cukrzyca a zdrowie 21

A ZDROWIECUKRZYCA

MAGAZYN MEDYCZNY P6/21/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

Biały jak śnieg,czysty jak niewinność str. 6

KONKURS

z nagro

dam

i

str. 3

3

Preparaty dost´pne w aptece bez recepty.

Ty decydujesz! Nie cukrzyca

TYLKO1 kapsułka dziennie!

Dzienna porcja (2 kapsułki) zawiera:

Wyciàg z kory cynamonowca

270 mg (co odpowiada 2,4 g surowca)

Tiamina (wit. B1) 1,4 mgRybofl awina (wit. B2) 1,6 mgWitamina B6 2,0 mgWitamina B12 2,0 μgKwas foliowy 300 μgCynk 3,0 mgChrom 40 μg

STOSOWANIE2 kapsułki dziennie!

Najwy˝sza dost´pna bez recepty dawka kwasu alfa-liponowego (ALA – 300 mg) z dodatkiem magnezu, chromu, cynku i selenu pomaga: utrzymaç prawidłowy poziom cukru we krwi ograniczyç ryzyko powikłaƒ cukrzycowych ze strony

układu nerwowego (np. dr´twienia koƒczyn i zaburzeƒ czucia)

Wyciàg z kory cynamonowca (270 mg) z dodatkiem chromu, cynku i witamin z grupy B wpływa

stabilizujàco na poziom cukru we krwi.

Dzienna porcja (1 kapsułka) zawiera:

Kwas alfa-liponowy (ALA) 300 mgMagnez 150 mgCynk 5 mgChrom (III) 40 μgSelen 30 μg

DH diabetycy 200x260 cukrzyca a zdrowie.indd 1 09-08-13 16:45

Cukrzyca a Zdrowie 1

4 Niedoborysnupowodująstanyzapalne4 Leknacukrzycędowalkizrakiem

5 Cesarkazwiększaudzieckaryzykocukrzycy5 Wszystkotapogoda...

5 Wykrytogen,któryułatwialeczeniecukrzycy

6 - 8 Białyjakśnieg, czystyjakniewinność

9 - 10 Postawićnastewię

11 Otokilkaprzepisównawykorzystanie stewiiwnaszejkuchni

12 - 13 Światowakarieraaspartamu-czyliE951

14 - 16 Przezżołądekdo...świadomości

18 - 21 CzwartkoweObiadyuDiabetykówodkuchni

22 - 23 Listydoredakcji

24 Śmiechwspomagaleczeniecukrzycy

25 - 26 Siłyżyciasterujążyciem

28 - 31 XIIIOgólnopolskieSympozjum

Diabetologiczne

DIABETICAEXPO2009

S P I S T R E Ś C I

G O Ś C I L I Ś M Y N A

N A S Z E S P O T K A N I A

C I E K A N O W O S T K I

Str. 11

T E M A T N U M E R U

Str. 12

Str. 9

Str. 6

W A R T O W I E D Z I E Ć Str. 24

Str. 18

S T R O N Y C Z Y T E L N I K Ó W

48 Alfabetpamiętnika

49 - 50 Zhistoriimedycynycz.3

51 - 52 JajoKolumba

53 - 54 EM-Sposób naczarodziejskiogród

55 - 56 Czegokowboj

potrzebujenaczczo

S P I S T R E Ś C I

2 Cukrzyca a Zdrowie

33 - 36 Programedukacyjny „ŚwiadomyDiabetyk”

37 - 39 Prawidłowyindeksglikemiczny wwalcezcukrzycą

40 - 42 Tłuszcz

42 - 43 Przepisy

44 StanowiskoPTDwsprawiebezpieczeństwa stosowaniainsulinyglargine(lantus)45 - 46 Analogówdługodziałającychinsuliny niemawkoszyku

46 - 47 Lżejoddychać

Z D R O W O J E Ś Ć

K O N K U R S

C O Ś O Z D R O W I U

D L A C I E K A W Y C H Ś W I A T A

N A S Z Ś W I A T

S Ł O W N I C Z E K D I A B E T Y K A

Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą

F E L I E T O N

Str. 46

Str. 40

Str. 49

Str. 53

Str. 44

Str. 33

Str. 51


Dzisiaj jest pierwszy dzień reszty mojego życia! Kto tak potrafi? Być może niewielu, a na pewno nie ci, którym trudno rozstać się z bagażem przeżytych

lat, naznaczonych stresem, przeróżnymi pro-blemami i pokonywaniem trudności. Przecież tyle kosztowała gonitwa za suk-cesem zawodowym, towarzyskim, finanso-wym… Wprawdzie wiemy, że lęk przed nie-powodzeniem - największy ze wszystkich lę-ków – okrada ciało ze zdrowia i zabija poczu-cie szczęścia – nie potrafimy nad nim zapa-nować, po części dlatego, że inni też tak mają. I tak się jakoś dzieje, że przyciągamy to, czego się obawiamy. Tymczasem według starego porzekadła, strach jest wiarą odwróconą do góry nogami, czyli wiarą w zło, zamiast dobro!Jest więc tak, że jeżeli na przykład obawia-my się choroby, to programujemy się na nią, a przecież chcemy być zdrowi… Pozwólmy więc zagościć w sercu wierze w dobro, ono jest bliziutko, trzeba je tylko wysu-płać z szaroburej i rozpędzonej codzienności. Okaże się wtedy, że dobro jest w nas, jak za-pomniany depozyt na lepszy czas. A ten lep-szy czas może być już właśnie od dzisiaj i niech to będzie pierwszy dzień reszty nasze-go życia – w zdrowiu, przyjaźni i radości z każdej chwili, bo jutro będzie kolejny pierw-szy dzień... tego, Państwu i sobie życzę.

Danuta Maria Roszkowska

Redakcja Magazynu „cukRzyca a zdRowie” wydawca: wszechnica diabetologiczna PSd ow w Białymstoku Adres redakcji: ul. warszawska 23, 15-062 Białystok tel. 085 741 57 01, tel./fax 085 732 99 74 e-mail: [email protected]

Redaktor naczelna: danuta Maria Roszkowska Sekretarz redakcji:katarzyna kakowskaz Redakcją wSPółPRacują: mgr edyta adamskaprof. dr hab. Maria Borawska prof. dr hab. n. med. ewa otto-Buczkowska anna danilewiczMarek dolecki dr n. med. joanna Filipowska mgr Małgorzata Frąś dr n. med. Hanna Bachórzewska-gajewska mgr wiesława gołąbek prof. dr hab. n. med. Maria górska prof. dr hab. n. med. ida kinalska dr n. med. Małgorzata korolczuk-zarachowicz mgr Bogumiła ławniczak janusz niczyporowiczmgr jolanta obidzińskaRenata Saniewska prof. dr hab. n. med. jacek Sieradzki anastazja Szachowicz ewa SzarkowskaLucyna Szepielprof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska prof. dr hab. n. med. Mirosława urban wojciech wojszko anna worowskadr n. med. Halina wójcikTłumaczenie z języka angielskiego: mgr Michał iwańczuk mgr urszula TarasewiczTłumaczenie z języka hiszpańskiego:Marcin Szachowicz

CUKRZYCA

wydanie magazynu zostało dofinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji osób niepełnosprawnych

A ZDROWIE

fot.

ww

w.s

tock

.xch

ng

zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnychw oparciu o przepisy art. 25,26,29,33 i 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r. (dzu z dn. 23.02.1994 r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorskie.



Niedobory snu powodują stany zapalne Nawet jedna źle przespana noc może pobudzić układ odporności do atakowania własnych tkanek i rozwoju sta-nów zapalnych - wynika z artykułu na łamach pisma „Biolo-gical Psychiatry”. Zdaniem autorów pracy - naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, oznacza to, że zdrowy wypo-czynek nocny może obniżać ryzyko wielu ludzkich schorzeń o podłożu zapalnym, jak choroby serca, cukrzyca, niektóre nowotwory czy choroby autoagresywne, np. reumatoidalne zapalenie stawów. W badaniach udział wzięło 14 osób (7 kobiet i 7 mężczyzn). W próbkach ich krwi kilkakrotnie zmierzono poziom związku regulującego procesy zapalne w organizmie, tzw. czynnika jądrowego NF-kappa-beta (NF-kB). Testy wykonywano rano - raz po pełnym wypoczynku nocnym i ponownie po nocy, w czasie której pacjenci nie spali od godz. 23 do godz. 3 nad ranem. Okazało się, że po częściowo nieprzespanej nocy aktywność czynnika NF-kB była znacznie wyż-sza, niż po zdrowym nocnym wypoczynku. Zależność ta dotyczyła jednak wyłącznie kobiet. Naukowcy uważają, że ich odkrycie pomoże lepiej zrozumieć mechanizm, na drodze którego niedobory snu nasi-lają procesy zapalne w organizmie.

- Im dokładniej analizujemy sen, tym więcej się uczymy na temat korzyści, jakie daje - komentuje główny autor pracy, John H. Crystal. Z ostatnich badań wynika m.in., że niedobory snu mogą przyczyniać się do otyłości i związanych z nią schorzeń. Niestety, coraz większe tempo współczesnego życia sprawia, że ludzie nieustannie okradają się ze snu na rzecz innych aktywności - ubolewają naukowcy.

Źródło: www.niepelnosprawni.pl

Lek na cukrzycę do walki z rakiemPopularny lek dla diabetyków może pobudzić układ odpornościowy do zwalczania nowotworów. Takie działanie leku o nazwie Metformina udowodnili w eksperymencie na myszach naukowcy z McGill Univer-sity i University of Pennsylvania.

– Nasze studium po raz pierwszy wskazuje na to, że meta-bolizm, który odgrywa rolę w przyswajaniu cukru, odpowia-da także za układ odpornościowy organizmu – tłumaczy prof. Russell Jones z McGill University.

Okazało się, że Metformina, do tej pory używana do obniżania poziomu glukozy u cukrzyków, pobudza komórki układu od-pornościowego, limfocyty T, do działania. „Zapamiętują” one patogeny, z którymi się zetknęły wcześniej. Dzięki temu po-trafią bardzo szybko reagować, kiedy taki „znany” już patogen pojawi się w organizmie.

Źródło: www.mojacukrzyca.org



Cesarka zwiększa u dziecka ryzyko cukrzycy

Naukowe dowody wskazują, że cesarskie cięcie nie jest obojętne dla zdrowia dziecka - zwiększa ryzyko cukrzycy. Jak pokazuje przeprowadzona na Uniwersytecie w Belfaście analiza danych z 16 krajów, zagrożenie cukrzycą typu 1 rośnie u dzieci urodzonych przez cesarkę nawet o 20 procent. Oczy-wiście trzeba pamiętać, że normalnie ryzyko jest małe, ale mimo to, ten wzrost musi niepokoić. Tym bardziej, że nie da się go wytłumaczyć innymi czynnikami, jak wiek matki, waga urodzeniowa, czy karmienie piersią.

Na razie nie wiadomo, co może być przyczyną tego efektu, spekuluje się, że być może opera-cja naraża układ odpornościowy dziecka na wcześniejszy kontakt ze szpitalną florą bakteryjną. Auto-rzy pracy nie formułują alarmistycznych wniosków, twierdzą jednak, że konieczne są dalsze badania, bowiem wyraźnie wiedza na temat skutków cesarskiego cięcia jest jeszcze niekompletna.

Źródło: www.rynekzdrowia.pl

Wszystko ta pogoda ...

Najważniejszymi kryteriami w życiu diabetyka są wartości poziomu cukru we krwi. Oczywiście niedocukrzenie jak i zwiększone stężenie cukru we krwi są związane ze złym samopoczuciem. Może na nie wpływać też pogoda. Ten fenomen znany jest jako nadwrażliwość na stany pogodowe. Mając to na uwadze, łatwo obarczyć winą za złe samopoczucie wartości stężenia cukru we krwi. Ale czy tak jest naprawdę? Nie da się tego udowodnić za pomocą logiki. Dopiero jeśli posuniemy się trochę dalej, subiektywne samopoczucie diabetyków staje się bardziej zrozumiałe: Nagłe zmiany pogody i niektóre warunki pogodowe mogą wywoływać stres, który z kolei może wpływać na stężenie cukru we krwi, jak np. adrenalina, która może podnieść jego poziom. Bóle głowy oraz migreny mogą także prowadzić do jego wahań. U wielu ludzi nadwrażliwość na warunki pogodowe może też prowadzić do jesiennych depresji, które z kolei poprzez inne psychologiczne czynniki zmieniają poziom stężenia cukru we krwi.

Źródło: www.diabetesindex.de

Wykryto gen, który ułatwia leczenie cukrzycy

Pochodne sulfonylomocznika są stoso-wane w leczeniu cukrzycy typu II. Pobu-dzają wydzielanie insuliny przez komór-ki ß trzustki, zwiększają wrażliwość ko-mórek na działanie insuliny oraz nasilają transport węglowodanów do tkanki tłusz-czowej i mięśni. Naukowcy z University of Dundee prze-prowadzili trwające ponad 18 miesięcy ba-dania na grupie 1073 osób. Okazało się, że osoby z dwoma wariantami genu CYP2C9 3,4 razy częściej osiągały prawidłowy po-ziom cukru we krwi dzięki leczeniu po-chodnymi sulfonylomocznika - w porów-naniu z osobami, u których nie występo-wał ten wariant genu. Jak się okazało, gen CYP2C9 odpowia-da za wytwarzanie enzymu, który rozkła-da pochodne sulfonylomocznika w wątro-bie. Specyficzny wariant genu sprawia, że enzym jest mniej aktywny, dzięki czemu organizm lepiej reaguje na lek.

Źródło: Onet.pl



Zaledwie nielicznym konsumentom udaje siękontrolować spożycie cukru. Przecież więk-szość z nas niemal od pierwszych dni życia

przyzwyczajanodotejsłodkiejsubstancji.Cukierstałsięczęściąpowszednichnawykówdietetycznych,spo-wodował zmianę smaku. Jestwszechobecnydo tegostopnia,żejużtegonieodczuwamy.Żejestwcukier-nicy, cukierkach, batonikach czy tabliczce czekolady-wiadomo. Jednaknie jesteśmy wstanieodnotowaćobecnościcukruwprefabrykowanejżywności,np.wnapojach,wodżywkachniemowlęcych,rozpuszczal-nychherbatkachdladzieci,lemoniadzie,mlekuskon-densowanym,wszelkichmusli, sokachzkartonikówipuszek,wwędlinach,wsosach,wszampanieorazniezliczonejilościużywek,serków,jogurtów,itp.,itd.

Dorośli,jeżelijużuświadomiąsobieskalęsłod-kiego uzależnienia, próbują coś z tym „fan-tem”zrobić.Dzieciniemajążadnychszans -

spożywająroczniewięcejcukruniżwynosiwagaichciała.W efekciemłody organizm doznaje uszczerb-ku, którego naprawienie rzadko kiedy bywa możli-we. Określenia „przyzwyczajenie”, „żądza” i „na-łóg” w stosunku do cukru dla dietetyków są syno-nimami jednego z najpoważniejszych zagrożeń dlazdrowia. Naukowcy alarmują: cukier jest najsmut-niejszym i najniebezpieczniejszym produktem na-szej diety cywilizacyjnej, żaden bowiem inny pro-dukt spożywczywhistorii nie zmienił tak drastycz-nienaniekorzyśćnawykówdietetycznychludzkości.

Przy schorzeniach uwarunkowanych niewłaści-wymodżywianiemsięfabrycznemucukrowito-warzyszą inne denaturowane produkty spo-

żywcze.Wprawdzie nie jest onwyłącznąprzyczynąchoróbwynikającychzbłędówdietetycznych,jednak,zdaniemfachowców,właśniecukierjestwspółodpo-wiedzialny zapowstawanie wielugroźnych cho-róbcywilizacyjnych.ProfesorYudkin zUniwersyte-tuLondyńskiegostwierdził,żecukierjest„współau-torem”około50 różnychschorzeń,m.in.miażdżycy.Tenznanywświecieżywieniowiecjestzdania,żenietłuszcze– jaksiępowszechnieuważa-awłaśniecu-kierodpowiadazapowstawanietejchoroby.Charak-terystyczne jest,dowodziprof.Yudkin, że imwięcejjadasięcukru,tymczęściejwystępujesklerozaipod-kreśla:-Gdybyjakakolwiekinnasubstancjawykazy-wała choćwprzybliżeniupodobną szkodliwość, zo-stałabywmigzakazana.Alenictakiegosięniedzie-je.Zajadamysięsłodkościamicorazbardziej,oczymświadczyrosnącawciążprodukcjacukrowniczaicu-kiernicza.PoIIwojnieświatowejodnotowanonajwyż-szywzrosttychgałęziprzemysłuspożywczego-wla-

Biały jak śnieg,czysty jak niewinność

Cukier zaopatrujący nasz organizm w energię to glukoza. Pozyskiwana jest w wystarczającej ilości z normalnych, niesłodzonych pokarmów (chleb, ziemniaki, makaron, ryż, itp.). Glukoza nie ma nic wspólnego z fabrycznym cukrem, który „słodząc”

nam życie rujnuje nasze zdrowie.



tachsześćdziesiątychub.wiekuprodukcjacukrubyławiększao100procent,podczasgdyzbóż,ryżu,mię-sa,tłuszczuimlekawytwarzanowięcejo30do50pro-cent.Cukier, całkowicie zbędnadla organizmu czło-wieka używka, zdaniem ekspertów przyczynia sięco najmniej pośrednio do powstawania i rozwoju:- próchnicy,parodontozy,chronicznych stanówza-palnychdziąseł,-schorzeńprzemianymaterii,takichjakotyłość,cu-krzyca,kamienieżółciowe,kamienienerkowe,dolegli-wościwątroby,gościec,-schorzeńaparaturuchu,m.in.reumatyzmu,artrety-zmu,zwyrodnieńkręgosłupaidyskówmiędzykręgo-wych,-schorzeńorganówtrawiennych,takichjakzaparcia,zaburzenia czynnościwątroby, schorzenia worecz-

każółciowego,trzustki,jelitacienkiegoigrubego,jakrównieżzaburzeńtrawiennych,-schorzeńnaczyniowych-zapaleniażył,arterioskle-rozy,zawałuserca,udarumózgu,skrzepów,- osłabienia systemu immunologicznego, objawiają-cegosięalergiamiorazniedostatecznąodpornościąnainfekcje(m.in. zapaleniamiedniczeknerkowych,za-paleniapęcherza)orazgrzybic,- atakżeniektórychorganicznychschorzeńsystemunerwowego.

Błędyżywieniowewpewnymstopniuprzyczy-niająsię równieżdorozwojuzmiannowotwo-rowych. Jemy za dużo, za słodko, za tłusto i

zasłono!Owe„grzechy”dietetyczne,ugruntowywa-ne jużwdzieciństwie,mogąswefatalneskutkiobja-wićdopierowdwadzieściaczynawettrzydzieści latpóźniej.Ażezłenawykiniemająwielewspólnegozezdrowymrozsądkiem,cierpiącynp.nachroniczneza-burzeniaukładutrawiennegopołykającosiędaina-rzekająnanieskuteczneleczenie.Niekojarządolegli-wości,aczęstochoróbskracającychżycie,ztymcozja-dającodnia.Angielscylekarze,CleaveiCampbell,ba-daliwpływcukruirafinowanejmąkinazdrowiekon-sumentów. Doszli do wniosku, że są to najbardziejszkodliweproduktynowoczesnejdietycywilizacyjnej.Ponieważzawartawmąceskrobiaicukierfabrycznysąsacharydami,naukowcycidowiedli,żenadmierneichspożywanie jestodpowiedzialnezachorobę,któ-rąnazwalisacharydozą.Wielenapozórróżnychcho-rób jestpoprosturóżnymiprzejawamisacharydozy.ZdaniemCleve’aiCampbelladotyczytomiędzyinny-micukrzycy,zawałuserca,otyłości,wrzodówżołądkaidwunastnicy,równieżżylaków.Każdazwymienio-nychchoróbpotwierdzazasadę,żepierwszesympto-mypojawiająsiępoupływieokoło20lat.

Cukier jest takim samym naturalnym produktem jak - folia aluminiowa! Wprawdzie wytwarza-ny jest z buraków cukrowych i trzciny cukrowej, jednak wszystkie substancje w nich występują-ce - witalne, mineralne, witaminy, błonnik i inne - giną w procesach chemicznych, usuwane są w trakcie przemysłowej obróbki. Pozostaje wyizo-lowana, martwa substancja, całkowicie zdena-turyzowany koncentrat - dokładne przeciwień-stwo naturalności i natury. Rafinowany cukier, sa-charoza, CuH22On, dla organizmu człowieka jest substancją, a ściślej używką, równie zbędną i nie-bezpieczną jak alkohol, nikotyna czy narkotyki.



