• • D.INI DANI·~MANLII(

.vE · 0 • •

DIN HIZMETL.ERI

Editorler:

Prof. Dr. Nurullah 1\LTA~ Prof. Dr. Mustafa KOYLU

•• •• GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK

ISBN: 978-605-5584-41-2

©Tum haklan GONDOZ EGITiM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~tne aittir. Bu kitabm tamamr ya da bir krsmr 5846 sayrh yasanrn hukumlerine gore, GONDOZ EGITIM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~l:nin izni olmaksrzm elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayrt sistemi ile ~ogaltrlamaz, yazrh, sozJG, gorsel-i~itsel kitfe ileti~im ara~lan yoluyla yayrnlanamaz, depolanamaz.

Baskt HaZJrltk: Turker $enaltun

Ilk Baskr: 2012

Baskt: HERMES TANITIM OFSET Buyuk Sanayi 1. Cad. No: 1 0.? lskjtler- ANKARA Tel: 0312 384 34 32

GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK TURiZM SANAYi TiCARET LTD. :?Ti. Gevizlidere Mahallesi 1218. Gad. 6/8 Balgat- ANKARA Tel: 0312.472 66 62 • Faks: 0312.472 66 08 www.gunduzyayincilik.com bilgi@gunduzyayincilik.com

SOSYAL HiZMETLERDE DiNi DANI~MANLIK VE DiN HiZMETLERi

Saadetti1t OZDEMiR

Sosyal hizmet alanlan c;:ok c;:e~itlidir ve birc;:ok dallara aynlrru~br. Daha kali­

teli hizmet sunumu ac;:1smdan da bu gerek.lidir. Sosyal hizmet alanlar1 bir ta­

raftan mevcut sorunlarla ugra~makta diger taraftan muhtemel problemlere

c;:oziim aramaktadrr. Bu sorunlar arasmda, maddi ve manevi problernlerin

c;:oziimii, sosyal haklar, irnar diizenlemeleri, i~ im.kanlari, kamu ve ozel sek­

torde kabul gorme gibi hususlan sayabiliriz.

Sosyal hizmet alanlarmdan birisi de hie;: ~iiphesiz, "Dini Sosyal Hizmet"

alanlar1drr. Genel anlamda "Dini Sosyal Hizmetler'in faaliyet alaru ic;:erisin­

de; Miiftiiliikler, Cezaevleri ve Hastaneler, Huzurevleri ve Rehabilitasyon

Merkezleri, SH<;:EK'e bagll Yuva ve Yurtlan saymak miimki.indiir.

Tiirkiye ile AB iilkeleri kar~ua~tmldlgmda, sosyal hizmetler alarunda farkll­

llklar oldugu goriilecektir. AB iilkelerinde ozellikle "Dini Sosyal Hizmetler"

alaru, meslek olarak kabul edilip uzmanlig1 gerektirirken (Avrupa iilkele­

rinin bu konuda c;:ok sa)'lda yeti~mi~ elemaru bulunmaktadlr. Ornegin Al­

manya'da 35 bin civarmda "Sosyal ilahiyatc;:t" vardlr.), iilkemizde yogun bir

ihtiyac;: olmasma ragmen henliz bu alanda somut bir adlm atllmanu~br.

Vini Vanljmanltk ~e Vin Hizmelleri J 233

Dini sosyal hizmetler, sosyal hizmet gotiirillen veya bu hizmeti isteyen he­

def kitlenin maddi-manevi ac;1dan huzur ve mutluluguna katla yapmaYJ,

acuanru hafifletmeyi, yaralanru sarmaYJ ve manevi rehabilitasyonu hedef­

lemektedir. Manevi c;ah~mayla, fertlerin ic; diinyalarmda olu~an tahribatm,

fitrata uygun ve ahlili degerlere gore tamir edilmesi, ki~inin kendisiyle ve

toplumla bar1~lk ya~amas1, kar~).la~tig1 problemlerle ba~a c;u<maYJ becere­

bilmesi hedeflenmektedir.1 Dini Sosyal Hizmetler, ~ilerin manevi risk­

lere kar~1 uyaruk olmaslni, tutarh tutum ve davraru~ geli~tirmesini, ki~inin

kendisiyle ve toplumla bart~tk, hurafe, batll inane; ve bilgilerden uzak dur­

maslni, benligini ve iradesini geli~tirmesini, toplum kaynakh problemleri

c;:ozebilme yetenegini ve giiciinii geli~tirmesini saglar2

Biz bu boliimde, "Dini Sosyal Hizmet" olarak adland1rdigtrruz hizmet alan­

larmdan sadece, SH<;:EK'e bagh <;ocuk Yuvast ve Yeti~tirme Yurtlart ile Hu­

zurevlerine yonelik dini daru~manhk ve ~n hizmetlerinden bahsedecegiz.

A. <;:ocuk Yuvas1 ve Yeti~tirme Yurtlanrun Tarihi Geli~imi

Tarihi ac;:tdan balald1gmda, kimsesiz c;:ocuklarm korunmas1 ve balQffil i~i her

zaman toplumlarm hafizasmda bir yer edinmi~tir. ilk olarak Siimerler'de ve

<;:in'de c;ocul< bal<1rruyla ilgili bilgilere ula~Ilrru~tlr. Yme Dogu Tiirkistan'da

Turfan kesiminde Hunlara ait kaztlarda c;ocuk balam! ve korunmastyla il­

gili c;:e~itli bilgilere rastlarulrm~trr. Ayru ~eki!de ilh~ Prensferinden Gazan

Mahmut Han, c;:agda~1 Re~idettin'e yazdigt bir mektupta terk edilen c;:ocul<­

lar konusuna deginerek, onlar ic;:in yetimhaneler, terbiye ve tslah evleri ac;:­

ttglni belirtmi~tir.3

Her ne kadar tarihte kimsesiz c;:oculdarm baklrnl ve korunmastyla ilgili bazt

bilgilere ula~tlsa da, sonral<i donemlerde bu i~in kurumsalla~madlglni veya

kurumsalla~amadiglni gormekteyiz. Genellikle sosyal yardim hizmetlerinin

goniillillill< esasma dayah olaral< yiiriitiildiigiinii soylemek daha gerc;ekc;:i

olacaktrr. Bu gelenek, Selc;:uklular ve Osmartltlarda da ayru ~ekilde devam

etmi~tir. Ancal< Osmanh donemini diger donemlerden aYlrmanm daha dog­

ru bir tespit olacaglni soylemekte yarar vardir. Her ne kadar devlet eliyle

1 Ali Seyyar, Sosyol Hizmetlerde Manevi Baktm, ~efkatli Eller Yayrnlan, Ankara 2007, s. 136.

2 Ali Seyyar, Sosyal Hizmet/erde Manevi Baktm, Editor; Ragbet yay., Istanbul 2008. ss. 136-139.

3 Osman K. Akol, Kimsesiz c;ocuklar, Ornek Motbaost, l~rk Han, Ankara 1950. s. 48; 8ekir Turkmen,

•sokak <;ocuklan ve Egitim~ Mi/li Egitim (Egitim-Scmat-Kiiltiir), sayt: 135, Milli Egitim Bastmevi,

Ankara 1997, s. 43.

234 I 'Dini 'Dan~tmanlrk ~e 'Din Hizmelleri

olmasa da, kurulan vaktflar vas1tas1yla gelenekselle~en ve kurumsalla~an bir

hizmetin verildigini soylemek gerekir. <;:iinkii bu amac;la kurulan valo.flann

daha kurulu~ a~amasmda, gelir ve giderleri, kirnler tarafmda yonetilecegi,

hizmet alanmm kapsam1 gibi baz1 hususlar onceden belirlenerek hizmetin

sekteye ugramas1 engellenmi~tir. Donemin ~artlar1 ic;erisinde devlet, s·osyal

hizmecleri, bir taraftan hayrrseverlere imkanlar olu~turma yoluyla, diger ta­

raftan ihtiyac;: sahiplerine arazi bag1~1 veya bir takun tahsisler yoluyla bu i~i

siirdiirmeye c;:all~m1~trr.4

OsmanWarda, korunmaya ve balwna muhtac;: c;ocul< ve genc;lere hizmetin

nasll ba~larugmm ve gec;:irdigi safhalarm bilinmesinde yarar varchr. Tuna

Valisi olan Mithat Pa~a 1864 yllmda Rusc;uk'ta yetim klzlarm c;all~tlgt ve or­

dunun giyim ihtiyac;larmm kar~llanrug1 dikirn atolyesi ozelliginde bir Islah­

hane ac;:m1~tlr. Burada bir taraftan c;ocuklarm terbiyevi ac;1dan iyi insan ve

iyi vatanda~ olarak yeti~tirilmeleri hedeflenirken, diger taraftan onlarm ia~e

ve ibatelerinin de bir nevi teminat altma ahrunas1 saglaruru~trr. Boylelikle

to plum ic;in risk olu~turm bir grup, to plum ac;1smdan nitelikli hirer elemana

donii~tiiriilmii~tiir.5

1873 yJ..i.mda Cemiyeti Tedrisiyye-i islamiyye6 tarafmdan, oksiiz ve yetim

Miisliiman c;:ocuklar ve Kapah <;:ar~1 esnafmm c;:U.aklan ic;:in, bo~ zamanla­

rmda egitim ve ogretim yapmak iizere Daru~~afaka admda bir okul ac;:ll­

rm~tlr. Bu okul, prograrmnda askerlik ve jimnastik derslerinin olmas1, ders ·

kitaplarmm kendi matbaasmda basllmas1, halk tarafmdan yapllml~ olmas1

gibi baz1 ilkler ozelligini ta~tmal<tachr. Halen bakuna ve korurtmaya muhtac;:

kirnsesiz c;:ocuklar1 kabul eden bu kurum, hayrrseverlerin yardtmlar1yla faa­

liyetlerini siirdiirmektedir.?

4 Akol, Kimsesiz <;ocuklar, s.48; Bekir Turkmen, "Sokak ~ocuklan ve Egitim~ Mili Egitim (Egitim­Sanat-Kiiltar), sa}'l: 135, Milli Egitim Bas1mevi, Ankara 1997, s. 43.

5 Yahya Akyuz, Tiirk Egitim Tarihi, KultOr Koleji Yaymlan 2, Istanbul 1993. 55.150-153; Ali Nairn

inan, <;ocuk Hukuku, AO Egitim Fak01te5i Yay1m, No: 3, lstanbul1968, 5. 8; Mehmet Zeki Pakahn,

"151ahhane~ Osman/r Tarih Deyimlerive Terimlerl Sozliigii, cJI, Milli Egitim Ba51mevl, lstanbul1993,

55.112-114.

6 Fevziye Abdullah Tan5el, Dun-Bugun Yaymevl, Ankara 1960, 55.95-97; •cemiyyet-i Tedrisiyye-i

lsl~miyyenin Nizamnamesi: Miitemmim, Dersaadet Matbaas1, Istanbul 1916, 5s.1-6; ~ina5i,

"Cemiyet-iTedrisiyye-i lslamlyyenin Kurulu~ ve ~ah~malan~ Maka/eler IV, Tenkitli Bas 1m.

7 Darunafaka Cemiyyeti Nizamnamesi, Dogan Karde~ Yaymlan, lstanbul1953, s5.1-8; Darunafaka

Cemiyyeti Tiiziigii, Yenilik Bask, Istanbul 1974, ~. 3-22; "Daru~~afaka~ TA, c. XII, Milli Egitim Basamevi, Ankara 1964, s. 326; Osman Ergin, Turk MaarifTarihi, c. 11-111, Eser Matbaas1, Istanbul

'Dini 'Doni[171Dnlrk ~e 'Din Hizmetleri I 235

II. Abdulhamit'in 1890 yillnda bir komite olu~turmastyla, yapllmast karar­

la~tmlan Darulaceze, kimsesiz <;oculdarm, ya~lt ve bakuna muhta<; l<i~ilerin,

din, mezhep ve trk farlo. gozetmeksizin bakunlarmm iistlenilecegi bir ku­

rum olarak dii~iiniilmii~tii. Faaliyetlerini kuruldugu giinden bugiine devam

ettiren bu kurum, bugiin daha ziyade ya~War i<;in sosyal yardtm hizmeti

veren bir kurulu~ haline donii~mii~tfirB

Birinci Diinya Sava~1 (1914) sonrast ortaya <;tkan sefalet, yoksulluk ve fa­

kirlik nedeniyle, bir ~ekilde ortada katan korunmaya ve balama muhta<;

<;ocuklarm, korunmast ve istihdamt sorunu ortaya <;iknu~ttr. Bu <;ocukla­

nn himayesi mal<sadtyla, Daruleytamlar (1915) kurulmu~tur. Daruleytam­

lar sonraki yillarda ekonomik olarak bir<;ok gii<;lillde kar~1 kar~tya kalmt~,

Cumhuriyetin kurulu~undan sonr.a da devam eden bu stlo.nblar sonucunda

kurum 1927 ytltnda yiil<iimliiliilderini Datu~~afaka'ya devrederek tarih say­

falarmdaki yerini almt~ttr.9

Korunmaya ve bakuna muhta<; <;ocuk ve gen<;lere yonelik Cumhuriyet once­

si temelleri olan sosyal hizmet faaliyetleri, Cumhuriyet kurulduktan sonra,

daha organize ve disiplinli bir ~ekilde yiiriitiilmeye <;alt~Ilnu~ttr. Sosyal hiz­

metlerin organizasyonu baglammda 1921 yillnda Tiirkiye <;ocuk Esirgeme

Kurumu (Himaye-i Etfal Cemiyeti) kurulmu~tur. Uzun siire Tiirl<iye <;ocul<.

Esirgeme Kurumu olarak faaliyetlerini siirdiiren bu kurum, 24.05.1983 tarih

ve 2828 sayili kanunla sona erdirilmi~ ve yerine Sosyal Hizmetler <;ocul<

1977, ss. 487-494; Beyza Bilgin, "Yetim ve Kimsesiz <;ocuklarla llgiliTesis Kurmanrn ve Ya~atmanrn

Cnemi~ Diyanet llmi Dergi, c. XXXIII, say1. 3, Ankara 1997, 5.16; Akyiiz. Tiirk Egitim Tarihi, s.146;

Halis Ayhan-Hakkl Mavi~. "Daru~~afaka~ DVIA, c. IX, lstanbul1994, 55.7-9.

, 8 Re~at Ekrem Ko~u. •oarulaceze~ Istanbul Ansiklopedisi, c.VIII, Ko~u Yaymlan, Istanbul 1966, 55.

4242-4245; Re~at Ekrem Ko~u, Darulaceze, Darulaceze Yardem Dernegi, lstanbul1974, 55.7-12;

Erg in, Tiirk MaarifTarihi, c.IV, 5.1548-1552; lnan, c;ocuk Hukuku, 5. 8; Akyiiz. Tiirk Egitim Tarihi, 5.

238; ·Nuran Ylldenm, Istanbul Darulaceze Miiessesesi Tarihi, Darulaceze Vakfe, lstanbul1996, s5.1-

59; Nuran Yeldenm, "Darulacezenln Kurulu~ ve l~leyi~i· Toplumsal Tarih Dergis/, Istanbul 1996,

5aye: 32, c. VI, 55. 16-30; HidayetY. Nuhoglu, "Darulaceze~ DVIA, c. VIII, lstanbul1993, s5. 512-514;

"Darulaceze• TA c.XII, 5S. 316-317; Bilgin, "Yetim ve Kimsesiz <;ocuklarla ilgili Tesis Kurmanrri ve

Ya~atmanm Onemi~ 55.15-16.

9 Ergln, Tiirk Maar/fTarihi, c. III-IV, ss. 1548-1552; lnan, c;ocuk Hukuku, s. 8; Akyuz, Tiirk Egitlm Tarihi, 5. 238; •oaruleytam• TA, c.XII, Milli Egitim Basemevi, Istanbul 1964, 5. 320; Hidayet Y.

Nuhoglu, "Daruleytam: DVIA, c.VIII, lstanbul1993 5. 521; Bilgin, "Yetim ve Kimse5iz <;ocuklarla

llglli Tesis Kurmanm ve !a~atmanm Onemi~ 55. 16-17; Ed hem Ruhi, Uiak ~efkat Yurdu c;;~eklerf, (Transkripsiyon-Sadele~tirme-Tahlii-Adnan $i~man), U~ak 2003, ss. 14-15.

236 I 'Dini 'Danqmanlrk ~e 'Din Hizmetleri

Esirgeme Kurumu kur~u~tur. Boylelikle daha once daguuk bir ~ekilde

yiiriitillmekte olan sosyal hizmet faaliyetleri bir c;:atl altmda toplannu~tlr.10

Gunumuzde Sosyal Hizmetlerin Durumu: Tlirkiye'de sosyal hizmetler, sos­

yal devlet olmarun bir geregi olarak, genelde devlet eliyle yiirlitillmektedir.

