Studijski program: Računovodstvo, finansije i bankarstvo

Usmjerenje: Carinsko poslovanje

DIPLOMSKI RAD (Tema:) Uloga i značaj slobodnih zona i carinski postupak u slobodnim zonama

Mentor: Prof. dr Momčilo Živković Student: Ana Popović

Datum predaje rada: ____________ Broj indeksa: 303/13

Ocjena: ____________

Bar, 2015. godine

S A D R Ž A JUVOD.........................................................................................................................................................3

1. DEFINISANJE I POJMOVNO ODREĐENJE SLOBODNE ZONE......................................................4

1.1. Pojam slobodnih zona...........................................................................................................................4

1.2. Osnovne karakteristike slobodnih zona............................................................................................7

1.3. Osnovne funkcije slobodne zone......................................................................................................8

1.4. Osnovne djelatnosti u slobodnim zonama.........................................................................................9

3. SLOBODNA ZONA LUKA BAR........................................................................................................10

3.1. Opšte informacije o Luci Bar..........................................................................................................10

3.2. Prostor i objekti slobodne zone Luke Bar...........................................................................................13

3.3. Stanje u Slobodnoj zoni luka Bar....................................................................................................14

3.4. Koristi za korisnike koje se obezbijeđuju iz Zakona o slobodnim zonama.....................................16

4. CARINSKI POSTUPAK U SLOBODNIM ZONAMA........................................................................18

Hzihz9hz9hzu9hu90...............................................................................................................................18

5. PRIMJER - ŠPEDICIJA PETROVIĆ DOO, BAR................................................................................24

ZAKLJUČAK...........................................................................................................................................35

LITERATURA..........................................................................................................................................37

PRILOZI................................................................................................................................................38

2

UVOD

Slobodne carinske zone su noviji oblik otvaranja privreda mnogih zemalja prema svijetu.

Vođen je idejom međuzavisnosti zemalja kojom se može ostvariti stabilan ekonomski razvoj,

kao i potreba da se sve zemlje povežu i olakša uvoz i izvoz. Razlog za uspostavljanje slobodnih

zona u svijetu je prije svega, u prilivu inostranog kapitala koji stvara uslove da se ubrza

industrijski razvoj i dopune nedostatci u proizvodnji.

U Crnoj Gori postoji Slobodna Carinska Zona Luka Bar. Glavni razlog zašto se osnivaju

firme u okviru Zone jesu brojne carinske i poreske olakšice, koje značajno pojeftinjuju

poslovanje. Slobodna Zona Luka Bar je lokacija koja je idealna za poslovanje izvozno

orijentisanih preduzeća. Treba istaći da se carinske olakšice mogu prepoznati preko podizanja

nivoa rada carinske službe u skladu sa svjetskim standardima sve to u cilju da se ubrzaju carinske

procedure. Naravno, sa tim se smanjuju troškovi za sprovođenje carinskog postupka.

Svakako među značajnijim prednostima postojanja slobodnih zona je i koncentracija

usluga i potreba na samo jednom mjestu. Naime, slobodna zona podrazumijeva dobro

organizovan logistički centar za špediterske, transportne, carinske službe i usluge skladištenja,

dorade i dr.

3

1. DEFINISANJE I POJMOVNO ODREĐENJE SLOBODNE ZONE

1.1. Pojam slobodnih zona

Pojam slobodne zone datira od prije par vjekova i vezan je za povlastice koje su različiti

trgovci dobijali od zemlje domaćina. Pod slobodnom zonom se podrazumijeva prostor koji

obuhvata dio teritorije jedne države koji je posebno označen i određen i u kome se privredne

djelatnosti obavljaju pod tačno utvrđenim odnosno posebnim uslovima koje predviđaju odredbe

zakona o slobodnim zonama.

Otvaranje slobodnih zona je bilo povezano sa inustrijalizacijom, i industrjskom politikom

odnosno njenim konceptom. Formiranjem slobodnih zona napušta se koncepcija uvozne

supsttutivne koncepcije, jer s enije pokazala kao dobra strategija. O njoj u ovom radu nećemo

pisati. Stvaranje slobodnih zona ustvari predstavlja mjere forsiranja inostranih investicija.

„Termin “slobodne zone” se u literaturi na engleskom jeziku i zakonodavstvima raznih

zemalja pojavljuje u više varijanti i odgovarajućih naziva kao što su free zones, free trade zones,

export processing zones, special economic zones , A. Zakoni u kojima se pominju (koriste)

navedeni termini preciziraju da se radi o:

područjima koja su namijenjena skladištenju, tranzitu ili duty-free prodaji

roba i

aranžmanima koji se realizuju pod unaprijed definisanim preferencijalnim

uslovima poslovanja kompanija (uvez opreme, komponenti i sirovina koje služe

proizvodnju širokog asortimana proizvoda uglavnom namjenjenih izvozu i/ili obavljanje

određenih usluga“1.

Slobodna zona je slobodna teritorija, koja predstavlja ograđeni prostor koji uživa carinsku

eksteritorijalnost zemlje gdje se nalazi, ujedno je za domaće tržište inostranstvo, iako je dio

1 Mimo Drašković, Elementi manadžmenta u uzornim svjetskim modelima slobodnih zona, Fakultet za

pomorstvo, Kotor, 2005, Objavljeno u: Montenegrian Journal of Economics, Vol.1, No 2.

4

domicilne države2. Kako je dana izvoz sve više prioritet zemalja u razvoju, tako se slobodne

zone sire. Postoje mišljenja da se 25% svjetske trgovine realizuje preko slobodnih zona.