Niemaprzesadywstwierdzeniuinnegouczonego,dok-toraBrukera,żeprzemysłowycukierirafinowanamąkasą„grabarzamicywilizowanejludzkości”.Przykład:cu-

krzyca. Jest chorobą uwarunkowaną dietetycznie i związanąprzedewszystkimzespożyciemcukru.Naświeciechorujenacu-krzycęponad230150milionówludzi,aleŚwiatowaOrganizacjaZdrowiaprognozuje, żewnajbliższych latach ich liczbabędziegwałtownierosnąć,iokreślacukrzycęmianemepidemiiXXIwie-ku.Statystykiwykazują,żecukrzycacorazbardziejrozpowszech-nia sięwśróddzieci imłodzieży.WPolsce chorujenaniąoko-

ło 2.5mln ludzi - tylema zdiagnozowanącukrzycę. Tymczasem

drugietyleosóbnawetniewie,żechoruje.Iluspośródnichuniknieciężkich,zagraża-jącychżyciu,powikłańcukrzycowychdzię-kitemu,żezdążązrozpoczęciemleczenia,aprzedewszystkimzezmianątrybużycia?

Zdrowie jak wiadomo jest dobremnajwyższym,tojakośćżycia.Nieza-pewni nam tego żadna, nawet bar-

dzosłodka,używka.Awięc:ostrożniezcu-krem! Rezygnacja ze słodkich nawyków,jakwkażdymuzależnieniu,możebyćbar-dzotrudna,alewykonalna. Autor: Irena Lus

Foto: Galeria

Cukier smakuje wszystkim. Jeśli przyzwyczajenia jedzeniowe ogra-niczają spożycie różnych produk-tów w różnych krajach, to nie do-tyczą one cukru. Dla niego nie ma granic ani politycznych, ani klima-tycznych, ani określonych tradycją czy obyczajem. Ubiegły dwudziesty wiek można określić wiekiem „słod-kim” - spożycie cukru w tym okresie wzrosło ponad trzykrotnie w przeli-czeniu na mieszkańca naszego glo-bu. Tymczasem statystyki wykazu-ją, że tam, gdzie jada się dużo cu-kru, spada spożycie warzyw, ziem-niaków, produktów zbożowych in-nych niż chleb - np. kasz, płatków.



Postawić na S T E W I ĘSzukali leku na wszystkie choroby świata. Cudownego, jedynego uniwersum, które niczym moc czaro-dzieja z krainy Oz leczyłoby ludzi ode złego raz i na zawsze. I najlepiej by było, gdyby to coś dawało nam nieśmiertelność. Takie panaceum nie istnieje. Dlatego nazywano ich szamanami, czarownikami, nie-kiedy cudotwórcami, rzadziej terminem pachnącym nauką: medyk czy zielarz. Ale to oni szukali w przy-rodzie naturalnych leków, które ulżyłyby w cierpieniu. I często, podpatrując zwierzęta, naszych braci mniejszych, znajdowali drzewo, krzew, owoc, grzybek czy kłącze lub źdźbło trawy, które do dzisiaj ratu-je ludzi przed upadkiem w mrok choroby. Współczesna medycyna bada te listki i trawy, ale jakże często się zdarza, że o przynoszącym ulgę darze natury wie mniej niż o chorobie.

Caa-che czyli po prostu stewia Tak właśnie jest ze stewią, niewielką roślinką setki razy słodszą od cukru, o której słyszało niewielu. A znali ją i stosowali Indianie Guarani i Mato Grosso na terenach dzisiejszego Paragwaju i Brazylii na długo przedtem zanim pojawili się tam konkwistadorzy i żeglarze ze starego świata. Nazywali ją Caa-che lub Azuca-caa, co w ich języku oznacza miodowy liść, słodka roślina. Słodzili nią potrawy i napo-je, głównie herbatę mate i kawę, żuli liście, gdyż - o paradoksie – zapobiegała próchnicy. Szamani po-lecali ją szczególnie jako środek wzmacniający serce, układ krążenia, regulujący ciśnienie krwi. Stoso-wali w schorzeniach wątroby, bólach żołądka i nadkwasocie, a indiańskie piękności używały wysuszo-nych i sproszkowanych liści stewii jako maseczek kosmetycznych. Do Europy, a potem do Azji i na Da-leki Wschód roślina ta trafiła dzięki żeglarzom, którzy docenili jej wartość, głównie dlatego, że prze-chowywanie wysuszonych czy też sproszkowanych liści było stokroć łatwiejsze niż bukowanie na stat-ki skrzyń z bardzo drogim cukrem czy uciążliwym w przechowywaniu miodem. Stokroć też była słod-sza. Dzisiaj, dzięki południowoamerykańskim szamanom i zielarzom, doskonale już wiemy, że jest także bardzo istotną alternatywą dla diabetyków, skazanych na różnej proweniencji słodziki, o których ucze-ni mają jak najgorsze zdanie. Pierwsze badania nad stewią jako środkiem słodzącym bezpiecznym dla diabetyków przeprowadzono w Paragwaju, ojczyźnie „słodkiej rośliny”. Wykazały, że po podaniu 25 do-rosłym osobom cierpiącym na cukrzycę wywaru z suszonych liści stewii, poziom glukozy we krwi po 6 godzinach zmniejszył się u nich o ponad 35 proc. w stosunku do stanu wyjściowego. W czasie II wojny światowej rząd Wielkiej Brytanii, wobec poważnych trudności aprowizacyjnych związanych z zaopatrze-niem rynku i armii w cukier, poważnie rozważał możliwość rozpoczęcia na masową skalę uprawy stewii. A skoro tak, to warto przyjrzeć się tej roślinie bliżej.

Bez kalorii, nietoksyczna Współczesna medycyna zajęła się stewią dopiero pod koniec XIX w. Jej klasyfikacji botanicznej – zo-stała zaliczona do astrowatych - podjął się szwajcarski przyrodnik Bertoni, zaś chemik dr Rebaudi (stąd medyczna nazwa: Stewia Rebaudiana Bertoni) jako pierwszy zbadał substancję odpowiedzialną za słod-ki smak liści. W publikacji z 1918 roku Bertoni podkreślił ogromne walory zdrowotne stewii oraz znacze-nie jako substancji słodzącej, która - jego zdaniem - mogła zastąpić stosowaną już wtedy, szkodliwą sa-charynę. Uwypuklił takie jej zalety, jak nietoksyczność, możliwość stosowania w postaci naturalnej jako ususzone, sproszkowane liście. Swój intensywny słodki smak z lekką nutą ziołową zawdzięcza stewiozy-dom znajdującym się w liściach, również rebaudiozydom i dulkozydom. Prócz tego zawiera białka, sub-stancje tłuszczowe, bogaty asortyment cennych minerałów i mikroelementów takich, jak: wapń, potas, magnez, żelazo, chrom, mangan, selen, krzem, kobalt, cynk. W jej skład wchodzi również szereg wita-min z grupy B, witamina C, beta-karoten itp., zmniejszając tym samym częstotliwość przeziębień i gry-powych infekcji. Zdaniem naukowców posiada jeszcze kilkaset innych substancji biologicznie czynnych, których dotąd nie udało się zidentyfikować. Bezspornie największą zaletą tej rośliny, nie tylko z punk-tu widzenia chorego na cukrzycę, jest to, że mimo zdecydowanej, intensywnej słodkości, jest bezkalo-ryczna, a nawet dodawanie do napojów i potraw syropu ze stewii nie podnosi poziomu cukru we krwi.



Wspomaga natomiast utratę nadwagi przez redukowanie apetytu na potrawy tłuste, a przede wszyst-kim na słodycze. W przeciwieństwie do cukru nie powoduje procesów fermentacyjnych w jelitach. Ze względu na to, że nie ulega rozkładowi do temperatury 200 st. C można ją bez ograniczeń stosować do produkcji galaretek, marmolad i wypiekania wszelkich ciast i ciasteczek. Oczywiście nie zamieni się w karmel, nie zrumieni się i nie nada ciastom kruchości. Kalkulacja jest jednak szokująca: dwie łyżeczki sproszkowanych liści „słodkiej rośliny” odpowiadają szklance cukru! Bardzo ważnym atutem stewii jest nie tylko jej nietoksyczność, ale właściwości bakteriobójcze, co potwierdziły doświadczenia naukowe. Badania chromatograficzne nad kilkoma niezidentyfikowanymi związkami zawartymi w ekstrakcie ste-wii wykazały, że jeden z nich naturalnie zwalcza bakterie ropy błękitnej, znanej z tego, że atakuje ludzi o obniżonej odporności fizycznej, powoduje zakażenia wewnątrzszpitalne, a także jest wyjątkowo groźne dla osób chorych na mukowiscydozę. Inny zaś jest naturalnym wrogiem bakterii powodującej zapalenie układu moczowego i sprzyjającej powstawaniu kamieni nerkowych. Natomiast z relacji chorych na cu-krzycę, którzy zastąpili stewią cukier i słodziki, a jednocześnie pili herbatę z jej liści wynika, że zdecydo-wanie poprawiło się ich samopoczucie. Wielu z cukrzycą typu II odstawiło leki doustne i ograniczyło się tylko do diety, a chorzy na cukrzycę typu I mogli znacznie zmniejszyć dawki insuliny, co dało im odczu-walną poprawę komfortu psychicznego. Udowodniono także, że stewia lekko stymuluje układ nerwo-wy i jest naturalnym antydepresantem.

Ściśle tajne Chciałoby się westchnąć: do licha, skąd ci indiańscy szamani długo przed Cortezem i Pizarrem wiedzie-li co ta stewia w sobie kryje? Gdy przyjrzymy się karierze tej dorastającej do 80 cm rośliny, jaką zrobiła w Japonii, gdzie tylko syropu z niej przemysł spożywczy produkuje kilkanaście tysięcy ton rocznie oraz w Chinach, Indiach, Korei czy Izraelu, to aż ciśnie się na usta pytanie: dlaczego Unia Europejska nie dopusz-cza stewii do powszechnego użytku?! Uprawiana jest tylko przez hobbystów i krąży jako „ziółko” użyt-kowane na własną odpowiedzialność. Ponieważ można spokojnie wysunąć tezę, że stewia jest prawdzi-wym błogosławieństwem nie tylko dla diabetyków, ale dla wszystkich dotkniętych chorobami cywiliza-cyjnymi, kuriozalne wydaje się, że prawie nikt u nas nie zna tej rośliny, nikt jej nie reklamuje, jakby niko-mu nie zależało na tym, żeby wieść o niej dotarła do społeczeństwa. A przecież każdy lekarz doskonale wie, że cukrzyca należy do najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych! Dzisiejsza medycyna stoi na stano-wisku, że nie istnieje żadne lekarstwo ani zabieg (to się akurat ostatnio zmienia, o czym pisaliśmy w po-przednich numerach „Cukrzyca a zdrowie”) mogący wyleczyć cukrzycę, a jedynym specyfikiem jest insu-lina. Z drugiej zaś strony już w dwudziestą piątą rocznicę jej odkrycia (została odkryta w 1922 przez Fre-dericka Bantinga i jego asystenta Charlesa Besta), a więc ponad osiemdziesiąt lat temu, oficjalnie ogło-szono, że wcale nie jest tak skuteczna jak się wydaje. Np. w USA cukrzyca jest trzecią w kolejności przy-czyną umieralności. Przed nią są choroby układu krążenia i nowotwory. Mimo miliardowych sum zain-westowanych w badania naukowe związane z poszukiwaniem nowych metod diagnostycznych, leków, lepszych możliwości aplikowania insuliny, zachorowalność na cukrzycę nie maleje. Wręcz przeciwnie, rośnie w szokującym tempie. W ostatnich kilkudziesięciu latach wzrosła o 1800 procent! Dlaczego więc Europa, w tym także Polska, tak uporczywie od lat broni się przed ujawnieniem wszystkich walorów ste-wii, o której wiedzą tylko ciekawscy hodowcy, botanicy, smakosze i zielarze? Żadnej reakcji nie wywoła-ła również decyzja władz Stanów Zjednoczonych, które ostatnio zezwoliły na jej import, legalną uprawę, przetwórstwo i dopuściły do oficjalnego obiegu. Świadomie używam określenia „ostatnio”, ponieważ w roku 1991 Kongres zakazał, niemal jak w czasach prohibicji w epoce Ala Capone, importu stewii na te-ren USA, jako produktu niebezpiecznego dla życia i zdrowia, co wywołało konsternację w środowiskach medycznych. Unia Europejska do dzisiaj uporczywie twierdzi, że badania nad stewią są zbyt pobieżne i niewystarczające, a więc nie wiadomo do końca co się w niej kryje. A skoro tak, to nie można dopuścić jej do powszechnego obrotu! Bo może jednak na coś szkodzi, albo w czymś przeszkadza! Otóż szkodzi i przeszkadza, ale nie człowiekowi, nieistotne, choremu na cukrzycę, nadciśnienie czy też zdrowemu. Przeszkadza interesom wielkich koncernów farmaceutycznych. I tu jest przysłowiowy pies pogrzebany.

Janusz Niczyporowicz

11


Oto kilka przepisów na wykorzystanie stewii w naszej kuchni

ZIELONY CUKIER - czyli ekstrakt ze stewii 50-150gświeżychlubsuszonychliścistewiizaparzyćw1/2litragotującejsięwody,gotowaćprzez10minut,odstawićnatrzykwadranse,przefiltrować,najlepiejprzezfiltrdokawy.Syrop,czylizielonycukier,zachowujeświeżośćprzezkilkatygodni.Dosłodzeniawystarczykilakropli.

SŁODKO-KWAŚNY OCET WINNY2-3świeżełodygizliśćmistewii,lubsameliściedodaćdo1litrabiałegooctuwinnego.Odstawićwzaciemnionemiejsce.Ocetnabierasłodkościpookołodwóchtygodniach.

ZUPA Z SUROWYCH POMIDORÓW na gorąco lub zimno.10pomidorów,1/2filiżankiświeżych,pokrojonychziół:tymianku,majeranku,kozieradki,pieprzu,1-3łyżeczeksproszkowanychliścistewii,1-2łyżekoliwyzoliwek,szczyptaimbiru,szczyptasolikamiennej.Pomidorysparzyćiobraćzeskórki.Dodaćpozostałeskładniki:zioła,oliwęisól.Zmiksowaćrazemnapuree,zalaćwywaremzwarzywlubmięsnym,chwilępogotować.

LODY TRUSKAWKOWE wg przepisu Agnieszki Kręglickiej1kgtruskawekzmiksować,półłyżeczkisuszonejstewiizalaćwrzątkiemizaparzyć,od-cedzić,wystudzić,składnikipołączyć,musprzelaćdokubeczkówlubinnychpojemni-ków(np.pojogurcie),możnawłożyćdośrodkaplastikowałyżeczkęiwszystkozamrozić.

CIASTECZKA OWSIANE2szklankimąki,200gpłatkówowsianych,2jajka,garśćposiekanychorzechówwłoskich,migdałów,trochęwiórkówkokosowych(wguznania),łyżeczkasyropuzestewii,szczyptasodyisoli,125mloleju.Wszystkowymieszać-ewentualniedodaćniecowody–iformowaćciasteczkanawysmarowanejolejemformie.Piecok.10-15min.Możnateżpoeksperymen-towaćbezmąki,uprażywszywcześniejnapatelnibeztłuszczupłatki,ucierającjednojajkozsyropemiodrobinąmleka,apowymieszaniumasyzdodatkiemłyżeczkiproszkudopie-czenia,dodaćsokzcytrynyiubitąpianęzbiałka.Podelikatnymwymieszaniuformowaćciasteczkaipiecok.20min.


Światowa kariera aspartamu - czyli E951

Stany Zjednoczone ocknęły się, ale warto wdużym skrócie przypomnieć o cowłaściwietak naprawdę poszło. Większość społeczeń-

stwa zapewnewie, co to jest aspartam lub „sub-stancja słodząca”, która widnieje w składzie róż-nych produktów, głównie sygnowanych jako„light”lub„zerocukru”.Szczególnieuwrażliwie-ninatosąchorzynacukrzycę.Tymczasempraw-daoaspartamie jestgłębokoukryta,niczym tropmordercyw filmachAlfredaHitchcock`a. Aspar-tamtotechnicznanazwawieluproduktów,zktó-rychnapolskimrynkunajbardziejznanyjestNu-traSweet oraz Sugar Free. Specyfik odkrył przy-padkiemwroku1965JamesSchlatter,chemikza-trudnionywGDSearleCompany,testująclekprze-ciwwrzodowy.Środektendopuszczonodostoso-waniawsuchychwyrobachspożywczychwroku1981,awnapojachgazowanychwroku1983.Wrzeczywistości po raz pierwszy dopuszczono godo stosowania w suchej żywności już w roku1974. Naukowcy bardzo szybko zorientowali się,że ta słodka substancja, przy jej dłuższym stoso-waniu,siejeogromnespustoszeniewludzkimor-ganizmie. Swego czasu magazyn „Nexus”(„Ne-xus”nr2/1998„Gorzkaprawdaosztucznychsło-dzikach”,autor-Mark.D.Gold,tłumaczenie-Mi-rosław Kościuk) opublikował wstrząsający arty-kułna jegotemat.Wystarczyjedencytat:„Aspar-tamjestprzyczynąponad75procentnegatywnychreakcji nawystępującew żywności dodatki zgła-szanychdo amerykańskiegoUrzęduds.LekówiŻywności.Wieleztychreakcjimabardzopoważnycharakter, jak choćbynapady apopleksji, a nawetśmierć,oczymwlutym1994rokudoniósłraport

Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej. Wśród 90udokumentowanychsymptomów wymienionychwra-porcieznajdująsięmiędzyinnymi:bóległowy/migreny,zawrotygłowy,apopleksje,mdłości,drętwienie,skurczemięśni,przybieranienawadze,wysypki,depresja, znu-żenie,rozdrażnienie,częstokurcz,bezsenność,zaburzeniawzroku,utratasłuchu,palpitacjeserca,trudnościwoddy-chaniu,napadyniepokoju,zaburzeniamowy,utratasma-ku, szumwuszach, zaburzenia pamięci i bóle stawów.

Zdaniem naukowców oraz lekarzy badających ne-gatywne skutki wywoływane przez aspartam,spożywanie tego środka może wywołać lub za-

ostrzyćprzebiegnastępującychchorób:nowotworymó-zgu,stwardnienierozsiane,epilepsja,syndromchronicz-negozmęczenia,chorobaParkinsona,chorobaAlzheime-ra, zanikipamięci, chłoniak,wadywrodzone, cukrzyca.W skład aspartamu wchodzą trzy związki chemicz-ne: kwas asparaginowy, fenyloalanina imetanol.Napi-sanaprzez Jamesa iPhyllis Balchksiążka„PrescriptionforNutritionalHealing”(Receptanaleczenieżywnością)zalicza aspartam do kategorii „chemicznych trucizn”.

Mimowszystko substancja ta,mogącawystępo-waćpodróżnyminazwamilubnawetbywanie-oznakowana,zrobiłaświatowąkarieręi–nieste-

ty–nadaljąrobi(jestdopuszczonadospożyciawponadsiedemdziesięciukrajachidodawanadosetekproduktówdladorosłychidzieci).Jejprzebiegtorewelacyjnymateriałnadoskonałythriller,któryustąpiłbypewnietylkosłynnej




aferzeWatergate:oszustwa,fałszerstwa,korupcjaurzęd-ników,kongresmenówinaukowców,którymzamilcze-nieoprawdziwymobliczuaspartamufundowanogigan-tycznestypendialubposady,naktórychzarabialiwięcejniż prezydent USA. Korowody wokół zalegalizowaniatego specyfikubyły związanenawet ze światempolity-

kinanajwyższymszczeblu.DonaldRumsfeld,przyjacielrodzinyGeorge’aW.Busha,sekretarzobronyzajegopre-zydentury,byłprezesemradynadzorczejSearleCompa-ny,wczasiegdyrozstrzygałasięsprawalegalizacji.Nato-miastmianowanyprzezRonaldaReagananaszefaAgen-cjids.ŻywnościiLeków(FDA)ArthurHullHayes,odpo-wiedzialnyzalegalizacjęaspartamu,musiałopuścićfotelprezesaw1983r.potymgdyujawniono,żewziąłkosz-towne podarunki od licznych korporacji. Po opuszcze-niuFDA,zostałzatrudnionywSearleCompany,wdzia-le public relations, jako starszy konsultant medyczny!!Słychaćprzysłowiowyśmiechkonia!

