Doc. dr Mehmed Hadžić

Evropsko radno pravo

Sarajevo, 30. 10. 2018. godine

Izvori radnog prava međunarodnog

porijekla

1. Univerzalni i regionalni međunarodni izvori:

-za radno pravo BiH najznačajniji:

-konvencije i preporuke MOR-a i akti UN,

-primarni i sekundarni izvori prava Evropske unije, te

-akti Vijeća Evrope,

2. Bilateralni i multilateralni međudržavni ugovori

Međunarodno radno pravo

A) Univerzalno i B) Regionalno;

Skup materijalno-pravnih i formalno- pravnih normi koje

se donose na međunarodnom nivou;

Segment nacionalnog radnog prava koji se vezuje za

izvore međunarodnog porijekla u pogledu:

a) sadržaja i

b) procesnih pravila koja se odnose na

njihovo usvajanje i implementaciju.

Univerzalno međunarodno radno pravo

Konvencije i preporuke MOR-a

Odgovarajući instrumenti UN

Međunarodni radni standardiUniverzalni :

sadržani u 185 konvencija MOR-a

prema predmetu : Sloboda udruživanja,kolektivnog

dogovaranja i participacija

Jednakost u mogućnostima ili tretmanu

Prinudni rad

Dječiji rad

Tripartizam

Radna adminstracija i inspekcija

Zapošljavanje

Stručno usavršavanje i doobrazovanje

Plaće

Radno vrijeme

Sigurnost zaposlenja

Zaštita na radu

Zaštita materinstva

Socijalna politika

Zaštita radnika migranata

Pomorci

Ribari

Lučki radnici

Domorodačko i plemensko stanovništvo

Specifične kategorije radnika

Regionalni Sloboda kretanja radnika

Zaposlenost i fleksibilni oblici zapošljavanja(ugovor o radu na određeno vrijeme(1999/70/EC),ugovor o radu s nepunim radnim vremenom direktiva 97/81/EC,obaveza pisanog obavještavanja zaposlenih o uvjetima rada ugovora o radu 91/533),

Jednakost u postupanju ili tretmanu(direktiva 2000/78/EEC,teret dokazivanja-direktiva 97/80)

Zaštita zdravlja i bezbjednost na radu

Dostojanstvo na radu

Radno vrijeme, noćni rad, sedmični i godišnji odmor

Reorganizacija poslodavaca i položaj zaposlenih

Socijalni dijalog

Kolektivno pregovaranje

Participacija

Evropsko radno pravo

Evropsko nekomunitarno radno pravo (radno pravo

koje je nastalo u okviru Vijeća Europe,

izvori:Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i

osnovnih sloboda,Evropska socijalna

povelja,Evropski kodeks o socijalnoj sigurnosti,Evropska

konvencija o socijalnoj sigurnosti,Evropska konvencija o

pravnom statusu radnika migranata),

Evropsko komunitarno pravo –pravo Evropske unije

Evropsko nekomunitarno radno pravo

Osnovna karakteristika neposredno ili posredno pružanje sudske zaštite prava sadržanih u izvorima nekomunitarnog radnog prava

Direktna zaštita se pruža u odnosu na dva prava sadržana u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i slobodama:

- čl.4. Zabrana prinudnog i ropskog rada

- čl.11.Sloboda sindikalnog udruživanja

Od posebnog značaja za radne i socijalne odnose načelo nediskriminacije

Pojedinac nema mogućnosti da zaštiti socijalna prava sadržana u Evropskoj socijalnoj povelji direktno, već isključivo pred nacionalnim sudovima.

Pravo na pravično suđenje

Pravo na djelotvoran pravni lijek

Član 6. (nezavisan i nepristasan sud;javnost

postupka,pretpostavka nevinosti, posebne

garancije, pravo na dva stepena suđenja,princip

”non bis in idem”,naknada u slučaju sudske

greške,pravo na razuman rok – ”2.godine” )

Član 13.(garancija prava na žalbu u vezi sa

nekim drugim pravom koje je povređeno)

Evropska unija (kratica EU)

Jedinstvena međuvladina i nadnacionalna zajednica

evropskih država, nastala kao rezultat procesa suradnje i

integracije koji je započeo 1951 godine između šest

država (Belgije, Francuske, Njemačke, Italije,

Luksemburga i Nizozemske).