Bu hi~metleri yiirlitme gorevi 2828 sayili kanunla11 SH<;EK'e verilmi~tir.

Ancak yine de biitiin hizmetleri bir yerde toplarnal< mi.imkiin olmadtgt ic;:in,

baz1 yiikiimlilliikler farkh kurumlara verilmi~tir.

Son yillarda yapuan ara~trrmalar SH<;EK'de yapuan degi~ikliklerin yanst­

malarmm farkh alanlarda oldukc;:a yogun bir ~ekilde hizmet kalitesi ve c;:e­

~itliligi ac;:tsmdan artbg1111 gostermektedir. Ornek olarak "Ozel Rehabilitas­

yon Merkezleri" ve "Huzurevled''nde onemli bir art1~m oldugunu soylemek

miimkiindiir. Burada ozelle~menin_ iki ac;:tdan yararli oldugunu dti~tinmek­

teyiz. ilki, devletin btiytil< bir yi.ikten kurtulmas1, ikincisi de hem ekonomik

hem de rekabetten dolayt daha kaliteli hizmet sunulmastdrr. Bu hizmetin

maliyeti onceki yillarla kar~ua~ttnldtgmda, hem maliyet hem de kalite ac;:t­

smdan arb~ oldugu herkesc;:e kabul edilen bir gerc;:ektir.

SH<;EK c;:at1s1 altmda yuvalar, yeti~tirme yurtlar1, rehabilitasyon merkezleri,

kadtnlara yonelik hizmetler, aile ve toplum hizmetleri, huzurevleri, sevgi

evleri I c;:ocuk evleri, sokakta c;:ah~an c;:oculdara yonelik hizmetler gibi ana

hizmetler yarunda bu hizmetlerle ilgili alt hizmet birirnleri de bulunmak­

tadtr. Ancal<, biz burada SH<;EK'in tUrn hizmetlerine yer vermek yerine,

konumuz itibariyle sadece <;ocul< Yuvalar1 ve Yeti~tirme Yurtlar1 hakkmda

bilgi vermeye c;:ah~acagtz.

c;ocuk Yuvalarz: Demokratik ve sosyal bir hul<ul< devleti olan Tiirkiye Cum­

huriyeti'nde, muhtac;: duruma dli~en c;:ocuk, gene;:. ya~li. oziirlti tUrn ihtiyac;:

sahiplerinin sosyal sorunlarmm onlenmesi ya da en aza inc:Urilmesi devle­

tin gorevleri arasmdadtr. Bu go rev, 2828 sayili Kanunla Sosyal Hizmetler ve

<;ocuk Esirgeme Kurumuna verilmi~tir.

Bir c;:ocugun en iyi balcltp koru~acagt yer ku~lrusuz, saglikli bir aile orta­

rrudtr. Ancak, her c;:ocuk bir aile ortammda btiyiirne ~ansma sahip degildir.

10 Tiirkiye ~ocuk Esirgeme Kurumu Tiiziigii, (30 Haziran 1921) Ankara 1973, s. 31; "<;ocuk Esirgeme

Kurumu"TA, c.XI/,s.707;Bilgin, "Yetim ve Kimsesiz<;ocuklarla llgiliTesis Kurmanm ve Ya~atmamn Cnemi: s.17; SH~EK Kanunu, Ge~ici 1 ,2,3,4,5. Maddeleri, ss. 17-18.

11 http://www.shcek.gov.tr/2828-saym-sosyal-hizmetler-ve-cocuk-esirgeme-kurumu-kanunu.aspx.

22.03.2011.

'Dini 'Danljmanlrk ~e 'Din Hizmetleri I 237

"Korunmaya Muhtaf c;ocuklar" olarak nitelendirilen bu s:ocuklarmuz, 2828

sayili Sosyal Hizmetler ve <;ocuk Esirgeme Kurumu Kanunu s:ers:evesinde

ilgili mahkeme tara.fmdan haklannda korunma karart alman, beden, ruh ve

ahlak geli~imleri tehlikede olup;

1- Ana veya babastz, ana ve babastz,

2- Ana veya babas1 veya her i.kisi de belli olmayan,

3- Ana veya babas1 veya her ikisi tara.fmdan terkedilen,

4- Ana veya babas1 tara.fmdan ihmal edilip fuhu~, dilencilik, alkollii

i<;kileri veya uyu~turucu ma.ddeleri kullanma gibi, her ti.irlii sosyal

tehlikelere ve kotii alt~kanhldara kar~1 savunmastz btraktlan ve ba­

~Ibo~luga siiriiklenen <;:ocuklaru:ruzdtr.

Bu yuvalar, 0-12 ya~ araltgmdaki korurunaya muhta<;: s:ocuklarm, bedensel,

egitsel, psiko-sosyal geli~imlerini, saghkh bir ki~ilik ve iyi alt~kanhldar ka­

zanmalartru saglarnakla gorevli ve yiikiimlii, yatlh sosyal hizmet kurulu~la­

ndtr. Gerekli durumlarda 12 ya~tru bitirmi~ korunmaya muhta<;: ktz s:ocuk­

larl da yuvalarda baktlabilmektedir.

Aynca, korunmaya muhta<;: olup c;ocuk yuvalarmda bal<Il.rnakta alan, be­

dense!, zihinsel ve ruhsal engelleri sebebiyle ozel egitirne ihtiyact olan c;:o­

cuklar, Milli Egitirn Bakanhgma ait okullarda egitilmektedirler.12

Son yillarda korunmaya ve baktma muh~as: s:ocuklara yonelik bir klsmt ta­

marnlanan, bir klsmt da devarn eden s:ok saytda proje, program ve c;alt~ma

bulunmaktadtr.

Bunlar arasmda ornek olaral< ~u projelere deginebiliriz:

Aile yanmda destek projesi: Kurum bakururun olumsuzluklart dii~iiniilerek

c;:ocuklarm, aileleri yanmda bakimt ve desteklenmesi arnactyla Eve Donii~ ve

Aile Yanmda Destek Projesi ba~lablnu~ttr. Bu projenin ba~labldtgt 2005 yili

Nisan aytndan 2006 yili sonuna kadar kurumlarda bakllmakta olan c;ocuk­

lardan 3326'smm ayni nakdi yardunla eve donii~ii saglanmt~ttr. Ayni nakdi

yardun miktart % 100 arttmlnu~ttr.

Sevgi Evleri Projesi: Sevgi evleri projesi, Genel Miidiirliigiin <;ocuk Hizmet­

leri Dairesi Ba~kanhgmca 2004 yt.lmda projelendirilmi~tir. <;ocugun sagl.tl<h

12 http://www.shcek.gov.tr/cocuk·vuvalari.aspx.22.03.2011.

238 I 'Dini 'DaiiJlrt!DIIIrk ~e 'Din Hizmetleri

geli~iminin ancak sagbkll. bir aile yarunda miimkiin olabilecegi ilkesinden

hareketle Genel Miidiirliikc;:e, korunmaya muhtac;: c;oculdarm oncelikle Ko­

ruyucu Aile, Evlat Edindirme, Ayni Nakdi Yarrum hizmetinden yararlan­

runlmasi ilkesi benimsenmi~tir. Fakat almabilecek bu tedbirlerin c;oziim

iiretmemesi durumunda en son c;are olarak kurum baklffi hizmeti tercih

edilmektedir. Kurulu~ bakuru iilkemizde c;ok saYlda c;ocugun bir c;atl alnn­

da toplandigi toplu balum modelidir. Her ne kadar kurulu~lar ev ortarruna

yakm tefri~ edilmeye ba~lanrru~ ise de yeterli olamamaktadir. Son donemde

Gene! Miidiirllikc;e yeni model aray1~ma gidilerek farkh hizmet modelleri­

nin devreye sokulmasma ve bu .Y?nde yeni kurulu~lar ac;1lm_asma yonelil<

planlamalar yap1lmaktachr. Bu planlamalar arasmda c;ok onemli bir yere

sahip olan Sevgi Evleri Projesi ile kurulu~ balurru yerine daha kiic;Uk birim­

lerde, aile ortarruna benzer yapuardan ve ili~ki sistemi ic;erisinde c;ocuklarm

yeti~tirilebilecegi kiic;U)< miistakil binalardan olu~turulan site ic;ersinde, c;o­

cugun bak!ffimm saglanmas1 amac;:lanmaktadu:.13

_ Yeti$tirme yurtlarz: 2828 sa Yilt Sosyal Hizmetler ve <;ocul< Esirgeme Kurumu

Kanunu ile korunmaya muhtac; c;ocugun bakuru, yeti~tirilmesi ve topluma

kazandir1lmas1 gorevi Sosyal Hizmetler ve <;ocul< Esirgeme Kurumu Genel

Miidiirliigii'ne verilmi~tir. Merkezde bu go rev <;ocuk Hizmetleri Dairesi Ba~­

kanllgt ve Genc;lil< Hizmetleri Dairesi Ba~kanllg1 tarafmdan yiiriitiilmektedir.

Yeti~tirme Yurtlar1 daha once tarurru yapuan korunmaya muhtac; c;ocuklar­

dan, ya~lar1 13-18 arasmda olanlar1 korumal<, bakmak ve bir i~ veya meslek

sahibi edilmeleri ve topluma yararll ki~iler olarak yeti~tirilmeleri.ni sagla­

makla gorevli ve yiikiirnli.i alan yatlll sosyal hizmet kurulu~lar1dir.

5395 saYI~t <;ocuk Koruma Kanunu ile hakkmda bakun, barmma ve daru~­

manhk tedbiri verilen c;ocuklar ile denetim tedbirine karar verilen c;ocuk­

lar, SH<;EK'in gorev alaru ic;ine girrili~lerdir. 5395 saylli kanun c;erc;evesinde

kurumun gorev alaruna giren, suc;a siiriiklenen ve sue;: magduru c;ocuklarm,

psilm-sosyal durumlar1 goz oniinde bulundurularak; sosyal uyumlar1, re­

habilite edilebilmeleri ve toplumla yeniden biitiinle~ebilmeleri ic;in c;ocuk

yuvas1 ve yeti~tirme yurtlarmdan farkh, bal<1m ve barmma birimlerinin

olu~turulmas1 gerekliligi ortaya c;lkml~tlr. Bu amac;la c;e~itli illerde rehabili­

tasyon amac;h merkezler ac;u.rru~tlr.

13 http://www.shcek.gov.trlsevgi-evleri-cocuk·evleri.aspx; http: I I www.shcek.gov.tr I cocuk­yuvalarjaspx. 22.03.2011.

'Dini 'Dam[manlrk 'le 'Din Hizmetleri I 239

Bu merkezlerde mesleki c;:ah~ma gerc;:ekle~tirUmekte ve iiniversite veya dev­

let hastanelerinin psikiyatri servislerinden destek ahnarak c;:ocuklarm re­

habilitasyonu amac;:lanmaktadtr. Tedbir karar1 ile kurum bakuruna ahnan

c;:ocuklardan suc;:a yonelen c;:ocuklar ic;:in, "Koruma Bakun ve Rehabilitasyon

Merkezleri'; sue; magduru olup, istismara ugrarm~ <;:oculdara yonelik olarak

da "Baktm ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezleri" a<;:Ilmast planlanmal<tadtr.

Bu kurulu~larm, iiniversite hastanesinin bulundugu illerde a<;:umast plan­

lanmal<tadtr. Cinsel, duygusal, fizil<sel istismara maruz k~ c,:ocuklarm,

soz konusu kurulu~larda rehabilitasyoruarmm saglanarak ailesine(ailesi ta­

rafmdan istismar edilmemi~se) veya diger sosyal hizmet kurulu~larma yer­

le~tirilmesi ongoriilmektedir.14

Korunma karart genel olarak, <;:ocuk re~ir olana kadar d~vam eder. Ancak

bu karar, korunma I tedbir kararma neden olan ~artlarm ortadan kalkmas1

halinde kurum yetkililerinin onerisi i.izerine ilgili mahkemece <;:ocul< re~it

olmadan once kaldmlabilecegi gibi, re~it oldul<tan sonra da <;:ocugun nzast

ahnmak ~artlyla devami hususunda karar verilebilir. Re~it oldul<tan sonra

korunma kararmm devami a~agtda belirtilen ~artlara baglidtr;

a) 18 ya~mi tamarnlami~ olan korunmaya muhta<;: <;:oculdardan;

1- Orta ogretime devam ederuerin 20 ya~ma kadar,

2- · Yi.iksek ogrenime devam ederuerin 25 ya~ma kadar,

b) Ogrenime devam etmeyen 18 ya~m1 doldurmu~ c,:oculdarm bir i~

veya meslek sahibi edilerek kendi kendilerine yeterli olabilmeleri­

nin saglanmas1 amactyla 20 ya~ma kadar,

c) Bedensel, zihinsel ve ruhsal engelleri nedeniyle si.irekli bakuna

muhtac;: durumda bulunan ve bu engellerinden d<?laYJ c;:ah~mayan

<;:ocuklarm, korunma kararlan uzahlabilir.

Burliarda.n korunma karart kalkm1~, ancal< tek ba~ma ya~m si.irdi.ireme­

yecek durumda bulunan la.z c;:oculdar1, Kurumca himaye olunur. Bu c,:ocuk­

larm emek kar~thgt ia~e, ibate ve har<;:liklar1 Kurumca kar~tlanmak kayd.tyla

Kurum hizmetlerinde c;:ali~malari da saglanabilir.

14 http:/lmevzuat. basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx7MevzuatKod=l.S.S39S&Mevzuatlliski=O&source

XmiSearch=KABAHATlER%20KANUNU. 22.03.2011.

240 I 'Dini Vanlfmanlrk ~e 'Din Hizmetleri

Yasarun da ongordiigu bic;:imde soz konusu c;:ocuklarm, Tiirk orf, adet, inane;: -

ve ~ ahlakma sahip, kendine giivenen, insan sevgi ve sayg1s1yla dolu, Ata­

tiirkc;:ii d~iinceye ve Atatiirk ilke ve inlalaplarma uygw:t olarak yeti~tiril­

melerine, bir i~ ve meslek sahibi olmalarma, 18 ya~mdan sonra da izlenip

desteklenmelerine ozen gosterilmektedir.

Korunmaya muhtac;: s:ocuklarm ogrenim gorerek, bir ~ ve meslek sahibi ol­

malari ve kendi kendilerine yeterli hale gelmeleri amas:lanmaktarur.

Ytiksek ogrenime devam eden c;:ocuklarm Yiiksek Ogrenim Kredi ve Yurt­

lac Kur~u'na bagli Yiiksek Ogrenim Ogrenci Yurtlarmda iicretsiz olarak

kalmalar1, yemek yarduru ve oncelikli olarak kredi alrnalar1 saglanmaktadrr.

ilkogretim ve ortaogretime devam eden s:ocuklarm egitim gerekc;:esi ile

korunma altma almmalar1 yerine, MEB'e bagli YiBO ve PiO'larda egitim

gormeleri ve hakkmda korunma karan bulunan c;:ocuklaruruzm bursluluk

smavlarmda kontenjandan yararlandrrllmalar1 saglanmaktadrr.

<;e~itli nedenlerle ogrenirnlerine devam etmeyen s:ocuklar ise gerek kurulu~

doner sermaye atolyelerinde gerekse ozel i~ yerlerinde c;:~malcta ve 3308

sayili kanun geregi Milli Egitim Bakarilig1'na bagh <;1rakhk Egitim Merkez­

lerine devarnlar1 saglanmaktadrr.15

Sosyal Hizmet Kurumlarmm fiziki, sosyal ve psikolojik ortamlarz: Yeti~tirme

yurtlarmuzda son yillarda fiziki ko~ullarm iyile~tirilmesi s:erc;:evesinde; c;:o­

cuklarm saghkli psiko-sosyal geli~imlerini desteklemek amac1yla miimkiin

oldugunca ya~am ortamlar1 kii<;iiltiilerek ev ortamma uygun ~ekilde do~e­

meler yapllmakta, yeni kurul~lar ise ev tipi ~eklinde ~a edilmektedir. Bu

amac;:la, Kurumca yeni model araYJ~ma gidilerek, sevgi evleri ve c;:ocuk evleri

projeleri hayata gec;:irilmek istenmi~tir.