Totylkowierzchołekgóry lodowej,bo świa-towe lobby działające na rzecz miliardo-wych zysków potężnych koncernów pro-

dukujących słodziki to ten fragment góry, któ-rego nie widać. A średnio nie widać 80 procent!Czywobectakiegostanurzeczymożekomukolwiekzależećnawpuszczeniunarynekkonkurencjiwpo-stacistewii?ZielazdalekiegoParagwaju,októrymnadługoprzedKolumbemszamaniwiedzieli, żejest„słodkąrośliną”?WUSA,Kanadzie,AustraliiiNowejZelandiilobby„słodzikowe”wywalczyłozapis,żeproduktyzestewiimogąbyćsprzedawa-nejedyniejakosuplementdiety,aniejakosłodziki.

ChybajużczasabyUniaEuropejskai jejza-cne gremia obudziły się ze śpiączki (obynie cukrzycowej). Kolportowanie dyrdy-

małów o niekompletnych badaniach nad stewiąporamiędzy bajkiwłożyć. Tymbardziej, żewła-śnie wchodzi na światowe rynki szczepionkaprzeciwko tzw. świńskiejgrypie,mimożedoza-kończenia kompleksowych badań nad specyfi-kiem jeszcze bardzo daleko. Jest więc precedens!




Przezżołądek do...świadomości Nieznamnikogo,komuinicjatywatasięniepodoba.Corazczę-ściejspotykamsięzpytaniami:AjakmożnadostaćsięnaCzwart-kowyObiaduDiabetyków?Iwidzęzdziwieniewoczachpyta-jącego,kiedydowiaduje się, żewystarczyprzyjśćnaulicęWar-szawskąwBiałymstoku,dosie-dzibyRedakcji ipoprosićoza-proszenie. Wakacje to doskonały okresnapodsumowanietego,cowy-darzyłosięwciąguroku„robo-czego”.I jestempewna,żema-gazyn „Cukrzyca a Zdrowie”po stronie sukcesów może za-pisać Czwartkowe Obiady uDiabetyków. Sukcesównie tyl-komedialnych–chociażwdzi-siejszych czasach jest to aspektszalenieważny. Jednak najbar-dziejistotnejestto,żeczwartko-

weobiadyzrobiłybardzodużodlapopu-laryzacjiprofilaktyki,zdrowegostyluży-ciaizachowańpomagającychoswoićcu-krzycęiżyćzniądobrzeigodnie.

Bawiąc uczyć

Od początku ideą czwartkowychspotkańbyłolansowaniezdrowejdie-ty–alenietylko,równieżinnychza-sad,ważnychdlaosóbchorychnacu-krzycę. Ponieważ byłam na pierw-szymobiedzieinaprawiewszystkichnastępnych, mogłam prześledzić jakinicjatywatarozwijałasięizmieniaławczasie.Pamiętampierwszyobiadudiabe-tykówwrestauracji.Krzesełkaistoli-kiustawionewkilkarzędów–jaknasalikonferencyjnej;ekrannastojakui

kawałeczekpodłogiwydzielonejnapotrzebymuzykówzzespo-łuSarakina.Bojużwtedyludzi,którzyprzyszlinaspotkaniebyłoowielewięcej,niżmiejscsiedzących.Kolejnespotkaniazostałyprzeniesionedowiększejrestauracji,gdziejednorazowoprzysto-likachzasiada120osób..iznowuzaczynabyćzaciasnoSarakina–taformacjamuzycznato,przynajmniejwmoimran-kingu czwartkowych spotkań, gwiazda największa. Ale i pod-czasnastępnychobiadów,któreodbywałysięcomiesiąc,niebra-kowałoświetnychwykonawców,którzyserwowaliuczestnikomspotkańartystyczny„deser”.

Prof. Maria Górska, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Diabetologii.

Prof. Ida Kinalska podczas przygotowywania kociołkazsoczewicy.

WśródwalorówCzwartkowychObiadówuDiabety-kówważnesąteartystyczneismakowe,alerównież

edukacyjneiinformacyjne

WjednymzlicznychdeserówartystycznychwystąpiłaformacjamuzycznaSARAKINA



Świetnych i bardzo różnorod-nych.Bobyłichórpolicyjny,isoli-stazespołuBraciaiSiostry,specja-lizującysięwbluesie,iwykonaw-caballadOkudżawy,iartystagra-jącynapileiwieluinnychakceso-riachraczejzmuzykąniekojarzą-cych się. Zawsze duże wrażenierobili wykonawcy poezji śpiewa-nej,m.in.aktorPawełSzymański.ApodczasjednegozCzwartko-wychObiadówdogronaartystówdołączył profesorMarian Szama-towicz,którysprytnieuniknąłroli,jakabyłamu tegodniaprzypisa-

na–miałbowiemwspólniezprofesorIdąKinalskąprzygotowywaćko-ciołeksoczewicy.ProfesorSzamatowiczwziąłgitaręizaprezentowałsięjakowrażliwyodtwórcaballadBułataOkudżawy.Dlaczegowtympodsumowaniuminionegosezonutylemiejscapo-święcamwystępom, towarzyszącymobiadom?Poprostu,uważam,żetenfragmentkażdegospotkaniabyłniemniejważnyniżjegopozostałeczęści.Wiemteż,żewieluuczestnikówCzwartkowychObiadówuDia-betykówtendeserartystycznyceniłosobienadzwyczaj.

Przystępnie o trudnych problemach Jak wspomniałam na wstępie, rola edukacyjna to był najważniej-szy cel, jaki postawiła sobie Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie”i konse-kwentniegorealizowała.Ponieważkażdezczwartkowychspotkańpo-święcone było jednemu, ważnemu zagadnieniu, omawianemu przezautorytety naukowe w dziedzinie diabetologii, dietetyki i podologii.DietetyczkizUniwersytetuMedycznegowBiałymstokuorazprofesorMariaGórskaprzybliżyływszystkimtematindeksuglikemicznegoido-radziły,jakkomponowaćdietę,opierającsięnatymwskaźniku.Tobyłbardzopożytecznywykład, interesujący nie tylko osoby, któremusząściśleprzestrzegaćpewnychzasadzewzględunafakt,iżcierpiąnacu-krzycę.Pilnowanieindeksuglikemicznegobowiemjestzalecanerównieżtymwszystkim,którzypoprostuchcązdrowożyć,zachowaćdobrąlinięaprzyokazjikondycję.BardzointeresującybyłwykładprofesorIdyKinalskiej,któramówi-łaozwiększonymryzykuchorobywieńcowej,związanymzwystępowa-niemcukrzycy.Szokującychwilami,ilustrowanybardzoprzemawiają-cymidowyobraźnislajdamibyłwykładdrn.med.AnnyPopławskiej-Kita poświęcony tzw. stopie cukrzycowej. Jeżeli ktokolwiek spośródobecnychnatymspotkaniuniedokońcazdawałsobiesprawęzzagroże-nia,napewnozapamiętanazawsze,czymgrożązaniedbaniailekcewa-żenienawetdrobnychskaleczeńczyotarć.

Prof.MarianSzamatowiczwsposóbniekonwen-cjonalnywspieraprocesprzygotowaniaposiłku.

TadeuszArłukowicz,WiceprezydentBiałegostokuprezentujeswójtalentkulinarny.

AdamKurluta,DyrektorDepartamentuSprawSpołecznychUM

JacekDobrzyńskiRzecznik prasowyKomendantaWojewódzkiegoPolicjiwBiałymstoku


Sprawy ważne i poważne – ale zaprezentowa-newformieprzystępnejdlakażdego,czasamizhumo-rem. Bezwzbudzania strachu, ale z intencją uczuleniai wyostrzenia niezbędnej czujności. Bez powodowaniaprzygnębienia,raczejbudzącenadzieję,żeprzyodrobi-niewysiłkunawetzcukrzycąmożnadługoikomforto-wożyć.

Anielskie zastępy IzapewnedlategoCzwartkoweObiadyuDiabetykówstałysięcyklicznąimprezą,naktórejwręczwypadaby-wać.Comiesiącdogronabywalcówdołączalinowi–boktoś impowiedział,żetowspaniałespotkania;bochcąsięczegośdowiedzieć;bochcąposłuchaćdobrejmuzy-ki;bochcązobaczyć„przygarach”osobyzpierwszychstrongazet.Azmiesiącanamiesiącprzybywałoosób,którymRe-dakcja„CukrzycaaZdrowie”nadałamianoAniołów.ToCi,którzywspierająideęCzwartkowychObiadówuDia-betyków. PrzedstawicieleUniwersytetuMedycznegowBiałymstoku, tutejszych oddziałówNFZ i PFRON,me-diówbeznichtrudnobyłobytakkonsekwentnieiregu-larnieorganizowaćczwartkowespotkania.Tooni–Anio-łowie–dostaliwpodzięcemalowanenastarychdeskachaniołyartystyplastyka,AleksandraGrzybka. Każdy chce gotować

NiedługowstydsiębędziewBiałymstokuprzyznać,że jeszcze sięnie stanęło„przygarach”naCzwarko-wymObiedzieuDiabetyków.Żebytylkokrótkoprzy-pomnieć,ktojużtegozaszczytudostąpił:profesorowieIdaKinalska,MariaGórska,MarianSzamatowicz.Dy-rektorAndrzejLechowskizMuzeumPodlaskiego,pre-zesibiałostockiegoośrodkaTV,przedstawicieleNFZiPFRON.Rzecznikbiałostockiejpolicji JacekDobrzyń-ski i aktorAndrzejDoliński.Wiceprezydent Białego-stoku Tadeusz Arłukowicz i szef jednego z departa-mentówUMAdamKurluta.Totylkoniektórzy,którzyzechcieliprzedlicznąpublicznościąpopisaćsięswoimitalentamikulinarnymi.Jestempewna–wszyscyczekaćbędąnakolejneczwart-kowespotkanieudiabetykówzdużąniecierpliwością.I jakzwyklezastanawiaćsiębędą:ktoteżtymrazembędzie gotować? Jakiego artystę zaprezentuje „etato-wy”MistrzCeremoniałuDariuszSzada-Borzyszkow-ski?Czegodotyczyćbędziewykład?Cierpliwości.Tojużniedługo.Wiem,żeRedaktorNa-czelna pomysłodawczyni CzwartkowychObiadów uDiabetyków już snujeplany codoprogramunastęp-nychspotkań.

Tekst:DomaFoto:MaciejBogdański


DariuszSzada-Borzyszkowski,MistrzCeremoniału,prezentujeanioła-jednozdziełznanegoartystyAleksandraGrzybka

WładysławProchowiczDyrektorOddziałuTVPBiałystokorazWiesławRajewskiDyrektorProgramowyTVPBiałystok



Czwartkowe Obiady u Diabetyków od kuchni

Nieraz przywołuje się słynne czwartkowe obiady króla Stasia, ostatniego króla Polski. Ale jakie właściwie one były? Co w owych czasach jadano, co pito?

Na czym i jak podawano potrawy?... Pamiętając, że kultura stołu zmienia się, podobnie jak moda czy obyczaje towarzyskie, spróbujemy zajrzeć za drzwi

kuchenne XVIII-wiecznych dworów i pałaców.

Jedzą, piją, lulki palą...Polsceszlacheckiejjadanodużo,ciężkoitłusto.Jedzono„zpotrzeby,zprzyzwyczajenia,znudów,dlazabawy,dlakompanii,dlapokazu”.Lubionojeśćiojedzeniurozprawiać.Nicdziwnego,ży-cietowarzyskieszlachtyupływałonagościnach.Zapraszanosiechętnieiugaszczano„czymcha-

tabogata” to jestwobfitościpotraw i trunków.Bie-siadyciągnęłysięgodzinami:dańbyłodużo,aspraw-nośćkuchniisłużbyraczejniewielka.Warstwynajza-możniejszerujnowałysięnaprzyjęciawmyślzasady„zastawsię,apostawsię”.Chcącuraczyćgościdaniemwykwintnym sprowadzano najdroższe przyprawy,rzadkieprzysmakiczywybornewina.Nieżałowanomigdałów, goździków, gałkimuszkatołowej, imbiru,pieprzu,szafranu,wużyciubyłypistacjeiorzeszkipi-niowe.Najbogatsipozwalalisobienadrogieszparagiitrufleorazwykwintneowocejakmorele,brzoskwinieczypomarańcze.Zresztąwwielumagnackichoranże-riachhodowanoegzotyczneowocenamiejscu.Prze-ścigano się w dekoracji stołu tudzież serwowanychdań,co,niestety,częstokończyłosię tym,żewyglądpotrawyprzewyższałjejsmak,anadmiarkorzenisy-panych„naoko”psułnajlepszyprzepis.

Nakrycie stołuprzygotowanieucztyrozpoczynałosięodstołu.Pilnowano,bybyłzasłanyobrusem,gdyżzaniegrzecz-nośćuchodziłoczęstowaćgościnagołymstole.Wdomachstaropolskichzwyklekładzionokilkaobru-sówjedennadrugim(naspód-siatkowelubkolorowe,nawierzchu–białe)tak,byzkażdymdaniem

jedenznichzdejmować.Kolejnątroskąbyłazastawa.Jejwystawnośćświadczyłaozamożnościdomuiszacunkudlagości.Naśrodkustołuustawianoogromnemisyipółmiski,obokkładzionotyletalerzyikielichówlubpucharów,naileosóbnakrytowygodnie.Odczasówsaskichbyłytojużkielichyszklane,przeważnieimportowanezCzech.WepoceStanisławaAugusta-takżerodzimejprodukcji.Zesztućcówkładzionotylkołyżki,nożeiwidelcegościeprzynosilizesobą,aktoniemiał,pożyczałusąsiadalubrobiłłyżkęzeskórkichlebowej.Nałyżkachumieszcza-noczęstorymowaneinskrypcje,mającezapobieckradzieży,np.„Mniektoskryje.-BardzomójPanbije.”czy„Niekładźmięwzanadra.-Bymciniewypadła.”Zwykleteżwdomachdbającychowytwornośćkładziononakażdymtalerzudrewienkabukszpanowe,ostrozakończone,„dowykałania”zębów.Najlepszazastawa,czylisrebrna,szłazawszenaśrodekstołu,gdzieusadawianonajdostojniejszychgości,dalejkładziononaczyniacynoweiblaszane.Zczasemnastałamodanafajanseikosztownąporcelanę,takżewpoł.XVIIIw.nawielkopańskichstołachkrólowałajużniepodzielnieporcelana,szkłoikryształy.

W

P



Obiad podanoakoniecsprawanajważniejsza,czylimenu.Naśniadaniepodawanozazwyczajpolewkęzgrzane-gopiwazmiodem,imbirem,jajamiibiałymserem–taką,jakjąopisałMickiewiczw„PanuTade-uszu”.Takżekawę,którejpopularnośćrośniewciąguXVIIIwieku.Idopierozaczasjakiśwłaści-

weśniadanie,czylibigos,zrazy,kiełbasę,salceson,rozmaitepasztetyiwędliny,masłoorazrzodkiew.Obiad rozpoczynano zupą - królowały rosół, barszcz i bulion, ale gotowano jeszczewiele innych, jakpolewkiwinnelubpiwne,kapuśniak,krupnik,grochówkę,szczawiowączyteżobcewspółczesnemupodniebieniuzupy:konopną imakową.Naspecjalneokazjepodawanozupęzkaparówipolewkęmigdałowązryżemirodzynka-

mi. Na drugie danie przyrządzano najczęściej pieczenie, sztu-kęmięsa,zrazy,flaki,drób(np.gęśgotowanąześmietaną isu-szonymigrzybami,kurczęzwątróbką,kapłonzkawiorem,pie-czoneindykiczygęsi),jadanocielęcinę–najczęściejnadwaspo-soby: na szaro i na biało - oraz baraninę. Niezbędnym dodat-kiemdomięsbyłysosy,kolorowe(odprzypraw)izawiesiste–wśród nich najpopularniejszy sos chrzanowy. W menu luksu-sowym pojawiała się dzika zwierzyna, zwłaszcza ptaki: bażan-ty,kwiczoły,głuszce, jarząbkioraznajlepsze ryby:karpie, łoso-sie,pstrągi,jesiotry.Wielmożeczęstoraczylisięostrygami,ślima-kamiczyżabami.Rarytasembyłyteżswojskieraki,aczasemtakniecodzienne potrawy jak kurze grzebienie czy „nóżki kuropa-twienad świecąwoskowąwsamychpaluszkachprzypiekane”.Zpotrawmącznych jedzonokluski,pierogi,naleśniki imakaro-ny.Niewielenatomiastjedzonoziemniaków.WXVIIIw.pojawia-

łysięonetylkowodświętnymmenu.Powodybyłydwa:popierwsze–jakotowarsprowadzanywowymczasiezzagranicybyłybardzodrogie;podrugie–uważanojezaniesmaczne,kłopotliwewprzygotowaniuiniezdrowe.Poobiedziewnoszonowety czylideser.Byłowczymwybierać:owoce,bakalie, sery (najpierwswojskie, z cza-semzagraniczne),kremy,galarety,kompoty,cukry,konfitury.Podawanoteżciastafrancuskie, tortyczypączki.

Pomysły i sztuczki kulinarnezamożnychdomachdbanoowystrójstołuiozdabia-nie potraw.Za każdym razem chodziło o zadziwie-niegościbądźspłatanieimfigla.Pozłotyifarby,po-

trawy o najdziwniejszych formach, często z prawdziwymi pióramilub sierścią użytych zwierząt. Inwencja kucharzy skupiała sie głów-nie na tym, jak ze znanej potrawy zrobić nową, np. pieczeni nadaćformękarpialubszczupaka,arybom–kształtmięsnychpotraw.Dokucharskich sztuczek należał „kapłon cały we flaszy” (zdjętą w ca-łości skórę z kapłona wpuszczano do butelki, napełniano surowy-mi jajkami, którepodczas gotowaniawypełniały szczelnie skóręna-dając jejpoprzednikształt)czy„rybaniekrojona,ugłowyprzysma-żona,wśrodkupieczona,amającapotrawkęzsosemuogona”.Zda-rzałysię teżpomysłyokrutniejsze:upojonealkoholemkurczakisku-banonażywca iprzypiekano lekkonadogniem.Ułożonenapółmi-skach podawano na stół, a gdy który z biesiadników kłuł jewidel-cem chcąc nałożyć na talerz, te zrywały się do ucieczki zadziwiającgości. Dłuższychiprzemyślanychprzygotowańwymagałoozdobie-nieowocówwherby,cyfryczynapisy.Jużwlecienależałonaniedoj-rzałychowocachnakleićodpowiedniszablonzcienkiegopapieru.Wmiarę dojrzewania część zaklejona papierempozostawała jaśniejsza.

N

W



Piwo, wino, a może woda? eśliidzieonapoje,najwięcejspożywanoalkoholuwróżnychpostaciach. Picie czystej wody, poza warstwą ludności naj-uboższej,uchodziłozadziwactwoczywręczuważanebyłozaprzyczynęchorób.Podstawowymtrunkiembyłopiwo.Pro-

dukowanewrodzimychbrowarachbyłodośćtanieizawierałomniejal-koholuniżobecnie.PowszechniecenionowcałejPolscepiwowareckie(zWarkinaMazowszu).WXVIIIw.modnestałosiępiwoangielskie,zwłasz-czaciemnyporter.Wzwiązkuzdużymjegoimportempiwakrajoweza-częłytracićnapopularności,ażogólniezaczęto jeuważaćzatrunekpo-spólstwa.OdXVIIwiekupocząwszycorazczęściejnapańskimstolegościwino.Zdecydowanienajwiększewzięciemająwinawęgierskie(zw.wę-grzynami),ztokajemnaczele.Dalejwinahiszpańskie,reńskie(którepitozcukrem,gdyżuważanojezazbytcierpkie)orazwłoskie.Winafrancuskie

zyskująwiększeuznaniedopieropodkoniecXVIIIw.dziękiogólnejmodzienafrancuszczyznę.Wśródzamożniej-szychwarstwmodnystajesięteższampan.Podajesięgozwykle„nastempel”czylinakoniecuczty.Wódkipitosto-sunkowoniewiele-początkowotraktowanabyłajakolekarstwoitrzymanawdomowejapteczce.Zczasemprzyjąłsięzwyczajpiciawódkiprzedobiadem,nazaostrzenieapetytuidobretrawienie.Wódkismakoweprzepalane,czylitzw.wódeczki,pitowmałychilościachdośniadaniaiprzegryzanopierniczkami.Główniebyłtozwyczajpłcipięk-nej.WzięciemwXVIIIw.cieszyłysięsłodkiewódki–goździkowa,migdałowa,anyżowa,cynamonka.Ogólniepitodużo,chybanawetwięcejniżjedzono,bojakgłosiłostareprzysłowie-„Człeknadapetytjeśćniemoże,pićmoże”.Podczasobiadunieustanniewznoszonotoasty,dolewanowina,wymyślononawetkielichbeznogizwanykulawką,któryzrakdorąkkrążyćmusiał,bopostawićsięgoniedało.„Pijaństwostałosięczymśpowszechnym,dobrzewi-dzianym,prawieżetowarzyskoobowiązującym”-pisałBystroń.

