p tay xá ông r i i ra sân.

Hào th y Ch c ra, m i cúi xu ng b ng con, r i v ch ng n i gót nhau mà i ra ngcái.

Ông Thu n ng i tr tr trên b ván, không nói, c ng không c a qu y, mà m t màybu n xo. Trong nhà im lìm, t b v ng v , ch nghe b y v t l i i ki m n d i r ch, l cnhau nên kêu om.

Ông Thu n bi t s m m i chú H i ph i i vô ru ng nên ông không kêu chú. Ôngm i kêu Hào hai ba ti ng. Không nghe Hào ng áp. Ông bi n s c, r i kêu l n "Hào A!Hào !"

C ng không nghe Hào tr l i. Ông nói: "Úy! V ch ng nó phi n tôi nên d t taynhau i h t r i ch gì!".Ông nói m y ti ng r i ông ngh n ngào, r i l y, ông không nói

c n a.Trong lúc y Hào vác con i tr c, Ch c ôm gói áo i theo sau. Hào a v ra

ng cái ng ch ch Vàm R ch B ng cho v bi t mà ra ó ki m ghe bán ng bánmía.


Cô Quyên ng tr c gi a sân v i lúa cho gà n, cô th y Hào v i Ch c i ngangngoài c a ngõ, ng i vác con ng i ôm gói, không bi t d t nhau i âu. Cô b qu u lúaxu ng sân, r i l b c i ra c a ngõ ng ngó theo.

ng cái i ra ch dài theo hàng rào c a ông Bá h nên t c a ngõ i ra ngkhông bao xa. Quyên th y Hào v i Ch c t i ng cái thì ng l i, r i Hào a tay chphía ch Vàm R ch B ng mà nói v i ch c. Hai ng i nói v i nhau r i c hai u l y v táo mà lau n c m t. Hào con ng xu ng t. Ch c ng i xu ng ôm m t con mà hunr i lau n c m t n a.

Quyên ngh ông Thu n u i Ch c nên Hào ph i a Ch c ra ây ch ch cho Ch cbi t ng ki m ghe mà v x . Hôm qua có nghe ông Bá h t n i kh c a Ch c. N ubu c Ch c ph i lìa ch ng lìa con. Nay cô th y cái c nh ch ng v phân ly, m con aukh , thì cô ng lòng khó ch u.

Quyên th y Ch c hôn con m t l n n a, r i l m gói, nói ít ti ng v i Hào mà i.Th ng nh ch y theo khóc kêu má om sòm. Ch c ng l i ngó con r i l y v t áo y m tmà khóc.

Tr c tình c nh thê th m y. Quyên không th ch u c n a, cô xung x ng i ri tra ng cái, v a i v a kêu l n "Ch Ch c! Ch Ch c! ng l i cho tôi nói chuy n m tchút. Anh Hào kêu ch Ch c l i".

Ch c day l i th y Quyên v i Hào v a kêu ngo c, không bi t có chuy n chi nên côph i tr b c.

Quyên ra t i ch Hào ng, thì Ch c c ng tr l i t i ó.Quyên h i Ch c.- Ch i âu ó?- Tôi ra ch ki m ghe quá giang ng v C Chi.- T i sao ch v g p v y?- Tôi xu ng ây tô làm xào xáo gia ình c a anh Hào quá. Tôi ngh tôi ph i v li n

thì t t h n.- Cha có u i ch hay không?- Không, cha không u i, mà cha không vui. Tôi ph i x ph n tôi, ch i t i chau i hay sao?

- Không c. Tôi không b ng lòng cho ch v . Tôi m i ch ghé nhà tôi r i snói chuy n cho ch nghe. Anh Hào d t ch Ch c vô ây.

Hào bi u Ch c.- Em vô m t chút cho Quyên vui lòng. Vô ng t giã ông Bá h luôn th .Quyên i tr c. Hào vác Hùng và Ch c i theo sau.V ch ng ông Bá h nghe Quyên kêu nói om sòm ngoài ngõ, không bi t chuy n gì

nên ra ng ngoài hàng ba. Ông bà th y Quyên d t Ch c v i Hào vô sân thì ch ng h ng,ng ch vô ng h i coi có chuy n gì.