Evropska unija formalno je uspostavljena 1. 01. 1993.

godine, stupanjem na snagu Ugovora o Evropskoj uniji

(poznatiji kao Ugovor iz Maastrichta).

Pravni sistem Evropske unije

naziva se uobičajeno ”pravna stečevina/tekovina

EU/Zajednice”- acquis communautaire .

Pravni poredak koji stvaraju organi EU/ zajednica.

Sui generis pravni poredak različit od međunarodnog

pravnog poretka, koji je integriran u pravne poretke

država članica.

Izvori komunitarnog radnog prava

Originerni(primarni)/Derivativni

(sekundarni),

Pisani/Nepisani(opća pravna načela

komunitarnog prava)

Sudski precedenti(sudska praksa) Suda pravde

EU

Evropski kolektivni ugovori o radu

Načela europskog radnog prava

Načelo slobodnog kretanja radnika/osoba

Načelo jednakog tretmana muškarca i žene

Načela supsidijarnosti i srazmjernosti

Načelo superiornosti i autonomije

Načelo tripartizma

Uslovi pod kojima EU smije donositi

propise iz oblasti evropskog prava

Princip ograničenog mandata

Princip supsidijariteta

Princip srazmjernosti

Princip ograničenog mandata

Organi i institucije smiju djelovati samo u

okviru ovlaštenja i ciljeva koji su određeni

ugovorom i samo radi ispunjavanja zadataka

EU

Princip supsidijariteta

Organima i institucijama je dopušteno donošenje

pravnih propisa u kojima su pored izričitog osnova iz

ugovora ispunjena dodatna dva uslova:

1. Negativni- ciljevi koji se žele postići donošenjem

odgovarajućeg propisa ne mogu se zadovoljiti

reguliranjem na nacionalnom nivou

2. Pozitivni- odgovarajući ciljevi zbog svog obima i

učinkovitosti mogu se bolje realizirati na nivou EU

Princip srazmjernosti

Odnosi se na pitanje “kakve mjere”

organi/institucije smiju preduzeti. Odlučujuće je

da li se iz nacionalne perspektive određena

mjera na nacionalnom nivou čini podobnom i

potrebnom, odnosno da li, na drugoj strani, njeni

nedostaci stoje u nesrazmjeri prema njenim

prednostima.

Originerni-primarni izvori

Ugovori:

1. Osnivački ugovori i Ugovori koji su integrirani u

osnivačke

2. Protokoli i Sporazumi o socijalnoj politici,

3. Ugovori sa trećim državama

EU nakon stupanja na snagu Lisabonskog

ugovora

Lisabonski ugovor-Reformski ugovor(2007)2009

Ugovor o Europskoj uniji

Ugovor o funkcioniranju Europske unije

Sekundarni-derivativni izvori prava

Uredbe ili Pravila( Regulation,Verordnungen)

Direktive ili Upustva ili Smjernice

Odluke

Mišljenja

Preporuke

Rezolucije

Deklaracije

Akcioni planovi

Bijele-zelene knjige

Uredbe-Pravila

Imaju opću važnost-u cjelini obavezujući akti sa direktnom primjenom u svakoj državi članici EU-glavno sredstvo unifikacije

Od posebnog značaju su Uredbe koje se odnose na realizaciju jedne od četiri velike slobode:

-slobode kretanja osoba/radnika:Uredba 1612/68 koje predviđa da radnik zadržava pravo na boravak u državi prijema pošto mu je prestao rad, Direktivom o slobodi kretanja 2004/38 je parcijalno izmjenjena Uredba 1612/68, a zatim zamijenjena Uredbom 492/2011

Direktive –upustva –smjernice (Directive,

Richtlinen

Osnovno sredstvo harmonizacije (aproksimacije) radnopravnih sistema država članica,

Obezbjeđuju neophodne aspekte uniformnosti komunitarnog prava uz poštovanje tradicije i strukture država članica

Ima pravno obavezujuću snagu koji sadrže obligaciju cilja,tj. nema direktno dejstvo(izuzetno)nego je ostavljena sloboda državama da odrede način,sredstvo i formu implementacije u roku koji propisuje sama direktiva