Ideja o nastanku slobodnih zona je potekla od država koje su imele želju da povećaju

međunarodnu trgovinu i povećaju sopstveni promet i zato su izglasale donošenje zakona kojim

su uvele olakšice kako bi privukle međunarodne privredne subjekte i omogućile im da u znatno

povoljnijim uslovima u ekonomskom smislu posluju na međunarodnom tržištu. Slobodna zona u

fizičkom smislu podrazumijeva da je to dio teritorije države odnosno zemlje koju ona proglašava

slobodnom, stavlja je na raspolaganje međunarodnim privrednim subjektima. Tako je Crna Gora

uradila sa Lukom Bar. U suprotnom smislu to znači da država sužava dio vlastite teritorije na

kojem važi carinski zakon dotične države.

Slobodne zone služe za obavljanje međunarodne trgovine i za obavljanje industrijske

proizvodnje i to izvozno orijentisane. Slobodna carinska zona predstavlja jedan od povlašćenih

oblika carinskog režima prostorno ograničenog i najčešce se osniva u pomorskim lukama,

vazduhoplovnim i riječnim pristaništima, kao i robno transportnim centrima na magistralnim

putevima i željezničkim prugama preko koje se obavlja prevoz robe za izvoz i tranzit robe3.

U nastavku slijedi tabela sa prikazom učešća pojedinih industrijskih grana i uslužnog

sektora u ukupnoj radnoj snazi u izabranim SZ.

2 http://institute-ei-ic.org/wp-content/uploads/2013/04/SLOBODNE-ZONE.pdf (pristupljeno 10.08.2015)3 http://institute-ei-ic.org/wp-content/uploads/2013/04/SLOBODNE-ZONE.pdf (pristupljeno 11.08.2015)

5

Tabela 1 Učešća pojedinih industrijskih grana i uslužnog sektora u ukupnoj radnoj snazi u

izabranim SZ

Izvor: Calculated from data in studies commissioned by ILO and ICFTU: Reports from ECLAC, INEGI

(Mexico), Governments of Madagascar and Togo, BOI (Sri Lanka).

6

Iz tabele se može vidjeti da su dominantne firme kod kojih se zaposleni baziraju na

proizvodnji sledećeg:

tekstila i odjeće (prosječno 66-68%, odnosno u rasponu od 11% u Maleziji

i Meksiku do 90% u Jamajci i čak 97% u Hondurasu),

elektronske industrije (od 5% u Bangladešu do 65% u Maleziji),

sportske opreme (20% u Bangladešu),

transportne opreme (25% u Meksiku),

obuće i kožnih prerađevina (od 1,7% u Mauricijusu do 7% u

Dominikankoj Republici),

prehrambene industrije od 2% u Mauricijusi do 21% u Togou),

hemijske industrije (od 11% u Šri Lanki do 26% Togou), itd4.

1.2. Osnovne karakteristike slobodnih zona

U Zakonu o slobodnim zonama se kaže da slobodna skladišta ili slobodne zone su djelovi

carinskog područja odnosno prostori u carinskom području koji su odvojeni od ostalog carinskog

područja u kojem se:

1) za stranu robu smatra da nije u carinskom području radi naplate uvozne carine i

primjene trgovinskih mjera pri uvozu, uz uslov da roba nije stavljena u slobodan promet ili da

nije stavljena u drugi carinski postupak ili upotrebu, odnosno da nije trošena ili korišćena

drugačije od uslova uređenih carinskim propisima;

2) na domaću robu namijenjenu izvozu, za koju postoje posebni propisi na osnovu njenog

smještaja u slobodnu zonu ili slobodno skladište, primjenjuju mjere koje bi se primijenile pri

izvozu takve robe5.

Postoje tri osnovne karakteristike koje se tiču slobodnih zona. Najprije slobodna zona je

“enklava” koja uživa status koji ne važi za čitavu teritoriju zemlje. Druga karakteristika se

odnosi na određene pogodnosti zemlji domaćinu i stranim ulagačima i treća ne manje važna

4 Mimo Drašković, Elementi manadžmenta u uzornim svjetskim modelima slobodnih zona, Fakultet za

pomorstvo, Kotor, 2005, Objavljeno u: Montenegrian Journal of Economics, Vol.1, No 2. str. 1885

7

karakteristika, odnosi se na to da preduzeća koja se u njoj otvore moraju izvoziti svoju

proizvodnju.

Na primjer, treba reći da slobodne luke Hong Kong i Singapur ne ispunjavaju prvi uslov,

a slobodne zone ustanovljene u SAD ne ispunjavaju drugi uslov.

Takođe, jedna od osnovnih karakteristika SZ je brzo povećanje učešća zaposlenih u

vodećoj industriji (elektronika, tekstil, odjeća).

1.3. Osnovne funkcije slobodne zone

Kada govorimo o funkcijam aslobodnih zona, najprije se misli na osnovnu funkciju SZ a

to je razvoj međunarodne trgovinske razmjene, uz što je moguće veće sniženje troškova

transporta i distribucije robe.

U širem smislu, može se reći da SZ imaju i logističku ulogu, jer učestvuju stvaranju

dopunske vrijednosti proizvoda i usluga. Pored pomenutih SZ imaju i druge funkcije a to su:

tranzitna, industrijska i skladišna fnkcija.