Sevgi evleri; en c;:ok 10-12 c;:ocugun barrmp ya~arnlarrm siirdiirebilecegi,

temel gereksinimlerinin kar~Ilanabilecegi, toplu ya~arrun getirdigi olum­

suzluklari ya~amadan yeti~tirilebilecekleri, aile ortarnma benzer miistakil

yaprya sahip kurulu~lardrr. Sevgi evlerinin yaplffiln~a; sosyal sorumluluk

kapsarnmda, kamu kurum ve kurulu~Iarmdan, yerel yonetimlerden ve sivil

toplum kurulu~larmdan destek almmaktadrr.16

15 http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.pbo?option-com content&view- article&id-328:cuk­

koruma-kanunu&catid-l:vasa&ltemid-28. 22.03.2011.

16 http://www.shcek.gov.tr/sevgl-evleri-cocuk-evleri.aspx: 22.03.2011.

'Dini 'Danqmanlrk "le 'Ditl Hizmelleri I 241

<;ocuk Evleri; en c;:ok 8 c;:ocugun banrup hayatlaruu siirdiirebilecegi, bir

apartman dairesinde temel gereksinimlerinin kar~Ilanabilecegi, c;:ocuklarm

toplu ya~arrun getirdigi olumsuzluklari ya~amadan, kendine giivenen, gele­

cege umutla bakabilen bireyler olarak yeti~digi ve arkada~Wdarm kuruldugu

evlerdir. Buralarda, kom~uluk ve mahalle gibi kavramlar1 ya~ayarak, orf ve

adetlerimizi, ahlak ve degerlerimizi ogrenebilecek, toplumla ic;: ic;:e olan ve

ya~arrun gereklerini bilen, bir genc;:ligin yeti~mesi ic;:in gerekli altyap1 olu~tu­

rulmaya c;:ah~Ilml~tlr. 17

Alanm egitimsel altyaptsz: SH<;EK'e bagh kurulu~larda barmmakta olan, ko­

runmaya ve bakuna muhtac;: c;:ocuk ve genc;:lerin egitim durumlar1yla ilgili so­

rumlulul<, tamamen Milli Egitim Bakariligma bagll okullarda bulunmaktadlr.

Yani onlar ic;:in yuva ve yurtlar, c;:ocuk ve genc;:lerin evleri mesabesindedir.

Korunma karar1 almarak yuva ve ye~tirme yurtlarmda kalmaya b~layan

c;:ocuk ve genc;:lere yonelik, egitim durumlarma paralel bir yonlendirme ya­

pllarak, egitim imkanlarmdan yararlanmalar1 ic;:in gereldi progra.mlarnalar

yap!lmaktadlr. 0-12 ya~ grubundaki c;:ocuklar yuvada kalmaktadlrlar. Bu ya~

grubu da iki kate go ride ele almmaktadlr. Birinci grup; 0-6 ya~ grubudur. Bu

ya~ grubundal<ilere bir nevi kre~ standartlarmda hizmet ve egitim imkaru

verilmektedir. <;ocuk yuvasmda 7-12 ya~ grubunu olu~turanlara ise, ilkog­

retim okullarma devam yarunda, c;:ocugun durumuna gore ozel egitim veya

kayna~l:lrma egitimi almas1 tavsiye edilmektedir. Bu durumdaki c;:ocuklarla

ilgili, kurumdaki uzmanlarm da gorii~leri almarak rehabilitasyon kurumla­

nyla ilgili bir planlamaya gidilmel<tedir.

Yeti~tirme Yurtlarmda barmmakta olan genc;:lerin ilk~gretirn sonras1 egitim­

l~ri, ilkogretimdeki b~ar1 durumlarma gore ~ekillenmektedir .. Bu genc;:ler

.emsalleriyle ayru haldara sahiptirler. ilkogretimaeki ba~ar.Llarma gore sui.av­

la ogrenci alan Fen ve Sosyal Liseleri, Anadolu Liseleri, Meslek Liseleri ve

diger ortaogretim kurumlarma devam etme ~anslaruu elde etmektedirler.

Ortaogretim sonras1 iiniversitelerde oku.n:_la hakkuu elde eden genc;:lere Kre­

di Yurtlar Kumuna bagh yurtlara yerle~tirilerek MEB bursu baglanmaktadlr.

Universiteye devam e~en genc;:lere, yaz tatillerinde daha once kalmakta ol­

duklart yurtlarda, okullaruu bitirinceye kadar misafir olarak kalma imkaru

verilmektedir.

17 http://www.shcek.gov.tr/2011·01-sayiH-cocuk-evleri·calisma·usul-ve-esaslarFhakkinda·

yonetmeligin-uygulanmasi-hakkinda-genelge.aspx. 2203.2011.

242 I 'Dini 'Danl$manl.k ve 'Din Hizmetleri

Ortaogretime farkb. sebeplerden dolayt devarn etmeyen veya edemeyen og- .

renciler, 3413 sayili Kanun ile karnu kurumlarmda bir i~e yerle~tirilmekte­

dir. Erkek ogrenciler ~ayet yi.iksek ogretime devarn etmiyorlarsa 18 ya~m­

dan sonra yurtla ~kileri kesilmektedir. Egitim-ogretirnle ~kisi olmayan

ktzlara·ise, evleninceye veya 24 ya~ma kadar yurtlarda misafir olarak harm­

rna imkaru verilmektedir. Aynca, evlenen yurt mensubu genc,:lere, evlenme

yardtmt adt altmda bir yardrmda da bulunulmalctadtr.

Alamn psikolojik altyapzsz: Aileleriyle birlikte ya~ayan c,:ocuk ve genc,:lere

gore, kurum yuva ve yurtlarda barmmalcta olan genc,:lerin psikolojik so­

runlart elbette ki farkb.drr. Yuva .ve Yeti~~me Yurtlarmda barmmalcta olan

genc,:lerin her birinin kuruma geli~ hikayesi farkb.dtr. Terk edilmi~lik, yok­

sulluk, ~iddete maruz kalma, arme ve babas1zhk veya tiirlii olumsuzluklar

neticesi nac,:ar kalmarak tercih edilen bir yurt ortarnmm baz1 olumsuzlul<­

lart ic,:inde barmdtrmas1 kadar kac,:mtlmaz bir ~ey olarnaz. Haklarmda c,:ocuk

yuvas1 ve yeti~tirme yurtlarmda kalmast ic;:in ilgili kurul karar1 alman c,:ocuk

ve genc,:lerin her birinin hikayeleri birbirinden farkb.drr.

Yeti~tir:ne yurdunda barmmakta olan genc,:lerin meslek sahibi olma en~eleri,

onlarm onde gelen problemlerden biridir. Giiniimiizde meslek sec,:imiyle ilgi­

li ilk d~iinceler, lise yillarmda ol~maya b~larnaktadtr. ilkogretimden sonra

ba~larulan ortaogretim doneminde arbk mesleklerle ilgili d~iinceler ol~maya

ba~larnakta, tereddiitler ve belirsizlikler beraberinde bazt sorunlart da getir­

mektedir. Bir taraftan meslek sec,:imiyle ilgili problemler, diger taraftan ergenlik

donemi c,:a~malan; arkada~ c,:evresinden, okuldan ve yurttan kaynaldanan so­

runlar, her gec,:en giin genc;lerin zihinlerinde bir kartopu gibi biiyiimektedir. Ge­

ne! olarak genc,:lerin y~~ oldugu bu problemlerin bir de yuva ve yurt c,:ocugu

olarak ya~andt~ hesaba katllirsa, konu biraz daha ac,:tk olarak ortay~ c,:lkacakttr.

Dstelik yuva ve yurt c,:oculdarmm ruhsal olarak orsele~ olduklan dii~iiniil- ·

diigiinde, genc,:lerin dururnu daha iyi analiz edilebilecektir.18

Alamn felseji altyapzsz: Her devletin hedefledigi, vatanda~larmm olmastru

istedigi bir "iyi insan" ve iyi vatandaf tanrmlarnas1 vardrr. Sis tern belirlenir­

ken veya bir takrm mevzuat yapilirken, ktsacas1 ~ekil ve muhtevarun belir­

lenmesinde, bu durum 6nemli bir rol oynar.

18 lsmet Karap1nar, "Erzurum Yeti~irme Yurdunda Kalan Gen~lerde Ruhsal Belirtiler Dag1hm1"

27. Ulusal Psikiyatrik Bilimler Kongresi http://onlinemakale.dusunenadamdergisi.org/pdf/

dusunenadam /81020101715-1_3-6.pdf.

'Dini 'Danqmanlrk ve 'Din Himretleri 1243

"iyi vatanda~" ve "iyi insan" yeti~tirmede, o milletin ve devletin kendine has

deger yargdanrun onemi daima goz oni.inde bulundurulur. Ama<;lar ve he­

defier belirlenirken ortak degerler odak noktaslill olu~turur.

Korunmaya ve bakuna muhta<; <;ocuk ve gen<;lerin yeti~melerinde hedefler

belirlenirken, dikkat edilen onemli l<Istas, Milli Egitim'in yeti~tirmek iste­

digi ogrenci tipiyle bir para.Iellik olu~turmaktu. MEB'in egitirndeki ama<; wi hedefleri, genel olarak benimsenerek diizenleme yapJ.lrru~tu.

SH<;:EK'e bagli <;ocul< yuvas1 ve yeti~tirme yurtlarmda barmmakta olan <;o­

cul< ve genc;lerin yeti~meleri, miistakbel i~ ve ev hayatmda ba~arili, mutlu ve

huzurlu olabilmeleri i<;in bir tal<Im ama<; ve hedefler belirlenmi~tir.

Bu hedefve ama<;lar, 2828 sayili SH<;:EK Kanunu madde 4 I k de ~oyle ozet­

lenmektedir;

"Korunmaya muhta<; c;oculdarm Tiirk orf, adet, inan<; ve milli ahlakma sa­

hip, kendisine giivenen, insan sevgi ve sayg1s1yla dolu, Atatiirkc;ii dii~iince ve

Atatiirk ilke ve inl<daplarma uygun olarak ye~tirilmeleri, bir i~ veya meslek

sahibi yapdmalar1, koruma karar1 kalktd<tan sonra da toplum i<;inde izlen­

meleri ve irnk3.!llar ol<;iisiinde desteklenmeleri esasttr:'19 ilgili maddeden de

anla~dd!g1 gibi, <;ocul< ve gen<;lerin nasd yeti~tirilecegiyle ilgili felsefi bir ba­

ki~ a<;ISI getirilmel<tedir. Yukar1da verilen hususlar ana ba~hldardrr. Ba~hl<­

larm i<;erigi detaylandrrdd!gmda SH<;:EK'deki <;ocuk yeti~tirme felsefesinin

daha iyi anla~dacag1 goriilecektir.

B. <;ocuk Yuvalan ve Yeti~tirme Yurtlarmda Dini Dam~manhk Hizmet­

leri

Tarih boyunca kimsesiz <;ocuklar ve genc;Ier meselesi toplumlar1 me~gul

'ed~n problernlerden birisi olmu~tur. Onlarla ilgili problernler, c;oziilmeyi

· bekleyen problernlerin ba~mda gelmektedir. <;:ocuk yuvas1 ve yeti~tirme

yurdunda barmmakta olan gen<;ler, to plum ic;in bazen sorunlar1 giderilmesi

gereken bir grup, bazen de toplum ic;in yiil< olmu~tur.

Genelde tiim ~ocuklarm, ozelde de <;ocuk yuvas1 ve yeti~tirme yurdunda­

ki gen<;lerin egitim diizeyinin genel anlamda yiil<selmesi, daha bilgili ve

kiiltiirlii nesillerin yeti~tirilmesi, toplumun ortak hedefleri arasmda yer al­

maktadrr. Uluslar aras1 hukukta ilk olarak·1948 insan Haklar1 Evrensel Bil-

19 SH<;EK Kanunu, 55.7-8.

I '

244 I 'Dini 'Dan!Jnwnlrk ie 'Din Hizmetleri

dirgesinde, daha sonra da tiim uluslar aras1 sozle~melerde, ·c;:ocuklarm· egi­

timi konusuna ac;:lkc;:a at:J.fta bulunulmu~tur. Yapilan c;:ah~malar neticesinde

20 Kasun 1989 yllinda <;:ocuk Haklarma Dair Sozle~me kabul edilmi~tir.20

Uluslar aras1 hukukta.kabul edilen metinler Tiirkiye'de de .soz konusu ka­

nunlara paralel bir ~ekilde degi~tirilmi~ ve c;:ocuklarm egitim haklar1 te~at

altma ahnml~tlr.21

<;:ocuk Haklarma Dair Sozle~menin 29 I c,d maddesinde: "<;ocugun ana-ba­

basma, kiiltiiri.ine, dil ve degerlerine, c;:ocugun ya~ad!g1 veya geldigi me~e

iilkenin ulusal degerlerine ve kendisininkinden farkll uygulamalara saygmm

geli~tirilmesi, c;:ocugun, anlaJl~· ~ar~, ho~gori.i, cinsler aras1 e~itlik ve ister

etnik, ister ulusal, ister din.i gruplardan, ister yerli halktan olsun, tiim insan­

lar arasmda dostluk ruhuyla, ozgiir bir toplumda, ya~anbJl, sorumlulukta

i.istlenecek ~ekilde hazrrlanmasl" c;:ocugun egitiminin hedefleri olarak ac;:lk­

lamal<tadrr. Bu madde de ac;:lklanan hususlar c;:erc;:evesinde ki.iltiirel kirnlik,

dil ve degerler, c;:ocugun geldigi iilkenin ulusal degerleri, anlay1~, bar1~, ho~­

gori.i, dostluk ruhunun ve bir arada ya~ama bilincinin geli~mesi ~nemsen-:

mekte ve onemli olduklar1 ic;:in de bu hususa dikkat c;:ekilmektedir.

Yme <;:ocuk Haklarma Dair Sozle~menin 14. maddesinde ~oyle denilm~k­

tedir.

Taraf devletler, c;:ocugun di.i~i.ince, din ve vicdan ozgiirli.ikleri hakkma saygt

gosterir,

Taraf devletler, ana babarun ve gerekiyorsa yasal vasilerin; c;:ocugun yete­

nekleriyle bagda~rr bic;:irnde haklarmm kullanilmasmda c;:o<;uga yol gaster­

me konusundaki hak ve odevlerine sayg1 gosterir,

Bir kimsenin dinini ve inanc;:larrm ac;:lklama ozgiirli.igu, kanunla ongoriilmek

ve gerekli olmak kayd!yla yalruzca kamu giivenligini, kamu diizenini, sagllk

ve ahlakt, ya da ba~kalartn.in temel haklarrm ve ozgiirli.iklerini korumak gibi

amac;:larla slnll'lanabilir.

Bu madde de c;:ocugun temel hakl<I olarak dii~i.ince, din ve vicdan ozgiir­

li.igi.ini.in oldugu goriilmektedir. <;::ocugun ailede bu ihtiyacrm kar~uayacak

20 c;ocuk Hoklormo Doir Sozlfime Uygulomo El Kitob1, Unicef Birle~mi~ Milletler <;ocuk Fonu, 1998. ss. 369-389; Diinya <;ocuklanmn Durumu UnicefTemsildligi, 1999, s. 12.

21 Emine Akyiiz, Ulusal ve Uluslararast Hukukta c;ocugun Haklarmm ve Giivenliginin Korunmast, MEB Bastmevi, Ankara 2000, s. 397.

'Dini 'Donifnlllnilk 'le 'Din Himretleri I 245

olan anne babadrr. Korunmaya muhta~ s;ocuk ve gens;ler i~in ise, yasal vasi

SHc:;:EK'tir. Oyleyse SHc:;:EK'in C(Ocuklann uluslar arast sozle~melerle s;ocuk

ve gens;lere verilen bu haklarla ilgili iistiine dii~en gorevi yapmast gerek­

mektedir. Aynca bu maddede, s;ocuklarm din ozgiirliiguyle ilgili ktstmda

yapJ.!.an yorumda ise ~oyle denilmektedir; "(Din bzgiirliigii) ... Bu hak kendi

tercihiyle bir dini kabul etme veya bir inanca sahip olma ozgiirliigu ile tek

ba~ma veya ba~kalanyla birlikte toplu bir bis;imde, aleni veya ozel olarak,

dinini veya inancmt ibadet, uygulama, ogre tim ~eklinde as;tga vurma ozgiir­

liigtinii de is;erir:' ikinci paragrafta ise "His: kimse, kendi tercihi olan bir dini

kabul etme veya inanca sahip olma ozgiirli.igtini.i zayt.flatacak bir zorlamaya

tabi tutulamaz .. :' denilmektedir.22

c:;:ocugun dinini veya inancmt, ibadet uygplamasmt, ogretim ~eklini as;tga

vurma, bir dini ozgiirliik olaral< nitelendirmektedir. Bu ozgiirli.igiin yerine

getirilmesi is;in de yine SHc:;:EK, gerekli onlemleri almak ve imkanlart sagla­

mak konusunda sorumludur. Korunmaya muhtas; s;ocuk ve gen~Ierin egitim

haklart ve bu egitim haklarmm bir b6li.imi.ini.i olu~turan Din Egitimi Hakkt,

Birle~mi~ Milletler, insan Haklart Evrensel Bildirgesi (1948), Uluslararast

c:;:ocuk Haklanna Dair Sozle~me ve bu sozle~meyi kabul eden <;ok saytda

devlet tarafmdan kabul edilmekte ve haklarm, hak sahiplerine verilmesi hu­

susunda <;alt~malar kesintisiz olarak devam etmektedir.