Przy królewskim stoleczasachkrólaStasiarozpasanestaropolskiebiesiadowaniestopniowoustępujemiejscazagranicz-nejmodzie:większawykwintnośćposiłków,aleiwiększapowściągliwośćprzystole.Raczejsma-kowanieniżobżarstwo.Rozpoczynasię,jakzauważajedenzkronikarzy,okresogólnonarodowe-

gotrzeźwienia.Piwozostawiasiędlaplebsu,pijasięgłówniewinaiszampany.Samkrólnajchętniejdoobiadupijewodę.Pozatymniestroniodfiliżankigorącejczekolady,podawanejranodołóżka,orazpopołudniowejherbaty.Menukrólewskie jestwykwintne i różnorodne,choćprzepychemi ilościąpotrawniezawszedorównujestołommagnackim.Król jestwielbicielemkuchni francuskiej,aleceni teżrodzimepotrawy.Nierazganipolskąmagna-terięzazbytniezapatrzenienaobcestoły.Ulubioneprzysmakikrólatoostrygi,baraninai...śliwki.Ogrodnikza-rządzającysłynnąkrólewskąoranżeriąznałpodobnosposóbprzechowywaniaśliwekświeżychprzezcałązimę.Jeśliidzieosłynneczwartkoweobiady,ichmenubyłosprawądrugorzędną.Ważniejszebyłoto,oczymsiedys-kutowałoniż to,cosię jadło.Niemniej jednakdo legendy jużprzeszły„jarząbkiprzedziwniesłoninąszpikowa-ne” oraz „popiel” (starewinowęgierskie, takmocne, że „król samgo nie pija, a innym tylko po kieliszkupo-zwala”). Podawanoteżm.in.staropolskibarszczzuszkami,różnorodnewędliny,pasztecikiipikantnemaryna-ty. Były też ryby, jarzyny i pieczenie, zulubionąprzezkrólapiecze-nią baranią na czele. Każdorazowo na zakończenie obiadu pojawia-li się dwaj lokaje: jeden podawał królowi na porcelanowym talerzy-kutrzyśliwki,drugi-listnasrebrnejtacy.Królnigdylistunieotwie-rał, był to tylko symboliczny znak dla gości, że czas kończyć obiad.Przy królewskim stole Poniatowskiego rodzi się nowy styl biesiado-wania imówienia o jedzeniu.Wśródbywalcówczwartkowychobia-dówzdarzająsięprekursorzyzdrowegożywienia,jakpoetaStanisławTrembecki,którygłosiumiarwjedzeniujakopodstawędobregozdro-wia.„Głódjestnajlepszymkucharzem,sólnajsmaczniejsząprzyprawą,wodanajzdrowszymnapojem.”

EwaSzarkowska Foto: Galeria

W

J



PrzepisyZUPA PIWNA ze śmietaną i twarogiem

Wemaliowanymrondluzagotować¾ljasnegopiwa(możnadodaćprzy-prawykorzennewg smaku), dodać¼ l gęstej, niezbyt kwaśnej śmieta-ny.Gorącązupęzaciągnąćnatychmiast3surowymiżółtkamiutartyminapuchz8-10dkgcukrulubmiodu.Natalerzpołożyćniecopokruszonegotwaroguizalaćgorącązupą.Odddzielniemożnapodaćgrzankizchlebalekkozrumienionenamaśle.

SOS CHRZANOWY Z4dkgmasłai3dkgmąkizrobićjasnązasmażkę,rozprowadzićszklankąrosołu,do-dać4łyżkiutartegochrzanu.Doprawićsokiemzcytrynyiewentualniecukrem.Go-towaćjeszczeprzezok.5min.Gdysoszgęstnieje,dodaćpółszklankigęstejśmietanyrozmieszanejz2surowymiżółtkami.Podgrzaćchwilęstalemieszając,niedopuszcza-jącjednakdozagotowania.Gorącympolaćmięso.

STAROPOLSKIE ZRAZY z grzybami i śmietaną

Zmięsawołowego(najlepiejpolędwicy)wykroić(wpoprzekwłókien)małezra-zy,lekkopobićjetłuczkiem,oprószyćświeżozmielonympieprzemiszybkoob-smażyćnamaśle.W¾lwodyugotowaćdomiękkości6dkgsuszonychgrzy-bów.Pokroićwpaseczki.Wrondluułożyćzrazyprzesypującjegrzybamiizalaćdobrzeposolonymwywaremzgrzybów.Szczelnieprzykryćidusićnamałymogniuok.20min.Potymczasiewłożyćdorondla1kgobranychipokrajanychwplasterkiziemniaków.Rondelponownieprzykryć,potrząsnąćnimostrożnieigotowaćdalejnamałymogniu.Gdyziemniakibędąprawiemiękkie,wlać¼lkwaśnejśmietanyrozmieszanejzczubatąłyżeczkąmąkipszennej.Gotowaćjesz-cze10-12min.podprzykryciemnacałkiemmałymogniu.

PIECZEŃ BARANIA nadziewana szynką Szerokipłatbaraninyzłopatkilubudźca(ok.1kg)oczyścićztłuszczu,rozbićcien-kotłuczkiem(starającsięnadaćmukształtkwadratu),oprószyćsoląipieprzem,natrzećposiekanymczosnkiem.Mięsopokryćrównomierniefarszem,zwinąćcia-snowwałek,obwiązaćgęstobawełnianąnicią.Pieczeńobrumienićzewszystkichstronnagorącymmaśle,następniedopiecpodprzykryciemwgorącympiekarni-ku,odczasudoczasuskrapiającłyżkąkwaśnejśmietany.Farsz:15dkgszynkigo-towanej,5dkgczerstwej,namoczonejwmlekuiodciśniętejbułki,5dkgmasła,ze-szklonanamaślecebula.Szynkęzmielić,dodaćbułkę,masło,cebulęorazdrob-noposiekanąnatkępietruszkiidużejajo.Wyrobićnajednolitąmasę.Farszmożnaurozmaicićdodając10dkgdrobnopokrojonych,usmażonychzcebuląpieczarek.

RYDZE Z PATELNI Niezbytwielkie,zdrowe,opłukaneiosączonerydze,poodcięciukorzonków,uło-żyćnapatelnizsilnierozgrzanymmasłemblaszkamidogóry.Pokilkuminutachsmażenianadośćostrymogniuodwrócićwidelcemidosmażyćzdrugiejstrony.Po-czatkowo,położonenapatelni,rydzepuszcząsok.Leczgdymasłoodzyskaklarow-nośćizabarwisięnaintensywniepomarańczowykolor,rydzeoprószyćsoląina-tychmiastpodaćnastół,najlepiejnapatelni,naktórejsięsmażyły.Możnaprzyrzą-dzićrównieżwariantobiadowydokaszygryczanejlubziemniaków:usmażonejakwyżejrydzezalaćnapatelni1/2szkl.śmietany,krótkozagotować.

Przepisywg„Wstaropolskiejkuchni”MariiLemnisiHenrykaVitry.


Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych FARMONA sp. z o.o.

Na tle zanurzonego w słońcu dnia – cień – przystań dla otwartych oczu, pośród nocy granatu – światło

przejrzyste i czyste jak brylant – talizman na szczęście – zapowiedź poranka. Ponad szarą płaszczyzną murów – nieba błękitna tafla. Tak w mym cukrzycowym życiu – pomoc, nadzieja, impuls to każdy kolejny otrzyma-ny numer magazynu „Cukrzyca a Zdrowie”. Dowodzi, jak praktyka słuszności tezy oswajania choroby, w prze-ciwieństwie do walki z nią, wynikającej z naturalnej, nieraz głębokiej niechęci do niej, jako czegoś niepo-trzebnego i groźnego, niedającego o sobie zapomnieć. Zapomnienie bowiem to forma bycia, zaistnienia poza czymś, mimo istnienia tego czegoś. Człowiek prze-wlekle chory, słaby, bez wsparcia czasem nie jest w sta-nie odczuwać radości, bowiem czuje inność, skaza-nie na chorobę, ograniczenie. Lektura magazynu, po-parta świadomością istnienia ludzi zaangażowanych w jego powstanie, tematykę, jest swoistą formą tera-pii, wsparcia – byciem obok. Uprawdopodabnia, moty-wuje i urzeczywistnia radość prawdziwą pomimo cho-roby, wskazuje na nią. Także na to, iż mimo przewle-kłości, cukrzyca nie skazuje, nie izoluje, nie umniejsza wartości człowieka i jego życia. Jedynie ją niejako prze-transponowuje. Obecność w życiu choroby, która sta-je się z nim integralna, jakby właściwa danej osobie, nie musi być pojmowana, traktowana jako klęska, nie-szczęście, smutek, lecz pasmo małych zwycięstw – tych najtrwalszych i najcenniejszych, bo nad samym sobą. Uwzględnić należy wszakże specyfikę choroby, jej jed-nostkowe wymagania. Cukrzyca bowiem jako choro-ba jest obca naturze człowieka, jest wrogiem, które-go nigdy nie należy lekceważyć. W przeciwnym bo-wiem razie unicestwia, zabija, niszczy, pozbawia czło-wieka jego całościowej tożsamości, zwłaszcza, że jest to wróg na całe życie. Poprzez wychwytywanie, zauwa-żanie w chorobie kropli zdrowia „Cukrzyca a Zdrowie” uczula chorego oraz jego bliskich na możliwość sukce-su w każdej sferze życia. Podróżując przez strony ma-gazynu nie męczę się w kontraście między chorobą i zdrowiem, wręcz przeciwnie, ten kontrast ulega znie-sieniu. Wypełnia on przestrzeń mej obecności wielora-kimi aspektami, tak jak barwa wykreowuje różne od-cienie. Czuję, że nawet rezygnacja z przyjemności, np. relaksu, gdyż sytuacja, czy stan wymusza na mnie pod-jęcie konkretnej interwencji, np. podania sobie dodat-

kowej ilości insuliny, czy podjęcie wysiłku fizycznego, można potraktować z akceptacją, zaangażowaniem, jako pożegnanie z czymś na rzecz powitania czegoś in-nego. Tak, jakby zamiast pogrążać się w żalu i rezygna-cji, ponieważ minął dobry, spokojny, przyjemny dzień, a budzi się ciężki, przykry – zachować ten pierwszy w so-bie poza ścieżką czasu, realizmem żywotności lecz jed-nocześnie włączyć - jak szlachetne ogniwo - w łańcuch życia, w nadziei i pragnieniu następnego, równie pięk-nego. Ten bowiem, który czuję jak kajdany, jest rów-nie wartościowy. Zatem witam go jako taki, by nauczył mnie cierpienia, dążenia, pragnienia i u swego zmierz-chu odnalezienia satysfakcji z własnej siły, determi-nacji, wytchnienia, uspokojenia. Przemijanie jest bo-wiem pejoratywne dla tego, czego pragnę. Przekłada się jednakże na pozytywizm tego, co mnie dręczy, cze-go nie chcę lub się boję. Bowiem jest ono stygmatem, i dobra i zła, i radości, i smutku. Me życie, niczym kar-ty magazynu w szacie graficznej – ze wszystkim co do-bre i złe, radosne i smutne – zamyka się w doczesności i wieczności. Pogrążając się w lekturze stron, niemal sły-szę jak ze słów płyną nuty i otwierają przede mną za-kryty przed światem – jego zapomnieniem i ignorancją, zagubioną pośród własnego cierpienia i żalu, poczucia wyizolowania, planetę spraw ponadczasowych. Stwo-rzoną i zachowaną w dojrzeniu potrzeby i możliwości myśli i działania, dostrzegania, tworzenia i kontempla-cji piękna, integralności z naturą. Istnieje we mnie prze-chodnia brama wyobraźni i woli - z choroby w zdro-wie, z zamknięcia różnorodnymi barierami w otwar-tość przestrzeni, życia. Niniejszy list stanowić powi-nien za to podziękowanie. Wierzę, że tak właśnie jest.

Lila z Bielska Białej

L I S T Y D O R E D A K C J I


Ta druga

Autor opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych FARMONA sp. z o.o.

Redakcja: StronaCzytelnika-Diabetyka Redakcja„CukrzycaaZdrowie” ul.Warszawska23 15-062Białystok

L I S T Y D O R E D A K C J I

Mam to coś, czego wielu ludzi nie zna - mam poza żoną drugą towarzyszkę życia, na którą „muszę”, a przynaj-

mniej powinienem ciągle uważać, która żyje gdzieś w środ-ku. Myślałem, że nie ma od niej ucieczki, jest bezlitosna i konsekwentna, a czasem - jest zupełnie nieprzewidywalna. Przez tych kilka godzin snu cukier niszczył moje naczynia krwionośne, nerki, oczy, nerwy ... To moja wina. Kolacja zjedzona dopiero po 21:00, kilka głębszych na przyjęciu we-selnym, dyscyplina i konsekwencja gdzieś się rozeszły. Sam jestem sobie winien.

Zbagatelizowałem sytuację. Naiwnie zapomniałem, że momentu utraty świadomości nie można niezawodnie

wyczuć. Po porannym wstrzyknięciu insuliny czekałem za długo ze śniadaniem. Uchodziło mi to na sucho wiele razy, tym razem nie uszło…

O tym, co było dalej, świadczą moje zmaltretowane mię-śnie, poprzestawiane kręgi i półroczne zwolnienie le-

karskie, po prostu HIPOGLIKEMIA dla wtajemniczonych 26mg/dl. Dziś wiem, że miałem szczęście w nieszczęściu, je-żeli chodzi o konsekwencje.

W zasadzie z insuliną nie ma żartów. Powoduje ona spa-dek cukru we krwi, a cukier jest niezbędny do życia

podobnie jak tlen. Jego spadek poniżej określonej wartości powoduje praktycznie natychmiastową utratę przytomno-ści, często z blokadą mięśni. Jeśli nie znajdzie się ktoś, kto w porę pomoże, może być kiepsko...

Jest pewien sposób, żeby ją trochę uspokoić, ujarzmić - to planowany, ustabilizowany tryb życia, odżywiania się, roz-

łożenia wysiłku i odpoczynku, oraz częste kłucie się i syste-matyczne pomiary.

Postanowiłem to zmienić.

W moim indywidualnym przypadku teraz jest inaczej, odrzuciłem myśli, że ta druga towarzyszka życia jest

ze mną i nie opuszcza mnie ani na krok. Po prostu się z nią rozstałem na dobre i teraz idąc do pracy, z dziećmi na spa-cer, czy zasypiając nie myślę już o niej - jest we mnie lecz nie w moich myślach. Wojtek z Warszawy


W A R T O W I E D Z I E Ć

O tym, że śmiech to zdrowie wiadomo nie od dziś. Amerykańscy naukowcy dowodzą, że śmiech

połączony ze standardowym leczeniem diabetyków redukuje nadciśnienie, podwyższa poziom dobrego

cholesterolu i obniża ryzyko wystąpienia zawału. Wyniki ich badań zostaną zaprezentowane na

122 dorocznym spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Fizjologicznego.

W badaniu przeprowadzonym przez badaczy zUniwersytetuLomaLindawKaliforniiwzięłoudział20diabetykówcierpiącychnanadciśnienieihi-perlipidemię (zespół zaburzeń metabolicznych obja-wiającysiępodwyższonympoziomemcholesterolu itrójglicerydówwekrwi).

Badanympodawano standardowe leki przeciwcu-krzycowe,atakżelekistosowanewleczeniunad-

ciśnieniaihiperlipidemii.Wprzypadkupołowybada-nychkuracjępołączonozcodziennymi30-minutowy-mi seansami, podczas których pacjenci oglądali wy-braneprzezsiebiekomedielubprogramysatyryczne.

Badani znajdowali się pod obserwacją naukowcówprzez12miesięcy,podczasktórychregularniemie-

rzonoimpoziomadrenalinyinoradrenaliny,choleste-rolu,cytokinprozapalnychorazbiałekC-reaktywnych(CRP),którychpodwyższonestężeniemożesygnalizo-waćchorobyserca.

Jużpodwóchmiesiącachkuracjiupacjentów,którzyśmialisięprzez30minutdziennienaukowcyzauwa-żyliznacznąpoprawęwzakresiewszyst-kichbadanychwskaźników.Poupływierokuokazałosię,żepoziomdobregocho-lesterolupodniósł sięunicho 26proc.,podczas gdyu osób z grupykontrolnejzaobserwowany wzrost wynosił zaled-wie 3 proc. Poziom szkodliwych białekC-reaktywnychzmniejszyłsięnatomiasto 66 proc. w porównaniu z 26 proc. wgrupiekontrolnej.

ProwadzącybadaniadrLeeBerkpod-kreśla, że pozytywne emocje, rado-

sny śmiech, optymizm i nadzieja mająkorzystny wpływ na stan zdrowia pa-cjentów i zalecawłączenie terapii śmie-chemdostandardowejprocedurylecze-niacukrzycyizespołumetabolicznego.

źródło:Onet.pl

Śmiech wspomaga leczenie

cukrzycy



Siły życiasterują życiem

Doktor Bruce H. Lipton, biolog, wieloletniwykładowca na uniwersytetach medycz-nymwUSA, zajmuje się badaniem komó-

rek, jest jednym z prekursorów epigenetyki - na-uki skupionej na badaniach dziedziczności poza-genowej.Wswojejksiążce:„Inteligentnekomórki-jakdoświadczeniasterująnaszymigenami”stwier-dzam.in.:„Nowepojmowaniewszechświataobja-wianamjakniematerialnyduch-energiamożewy-wieraćwpływnaciałofizyczneczłowieka,aener-giaducha,czylimyśl,możebezpośredniowpływaćna sterowanie biologii ciała poprzez mózg. Wni-kliwe badaniawykazały, że ludzki duch znajdujesięnietylkowgłowie,ale-poprzezcząsteczkisy-gnalizacyjne -wcałymciele.Okazałosię,żeemo-cjepowstająnietylkowefekciereakcjiciałanasy-gnały z otoczenia; również duch - energia, posia-dającświadomośćsamegosiebie,jestwstaniewy-twarzać poprzez mózg „cząsteczki czuciowe”.

Dzięki temu, odpowiednie włączenie świa-domościmoże spowodowaćwyzdrowieniechorego ciała, zaś nieodpowiednia kontro-

lauczućmożesprawić,żezdroweciałozachoruje.

Opierającsięnadoświadczeniach,uczonypo-kazuje,żeczłowiekpotrafiświadomiespraw-dzaćswojereakcjenabodźceotoczenia.Może

teżwkażdejchwilizmieniaćstarewzorcezachowa-nia,podwarunkiem,że„sprzeciwisię”swojejpod-świadomości,coniejestłatwymzadaniem.-Nasze zachowania są steremdla naszej biologii -podkreśladoktorLipton.-Wmedycynieefektnocebo(m.in.negatywnena-stawieniepacjentadoterapii)możebyćtaksamopo-tężnyjakefektplacebo(pozytywnyskutekpsycholo-gicznyprzezpodaniechoremulekuobojętnego).Naprzykładdziejesiętak,gdydiagnozaodbierapacjen-towiwszelkąnadziejęnawyzdrowienie.

W odróżnieniu od fizyki newtonowskiej,zgodniezktórąuczenizajmowalisiętylkomaterią-ciałemijestudiowali,fizykanowa

-kwantowa-ujmujewswoichbadaniachmaterię ienergię,jakożesązesobąpowiązane.ToEinsteinpo-wiedział:Wprowadzamyzpowrotemducha,któryjestenergią.Duch,rozumjestpolemionnadajecia-łuformę.Energiabowiem,toniewidocznepole,for-mujematerię.”

Powinni wstydzić się ci wszyscy, którzy bez namysłu korzystają z cudów nauki i techniki, ale duchowo nic z tego nie pojęli, tak jak krowa nie pojmuje nic z botaniki rośliny, którą z błogością zżera.

Albert Einstein (1879 - 1955)



sterujeproteiną i jąkontroluje, jestsiłążycia.Atoznaczy,żenowanaukawnosizpowrotemstarąhi-storię,żesiłyżyciasterujążyciem.

-Jeżelinależeliściedozdrowychludzi,aterazjeste-ściechorzy,zapytaciecospowodowało tęzmianę.Istniejątrzyrodzajeprzyczyn-wylicza,doktorBru-ceH.Lipton.-Możetobyćuszkodzenieciała,truci-znalubmyśl-duch.Gdywykluczymydwiepierw-sze,zostaje ta trzeciaprzyczynamyśl -duch.Wy-starczy,żewyśle fałszywysygnał,byzburzyćpo-rządek w organizmie. Tak choroba atakuje ciało.