Kako bi SZ ostvarile svoju osnovnu funkciju, neophodno je da se carinski postupak

pojednostavi što bi značilo da se domaća trgovina sa inostranstom obavlja na jednostavniji i

lakši način. Trebalo bi ukloniti razne cainske barijere

Slika 1 Osnovne funkcije slobodne zone

Izvor: Prilagođeno iz Mimo Drašković, Elementi manadžmenta u uzornim svjetskim modelima slobodnih

zona, Fakultet za pomorstvo, Kotor, 2005, Objavljeno u: Montenegrian Journal of Economics, Vol.1, No 2.

8

1.4. Osnovne djelatnosti u slobodnim zonama

„Najveći broj preduzeća u SZ je iz oblasti potrošačke elektronike i industrije tekstila,

odnosno odjeće. To su uglavnom danas globalne industrije koje je relativno lako dislocirati i koje

su izrazito radno intenzivne. Među industrijskim granama koje se najčešće razvijaju u SZ svijeta

i kao takve daju najbolje finansijske i druge pozitivne efektespadaju slijedeće djelatnosti6:

sklapanje elektronskih uređaja;

saobraćajni pribor;

konfekcija;

tekstilna industrija;

medisinska oprema;

hemijska industrija;

kozmetika;

farmaceutska industrija i sl.

6 Veselin, Drašković, Mimo Drašković, “Carine i carinsko poslovanje”, Fakultet za pomorstvo, Kotor,

2009, str.36

9

3. SLOBODNA ZONA LUKA BAR

3.1. Opšte informacije o Luci Bar

Prije nego se upustimo u detaljnije razmatranje SZ Luka Bar, smatramo bitnim pomenuti

da je luka mjesto na kome se “obezbjeđuje prihvatanje odgovarajućih brodova, njihovih tereta i

putnika i obavezna je da pruži sve neopodne uslove za njihovu sigurnost. Luka je čvorište gdje se

ukrštaju dva saobraćajna sistema- pomorski i kopneni.

Luka je zaista važna karika u transportnom lancu sa primarnom transportnom funkcijom

prekrcaja i distribucije robe i putnika”7.

Luka omogućava spajanje ili odvajanje brodova odgovarajućih tereta tj. omogućava

spajanje pomorskog i kopnenog ili dva pomorska transporta. Kada posmatramo luku kao sistem

ona se može definisati kao skup elemenata koji su potrebni za spajanje i razdvajanje, kao i

obavljanje potrebnih zajedničkih operacija, pomorskog i kopnenog transporta.8”

Projekat Slobodne zone u gradu Baru nastao je još početkom 20. vijeka, u vrijeme

Knjaževine Crne Gore: preciznije 1909. godine kada je Ministar finansija Knjaževe Vlade donio

"Pravilnik za eksploataciju slobodne Barske luke i njoj pridodate slobodne zone"9.

Vlada Republike Crne Gore u martu 2000 godine i “Luka Bar” AD zajedno sa Opštinom

Bar su osnovali “Slobodnu zonu luka Bar”. Godine 2004. je donešen Zakon o slobodnim

zonama dok je novoformirana Zona zvanično počela sa radom 2005. godine.

Status korisnika Zone stiče se zaključivanjem ugovora o obavljanju djelatnosti u

Slobodnoj zoni sa “Luka Bar” AD, kao ovlašćenim operatorom Zone, shodno Zakonu o

slobodnim zonama i internoj regulativi Zone (Opštim pravilima poslovanja u Slobodnoj zoni)10.

7 Branislav Čorović, Senka Šekularac, Menadžment pomorskih resursa, Fakultet za pomorstvo, Kotor,

2010, str. 338 Tauzović J. Ekonomika i organizacija brodarstva, Kotor, 1993, str. 299 www.lukabar.me (pristupljeno 13.07.2015)10 Isto.

10

Slika 2 Mapa Luke Bar

Izvor: Interna dokumentacija Špedicija Petrović DOO

11

Na slici broj 2. prikazana je mapa Luke Bar. Luka Bar je savremena pomorska luka.Dok je na

slici broj 2. prikazan putnički terminal u Luci Bar.

Slika 3 Terminal Luka Bar

Izvor: Foto Ana Popović

Samo postojanje slobodne zone podrazumijeva da se u njoj mogu obavljati sve privredne

djelatnosti, osim onih kojima se ugrožavaju životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i

bezbijednost zemlje;

Slobodna zona koju smo mi izabrali je Luka Bar. Izabrana je iz razloga što svojim

korisnicima pruža brojne pogodnosti shodno Zakonu o slobodnim zonama.

Dalje, pogodnosti koje pruža Opština Bar – odnosi se na korisnike Slobodne zone, jer oni

mogu da na zakupljenom zemljištu investiraju u izgradnju objekata, u cilju obavljanja

proizvodne djelatnosti.

Za potrebe investiranja Opštine Bar im pruža određene povoljnosti u pogledu plaćanja

naknade za uređivanje građevinskog zemljišta.

