Dişhekimliğinde Dişhekimliğinde antimikrobiyal ilaçlarantimikrobiyal ilaçlar    

Uzm. Dr. Şafak KayaUzm. Dr. Şafak Kaya

• Antimikrobiyal ilaçlar pek çok ülkede Antimikrobiyal ilaçlar pek çok ülkede olduğu gibi bizim de en çok tükettiğimiz olduğu gibi bizim de en çok tükettiğimiz ilaç grupları arasında ilk sırada yer ilaç grupları arasında ilk sırada yer almaktadır. almaktadır.

• Tüketimin küçük bir bölümünü Tüketimin küçük bir bölümünü yansıtmasına karşın dişhekimliğinde yansıtmasına karşın dişhekimliğinde antibiyotikler en fazla reçete edilen ilaçlar antibiyotikler en fazla reçete edilen ilaçlar olarak dikkat çeker.olarak dikkat çeker.

• Sık kullanılan ilaçlar olmaları, Sık kullanılan ilaçlar olmaları, antibiyotiklerin doğru kullanılmalarıyla antibiyotiklerin doğru kullanılmalarıyla eşdeğer bir durum değildir. eşdeğer bir durum değildir.

• Dental tedavilerin çoğu için rutin antibiyotik Dental tedavilerin çoğu için rutin antibiyotik kullanımının hiçbir yarar sağlamadığı kullanımının hiçbir yarar sağlamadığı yapılan çalışmalarla sürekli vurgulansa da yapılan çalışmalarla sürekli vurgulansa da antibiyotik tüketimi giderek artmaktadır. antibiyotik tüketimi giderek artmaktadır.

• Hekimlerin genellikle risk almadan, garantili Hekimlerin genellikle risk almadan, garantili ve etkin çözüm anlayışıyla tedavide önceliği ve etkin çözüm anlayışıyla tedavide önceliği antibiyotiklere vermeleri bu artışın en antibiyotiklere vermeleri bu artışın en önemli nedenidir.önemli nedenidir.

• Tek başına ağrı ya da lokal şişmeyle Tek başına ağrı ya da lokal şişmeyle seyreden odontojenik seyreden odontojenik enfeksiyonlarda antibiyotiklerin enfeksiyonlarda antibiyotiklerin gerekli olmadığı, lokalize gerekli olmadığı, lokalize enfeksiyonların çoğunun diş çekimi, enfeksiyonların çoğunun diş çekimi, kök kanal tedavisi ve drenajla başarılı kök kanal tedavisi ve drenajla başarılı şekilde tedavi edilebileceği şekilde tedavi edilebileceği bilinmektedir.bilinmektedir.

• Enfeksiyonun sistemik yayılma olasılığını Enfeksiyonun sistemik yayılma olasılığını düşündüren ateş, halsizlik, lenfadenopati, düşündüren ateş, halsizlik, lenfadenopati, trismus gibi klinik belirtilerin olması trismus gibi klinik belirtilerin olması durumunda ya da yaygın ve iyileşmeyen durumunda ya da yaygın ve iyileşmeyen enfeksiyonlarda tedaviye yardımcı olarak enfeksiyonlarda tedaviye yardımcı olarak antibiyotikler kullanılabilir.antibiyotikler kullanılabilir.

• Ayrıca vücut savunma mekanizmaları Ayrıca vücut savunma mekanizmaları çeşitli nedenlerle yetersiz olan hastalarda çeşitli nedenlerle yetersiz olan hastalarda (organ transplantasyonu, zayıf kontrollü (organ transplantasyonu, zayıf kontrollü diyabet v.b.) dental tedaviyle birlikte diyabet v.b.) dental tedaviyle birlikte antibiyotik kullanımı uygun görülmektedir.antibiyotik kullanımı uygun görülmektedir.

• Dişhekimlerinin antibiyotik uygulamalarını Dişhekimlerinin antibiyotik uygulamalarını belirlemek amacıyla yapılan çalışmalardaysa belirlemek amacıyla yapılan çalışmalardaysa ne yazık ki trismusun olmadığı lokalize ne yazık ki trismusun olmadığı lokalize şişliklerde, akut pulpitiste, kronik marjinal şişliklerde, akut pulpitiste, kronik marjinal gingivitiste bile antibiyotiklerin tercih edildiği gingivitiste bile antibiyotiklerin tercih edildiği görülmektedir.görülmektedir.

• Gereksiz antibiyotik kullanılmasıyla artan Gereksiz antibiyotik kullanılmasıyla artan tüketimin ekonomik boyutu da elbette tüketimin ekonomik boyutu da elbette önemlidir. önemlidir.

• Ancak daha önemlisi, bir sağlık sorunu Ancak daha önemlisi, bir sağlık sorunu olarak dünyanın karşısına çıkan olarak dünyanın karşısına çıkan bakteriyal direnç gelişimindeki artıştır. bakteriyal direnç gelişimindeki artıştır.

• Son yıllarda yapılan çalışmalarda oral Son yıllarda yapılan çalışmalarda oral enfeksiyon etkeni bazı enfeksiyon etkeni bazı mikroorganizma türlerinde (prevotella mikroorganizma türlerinde (prevotella v.b.) antibiyotiklere direnç gelişme v.b.) antibiyotiklere direnç gelişme oranında artışa dikkat çekilmektedir.oranında artışa dikkat çekilmektedir.

• Dişhekiminin, bakteriyel direnç Dişhekiminin, bakteriyel direnç gelişimindeki artışa katkıda gelişimindeki artışa katkıda bulunmamak için akılcı ve bilinçli bulunmamak için akılcı ve bilinçli antibiyotik kullanımına özen antibiyotik kullanımına özen göstermesi gerekir.göstermesi gerekir.