Ch ng ba ng i vô t i th m, ông Bá h m i h i.- Chuy n vì v y, ch c anh sui nh u i i h t ch gì?Quyên h t nói:


- Không có u i. Con h i r i. Ch Ch c nói xu ng ây th y cha tr ng không vuilòng, nên ch v x ng yên gia o. Anh Hào a ch ra ng cái, ch ch choch bi t ng ch ra ó xu ng ghe mà i. Con th y th ng nh ch y theo má màkhóc, ch t ru t i không ành! Th y tình c nh nh v y con ch u không n i nêncon ch y theo kêu tr l i. Xin cha tính l nào cho xuôi, ch ch Ch c lìa conmà v t i nghi p ch l m. Con không mu n v y.

Ông Bá h nói:- Anh sui k quá hôm qua nói h t s c mà nh không ch u nghe. Ch c i r i, chah i hôn, cho nh sáng c p m t nh mà. Thôi vô h t trong nhà, vô ng h i l i coi.

Ch khách u vô nhà. Quyên m i Ch c l i ván mà ng i. Bà Bá h kêu Hào emcon cho bà coi. Bà vu t ve Hùng, khen nó b m tr n l i khuôn m t gi ng cha nh khuônúc.

Ông Bá h nói:- Anh sui kh i t n m t lá tr u kh i m t m t trái cau, tình c con trai ch t i r is ng l i mà v , còn em v cho nh m t con dâu và m t a cháu n i, nh v ymà nh còn làm gi n làm h n không ch u nhìn nh n, ngh coi có ph i lòng d nhlà s t là á, không bi t th ng ai h t, Ch c nh nói làm sao mà b con b ch ngtr v x s , âu con nói l i cho ông bà nghe.

Ch c ng d y cung kính nói:- Th a ông, cha cháu không có u i xô hay nói n ng nh chi h t. Nh ng t hôm

qua ch nói có bi t m t mình ch Quyên là dâu ch không nhìn nh n ai h t n a.Nói nh v y t c th không nhìn nh n m con con. Chi u hôm qua ông nói giùmcho con, thi t con i n h t s c, n y con ghi nh trong trí hoài, không bao gicon quên. Ông c t ngh a chí lý mà cha con kh kh gi n, không ch u tha th chocon. Con ngh t i con v ây nên gia o anh Hào m i xào xáo. Con ph i i v xthì gia o cha con m i thu n hòa, ni m ch ng v m i m m. Vì v y nên coni v , ch thi t cha con không có xô u i con.

- Không ch u nhìn nh n, không nói t i tên, t c th là u i, ch i t i vác cây màr t hay sao. Hôm qua ông gi i hòa không c, ông gi n nh l m. Ông tính ítb a nguôi ngoai r i ông s nói n a. Có v c ng th ng th ng mà i, sao con i g pd v y?

- Th a ông, h i con v i anh Hào m i th ng nhau, anh Hào ã nói cho con bi tcha m ã nói v cho anh r i, nh ng vì gi c giã ch a c i k p. Con th y anh bth ng n ng, con s anh khó s ng, nên con ch m nom nuôi d ng c ph n xácv i ph n h n. Con tính làm sao anh an vui thì thôi. Nay anh lành m nh c màv cho cha con g p nhau, v ch ng hi p nhau, thì con vui v tinh th n, vui c ugiúp c m t chi n s , bao nhiêu ó c ng , con không có ý mong m i làm vanh tr n i. N m nay anh lành m nh r i anh nh cha già, nh x s , anh mu nv , con không dám c m anh tr n n a nh ng th y anh còn m y u nên con m i

a anh i. H n n a, hai con n v i nhau có m t a con trai. Nay anh v xcon ph i giao con cho nh ng nh d y d , thêm m t c cho con a xu ngây vì con mu n bi t ch ng sau có nh con thì bi t ng mà i th m nó.


N u xu ng ây mà vui thì có l con quy n luy n ch i n m ba ngày. Té ra g pc nh bu n nh v y, thì con nên v li n, có vui chi âu mà .

- Con bi t i u l m. Có dâu nh v y thì áng l m. T i anh ó t i hai con m t nênnh không bi t phân bi t ph i qu y. Con ph i l i cho g n ch ng g n con, anh

không cho con v . N u anh sui tr ng không ch u nh n con là dâu thì ây v iông bà, ông nh n con là con c a ông. Mà ông c ng không thèm g con Quyêncho Hào, ng nh không có con dâu nào h t cho sáng con m t nh. Thôi, bây gitr vô tr ng ch ông h i g t ông sui ây m t l n n a r i s quy t nh. ConQuyên c ng ph i i n a, i cho m t ng nói chuy n m t l n.