Najmniejsze jednostki materii rzeczywiście nie są obiektami fizycznymi w potocznie przyjętym znaczeniu tego słowa, one są formami, struktu- rami, albo według Platona ideami, o których jednoznacznie można tylko mówić w języku matematyki. Werner Heisenberg (1901 - 1976)

To świadomość jest czynnikiem, który z nieostrości kwantowej tworzy rzeczywistość. Tylko wtedy, kiedy wynik obserwacji wywiera wrażenie na obserwatora, powstaje rzeczywistość.

Eugen Wigner (1902 - 1995)

nych jako kwantowo-mechaniczna maszyna. Wy-jaśnia,żekiedynaproteinępromieniujeświatło,afazysązgodne,wówczasproteinajestaktywna.Je-żeli fazy nie są zgodne, proteina zostajewyłączo-na.Inaczejmówiąc,energiawcieleczłowieka,która

Jaknaswidzinowanauka?DoktorLiptonwyli-cza:„Każdażywakomórkajestjakbakteria,każ-damamniejwięcej1,4V.Toniejestdużo,ale50

bilionówkomórekw ciele pomnożoneprzez 1,4Vdaje70bilionówVelektrycznościwjednejosobie.Poprzez trening i medytację - dodaje - człowiekmoże ogniskować tę energię, nazywaną np. Chi imożewykorzystaćjądouzdrowienia”.

W odczuciu uczonego, wszystko jest zależ-ne od tego jak funkcje biologiczne ste-rowane są i kontrolowane. W konse-

kwencji chodzio ruchprotein (białek ) traktowa-

-Idodaje–Jeżelimożeciezmienićwaszenegatywnemyśli, waszego ducha,wówczasmożecie zmienićbiologię.Dzisiajnanaszejplanecieduchjestpodsta-wowąprzyczynąchorób.

Oprać.IrenaLus


XIII OgólnopolskieSympozjum DiabetologiczneW dniach12-13września2009r.odbyłosięXIIIOgólnopolskieSympozjumDiabeto-

logiczneiVIIOgólnopolskieForumPro-filaktyki iLeczeniaOtyłości.Wydarzenie,któregowspółorganizatorem jest ZarządGłównyPolskie-go Stowarzyszenia Diabetyków, Centrum Konfe-rencji iWystawExpo-Andre orazWydział Zdro-wia i Polityki SpołecznejUrzęduMiastaTorunia,tradycyjniemiałomiejscewToruniu.Patronatna-ukowynadsympozjumobjąłZarządGłównyPol-skiego Towarzystwa Diabetologicznego, patro-nathonorowy–MarszałekWojewództwaKujaw-sko-Pomorskiego oraz PrezydentMiasta Torunia.

Cukrzyca jest jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych, traktowaną obecnie w kategoriach epi-demii XXI wieku. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 1985 roku na świecie było 30 mln lu-dzi chorujących na cukrzycę, a w roku 2000 - 171 mln. Według szacunków Międzynarodowej Fede-racji ds. Cukrzycy na cukrzycę cierpi obecnie 230 milionów osób, z czego 25 milionów w Europie. W Polsce na cukrzycę choruje około 2,5 miliona osób, a drugie tyle nie jest świadome tego, że choruje.

Tegoroczna, XIII już edycja „Diabetiki” zgroma-dziła bardzowiele osób zainteresowanychzagad-nieniami związanymi z cukrzycą. Wśród uczest-

ników nie zabrakło lekarzy, głównie rodzinnych, pie-lęgniarek, bardzo licznie sympozjum odwiedzali rów-nieżchorzy.Otym,jakgroźnaipodstępnajesttochoro-banietrzebaprzekonywaćanidiabetyków,anidiabeto-logów, biorąc jednak pod uwagę zastraszające statysty-ki - gwałtownie rosnącą liczbę zachorowań, należy takgłośnojaksiędaprzekazywaćwiedzędotyczącązarów-noprofilaktyki,jakrównieżradzeniasobiezcukrzycąwcodziennym życiu, przeciwdziałania powikłaniom, sa-mokontroli…Mówionoo tym równieżna „Diabetice”.

D I A B E T I C A EXPO 2009



Wiodącą tematyką tegorocznego sympozjumbyły zagadnienia dotyczące epidemiologiicukrzycy, jej leczenia, prewencji i leczenia

powikłań. Zajmowano się również zagadnieniami zzakresucukrzycyiciąży,cukrzycyudzieci,młodzieżyiosóbwwiekupodeszłym,psychologiicukrzycy,edu-kacjizdrowotnejwcukrzycy,przyczynrozwojuotyło-ściinadwagi,strategiileczeniaotyłości,rolidietyiak-tywnościfizycznejwprofilaktyceileczeniucukrzycyiotyłości,chirurgicznegoleczeniaotyłości,farmakote-rapii.Szerokoomawianoproblemstopycukrzycowej

–dużezainteresowaniewzbudzajązagadnieniazwią-zanezpodologią–dziedzinąwPolscemałoznaną,aniezwykleważnądladiabetyków,obejmującąprofe-sjonalnąpielęgnacjęstóp,któradlachorychnacukrzy-cęmaznaczenieszczególne–pozwalazmniejszyćry-zyko pojawienia się poważnych w skutkach konse-kwencji zespołu stopy cukrzycowej. W ofercie edu-kacyjnejimprezyprzewidzianosesjeodrębnedlapa-cjentówidlalekarzy,jakrównieżsesjewspólne.Roz-mawianorównieżosamejedukacji-sesja„Edukacjadiabetologiczna”zakończyłategoroczneSympozjum.

Edukacja jest „sercem” opieki diabetologicznej. Odpowiada za skuteczność i bezpieczeństwo leczenia chorych z cukrzycą, jednocześnie pozostając niezbędnym i nierozłącznym centralnym elementem opie-ki. Zakres edukacji medycznej oraz konieczność umiejętnego wykorzystywania podstaw pedagogiki, psy-chologii wymaga stworzenia zawodu: edukatora w cukrzycy. W Polsce, jak dotąd, brak jest prawnych ustaleń i wynika stąd brak oficjalnego określenia zawodu – edukatora w cukrzycy. W strukturze porad-ni diabetologicznych zatrudnienie edukatora jest „uznaniowe” zależy od kierownictwa Poradni. NFZ nie kontraktuje samodzielnej porady edukacyjnej. Brak odpowiednich rozwiązań systemowych w naszym kraju, powoduje, że dostępność do profesjonalnej edukacji jest różna: od braku do dobrze prosperują-cych lokalnych indywidualnych rozwiązań (nieliczne przypadki). Jednym z celów powołanego w sierpniu 2005 roku przez MZiOS zespołu ds. opracowania programu polityki zdrowotnej dotyczącej prewencji i leczenia cukrzycy pod kierownictwem prof. Krzysztofa Strojka (konsultanta krajowego ds. diabetologii) jest wytyczenie i wskazanie jasnych dróg dla rozwoju edukacji w cukrzycy. W świecie, od wielu lat edu-kacja jest uznaną procedurą, wykonywaną przez profesjonalnego edukatora.




TradycyjniejużnaDiabeticaExponiezabrakłorównieżkonkursów,nagródiwyróżnień.

W plebiscycie publiczności:NajlepszymProduktemDiabetologicznymRoku2009zostałysokipomidorowefirmyVictoriaCymes.GlukometrOneTouchSelectfirmyJohnson&JohnsonPolandSp.zo.o.MianoNajlepszejFirmyBranżyDiabetologicznejRoku2009 –PrzyjacielaLekarzyDiabetologówiChorychnaCukrzycęuzyskałafirmaRocheDiagnosticsPolskaSp.zo.o.PlebiscytnaNajlepszyProduktLeczącyOtyłośćRoku2009wygrałSuplementDietyZucceroGoldfirmyFALANGSTEINER.Ponadtoprzyznanonagrodywkategoriisprzętrehabilitacyjno-diagnostyczny,lek.SpecjalneWyróżnienieTargówuzyskałafirmaFHUTadeuszMiszczakzaSUPLEMENTDIETYHEARTOFGOLDFORMULABYTODA.

Przyznano również specjalne puchary:PrzyjacielDiabetyków2009–PanMariuszBorkowskizFirmyBiotonPrzyjacielDiabetyków2009–PaniProf.drhab.med.IrenaPonikowska

31


WciągudwóchdnitrwaniaimprezywfoyerAuliUMKwToruniutrwałyTargiDiabetolo-giczne.Nastoiskach42wystawcówprzedsta-wionoszerokąofertęproduktówdladiabety-ków,począwszyodnowoczesnychpompin-sulinowych,prostychwobsłudzeicorazdo-

PrzyjacielDiabetyków2009–PanProf.drhab.med.WładysławGrzeszczakZa20-leciedziałalnościnarzeczPolskiegoStowarzyszenia Diabetyków – Prezes AndrzejBauman

Serdeczne gratulacje dla nagrodzonych!

kładniejszych glukometrów i ciśnieniomie-rzy po soki bez dodatku cukru, dietetycznepieczywoisuplementydiety.Niebrakowałorównieżproducentów jednorazowych igieł inakłuwaczy,skarpetibutówdladiabetyków.Wystawcyprzedstawilirównieżbogatąofer-tękosmetykówprzeznaczonychdopielęgna-cjiskóryistópdiabetyków.Doskonała atmosfera Targów oraz wyso-kipoziomnaukowywykładówiprelekcjitowystarczającepowody,żebypowrócićdoTo-runiawrokuprzyszłym.

RedakcjaFoto:WiesławWiśniewski

33

PYTANIA KONKURSOWE 1. Typowe objawy wysokiego poziomu glukozy we krwi (hiperglikemii) to:

a) przypływ energii, wzmożony apetyt, rzadkie oddawanie moczu b) osłabienie, zmęczenie, nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu c) wysoka temperatura, ból głowy, bóle stawów

2. Prawidłowa glikemia powinna wynosić na czczo: a) 60-110 mg/dl b) 150-160 mg/dl c) 180-200 mg/dl 3. Samokontrola dla chorego na cukrzycę jest: a) niepotrzebna b) nie ma znaczenia c) bardzo ważna

IMIĘ ............................................................................................................................................................................................................................................................................

NAZWISKO ..............................................................................................................................................................................................................................................

ADRES ......................................................................................................................................................................................................................................................................

K O N K U R SProgram Edukacyjny „Świadomy Diabetyk”

Cukrzyca jest chorobą, z którą można prowadzić długie, dobre życie. Trzeba jednak wiedzieć jak to robić – konsekwentna, właściwa samokontrola, znajomość zasad zdrowego odżywiania,

aktywność fizyczna, to tylko kilka ważnych kwestii, które determinują jakość życia diabetyka i możliwość „radzenia” sobie z chorobą w codziennym życiu. My jesteśmy o tym przekonani, dlatego

na łamach „Cukrzyca a Zdrowie” konsekwentnie, systematycznie przekazujemy materiały w tym zakresie. Tym razem chcemy dodatkowo Państwa zmotywować do dokładnego zapoznania się

z materiałami edukacyjnymi oraz przesłania nam odpowiedzi na kilka pytań z tej tematyki. Zapraszamy Państwa do wspólnej przygody, podczas której Państwo zapoznają się z materiałem

edukacyjnym zamieszczonym na kolejnej stronie, wytną umieszczony poniżej kupon konkursowy, odpowiedzą na znajdujące się na nim pytania, uzupełnią swoje dane,

podpiszą i wyślą do nas na adres:

Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie”,ul. Warszawska 2315-062 Białystok

Z dopiskiem „KONKURS”

Za poprawnie udzielone odpowiedzi wyślemy na podany przez Państwa adres glukometr DIAGOMAT firmy DIAGNOSIS Sp. z o. o.

Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” rozlosujemy 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND,

model UA-631. Wyłącznym sponsorem naszego Programu Edukacyjnego jest firma DIAGNOSIS Sp. z o. o.

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU !!!

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 1

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 1

34

Skrócony Regulamin Programu Edukacyjnego

„Świadomy Diabetyk”• Regulamin Programu Edukacyjnego „Świadomy Diabetyk” zwany w dalszej części „Regulaminem” określa warunki, zasady uczestnictwa oraz nagrody w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk”, zwanym dalej w treści Regulaminu „Programem”.

• Program jest przeznaczony dla Uczestników posiadających dostęp do czasopisma zawierającego zestaw pytań i kupon konkursowy, lub dostęp do strony organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, gdzie dostępny jest kupon konkursowy. • W trzech wydaniach czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”, ukazujących się w okresie realizacji Programu drukowane są zestawy pytań. Każdy zestaw zawiera 3 pytania nawiązujące do informacji zawartych w treści danego numeru czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”. • Uczestnicy obowiązani są udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte w danym numerze czasopisma i umieszczenie odpowiedzi na kuponie konkursowym, który należy wysyłać na adres Organizatora: Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie” ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok. Poprawnie wypełniony kupon konkursowy musi zawierać również dane osobowe niezbędne do przesłania nagrody. Odpowiedzi będą przyjmowane w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. Decydująca jest data wpływu kuponu konkursowego do Organizatora. • Nagrodą za dostarczenie na adres Redakcji w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. kuponu konkursowego z poprawnymi odpowiedziami na pytania z wybranego numeru magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” jest aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT, który zostanie wysłany do Uczestnika Programu w ciągu 14 dni od daty jego zakończenia. Jeden Uczestnik może otrzymać tylko jeden aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT w trakcie trwania całego Programu, niezależnie od liczby przesłanych kuponów konkursowych. • Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” zostaną rozlosowane 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model UA-631. • Losowanie aparatów nastąpi w ciągu 14 dni od zakończenia Programu, a lista laureatów, którzy wylosowali ciśnieniomierze zostanie opublikowana w kolejnym numerze magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” i na stronie Organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, aparaty zostaną wysłane do laureatów w ciągu 14 dni od daty losowania. • Biorąc udział w Programie, Uczestnicy wyrażają zgodę na zbieranie i przetwarzanie podanych danych osobowych przez Organizatora w celach promocyjno-marketingowych związanych z Programem, zgodnie z Ustawą o ochronie danych z dnia 29 sierpnia 1997 r. Uczestnikom Programu przysługuje prawo wglądu do swoich danych i ich poprawiania.

• Pełen Regulamin Programu jest dostępny w siedzibie Organizatora oraz na stronie internetowej www.cukrzycaazdrowie.pl.

Podpis Uczestnika Programu Edukacyjnego.....................................................................................

Samokontrola to termin, który ma szczególne znaczenie w życiu Diabetyka. Szeroki jego za-kres obejmuje przede wszystkim trzy płaszczyzny: systematyczną kontrolę poziomu cukru we krwi, właściwy sposób odżywiania się, zdrową dietę oraz aktywność fizyczną dostosowa-ną do własnych możliwości. W pierwszym odcinku naszego cyklu edukacyjnego zajmujemy się kontrolą poziomu cukru we krwi. W kolejnych zajmiemy się dietą i wysiłkiem fizycznym, aby w ten sposób kompleksowo przedstawić rolę, zasady i sposób właściwej samokontroli.

Wielu chorych na cukrzycę twierdzi, że nie przej-mujesięwysokimipoziomamiglukozywekrwi.

Twierdzą,żenieodczuwająbezpośredniociężarucho-roby,atakżeniesąskrępowaniniedogodnościaminie-sionymiprzeznią.Trudnoowiększybłąd.Oczywiście,jeślipoziomyglukozywekrwisąbardzowysokie,zwy-kle pojawiają się typowe objawy: osłabienie, zmęcze-nie,nadmiernepragnienieorazczęsteoddawaniemo-czu.Wiadomojednak,żechorzynacukrzycę,którzyniekontrolująregularniestężeńglukozywekrwiimody-fikująleczeniedopierowtedy,gdywystąpiąniepokoją-ceobjawykliniczne–igrajązogniemiryzykująnietyl-korozwójprzewlekłychpowikłań,ale równieżwystą-pieniepowikłańostrych,którebywająśmiertelne.

S A M O K O N T R O L A

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 1

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 1

K O N K U R S


Skrócony Regulamin Programu Edukacyjnego

„Świadomy Diabetyk”• Regulamin Programu Edukacyjnego „Świadomy Diabetyk” zwany w dalszej części „Regulaminem” określa warunki, zasady uczestnictwa oraz nagrody w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk”, zwanym dalej w treści Regulaminu „Programem”.

• Program jest przeznaczony dla Uczestników posiadających dostęp do czasopisma zawierającego zestaw pytań i kupon konkursowy, lub dostęp do strony organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, gdzie dostępny jest kupon konkursowy. • W trzech wydaniach czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”, ukazujących się w okresie realizacji Programu drukowane są zestawy pytań. Każdy zestaw zawiera 3 pytania nawiązujące do informacji zawartych w treści danego numeru czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”. • Uczestnicy obowiązani są udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte w danym numerze czasopisma i umieszczenie odpowiedzi na kuponie konkursowym, który należy wysyłać na adres Organizatora: Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie” ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok. Poprawnie wypełniony kupon konkursowy musi zawierać również dane osobowe niezbędne do przesłania nagrody. Odpowiedzi będą przyjmowane w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. Decydująca jest data wpływu kuponu konkursowego do Organizatora. • Nagrodą za dostarczenie na adres Redakcji w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. kuponu konkursowego z poprawnymi odpowiedziami na pytania z wybranego numeru magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” jest aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT, który zostanie wysłany do Uczestnika Programu w ciągu 14 dni od daty jego zakończenia. Jeden Uczestnik może otrzymać tylko jeden aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT w trakcie trwania całego Programu, niezależnie od liczby przesłanych kuponów konkursowych. • Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” zostaną rozlosowane 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model UA-631. • Losowanie aparatów nastąpi w ciągu 14 dni od zakończenia Programu, a lista laureatów, którzy wylosowali ciśnieniomierze zostanie opublikowana w kolejnym numerze magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” i na stronie Organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, aparaty zostaną wysłane do laureatów w ciągu 14 dni od daty losowania. • Biorąc udział w Programie, Uczestnicy wyrażają zgodę na zbieranie i przetwarzanie podanych danych osobowych przez Organizatora w celach promocyjno-marketingowych związanych z Programem, zgodnie z Ustawą o ochronie danych z dnia 29 sierpnia 1997 r. Uczestnikom Programu przysługuje prawo wglądu do swoich danych i ich poprawiania.

• Pełen Regulamin Programu jest dostępny w siedzibie Organizatora oraz na stronie internetowej www.cukrzycaazdrowie.pl.

Podpis Uczestnika Programu Edukacyjnego.....................................................................................

Jednymzpodstawowych-iosiągalnych-celówle-czeniacukrzycyjestutrzymywanieprzezcałądobę

poziomówglikemiimożliwienajbardziejzbliżonychdonormy.Abysprawdzić,czyceltenzostałosiągnię-ty, trzeba codzienniewykonywaćpomiary glikemiiwdomu,czyliprowadzić samokontrolę. Jeśliwyni-kisamokontroliwskazują,żestężeniaglukozysąpra-widłowe-potwierdzatoskutecznośćterapii.Jeślina-tomiast są one nieprawidłowe, pozwalają podjąć –wspólniezlekarzem-decyzjęozmianiesposobule-czenia.

P rawidłowaglikemiapowinnawynosićnaczczood 60 do 110 mg/dl (0,6-1,1 g/l, czyli 3,3-6,1mmol/1);poposiłkumożeonawzrosnąćdo150-160mg/dl (1,5-1,6 g/l, czyli 8,3-8,9 mmol/1). Jeśli stę-żenie glukozy we krwi przekroczy próg nerkowy(wynoszący zwykle 180-200 mg/dl, czyli 10,0-11,1mmol/1),wtedyglukozajestwydalanazmoczem.

SAMOKONTROLA GLIKEMII

Samokontrola glikemii to najszybsza i najdokład-niejsza metoda oceny przebiegu cukrzycy. Jest

szczególnieprzydatnado:•wykrywaniawahańglikemiiwciągudnia(tzw.do-bowyprofilglikemii)iewentualnegowprowadzaniapoprawekdozasadniczejmetodyterapii;• oceny poziomów glikemii w szczególnych sytu-acjach,np.:wtrakciechorobyprzebiegającejzgorącz-kąlubpodczaswiększegowysiłkufizycznego;•rozpoznawaniahipoglikemii,którączęstopoprze-dzająjedynienieliczneobjawyostrzegawcze.Obecniełatwiejjestprzeprowadzićpomiarglikemiizkroplikrwipobranejznakłuciapalca.Używasiędotegocelumałotraumatyzującychigiełorazautoma-tycznych,szybkich,wymagającychniewielkiej ilościkrwiglukometrów,którezwykleumożliwiajązapa-miętaniewynikówwcześniejszychpomiarów.