Adresati samo države članice

Sudska praksa

Praksa Suda pravde u toj mjeri stvaralačka da

se odluke Suda mogu uzeti za jednu vrstu

precedenata

Šta je radno pravo EU- karakteristike i

sadržaj

1. Partikularnost: usmjerenost na ograničena pitanja radnog i

socijalnog prava, nesimetričnost, nepotpunost u odnosu na

nacionalna zakonodavstva

2. Sloboda kretanja radnika (kretanje radnika i članova njihovih

porodica; koordinacija sistema socijalne sigurnosti)

3. Socijalna politika (omogućavanje socijalnog razvoja i sprečavanje

socijalnog dampinga; zaštita zdravlja i sigurnosti na radu,

osiguranje adekvatnih radnih uvjeta : radno vrijeme, kolektivni

otkazi, transfer preduzeća, participacija..)

4. Koordinacija ekonomske politike i politike zapošljavanja

5. Suzbijanja diskriminacije

Važno

Oblast radnih i socijalnih odnosa –podjeljena

nadležnost EU i država članica;

EU u pravilu koristi direktive“minimalne

harmonizacije“;

Posebna obaveza vezana za usklađivanje

ekonomske politike, politike zapošljavanja te

mogućnost usklađivanja socijalnih politika;

Evropski radni standardi Sloboda kretanja radnika

Zaposlenost i fleksibilni oblici zapošljavanja

(ugovor o radu na određeno vrijeme(Direktiva 1999/70/EC),ugovor o radu s nepunim radnim vremenom Direktiva 97/81/EC,obaveza pisanog obavještavanja zaposlenih o uvjetima rada ugovora o radu 91/533),

Jednakost u postupanju ili tretmanu (direktiva 2000/78/EEC,teret dokazivanja-direktiva 97/80)

Zaštita zdravlja i bezbjednost na radu

Dostojanstvo na radu

Radno vrijeme, noćni rad, sedmični i godišnji odmor

Reorganizacija poslodavaca i položaj zaposlenih

Socijalni dijalog

Kolektivno pregovaranje

Participacija

Evropsko individualno radno pravo

Najrazvijeniji dio evropskog komunitarnog prava

Određena pitanja, još uvjek, isključena iz nadležnosti

komunitarnih organa,odnosno nisu predmet reguliranja

sekundarnim zakonodavstvom.

To su :

-pitanje zarade i drugih primanja zaposlenih

-odsustva sa rada

-disciplinske odgovornosti i odgovornosti za štetu

- otkaza ugovora o radu

Sadržaj evropskog individualnog radnog

prava

Sloboda kretanja, nastanjivanja i boravka –nacionalni tretman svakom građaninu EU

Materija zapošljavanja i fleksibilnih oblika zapošljavanja uz načelo zabrane diskriminacije

Uvjeti rada –zaštita zdravlja i bezbjednosti na radu

Kompleks pitanja reorganizacije poslodavaca i prava zaposlenih

Sloboda kretanja, nastanjivanja i boravka

–nacionalni tretman svakom građaninu EU

Komunitarni pojam radnika

Uvjeti za sticanje slobode kretanja radnika:državljanstvo i profesionalna aktivnost ekonomskog karaktera

Sadržaj slobode kretanja:

1. prihvatanje stvarno učinjene ponude za zaposlenje,

2. Slobodno kretanje unutar državnog područja država članica u tu svrhu,

3. Boravak u državi članici radi zapošljavanja u skladu sa odredbama koje uređuju zapošljavanje državljanja te države utvrđenih zakonom i ostalim propisima

4. Ostanak na državnom području države članice nakon prestanka zaposlenja u toj državi

Ograničenja slobode kretanja

Ograničenja slobode kretanja radnika u okviru unutrašnjeg tržišta EU vezana su:

1. U pogledu ulaska i boravka: javni poredak, javna bezbjednost, javno zdravlje,

2. U pogledu pristupa određenim poslovima. Javna uprava

3. Privremena ograničenja zbog proširenja EU

Prioritet domaćeg državljanstva u komunitarnom pravu moguće je opravdati poznavanjem domaćeg jezika pošto je taj uvjet izuzet iz zabranjenih osnova u pogledu nacionalnog tretmana subjekta komunitarnog prava

Materija zapošljavanja i fleksibilnih oblika

zapošljavanja uz načelo zabrane diskriminacije

Ugovor o radu na određeno vrijeme:

Direktiva 1999/70/EC

Ugovor o radu s nepunim radnim vremenom:

Direktiva 97/81/EC

Obaveza poslodavca da u pisanom obliku obavjesti zaposlene o uvjetima koji se primjenjuju u govoru o radu:Direktiva 91/533

Načelo jednakosti u mogućnostima i tretmanu (osnivački ugovor,Direktiva 2000/78/EEC,Direktiva 97/80 Teret dokazivanja,

Uvjeti rada –zaštita zdravlja i bezbjednosti

na radu

Zaštita zdravlja i bezbjednosti na radu –opći

uvjeti rada –više od 50 direktiva sa značajnim

ekonomskim implikacijama

Direktiva 89/391-opći karakter i opći domen

primjene poboljšanje bezbjednosti i zdravlja na

radu

Kompleks pitanja reorganizacije poslodavaca i

prava zaposlenih (stabilnost zaposlenja)

Reorganizacija poslodavca putem transfera prava

zaposlenih :Direktiva 2001/23 o očuvanju prava

zaposlenih

Reorganizacija poslodavca putem kolektivnog

otpuštanja:Direktiva 98/59/EC o aproksimaciji prava

država članica u pogledu kolektivnog otpuštanja

Reorganizacija poslodavca u slučaju

insolventnosti:Direktiva 2008/94/EC o zaštiti radnika

(zaposlenika) u slučaju insolventnosti poslodavca

Evropsko kolektivno radno pravo

Odredbe u osnivačkom ugovoru:

“Zajednica neće podržavati i dopunjavati

aktivnosti država članica u oblasti:

prava na udruživanje, prava na štrajk i

lockout”

imaju za posljedicu da je, na sadašnjem

stepenu, evropsko kolektivno radno pravo jako

partikularno.

Sadržaj evropskog kolektivnog radnog

prava

Socijalni dijalog

Evropsko kolektivno pregovaranje

Evropski savjet zaposlenih-participacija

Socijalni dijalog

Ugovor o osnivanju EZ među ciljevima socijalne politike

navodi “unapređenje dijaloga između menadžmenta i

rada”;

U okviru EU djeluje više organizacija poslodavaca i

sindikata na međugranskom, granskom novou i u

javnom i u privatnom sektoru;

Udruženja poslodavaca : konfederacije nacionalnih

međugranskih udruženja i federacije nacionalnih

granskih udruženja.

Organizacije sindikata:konfederacije nacionalnih

međugranskih sindikata i federacije granskih nacionalnih

sindikata.

Kolektivni ugovori na evropskom nivou

Kolektivni ugovor na nivou evropske kompanije,

Evropski industrijski kolektivni ugovor,

Evropski multiindustrijski kolektivni ugovor,

Evropski multiregionalni kolektivni ugovor,

Kolektivni ugovor na nivou evropske

kompanije

Kolektivni ugovor na nivou kompanije koja ima pogone

(sjedišta) u nekoliko država članica, ali ne nužno u

svima,

Na strani radnika sindikati koji predstavljaju radnike iz

različitih država ili (barem teoretski) evropski kompanijski

sindikat,

U određenim slučajevima kao strana u evropskom

kompanijskom k. U. Može se javiti i evropsko vijeće

zaposlenika (radnika), u zavisnosti od njegovog sastava i

ovlaštenja,

Evropski industrijski kolektivni ugovor,

multiindustrijski ili multiregionalni kolektivni

ugovor

Strane ugovora udruženja poslodavaca i

sindikati,

To mogu biti biti nacionalni sindikati (Udruženja

poslodavaca) ili jedan ili više evropskih

sektorskih sindikata Udruženja poslodavaca

Pravo na participaciju

Direktiva 94/45/EC o uspostavljanju evropskih radničkih

vijeća,

Direktiva 2002/14/EZ o uspostavljanju općeg okvira za

obavještavanje i savjetovanje s radnicima u Evropskoj

zajednici,

Direktiva 2009/38/EZ o osnivanju Evropskog radničkog

vijeća ili uvođenju postupka koji obuhvaća preduzeća i

skupine preduzeća na razini Zajednice radi

obavještavanja i savjetovanja radnika (zamjenjuje

Direktivu 94/45/EZ)

Hvala na pažnji!