de conferentie 2005 f. huysmans
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Het bereik van het verleden
Wie zijn de gebruikers van digitaal erfgoed?
Frank Huysmans
Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag
Bibliotheekwetenschap Universiteit van Amsterdam
Oud en nieuw
traditie versus moderniteit Nederlandse cultuur: fascinatie voor het
nieuwe; weinig affiniteit met het bestaande
het bestaande is weerbarstiger dan we denken
het verleden in de toekomst digitalisering: nieuwe mogelijkheden om
erfgoed te ontsluiten en presenteren
maar: wie zitten erop te wachten, en wat willen deze mensen te weten komen?
Aanbod en vraag
vraagzijde: wie zit waarop te wachten? behoefte aan kennis over de gebruiker
welke gebruikersprofielen?
welke gebruikers zoeken waar welke informatie?
onderzoeksproject ‘klik naar het verleden’ kwantitatief, grootschalig: gebruikersprofielen
kwalitatief, kleinschalig: zoekstrategieën
Internettoegang en -gebruik thuis
snelle verspreiding van internettoegang 1998: 16 procent – 2004: 73 procent
jongeren beter geoutilleerd dan ouderen
mannen (iets) beter dan vrouwen
hoger opgeleiden beter dan lager opgeleiden
alle cijfers internet: statline.cbs.nl
Personen met internetaansluiting thuis, naar sekse, 1998-2004 (in % )
16
26
45
56
6468
73
18
29
48
59
6771
76
14
24
42
53
6166
70
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
allen mannen vrouwen
Personen met internetaansluiting thuis, naar leeftijdsgroep, 1998-2004 (in % )
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
0-11 jaar
12-17 jaar
18-24 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
55-64 jaar
65-74 jaar
75 jaar en ouder
Internettoegang en -gebruik thuis
breedbandtoegang 2002: kwart van de Nederlanders; 2004:
de helft
ook hier scherpe verschillen naar leeftijd
Personen met breedband-internetaansluiting thuis, naar leeftijdsgroep, 1998-2004 (in % van degenen met internetaansluiting)
26
3438
23 2427
17
11 11
36
4953
3135
39
23
17 17
51
67 67
51 49
56
33
20 21
0
10
20
30
40
50
60
70
80
allen 12-17 jaar 18-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar 65-74 jaar 75 jaar enouder
2002 2003 2004
Internettoegang en -gebruik thuis
dagelijks gebruik stijging van 27 naar 37 procent in twee jaar
duidelijke verschillen naar sekse, leeftijd en opleidingsniveau
trends zijn conform verschillen in toegang
Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar sekse, 2002-2004 (in %)
27
34
20
32
39
24
37
44
30
0
10
20
30
40
50
allen mannen vrouwen
2002 2003 2004
Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar leeftijdsgroep, 2002-2004 (in % )
35 37
26 2825
19 18 19
4246
32 30 2825
21
14
52 50
39 3734
28
1914
0
10
20
30
40
50
60
12-17jaar
18-24jaar
25-34jaar
35-44jaar
45-54jaar
55-64jaar
65-74jaar
75 jaaren ouder
2002 2003 2004
Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar opleidingsniveau, 2002-2004 (in %)
1915
1924
33
1921 23
28
37
13
2325
32
45
0
10
20
30
40
50
basisonderwijs vbo mavo havo,vwo,mbo hbo, universiteit
2002 2003 2004
Belangstelling voor erfgoed
resumé internet is het domein van mannen,
jongeren en hoger opgeleiden
geldt dit ook voor cultureel erfgoed?
eerst: trends in belangstelling ‘Cultuurminnaars & cultuurmijders’
bezoek van erfgoedinstellingen
vrijwilligerswerk, lidmaatschap heemkundekringen
Bezoek of deelname aan instellingen en verenigingen voor cultureel erfgoed, bevolking vanaf 6 jaar (in %)
0
10
20
30
40
50
60
1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003
monumenten
musea
archeologie
historischevereniging,vrijwilligerswerk
archieven
Belangstelling voor erfgoed
sinds 1995: belangstelling groeiend Ribbens (2002): eigenlijk al vanaf 1945
stijging in belangstelling waarneembaar
wie lopen voorop? kinderen en scholieren; opvoeding en educatie
jongere ouderen: 50-64 jaar; 65+ in opkomst
hoger opgeleiden
vrouwen bij bezoek, mannen bij deelname
Belangstelling voor erfgoed
en digitaal erfgoed? naar sekse en opleiding lopen patronen
voor internetgebruik en erfgoed-belangstelling grotendeels parallel
maar: naar leeftijd juist grotendeels niet!
dwingt je af te vragen: voor wie digitaliseer je het erfgoed, en in welke vorm?