Ông Bá h nói d t l i, ông ng d y i li n. Hào v i Ch c chào bà Bá h ng ivác con ng i ôm gói ra i. Quyên i m t bên Ch c, Hai K ng nghe nói chuy n nãygi chàng c ng i theo sau ng coi ông Thu n x trí cách nào.

M y ng i g n h i nãy nghe Quyên kêu nói om sòm ngoài sân không bi t cóchuy n gì, nên t u ngoài c a ng nghe n vài ch c ng i. H c ng i theo ng nghecoi công chuy n ra làm sao. i d c ng chòm xóm th y r n r nhi u ng i i theothêm n a.

Ông Bá h tánh nh m nh nên ông i ri t không ch ai h t. Hào y u ch n nên inhút nh c, l i b chòm xóm i theo h i th m nên i không mau c.

M t mình ông Bá h t i tr c. Ông th y ông Thu n ng i trên b ván gi a bu n hiu,thì ông h i: "Anh làm gì ng i ó anh sui? S p nh i âu h t r i?"

Ông Thu n bi u b o nói:- Th ng Hào nó phi n tôi. H i s m m i nó bi u v con nó trình cho tôi hay ng

tr v x s , r i Hào lén theo con n mà i m t, không thèm nói cho tôi hay. M igi tôi ng i ây mà ch u ói, không có ai lo c m cháo gì cho tôi h t.

Ông Bá h c i và nói:- T i anh g t gao quá, nó ch u không n i nên nó b x mà i ch sao. Hôm qua tôi

can gián h t s c, anh không thèm nghe l i tôi, bây gi anh sáng con m t anhch a?

Ông Thu n nói:- Nghe l i làm sao c. con Quyên nó c c kh nuôi tôi n m sáu n m nay, n u tôi

nhìn con Ch c thì con Quyên nó phi n. Tôi nghe con Ch c nó ch u c c kh m ic u c th ng Hào kh i ch t l i v i nhau có con, tôi c ng bi t n và th ngCh c v y ch .

- Té ra anh h t h i con Ch c là t i anh s con Quyên phi n anh ch không ph i t ic gì khác?

- Tôi mu n làm cho mát ru t con Quyên, ch con Ch c có công c u Hào, tôi mangn nó l m, ghét n i gì.

- À!, T i v y! Tôi hi u r i. Tôi cho anh bi t con Quyên th ng con Ch c r i. Anhnhìn con Ch c là dâu, nó không phi n âu. Nó g p con Ch c ôm gói i v nó aulòng ch u không n i nên nó ch y theo Ch c v i Hào mà b t tr l i h t. Kìa kìa nód t vô h t, nó nói cho anh nghe.

- V y hay sao?


- Thi t v y.Ông Bá h b c ra c a kêu Quyên, Ch c và Hào bi u vô cho mau.Ba tr n i gót nhau i vô nhà, Quyên ng tr c mà nói v i ông Thu n: "Th a cha,

con xin cha r ng l ng, tha th cho anh Hào v i ch Ch c. con th y ch Ch c ra v chau n n i ch ng n i con, thì con t ru t con, ch u không n i, xin cha nhìn nh n ch

Ch c là dâu i ng ch l i ây v i con, ch cha b ch v thì t i nghi p ph n ch l m".Ông Thu n h n h mà h i:- Con th ng Ch c, con bi u cha nh n nó là dâu, còn con thì sao?Quyên nói:- Con c ng là dâu. Cha có hai con dâu chung lo nuôi cha v i anh Hào thì càng

thêm t t ch có h i chi âu.Ông Thu n m ng quá, ông nói l n:- Con Ch c âu? Th ng Hào âu? Kêu nó l i ây cho cha h i?Quyên b c tránh m t bên cho Ch c v i Hào ng tr c m t ông Thu n, r i cô

nói: "Hai ng i ng tr c m t cha ó, cha mu n nói vi c chi thì cha nói i".Ông Thu n nói:- Ch c v i Hào th y lòng d c a Quyên hay không? Có l i Quyên xin nên cha vui

lòng nhìn nh n Ch c là dâu. Cha c ng th ng Ch c nh th ng Quyên v y.Thôi, Ch c l i ây, ng v ng l i giúp v i Quyên mà nuôi cha, nuôich ng.Hai a ph i hòa thu n v i nhau, Ch c ph i nh ng Quyên làm ch vì Quyên có

gá ngh a tr c. Ch c tuy có con song g p Hào sau, nên ph i ch u làm em. Thôibây gi hai con dâu i n u c m cho cha n, cha ói b ng r i.