• Antibiyotik kullanma kararı Antibiyotik kullanma kararı alındığında enfeksiyon etkeni alındığında enfeksiyon etkeni mikroorganizmanın saptanması, mikroorganizmanın saptanması, enfeksiyonun ciddiyeti, hastanın enfeksiyonun ciddiyeti, hastanın genel sağlık durumu gibi faktörler genel sağlık durumu gibi faktörler birlikte değerlendirilmelidir.birlikte değerlendirilmelidir.

• Uygun antibiyotiğin seçiminde ilk adım Uygun antibiyotiğin seçiminde ilk adım etken mikroorganizmanın saptanmasıdır.etken mikroorganizmanın saptanmasıdır.

• Ağız boşluğunun florası normalde patojen Ağız boşluğunun florası normalde patojen olmayan pek çok mikroorganizma türü olmayan pek çok mikroorganizma türü içerir. içerir.

• Odontojenik enfeksiyonlar genellikle Odontojenik enfeksiyonlar genellikle polimikrobiyaldir. Çoğunlukla gram(+) polimikrobiyaldir. Çoğunlukla gram(+) aerob, fakültatif ve zorunlu anaerobların aerob, fakültatif ve zorunlu anaerobların bir arada olduğu enfeksiyonlardır.bir arada olduğu enfeksiyonlardır.

• Karakteristik klinik özelliklere sahip olan bu Karakteristik klinik özelliklere sahip olan bu enfeksiyonların tanısında anamnez ve klinik enfeksiyonların tanısında anamnez ve klinik muayeneden yararlanılır. muayeneden yararlanılır.

• Antimikrobiyal ilacın seçimiyse çoğunlukla Antimikrobiyal ilacın seçimiyse çoğunlukla ampiriktir, enfeksiyon etkeni mikroorganizma ampiriktir, enfeksiyon etkeni mikroorganizma hakkındaki bilgilere dayanır. hakkındaki bilgilere dayanır.

• Etkili ve gerçekçi tedavi için mikroorganizmanın Etkili ve gerçekçi tedavi için mikroorganizmanın duyarlı olduğu en spesifik ve dar spektrumlu duyarlı olduğu en spesifik ve dar spektrumlu antibiyotik seçilmelidir. antibiyotik seçilmelidir.

• Dar spektrumlu antibiyotikler normal mikroflorada Dar spektrumlu antibiyotikler normal mikroflorada daha az değişikliğe neden oldukları için daha az değişikliğe neden oldukları için süperenfeksiyon gelişme oranının düşük olması süperenfeksiyon gelişme oranının düşük olması da önemli bir avantajlarıdır.da önemli bir avantajlarıdır.

• Tanısal mikrobiyoloji laboratuarlarının Tanısal mikrobiyoloji laboratuarlarının dişhekimliğinde pek fazla dişhekimliğinde pek fazla kullanılmadığı görülmektedir. kullanılmadığı görülmektedir.

• Aslında bunların kullanımlarının Aslında bunların kullanımlarının yaygınlaşmasıyla yanlış antibiyotik yaygınlaşmasıyla yanlış antibiyotik uygulanmasının önlenmesinde büyük uygulanmasının önlenmesinde büyük yol alınabilir. yol alınabilir.

• Dişhekimleri en fazla akut Dişhekimleri en fazla akut dentoalveolar apselerde (periapikal dentoalveolar apselerde (periapikal apse, periodontal apse, perikoronit) apse, periodontal apse, perikoronit) antimikrobiyal ilaç tedavisini tercih antimikrobiyal ilaç tedavisini tercih etmektedir. etmektedir.

• Cerrahi girişim sonrasında antibiyotik Cerrahi girişim sonrasında antibiyotik tedavisi de oldukça yaygın bir tedavisi de oldukça yaygın bir uygulamadır. uygulamadır.

• Antibiyotiklerin kullanılma nedenlerinden Antibiyotiklerin kullanılma nedenlerinden olan dentoalveolar apselerde olan dentoalveolar apselerde uygulamada farklı yaklaşımlar söz uygulamada farklı yaklaşımlar söz konusudur.konusudur.

• Bilindiği gibi, sağlıklı kişilerde oral Bilindiği gibi, sağlıklı kişilerde oral enfeksiyonlardan kaynaklanan apselerde enfeksiyonlardan kaynaklanan apselerde uygun lokal tedavi yapıldığında uygun lokal tedavi yapıldığında (insizyon, drenaj) sistemik antibiyotik (insizyon, drenaj) sistemik antibiyotik kullanılmasına gerek yoktur. kullanılmasına gerek yoktur.

• Tek başına antibiyotik tedavisi Tek başına antibiyotik tedavisi apselerde zaten başarılı olamaz. apselerde zaten başarılı olamaz. Sistemik yayılım varsa Sistemik yayılım varsa antibiyotiklerden destek alınabilir.antibiyotiklerden destek alınabilir.

• Apsenin drenajından önce antibiyotik Apsenin drenajından önce antibiyotik kullanılması yetersiz tedavi nedeni kullanılması yetersiz tedavi nedeni olabilir. Çünkü apseler olabilir. Çünkü apseler antibiyotiklerin aktivitesini engeller. antibiyotiklerin aktivitesini engeller.

• Cerahat ve doku bariyerleri antibiyotiğin Cerahat ve doku bariyerleri antibiyotiğin apse içerisine penetrasyonunu azaltır.apse içerisine penetrasyonunu azaltır.

• Drenaj yapıldığında geçiş artacaktır.Drenaj yapıldığında geçiş artacaktır.• Apselerde kan akımının, damarlanmanın Apselerde kan akımının, damarlanmanın

az olması da antibiyotiğin geçişini az olması da antibiyotiğin geçişini kısıtlar. kısıtlar.

• Bu durumda antibiyotik etkili olabileceği Bu durumda antibiyotik etkili olabileceği lokal konsantrasyondan düşük düzeyde lokal konsantrasyondan düşük düzeyde kalır. kalır.