12

Prema carinskom zakonu jasno je precizirano da roba koja ulazi u zonu ne mora da se

podnosi na uvid carinarnici niti je potrebno da se za nju podnese carinska deklaracija. Ali,

korisnici Zone moraju na propisani način da vode evidenciju o:

unošenju,

iznošenju,

upotrebi i

promjenama na robi.11

Sam Zakon o slobodnim zonama i drugi propisi obezbijeđuju brojne pogodnosti, one su

predočene kroz slijedeće:

uvoz je oslobođen carina, carinskih dažbina i PDV-a,

omogućeno je skladištenje robe u bescarinskom režimu na neograničeno

vrijeme,

obezbijeđen najširi krug mogućih djelatnosti i potencijalnih korisnika,

stopa poreza na dobit je niska,

procedure su uprošćene. 12

3.2. Prostor i objekti slobodne zone Luke Bar

Slobodna zona Bar uključuje sve terminale na lučkom području na kojima se vrši

pretovar i skladištenje tereta. Cjelokupna teritorija Port of Adria Bar (Kontejnerski terminal,

Terminal za generalne terete i Drvni terminal) u potpunosti je obuhvaćena režimom  Slobodne

zone. Pored navedenih specijalizovanih terminala, na ovom prostoru je predviđen razvoj

poslovnih, proizvodnih i trgovačkih aktivnosti koje su povezane sa uvozno-izvoznim poslovima i

zahtijevaju specifične procedure carinjenja i kontrole u režimu rada Slobodne zone. 

Slobodna Zona obuhvata zatvorena skladišta u vlasništvu “Luka Bar” AD, objekat

Hladnjače i skladišta „B“ materije, objekte lučke infrastrukture (operativna obala, lukobran,

otvorene skladišne površine itd.).Potom, prostor koji je snabdijeven internom saobraćajnicom i

11 http://www.lukabar.me/v2/index.php?option=com_content&view=article&id=132&Itemid=172

(pristupljeno 23.07.2015)12 http://www.lukabar.me/ (pristupljeno 24.07.2015)

13

atmosferskom kanalizacijom u dužini od 910 m, jezničkim vagonima (neposredno uz objekat

prolaze dva željeznička kolosjeka). Površine rashladnog skladišnog prostora je 2.300 m2 , sa

visinom od 2,7 m, a ostalog skladišnog prostora 2.800 m213.

3.3. Stanje u Slobodnoj zoni luka Bar

Prema izvještaju iz 2013. godine o razvoju slobodne Zone Luke Bar, imamo podatak da

ona trenutno ima 29 aktivnih ugovora o obavljanju djelatnosti u slobodnoj zoni Luka Bar Od

ukupnog broja aktivnih ugovora 19 ugovora se odnosi na firme sa sjedištem u Crnoj Gori, dok je

sjedište 10 firmi u inostranstvu.

Slika 4 Slobodna zona Bar

Izvor: http://www.ctgc.me/#!slobodna-zona/csev

Od značaja je pomenuti da postoji interna regulativa slobodne zone Luka Bar koja sadrži

opšta pravila poslovanja u Slobodnoj zoni Luka Bar. Pomenutim pravilima se regulišu:

13 Izvještaj o razvoju slobodne zone „Luka Bar“, 2013

14

opšti uslovi korišćenja zemljišta i objekata,

postupak i uslovi za zasnivanje i obavljanje djelatnosti i

unutrašnji red u Slobodnoj zoni Luka Bar14.

Procedura je slijedeća, budući korisnik ima obavezu da se obrati Luci odnosno Operateru

pisanim zahtjevom. Na nadležnim organima je, da dalje procesuiraju zahtjev i odluče po osnovu

istog.

Svakako da postoje određene pogodnosti Korisnicima, ovdje se misli prevashodno na

visinu uloženog kapitala, povećan obim pretovara robe preko Luke Bar, trajanja posla, broja

zaposlenih, kao i na ostvarene efekte izvoza.

Pogodnosti su predviđene i za korisnike koji ulažu sredstva u infrastrukturu i razvoj

Zone. Oni imaju mogućnost da prime u zakup zemljište i objekt, s tim što postoji uslov u

cijenama koje su utvrđene ugovorom o obavljanju djelatnosti i Tarifom Slobodne zone Luka Bar.

Kada se daje potencijalnom korisniku u zakup lokacija, bilo da se radi o trajnom ili

privremenom objektu na istoj lokaciji, sve to mora da bude u skladu sa Detaljnim urbanističkim

planom. Korisnik i Operator imaju na raspolaganju da razmotre mogućnost zajedničkog ulaganja

kada je u pitanju infrastruktura, izgradnja objekata ili nabavka opreme. Ako se odluče za

saradnju potpisuju Ugovor. Obično se u Ugovoru precizira da korisnik ima obavezu da u vršenju

svoje djelatnosti postupa sa pažnjom dobrog privrednika i da eskivira bilo kakvu aktivnost kojom

bi mogao nanijeti štetu drugim korisnicima ili Operatoru.

Postojanje kontrolne službe je neizbježno, tako da se svaki ulazak i izlazak roba, lica i

vozila evidentira u njoj, tj. u nadležnoj kontrolnoj službi u Zoni i carinskoj službi.

Shodno činjenici da postoji Carinski zakon, njme se preciziraju obaveze i dužnosti

korisnika, tako da se on mora pridržavati odredbi Carinskog zakona i Uredbe za sprovođenje

Carinskog zakona.

Ulazak u Zonu je moguć samo na osnovu propusnice koja se izdaje za stalno ili

privremeno., a izdaje je Luka Bar AD. Kao naknadu za korišćenje režima slobodne zone

korisnici plaćaju jednokratnu licencnu taksu.