ZAPISYWANIE WYNIKÓW POMIARÓW

Podstawoweznaczeniezarównodlapacjenta,jakidlalekarzamazapisywaniewynikówpomiarów

wzeszyciesamokontroli,któryumożliwiawzajemnąkomunikację i jest podstawąpodejmowania decyzjiterapeutycznych.Zeszytsamokontrolipowinienbyćnabieżącouzupełniany(zawieraćwszelkieistotnein-formacje),przejrzystyiprowadzonyzwięźle.

HEMOGLOBINA GLIKOWANA

Odsetek hemoglobinypołączonej z glukozą jestwskaźnikiem średniego stężenia glukozy we

krwiwciąguostatnichdwóchmiesięcy(wartościpra-widłowe,różnewzależnościodmetodypomiaruila-boratorium,wynosząod3proc.do8proc.).Mimożeoznaczanie poziomu hemoglobiny glikowanej jestbardzo przydatne, gdyż potwierdzawyniki pomia-rówglikemiiprzeprowadzanychwdomu,tojednak,

Samokontrola w cukrzycy dotyczy regularnych pomiarów poziomu glukozy we krwi, przyjmowania leków, w tym insuliny ale również, a może

przede wszystkim, dotyczy stosowania odpowiedniej diety i podejmowania regularnej aktywności fizycznej.

K O N K U R S


Kiedy należy przeprowadzić kontrolę poziomu cukru we krwi (glikemii) lub poziomu cukru w moczu (glikozurii)?

• Po pierwsze na czczo;• Przed głównymi posiłkami;• Po różnych, mniejszych i większych posiłkach; • Po spożyciu słodyczy;• Po wysiłku fizycznym• W nocy, przy podejrzeniu nocnej hipoglikemii lub znacznej hiperglikemii • W zbiórce dobowej moczu

nie dającwgląduw godzinowewahania glikemii,niemożezastąpićdobowychprofilówglikemii,napodstawiektórychpodejmowanesądecyzjeospo-sobieleczenia

Red.,napodstawiewww.cukrzyca org.pl

K O N K U R S



Wiosną czy latem częściej myślimy o diecie.Niestety„ślepo”dążącdocelustaramysięiść po linii najmniejszego oporu, działając

jednocześnienawłasnąszkodę.Drastycznerozwiąza-niaidrakońskiedietyprzynoszącoprawdaszybkiere-zultaty,alenależypamiętać,żewdłuższejperspekty-wiemogąodbićsięnegatywnienanaszymzdrowiu...Decydując się na dietę, warto podejść do niej racjo-nalnie i przede wszystkim nie dać się zwieść chwi-lowym modom. Ideal-nym i przede wszyst-kimbezpiecznymsposo-bem jest komponowaniejadłospisu z uwzględ-nieniem indeksu glike-micznego spożywanychpotraw. Dzięki niewiel-kiemu wysiłkowi mo-żemy nie tylko zmniej-szyćmasęciała,zreduko-wać tkankę tłuszczową iobniżyćindeksBMI(BodyMasslndex).alerównież-amożeprzedewszystkim - zadbaćo swojezdrowiei zminimalizować ryzykowystąpieniaw przyszłościgroźnej choroby plagi cywilizacyjnej czyli cukrzycy.

Magiczne słowo - indeks glikemiczny

Pojęcie indeks glikemiczny (ang. glycemic in-dex-Gl)użytezostałoporazpierwszyw1981rokuiskierowanebyłotylkododiabetyków,a

jegorozszerzonadefinicjawprowadzonazostałaprzezFAO/WHOdopierow1997roku.

Zapomocąindeksuglikemicznegodokonujesiękla-syfikacjiproduktówspożywczychwzależnościodtego,wjakimstopniuwpływająnawzrostpozio-

muglukozywekrwipoichbezpośrednimspożyciu;IGodnosi się tylkodowęglowodanów,ponieważani biał-ko,anitłuszczeniepowodująwzrostupoziomuglukozywekrwi.Podniesieniepoziomuglukozyokreślasięmia-nemglikemii.Uludziprzeciętniejejwielkośćzamykasięwprzedziale

4,5-5,5 mmol/1,a po spożyciuposiłkubogategowwęglowodany,może wzrosnąćnawet do 6,5-7,2mmol/l. Mamydo czynienia zprawidłowością-imindeksglike-miczny danegoproduktu wyż-

szy, tym poziom glukozywe krwiwzrasta szybciej pojegospożyciu.

Sytuacja,gdyworganizmiewystępujezbytniskiestę-żenie glukozynazywa sie hipoglikemią. natomiastgdyjestonozawysokie,mamydoczynieniaz.hiper-

glikemią,którajestzjawiskiembardzoniekorzystnym.Wprzypadkujejzaistnieniaorganizmreagujesamoczynnie,byprzywrócićodpowiednipoziomglukozy.Trzustkaza-czynazwiększaćwydzielanieinsuliny,którasprawia,żeglukozazkrwiwnikadotkankimięśniowejitłuszczowej.Hormontenwpływarównieżnagospodarkętłuszczami,zwiększającodkładaniesiętłuszczuwtkancetłuszczowej.Reasumując,możnapowiedziećżespożywanieproduk-tów o niskim indeksie glikemicznympowoduje powol-nywzrostpoziomuglukozywekrwi,coprzyczyniasiędomałego wydzielania insuliny, co ma z kolei wpływnaszybszezużywanierezerwtłuszczowychorganizmuijednoczesnąutratęwagi.Dodatkowodietętakąpotrakto-waćmożnajakśrodekprofilaktycznyprzeciwkocukrzy-cytypu2.

Ukryta choroba

Hiperglikemia test powodem niezdiagnozowanejlubźlekontrolowanej cukrzycy, chorobywyjąt-kowogroźnejipodstępnej.Możnażyćzniąna-

wet 10 lat zanim zostanie zdiagnozowana. Zasadniczowyróżniamytrzyrodzajecukrzycy(1,2icukrzycaciężar-nych),aletowłaśnietypdrugistanowi85-95proc.wszyst-kichprzypadkówzachorowań.Najważniejszymobjawem

Prawidłowy indeksglikemiczny w

walce z cukrzycą



cukrzycyjestpodwyższeniestężeniaglukozywekrwi.W zależności od stopnia zaawansowania chorobymożeonowystępowaćjedyniebezpośredniopospo-życiuwęglowodanówlubniezależnieodtego.Inny-miobjawamisączęstomocz,zwiększonepragnienie,polifagia, ketonuria, zaburzeniawzroku i nadmier-ne wysychanie skóry. Podczas gdy cukrzyca typupierwszegobyławwieluwypadkachchorobądzie-dziczną, pocieszającym jest fakt, że ryzyko wystą-pieniacukrzycytypu2możebyćzminimalizowaneza sprawą odpowiedniej diety, utrzymywania sta-łej,prawidłowejmasyciała, spożywanianienasyco-nych kwasów tłuszczowych omega-3 i odpowied-niej ilości błonnika. Konieczna jest również aktyw-ność fizyczna. Amerykańskie Towarzystwo Diabe-tologicznewswoichwytycznychodnośnieprofilak-tykiprzeciwcukrzycowejwśróddziałańprewencyj-nychwymienia również umiarkowane spożycie al-koholu(jegonadmiardziałazdrugiejstronyzupeł-nieodwrotnie).Wśródzaleceńwymienianejestrów-nieżspożywaniepokarmówoniskimindeksieglike-micznym.Zdrugiejnatomiaststrony,kliniczniepo-twierdzono, że komponowanie jadłospisu składają-cegosięzproduktówowysokimGlprzyczyniasięnietylkodozwiększeniaryzykawystąpieniacukrzy-cytypu2,alerównieżdonadwagilubotyłości,roz-wojuchoróbukładukrążenia,próchnicyzębów,czyniektórychrodzajównowotworów.

Wiesz, co jesz

Nie sposób zapamiętać wartości indeksu gli-kemicznegowszystkichproduktówspożyw-czych,alewartopamiętaćokilkuprawidło-

wościach,któreprzydadząsięwkomponowaniuta-kiej diety.Wartowiedzieć, że produkty spożywanenasurowomająznacznieniższyindeksglikemicznyniżproduktyprzetworzone-gotowane,duszoneczysmażone.Należykategoryczniezrezygnowaćzbiałe-gopieczywanarzeczpełnoziarnistego,którezawie-rabardzodużobłonnika,witaminipierwiastkówśla-dowych,mającegozdolnośćobniżaniapoziomuglu-kozywekrwi.Błonniksamwsobieopóźniaponad-to przemianę węglowodanów, sprawia również zeglukozałatwiejprzedostajesiędokomórek.Niebezznaczeniapozostaje również takprozaicznazpozo-rusprawa, jakczasspożywaniapotraw.Imszybciejjemy,tymszybciejglukozawchłanianajestdokrwi.Orientacyjnypoziomindeksuglikemicznegoprzybli-żaspecjalniestworzonatrzywarstwowapiramidaży-wienia,którawskazuje,jakieproduktynależyspoży-waćWszystkieproduktypodzielonezostałynatrzygrupy:niskiindeksglikemiczny(55lubmniej),średniindeks(56-69)iwysokiindeksglikemiczny(70iwięcej).Podstawą zestawienia są owoce, warzywa, nasio-naroślinstrączkowych,chudemięso i ryby,a takżeproduktymleczneoniskiej zawartości tłuszczu,ko-lejnym jej piętrem są nisko przetworzone produktyzbożowe-makarony,kasze,płatkizpełnegoziarnaipieczyworazowe.Ostatnimszczeblemzestawieniajestpieczywobiałe,ziemniakiisłodycze.Jesttopię-troumowne,ponieważdietetycysugerują,abycałko-wiciewyeliminowaćteproduktyzjadłospisu.Diete-tycyzalecająspożywanieproduktów,którychIGnieprzekraczają60.Naprzykładananasposiadaindeks59,grejpfrut25.ajogurtnaturalnybezcukrutylko15.

39


Aby się wspomóc

Bardzotrudnojestskomponowaćdietę,którado-starczyoptymalnychilościwitamin,minerałówiśrodkówodżywczych.

Dodatkowo,życiewbieguibrakczasunaprzygoto-wanieodpowiednioskomponowanychposiłkówspra-wia,żeczęsto,nawetmimodobrychchęciniejesteśmywstaniedostarczyćorganizmowiwystarczającejilościsubstancjiodżywczych.Napomocprzychodząodpo-wiednioskomponowanesuplementydiety.Sątopre-paratydostarczającewskoncentrowanejformieskład-niki o prozdrowotnymdziałaniu fizjologicznym. Ichsystematyczne stosowanie korzystnie wpływa funk-cjonowaniecałegoorganizmu.Dlawszystkichchcącychzadbaćprofilaktycznieood-powiednipoziomglukozywekrwi,firmaASAprzy-gotowałaDiabetamid.Polecanyjestnietylkoosobom,uktórychzdiagnozowanocukrzycę typu2 (jakoku-racja wspomagająca podstawowe leczenie farmako-logiczne), ale co ważniejsze wszystkim tym, którzynie chcą w przyszłości zachorować i wcześniej po-stanowilizadbaćoswojezdrowie.Diabetamidwspo-magafizjologicznyprocestransportuglukozyzkrwi

do komórek, reguluje działanie insuliny, uzupeł-nianiedoborychromu ibiotynyworganizmie.Pre-paratwzbogaconoostandaryzowanywyciągzżeń-szenia ikozieradki,a takżechromibiotynę.Chromnie tylko wpływa na produkcję insuliny, zwięk-sza magazynowanie glukozy w mięśniach pod po-staciąglikogenu, ale także - coważnewcukrzycy ijej profilaktyce - przeciwdziała powstawaniu otyło-ści,gdyżograniczaodkładaniesiętłuszczówwtkan-ce podskórnej. Kolejny składnik - biotyna, zwięk-sza wrażliwość na insulinę, co korzystnie wpływanaenzymybiorąceudziałwmetabolizmieglukozy.

Komponowanie jadłospisu na bazie produk-tów o niskim indeksie glikemicznym i do-datkowe wzbogacenie go o dedykowa-

ne prawidłowemu poziomowi glukozy suplemen-ty diety jest doskonałym rozwiązaniem dla każde-go. Taki rodzaj dietywpływa nie tylko na obniże-nie masy ciała, ale również w dłuższej perspekty-wie czasu na nasze zdrowie, minimalizując ryzykowystąpienia przewlekłych chorób cywilizacyjnych,jak schorzenia sercowo-naczyniowe czy cukrzyca.

Źródło:www.female.pl


T Ł U S Z C ZTłuszcze, obok węglowodanów i białek, stanowią je-den z podstawowych składników odżywczych, peł-niących różnorodne funkcje w organizmie człowie-ka. Przede wszystkim stanowią skondensowany materiał energetyczny (zapasowy). Tłuszcze (zwa-ne również lipidami) stanowią u mężczyzn ok. 10-15 proc. natomiast u kobiet ok. 15-25 proc. masy cia-ła i występują jako tłuszcz podskórny (zapas energii) oraz narządowy (ochraniający narządy wewnętrzne).

Rola tłuszczów w organizmie człowieka:

• stanowią (obok węglowodanów) główne źródłoenergii (z tłuszczów uzyskujemy ponad dwukrotniewięcej energii niż z węglowodanów czy białek, bo-wiem1gtłuszczudostarcza9kcal,podczasgdyz1gbiałka/węglowodanówotrzymujemy4kcal)• dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasówtłuszczowych, których organizm ludzki nie potrafisamwytworzyć•stanowiąźródłowitaminrozpuszczalnychwtłusz-czach(A,D,E,K)• są materiałem budulcowym wszystkich strukturbłonowychkomórki•wchodząwskładpłynówustrojowych•biorąudziałwtworzeniuzwiązkówocharakterzehormonów tkankowych (prostaglandyn, tromboksa-nów, prostacyklin) o różnorodnych właściwościach(np.zapobiegającychpowstawaniuzakrzepów)• są prekursorami do syntezy hormonów steroido-wychkorynadnerczyorazhormonówpłciowych.

Biorąc pod uwagę pochodzenie tłuszcze występujące w pożywieniu możemy podzielić na zwierzęce (smalec, sło-nina, boczek, masło, śmietana) i roślinne (olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy, oliwa z oli-wek, margaryny). Istnieje również podział tłuszczów na:

•nasycone(główniezwierzęce)• nienasycone (występują w dużych ilościach w rośli-nach)-jednonienasycone(oliwazoliwek,olejrzepakowybezerukowy)-wielonienasycone:omega-3(główniewrybachmorskich:makrela, łosoś, tuńczyk, sardynka, śledź) i omega-6 (olejsojowy, słonecznikowy, kukurydziany, z pestek wino-gron).

Spożywanie tłuszczów (zwłaszcza nasyconych) w nad-miarze może przyczynić się do rozwoju nadwagi/otyło-ści, jak również chorób układu krążenia. Polskie Towa-rzystwo Diabetologiczne zaleca, aby w diecie osób cho-rych na cukrzycę tłuszcze pokrywały 30-35 proc. warto-ści energetycznej diety. Tłuszcze nasycone powinny sta-nowić mniej niż 10 proc. wartości energetycznej diety. U chorych, u których stężenie cholesterolu LDL ≥ 100 mg/dl ilość tłuszczów nasyconych powinna być jeszcze mniej-sza i powinny one pokrywać mniej niż 7 proc. wartości energetycznej diety. Tłuszcze jednonienasycone powin-ny pokryć 10 proc. natomiast tłuszcze wielonienasyco-ne 6-10 proc. wartości energetycznej diety (omega-3: 1-2 proc. i omega-6: 5-8proc.).


EdytaAdamskaspecjalistadietetyk


W praktyce, przy diecie np. 1500 kcal, z tłuszczów powinno pochodzić 450-525 kcal, co stanowi 50-58 g tłuszczów, w tym: •tłuszczenasyconepowinnydostarczaćmniejniż150kcal(ok.16g)lub105kcal(ok.11,5g)uosóbzpodwyż-szonymstężeniemcholesteroluLDL,•tłuszczejednonienasycone150kcal(16g),•wielonienasycone90-150kcal(10-16g)

Ilość cholesterolu w diecie nie powinna przekraczać 300 mg/d zaś u osób, u których cholesterol frakcji LDL ≥ 100 mg/dl ilość cholesterolu powinna być mniejsza niż 200 mg/d.

Cholesterolobecnyjestwtłuszczachpochodzeniazwie-rzęcegoipełniworganizmieistotnefunkcje.Wchodziwskładwszystkichstrukturbłonowych i jest substra-temdo syntezy hormonów steroidowych (hormonówpłciowych, kortykosteroidów), kwasów żółciowych iwit.D3. Jakwidaćtłuszcze, jakrównieżsamcholeste-rolpełniąworganizmieważnefunkcjeinienależyichzdietyzupełnieeliminować.Jednakichnadmiernespo-życiemożeprzyczynićsiędoistotnegowzrostustęże-niacholesteroluwsurowicykrwi,cojestistotnymczyn-nikiem ryzyka wystąpienia miażdżycy oraz choróbukładusercowo-naczyniowego (tj. chorobawieńcowa,miażdżycazarostowakończyndolnych,zawałmięśniasercowego,udarmózgu).

Wceluobniżeniazłychfrakcjicholesteroluwekrwina-leżyograniczyćspożycietłuszczówpochodzeniazwie-rzęcego:słonina,smalec,śmietana,masło,tłustemięsa,gęś,kaczka,seryżółteitopione,seryzmlekakoziegoiowczego,tłustemleko,serytwarogowetłusteorazmar-garynytzw.twarde(wkostkach).Dużeilościcholeste-roluwystępująw podrobach (wątróbka, nerki,mózg,ozorki),skórach(równieżdrobiowych)ijajkach.Naich

miejscenależyzaśwprowadzićtłuszczejedno-iwie-lonienasycone,zwłaszczazrodzinyomega-3(obec-negłówniewrybachmorskich).

Organizm człowieka nie potrafi syntetyzować nie-zbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych i dlatego powinny one być dostarczane w codzien-nej diecie. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe pełnią w ustroju wiele istotnych funkcji, m.in.:

•sąniezbędnymikomponentamikomórek•modulują reakcje immunologiczne (odpornościo-we) organizmu, wykazują właściwości przeciwza-palneiprzeciwalergiczne•działają hipolipemicznie i przeciwmiażdżycowo-wpływająnatransportlipidówkrwi,transportime-tabolizmcholesterolu,powodującobniżeniejegoza-wartościwosoczu•majązdolnośćhamowaniaagregacjipłytekkrwi,przez co zapobiegają powstawaniu zakrzepówna-czyniowych•mogąwpływaćnarozszerzenienaczyńkrwiono-śnych.• mogą regulować wartości ciśnienia tętniczego

krwi•mogąwykazywaćwłaściwościprzeciwnowotwo-rowe

Zawartość i skład tłuszczów w 100g wybranych produktów:

boczek - 53g tłuszczu w tym tłuszcze nasycone18,56g,cholesterol66mg



Dorszzsosemczosnkowym100-120gdorsza1-2ząbkiczosnku½łyżeczkisuszonegochilli½łyżeczkapaprykiwproszku1łyżeczkaoliwyzoliwek1łyżeczkanatkipietruszkisokz¼cytryny

Dorszapokroićw3cmkawałki.Wnaczyniużaroodpornymułożyćjednąwarstwęryby,posypaćrozdrobnionymczosnkiem,chilliorazpaprykąwproszku,następnieskropićoliwązoliwek.Wstawićdopiekarnikarozgrzanegodo220°C.Piecok.15minut,ażrybanakłutawidelcembędziesięrozdzielać.Wyjąćzpiekarnika.Posypaćnatkąpietruszkiiskropićsokiemzcytryny.

wartośćodżywczajednejporcji110kcalbiałko-ok.20gwęglowodany-0gtłuszcze-ok.3gkwasytłuszczowenasycone-ślad(mniejniż0,1g)

salamipopularne-53,7gtłuszczu,wtymtłuszczena-sycone17,56g,cholesterol107mgoleje(kukurydziany,rzepakowy,słonecznikowy,so-jowy,oliwazoliwek)-100gtłuszczu,wtymnasyco-ne5-15g,cholesterol0mgśmietana18%-tłuszcze18g,wtymtłuszczenasycone11g,cholesterol56mgmasłośmietankowe-73,5gtłuszczu,wtymnasycone50,2g,cholesterol220mgmasłoroślinne-75gtłuszczu,wtymnasycone15g,cholesterol1mgorzechywłoskie-60gtłuszczu,wtymnasycone6,5g,cholesterol0mgseryżółte-23-32gtłuszczu,wtymtłuszczenasycone14-21g,cholesterol71-100mgżółtkojajakurzego-tłuszcze28g,wtymtłuszczena-sycone8,7g,cholesterol1062mgbiałkojajakurzego-tłuszcze0,2g,wtymtłuszczena-sycone0g,cholesterol0mgkotletschabowy-tłuszcze24g,wtymtłuszczenasy-cone4g,cholesterol86mgkotlet z kurczaka smażony panierowany - tłuszcze16g,wtymtłuszczenasycone7,5g,cholesterol100mgkurczakgotowanywjarzynach-tłuszcze6,4g,wtymtłuszczenasycone2g,cholesterol27mg

Nie należy również zapominać o tzw. tłuszczach ukrytych występujących w produktach, które nie są bezpośrednio kojarzone z tłuszczem, np. tłuszcze nasycone w słodyczach czy też wszelkiego rodza-ju wypiekach (np. ciasto francuskie), frytkach, itp. zaś np. w orzechach, migdałach występują tłuszcze głównie jedno- i wielonienasycone.