• Ayrıca apselerde düşük pH ve oksijen Ayrıca apselerde düşük pH ve oksijen retansiyonu antibiyotiğin aktivitesini inhibe retansiyonu antibiyotiğin aktivitesini inhibe eden faktörlerdendir. Örneğin linkomisin, eden faktörlerdendir. Örneğin linkomisin, klindamisin alkali pH’da daha etkilidir.klindamisin alkali pH’da daha etkilidir.

• Apsede ve enfekte dokuda antibiyotiğin Apsede ve enfekte dokuda antibiyotiğin farmakokinetik özellikleri dikkate farmakokinetik özellikleri dikkate alınmalıdır. alınmalıdır.

• Apseler çoğunlukla yavaş çoğalan Apseler çoğunlukla yavaş çoğalan mikroorganizmaları içerir. mikroorganizmaları içerir.

• Beta laktam antibiyotiklerse Beta laktam antibiyotiklerse (penisilin, sefalosporin) hızlı bölünen (penisilin, sefalosporin) hızlı bölünen bakteriler üzerine etkilidir. Bu bakteriler üzerine etkilidir. Bu nedenle apselerde etkinlikleri zayıftır. nedenle apselerde etkinlikleri zayıftır.

• Ayrıca apselerde antibiyotikleri Ayrıca apselerde antibiyotikleri inaktive eden enzimler de yüksek inaktive eden enzimler de yüksek orandadır. orandadır.

• Beta laktam antibiyotiklerin etkinliği Beta laktam antibiyotiklerin etkinliği bu şekilde de azalabilir. bu şekilde de azalabilir.

• Dentoalveolar apselerde drenajla Dentoalveolar apselerde drenajla birlikte destek olarak antibiyotik birlikte destek olarak antibiyotik kullanılmasına karar verildiğinde kullanılmasına karar verildiğinde penisilin V, amoksisilin ve penisilin V, amoksisilin ve metronidazol uygun seçimlerdir.metronidazol uygun seçimlerdir.

• Apselerde bulunan fakültatif ve Apselerde bulunan fakültatif ve zorunlu anaerob bakteriler bu zorunlu anaerob bakteriler bu antimikrobiyal ilaçlara duyarlıdır. antimikrobiyal ilaçlara duyarlıdır.

• Penisilinler odontojenik enfeksiyonlarda Penisilinler odontojenik enfeksiyonlarda etken olan mikroorganizmaların hepsine etken olan mikroorganizmaların hepsine etkili olmalarının dışında, düşük etkili olmalarının dışında, düşük toksisiteleri, ucuz olmaları gibi pek çok toksisiteleri, ucuz olmaları gibi pek çok özellikleri nedeniyle dişhekimliğinde ilk özellikleri nedeniyle dişhekimliğinde ilk sırada tercih edilen ilaçlardır. sırada tercih edilen ilaçlardır.

• Bazen beta laktamaz üreten Bazen beta laktamaz üreten mikroorganizma türlerine karşı etkisiz mikroorganizma türlerine karşı etkisiz kalabilirler. kalabilirler.

• Penisilin V için genel erişkin dozlar ve Penisilin V için genel erişkin dozlar ve intervaller 6 saatte bir 250-500 intervaller 6 saatte bir 250-500 mg’dır. Amoksisilin için 8 saatte bir mg’dır. Amoksisilin için 8 saatte bir 500 mg’lık dozlar önerilir. 500 mg’lık dozlar önerilir.

• Aslında dentoalveolar apse için yurt Aslında dentoalveolar apse için yurt dışında amoksisilinin 250 mg dışında amoksisilinin 250 mg dozunun yeterli olduğu ve 500 mg’a dozunun yeterli olduğu ve 500 mg’a gerek olmadığı görüşü hakimdir. gerek olmadığı görüşü hakimdir.

• Amoksisilin+Klavulanik asit kombinasyonunun beta Amoksisilin+Klavulanik asit kombinasyonunun beta laktamaz varlığının saptandığı ve şiddetli seyreden laktamaz varlığının saptandığı ve şiddetli seyreden enfeksiyonlarda kullanımı uygun bulunmaktadır. enfeksiyonlarda kullanımı uygun bulunmaktadır.

• Pahalı ilaçlar olmaları da gereksiz kullanılmamaları Pahalı ilaçlar olmaları da gereksiz kullanılmamaları için bir başka nedendir. için bir başka nedendir.

• Bu kombinasyon için normal erişkin doz 12 saatte Bu kombinasyon için normal erişkin doz 12 saatte bir 500/125 mg’dır (500 mg amoksisilin +125 mg bir 500/125 mg’dır (500 mg amoksisilin +125 mg klavulanik asit). klavulanik asit).

• Ancak şiddetli enfeksiyonlar ve solunum yolu Ancak şiddetli enfeksiyonlar ve solunum yolu enfeksiyonlarında uygun görülen 12 saatte bir enfeksiyonlarında uygun görülen 12 saatte bir 875/125 mg ya da 8 saatte bir 500 /125 mg 875/125 mg ya da 8 saatte bir 500 /125 mg dozlarının, dişhekimliğinde kullanılması şaşırtıcı dozlarının, dişhekimliğinde kullanılması şaşırtıcı ama gerçektir. ama gerçektir.

• Dental enfeksiyonlar genellikle yüksek kan Dental enfeksiyonlar genellikle yüksek kan düzeyi gerektiren şiddetli enfeksiyonlar düzeyi gerektiren şiddetli enfeksiyonlar değildir. değildir.

• Antibiyotik tedavisinde esas amaç tedavi Antibiyotik tedavisinde esas amaç tedavi süresince sabit kan konsantrasyonunu süresince sabit kan konsantrasyonunu koruyabilmektir. koruyabilmektir.

• Bunu sağlamak için dozlar arasındaki Bunu sağlamak için dozlar arasındaki sürelere dikkat edilmelidir. sürelere dikkat edilmelidir.

• Ancak hastanın vücut savunma Ancak hastanın vücut savunma mekanizmalarının yetersizliği dozun mekanizmalarının yetersizliği dozun yükseltilmesini gerektirir. yükseltilmesini gerektirir.