14 Isto

15

3.4. Koristi za korisnike koje se obezbijeđuju iz Zakona o slobodnim zonama

Pogodnosti za korisnike koje omogućava Zakon o slobodnim zonama Crne Gore su te da

se sve privredne djelatnosti mogu obavljati u zoni , osim onih kojima se ugrožavaju životna

sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbijednost zemlje;

omogućena je ravnopravnost ulagača iz inostranstva kada su u pitanju

prava na ulaganje, sticanje vlasništva na izgrađenim objektima i organizovanje djelatnosti

u njima;

korišćenje zemljišta i objekata u Zoni po osnovu dugoročnog zakupa je

moguće. i to pod fiksnim uslovima;

carina, porez, i carinske dažbine se ne plaćaju na robu koja se unosi u

Zonu. Ovdje se ne uzima u obzir namjena robe u zoni, kao ni vrsta robe. Dakle,

nezavisno je od toga da li se radi o robi za izgradnju i održavanje objekata, infrastrukture

i opreme u Zoni:

ne postoje ograničenja kao ni dozvole za robu iz inostranstva u Zonu i na

njen izvoz u inostranstvo;

plaćanja se obavljaju slobodno bilo da se radi o plaćanjima u poslovanju

sa inostranstvom, ili o međusobnim plaćanjima, na ugovoreni način i ugovorenim

rokovima, preko banke u Zoni ili druge banke;

plaćanja u Zoni mogu se obavljati u ugovorenoj valuti;

roba koja se unese u Zonu, može u njoj da ostane neograničeno;

roba može privremeno da se iznese iz Zone, i da se prometuje trećim

licima, a to mogu učiniti vlasnici.

roba, takođe, može da s eiznese zbog oplemenjivanja, ugradnje,

atestiranja, ispitivanja, opravke, marketinškog prezentovanja itd.;

obavezi plaćanja carine podliježe roba koja se iz Zone upućuje na ostali

dio teritorije Crne Gore radi stavljanja u promet. ovdje je bitno istaći da carina i carinske

dažbine plaćaju samo na stranu komponentu u robi;

korisnik zone može da bude i strano lice;

Transfer dobiti i ulaganje kapitala na području Zone su slobodni;

16

imovina koju posjeduju korisnici Zone ne može se nacionalizovati15.

4. CARINSKI POSTUPAK U SLOBODNIM ZONAMA

15 Zakon o slobodnim zonama. "Službeni list Republike Crne Gore, broj 42/2004". od 22.6.2004. god

17

Hzihz9hz9hzu9hu90

18

19

Carinski postupak u slobodnim zonama odvija se u skladu sa Zakonom o slobodnim

zonama kojim se uređuje osnivanje slobodnih zona i slobodnih skladišta kao i upravljanje i

potrebni uslovi za obavljanje privrednih djelatnosti u slobodnim zonama i uslovi za prestanak

rada zona i skladišta16. U zoni moraju biti obezbijedjeni uslovi za rad carinske službe.

Korisnik slobodne zone ima obavezu da vrši svoju djelatnost sa pažnjom dobrog

privrednika. Takođe zakonom je određeno da se mora uzdržati od svake aktivnosti koja bi mogla

nanijeti štetu drugim Korisnicima ili Operatoru. U Zoni carinske službe, kod nadležne službe za

kontrolu evidentira se svaki ulazak i izlazak roba, lica i vozila. Korisnik je dužan da se pridržava

odredbi Carinskog zakona i Uredbe za sprovođenje Carinskog zakona.

U jedinu Slobodnu Zonu u Crnoj Gori Luci Bar se može ulaziti isključivo sa stalnom ili

privremenom propusnicom koju izdaje Luka Bar AD.

Roba koja se iznosi iz slobodne zone ili slobodnog skladišta može da bude:

izvezena ili ponovo izvezena iz carinskoga područja ili

unijeta u drugi dio carinskoga područja.

16 Vlada Rapublike Crne Gore, Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije i Agencija za prestrukturiranje privrede i strana ulaganja, Zakon o slobodnim zonama, Podgorica, Maj 2004. godine, čl. 1

20

Na uvoz robe iz inostranstva u slobodnu zonu i na njen izvoz u inostranstvo ne plaća se

carina niti PDV a takođe se ne primjenjuju dozvole ili eventualno druga ograničenja spoljno-

trgovinskog prometa

Roba koja se iz slobodne zone stavlja u slobodan promet na tržištu države podliježe

obavezi:

plaćanja carine,

carinskih dažbina,

PDV i

primjeni eventualnih uvoznih ograničenja17.

Korisnici zone plaćaju jednokratnu licencnu taksu, kao naknadu za korišćenje režima

slobodne zone.

 Shodno činjenici da se slobodne zone u Crnoj Gori rade samo u Baru, tj Luci Bar. Za njih je

specificno da uvoznik ili izvoznik mora da ima Ugovor o tranzitu, Ugovor o uvozu I Ugovor o

izvozu u slobodnim zonama, koji košta oko 10.000,00 eura. U Slobodnim zonama može roba da

stoji neograničeno, čak i da se roba prodaje iako nije plaćena carinam tj nije završen carisnki

postupak u potupnosti.

Na osnovu ovlašćenja iz Carinskog zakona, Vlada je odredbama čl. 521-565 Uredbe za

sprovođenje Carinskog zakona (Sl.list RCG 15/03) propisala način vođenja evidencije i

sprovođenja mjera carinskog nadzora u zonama.

Prema Zakonu o slobodnim zonama, Sobodnu zonu mogu da osnuju domaća, strana

fizička ili pravna lica.

Pod osnivačkim postupkom slobodne zone podrazumijeva se postupak koji se odnosi na:

1. donošenje akta o osnivanju zone,

2. osnivanje preduzeća za upravljanje zonom i

3. pribavljanje saglasnosti za osnivanje.