Odpowiedniailośćorazskładtłuszczuwdiecieprzy-czynia się do utrzymania prawidłowej masy ciałaorazutrzymaniaprawidłowegostężeniacholestero-luw surowicy krwi i tym samymw zapobieganiurozwojowimiażdżycy,comaszczególneznaczenieuosóbchorychnacukrzycę.

Jak zawsze zalecane jest czytanie etykiet i zwraca-nie większej uwagi na wartość odżywczą wybiera-nych przez nas produktów. Można również zaopa-trzyć się w książkę zawierającą tabele wartości od-żywczych (również gotowych potraw), która z pew-nością ułatwi nam dokonywanie świadomych i pra-widłowych wyborów.

Tekstiprzepisy:EdytaAdamskaspecjalista dietetyk


43


Kotletyschabowezsosemziołowym

schabok.120-140gsólipieprzświeżozmielonydosmaku1łyżeczkaoliwyzoliweksosziołowy½łyżkimusztardydijon½łyżeczkiocturyżowego1łyżeczkaoliwyzoliwek1łyżeczkaoliwekdrobnoposiekanych½łyżeczkiosączonychiposiekanychkaparów1łyżeczkaposiekanegoświeżegolub½łyżeczkisuszonegoestragonu

Musztardęwymieszaćzoctem,stalemieszającpowolidolewaćoliwę,abypowstałaemulsja.Dodaćkapary,oliwkiiestragon.Przykryćiodstawić.Schabpołożyćmiędzydwomakawałkamifoliispożywczejiubićdogrubościok.0,5cm,skropićoliwą,przyprawićpieprzemdosmaku.Upiecnagrill’uelektrycznym(lubwpiekarniku).Kotletpowinienbyćdobrzewypieczony.Podawaćpolanysosem.

Wartośćodżywcza1porcjiok.300kcalbiałko-ok.30gwęglowodany-ok.1gtłuszcze-ok.20gkwasytłuszczowenasycone-ok.6g


Stanowisko PTD w sprawie bezpieczeństwa stosowania insuliny glargine (lantus)

W związku z licznymi pytaniami dotyczącymi insuliny glargine (Lantus) przedstawiamy poniżej

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Stanowisko Konsultanta Krajowego w dziedzinie diabe-tologii w sprawie domniemanych negatywnych skutków stosowania insuliny glargine (Lantus), Informację pra-sową Europejskiej Agencji Leków w sprawie bezpieczeństwa insuliny glargine oraz Stanowisko Amerykańskiego

Towarzystwa Diabetologicznego dotyczące Badań Opublikowanych w Czasopiśmie „Diabetologia”.

Stanowisko PTD w sprawie bezpieczeństwa stosowania insuliny glargine (Lantus)

W dniu 26 czerwca na stronach interneto-wych pisma Diabetologia, oficjalnegomiesięcznika Europejskiego Towarzy-

stwaBadańnadCukrzycą (EuropeanAssociationfor the Study of Diabetes, EASD) opublikowanowyniki czterech analiz poświęconych wpływowiróżnychmetod leczeniacukrzycy typu2na ryzy-kowystąpieniachoróbnowotworowych.Wnioskizdwóchopracowań,przeprowadzonychwNiem-czech iSzwecji,mogą sugerować, żestosowanieglarginy,długodziałającegoanaloguinsulinyludz-kiej,uchorychnacukrzycętypu2możebyćzwią-zanezniewielkimwzrostem ryzykawystąpieniaraka.Wpracachtychpodkreślono,żewzrosttenmożedotyczyćwszczególnymstopniurakapier-si.JednakżewynikidwóchpozostałychopracowańpochodzącychzWielkiejBrytaniitakiegozwiązkuniepotwierdzają.

W cukrzycytypu2,zazwyczajzwiązanejzotyłościąi insulinoopornością, częstośćwystępowania chorób nowotworowych

jestwiększaniżwpopulacjiogólnej.Oznaczato,żewszelkiebadanianadwpływemdanejmetodyle-czeniaprzeciwcukrzycowegonaryzykowystąpie-nianowotworówpowinnybyćstaranniezaplano-waneispełniaćwysokiewymaganiastawianeba-daniomklinicznym. Opublikowane analizy niemają charakteru badańprospektywnych, przed-stawiają one w większości dane z rejestrów firmubezpieczeniowych.Tegotypubadaniazzałoże-nianiepozwalająnaokreśleniezwiązkuprzyczy-nowo-skutkowego pomiędzy analizowanymi zja-wiskami. Autorzy wspomnianych wyżej publika-cjisamiprzyznają,że ichopracowaniamająwieleograniczeńiżenaichpodstawiewyciąganiejedno-znacznychiwiążącychwnioskówjestnieupraw-

nione.Problemomawianywtychpracachjestoczy-wiściebardzoistotny,alejegorozstrzygnięciewy-magaprzeprowadzeniadalszych,właściwiezapro-jektowanychbadań,którepowinnyrozwiaćwszel-kiewątpliwości.

W świetleprzedstawionychdanychPolskieTowarzystwo Diabetologiczne nie wi-dzipodstaw,abyrekomendowaćzmia-

nędotychczasowychwskazań do stosowania in-sulinoterapii,wszczególnościinsulinyglarginyczyinnychinsulinanalogowych.TymbardziejPTDniewidzi uzasadnienia dla zalecenia przerywania le-czeniainsulinąglargine,zwłaszczawsytuacji,gdydzięki jej stosowaniu uzyskano dobre wyrówna-niemetabolicznecukrzycy.Poglądtenjestzbieżnyze stanowiskiem Europejskiego Towarzystwa Ba-dańnadCukrzycą,AmerykańskiegoTowarzystwaDiabetologicznego (American Diabetes Associa-tion, ADA),atakżeEuropejskiejAgencjiLeków(EuropeanMedicinesAgency,EMA).Dalszereko-mendacjebędąmożliwepouzyskaniudostępudonowychdanychianaliz,którychpublikacjęzapo-wiedzianonanajbliższemiesiące.

ZarządGłównyPolskiego Towarzystwa Diabetologicznego

7 lipca 2009 r.




Długodziałające analogi insuliny nie zostały wpisane do projektów wykazów refundacyj-nych, o czym poinformowali przedstawicie-le Ministerstwa Zdrowia. Chorzy na cukrzycę i diabetolodzy są rozczarowani, że resort wy-cofał się ze złożonych obietnic refundowania

leków.

Insulinyanalogowesąbardzoważnewlecze-niucukrzycy-umożliwiająwyrównaniepod-

stawowego poziomu insuliny, co zdecydowa-nie poprawia efekty terapii i jakość życia cho-rych,zmniejszaryzykowystąpieniapoważnychpowikłań cukrzycy, takich jak utrata wzroku,nefropatia, czy zespół stopy cukrzycowej, któ-renierzadkoprowadządokalectwalubśmierci.

Polska jest jedynymkrajemwEuropie,któ-rynierefundujeinsulinyanalogowej,pre-

paratyterefundująnawetkrajeAfryki.Mimowielokrotnychobietniczestronyresortuzdro-wiaorazstarańorganizacjizrzeszającychcho-rych na cukrzycę, w opublikowanych propo-zycjach zmian na listach refundacyjnych nieznalazły sięoczekiwaneprzezdiabetyków in-sulinyanalogoweoprzedłużonymdziałaniu.

Obecnie pełny koszt insuliny analogowejstanowi kwotękilkusetzłotychmiesięcz-

nie. Sytuacja chorych na cukrzycę jest bardzotrudna,biorącpoduwagęfakt,żeichrentanaj-częściejwahasięwprzedzialeod600do1tys.złotych.Nazakupanalogustaćzatemtylkonie-wieluchorych.

Dlaczegoresortniegodzi sięnadołączenieinsulinanalogowychdowykazu?Decyzja

tawydajesięconajmniejniezrozumiała,biorącpoduwagęfakt,żesąone tylkoookoło20złdroższeod refundowanychprzestarzałych in-sulin. Pacjenci, którzy przeszliby na insulinydługodziałające, nie potrzebowaliby dotych-czasstosowanychinsulin.Tymczasemoszczęd-

Analogów długodziałających insuliny nie ma w koszyku

ności spowodowane ograniczeniem występo-wania powikłań w skali makroekonomicznejsąznaczniewiększeniżwzrostkosztów.Lecze-nie powikłań cukrzycy,występujących znacz-nieczęściejupacjentówleczonychinsulinamiinnymi kosztuje dużo więcej niż wydatek naanalogi. Chorzy dłużej zachowując określonąsprawność, zdolni sądo samodzielnego funk-cjonowaniaipracy,niegenerującjednocześnieobciążeńdlabudżetuPaństwa,comamiejscewprzypadkuwystąpieniapoważnychpowikłańcukrzycy,któreprowadządokalectwa.Wska-limikro–biorącpoduwagęsytuacjękonkret-nych osób, korzyści wynikające zmożliwościstosowaniadługodziałającychanalogówinsuli-nysąjeszczebardziejuderzające–osobytakiemogąc dłużej utrzymać określony stan zdro-wia,unikającniebezpiecznychdlazdrowiaiży-ciapowikłań,sąwstanieprowadzićmożliwiesatysfakcjonująceżycieosobiste,społeczneiza-wodowe.


Dzień po dniu, minuta po minucie zasilamy swój organizm w życiodajny tlen. Pobieramy go z powietrza za pomocą skomplikowanego systemu, jakim jest układ

oddechowy, który dostarcza tlen do krwiobiegu oraz odprowadza dwutlenek węgla.

Powietrze wdychane przez nos i usta, przechodzi do płuc przez tchawicę i oskrze-la do pęcherzyków płucnych. W pęcherzykach, oplecionych siecią drobnych naczyń krwionośnych, dokonuje się wymiana; krew pobiera tlen, zostawiając dwutlenek węgla, który jest produktem ubocznym działalności komórek ciała. Układ oddechowy oczyszcza się sam. Drobne włoski znajdujące się w nosie two-rzą filtr, który zatrzymuje kurz oraz inne zanieczyszczenia,znajdujące się w powietrzu. W tchawicy, pokrytej śluzem, zatrzymywane są pozostałe cząstki zanieczyszczeń. Dla zdrowia i dobrej kondycji płuc powinniśmy przynajmniej pięć razy w ciągu dnia jeść warzywa i owoce, sprzyjają bowiem wzmocnieniu układu odpornościowego. Stwierdzono, że zawarte w nich witaminy C i E oraz beta-karoten i nie tylko chronią drogi oddechowe przed infekcjami, wypierają również wolne rodniki, będące pro-duktami ubocznymi utleniania oraz składnikami zanieczyszczonego, wdychanego po-wietrza. Ponadto witamina C pomaga zwalczać bakterie wywołujące niektóre cho-roby układu oddechowego i stymuluje produkcję substancji rozszerzającej w spo-sób naturalny drogi oddechowe oraz ułatwiającej oddychanie. Natomiast witami-na E, oprócz funkcji potężnego przeciwutleniacza, pełni ważną rolę w ochronie płuc. Na przykład, wcześniakom, których płuca nie zdążyły się w pełni rozwinąć, podawa-ny jest tlen z witaminą E, co chroni je przed chronicznym schorzeniem układu odde-chowego. Zalety witaminy dobrze znają sportowcy zawodowi, wyczynowi. Pobiera-ją więcej tlenu niż inni ludzie, co naraża ich na uszkodzenie komórek na skutek nad-miernego utlenienia. Przyjmowana przez nich witamina E zmniejsza to zagrożenie. Inny antyutleniacz, witamina A, odgrywa ważną rolę w procesie regeneracji komó-rek, zwłaszcza tych, które tworzą ochronna błonę śluzową wyścielającą płuca. Nie-które produkty spożywcze są szczególnie bogate w składniki chroniące nasz układ oddechowy. W świeżych owocach (zwłaszcza cytrusowych) i warzywach oraz sokach z owoców i warzyw jest witamina C, zaś w olejach z nasion, oliwie z oliwek, w otrę-bach zbożowych, kaszach, zielonych warzywach liściastych, gruszkach, orzechach i

Conatoresortzdrowia?Biu-ro prasowe Ministerstwa

Zdrowia informuje, że Agen-cjaOcenyTechnologiiMedycz-nychpozytywniezaopiniowa-ławprowadzenieinsulinanalo-gowychdowykazów refunda-cyjnych. Konieczna jest jednakzgodaZespołuds.GospodarkiLekami.Czyjestzatemszansa,żeanalogiznajdąsięnakolejnejnowelizacji listy? - resortna topytanienieodpowiedział.

Pozostaje mieć nadzieję, tąktórąchorzyżyjąodlat.W

Polscenacukrzycęcierpiok.2,5mln ludzi, natomiast u kolej-nych2milionówchorobatajestnierozpoznana.Liczbachorychwzrastazrokunarok,tymcza-sem nie ma systemu prewen-cji, szybkiego diagnozowaniai zapobiegania powikłaniom.Wefekciepacjentoswej cho-robieniejednokrotniedowiadu-jesięzapóźno,potemniewie,gdziesięleczyć,wkonsekwen-cjikorzystazporadkilkuleka-rzy, którzy nie zawsze są spe-cjalistamiw tej dziedzinie. Po-wikłania i liczbakosztownychhospitalizacjiupolskichdiabe-tykówwystępująznacznieczę-ściejniżwinnychrozwiniętychkrajach.

Redakcja

?

Lżej oddychaćC O Ś O Z D R O W I U


C O Ś O Z D R O W I U

żółtkach jajek mamy źródło witaminy E. Witamina A znajduje się w tranie, przetworach mlecznych, szpina-ku, wątróbce, marchwi, morelach. Natomiast beta – karoten zawierają owoce pomarańczowe, czerwone, żółte i ciemnozielone, m.in. marchew, czerwona pa-pryka, mango, morele i brzoskwinie. Podobnie jak owoce i warzywa, naszymi sojusznika-mi w zachowaniu zdrowych i sprawnych płuc są mine-rały, magnez i cynk. Magnez działa bezpośrednio na nasz układ oddechowy, wspomaga rozluźnianie mię-śni dróg oddechowych. Ludzie, u których występuje niedobór magnezu, oddychają ciężej niż ci, którym go nie brakuje. Drugi z dobroczynnych minerałów – cynk – skraca czas trwania przeziębień. Magnez zawierają przetworzone płatki zbożowe, warzywa, orzechy i pełnoziarniste pieczywo. Cynku dostarcza chude mięso, wątróbka, owoce morza, żółt-ka jajek, płatki zbożowe i nasiona roślin strączkowych Należy wspomnieć o roślinach wspomagających obronę organizmu przed chorobami. Należą do nich

czosnek i cebula i inne rośliny z rodziny czosnkowa-tych o działaniu „wirusobójczym”. Współczesne ba-dania potwierdzają wielowiekową o nich opinię; zgodnie z tradycją – szczególnie czosnek – stosowa-ny jest jak lek, zawiera bowiem związki chemiczne, które oczyszczają drogi oddechowe i sprzyjają od-krztuszaniu. Czosnek jest również skutecznym spo-sobem na przeziębienie, katar oraz na inne infekcje układu oddechowego dzięki substancjom działają-cym antybakteryjnie i antywirusowo. Odkryciem ostatnich lat są właściwości soi. Oka-zało się, że zawarte w nasionach soi substancje bio-rą udział w ochronie przed niektórymi rodzajami no-wotworów, w tym także przed nowotworami płuc i gardła. Wniosek jest oczywisty: aby móc oddychać lekko i swobodnie, włączmy do naszego jadłospisu jak naj-więcej warzyw, owoców i produktów, które są naj-większymi sojusznikami w zachowaniu zdrowych i sprawnych płuc.

Maciej Lutka

MAKIETANOWA:Makieta1

2008-12-04

20:55

Strona16


Alfabet pamiętnika Papierowyprzyjacielu!ZostawiłamCiępomiędzypokładamiciszyihałasu,harmonii idestrukcji.UmieściłamCięmiędzystrefamiświatłaimroku,radościismutku.Pomiędzysacrumparkówiogrodówaprofanumulic.Pomiędzyłząnieskończonościanicnieznaczenia.Międzywspomnieniemapustkąprzyszło-ści.Wreszcie...międzymojąiczyjąścodziennością.Terazsięgampociebie,bowszystkiebarwyzgasły.Niemapowrotuwidentycznośćświataiosóbanawetsamegosiebie.Gdybyżistniała... Pułapkaczasuichorobyjestbardzoszczelna.Determinujemeżycie,czymusitakbyć,czyteżnie?Znamodpowiedź. Świadomość, poczucie krzywdy i żaludualizujemąosobę, tzn. jest tak jakbym skła-dała się z dwóch bytów –wewnętrznego i zewnętrznego, z których każdy funkcjonujew innej rzeczy-wistości, innym świecie, stanie i podlega odmiennym prawidłowościom.Wiedzą o sobie, znają się leczniemogąwspółistnieć. Pomiędzy nimi zieje bowiem przepaść absolutyzmu. Nawet podczas iluzorycz-nej ewentualności zbliżenia, część wewnętrzna jakby matowieje, podczas gdy druga się wybłyszcza. Pamiętniku,twekartytakjakżycie,mająkażdaswąbarwę,bouznałam,żetakbyćpowinno.Niezmieniam tego, ponieważ obok rozbieżności istnieć musi także adekwatność, konsekwencja dosłowniewszystkiego.Tastronaniebędzieciemnoszarajakograniczeniepoglądówiprzywiązań.Będziemiałabar-węiodcieńmegoletniegosmutku,ajejnazwąbędzieL.-odmegoimieniaiodlata.Jesteśbowiemmój,je-steśokruchemmegobytu.Mimotegonawet,żechoroba,naktórącierpię jestpowszechna,dookreślona,toprawdziwiewemniesięstaje.Takjakto,żebędącpośródludzianawetgarściątłumu,jestemsamotno-ścią.Tasamotność,mimożeznanatakbardzo,takwielu–jestzupełnie,absolutnieczyminnym.Wiem,żektórąśzkartnazwałamjużL,leczsięniepowtarzam,bowiemżycieiczłowieksąciągłymdopełnieniem. Tolatoniszczy,groziiniweczy,oddalato,czegosięoczekiwało.Chorobabyważywiołemijakonjestdestrukcjąiosłabieniem.Życieniedajewyboru.Wszakżeniewszystkostracone–jakmnieprzekonujeszprzyjacielu; Jestemcząstkąlata,zaistniałamtuserenadąletniejnocy–wdzięcznościBogu.Jestemlatemwewspól-nocie imienia kwiatu – szumiw jego płatkachmarzenie i tęsknotawwoli ich słyszenia. Chcę słyszeć...Chorobanieodebrałamidotądsprawności,możliwości,choćjestprzewlekła.Niejestczymś,costalesięna-rzucając,pozbawiamnieświadomej,dobrowolnej tożsamości i stanowienia.Zatemmogęspojrzeć,wyjśćpozaschematy,środowisko,przyjąćinnyakcent–indywidualny,przeciwważny.Wobłokach,którezawi-słynadmiastemznów,skryjęswójsmutek,żal,rozpaczicałyból.Pozaswąskórą,granicą,muramimiasta,poszukamnadziei,dostrzegęrysmegodnia. Okruchyzegarowychtarczzamknęwklepsydrze.Snem,wspomnieniemzapłonązłotem,purpurąjakogień.Możeżyjąctuudamisięwstarymmurzeodszyfrowaćkodsmutkutych,którzyprzekonalisięjużoistnieniuinnegoświata,życia.Mójwłasnyztamtymsięstopiinaswymdymnymdnieodsłoniswójsens.Rozwiewającsię,choćnamgnienie,zwrócimimąwolność.Wjakimśzaułkumalowanymświatłocieniemnowegospojrzenia,wpasażuulotnegoaromatuudamswąobecność.Pozacentrum,gdytłocznearterieznik-nązmegopolawidzenia,dwawymiarystanąsięjedno. Lilięnastawiepoproszę,byzdradziłamiwiecznąistotęczystościtchnień.Ililięzobaczęwogrodzie,któramoże...uśmiechniesiędomniedlainnychniewidocznie,kwieciście.Ipoczuję,żewszczeliniezmy-słów,żyjętamgdzieonaitymsamym. Schowamtęstronępomiędzyinneniczympłatek.Ibędziejaknaczerniwytłoczeniezłote.Jaknado-czesnościdyskretnywzór...