• Metronidazol ve ornidazol, zorunlu Metronidazol ve ornidazol, zorunlu anaerop bakteriler üzerine etkili anaerop bakteriler üzerine etkili olmaları nedeniyle, iyi sınırlanmış olmaları nedeniyle, iyi sınırlanmış apselerde, kronik enfeksiyonlarda apselerde, kronik enfeksiyonlarda başarılı antianaerob ilaçlardır. başarılı antianaerob ilaçlardır.

• Metronidazol için genel erişkin dozlar Metronidazol için genel erişkin dozlar 8 saatte bir 500 mg’dır. 8 saatte bir 500 mg’dır.

• Bunların dışında odotojenik enfeksiyonlarda Bunların dışında odotojenik enfeksiyonlarda klindamisin de anaeroplara etkili olduğu için klindamisin de anaeroplara etkili olduğu için penisiline alerjisi olan ya da yanıt penisiline alerjisi olan ya da yanıt alınamayan kronik enfeksiyonlar için alınamayan kronik enfeksiyonlar için kullanılabilir. kullanılabilir.

• Kemiğe yayılmış ve ciddi enfeksiyonlarda ilk Kemiğe yayılmış ve ciddi enfeksiyonlarda ilk seçim de olabilir. seçim de olabilir.

• Önceden klindamisinle birlikte anılan ve Önceden klindamisinle birlikte anılan ve kullanımını kısıtlayan en önemli yan etkisi kullanımını kısıtlayan en önemli yan etkisi psödomembranöz kolit’in artık pek çok psödomembranöz kolit’in artık pek çok antibiyotiğe bağlı olarak oluşabildiği antibiyotiğe bağlı olarak oluşabildiği belirtilmektedir. belirtilmektedir.

• Endodontide antibiyotik kullanılmasına Endodontide antibiyotik kullanılmasına ilişkin bilgiler endodontal enfeksiyonların ilişkin bilgiler endodontal enfeksiyonların çoğunun antibiyotik kullanmadan tedavi çoğunun antibiyotik kullanmadan tedavi edilebilirliği yönündedir.edilebilirliği yönündedir.

• Bu enfeksiyonların çoğunda sistemik Bu enfeksiyonların çoğunda sistemik antibiyotikler kök kanallarının antibiyotikler kök kanallarının boşaltılması, sert ve yumuşak dokuların boşaltılması, sert ve yumuşak dokuların insizyon ve drenajının yerini tutamaz. insizyon ve drenajının yerini tutamaz.

• Sağlıklı kişilerde enfeksiyonun yayılma Sağlıklı kişilerde enfeksiyonun yayılma belirtilerinin olmadığı ağrı, lokalize şişlik, belirtilerinin olmadığı ağrı, lokalize şişlik, semptomatik pulpitis, semptomatik apikal semptomatik pulpitis, semptomatik apikal periodontitis için antibiyotik kullanılmasına periodontitis için antibiyotik kullanılmasına gerek yoktur. gerek yoktur.

• Nekrotik pulpa ve periapikal apsede kan Nekrotik pulpa ve periapikal apsede kan dolaşımının yetersiz olduğu da bilinmektedir.dolaşımının yetersiz olduğu da bilinmektedir.

• Sistemik antibiyotiğin enfekte kök kanal Sistemik antibiyotiğin enfekte kök kanal sistemindeki tüm mikroorganizmalara etkili sistemindeki tüm mikroorganizmalara etkili olmaları zordur. olmaları zordur.

• Endodontide antibiyotikler ancak sistemik Endodontide antibiyotikler ancak sistemik tutulum belirtileri ya da yaygın bir tutulum belirtileri ya da yaygın bir enfeksiyon varlığında endodotik tedavi, enfeksiyon varlığında endodotik tedavi, drenajla birlikte kullanılabilir. drenajla birlikte kullanılabilir.

• Kök kanal tedavisinden sonra oluşabilen Kök kanal tedavisinden sonra oluşabilen ‘’flare-up’’ı önlemek için profilaktik ‘’flare-up’’ı önlemek için profilaktik antibiyotik uygulaması da tartışmalıdır. antibiyotik uygulaması da tartışmalıdır.

• Tedavi sonrasında şiddetli ağrı ve şişme Tedavi sonrasında şiddetli ağrı ve şişme oluşmasını tanımlayan ‘’flare-up’’ çok sık oluşmasını tanımlayan ‘’flare-up’’ çok sık rastlanılan bir durum değildir. rastlanılan bir durum değildir.

• Görülme sıklığı %2-4 oranındadır. Tek Görülme sıklığı %2-4 oranındadır. Tek seansta kanal tedavisi sonrasında gelişme seansta kanal tedavisi sonrasında gelişme riskinin arttığı bildirilmiştir. riskinin arttığı bildirilmiştir.

• Önlenmesi için antibiyotik kullanımının Önlenmesi için antibiyotik kullanımının etkili ve uygun olmadığı ileri sürülmektedir. etkili ve uygun olmadığı ileri sürülmektedir.

• Yararı olsa bile görülme oranı çok düşük Yararı olsa bile görülme oranı çok düşük olduğu için yarar/zarar oranı olduğu için yarar/zarar oranı düşünüldüğünde rutin antibiyotik düşünüldüğünde rutin antibiyotik kullanımına gerek olmadığı belirtilmektedir. kullanımına gerek olmadığı belirtilmektedir.

• Antibiyotik kullanılması uygun görüldüğünde bu Antibiyotik kullanılması uygun görüldüğünde bu enfeksiyonlarda yaygın olarak bulunan fakültatif enfeksiyonlarda yaygın olarak bulunan fakültatif ve zorunlu anaerobların çoğuna etkili olan ve zorunlu anaerobların çoğuna etkili olan penisilin V ilk seçimdir. penisilin V ilk seçimdir.

• Bazen 1000 mg’lık yükleme dozuyla tedaviye Bazen 1000 mg’lık yükleme dozuyla tedaviye başlandığı görülmektedir. başlandığı görülmektedir.