Yuva ve yet:ittirme yurtlarmda halen din hizmetleriyle ilgili konularda s:o­

cuk ve gens;lere rehberlik edecek, dogru ve saglJ.!.dt bir din anla~mm olu~­

masma katkt saglayacak gorevliler bulwunamaktadrr. Bu da kurulu~larda

kalmakta olan ~ocuk ve ge~<;lerde saghklt bir dini ki.i.ltiir ve anla~m geli~­

mesini engellemektedir.23

Yuva ve ye~tirme yurtlarmda mevcut mevzuata gore sunulan din hizmet­

leri, din1 daru~manltk hizmetleri ~eklinde degildir. DiB ile SH<;EK arasmda

yapilan bir protokole gore din hizmetleri daha ziyade bilgi ogretme agtrl.tklt

yapilmaktadtr. Bu protokol dogrultusunda yapJ.!.an din hizmetinden sagl.tklt ve

verimli bir hizmetin elde edildigini soylemek mi.imki.in degildir. c:;:i.inki.i veri­

len hizmetteki eksiklik bir tarafa, i~leyi~ olarak biirokratlarm protokollere ri-

22 <;:ocuk Haklanna Dair Sozl~me Uygulama El Kitabr, s. 179.

23 Ali Seyyar-Saadettln Ozdemir, "AB SOrecinde Tilrkiye'de Dini Sosyal Hizmetlerin Onemi: Tiirkiye­Aimanya Ornegi~ I. Din Hizmetleri Sempozyumu, Dlyanet l~leri Ba~kanl1g1 yaycnlan, Ankara 2008, ss. 520.521 .

246 I 'Dini 'Dam.snwnl1k -re 'Din ffizmttleri

ayet edip etmemeleri, siyasi iktidarm ve kurum yoneticilerinin olaya ba.kl~ma

gore degi~mektedir. Asil dikl<at edi.l.r:O.esi gerel<en ihtiyac;:, sosyal ve psil<olojil<

faktorler arl<a plana itilmektedir. Boyle olmas1, yuva ve yurtlarda barmmakta

olan c;:ocuk ve genc;:Ieri de il<ilemde brrakmaktadu:. Bu da dini daru~manhk ve

rehberlil< hizmetlerinin, sanki bilimsel bir gereklilik, ihtiyac;: ve baz1 ic;: ve ~

faktorlerden ziyade, siyasete, yani hi.ikiimetlere endeksli~ izlenim.i olu~­

turmaktadlr. Halbul<i bu tiir uygulamalarda asil olan, l<i~i, grup ve partilerin

gorii~i.ini.in esas almmamas1dlr. Olmas1 gereken, konunun bilimsel gereklilik,

ihtiyac;: ve insan haklar1 c;:erc;:evesinde degerlendirilmesidir.

Yuva ve yeti~tirme yurtlarmdaki dini daru~manhk ve din hizmetleri gec;:­

rni~ten gi.iniirniize ~oyle bir seyir izlernektedir: 1982'de c;:Il<arilan 2828 sa­

yilt l<anuna kadar kurum birimlerinde, di.J;l hizmetleri smtfmda herhangi

bir gorevli bulunrnarnalctaydl. 24.05.1983 tarih ve 2828 saylli SH<;:EK ka­

nununda Kurum bi.i.nyesinde din hizmetleri smtfmda gorevlendirilecek bir

kadro tarumlarnast varchr. Bu da muhternelen imam Hatip Lisesi mezunu

bir gorevliye tekabiil etmektedir .. Burada il<i husus kar~muza c;:tkmaktadlr.

Birinci olarak, bu gorevliler genelde huzurevlerinde istihdarn edilmi~lerdir.

ikinci husus ise, adl gec;:en gorevlilerin egitirn diizeyi olarak lise mezunu

olmalar1 hasebiyle, kendi egitirn diizeyine c;:ok yakm bir ki~~ye ne kadar da­

~manhl< ve rehberlik edebilecegi problemli bir durumdur. Diger taraftan,

gec;:en zaman ic;:erisinde 2828 sayili kanunda tantm1 yapilan din hizmetleri

smtfmda gorev yapacak l<i~ilerle ilgili de baz1 sorurilar ya~anrnt~tlr. $oyle ki,

kuruma bagll baz1 yurt ve yuvalarda bu gorevliler ya hie;: istihdarn edilmemi~

veya yuva ve yur~arda ihtiyac;: olmadlg1 gerekc;:esiyle genelde huzurevlerinde

gorevlendirilrni~lerdir. Boylelikle yuva ve yurtlarda din hizrnetleri ve d.ini

d~manhk hizmeti gibi bir hizmetle, buralarda barmmal5ta olan genc;:ler

taru~arnarnt~tlr.

Tespitlerimize gore; SH<;:EK'in, kurulu~undan bu yana din hizmetleriyle ilk

taru~mas1 Diyanet i~leri Ba~kanltgmm 5 Aralll< 1989 tarih ve Din Hizmet­

leri Daire .Ba~kanltglillil 74 nolu genelgesi 12 I 1 I 232 I 1393 sayili yaz1s1 ile

kururna bildirilmesi ile olmu~ ve bu uygularna SH<;:EK'in 08.01.1990 tarih

ve SHEM (EGT)E-11 -90-019 sayili yazlSlyla kurum yuva ve yurtlarmda uy­

gulanrnt~tlr. Ancak ilgi yaztya gore, il Sosyal Hizmetler Miidiirliilderi bi.in­

yesinde yer alan c;:ocuk yuvalart, ye~tirme yurtlltfl ve huzurevlerinde, miif­

tiiliilderin i~birligi yaparak belli bir program dahilinde d.ini sohbet ve kon­

feranslar dii.zenlenmesiyle ilgili hizmetler -bilirnsel g.erekc;:elerden yoksun-

'Dini 'Dan!Intanl1k ~e 'Din Hi:m~elleri I 247

siyasi ve ideolojik yakla~unlarla gelen tepkiler iizerine24 27.02.1992 tarih ve

B.02.LS<;:E .. .. - I 92-102 say.tb. yaz1 ile durdurulmu~tur. 27.02.1992 tarihin­

den 03.09.1996 tarihine kadar ara verilen uygulama SH<;:EK Genel Miidiir­

liigiiniin ilgi 03.09.1996 tarih ve B.02.1.S<;:E ..... I 196-563 sayill yaz1s1 ile dini

sohbet ve konferanslarm devam ettirilmesi karar1yla yeniden ba~lam1~t1r.

Aynca SH<;:EK Genel Miidiirliigiiniin il Sosyal Hizmetler Miidiirliilderine

gondeqni~ oldugu ilgi 19.02.1997 tarih ve B.02.1.S<;:E .... I 206 say.tb. egitim­

ogretim programlarrm diizenleyen yazxsmda, ~ocuk ve gen~lere yonelik ~e­

~itli egitimi-ogretim faaliyetlerinin onemi iizerinde durulurken, milli-dini

bayramlara yer verilmesinin, ~ocuklarm egitim-ogretimleriyle psil<a-sosyal

ve fiziksel gel~imlerine yararll olacagx ifade edilrnektedir. Diger taraftan,

03.09.1996 yillnda ba~layan dini soh bet ve konferans uygulamas1 i~in, Genet

Miidiirliigiin il Miidiirliilderine gonderdigi 28.07.1997 tarih ve B.02.LS<;:E .

. . ... I 97-426 say.tb. yaz1s1 ile kurulu~larda rte gibifaaliyetlere yer verildigi sor­

gulanarak, uygulamadan vazge~ilmesi yoniinde telkinlerde bulunulmu~tur.

<;:ocul< yuvas1 ve yeti~tirme yurtlarmda uzunca bir siire ara verilen ve belli

bir program dahilinde r:apllrnayan din hizmeti faaliyetleri 26.02.2007 tari­

hinde Devlet Bal<anligx adma, SH<;:EK Genel Miidiirliigii ile Diyanet i~leri

Ba~kanlig1 arasmda bir protokol imzalanaral< tekrar ba~lam1~tJ.r.25 Protoko­

le gore; SH<;:EK kurumunca verilen hizmetletin, koruyucu sosyal hizmetler

olarak al<tifle~tirilmesinde, Diyanet i~leri Ba~kanligmm toplum tizerindeki

etl<isinden yararlanllrnasma deginilmi~tir. Yme devarnla kurum tarafmdan

bal<llan kadm, ~ocuk, gen~, ya~ll, oziirlii ve benzeri hizmet alan dezavantajll

hizmet gruplarmm "Tiirk orf, adet, inan~ ve milli ahlakma sahip kendisine

giivenen, insan sevgi ve saygisiyla dolu, Atatiirk~ii dii~iince ve Atati.irk ilke

ve inl<llaplarma uygun yeti~tirilmelerine" yardlmc1 olmak ~eklinde ac;:lldan­

iru~tJ.r. Yukarda sayllan ama~larm ger~elde~mesi i~in, Diyanet i~leri Ba~kan­

'llgi, ilahiyat egitimi alrru~, konusunda uzman26 personel gorevlendirmek

suretiyle yardlmct olma sorumlulugu alrru~m.

24 Suleyman Hayri Bolay, MOmtaz'erTiirkone, Din Egitimi Raporu, Ankara 1995. ss. 115-116.

25 Devlet Bakanhgma bagh SH<;:EK Gene! MOdOrlugO ile Devlet B~kanhgma Bagh Diyanet l~leri

Ba~kanhg1 Arasmda i~birligi ProtokoiO, 26.02.2007.

26 Protokolde •lfahiyat egitimi alm11 konusunda uzman personel" den ne kastedildigi

belirtilmemektedir. llahiyat programlanm ve gorev alan personelin alm11 oldugu hizmet

ic;:i ve diger egitim formasyonlan incelendiginde uzmanla1mamn olmad1g1 gorOimektedir.

SH<;:EK ve DIB boyle bir seminer veya kurs program1 duzenlememi1tir. Hizmetler ic;in yalmzca

llahiyat birikiminin yeterli olmad1g1 bilinen bir gerc;:ektir. 0 zaman formasyon ve egitimin nasi!

verilecegi, ic;:eriginin nas1l doldurulacag1, kimler tarafmdan verileceginin iyi ortaya konulmas1

gerekmektedir.

248 I 'Dini 'Danlfntanltk ~e 'Din Hizmetleri

Gerek daha once ~lkanlan genelgeler ve protokoller, gerekse son olarak ~1-

kanlan protokol, iyi dti~iinceler ~er~evesinde DiB ile SH<;EK arasmda (ilgili

Devlet Bakanllklan arasmda) yapilrru~tlr. illerde, mi.iftiiliikler ve SH<;EK il

mtidiirltigiintin i~birligi yapmastyla bu protokol i~lerlik kazanacaktlr. An­

cak, her kurum yoneticisinin ve alt birimlerin konuya bak1~1, yeterli ve nite­

likli eleman azhgt, bu i~birliginin yiirtitiilmesinde baz1 slkmblan da berabe­

rinde getirmektedir. il miifti.ilerinin gerek~esi; yeterli ve nitelikli kadronun

azbgt, kar~1 tarafm ilgisizligi, miifti.iliikteki gorevlendirilecek ·vaiz ve diger

gorevlilerin bu i~i kendileri i~in ekstra ve gereksiz olarak gormeleri, gorev

yapmak i~in kurwna gittiklerinde miifti.iliik gorevlilerine kar~1 ilgisizliktir.

SH<;EK il yoneticileri ise gemil olarak; miifti.iliiklerden talep ettilderi hal­

de vaiz veya diger gor.evlilerin miifti.iliik tarafmdan gorevlendirilmemesi,

yapuanlarm sadece miibarek giinler ve gecelerle sm1rh kalmas1, kurwnun

ozel durwnunu kavrayamayan bazt gorevlilerin konu~malaruun bazen mu­

hataplarmm dertlerine derman olmay:I~l gibi gerek~eleri gostermektedirler.

Aynca gorevlilerin din hizmetlerine yalda~lffil da din hizmetlerine bal<t~l olumlu veya olumsuz yonde etkilemektedir. Diger taraftan miiftiiliik per­

sonelinin SH<;EK biinyesindeki yuva ve yurtlarda gorev almama nedenle­

rinden birisi de yuva ve yurt gen~leriyle yeterli ve gerekli ileti~~ ortarruru

saglayamarm~ olmalarxdtr. <;iinkti ilahiyat Fakiiltesi mezunu gorevlilerin,

ogrenimleri siiresince, bu alanla ilgili herhangi bir ozel alan dersi alm~

olmalar1, gen~lerin isteklerini ve psikolojik durumlarrm yeterince tanxma­

rm~ olmalan, gen~lere yeteri kadar yardtmct olamamalarrm da beraberinde

getirmektedir.

SH<;EK ile DiB arasmda yapuan ikinci protokol ise 2007 yllinda yapuan

protokoldiir. Bu protokol de yine iki kurwn arasmda bir i~birligini fulgor­

mekte ve her iki kuruma da belli sorurnluluklar yiiklemektedir. 2007 tari­

hinde imzalanan bu protokol26.10.2011 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar

Bakariligt ile Diyanet 4leri Ba~kariligt arasmda imzalanan yeni bir i~birligi

protokoltiyle yiiriirliikten kaldirilrru~trr. 26.10.2011 tarihli protokole gore;

i~birligi konulart daha net ve ayrmtili bir ~ekilde ele almrm~trr. Bugiin iti­

bariyle (2012) halen yiiriirliikte olan son protokol de birincisinin kaderiyle

ayru kaderi payla~maktadtr. Ayru sorunlar ve benzer problernler tekrar ya­

~anmal<tadtr.

SH<;EK'e bagh yuva ve yurtlarda barmmal<ta olan ~ocuk ve gen~lerin, din1

bilgi edinme kaynaldar1 sadece ogrenime devam ettikleri okullarda verilen

'Di11i 'Danqma11lrk ~e 'Din Hizmetleri I 249

Din Kliltiirii ve Ahlak Bilgisi dersindeki bilgilerden ibaret kalmaktadtr. Di­

ger emsalleri gibi onlarm da ozellikle yaz Kur'an Kurslarmdan veya benzeri

yaygm din egitimi hizmetlerinden yararlanma imkanlar1 teo ride vardtr. An­

cal< pratikte boyle bir imkandan yararlandlldarma rastlarulmarru~trr. Soyle

ki; yaz Kur'an Kurslar1 okullarm tatil oldugu yaz aylarmda olmaktadtr. Yuva

ve yurtlarda kalmakta olan gen~ler ise, bu zaman dilimi i~erisinde kurumun

diizenledigi yaz kamplarma katlldlklar1 i~in, Yaz Kur'an Kurslar~na katlla­

mamaktadtrlar. Yaz Kur'an Kurslarma katllamamalarmm bir diger gerek~esi

ise, laiklik adma, ~ocuk ve gen~lerin istismar edilmesi endi~esidir.

Sosyal hizmet alanlarmm giincel olarak kar~tla~t1g1 ba~hca sorunlar arasm­

da ~unlan sayabiliriz; rehabilitasyon hizmetleri, korunma ve barmma, ye­

me-i~me, giyim, nbbi hizmetle~:, ekonomik sorunlar, egitim, meslek sahibi

olma kayg1s1, gelecek endi~esi, di~lannu~hk psikolojisi gibi sorunlar ilk akla

gelenlerdir.