Ông Bá h th y Hai k ng d a bên c a bèn sai v b t c p v t r i bi u m t a xách xu ng ây ph làm th t n ch i.

Phó Tha l i th y hi p hòa nên khen:- Xét s nh v y coi ph i vui hay không?Chòm xóm ng ngoài ti p nói:- Ông Hai có m t ng i con trai mà có t i hai con dâu thì có ph c bi t ch ng nào.Cô Ch c i h t xao s r i cô m i nói v i ông Thu n:- Cha vui lòng h x cho con, v y con xin l y ng t n cha cho phép con c

phép giúp ch ng và g n a con nh kh d i. Con nguy n s h t lòng giúp v ich Quyên mà ph ng s cha c ng nh cha c a con v y.

Ch c l y ông Thu n hai l y r i b c l i nói v i ông Bá h :- Th a ông, con m coi cha t lúc 10 tu i, nên không có cha d y d . Xu ng ây t

hôm qua con nh n th y ông có lòng th ng xót thân ph n con, làm cho con c mc vô cùng. Con mong nh ông d y d con c ng nh d y ch Quyên v y và coi

con c ng nh con trong nhà.


Ch c c ng l y ông Bá h hai l y. Ông c i và cho cô l y. Ch ng cô ng d yr i ông m i nói: "Con m côi cha. Cha s n lòng nh n con làm con. V y t nay s p lêncon kêu cha m ch ng kêu ông bà n a, cha s th ng con c ng nh th ng Quyên".

Ch c tr l i nói v i Quyên.- Th a ch , ch m i g p em mà ch có lòng quãng i, ch ra tay nâng em trong

lúc khó kh n. Thi t ch áng cho em kính ph c nh ch c . Em s h t lòng vângl i ch d y b o, em xin l y ch ng làm l ra m t.

Ch c ng i xu ng khoanh tay. Quyên li n d y không cho l y và nói: "Ch gi ncho em. Ch ch mong t rày ch em mình coi nhau nh ru t th t và hi p l c ng tâm màlo giúp cho nhà ch ng trên d i c an vui, tháng ngày c no m".

Ng i nhà c a ông Bá h xách vô m t c p v t v i m t chai r u. Ông Bá h bi uhai cô vô trong làm th t v t ng n u c m n vì ã tr a r i.

Ông Thu n kêu Hào bi u em con l i cho ông r coi nó c bao l n. Hào b ngHùng ng i d a bên cha cho cha vu t ve.

Bà con trong xóm ã v , ai c ng m ng cho ông Thu n có ph c, t ng con ch t r ité ra nó còn s ng mà tr v giúp cho ông có t i hai con dâu ích áng, l i còn thêm m t

a cháu n i trai n a.Phó Tha mu n v , ông Bá h c m l i n u ng m ng cho Hào ã ch t mà s ng l i.Trong lúc ch c m, ông Bá h thu t cho Hào nghe các vi c bi n chuy n x y ra

trong cùng Gò Công lúc Hào v ng m t. Ông thu t chuy n binh Pháp chi m Gò Công,chuy n ông Tr ng Công nh kh i ngh a, nh t là chuy n ngh a binh xóm Tre ph c kícht i Truông Cóc th ng m t tr n r t v vang.

Hào thu t l i chuy n th t i n Chí Hòa r i d n c m lên ch khách n nh u vuic i d n tr a ông Bá h v i Phó Tha m i v .