• Yükleme dozunun yeterli terapötik kan düzeyi Yükleme dozunun yeterli terapötik kan düzeyi sağladığı ve dirençli suşların gelişimini önlediği sağladığı ve dirençli suşların gelişimini önlediği ileri sürülmektedir. ileri sürülmektedir.

• Aslında yükleme dozu daha çok tetrasiklinler gibi Aslında yükleme dozu daha çok tetrasiklinler gibi doza bağımlı etki sergileyen antimikrobiyal ilaçlar doza bağımlı etki sergileyen antimikrobiyal ilaçlar için önemlidir. için önemlidir.

• Penisilin V’nin dışında metronidazol, Penisilin V’nin dışında metronidazol, klindamisin ve yeni makrolidler (klaritromisin klindamisin ve yeni makrolidler (klaritromisin v.b.) de endodontide kullanılması uygun olan v.b.) de endodontide kullanılması uygun olan ilaçlardır.ilaçlardır.

• Endodontal enfeksiyonlarda dar spektrumlu Endodontal enfeksiyonlarda dar spektrumlu antibiyotikler daha etkilidir.antibiyotikler daha etkilidir.

• Amoksisilin, penisilin V’den geniş spektruma Amoksisilin, penisilin V’den geniş spektruma sahiptir. Ancak bu geniş spektrum endodontal sahiptir. Ancak bu geniş spektrum endodontal enfeksiyonlarla birlikte olmayan bakterileri enfeksiyonlarla birlikte olmayan bakterileri kapsar ve direnç gelişimine neden olabilir. kapsar ve direnç gelişimine neden olabilir.

• Amoksisilin özellikle savunma Amoksisilin özellikle savunma mekanizması yetersiz hastalarda ciddi mekanizması yetersiz hastalarda ciddi enfeksiyonlarda tercih edilmelidir. enfeksiyonlarda tercih edilmelidir.

• Endodontide amoksisilin+ klavulanik asit Endodontide amoksisilin+ klavulanik asit kombinasyonu gerekli değildir. Çünkü kombinasyonu gerekli değildir. Çünkü duyarlılık testlerinde amoksisilinden etkili duyarlılık testlerinde amoksisilinden etkili görülmemiştir.görülmemiştir.

• Ancak testlerle beta laktamaz saptandıysa Ancak testlerle beta laktamaz saptandıysa ya da enfeksiyon çok ciddiyse kullanılabilir. ya da enfeksiyon çok ciddiyse kullanılabilir.

• Penisilin kullanılırken semptomlarda 48-72 Penisilin kullanılırken semptomlarda 48-72 saat içerisinde hafifleme görülmediğinde saat içerisinde hafifleme görülmediğinde penisiline metronidazol eklenebilir. penisiline metronidazol eklenebilir.

• Penisilin kullanılmaya devam ederken Penisilin kullanılmaya devam ederken metronidazol de 8 saatte bir 500 mg metronidazol de 8 saatte bir 500 mg dozunda uygulanır. dozunda uygulanır.

• Genellikle kök kanalının boşaltılması ve Genellikle kök kanalının boşaltılması ve yumuşak doku drenajıyla birlikte antibiyotik yumuşak doku drenajıyla birlikte antibiyotik kullanılıyorsa 2-3 gün içinde semptomlarda kullanılıyorsa 2-3 gün içinde semptomlarda hafifleme görülür. Bu durumdan sonra 2-3 hafifleme görülür. Bu durumdan sonra 2-3 gün daha antibiyotik kullanımına devam gün daha antibiyotik kullanımına devam edilmelidir edilmelidir

• Klindamisin de fakültatif ve zorunlu anaeroblara Klindamisin de fakültatif ve zorunlu anaeroblara etkinliği nedeniyle bu enfeksiyonlarda iyi bir etkinliği nedeniyle bu enfeksiyonlarda iyi bir alternatiftir. Genel erişkin dozu 6 saatte bir 150 mg alternatiftir. Genel erişkin dozu 6 saatte bir 150 mg ya da enfeksiyonun ciddiyetine göre 300 mg’dır. ya da enfeksiyonun ciddiyetine göre 300 mg’dır. Bazen yükleme dozuyla tedaviye Bazen yükleme dozuyla tedaviye başlanabilir.10,12,16başlanabilir.10,12,16

• Makrolid antibiyotiklerden eritromisin endodontal Makrolid antibiyotiklerden eritromisin endodontal enfeksiyonlarda etkisiz kaldığı için uzun zamandır enfeksiyonlarda etkisiz kaldığı için uzun zamandır önerilmemektedir. önerilmemektedir.

• Penisiline alerjisi olan hastalarda enfeksiyon hafifse Penisiline alerjisi olan hastalarda enfeksiyon hafifse yeni makrolidler kullanılabilir. Klaritromisin için yeni makrolidler kullanılabilir. Klaritromisin için genel erişkin doz 12 saatte bir 250-500 mg’dır.genel erişkin doz 12 saatte bir 250-500 mg’dır.

• Dişhekimliğinde antibiyotiklerin yaygın kullanılma Dişhekimliğinde antibiyotiklerin yaygın kullanılma nedenlerinden bir diğeri de cerrahi girişimler nedenlerinden bir diğeri de cerrahi girişimler sonrasında enfeksiyon gelişmesini önlemektir. Bu sonrasında enfeksiyon gelişmesini önlemektir. Bu konu da tartışmaya açıktır. konu da tartışmaya açıktır.

• Operasyon yerinde mikrobiyal bulaşma olmadıkça Operasyon yerinde mikrobiyal bulaşma olmadıkça antibiyotik tedavisi önerilmez. antibiyotik tedavisi önerilmez.