SH<;EK'e bagh yuva ve yeti~tirme yurtlarmda barmmakta olan gen~lerin

yukar1da sozii edilen baz1 problemleri yarunda "Di.rll Daru~manhk ve Reh­

be~lik" hizmetleri sunulmas1yla ilgili kar~tla~tlklar1 olumsuzluklar da onla­

rm ~oziim bekleyen bir diger problem alanm1 te~kil etmektedir. Yuva ve ye­

ti~tirme yurtlarmdaki gen~lere barmdiklar1 kurul~larda kar~tla~tlklar1 dini

sorunlarma yeterli ve makul bir bilgi verecek ve d~manhk yapacak ki~iler

bulunmamaktadtr. 0 sebeple, ~ocuk ve gen~lerin zamanla ortaya ~lkan ve

~oziime kavu~turulamayan problemleri, onlarm gelecegi a~1smdan sorunlar

meydana getirmektedir. Yaptlan baz1 ara~tirmalar neticesinde ortaya konan

yuva ve yeti~tirme yurtlarmdaki ~ocuk ve gen~lerin "Dint Son.inlarl"ru ii~ ·

grupta incelemek miimkiindiir.

inan~ Konular1yla ilgili Problemler

ibadet Konular1yla ilgili Problemler

Ahlak Konulariyla ilgili Problemler

Yuva ve yeti~tirme yurtlarmdaki "Di.rll Daru~manhk ve Rehberlik hizmet­

leriyle ilgili hususlarm daha iyi anla~tlmas1 i~in, konunun kategorize edil­

mesinin ve bu ba~hklarm ayn ayn incelenmesinin daha uygun olacag1n1

dii~iinmekteyiz.

. 250 I 'Dini 'Donl[manlrk 1e 'Dirr Hiznretleri

inanf konulartyla ilgili problemler: Yaptlan ara~tumalar neticesinde,27 yuva

ve yurtlarda barmmal<ta olan ~ocuk ve genc;lerin inan~ konulartyla ilgili bil­

gilerinin yeterli olmadtgt, bu bilgileri saghkh olarak almalarmm onlarm ha­

yatlarma pozitif bir renk katacagt ortaya c;tkmt~tu.

Allah inanct: insanlar var oldugu giinden beri, a~km bir varhga ister inansm

ister inanmasm, O'nunla ilgili bilgileri hep merak etmi~tir. insanlar O'nun

giiciinii, kudretini, biiyiikliiguni.i, varhklart nastl var ettigini, krunatl nastl

bu kadar ahenkle, miikemmel idare ettigini ogrenmek istemektedir. Yara­

ocmm yeryiiziinde onlarca hakstzltga, hukuksuzluga, adaletsizlige ragmen

nastl adil oldugu sorusu insanlarm ozellikle de i~inde bulunduklart durum

sonucu yuva ve yeti~tirme yurdu genc;lerinin ilgisini ~eken konular arasmda

yer almaktadtr.

Yuva ve yeti~tirme yurtlarmdaki c;ocuk ve genc;lerin, Allah inanctyla ilgili

merak ettikleri konularda sorulan veya ilgi duyulan husus ne olursa olsun,

verilen cevaplarda oncelikle Allah sevgisi on planda tutulmahdtr. Allah'a

sevgiyle, iimitle baglanmanm iizerinde durulmahdtr. <;iinkii Allah kullarrm

ayrrt etmeksizin sevmel<tedir. Hi~bir kulunu digerinden iistiin gormemekte,

onlara sevgi ve ~efkatle yalda~maktadtr. Ostiinliigiin ancak ibadetlerle, iyi

davraru~larla olacagrm net bir ~ekilde kullarma bildirmektedir.

Sevgi, ~efkat, ho~gori.i, saygt ve adam yerine konulma, yuva ve yeti~tirme

yurdunda barman genc;lere verilebilecek en degerli armagandtr. Onlar ken­

dilerinin toplum tarafmdan dt~landtldarrm, adam yerine konulmadtldarrm,

haklarmda birc;ok haks12 ithamlar oldugunu dii~iinmekte ve ~u dii~iince­

lerinde tamamen yantlmadtldarma da hazen rastlantlmal<tadtr. Onun ic;in

Allah'm kullarrm sevmesinin, onlart affetmesinin, yarattklarma deger ver­

mesinin, bagt~laytciligmm ve merhametirlin ~ocuk ve gen~lere ogretilmesi,

onlarm hayata pozitifbal<malan a~tsmdan son derece oneffilidir.28

Yuva ve yeti~tirme yurtlarmda barmmakta olan ~ocuk ve genc;ler, hazen

kendilerine haks12ltk yaptldtgrm, hi~bir su~lar1 olmadtgt halde ni~in ora­

larda olduklarm1 ve Allah'm adaletini sorgulamal<ta, bir talam ~iiphelerinin

oldugunu saklamamaktadtrlar. Halbuki Allah adildir ve adil olanlar1 sever,

27 Saadettin Ozdemir, Korunmaya Muhta~ Gen~lerin Din Ogretimi lhtiya~lan, !sparta 2002; Orhan

Demir, Yetl~tirme Yurdu Gen~ligi ve Din Egitimi, DO~Once Kitabevi,lstanbul2004.

28 Bilgin, •okul Oncesi <;agr <;ocugunda Din Duygusu~ Din Ogretimi Dergisi, Sayr. VII, ss. 12-18;

Mehmet Em in Ay, ~ocuklaflmrza Allah't Nastl Anlatallm, 3. Baskr, lstanbul1993, ss. 110-116.

'Dini 'Donas17UIIlllk ~e 'Din Hizmetleri 1251

Allah asia yarattlldan arasmda adaletsizlik yapmaz, Allah'm gerc;:ek adaleti

ahiret hayatmda gerc;:ekle~ecektir. Zaten yarat1c1 da insaru dlinyaya imtihm

ic;:in gonderrni~tir. insanlar iyiyi koti.iyii ayut etsinler diye dlinya hayatl var

edilrni~tir. Dolaytstyla diinya hayatl gec;:icidir. Astl olm ahirettir. insan diin­

yada her halii.karda haline ~iikredecektir. $iikriiniin mii.kafat1 da ona cennet

olarak sunulacaktlr.

Allah sevgisi, Allah'm yardmu, Allah'a giivenilmesi gere.ktigi, Allah'm yoksu­

lun, kimsesizin, muhtacm yarunda oldugu ve olacagt anlattldtgmda, bunun

yuva ve yurtlardaki c;:ocuk ve genc;:ler ac;:1smdan olumlu neticeler verecegi

muhakl<aktlr.

Peygamber jnancz: Peygamberlerin hayatlar1 incelendiginde her bir peygarn­

berin hayatlnda insanlar ic;:in, ozellikle de yuva ve yeti~tirme yurdu genc;:leri

ic;:in pek c;:ok ornek bulmak miimkiindiir. <;iirtl<ii Peygamberlerin hayatla­

n hep iyilikle-kotiiliigiin, hayula-~errin, dogruyla-yarili~m, hakla-battlm

miicadelesi ~eklinde olmu~tur. Onlar Allah'm kendilerine verdigi bu gorevi

yerine getirmek ic;:in tiirlii stl<mh ve 1zdrraplara maruz kalrru~lardrr. Bunun

ic;:in bazen hayatlar1 tehlikeye girrni~~ yaralaruru~lar, hastalaruru~lar bazen

de akla hayale gelmeyen i~kencelere tabi tutulmu~lardrr. Ama onlar biiti.in

bunlara ragmen btl<madan usanmadan, yt.lmadan yorulmadan miicadele

etrni~ler ve kazmrru~lardrr. Peygamberlerin aile hayatlart, ticaret hayatlar1,

sosyal ili~kileri, biiyii.klere ve kiic;:iiklere kar~1 davraru~lar1, hakll ve hakstza

kar~1 tutumlar1, lGsaca hayatlarmm tii.m a~amalar1 insanlar ic;:in, dolaylSlyla

da c;:ocuk ve genc;:ler i<;:in ornek almmas1 gereken davraru~larla doludUr.29

Hz. Muhammed'in daha kiic;:iik ya~ta iken babas1z ve daha sonra annesiz kal­

mast, kiic;:ii.k ya~larda bin bir giic;:lii.k ve slkmn ile miicadelesi, bunlara kar~t

nastl direnc;: gosterdigi, buna ragmen asia iirnitsizlige dii~memesi,_sonunda.

biitiin bu stl<mttlar1 ~mast, soz konusu kurulu~lardaki c;:ocuk ve genc;:ler a<;:l­

smdan degerli ve anlarnh orneklerdir. <;Unkii onlar, sadece kendilerinin bir

takun sorunlarla miicadele ettikleri, terk edildikleri ve ic;:inde bulunduklan

slkmtlli durumlardan c;:lkamayacaklart gibi olumsuz bir dii~iince ic;:erisinde­

dirler. i~te Hz. Muhammed'in hayatmda, kendileri ic;:in ornekler bulmalart

onlar1 rehabilite etmek at;:tsmdan son derece onemlidir.

29 Beyza Bilgin, •AhliikTerbiyesinde DiniHikayeler~ Din Egitimi Araittrmalan De;gisi, say1:1,lstanbul 1994, ss. 51-74.

252 I 'Dini 'Dam.[manlrk ~e 'Din Hizmetleri

Hz. Muhammed'in c;:ocuklugu yarunda, genc;:liginden de ahnacak ibretlik

olaylar vardlr. insarun, kontrolii giic;: olan bu doneminde, O'nun herhangi

bir ta~kmhgmm, ba~kalanna ~ar~1 sorumsuz ve kaba davraru~larmm olma­

masx, bilakis olgun davranmasx, ornek almma ac;:tsmdan deg~rlidir. Hz. Mu­

hamme~'in c;:ocukluk ve genc;:ligi, korunmaya ve bakrma muhtac;: c;:ocuk ve

genc;:lerle birebir ortii~mektedir. 0, biitiin bu zorluklarm iistesinden gelmeyi

bilmi~, asia yilgmhk gosterme~tir.

Hz. Muhammed'in peygamberlikten sonraki hayatmda da birc;:ok ornek

vardlr. Ya~am tarzt olarak insanlara ornek olmasuu, sava~ta esirlere kar~x

davraru~uu, engelliye, yolda kalmi~a, kimsesize, ya~hya, c;:ocuga, giinah i~­

leyen ve bunu itiraf edene, kendisine kotiiliik edene, sevenine ve sevme­

yenine, evde e~ine ve c;:ocuklarma kar~x, pozitif davraru~laruu gormek ve

ornek almak miimkiindiir. Soylemeye c;:ah~tiglffilZ tiim bu hususlar, tiirlii

problernlerle ba~a c;:Ikmaya c;:ah~an, genellikle de karamsarhk ve iimitsizlik

ic;:indeki yuva ve yeti~tirme yurdu genc;:leri ac;:xsmdan b~eye deger ko­

nular arasmda yer almaktadlr. <;ekmi~ oldugu biitiin sxkmblarla miicadele

ederken O'nun da bir insan oldugunun, olaganiistii bir varhk olmadlgmm,

diger ins_anlar gibi beslenrne, giyinme, uyuma, sevinme, iiziilme gibi his ve

ihtiyac;:larx oldugunun hatlrlanmasx, hayata olumlu bir bakx~ ac;:tsl kazandlr­

masx nedeniyle onernlidir.

Kaza-Kader jnancl: Yuva ve yeti~tirme yurdu genc;:lerinde kaza-kader ve te­

vekkiil anla)'l~mm. saghkh ve dogru bir ~ekilde olu~mast, onlarm gelecekleri

ac;:xsmdan son derece onemlidir. Bu genc;:ler ic;:inde bulunduklarx durumdan

"kader"i suc;:lamakta, fakat kaderin ne oldugunu bilememektedirler.

Anne ve babadan her ikisinin veya birisinin olmamasx, ebeveyn tarafmdan

terk eqilmeleri, ihmal edilrneleri veya bunun sonucu birtakrm kotii ah~kan­

hklar kazanrru~ olmalarx, genc;:leri, kaderi suc;:lar duruma getirebilmektedir.

Genc;:lerden bazllarmm ic;:inde bulunduklan bu olumsuzluklardan kurtula­

bilmeleri, biiyiik olc;:iide kaza ve kaderin dogru bir ~ekilde ogretilmesiyle

miimkiin olacakbr.

Kaza ve kader inanctyla paralel olarak tevekkill anla)'l~trun saghkh ve dogru

ogrenilmesi ve oziimsenmesi de son derece onernlidir. Zira dogru ve saghklx

bir tevekkiil anla)'l~l, c;:ocuk ve genc;:lerde c;:ah~ma azmini artlracak, gorev

~uurunu geli~tirecek, zorluklar kar~xsmda iimitsizlige d~meyi engelleyecek

~ir motivasyon unsuru olacakbr. Boylelikle genc;:lerin hayatlan dah~ anlamh

ve ya~anabilir bir hal alacaktxr.

'Dini 'Dan~marrhk ~e 'Din Hizmelleri J253

Ahiret jnanct: Oliim ve sonras1, insanhl< tarihinde tiim insanlarm en c;:ok

merak ettikleri, cevap aradlklart ve onlart me~gul eden sorularm ba~mda

gelmektedir. Oliim nedir? insan oldiikten sonra onu nasll bir sonuc;: bekle­

mektedir? Cennet-cehennem, ceza, mi.i.kafat, strat kopriisii, mizan, ktyamet,

mah~er yeri gibi kavrarnlar, metafizik boyutu olmas1 nedeniyle cevap ara­

nan konularm ba~mda gelmektedir. Genellikle de bu sorulara cevap, sagllklt

kaynaklar yerine, hurafe ve battl yollarla elde edilen sozel bilgilerden gel­

mektedir. Dolaytstyla bu bilgiler, insanlarm sorularma cevap olmadtg1 gibi

insanlart tattnin de etmez.

Ahiret hayatmm varhgmm, yuva ve yeti~tirme yurdu genc;:lerince bilinmesi,

onlar ac;:tsmdan onemlidir. <;iinkii yuva ve yeti~tirine yurdu genc;:leri, kendi­

lerinin hakstzllga maruz kalmalarmdan, magdur olmalarmdan; fakat diinya­

da bu hakstzllklarm diizeltilemediginden' ~ikayetc;:i olmaktadtrlar. Herkesin

yapmt~ oldugunun kar~iligtru gore.cegi, hal<llnm, hakkuu alacagt, zalimin,

zulmiiniin cezastru c;:ekecegi bir yerin oldugunu bilmesi, hayata daha olumlu

bakrrialartru saglayacaktlr.

I~inin diinyada yapmt~ oldugu iyi ve kotii davraru~larmm kar~iligtru ala­

cagrm bilmesi, ahlili ac;:tdan da insaru iyi davrant~lar yapmaya yonlendirir.

Kur'an'da da belirtildigi iizere "Kim zerre miktart hayrr ~lerse onun mi.i.ka­

fatmt, kim de zerre miktart kotiili.i.k i~lerse onun cezastru gorecektir:'30 Bu

ayet, insanlara, kimsenin yaptlgt yanma kar kalmayacaktlr mesajilll vermek

istemektedir. <;iinkii insanm oldiikten sonra yok olup gitmeyecegini, yapttk­

larmdan dolayt hesaba c;:el<ilecegini bilmesi, onu frenleyen, hatta engelleyen,

strurlayan bir inanc;:tlr. Diger taraftan, diinyada hukuk sisternleri ne kadar

ini.i.keinrnel olursa olsun, mutlak hukul<un olniast imkanstzdtr. _Diinyadaki

, 'hukuk sistemi belgelere, bilgilere ve ~ahitlerin verdigi bilgilere gore hi.i.kiim

vermektedir. Gerc;:ekte· suc;:lu suc;:suz, suc;:suz da hazen suc;:lu bulunabilir. An­

cal< ahiret hayatlnda, gerc;:ek adalet ortaya c;:tkacak, en kiic;:i.i.k bir hal<stzllga

bile yaratlct miisaade etmeyecektir. i~te bu gerc;:egin yuva ve yeti~tirme yur­

du genc;:leri tarafindan bilinmesi, onlar1, ic;:inde bulunduldart bazt olumsuz

dii~iincelerden armdtracaktlr. <;iinkii ·onlara gore diinyada bir taktm hak­

stzllklar devam edip gitmektedir. Bu bilgilerin onlar tarafrndan bilinmesi,

onlarm ruh diinyalarrm ok~ayacak, huzurlu ve mutlu bir hayat siirmelerine

katkt saglayacaktlr.