Vlada Crne Gore daje saglasnost za osnivanje slobodne zone, ako se utvrdi:

17 www.pravni.ucg.ac.me/.../ Zakon %20o%20bescarinski . (pristupljeno 09.08.2015)

21

ekonomska opravdanost slobodne zone,

ako su zadovoljeni potrebni fizički preduslovi (infrastrukturni) uz

predhodno mišljenje nadležnih organa uprave.

Slobodne zone su prevashodno formirane sa razlogom da budu otvorene za strana i

zajednička ulaganja kako stranih tako i domaćih firmi u njima.

Ostvarenje profita, na osnovu slobodnih zona, je osnovni cilj kao i interes stranih

investitora. Time, strani investitori ulažu svoj kapital i savremenim opremama u slobodnim

zonama, šire svoju proizvodnju u svijetu. Ovdje je od velikog značaja i to što investitorima

zemlja domaćin izlazi u susret dajući im određene pogodnosti. To su najčešće jeftina domaća

radna snaga.

U pogledu budućih aktivnosti po pitanju stranih ulaganja zakonodavstvo bi trebalo da

bude liberalnije u pogledu investiranja. Ovdje prije svega mislim na davanje olakšica kao što su:

poreske i carinske olakšice. Ovo su značajni preduslovi koje treba ispuniti kako bi se uspješno

postigao poslovni razvoj slobodnih zona. Isto tako da bi se moglo ulagati potrebno je obezbijediti

garancije od investicionih rizika. Potrebno je dalje raditi na infrastruktri i osposobljavanju

kadrova.

Svjesni smo činjenice da Crna Gora, posebno Luka Bar ima mogućnosti za razvoj

proizvođačkih zona iz kojih bi se izvozilo, i da je potencijal za direktna strana ulaganja velik,

njima treba posvetiti dodatnu pažnju. Moramo biti svjesni značaja da direktna inostrana

investicija, sigurno ima pozitivan uticaj na cjelokupnu ekonomiju Crne Gore, kao i na

poboljšanje standarda stanovništva.

Zato valja sa nestrpljenjem očekivati strana ulaganja, posebno u Slobodnoj zoni Luka

Bar. S obzirom da se Crna Gora kreće sigurnim korakom ka Evropskoj Uniji, to će svakako

ubrzati proces mogucih stranih ulaganja u SZ Luka Bar. Sam čin učlanjenja u mnoge evropske i

svjetske asocijacije, Crnoj Gori će se pružiti šansa da iskoristi svoje komparativne prednosti i

privuče veliki broj stanih investitora. Pomenuto će sigurno doprinijeti i ubrzanom razvoju

sslobodnih zona u Crnoj Gori i time će se ostvariti značajan doprinos na cjelokupan razvoj

zemlje.

22

Ulaganja u SZ Luka Bar bi imala višestruku korist, koja bi bila predočena kroz slijedeće:

„kroz direktnu pozitivnu posljedicu po cjelokupni ekonomski razvoj,

smanjenje stope nezaposljenosti uslijed zapošljavanja kvalifikovane radne

snage u zoni;

ulazak savremenih i čistih tehnologija i proizvodnja po najsavremenijim

standardima visokokvalitetnih i na tržištu konkurentnih proizvoda;

povećavanje stope izvoza uslijed proizvodnje u slobodnoj zoni;

transver znanja i tehnologije;

razvoj infrastrukture i saobraćaja unutar zone i van kapija zone;

razvoj preduzeća koja posluju van kapija zone za potrebe zone;

razvoj svih sektora privrede, naročito Sektora usluga;

razvoj gravitacionog područja u kojoj se zona nalazi;

povećavanje ukupnog deviznog priliva zemlje;

pozitivan uticaj na ukupni platni bilans;

jačanje ukupnih fondova društva kroz akumulaciju,

razne poreze i doprinose,

punu valorizaciju prirodnih i ljudskih resursa;

rast i razvoj novih preduzeća specijalizovanih za potrebe zone;18

"Luka Bar" AD je, kao operator Zone, donijela Opšta pravila poslovanja u Slobodnoj zoni Luka Bar, shodno ovlašćenju iz Zakona o slobodnim zonama. Opšta pravila predstavljaju internu regulativu zone i čine sastavni dio svakog ugovora o obavljanju djelatnosti u Zoni koji Luka zaključi sa pojedinim korisnikom. Opštim pravilima se regulišu postupak i uslovi za zasnivanje i obavljanje djelatnosti, opšti uslovi korišćenja zemljišta i objekata i unutrašnji red u Slobodnoj zoni Luka Bar19.

Sa stanovišta prostora na kojem „Luka Bar“ AD obavlja svoju djelatnost, prostor

Slobodne zone uključuje:

kapacitete za pretovar rasutih, tečnih i specijalnih tereta,

glavni lukobran,

otvoreni skladišni prostor,

18 Vinko Nikić : Slobodne zone kao razvojna šansa u procesu tranzicije, Fakultet za mediteranske

poslovne studije u Tivtu, Montenegrian Journal for economics, No, 2009, 10, str. 15619 http://www.lukabar.me/index.php/me/pravna-regulativa (pristupljeno 29.07.2015)

23

pojedine servisno-uslužne objekte i

administrativne objekte20.

5. PRIMJER - ŠPEDICIJA PETROVIĆ DOO, BAR

Primjer dopreme robe u kontejnerima koje je odradila Špedicija Petrović iz Bara je

predstavljen u nastavku. Najprije da napomenem da se špedicija Petrović nalazi u Baru, na

adresi Obala 13 jul, 10, Crna Gora: Tel: +382 30 311 295 Tel/fax:+382 30 314 738 Mob:+ 382

67 221 900.