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
negen profielen in erfgoedbelangstelling Nederlandse bevolking 6+ langs statistische
weg ingedeeld in negen groepen
vijf groepen met daadwerkelijke erfgoed-belangstelling
vier groepen: incidentele of geen belangstelling
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
vijf groepen (1/3 deel bevolking) allrounders: 4% bevolking (600.000 mensen)
kunstminnaars: 7% (1.050.000)
verenigingsleden: 6% (900.000)
verzamelaars: 8% (1.200.000)
snuffelaars: 8% (1.200.000)
overige vier kinderen op gezinsuitje; dagjesmensen; lezers;
non-actieven
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
1) allrounders (4%) erfgoedbreed zeer actief
meerdere bezoeken, vereniging, verzamelen
digitaal erfgoed: sterk actief
tweederde man
jongere/middelbare leeftijd
hoge opleiding en inkomen
studenten, werkenden
westers allochtoon
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
2) kunstminnaars (7%) voorliefde voor kunstmusea
bezoeken wel museumsites, rest nauwelijks
m/v-verhouding gelijk
verder zelfde profiel als allrounders
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
3) verenigingsleden (6%) leden vereniging cultuurbehoud
weinig gebruik digitaal erfgoed, maar wel erfgoedbreed
zeer hoog opgeleid, inkomen iets hoger
gepensioneerden (m/v)
autochtoon, minder verstedelijkte gebieden
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
4) verzamelaars (8%) verzamelen van objecten met historische
waarde
bezoeken musea en monumenten
digitaal erfgoed: verwaarloosbaar
vutters en gepensioneerden (m/v)
opleiding iets boven, inkomen iets onder gemiddeld
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
5) snuffelaars (8%) zeer vertrouwd met internet, bescheiden
interesse in erfgoed
deze groep bevat tweederde van de erfgoed-internetters
jongeren: scholieren en studenten
volwassenen: hoge opleiding en inkomen
vgl. potentieel publiek van archieven (Van Dijken en Stroeker 2003)
Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen
digitaal erfgoedgebruik naar profielen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
websites musea bezocht websites monumenten, archeologie of archieven
bezocht
Op internet gezocht naariets dat met vroeger te
maken heeft
Contact via internet metanderen over iets dat met
vroeger te maken heeft
Allrounders
Kunstminnaars
Verenigingsleden
Verzamelaars
Snuffelaars
Zoekstrategieën
plaats van internet in informatiezoeken focusgroepgesprekken met de vijf
profielgroepen
internet is eerste bron die men raadpleegt
dient als oriëntatiepunt voor verdere zoektocht in archieven, musea, heemkundekringen, bibliotheken etc.
daarnaast: op de hoogte blijven van ontwikkelingen in erfgoedsector via nieuwsbrieven
Zoekstrategieën
specifieke ‘gratificaties’ het ‘ontdekken’ (kunstminnaars en
snuffelaars)
amusement: vrij surfen (35-)
verzamelen cultuurtoeristische informatie: trips voorbereiden op internet
transacties: cultuurreizen boeken, culturele uitjes plannen, boeken aanschaffen
alleen onder de zeer actieven (allrounders, verenigingsleden, verzamelaars) komt zelf verspreiden van informatie voor
Zoekstrategieën
waardering internet - pluspunten gemak: thuis, luie stoel
snelheid
24-uurs beschikbaarheid, wereldwijd en schier oneindig aanbod
nieuwe mogelijkheden
geen censuur of filter
veelzijdigheid
actualiteit
Zoekstrategieën
waardering internet - minpunten onoverzichtelijkheid
zonder zoek- en filtervaardigheden raak je de weg kwijt
oppervlakkige informatie waarvan de betrouwbaarheid moeilijk is in te schatten
beperkte ontsluiting van bronnen
veranderlijkheid van de informatie bemoeilijkt verwijzen naar bronnen
Conclusies en aanbevelingen
welke informatie voor welke groepen? ouderen zijn het meest erfgoed-minded,
jongeren het meest internet-minded
aanbieden van verschillende informatie voor verschillende doelgroepen ligt daarmee voor de hand
verenigingsleden en verzamelaars moeten nog voor internet worden gewonnen
internet is startpunt voor zoektocht; hiermee rekening houden in info-aanbod
op de hoogte komen en blijven vindt men belangrijker dan delen van informatie