H t m a r i n ng.H t bu n r i vui.M y n m nay nhà ông L H u Thu n qu nh hiu, bu n b c. Bây gi c ng nhà ó

mà ti ng c i không ng t, sanh khí t ng b ng.Hào v i Ch c d n d p s ch s trong nhà, Hùng t i ngày x n b n theo ông n i nói

chuy n.H sáng thì Quyên vô ph v i Ch c lo c m n c cho cha, cho ch ng, t i chi u

m i v , ch em vui v thu n hòa, không có m t l i xích mích. Chi u mát Hào d t cha rangoài sân mà ch i cho kho ng khoát. Hào v i Quyên v i Ch c ng i chung quanh cha mànói chuy n. Hùng ch y gi n trong sân m t r i thì l i ng m t bên ông n i.

Hào c y ng i chèo ghe a chàng vô S n Qui th m th y, th m b n m t b a. Th ytrò than th cùng nhau v ách n c n n dân, n c m t ch quy n dân làm nô l .

Chi c ghe Th bán h t ng h t thu c r i tr l i xóm Tre mua lúa và r c côCh c, v ch ng Hào ch u th t h a v i ông ch ghe, nói r ng cha bi u Ch c l i ít thángr i s v nên Ch c ch a v c.


Ông Bá h Hà V n C m ch n c ngày tháng t t m i nh cho Hào v i Quyênlàm l thân nghinh.

Ông Bá h bàn v i ông Thu n r i làm ám c i r t gi n ti n, song thành cu c vuicho bà con l n nh trong xóm Tre.

Vì nhà ông Thu n n chi c l i ch t h p nên s m m i làm m t con v t mà cúngông bà cho l v y thôi. Hào i v i ít ng i ra nhà ông Bá h làm l r i r c dâu. ÔngThu n mù quáng ông nhà, hai h hi p nhau a dâu vô àng trai, ch c hi p v i Quyênbái ki n ông bà m t l t.

L bái xong thì hai h v i dâu r tr ra nhà ông Bá h mà n ti c. Ông Thu n v iCh c c ng ph i i d ti c c i. Nhà ông Bá h làm th t m t con trâu v i m t con heo màãi khách. H t th y bà con trong xóm. àn ông c ng nh àn bà u c m i d ti c,

không b xót m t ng i nào, vì ý ông Bá h mu n c xóm chung quanh vui ng m ngcho Hào tái sanh l i c hai v .

T ây Quyên m i v luôn trong nhà ch ng. Quyên v i Ch c bàn v i nhau màchia hai ph n s . Quyên m y u, l i gi i vi c trong nhà thì Quyên ch m nom c m n cv i nuôi v t nuôi heo. Ch c m nh m l i th o ngh làm ru ng tr ng cây, thì Ch c lãnh lovi c ngoài ng phu v i chú H i.

Hào thì lo s n sóc cha già và d y d con tr , l i làm cho ông n i v i cháu n i k ttình thân yêu kh ng khít cùng nhau.

Trong ít tháng thì th y Quyên nuôi c hai con heo, m t b y gà v i m t b y v t,Ch c s t x ng tr ng mía, tr ng c i tr ng rau chung quanh nhà, th nào c ng xanh t t.Lúa ngoài ng lên m nh m , chú H i kh i lo n a, chú chuyên i câu ki m tôm cá n,b i v y trong nhà không có b a nào n c c. B a nào c ng v y, h chi u mát thì ôngThu n v n vai Hùng r i cháu d t ông ra sân mà ch i.

Bây gi nhà ông Thu n m no hi p hòa, trong ngoài t i c i, d i trên m m.y là h nh phúc danh l i.N m sau ông Bá h ngh ng i trong xóm không bi t ch , còn Hào r nh rang, ông

m i bàn v i ông Thu n r i ông c t m t cái tr ng h c t i xóm ng Hào d y tr nhtrong xóm h c. Ai có con c ng cho n ó mà h c t p. Hào d y ch mà c ng d y cho trem bi t o làm ng i, làm con bi t kính m cha, làm dân bi t yêu t n c.

Ông Bá h th y h c trò ông, ông l y làm c chí. Ông bi u Hào vi t m t c p li nmà dán ngoài c a tr ng khoe nh n dân xóm Tre và nh c ngh a s Truông Cóc, Hàongh ng i trong xóm không bi t ch nho nên chàng vi t m t ôi li n nôm nh v y:

Xóm Tre còn v ng lòng quân taTruông Cóc ch a kh n chí ngh a binhAi nghe c c ng ch u h t.

*****

Download - Ho bieu chanh hai vo

Top Related