• Cerrahi işlem öncesi profesyonel bakımı yapılan ve Cerrahi işlem öncesi profesyonel bakımı yapılan ve cerrahi işlem başlamadan hemen önce 1 dakika cerrahi işlem başlamadan hemen önce 1 dakika süresince %0,12 lik klorheksidin gargara süresince %0,12 lik klorheksidin gargara kullandırılan hastalarda 3.molar çekimi sonrasında kullandırılan hastalarda 3.molar çekimi sonrasında enfeksiyon belirtilerinin çekim sonrası antibiyotik enfeksiyon belirtilerinin çekim sonrası antibiyotik kullananlardan anlamlı oranda farklı olmadığını kullananlardan anlamlı oranda farklı olmadığını gösteren bir çalışma farklı görüşlere ilginç bir gösteren bir çalışma farklı görüşlere ilginç bir örnektir. örnektir.

• Cerrahların çoğu uzun süren cerrahi işlemler ve Cerrahların çoğu uzun süren cerrahi işlemler ve kapsamlı kemik cerrahisi sonrasında antibiyotik kapsamlı kemik cerrahisi sonrasında antibiyotik kullanımını gerekli görmektedir. kullanımını gerekli görmektedir.

• Yine çoğunlukla benimsenen görüş HIV ya da başka Yine çoğunlukla benimsenen görüş HIV ya da başka nedenlerle savunma sistemi zayıflamış hastalarda nedenlerle savunma sistemi zayıflamış hastalarda çekim sonrası komplikasyon gelişme riskinin arttığı çekim sonrası komplikasyon gelişme riskinin arttığı yönündedir.yönündedir.

• Ancak son yıllarda bu durumdaki hastaların çekim Ancak son yıllarda bu durumdaki hastaların çekim sonrası enfeksiyonlara daha eğilimli olmadığını ileri sonrası enfeksiyonlara daha eğilimli olmadığını ileri süren çalışmalar vardır. süren çalışmalar vardır.

• Bu çalışmalarda hasta nötropenik olmadıkça Bu çalışmalarda hasta nötropenik olmadıkça antibiyotik endikasyonu sayılamayacağı bildirilmiştir. antibiyotik endikasyonu sayılamayacağı bildirilmiştir.

• Gömük 3. molar cerrahisinde antibiyotiklerin Gömük 3. molar cerrahisinde antibiyotiklerin yaygın kullanılmasına karşın cerrahi girişim yaygın kullanılmasına karşın cerrahi girişim sonrasında enfeksiyon gelişme olasılığının sonrasında enfeksiyon gelişme olasılığının %1-5 gibi düşük oranda olduğu %1-5 gibi düşük oranda olduğu saptanmıştır. Bu enfeksiyonların sağlıklı saptanmıştır. Bu enfeksiyonların sağlıklı kişilerde ciddi boyutta gelişmesi seyrektir. kişilerde ciddi boyutta gelişmesi seyrektir. Ayrıca antibiyotiklerin bu enfeksiyonların Ayrıca antibiyotiklerin bu enfeksiyonların sıklığını ve şiddetini azaltmadaki katkısı sıklığını ve şiddetini azaltmadaki katkısı kanıtlanamamıştır. kanıtlanamamıştır.

• Hastada akut perikoronit varsa operasyon sonrası Hastada akut perikoronit varsa operasyon sonrası enfeksiyon gelişmesini önlemek için kısa süreli enfeksiyon gelişmesini önlemek için kısa süreli profilaktik antibiyotik uygulanabileceği belirtilmiştir. profilaktik antibiyotik uygulanabileceği belirtilmiştir.

• Perikoronit vakalarında antibiyotik kullanımında da Perikoronit vakalarında antibiyotik kullanımında da kesinlik yoktur. kesinlik yoktur.

• Perikoronit hafif durumdaysa, yani lokal şişme, ağrı, Perikoronit hafif durumdaysa, yani lokal şişme, ağrı, ısı, ekstraoral şişmeyle seyrediyorsa, trismus yoksa ısı, ekstraoral şişmeyle seyrediyorsa, trismus yoksa ya da çekim öncesi antibiyotik uygulanmışsa lokal ya da çekim öncesi antibiyotik uygulanmışsa lokal tedaviler ya da 3.molar cerrahisi yeterli tedaviler ya da 3.molar cerrahisi yeterli görülmektedir. görülmektedir.

• Geniş yayılımlı enfeksiyon ya da sistemik tutulum Geniş yayılımlı enfeksiyon ya da sistemik tutulum ve trismus varlığında antibiyotik uygun ve trismus varlığında antibiyotik uygun bulunmaktadır.bulunmaktadır.

• Dişhekimliğinde antibiyotik desteği Dişhekimliğinde antibiyotik desteği osteomiyelit için gereklidir.osteomiyelit için gereklidir.

• Antibiyotik seçiminde streptokoklara ve Antibiyotik seçiminde streptokoklara ve özellikle anaeroblara etkili ve kemiğe özellikle anaeroblara etkili ve kemiğe penetrasyonu mükemmel olan klindamisin penetrasyonu mükemmel olan klindamisin ilk seçimdir. ilk seçimdir.

• Penisilinler de tek başına ya da Penisilinler de tek başına ya da metronidazolle kombine olarak metronidazolle kombine olarak osteomyelit tedavisinde başarılıdır. osteomyelit tedavisinde başarılıdır.

• Alveolit vakalarında seyrek de olsa Alveolit vakalarında seyrek de olsa antibiyotik tedavisi uygulandığı antibiyotik tedavisi uygulandığı görülmektedir. görülmektedir.

• Oysa operasyon öncesinde, sırasında ve Oysa operasyon öncesinde, sırasında ve sonrasında lokal tedavilerle alveolitin sonrasında lokal tedavilerle alveolitin oluşma sıklığı azaltılabilir. oluşma sıklığı azaltılabilir.

• Bu komplikasyon oluştuktan sonra Bu komplikasyon oluştuktan sonra antibiyotik uygulaması etkisiz ve antibiyotik uygulaması etkisiz ve gereksizdir. gereksizdir.