30 Zilzal, 99/7.

254 I 'Dini 'Dan~Inzanlrk ve 'Din Hizmetleri

ibadet Konulanyla ilgili Problemler: ibadetler genel olar~, insanm Allah

ile ili$kisini canh tutar. ibadetler insanlarm taVll' ve davraru$larma dikkat

etmesini, Allah sevgisi ile insan sevgisini bir araya getirmeyi, biitiin varhk­

larda sevgi ve $efkatin var oldugunu ve onun yaygmla$masuu, birle$mesini

ve biitiinle$mesini amac;:lar.31

ibadetlerin, ferdin sosyalle$mesinde, toplumla biitiinle$mesinde olduk<;a

etkili olduklar1 bir realitedir. ibadet eden ki$i ferdi olarak Allah' a yonelmek­

te, O'na dua etmekte, O'na yalvarmakta ve hi<; kimseyle payla$amad1gtru

O'nunla payla$makta, yardtm alamadtg1 konularda O'ndan yardtm istemek­

tedir. Ivsacast Allah'a giivenmekte, O'na dayanmaktadtr. i$te bu duru~,

ferde, i<;inde bulundugu olumstizluklarla ba$a <;tkmada yol gosterici, aydm­

latlcl ve ufuk a<;tct bir lalavuz olacakttr. Yuva ve yeti$tirme yurdu gen<;leri

i<;in ibadetlerin onemi biiyiiktiir. <;:iinl<ii ibadet vasttastyla <;ocuk ve gen<;ler,

i<;inde bulunduldar1 olumsuzluklardan kurtulmal< i<;in yardtm isteyecek,

dertlerini ve problemlerini yarat1c1ya iletecek, O'ndan bunlarm <;6ziimii i<;in

yardtm isteyecektir. <;:ocuk ve gen<;lerin de bu dualarmm kar$iliguu alacagt­

ru bilmeleri, onlarm hayata olumlu yalda$malarma neden olacakttr.32

Oru9: Bedeni varhgm devam etmesinin ehemmiyeti a<;tsmdan, insanlara

beslenmenin ne kadar onemli oldugunu gostermektedir.' Devletin sosyal

sorumlulugu geregi yuva ve yeti~tirme yurdu gen<;le~inin beslenmeyle ilgili

herhangi bir stkmtdart bulunmamaktadtr. Ancak, onlar kendilerine sunulan

bu iml<anlarm ne kadar degerli oldugunun farkmda degillerdir. Oru<; ibade­

tiyle yeme i<;menin ne kadar onemli oldugunu anlayacal<, ekonomil< olarak

sd<mtt ya$ayanlarm durumunu daha iyi anlama fusattiu yal<alayacaldardtr.33

Dua: Dua, kulun biitiin benligiyle Allah' a yonelerek ondan, yapamadtgt, fa­

kat elde etinek istedigi ~eyleri istemesidir. Dua, kul ile Allah arasmda ku­

rulan bir diyalog gibidir. Duayla ki$i, halini Allah'a arz etmei<tedir. Nitekim

Kur'an'da bu diyaloga i$aret edilmekte ve $6yle buyrulmaktadtr. "Kullarrm

sana, beni sordugu vakit de ki, ben herhalde _y_akuum. Dua edenin duasuu

bana dua ettigi anda i$itir, ona kar$dd< veririm. 0 halde kullarrm da benim

davetime uysunlar ve bana inansmlar, umu,lur ki dogru yolu bulurlar:'34

31 Beyza Bilgin-Mualla Sel«;uk, Din Ogretimi Oiel Ogretim Yiintemleri, 2. Baskr, Gun Yaymcrhk, s. 96

32 Saadettin Ozdemir, islam'da lbadet Psikolojisi, (YLT), AOSBE, Erzurum 1992, ss. 48-50.

33 Ahmet Hamdi Akseki, Yavrufaflmlza Din Dersleri, Gaye Matbaasr, Ankara tarihsiz, ss. 277-279.

34 Bakara 2 /186.

'Dini 'Dam[manlrk '/e 'Din Hizmetleri J 255

Ayette dua edene Allah'm yakm oldugu, dualarm edildigi anda, edilen ta­

rafmdan duyuldugu ve ona kar~Wk verildigi belirtilerek, ferde yarat:J.cmm

davetine uymas1 tavsiye edilmektedir. Duantn kabul edilecegine olan inans;

ve kabul edilecegiyle ilgili verilen teminat yuva ve yeti~tirme yurdu gens;Ie­

rinin hayatlarmm olumlu ~ekillenmesinde, onlart hayata baglamada katlast

muhakkaktrr.

Bayram Namazlart: Bayrarnlar sevins;, ne~e ve kavu~ma giinleridir. insan­

lar e~, dost, akrabalartyla gorii~ecelderi is;in sevinmekte ve ne~elenmektedir.

insanlar bayram vesilesiyle bir araya gelmekte, s;ok yakm akrabalar bile bu

bayramlar vesilesiyle gorii~ebilmektedir. Onun is;in· bayrarnlarm toplaytct­

W<, bir araya getiricilik gibi bir ozelligi vardtr.

Yeti~tirme yurtlart gens;Ieri is;in bayramlar farkh bir anlam ta~rmalctadtr.

Ancak farkh duygu ve dii~iincede olan gens:ler de vardtr. Dikkatimizi <;:ek­

tigi i<;:in burada baz1 gorii~lere yer vermenin yararll oldugu kanaatindeyiz.

Gens;lerin ifadelerinden ve gorii~melerimizden sonucu anladlguruza gore

onlar, genelde bayrarnlar1 ldasik anlamda dargmlarm bart~mast, dostlarm,

akrabalarm birbirine kavu~mas1, kabirlerin ziyaret edilmesi olarak deger­

lendirmekt~dirler. Gen<;:ler, bayrarnlarla ilgili dii~iincelerinde ~u ifadelere

yer vermektedirler: "l(i~ilerin bir araya gelerek bart~malart, ayrilik ac1smm,

yani stkmnsmin giderilmesi"; "Bayrarnlarda dostluk hisleri kuvvetlenir";

"Bayrarnlarda hem insanlar kucalda~1yor, hem de bir takrm sorumlululdar1

insanlara hat:J.rlab.llyor"; !'Bu bayramda kiisler bar1~1p baz1 garipler sevini­

yor"; "Bayrarnlarda insanlarm ili~kileri artlyor"; "Miisliimanlar o giinlerde

Allah'm emrettigi ~ekilde eglenmeliler" Gen<;:lerin ifadelerinden de anla~l­

lacagt iizere onlar sozlerinde bayrarnlarla ilgili temennilerini, ya~amiJ.).< is­

·rediklerini ve ya~adlklartyla, bayrarnlar1 degerlendirmeye <;:all~maktadlrlar.

Bayrarnlara yalda~1m hususunda, gen<;:ler arasmda olumlu gorii~ ve ifade­

lerin yanmda olumsuz olanlarm da var oldugunu gordiik. Bir gen<;: "Biz o

(bayram) tadl ya~ayanuyoruz. <;iinki.i ailemizden uzagiZ ve her zaman bay­

ram gelince yine yalruz kalacaguruz aldlrruza geliyor" sozleriyle bayrarnlar­

da yalruz kalma iiziintiisiiniin, stkmt:J.smm adeta bayrarnlarm gelmemesini

istemesine yo! a<;:abildigini belirtmektedir. Gen<;: i<;:in bayram, olumsuzluk

ve iiziintiiniin giindeme gelmesi demek oldugundan bayrarnlar hakkmda,

iizerinde durulmas1 gereken bu ifadeleri kullanmt~b.r. Bir diger gen<;: ise,

"Ger<;:egi soylemek gerekirse Ramazan ve Kurban Bayranu diye bir ~ey bll­

miyoruz. Vallahi bize bayrarnlar her giinkii gibi geliyor. <;lklyoruz sokak-

256 I Vini Vanr.[manlrk ie 'Din Himrtlltri

ta avanak avanak geziyoruz" sozleriyle bayramlara olan yatda~urum ortaya

koymaktadtr. Onun "Ramazan ve Kurban bayram1 diye bir ~ey bilmiyoruz"

ifadelerinden, aslmda bayramlan bildigi fakat kendi diinyasmda bir anlam

ifade etmedigi anla~tlmaktadtr. Bkz. Ozdemir, Korunmaya Muhtaf Genfle­

rin Din Ogretimi ihtiyaflan, ss. 132-134.

<;:unkli onlardan c;ok az bir kism1 bayramlarda mevcut a.qne-baba veya ya­

kinlanrun yanmda bulanabilme imkaruna sahiptir. Geri kalan c;ogunluk ise,

barmmakta olduklar1 yurtlardal<i arkada~lar1yla ve yurtta c;ali~makta olan

personelle bayramlar1 kutlamaktadtr. Genc;lerin, bayramlarda bu tekdiize­

likten kurtulabilmeleri ic;in degi~ik bir ortam haztrlanarak yaptlacak etkin­

likler, genc;lerin toplumla entegrasyonu ac;ISmdan onernlidir.35

Sosyal hayatta onernli yerleri olan dini bayrarnlarm kutlanmas1 ihtiyacmm,

ye~tirme yurdu gen<;leri ic;irl de onernli oldugu bir gerc;ektir. Genc;lerin

toplumla kayna~masmda, aile baglarmm glic;lendirilmesirlde, aralarmdaki

ktrgmWdarm ortadan kaldtril.masmda dini bayramlarm roliinden yararla­

nil.malidtr. Bu genc;lerirl bayramlarda unutulmamalart ve ihmal edilnleme­

leri, toplumun onlara verecegi en biiyi.ik hediyedir. Genc;lerin bayram sevin­

cini payla~mak, dertleriyle, slkinttlariyla az bir siire de ilgilenmek, onlarm,

bayram co~kusu ya~amalarma bir katki saglarru~ olacakttr.

<;:ocuk yuvas1 ve yeti~tirme yurdu gen~leri bayramlarm, kendileri ac;1smdan

ayr1 bir onemi oldugunu ve var olan olumsuz dli~iincelerini yok ettigini be­

lirtmi~lerdir. Genc;lere teo~ik bilgiler verilmesi yanmda (pratilcte) uygulama­

da da onlarla bayramda birlil<te olma, evlere gotiirme, ozel programlar dii­

zenleme, ailelerin, genc;lerin ic;inde bulunduklari psikolojiyi de goz oniinde .

bulundurarak, planli prograrnli ziyaretc;iler kabul etmesi, onlarm ~ahsiyet

ve ki~iliklerini bulmada yardtmc1 olacak etkinlikle~ arasmda saytlabilir.36

C. Huzurevlerinde Dini Daw~manhk ve Din Hizmetleri

Ya~lllik, insan ya~anurun evrelerinden biri olup, her fert bir giin o basama­

ga ula~acaktlr. Dogwnla ba~layan hayat, c;ocukluk, genc;lik, yeti~kinlik ve

ya~lllik (yeti~kinlik ve ya~lllikla ilgili bunlar1 da ayrrma tabi tutan c;ok farki.I

gorii~ler vardtr) olarak sllllflandtrtlmi~t:J.r. Herne kadar ya~lllik insanlar ta­

rafmdan sevirnsiz olarak goriilse de, ya~ayan herkes bir giin onunla yiizle~e-

35 Ozdemir, Korunmaya Muhta~ Gen~lerin Din Ogretimi lhtiya~lan, ss. 130-131.

36 Ozdemir, Korunmaya Muhta~ Gen~lerin Din Ogretimi lhtiyat;lan, ss. 132-135.

Vini 'Dam~matzlrk ~e Vi11 Hizmelleri I 257

cektir. Her organizmamn belirli bir siiresi oldugu gibi insanlar ic;:in de belli

bir siire vardrr. Fakat bu siire bazuart ic;:in zorlu basamaklardan olu~makta,

bazuar ic;:in de kolay ve huzurlu bir ya~am ~ekli olabilmektedir.37

Ya~hltgm hangi ya~ta ba~layacagtyla ilgili olarak bir taklm gori.i~ ayrll.Ildart

oldugtinu soyleyebiliriz. Bunun nedeni, insanlarda ya~lanma ozellilderinin

degi~ik ya~larda ortaya c;:tkmastyla alakaltdtr. Bir ki~ide bir ya~hltk belirtisi

60 ya~mda ortaya c;:tkarken, ama bir digerinde bu, 75 ya~mda olabilir. Aslm­

da en dogru yakla~tm, insanlarda ya~hltgm hangi ya~ta ba~ladtgmdan ziyade

ki~ide biyolojik, psikolojik ve sosyolojil< ya~lanmanm hangi ya~ta ba~ladtgt­

dtr.38 <:;iinki.i ti.im insanlart ayru kategoride degerlendirdigirniz zaman bir

taktm hatalara di.i~ebiliriz. Yapuan genellemenin her zaman istisnalart ve

hatta bazen de kuralt tamamen ortadan kaldrrtct durumlart olabilir. <:;i.inkii

yapuan genellemeler iilkenin sosyal, kii.ltiirel, ekonomik refah di.izeyi, hatta

inane;: durumuyla ilgilidir ve bunlarda ki~iden ki~iye, iilkeden iilkeye degi~­

kenlik gosterebilir.

IG~i ailesiyle, c;:evresiyle, akrabalartyla, i~ ve meslek arkada~lanyla, toplum­

da aldtgt rol kadartyla, ili~kisini siirdi.irdi.igu siirece, ki~i ic;:in ya~hltktan pek

faz;la soz edilemez.39 Burada ya~Wara deger verilmesi ic;:in mutlal<a iiretime

katkt yapmalart gerekir gibi bir di.i~i.inceyi kabul etmek dogru bir di.i~i.ini.i~

degildir. ilkel topluluklarda oldugu gibi, ya~ltya iiretime katkt yaptlgt siire­

ce deger veren, i.iretimden di.i~i.ince de ondan kurtulmal< isteyen40 ki~ilerin

gi.ini.imi.izde de olmast muhtemeldir. Bu di.i~i.ince ve zihniyet degi~ikliginin

ancak egitim ve zamanla a~uacagt kanaatindeyiz.

tnsanlar her ya~ta ve donemde egitilebilir ozelliklere sahiptir. Ancak bilin­

_mesi gerekir ki, her donemde verilecek olan egitimin ozellikleri, yontemi,

muhataplart, fiztki ve psikolojik ~artlart, motivasyonlart, ogrenmeye kar~t

haztr bulunu~luk durumlart farkltdrr. Konumuz itibariyle de burada bizim

sozi.ini.i ettigirniz muhataplar da ya~Wardrr. Ya~Warm genel egitim ve ogre-

37 Ya~hl1kla ilgili geni~ bilgi ic;in bkz: Bekir Onur, Geli?im Psiko/ojisi, lmge Kitabevi, Ankara 1995, ss. 201-243.

38 Yeti~kinlik donemi ve bu donemin ozellikleri ic;in bkz. Mustafa Koylil, Yeti$kin Din Egitiminin Teorik Temelleri, Eti.it Yayrnlan, Samsun 2000. ss. 38-77.

39 Mahmut Tezcan, "Toplumsal Oegi~me ve Ya~hhk: Aile Yaztlart 2, Oerleyenler: Beyli.i Dikec;ligil, Ahmet ~igdem, Ba~bakanhk Aile Ara~t1rma Kurumu, Ankara 1991, s. 243 . .

40 MahmutTezcan,"Toplumsal Oegi~me ve Ya~hhk~ s. 238.

258 I 'Dini 'Dani$1110IIilk ve 'Din Hizmetleri

timleri yarunda, din egitimi hizmetleri ac;:1smdan ozellikledni ve bu egitim

ogretim faaliyetlerinde kullarulacak yontem ve teknikleri dogru belirlemek,

yapuan etkinligin kalitesini artrracaktlr.41

Ya~lllikta verilmesi dii~iinillen din egitimi hizmetleriyle ya~War, degi~imi,

hayati anlamlandrrmaYJ., olaylar1 daha iyi degerlendirmeyi, gelecege alan il­

gilerini daha diri tutma}'l6grenecelderdir.42

Huzurevlerinde sunulmakta olan din hizmetleri Diyanet i~leri Ba~kanhg1

(DiB) ile Sosyal Hizmetler ve yocuk Esirgeme Kurumu (SHGEK) arasmda

yapuan bir protokol c;:er~evesinde yapumakt_adrr. Bu protokole gore DiB ile

SHGEK'e bagh huzurevlerinde din hizmetleri geic;:ekle~tirilmektedir. Yalruz

burada yaygm olan ve her huzurevinde olmasa da bir klsmmda uygulan­

makta olan k1snu, daha ziyade dini giin ve gecelerde yapuan etkinliklerdir.

Bu giin ve gecelerde programlar hazrrlanmakta ve bir takrrn etkinlikler dii­

zenlenmektedir. Boyle bir protokol olmasma ragmen diizenli, planll, prog­

ramh ve kaliteli bir hizmetin sunuldugunu soylemek pek de miimkiin go­

zillanemektedir.