Preduzeće je osnovano sa ciljem da klijentima obezbijedi najkvalitetniju uslugu

organizovanja transporta robe kao i domaćih i međunarodnih selidbi. Preduzeće konstantno ulaže

u najsavremeniju opremu, vodeći računa da posluje u skladu sa standardima priznatim u svijetu

što se tiče pružanja usluga, zadovoljenja kvaliteta, efikasnošću i cijenama.

Primjena kontejnera omogućava da se prostor za robu odvoji od djelova za kretanje

prevoznog sredstva tamo gdje je to ekonomski cjelishodno.

Napominjem da se pod kontejnerima podrazumijevaju transportna sredstva kao što su:

sudovi, nepokretne cisterne ili druga sredstva koja su: trajnog karaktera, što im daje mogućnost

da se ponovo koriste. Još jedna karakteristika je i ta da su kontejneri specijalno konstruisani i da

se roba prevozi bez pretovara saobraćajnim sredstvima jednog ili više vidova saobradaja.

20 Isto.

24

Kontejneri su opremljeni uređajima koji olakšavaju njihovu manipulaciju, posebno u

slučajevima pretovara sa jednog saobradajnog sredstva na drugo. Kontejneri se konstruišu tako

da im je olakšan njihov utovar i istovar sa unutrašnjom zapreminom od najmanje 1 m3 .

Špedicija Petrović je oformila tim stručnih saradnika koji su specijalizovani u svim

oblastima koje prate transport robe, tako da svojim klijentima pružaju usluge kao što su:

Preuzimanje robe na dogovorenoj adresi/isporuku na dogovorenu

destinaciju

Pakovanje robe i priprema za transport

Utovar/istovar

Pribavljanje neophodnih dozvola i priprema neophodne dokumentacije

Obavljanje celokupne carinske procedure

Špedicija

Distribucija i logistika,

klijentima je omogućeno da preko GPS-a prate transport robe u realnom

vremenu, kao i mogućnost za potpisivanje ugovora preko kojeg se može ostvariti

garancija da će posao biti izvršen u skladu sa dogovorom.

Sva roba koja ulazi ili izlazi iz carinskog područja preko pomenute firme mora da pređe

preko carinskog prelaza. Carinski prelaz je mjesto na kome je određeno da se odvija uvoz, izvoz

i tranzit robe, kao prelaz lica i prelaz prevoznih sredstava, prelaz se vrši preko carinske linije.

Lice koje određenu robu unosi je dužno da je prijavi i da bez odlaganja preveze do

carinarnice, odnosno nekog drugog mjesta koje je određeno od strane carinskog organa. Prije

nego se roba dopremi i prije procesa deklarisanja, carinarnica daje odobrenje da se roba može

pregledati. Roba dopremljena carinskom organu mora da bude obuhvaćena sažetom

dekleracijom, što podrazumijevada se podnese odmah po dopremi robe carinskom organu. Rok

za podnošenje sažete deklaracije određuje carinski organ koji može produžiti najduže do isteka

prvog radnog dana posle dopreme robe.

25

Carinski organ može, prije nego što stavi robu u određeni carinski postupak, odobriti i

korišćenje komercijalnih i transportnih isprava, kao sažete dekleracije, pod uslovom da sadrže

podatke neophodne za indentifikovanje robe.

U nastavku su dokumenti koji prate dopremu robe u kontejnerima, na dan 1606.2015.god.

Slika 5 Pošiljka prijavljena Carinarnici Bar

26

Slika 6 Izgled fakture

27

28

Slika broj 5. se odnosi na primjer fakture, konkretno koju treba Dajkovic Co, Namos da uplati

Hipotekarnoj banci, AD Podgorica.

Slika 7 Jedinstvena carinska isprava

29

Na slici broj 6. prikazana je jedinstvena carinska isprava gdje je podnosilac isprave Špedicija

Petrović Doo, za Dajkovic Co Namos, Cetinjski put, bb, Podgorica, a mjesto izvoza odnosno otpreme je

Malezija.

Ukupni iznos 19 941,40 eura, za ukupno 69 koleta,gdje je vrsta robe: garniture, trosjed, dvosjed i fotelje.

Slika 8 Zapisnik o predaji kontejnera

30

Zapisnik o predaji kontejnera odnosi se na mjesto skladištenja, na vrstu robe, a to je namještaj,

gdje se jasno vidi da je roba prispjela u Luku Bar, potpis špeditera, kao i potpis brojača luke.Zapisikom s

eevidentira postojeće stanje, koje je zatečeno.

31

Slika 9 Dokument koji se odnosi na generalne terete

32

Slika 10 Faktura za uvoz

33

Dokument koji se odnosi na generalne terete (slika br. 10) odnosi se na čišćenje kontejnera gdje

se rad izvršava po ugovoru, odnosno tarifi. Naglašeno je da eventualna skladštnina spada na teret

uvoznika špeditera. Tu je i broj dispozicije, kao i pečat i potpis Atlant šped Doo kao stranke, i primjedba

luke.

Na slici br. 11 prikazana je faktura za izvozsa detaljima plaćanja , uz naziv banke: nosilac

troškova bankarskih transakcija, prevoz, paritet, zemlja uvoza, zemlja izvoza, vrsta materijala, vrsta

pakovanja, bruto težina, neto težina, broj koleta, oporezivanje kao i porijeklo robe. Takođe, tu je I stavka

cumulation, gdje se misli na izbjegavanje dvostrukog oporezivanja. Takođe, davalac izjave o porijeklu

robe i kumulaciji i oslobođenje od poreza na PDV.