• İmplant uygulanırken cerrahi sonrası İmplant uygulanırken cerrahi sonrası enfeksiyon riskini azaltmak için antibiyotik enfeksiyon riskini azaltmak için antibiyotik uygulanması da gerekli görülmemektedir. uygulanması da gerekli görülmemektedir.

• Sağlıklı bir hastada bu işlem için Sağlıklı bir hastada bu işlem için antibiyotik profilaksisinin hastaya bir yararı antibiyotik profilaksisinin hastaya bir yararı olmadığı savunulmaktadır. olmadığı savunulmaktadır.

• İmplant yerleştirilmesinde iyi bir teknikle İmplant yerleştirilmesinde iyi bir teknikle dikkatli çalışma, işlem sonrası enfeksiyon dikkatli çalışma, işlem sonrası enfeksiyon riskini ortadan kaldırmada yeterlidir.riskini ortadan kaldırmada yeterlidir.

• İmplant yerleştirilmesinden sonra 1 İmplant yerleştirilmesinden sonra 1 hafta ya da uzun süreli antibiyotik ise hafta ya da uzun süreli antibiyotik ise gereksiz bulunmakta ve kısa süreli gereksiz bulunmakta ve kısa süreli profilaksi yeterli görülmektedir profilaksi yeterli görülmektedir

• Peridontal hastalıklar antibiyotiklerin Peridontal hastalıklar antibiyotiklerin dişhekimliğindeki diğer enfeksiyonlardan dişhekimliğindeki diğer enfeksiyonlardan farklı uygulamalar ve farklı sürelerde farklı uygulamalar ve farklı sürelerde kullanılmalarıyla dikkati çeker. kullanılmalarıyla dikkati çeker.

• Bilindiği gibi periodontal hastalıkların Bilindiği gibi periodontal hastalıkların tedavisinde küretaj ve kök yüzeyi tedavisinde küretaj ve kök yüzeyi düzleştirmeyi kapsayan mekanik tedavi ya düzleştirmeyi kapsayan mekanik tedavi ya da gerektiğinde periodontal cerrahi da gerektiğinde periodontal cerrahi uygulanır. uygulanır.

• Antibiyotikler ancak geleneksel Antibiyotikler ancak geleneksel mekanik tedaviye rağmen ataşman mekanik tedaviye rağmen ataşman kaybının devam etmesi halinde ya da kaybının devam etmesi halinde ya da dirençli vakalarda periodontal dirençli vakalarda periodontal tedaviye destek olarak kullanılırlar. tedaviye destek olarak kullanılırlar.

• ANUG, periodontal abse, agresif periodontitis vb. ANUG, periodontal abse, agresif periodontitis vb. vakalarda destek antibiyotikler olarak vakalarda destek antibiyotikler olarak tetrasiklinler, metronidazol ve ornidazol, tetrasiklinler, metronidazol ve ornidazol, klindamisin, amoksisilin+klavulanik asit klindamisin, amoksisilin+klavulanik asit kombinasyonu, amoksisilin+metronidazol kombinasyonu, amoksisilin+metronidazol kombinasyonu tercih edilir.kombinasyonu tercih edilir.

• Tetrasiklinler odontojenik enfeksiyonlar için Tetrasiklinler odontojenik enfeksiyonlar için uygun seçim değilse de periodontal hastalıklarda uygun seçim değilse de periodontal hastalıklarda tedavi değerleri yüksektir. tedavi değerleri yüksektir.

• Ancak,tetrasiklinlerin dişeti oluğu sıvısında Ancak,tetrasiklinlerin dişeti oluğu sıvısında plazma düzeyinden 3-5 kat fazla olduğunun plazma düzeyinden 3-5 kat fazla olduğunun saptanmasıyla yıllardır öne çıkan üstünlüğü son saptanmasıyla yıllardır öne çıkan üstünlüğü son çalışmalarda tartışılan bir duruma gelmiştir. çalışmalarda tartışılan bir duruma gelmiştir.

• Yine de, özellikle doksisiklinle subantimikrobiyal Yine de, özellikle doksisiklinle subantimikrobiyal dozlarda görülen yüksek antikollajenaz etkileri dozlarda görülen yüksek antikollajenaz etkileri periodontal hastalıklarda farklı konumda periodontal hastalıklarda farklı konumda olmalarını sağlamaktadır.olmalarını sağlamaktadır.

• Tetrasiklinlerle birlikte metronidazol de sistemik Tetrasiklinlerle birlikte metronidazol de sistemik ve lokal uygulamalarıyla peridontal tedavide ve lokal uygulamalarıyla peridontal tedavide ayrıcalıklı yere sahip antimikrobiyal ilaçlardandır. ayrıcalıklı yere sahip antimikrobiyal ilaçlardandır.

• Dişhekiminin enfeksiyon tedavisindeki Dişhekiminin enfeksiyon tedavisindeki başarısını endikasyona uygun başarısını endikasyona uygun antibiyotik seçimi kadar başka antibiyotik seçimi kadar başka faktörlerin de etkilediği faktörlerin de etkilediği unutulmamalıdır. Antibiyotiklerin yeterli unutulmamalıdır. Antibiyotiklerin yeterli dozda ve uygun süre kullanılması dozda ve uygun süre kullanılması tedavinin başarısıyla birlikte, direnç tedavinin başarısıyla birlikte, direnç gelişimiyle de ilişkilidir.gelişimiyle de ilişkilidir.

• Enfeksiyonların tedavi süresi hakkında Enfeksiyonların tedavi süresi hakkında benimsenen yaklaşım enfeksiyon belirtilerinin benimsenen yaklaşım enfeksiyon belirtilerinin elimine edilmesinin ardından antibiyotik elimine edilmesinin ardından antibiyotik uygulamasının 2 gün daha devamı şeklindedir.uygulamasının 2 gün daha devamı şeklindedir.

• Dental enfeksiyonlar genellikle çok ciddi Dental enfeksiyonlar genellikle çok ciddi enfeksiyonlar değildir. enfeksiyonlar değildir.