Huzurevlerinde standart bir uygulamarun olmamas1, bu kururnlarm idari

ve yonetim olarak farldl kurulu~lar; belediye, valGf, dernek ve tiizel ki~ilik­

lere ait olmalarmdan kaynaklanmaktadrr. Bunun neticesinde, uygulamalar

ki~iye, kuruma, vakfa ve dernege gore degi~mekte ve·c;:ok farkh uygulama­

larla kar~ua~limaktadrr. <;:iinkii yukar1da soziinii ettigimiz protokol SHGEK

ile DiB arasmda yapurru~trr. DolaYJ.slyla SHGEK'e bagh olan huzurevleri dl­

~mdal<i diger huzurevlerini kapsaytci degildir. Hal boyle olunca da belediye,

vakil, dernek tiizel ki~ililder ve azmWdara ait huzurevleri, bu konuda tama­

men kendi isteklerine b1rala.lnu~trr. Bu durum dogal olarak farkh uygulama­

lari beraberinde getirmi~tir.

Huzurevlerinde sunulacak olan dini daru~manhl< ve din egitimi hizmetleri­

ni, Bau'dal<i anlanuyla manevi bakrrn c;:erc;:evesinde dii~iinmek miimkiindiir.

Manevi baklmm gerc;:ekle~ebilmesi ic;:in oncelikle bu alanda yeti~mi~ elema­

na ihtiyac;: vardrr. Manevi bakrrn hizmetlerinin sadece gonilllilliik esasma

gore yiiriitillmesi dogru degildir. yiinkii iyi niyetle fakat bilinc;:sizce yapuan

41 KoyiU, Yeti~kin Din Egitiminin Teorik Temelleri, ss. 151-213; Mehmet Ruhi Kalem, Ya~hlarm Din

Egitimi ve Ogretimi A~1smdan Problem ve Beklentileri, (Yaymlanmam1~ Yuksek Lisans Tezi), UO Sosyal Bilimler Ens:titiisu, Bursa 2006. ss. 91-101.

42 AkifKIIavuz, Ya~lanma Donemi Din Egitimi, Arasta Yay., Bursa 2003, ss. 15-23.

'Dini 'Dam~manlrk ~e 'Din Hizmetleri I 259

i~ler, bazen olumlu netice elde edilmesi beklenirken, hayal kmkhgt yarata­

bilmektedir. Onun i<;in manevi hizmetler kavrarrurun c;:erc;:evesinin ne ola­

cagt, nasli yiiri.itiilecegi, kimlerin bu hizmeti verecegi gibi hususlarm c;:ok iyi

belirlenmesi laztmdtr.

Huzurevlerinde, -baglt olunan birim veya yonetim ~ekline gore- din egitimi

hizmetleriyle ilgili uygulamalar, farkb.hk arz etmektedir. Bizirn ula~abildi­

gimiz kadar1yla huzurevlerinde mevcut duruma gore -diizenli olmamalda

birlil<te- yalruzca dini gi.in ve gecelerde baz1 dini etl<inl.ikler di.izenlenmekte­

dir. Bunun dt~mda huzurevindeki ya~Wara yonelik, rehabiliteye katl<1 amac;:­

lt, moral motivasyon destegi veya dini daru~manhl< ve rehberlik anlamm­

da hic;:bir faaliyet yi.iri.iti.ilmemektedir.43 Ancak, bazt kurulu~larda bulunan

imam-Hatip kadrosundal<i gorevliler, dini pratiklerle ilgili sorulara cevap

vermektedir. Boyle bir hizmetin olmast, olumlu olmakla birlil<te, olduk<;a

da yetersizdir.

Yaplian ara~ttrmalar ya~Warm dine ilgi ve doni.i~lerinin oldukc;:a yogun ol­

dugu yoni.indedir.44 Bunun elbette l<i farkh nedenleri vardtr. Biz burada bu

nedenler iizerinde durmal< yerine, huzurevlerinde dini daru~manhl< ve din

egitimi ile ilgili sorunlar i.izerinde duracag1z.

Huzurevlerinde dini daru~manhl< ve din egitimi hizmetleriyle ilgili, di.izenli

olmasa da b~1 etkinlikler yaplimal<tadtr. Ancak, bunlarm yeterli ve saghldl

oldugunu soyleyebilmek mi.imki.in degildir. Verilecek hizmetin nasli ve ne

~ekilde olacag1, bu hizmeti kimlerin verecegi gibi batt belirsizlikler vardtr.

Onun i<;in sorunun kaynaklarlill dogru tespit ederek, sagWdi oneriler orta­

ya koymamiZ gerekir. Bunlan h~zurevi yonetiminden, il mi.iftilli.iklerinden,

mevzuattan, huzurevi sakinlerinden, yeterli ve nitelikli gorevlinin olmama­

smdan kaynaklanan nedenler olarak sualamal< mi.imki.indiir.

43 Batrda, ozellikle Almanya ve Avusturya'da Huzurevlerinde Dini Danr~manhk ve Rehberlik

konusunda onemli bazr uygulamalar vardrr. Geni~ bilgi is:in bkz. "Was ist See/sorger h!m.;LL www.seelsorge-im-alter.delleben-im-alter/horizonte/seelsorge/02.07 .2009; Katholiken in Wien:

Altenseelsorge gewinnt an Bedeutung Katolikler News OS. OS. Haberler 09. 200S 09. 200S http:

//religion.orf.at/projekt02/news/OS09/ne0S090S statistik.htm:http://www.kirche-celle.de/

service/altenseelsorge.html 01.07 2009.

44 Mustafa Arslan, Geleneksel ve Ya~h Dindarhgr Ta~rada Sosyal Hizmet Alamayan Ya~hlann

Dindarhk Durumlan Ozerine Bir lnceleme, If. Ulusal Ya~ltltk Kongresi, Cumhuriyet Oniversitesi Fen

Edebiyat FakOitesi, Sivas 7-8 Mayrs 2008, ss. 212-213.

260 I 'Dini 'Dan~manilk ve 'Din Hiznretleri

Huzurevi yonetiminin din egitimi hizmetleriyle ilgili olumlu-olumsuz go­

rii~leri bu kurumlarda yap!.lacak olan din hizmetlerini de etkilemektedir.

Kurum yetkilisi din hizmetlerinin gerekliligip.e inaruyor, bu hizmetin ya~­

Jmm rehabilitesine katklSl olduguna inaruyorsa, bunun is;in bir takun im­

kanlar·hazrrlamaktadrr. Ancak, huzurevi yetkilisi, din egitimi hizmetlerini

ki~isel bir ihtiyas; olarak gormiiyorsa veya olaya ideolojik bir bakJ.~ as;tstyla

olumsuz yakla~tyorsa -ki birs;ogunun gerek<;esinin yapnu~ oldugumuz ara~­

tlrma sonucu ideolojik oldugu kanaatine varchk- kurumda din hizmetlerine

ihtiyas; olmadtglill belirterek, problemle yiizle~mekten kas;rnmaktadrr. Bu

durum, sorunun s:oziimiinii giis;le~tiren sebeplerin ba~mda gelmektedir. . .

Diger bir husus ise, huzurevi yetkilisinin gerekli adrrnlart atmasma ve gi-

ri~imlerde bulunmasma ragmen din hizmetleri konusunda yetkili k!.l..man

miiftiiliikten yeterli destegin gelmemesi ve bu nedenle bir sonus: almama­

stdrr. Burada miiftiiliiklerin gerek<;esi ise, kendilerinin ·yeterli elemaru ol­

madtgt is;in gonderemedikleri ~eklindedir. Burada kurumlarm, birbirini

sus;lamalarmdan ve i~in, ~ilerin ihtiyarma brralalmasmdan ziyade, soruna

kal.J.c1 bir <;oziim getirilmesi gerekmektedir. Bu da bir mevzuat degi~ikligine

ihtiya<; oldugunu gostermektedir.

Huzurevi sakinlerinin genelinin saghk durumlarmm egitim-ogretime mii­

sait olmamast, onlarm kendilerini bir takJ.m yeniliklere kapal.J. hissetmeleri,

hastahk, terkedilmi~lik, hayattan beklentilerinin bitmi~ olmast, toplumun

ve devletin kendilerine sahip <;tkmadtgt hissi, onlart ilgisizlige sevk etmekte­

dir. Esasen ya~hhk donemi, insanlarm diinya i~leriyle tiim ili~kilerini kestigi,

diinyaya kiistiigu bir donem degildir. Onlar bu donemlerinde, daha once

edinmi~ olduklart deneyim ve tecriibelerini gelecek nesillere aktarabilecek­

leri bir donemdedir.45 Onlara deger verilmeylp, saygt duyulmamast, onlarm

hayatla baglarlill koparan olumsuzluldardan biridir. Bu ilgisizlik diger alan­

larm yanmda din egitimi hizmetlerini de olumsilz yonde etkilemektedir.

<;:iinkii kendisini her ~eye kapatan bir insan, egitime dolaytstyla din egitimi

hizmetlerine de kapatmaktadrr.

Yeterli ve nitelildi dini daru~manhk ve din egitimi hizmeti sunacak ilahiyat­

<;J.larm olmamas1, huzurevlerindeki dini daru~manhk ve din hizmetleriyle ·

45 Fiisun Atat;, lnsan Ya~ammda Psiko/ojikGe/i~im, Beta Bastm Yaytm Dagt., lstanbull991, s. 407;

Melek bzer, Ozlem bzsoy Karabulut "Ya~hlarda Ya~am Doyumu• Geriatri 6 (2}: ss. 72-74, 2003,

http:Ugeriatri.dergisi.org/pdf/pdf TJG 146.pdf 8.06 2009.

'Dini 'DanJimanlrk ve 'Din Hiznrelleri I 261

ilgili sorunlardan birisidir. ilahiyat Faki.ilteleri programlanru inceledigimiz­

de ilahiyat Faki.iltelerinde Ya~lillk Psikolojisi, Yeti~kin Egitimi, PDR Ozel

Alan Dersleri gibi derslerin olmac:hgllli gormekteyiz. ilahiyat Faki.iltelerinde

ogrencilerin yeterli temel ilahiyat alan bilgisini ainu~ olmalan bu proble~ .

<;ozmek i<;in yeterli degildir. Herkes<;e kabul edilecegi gibi t~k ba~ma alan

bilgisi, hi<;bir alanda <;oziim i<;in yeterli degildi:r. Mesleklere gore ozel alan

bilgisi farkWa~makta~. Sosyal hizmetlerin onern? bir boliimiinii olu~turan

huzurevinde gorev yapabilmek i<;in de hi<;bir formasyon almadan, herhan­

gi bir alanda egitim hizmeti verebilmek miimkiin degildir. Hatta iyi niyet

olmasma ragmen formasyonsuzlul< hazen yanlt~ sonu<;lar doguracak ve bir

tal<llTl olumsuz geli~meleri de beraberinde getirecektir. Onun i<;in alan bil­

gisi yanmda hangi alanda hizmet verilecekse o alanm formasyon bilgisinin

de ahnmas1 gerekmektedir.

Bilindigi gibi iilkemizde huzurevleri farkh statiilerde bulunmaktadrr. Hu­

zurevlerindeki bu <;ok ba~hhktan dolayt her huzurevi idarecisi, personel

istihdam1, etkinlik ger<;elde~tirmenin zorlugu gibi farkh nedenlerden dola­

Yl rehabilite hizmetlerinin tamamilll verememektedir. <;iinkii her hizmet

bir kiilfeti ve ek bir yiil<iimlilliigii getirmektedir. Huzurevlerinde din egiti­

mi hizmeti vermenin elbette ki baz1 zorluklar1 vardrr. Dolayts1yla yul<ar1da

bahsettigimiz, DiB ile SH<;EK arasmda yapuan protokole, kar~ua~uan ba21

zorluklardan dolayt sadece SH<;EK'e bagh kurumlarda, dini giin ve gece­

lerde uyulm~a, diger kurulu~larda ise uyulmamaktadrr. Yme, baz1 huzu­

revlerinde imam-Hatip kadrosunda istihdam edilen personelin bu kurum­

larda yeterli derecede rehabilite, moral motivasyon ve dini daru~manhk ve

rehberlik hizmeti verebilmesi miimkiin degildir. <;iinkii egitim donemleri

itibariyle ele almdlgmda, bu ki~ilerin bu alanda formasyonlarillill yetersiz

oldugu herkes<;e bilinmek!=e ve kabul edilmektedir. ~u an bu ki~ilerin bu ku­

rumlarda yaprm~ olduklar1 hizmetler, sadece giinliik toplu ibadetlerin veya

bazl dini pratiklerin yerine getirilmesine yarillmcl olmaktan ote bir davra­

ru~ degildir.

Huzurevlerinde din egitimi hizmetleri alanznda giirev yapacak personelde

bulunmasL gereken iizellikler: Huzurevlerinde gorev yapacal< tiim personel

ozellikle, ya~Warm ozel durumlar1 ve ya~lillk psikolojisi konusunda formas­

yon sahibi olmahdrr. <;iinkii bir hizmet elemarurun hizmet edecegi hedef

kitlenin ozelliklerini, isteklerini, duygu ve dii~iincelerini bilmemesi, onlara

gotiirecegi hizmeti de olumsuz yonde etl<ileyecektir. Bu ~ekilde ~i, tarn-

262 I 'Dini 'Damjmanilk ve 'Din Hizmetleri

madlgt ve hic;bir bilgisi olmayan bir alanda yol almaya c;a.ll~acaktrr ki, bu da

dogal olarak ba~arlSIZIIgt neden olacaktrr. I~inin hizmet alanuu bilmesi,

onlara goti.irecegi hizmetin kalitesini de artlracaktrr.

· Bran~la~marun on plana c;lktlgt giiniimilzde, ya~Wara hizmet konusunda

da u'zmanla~ma onemsenmelidir. insarun dogumundan itibaren ba~Iayacak olursak, nastl ki; anaokullarmda anaokulu ogretmenleri, ilkogretimin birin­

ci kademesinde siDJ.f ogretmenleri, diger smillarda da bran~ ogretmenleri

gorev yaptyorlarsa, ya~Wara hizmet konusunda da ya~li psikolojisi ve y~li­

likla ilgili formasyon sahiplerinin go rev almasma ozen gosterilmelidir.

Huzurevlerinde din egitirni hizmetleri alanmda gorev yapacak·personelin

ogrenimleri siCasmda; temel ilahiyat bilgileri, sosyal hizmetler ve genel kiil­

tiir formasyonu almt~ olmalarma onem verilmelidir. Aynca sosyal hizmet

ba~hgt altmda mutlaka ya~Wara yonelik bir taktrn bilgi ve tecriibe arhrtCl

ders ve uygulamalara yer verilmelidir.46

D. Sonne;

insan yaratlli~I geregi inanma ihtiyact alan ve inanmaya miisait bir varhkt:Ir.

Tarih boyunca inanc;stz fa~ayan, hic;bir inanct benirnsemeyen bir toplulu.:

ga rastlantlmarru~tlf. Pek c;ok ara~t:Irma bunu tarti~masti bir ~ekilde ortaya

koymal<tadlf. Oyleyse burada kar~lffilZa ~oyle bir sorun c;Ikmaktadir: insan

neye, nic;in, nastl, neden inanma.ll, dogruyu nastl bulma.lldir? i{ite bunun

ic;in biz c;ocuk yuvas1 ve yeti~tirme yurtlarmdaki c;ocuk ve genc;lerin ileriki

ya~larda toplumla kayna~aral<, ic; ic;e olduldar1 donemde toplumdan sayut­

larunamalart ic;in, ic;inde ya~adtklar1 taplumun inanciru bilmelerini ve taru­

malariru onemsiyoruz. <;ocuk ve genc;lerin baz1 dini bilgileri ogrenmekle

a~lfiliklara kac;acaklart, toplurnla kayna~amayacaklar1 gibi endi~elerin yer­

siz, ilm.i dayanaklardan yoksun ve mesnetsiz aldugunu dii~iinmekteyiz. Ve­

rilecek alan din hizmetleri onlara zarar vermenin aksine, anlar1 toplurnla

biiti.irtle~tirecek,sasyalle~tirecektic

<;acul< yuvast ve ye~ti.rme yurtlarmda c;ocuk ve genc;lere sunulacak alan dini

daru~manl1k ve rehberlik hizmetleri, anlarm ta;lurnla entegra~yonunu sag­

layan en onemli hare; olacaktlf. ic;inde ya~adlgmiZ toplwnun c;agunlugunun

inandtgt dinden bihaber ya~ayan bir ~i, a taplumun kiiltiiriinii, adetlerini,

46 Ornegin ~u derslere yer verilebilir: Geli~im Donemleri ve Ozellikleri, Ya~hlrk Psikolojisi, Hasta

Psikolojisi (Baz• ya~lrlann hastahklannm ozelliklerini bilmek, onlara verilecek hizmette kaliteyi art1racakt1r.), Ya~am Boyu Ogrenme, Terapi Uygulamalan, Yeti~kin Din Egitimi.