34

ZAKLJUČAK

Osnovna prednost poslovanja u slobodnoj zoni je što se u njoj roba smješta slobodno. Za

robu smještenu ili potrošenu u slobodnoj zoni ne plaća se carina i PDV. Značajno je pomenuti da

korisnik ne plaća porez na dobit kompanija, a ulaganje kapitala na području slobodne zone,

transfer profita i uloga su slobodni.

Slobodne zone danas daju čitav niz prednosti osnivanja i funkcionisanja. Tako jedna od

veoma bitnih prednosti je carinsko i poresko oslobođenje i stvaranje međunarodno konkuretno

okruženje sa visokim obrazovnim kadrovima i efikasnom administracijom. U Slobodnoj zoni se

mogu obavljati sve privredne djelatnosti, osim onih kojima se ugrožavaju životna sredina,

zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbijednost zemlje.

Slobodna zona je i instrument privlačenja direktnih stranih investicija i u skladu sa tim i

povećanje broja zaposlenih.

Takođe, one daju doprinos razvoja pojedinih ekonomskih nerazvijenih ili nedovoljno

razvijenih područja Crne Gore. Mišljenja sam funkcionisanje slobodne zone u Crnoj Gori sa

aspekta razvoja privrede, ima poseban značaj po razvoj Crne Gore u cjelini. Posredstvom

slobodne zone obavlja se 25% međunarodne trgovine putem čega se ostvaruju razni benefiti.

Pored opštih komparativnih prednosti poslovanja na području Luke Bar, korisnici

Slobodne zone imaju niz pogodnosti koje obezbjeđuje Zakonom o slobodnim zonama i drugim

propisima (uvoz oslobođen carina, carinskih dažbina i PDV-a, skladištenje robe u bescarinskom

režimu na neograničeno vrijeme, najširi krug mogućih djelatnosti i potencijalnih korisnika, niska

stopa poreza na dobit, uprošćene procedure itd.).

Slobodne zone su pogodno tlo i za ulaganje stranog kapitala. Potencijalni strani investitor

mogu koristiti razne povlastice ako žele investirati u našu zemlju. Iako bi eliminacijom odnosno

davanjem povlastica investitorima da ne plaćaju određenje dažbine u datom momentu bile

izgubljena dobit po osnovu naplate dažbina, ali ista bi bila višestruko vraćena kasnije, putem

zapošljavanja domaće radne snage. Takođe, strani investitori bi uposlili saobraćajna sredstava,

35

povećali lučki promet, kao i dodatni rad za potrebe zone mnogih domaćih preduzeća koja posluju

van slobodne zone.

36

LITERATURA

1. Božo Marđokić, Model studenske prakse i prakticne nastave akademskih studija, Bar, 2013

2. Branislav Čorović, Senka Šekularac, Menadžment pomorskih resursa, Fakultet za pomorstvo,

Kotor, 2010

3. Interna dokumentacija Špedicije “Petrovic”

4. Izvještaj o razvoju slobodne zone „Luka Bar“, 2013

5. Mimo Drašković, Elementi manadžmenta u uzornim svjetskim modelima slobodnih zona,

Fakultet za pomorstvo, Kotor, 2005, Objavljeno u: Montenegrian Journal of Economics, Vol.1,

No 2.

6. Momčilo Živković, Carinsko poslovanje, Bar, 2014

7. Tauzović J. Ekonomika i organizacija brodarstva, Kotor, 1993

8. Uprava carina Crne Gore, Brošura kako uvozii i izvoziti robu, Podgorica, 2010

9. Veselin, Drašković, Mimo Drašković, “Carine i carinsko poslovanje”, Fakultet za pomorstvo,

Kotor, 2009

10. Vinko Nikić : Slobodne zone kao razvojna šansa u procesu tranzicije, Fakultet za mediteranske

poslovne studije u Tivtu, Montenegrian Journal for economics, No, 2009

11. Vlada Rapublike Crne Gore, Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske

integracije i Agencija za prestrukturiranje privrede i strana ulaganja, Zakon o slobodnim zonama,

Podgorica, Maj 2004. godine, čl. 1

12. Zakon o slobodnim zonama. "Službeni list Republike Crne Gore, broj 42/2004". od 22.6.2004.

god

Internet izvor:

13. www.lukabar.me

14. www.pravni.ucg.ac.me/.../ Zakon %20o%20bescarinski .

15. http://institute-ei-ic.org/wp-content/uploads/2013/04/SLOBODNE-ZONE.pdf

16. http://www.lukabar.me/

17. http://www.lukabar.me/index.php/me/pravna-regulativa

18. http://www.lukabar.me/v2/index.php?option=com_content&view=article&id=132&Itemid=172

37

PRILOZI

Slika 1 Osnovne funkcije slobodne zone.........................................................................................8Slika 2 Mapa Luke Bar..................................................................................................................11Slika 3 Terminal Luka Bar............................................................................................................12Slika 4 Slobodna zona Bar.............................................................................................................14Slika 5 Pošiljka prijavljena Carinarnici Bar..................................................................................24Slika 6 Izgled fakture.....................................................................................................................25Slika 7 Jedinstvena carinska isprava..............................................................................................26Slika 8 Zapisnik o predaji kontejnera............................................................................................27Slika 9 Dokument koji se odnosi na generalne terete....................................................................29Slika 11 Faktura za uvoz................................................................................................................30

38