• Periodontal hastalıklar dışında odontojenik Periodontal hastalıklar dışında odontojenik enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisinin süresi enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisinin süresi ortalama 5-7 gün olarak belirtilmektedir ortalama 5-7 gün olarak belirtilmektedir

• Antibiyotiklerin dozları arasındaki süreler vücuttan Antibiyotiklerin dozları arasındaki süreler vücuttan atılım hızlarına göre belirlenmiştir. atılım hızlarına göre belirlenmiştir.

• Tedavi süresince etkin konsantrasyonun sürekliliği Tedavi süresince etkin konsantrasyonun sürekliliği önemli olduğu için dozlar arasındaki sürelerin önemli olduğu için dozlar arasındaki sürelerin aşılmamasına özen gösterilmelidir. aşılmamasına özen gösterilmelidir.

• Bunun sağlanmasında hekimin hastasını ikaz Bunun sağlanmasında hekimin hastasını ikaz etmesi kadar hasta uyumunun da katkısı önemlidir. etmesi kadar hasta uyumunun da katkısı önemlidir.

• Doğru antibiyotik, uygun doz ve yeterli süre her Doğru antibiyotik, uygun doz ve yeterli süre her zaman başarılı bir tedavi için yeterli değildir. zaman başarılı bir tedavi için yeterli değildir.

• Antibiyotiklerin istenmeyen etkileri ve ilaç Antibiyotiklerin istenmeyen etkileri ve ilaç etkileşmeleri de tedavinin başarısını etkileyebilir. etkileşmeleri de tedavinin başarısını etkileyebilir.

• Sonuç olarak dişhekimlerinin Sonuç olarak dişhekimlerinin antimikrobiyal ilaç kullanımına bilinçli antimikrobiyal ilaç kullanımına bilinçli ve duyarlı yaklaşmalarının hem klinik ve duyarlı yaklaşmalarının hem klinik hem de finansal açıdan önemli hem de finansal açıdan önemli olduğu gerçeği unutulmamalıdır. olduğu gerçeği unutulmamalıdır.   

• Antibiyotik  Antibiyotik                Endikasyon       Endikasyon        ÖzellikÖzellik

Penisilin V         Hafif ve orta şiddetteki   bakterisidPenisilin V         Hafif ve orta şiddetteki   bakterisid Amoksisilin odontojenik enfeksiyonların Amoksisilin odontojenik enfeksiyonların            çoğunda.            çoğunda.

Sefalosporin      Penisiline alerjide dikkat bakterisidSefalosporin      Penisiline alerjide dikkat bakterisid

Klindamisin        Önceden penisilin ya da  bakteriostatikKlindamisin        Önceden penisilin ya da  bakteriostatik            eritromisin tedavisine direnç            eritromisin tedavisine direnç            göstermiş kronik hafif enf.            göstermiş kronik hafif enf.

Metronidozol     Zorunlu anaeroblarla olan          bakterisidMetronidozol     Zorunlu anaeroblarla olan          bakterisid            kronik enfeksiyonlar            kronik enfeksiyonlar

Klaritromisin      Penisiline alerjik  immün bakteriyostatikKlaritromisin      Penisiline alerjik  immün bakteriyostatik            yetmezlikli hastalarda hafif            yetmezlikli hastalarda hafif            şiddetteki odontojenik enf.            şiddetteki odontojenik enf.

Tetrasiklin         Penisiline alerjik ve eritromisinle bakteriyostatikTetrasiklin         Penisiline alerjik ve eritromisinle bakteriyostatik            benzerlerini tolere edemeyenlerde            benzerlerini tolere edemeyenlerde            hafif enfeksiyonlarda.            hafif enfeksiyonlarda.  

• Antibiyotik         Yan etkilerAntibiyotik         Yan etkiler

• Penisilin  V        Anafilaksi, ürtiker, anjiyoödem,Penisilin  V        Anafilaksi, ürtiker, anjiyoödem,Amoksisilin        bronkospazm (alerji semptomu)Amoksisilin        bronkospazm (alerji semptomu)Amoksisilin+      kusma, bulantı, diyare, pseudo-Amoksisilin+      kusma, bulantı, diyare, pseudo-klavulanat         membranöz kolit, dilde renkleşme,klavulanat         membranöz kolit, dilde renkleşme,            stomatit, glossit,kandidiyazis,            stomatit, glossit,kandidiyazis,            kemik iliği depresyonu            kemik iliği depresyonu

• Metronidazol     Ağız kuruluğu, kıllı dil, metalik tad,Metronidazol     Ağız kuruluğu, kıllı dil, metalik tad,            glossit, stomatit, bulantı, kusma,            glossit, stomatit, bulantı, kusma,            pseudomembranöz kolit, diyare,            pseudomembranöz kolit, diyare,            kemik iliği depresyonu, albüminüri,            kemik iliği depresyonu, albüminüri,            nefrotoksisite, bulanık görme,            nefrotoksisite, bulanık görme,            baş ağrısı, baş dönmesi, konvülsiyon            baş ağrısı, baş dönmesi, konvülsiyon            parestezi, periferal nöropati            parestezi, periferal nöropati

• Klaritromisin      Tad bozukluğu, kandidiyazis,Klaritromisin      Tad bozukluğu, kandidiyazis,            stomatit, kusma, bulantı, diyare,            stomatit, kusma, bulantı, diyare,            karın krampı, hepatotoksisite,            karın krampı, hepatotoksisite,            ürtiker, baş ağrısı            ürtiker, baş ağrısı

• Klindamisin        Ürtiker, glossitis, stomatitis,Klindamisin        Ürtiker, glossitis, stomatitis,            kandidiyazis, lökopeni,            kandidiyazis, lökopeni,            bulantı, kusma, diyare,            bulantı, kusma, diyare,            psödomembranöz kolit            psödomembranöz kolit            hepatotoksisite            hepatotoksisite