'Dini 'Dampllanlrk ~e 'Din Hizmetleri J 263

geleneklerini, ~iirini, edebiyat:uu, sanat:uu, mimarisini nasil anlayacaktrr? Yuva

ve yurt ortammdan ayn.hp topluma katildildarmda onlarla nasil ile~im lm­

racaktrr? Bu ki~ilerin ileride sag.h.k.h bir ile~im lmrmasrm beklemek dogru

bir yald~un olmayacaktrr. Bu ileti~im kopuldugu sonucunda, ic;:inde ya~adig1

toplumla kavga.h bir ki~ilik ortaya <;:1kacaktrr. Bu, hem o topluluk ic;:in, hem

de o c;:ocuk ve gene;: ic;:in istenmeyen pek c;:ok sorunu beraberinde getirecektir.

Biz var olan bu ihtiyac1 sag.h.k.h bir ~ekilde gideremedigimiz zaman, bu ihtiyac;:

saghl<slZ bir ~ekilde ve nitelil<siz ld~iler tarafmdan giderilecektir. i~te asil c;:o­

cuk ve genc;:ler ic;:in kac;:rmlmas1 gereken durum budur.

c;ocuk yuvas1 ve yeti~tirme yurdunda barmmakta olan c;:ocuk ve genc;:lerin

ozelli.lde Allah'm var.hg1 ve slfatlari, melelder, lmtsal kitaplar, peygamberler,

kaza ve kader, ahi.ret hayatl gibi inane;: konular1yla, namaz, oruc;:, dua gibi

ibadet konular1 ve ahlak konular1yla ilgili bilgileri ogrenmek istedikleri ayru,

zamanda bu konulardald problemleriyle ilgili "Dini Daru~manlil< ve Rehbet­

lik Hizmeti" alma konusunda ilgi ve istelderinin oldugu, ilm.i ara~trrmalar

sonucu ortaya konmaktadrr.

Yuva ve yeti~tirme yurtlarmdald genc;:lerin ileride daha saghl<.h, daha mutlu,

daha egitimli, daha huzurlu birer fert olmalar1 i<;:in, ~u hususlara dild<at edil­

melidir: Mevcut durumda yuva ve yurtlarda, c;:ocul< ve gen<;:lere "Dini Daru~­

manl!k ve Rehberlik" adma hi<;:bir hizmet sunulmamal<tadrr. inane;:, bo~lugu

asia kabul etmez. DolayiSlyla bu bo~lul<, saghl<.h bir dini bilgiyle dolmazsa,

hurafe ve batil inanc;:larla doldurulmaya c;:a.h~Ilacaktrr. Bunun sonucunda,

toplumda ortaya c;:Ikan hurafe ve batil inanc;:lar, yayg1nla~acak ve telafisi gi.i.c;:

sorunlar ortaya <;:Il<aracal<tir. Boyle bir hizmetin yuva ve yurtlarda verilme-

' "mesi, konunun tam merkezinde bulunan yuva ve yurt genc;:lerirlin ihtiya<;:

duyduklar1 dini konularda cevap bulamamalart, bunun sonucunda da hu­

rafe ve batil inanc;:larla ba~ ba~a buakilmalar1 anlamma gelmel<tedir. Boyle

bir olumsuzluk hem toplum ic;:in hem de yuva ve yeti~tirme yurdu genc;:leri

a<;:tsmdan arzu edilecek bir sonu<;: degildir. Bu durumun ortaya <;:Il<masmm

nedenleri tamamen ortadan kaldrrllma.hdu.

Yurtlarda, genc;:lerin din ogretimiyle ilgili ihtiya<;:larma cevap verecek ve or­

taya c;:Il<acak muhtemel sorunlarma yardimc1 olacal<, gerektiginde genc;:Ierin

miiracaat edebilecelderi temel dini kaynaklar1 ihtiva eden bir ki.i.ti.i.phane

buluruna.hdrr.

264 I Vini Vanijmanlrk ~e Vin Hizmetleri

SH<;EK kanununda yapuacak olan bir degi~iklikle yuva ve yeti~tirme yurt­

lannda mutlaka, dini konularda kar~Ila~Ilan gtic;:li.ilderi a~ma hususunda

yardrmct olmak amactyla ilahiyat Faki.iltesi mezunlarmm "Sosyal Hizmet

Uzmaru" stattisiinde _"Dini Daru~manltk ve Rehberlik" uz~aru olarak hiz­

met S1;ffiabilmelerine imkan saglanmaltdrr. Bu iml<an saglanmadtgt zaman

ehliyetsiz ki~ilerin soz konusu alanda faaliyet gostermesine zemin hazrrlan­

maktadrr. Onlarm vermi~ oldu~ dini bilgileri ogrenen insanlar da yetersiz

kaynaklardan bilgi edinmi~ olmaktadrr. Ha.Ibul<i din, uzmanl.tgt gerektiren

bir alandrr. Herkesin soz sahibi olmas.t, uzmanm.t~ gibi c;oziimler tiretmeye

c;al.t~mas1, c;oztim yerine c;:oztimsiizltigti getirecektir.

ilahiyat Faktilteleri, mevcut yap1 ic;erisinde hizmet alanlar1 dikkate almdl­

gmda, mesleki formasyon ac;1smdan yetersiz kalmaktadrr. Onun ic;in istih­

dam alanlart goz on tin de bulundurulaiak bir yapuandrrmaya gidilmelidir.

Huzurevlerinde sunulacak olan din egitirni hizmetlerinin amact diizenli ve

programh bilgi vermekten ziyade, huzurevi sakinlerinin taleplerini kar~Ila­

ma ve onlara moral-motivasyon destegi verme formatlnda olmaltd!r. <;tinkti

ya~luara deger vermek, onlara sevildilderini belli etmek, onlann bedeni ve

zihni, tecrtibe ve deneyirnlerinden istifade etmek ve bu istegi onlara hisset­

tirmek, ya~Warm hayata baglanmalarma, onlarm hayattan· zevk almalarma

ve mutlu bir ya~am stirmelerine pozitif katkl saglayacaktrr.

'Dini 'Dinl/mDnlrk 1'e 'Din Hizmetleri I 265

I<aynak~a

"1994 Yilinda SH<;:EK Tarafmdan Yiiriitiilen Hizmetler'; SH(:EK Dergisi,

c.1, SaYJ.:2, Ankara 1985.

"75. Kurulu~ Yilinda SH<;:EK'in Bugiinu'; SH(:EK Sosyal Hizmetler Dergisi,

y!l:1, sa}'l: 2, Ankara 1997.

"TURKiYE <;:OCUK ESiRGEME KURUMU TARiHSEL GELi$iMi'; SH­

. (:EK Sosyal Hizmetler Dergisi, ytl:1, sa}'l:2, Ankara 1997.

AKOL, Osman K. Kimsesiz (:ocuklar, Ornek Matbaas1, l~lkhan, Ankara

1950.

AKSEI<i, Ahmet Hamdi. Yavrularumza Din Dersleri, Gaye Matbaas1, An­

kara tarihsiz.

AKTUG, Fatma ve arkada~Jan. "Hasta ve Ya~ll Bakun Elemaru Yeti~tirme

Projesinde 'Din Hizmetleri Egitimi' brnegi" I. Din Hizmetleri

Sempozyumu, cilt:2, DiB Din Hizmetleri Dairesi Ba~kanllgt, An­

kara 2008.

AKYOZ Emine. Ulusal ve Uluslararast Hukukta (:ocugun Haklarmm ve

Guvenliginin KorunmasL, MEB Basunevi, Ankara 2000.

AKYOZ, Yahya. Turk Egitim Tarihi, Kiiltiir Koleji Yaymlar1 2, 4. Basla, is­

tanbul1993.

ALTA$, Nurullah. "Dini Dan1~manhgm Teoril< Temelleri'; Ankara Univer­

sitesi ilahiyat Fakii.ltesi Dergisi, cilt. XXXXI .

.f.RSLAN, Mustafa. "Geleneksel ve Ya~li Dindarllgt Ta~rada Sosyal Hizmet

Alamayan Ya~Warm Dindarlll< Durwnlan Ozerine Bir inceleme';

V. Ulusal Ya#tltk Kongresi, Cumhuriyet Oniversitesi Fen Edebi­

yat Fakiiltesi, Sivas 7-8 MaYJ.s 2008.

ATA<;:, Fiisun.lnsan Ya$ammda Psikolojik Geli$im, Beta Basun Yayun

Dagt., istanbull991.

AY, Mehmet Emin. (:ocuklanmtza Allah't Nastl Anlatalzm, 3. Basla, Tima~

Yaymlart, istanbul1993.

AYHAN, Halls ve Hakla MAvi$. "Daru~~afaka'; DlA, Istanbul 1994.

BiLGiN, Beyza - Mualla, SEL<;:UK. Din Ogretimi-Ozel Ogretim YOntemle­

ri, (2. Baslo), Ankara 1995.

266 I 'Dini 'Danl$manlrk ie 'Din Himretlm

BiLGiN, Beyza 'i\hlak Terbiyesinde Dini Hikayeler'; Din Egitimi Araitzr­

malan Dergisi, say1: 1, istanbul1994.

BiLGiN, Beyza. "Dua'; blam ilimleri Enstitiisu Dergisi, say1: 2, Ankara

1975.

___ . "Okul Oncesi <;ag1 <;ocugunda Din Duygusu'; Din Ogretimi Der­

gisi, MEGSB YaYiru, SaYI.7, Ankara 1986.

_ __ . "Yetim ve Kirnsesiz <;oculdarla ilgili Tesis Kurmarun ve Ya~atma­

run Onemi'; Diyanet ilmi Dergi, c.XXXIli, SaYI.3, Ankara 1997.

BOLAY, Silleyman Hayri, Miimtazer, TDRl<ONE. Din Egitimi Raporu,

Tiirkiye Diyanet Val<ft Matbaas1, Ankara 1995.

CEBECi, Suat. "Bir Din Ogretimi Yakla~lffil Olaral< Dini Dan~~manhk ve

Rehberlik'; Degerler Egitimi Dergisi, cilt. 8, istanbul2010.

___ . "Din Egitirninde Rehberlik ve Psikolojik Destek'; Avrupa Birligine

Girii Surecinde Turkiye'de Din Egitimi ve Sorunlan Sempozyu­

mu, Degi~im YaYiclari, Adapazar1 2002.

Cemiyyet-i Tedrisiyye-i islamiyye Nizamnamesi, Mutemmim, Dersaadet

Matbaas1, istanbul1916.

CERTEL, Hiiseyin. Ahiret inanclilln Psikolojik Temelleri'; Akademik Ara~­

ttrmalar, yil:1, SaYI:2, Erzurum 1996.

CiLACI, Osman. "Dua'; DiA, c. IX, istanbul1994.

c;ocuk Haklarma Dair Sozleime El Kitabz, Unicef Birle~mi~ Milletler <;o­

cuk Fonu, 1998.

Daruiiafaka Cemiyet-i Nizamnamesi, Dogan Karde~ YaYiclar1, istanbul

1953.

Daruiiafaka Cemiyeti Tiizugu, Yenilik Basrmevi, istanbul1974.

DEMiR, Orhan. Orhan Demir, Yetiitirme Yurdu Genfligi ve Din Egitimi,

Dii~iince Kitabevi, istanbul2004.

ERGiN Osman. Turk MaarifTarihi, c. II-III, Eser Matbaas1, istanbul1977

GUDDE, Abdulfettah Ebt1. Bir Egitimci Olarak Hz. Muhammed ve Ogre­

tim Metodlan, Umran yaYiclari, istanbul1998.

'Dini 'Donlfmonlrk ¥e 'Din Himrtlleri 1267

KALEM, Mehmet Ruhi. Ya~Wann Din Egitimi ve Ogretimi Ac;tsmdan

Problem ve Beklentileri, (Yaymlanmam1~ Yi.iksek Lisans Tezi),

UU Sosyal Bilimler Enstitusu, Bursa 2006.

KILA VUZ, Akif. Ya~lanma Donemi Din Egitimi, Arasta Yay., Bursa 2003

KO<;U, Re~ad Ekrem. "Darulaceze': istanbul Ansiklopedisi, c.VIII, Koc;u

Yaymlart, istanbul1966.

___ . Darulaceze 1895-1974, Darulaceze Yard1m Dernegi, istanbul

1974.

KOYU), Mustafa. Yeti~kin Din Egitiminin Teorik Temelleri, Eti.it Yaymlart,

Samsun 2000.

OZER, Melek-Ozlem Ozsoy KARABULl)T. "Ya~Warda Ya~am Doyumu"

Geriatri 6 (2): ss. 72-74, 2003 http: I I geriatri.dergisi.org I pdf I

pdf TJG 146.pdf 8.06 2009

NUHOGLU, Hidayet Y., "Darulaceze'; DiA, c.VIII, istanbul1993, ss. 512-

514.

___ . "Daruleytam'; DiA, c.VIII, istanbul1993 . .

ONUR, Bekir. Gel~im Psikolojisi, imge Kitabevi, Ankara 1995.

OZARSLAN, Selim. 14-18 Ya~ Lise Genc;:lerinde Kader inanct, (Yaymlan-

Il1!lffil~ Yi.iksek Lis.Tezi), AU Sosyal Bilimler Enstitilsu, Ankara

1994.

OZBEK, Abdullah. Bir Egitimci Olarak Hz. Muhammed, Esra Yaymlart,

Konya 1991.

OZDEMiR Saadetin. islam'da ibadet Psikolojisi, (Namaz-Zekat), (Basu­

mamt~ Yi.i.ksek Lisans Tezi), Atatilrk Universitesi Sosyal Bilimler

Enstitilsu, Erzurum 1992.

___ .. Korunmaya Muhtaf Genflerin Din Ogretimi ihtiyaflan, !sparta

2002.

PAI<ALIN, Mehmet Zeki. "Islahhane'; Osmanl£ Tarih Deyimleri ve Terim­

leri Soz/Ugu, c. II, istanbul1993.

RUHi, Edhem. U~ak $efkat Yurdu <;ifekleri, (Transkripsiyon-Sadele~tirme­

Tahlil-Adnan $i~man), U~ak 2003.

268 I 'Dini 'Danqmanlrk ~e 'Din Hizmelleri

SARICIK, Murat. Sorularla Kaderin $ifreleri, Nesil Yaymlatt, istanbul

2009.

SEYYAR, Ali -Saadettin, OZDEMiR. AB Siirecinde Tiirkiye'de Dini Sosyal

Hizmetlerin Onemi - Tiirkiye-Almanya Ornegi-1: Din Hizmetle­

. ri Sempozyumu, Diyanet i~leri Ba~kanhgt Yayrnlan, Ankara 2008

SEYYAR, Ali, Editor; Manevi S?syal Hizmetler,:, Ragbet Yay., istanbul

2008.

___ . Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakrm, ~efkatli Eller Yay., Ankara

2007;

~iNASi, "Cemiyyet-i Tedrisiyye-i islamiyyenin Kurulu~ ve <;ali~malart';

Makaleler, IV;

TANSEL, Fevziye Abdullah. Dun-Bugiin Yaymevi, Ankara 1960.

TC Ba~bakanhk SH<;EK Genel Miidiirliigii 1983 Yill Degerlendirme Rapo­

ru ve 1994 Yill Hedefleri, Ankara 1993.

Tenkitli Baslffi: Fevziye Abdullah Tansel, Diin-Bugiin Yaymevi, Ankara

1960, ss. 95-97.

TEZCAN, Mahmut. "Toplumsal Degi~me ve Ya~lllik·; Aile Yq.zzlart 2,

Derleyenler: Beylii Dikec;ligil, Ahmet <;igdem, Ba~bal<anhk Aile

Ara~trrma Kurumu, Ankara 1991.

TOSUN, Cemal. (Editor) Din Hizmetlerinde j[eti~im ve Hakla j[i~kiler,

Anadolu Onv., Ac;Ikogretim Faki.iltesi Yayrnlart, 7. Baskt, Es~e­

hir 1999.

TURK.MEN, Bekir. "Sokak <;ocuklart ve Egitim'; Milli Egitim (Egitim-Sa­

nat-Kiiltar), sayt: 135, Milli Egitim Basunevi, Ankara 1997.

YILDIRIM, Nuran. "Darulaceze'nin Kurulu~ ve i~leyi~i'; Toplumsal Tarih

Dergisi, sa}'l:32, c. 6, istanbul1996.

___ . "Hilal-i Ahmer Cemiyeti'; Dunden Bugune jstanbul Ansiklopedisi,

c.IV; istanbul1994.

___ . jstanbul Darulaceze Miiessesesi Tarihi, Darulaceze Vakfi., istan­

bul1996.