Autor : Okrena

Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą



Medycyna starożytnej Grecji Wpiśmiennictwie starożytnychGrekówniejed-nokrotnie odnajdujemy przejawy ich fascynacjiosiągnięciamiEgipcjaniBabilończyków.Nieza-skakujewięc fakt, żemieszkańcyHellady czer-pali obficie z ich spuścizny,wprowadzając czę-stowiele ulepszeń. Podobnie jakw tychwcze-

śniejszychkulturach,równieżuGrekówpoczątkimedycynysąściślezwiązanezreligią.JużwIlia-dzieznajdujemyodniesieniadodziałalnościbo-gówwtymzakresie.Ichbezpośrednikontaktzeświatemludziskutkujewręczuczestnictwemwkonfliktach,jakietocząmiędzysobąśmiertelnicy.Czasemnawetbogowieodnosząwtychpotycz-kachrany.Ichleczenieodbywasięjednaknieja-ko automatycznie. Zdarza się natomiast, że lu-dziecieszącysięichprzychylnościądoświadcza-jązichstronybezpośredniej„opiekimedycznej”.BogiemmedycynybyłpierwotnieApollo.RolętęwrazzupływemczasuprzejmujeAsklepios,synApollonaiKoronis.KształciłsięulegendarnegocentauraChirona,ajegozdolnościwtymzakre-siebyłytakwielkie,żepotrafiłnawetwskrzeszaćumarłych,zacospotkałagokarazestronyZeusa.KonieckońcówAsklepiosuzyskującnieśmiertel-nośćstajesięjednymzbogów,ajegodomenąjestwłaśniesztukalekarska.Wokółjegosanktuariówskupiona była działalność medyczna. Chorzyprzybywali do nich przynosząc ofiaryw inten-

cjiwyzdrowienia lubprzynajmniejulgiwchorobie.Praktykowana była również onejroskopia. Wbrewpozorommiała ona dość racjonalne podstawy. Senbyłwywoływanyprzypomocyodpowiednichziół,coprzypuszczalnieułatwiałoprzeprowadzeniezabiegu. WkulcieAsklepiosadominowałapoczątkowo stro-namagiczna,zbiegiemczasujednakterapiatamsto-sowanastawałasięcorazbardziejracjonalna.Działal-nośćlekarza–kapłanaAsklepiosa,polegałanaczu-waniu nad przyjmowaniem w sanktuariach ofiar idatkówodpacjentów,nadprzestrzeganiemprzepi-sanych rytuałów religijnych. Ewentualnie pomaga-limniej sprawnympacjentom podczas kąpieli orazudzielali porad dotyczących zdrowia. Ośrodki kul-tuAsklepiosabyłyrównieżmiejscemkształceniale-karzy. Początkowo wyłączność mieli przedstawi-ciele rodówAsklepiadów,wywodzących swoje po-chodzenieod tegoboga.Z czasemzaczętodopusz-czać uczniów spoza rodów kapłańskich. Było kil-ka słynnychośrodkówkształcenia lekarzy. SpośródnichKnidos iKos,opróczswojejzwykłejdziałalno-ści,znanebyłyz tworzenia teoriidotyczącychsztu-

ki lekarskiej.Zupływemczasuwzrastałoznaczenielekarzy świeckich. Nauczanie polegało na termino-waniuumistrza.Naukabyłapłatna,wyjątekrobio-no jedyniedlaprzedstawicieli rodówAsklepiadów.Odkandydatanalekarzawymaganabyłaznajomośćfilozofii i matematyki. Program nauczania obejmo-

z historii medycyny cz. 3


wałsłuchaniewykładów,studiowaniepismmedycz-nych,naukęanatomiinazwierzętach,atakżewspól-newizytywdomuchoregobądźprzyjmowaniecho-rychwtzw.jatreionach.Młodylekarzprzezpewienczaspozostawałubokuswojegomistrzawceluzdo-byciadoświadczenia.Zdarzałosięteż,żewędrowałpo naukę do innych, doświadczonych medyków.

Lekarze cieszyli się dużymprestiżem. Przyjmowa-li chorychwewspomnianych już jatreionach. Nie-którzy z nich uzyskiwali pozycję lekarzamiejskie-gobądźpaństwowego.Zczasemwykształciłosięteżstanowiskolekarzawojskowego.

Zbiegiemczasupostępowałrozwójnaukowegopo-dejścia do leczenia. Niewątpliwy przełom w tymwzględzie łączy się z osobąHipokratesa.Copraw-dajegopostaćjawinamsiędośćmgliście,awielezprzypisywanychmupism,włączniezesłynnąprzy-sięgą nie są prawdopodobnie jego autorstwa. Nie-mniej jego imię wiąże się z jednym z najistotniej-szych odkryć w historii medycyny, a mianowicie,żechorobajestzjawiskiemnaturalnyminiemapo-chodzenia nadprzyrodzonego. Jej przyczyny tkwiąw czynnikach obecnychw środowisku. Przypisujemu się stosowanie obserwacji jakopodstawyprak-tykiklinicznejorazdietyihigienywramachprofi-laktyki.Wyróżniłczterypodstawowepłynyworga-

nizmie człowieka, tzw.humory.Były tokrew, żółć,czarnażółć iflegma.Równowagamiędzynimiod-powiadała za stan zdrowia. Podobnie jak choro-bymiały pochodzenie naturalne, również leczeniemiałowspieraćsięnanaturalnychprocesach.Ośro-dekwKos,zktóregowywodziłsięHipokrateskładłdużynacisknaetycznyaspektleczenia.Zasadniczązasadą stała sięwięcmaksyma primum non nocere.

Kolejny etapw rozwojumedycyny świata greckie-gojestściślezwiązanyzezmianaminaareniepoli-tycznej,jakiezaszływrazzpodbojemimperiumper-skiegoprzezAleksandraMacedońskiego.Wzniesio-nanajegopolecenieAleksandriastałasięwkrótcepojegośmiercistolicąpaństwaPtolemeuszyiwielkimośrodkiem naukowym. Związani z nim byli dwajsłynnilekarzeepokihellenistycznej.PierwszyznichtopochodzącyzChalcedonuHerofilos (ok.335-280r.p.n.e.).Zwanyojcemanatomiiopisałwielenarzą-dów wewnętrznych na podstawie przeprowadza-nychprzezsiebiesekcjizwłok.Interesowałsięm.in.mózgiem,któryuznałzacentrumukładunerwowe-go. Drugim ze współzałożycieli szkoły medycznejwAleksandrii byłErasistratos. Specjalizował sięwchirurgii i chorobach serca.W leczeniudużąwagęprzywiązywał do stosowania diety. Podobnie jakHerofilosprzyczyniłsiędorozwojuanatomii,bada-jącukładkrążenia,węzłychłonneiukładnerwowy.

MarcinSzachowiczOpracowanenapodstawie:

Delamagiaprimitivaalamedicinamoderna/RuyPérezTamayo.-1997Historiamedycyny/podred.TadeuszaBrzezińskiego.-2000

Słownikcywilizacjiegipskiej/GuyRachet.-1994Słownikcywilizacjigreckiej/GuyRachet.-1998

Foto: GaleriaHipokrates-lekarzgrecki,jedenznajwybitniejszychprekursorów

medycynyobdarzonyprzydomkiem„ojcamedycyny”



Kolumba

Hybrydowy napęd mózgu

Wtrakciegłodówki,przymuso-wej lub dobrowolnej,mózg ludzkiczerpie „napęd” z mięśni, zamiastztłuszczu,któregoubywa.Wiemy,żewsytuacjiekstremalnej,wocze-kiwaniunaratunek,należyjaknaj-mniej tracić energii, awięcniepo-dejmować rozpaczliwych, bezna-dziejnych działań, lecz pozosta-wać niemal w bezruchu. Globtro-terzy, podróżnicy i surwiwalow-cy wiedzą, że pomoc albo nadej-dzie, albo nie. Dalsze zachowa-niazależąwyłącznieodnas.Więk-szość tkanek w organizmie ludz-kimreagujenagłódprzechodzącze

spalaniaglukozynaspalanietłusz-czu, jednak naukowcy z antypo-dów odkryli, że mózg jest zasila-ny przez glukozę powstałą z pro-tein mięśniowych przetworzonychwwątrobie.Dowiedzionotakże,żeczłowiek zdrowy, celowo podda-jąc sięokresowokrótkotrwałejgło-dówce,zwiększasprawnośćswoje-gomózgu,a takżeoczyszczaorga-nizm z wielu złogów zalegającychzakamarkinaszegociała.Kuracjata,niestety, diabetyków nie dotyczy.

Nie patrz na mnie takim wzrokiem…

Nauczycielewymagająoduczniów,żebypatrzyliimwoczywczasieeg-

Jajo

zaminów. Najnowsze badania do-wodzą jednak, że powinni robićdokładnie odwrotnie. Okazuje się,że bezpośredni kontaktwzrokowyutrudniakoncentrację iniepozwa-la nam jasnomyśleć.Dla osóbdo-rosłych i starszych dzieci zupełnienormalnąrzecząjestbezcelowepa-trzenie przed siebie,w jakiś punktnaścianieczywprzestrzeniwtrak-cierozwiązywaniapoważnegopro-blemu lub zagadki. Jednak wieleosób, w tym nauczyciele, uważa-ją takie zachowanie zawyraz obo-jętnościczylekceważenia.Najnow-sze badania dowodzą, że bezcelo-wepatrzeniewprzestrzeńpomaganaszemumózgowiw koncentracji.Naukowcy zaprezentowali wyni-ki swoichbadańnaFestiwaluBry-tyjskich StowarzyszeńNaukowychwNorwichwWielkiejBrytanii.Do-kładny opis tych badań zamiesz-czapismo„BritishJournalofDeve-lopmentalPsychology”.Badaniamiobjęto grupę 25-latków.Zadawanoim pytania z dziedzinymatematy-ki. Uczestników testu wytrenowa-notak,bywtrakcieodpowiedzinapytaniapatrzyliprzed siebie, aniewtwarzpytającego.Okazałosię,że

lejno wszystkie wielokrotności licz-by7mieszczącesięwzakresieod100do7, równocześniepatrzącwtwarzosobyodpytującej.Byłotodlabada-nych takdużewyzwanie, że zaczęlisięwyraźniepocić.Najbardziejpocilisięmężczyźniindagowaniprzezko-biety.Wydajesię,żeemocjewidocz-nena twarzach innychosób taknasrozpraszają, iżprzestajemy racjonal-niemyśleć.Zdoświadczeńtychpły-niejasnywniosek,żenauczycielepo-winni wręcz zachęcać uczniów dopatrzeniawdalw trakcie odpowie-dzi,zamiastkarcićichzatakiezacho-wanie.

Powrót Wielkiego BrataLudzie,którzyczują,żesąobserwo-wani zachowują się uczciwiej – na-wetgdywidzą„obserwatorów” tyl-konaplakacie.ZespółnaukowcówzNewcastleUniversitybadałprzez10tygodni, ile ludziewkładają pienię-dzydo„pudełkauczciwości”wuni-wersyteckiejkantynie,płacączadrin-ka. Okazało się, że wrzucali niemaltrzy razywięcej pieniędzy, jeśli wi-szący nad pudłem plakat przedsta-wiałparęoczu,niżwprzypadkuob-razkazkwiatami.

dzięki temu liczba prawidłowychodpowiedzinazadaniaarytmetycz-nebyławiększa,niżwówczas,gdybadanikoncentrowalisięnatwarzyludzkiej.Dalszebadaniawtejgru-piewykazały,iżpatrzeniewtwarzutrudniamyślenienadproblemamimatematycznymi do tego stopnia,że wywołuje reakcje fizjologiczneorganizmu.W jednym z doświad-czeńpoproszono30osóbbywyko-nały zadanie liczbowe wymagają-ceskupienia,choćbywymieniłyko-

Prawdopodobnie chodzi o pod-świadomąreakcjęmózgu,którywi-dząc wizerunek twarzy lub oczu,czuje się obserwowany. Zdaniemnaukowcówdzięki takim obrazomumieszczanym w miejscach pu-blicznych można by nakłaniać lu-dzidolepszejwspółpracyiprospo-łecznychzachowań.Zresztąpomysłniejestcałkiemnowy–wpowieściGeorgaOrwella„Rok1984”miastapełne były wizerunków przywód-cyiostrzeżeń„WielkiBratpatrzy”.



Zwąchać cukrzycęCzuły węch psów jest przez ludziwykorzystywany do różnych ce-lów, także naukowych. Podejrze-wa się, że czworonogi te potrafiąwyczućwmoczunowotworyorazstwierdzić, żeu człowieka,którymsięopiekują,wystąpizachwilęatakpadaczki. Teraz naukowcy z Uni-wersytetu w Belfaście sprawdzają,czypsypotrafiąwywęszyćcukrzy-cę.DrDeborahWellswspomina oanegdotycznych jakdotądopowie-ściach o psach będących w staniewyczućspadekcukruwekrwiwła-ściciela. Wells i dr Shaun Lawsonz Uniwersytetu Lincolna otrzyma-lizDiabetesUKgrantwwysokości10tysięcyfuntównasfinansowanierocznych badań nad psią detekcjącukrzycy.Naukowcyczekająna100ankietwypełnionychprzezchorychnacukrzycętypu1.Sondażjestpro-wadzony za pośrednictwem Inter-netu.Gromadząteżnagraniapsówreagujących na hipoglikemię opie-kuna.Będąoneszczegółowoanali-zowanepodkątemzmianwzacho-waniupsaiewentualnegowzrostuczujności.ObecniewWielkiej Bry-taniijestparęosóbpróbującychtre-nowaćpsydowykrywaniahipogli-kemii,brakujejednakdowodówna-ukowych, które by potwierdziły,że jest tomożliwe.DrWells twier-dzi, że badania jej zespołu pomo-gą w skonstruowaniu sztucznego

nosa,któryreagowałbyzarównonawzrost,jakispadekcukruwekrwi.

Samojed diabetykIstniejewieleczynnikówpredyspo-nujących do wystąpienia cukrzycyu zwierząt. Pierwszym z nich jestrasa.Niektórepsy,takie jak:samo-jedy,sznauceryminiaturowe,pudleminiaturoweimopsymająwiększepredyspozycjedopojawieniasiętejchoroby.Wprzypadku kotównaj-bardziej predysponowane są kotybirmańskie. Kolejnym czynnikiemjestpłeć.Usukcukrzycawystępujedwarazyczęściej.Natomiastwśródkotów zwiększone ryzyko wystą-pienia tej dolegliwości obserwujesięukastrowanych samców.Rów-nieżwiekmawpływ,najwięcejza-chorowań obserwuje się u zwie-rząt ośmioletnich.Wiadomo także,żeosobniki znadwagąmająwięk-szetendencjedorozwojucukrzycy.Gwałtowne zmiany poziomu hor-monów, towarzyszące np. ciecz-ce u suk lub spowodowane poda-waniemleków,mogądoprowadzićdo wystąpienia tego schorzenia.

Czego uczy pies?PomnikówupamiętniającychosobyznakomiteidostojnemamywPol-scedostatek,aleczyniebrakujenamczasem przedstawienia mniej do-stojnego,mniejpoważnego?Piesto-warzyszynamodzaraniadziejów.Pomaga, ochrania, bawi, wzrusza- jestpoprostuprzyjacielem - czę-stobywa,żenajlepszym.Ofiarowu-jenamcałkowiteoddanie,zupełniebezinteresownieobdarzanasswojąmiłościąiprzywiązaniem.Cóżmo-żemyw zamian?Możemy. Przedewszystkim nauczyć się, że możnacieszyć się bezinteresownie, moż-na być szczęśliwym tylko dlatego,żektoślubiany,kochany-jestwpo-bliżu.Możnaradowaćsięniezmier-nienasamwidokosobyznanej,czynadźwiękjejgłosu.Tegowszystkie-

gouczynas„PiesSzczęśliwy”-czy-lipieskochanyipielęgnowanyprzezwiększość z nas.WMuzeumKapi-tolińskim znajduje się posąg z brą-zu/V-wiekp.n.e./przedstawiającywilczycękarmiącąRomulusaiRemu-sa,legendarnychzałożycieliRzymu.WKazimierzunadWisłąmieszkań-cówiturystówwitapiesrasywielo-rakiej.Pokazuje,żetu,wKazimierzuznajdzie sięmiejsce dlawszystkich,takżedlatakichpowsinogówjakON.WKrakowiepies-wiernyprzyjacielDżek, który nie potrafił zapomniećnawetwtedy,kiedyjegopanodszedłdo lepszego ze światów - doczekałsię swojego upamiętnienia w brą-zie.WBiałymstokunaplantachwitaspacerowiczówposągpsaKawelina.

Autorką pomnika „Psa Szczę-śliwego” rasy golden retriver

jest Bogna CzechowskaWprzypadkutejrasy,głównącechąjegocharakteru jestchęćsprawianiaprzyjemności właścicielowi. Ma ła-godny charakter, szybko się uczy,często szkoli się przedstawicieli tejrasydoopiekinadniepełnosprawny-mi. Jeśli odpowiednio wykorzystaćjego energię i chęćdopracy,wtedynaprawdę czuje się szczęśliwy. Na-wetwpodeszłymwiekuciąglechcesię bawić i z radości wita przyby-szówwesołymmachaniemogona,acochybanajważniejsze,jestnadzwy-czaj oddanym towarzyszem, bar-dzoprzyjaźnieodnosi siędodzieci,jest życzliwie nastawionydo całegoświata.Awięcdosercaprzytulpsa…albo jego pomnik. Ale lepiej psa!

Autor: J.N



sposób na czarodziejski

ogródMikroorganizmysąistotamiżywymi,sąwszędzie.

Niemażadnejpowierzchnianiżadnegomiejscananaszejplanecie,któregobyniezasiedliłyido

któregobysięnieprzystosowały.Dziękiichróżnorodno-ściimożliwościomprzystosowawczymmikroorganizmyznalazły sobie wszystkie możliwe środowiska. Do dniadzisiejszegopoznanodopierookoło5000rodzajówbakte-riiiprawiestotysięcyrodzajówgrzybówiprawdopodob-niejesttozaledwieniewielkaczęśćistniejącychrodzajówmikroorganizmów.

Powielu latach intensywnychbadańprofesorTeruoHiga, japońskiuczony zuniwersytetuRyukyndo-konałniesamowitegowynalazku–połączyłnajważ-

niejsze szczepybakterii tlenowych ibeztlenowych.Uzy-skałw ten sposóbbazędla rozmaitychproduktówzna-nych jako„EfektywneMikroorganizmy”,w skrócieEM.WcześniejprofesorHigapodzieliłwszystkiemikroorgani-zmynatrzygrupyzewzględunaichsposóbdziałania.Wpierwszej grupie sąmikroorganizmy dominujące, inten-sywniedążącedokierunkutworzeniaipodtrzymywania

życia.Równieżdominujące,alepowodująceroz-pad,gnicie,chorobęiśmierć,znajdująsięmikroor-ganizmywgrupiedrugiej.Trzeciatomikroorga-nizmybierne,potrafiącewspieraćpierwsząidru-gągrupę,wzależnościodtegoktóra–regenera-tywnaczydegeneratywnagrupa–przeważyła.

Z technologią EM stało się możliwe wspiera-nie mikroorganizmów regeneratywnych,dzięki czemunp.wglebie chorej,wyjawio-

nej,wręczzatrutejchemikaliamizmieniasięskładmikroorganizmów,którepopewnymczasieprzy-wracająjejzdrowieiwitalność.Profesor Higa pracował nad recepturami EMprzede wszystkim dla potrzeb rolnictwa, miałyza zadanie przywrócić żyzność gleby, a tym sa-mymzwiększyćplonybezkoniecznościsięganiado chemii czyli nawozów sztucznych – nieobo-jętnychdlaśrodowiska,anidlaludzizjadającychproduktyztakichupraw.Wtrakciebadańokaza-łosię,żemożliwościEMsąniemalnieograniczo-ne;zmieniając,odradzającstrukturęziemiupraw-nejwzmacniająodpornośćroślin,zwalczająchwa-sty,chorobyiszkodniki.Zastosowanewhodow-li,preparatyEMwzmacniająodpornośćzwierząt,zbędnestająsięantybiotyki,szczepionki,usuwająpleśńiodór,dziękiczemunp.tuczarnieświńczyfermydrobiuniecuchnąnacałąokolicę.Podob-nie dzieje się ze stawami rybnymi, EM bowiemoczyszcza wodę w zbiornikach, stawach, base-nachi...toaletach.

PodstawątechnologiiEMjestEM-1,roztwórwktórymEfektywneMikroorganizmyznaj-dująsięwformiepłynnej.Namnażasięgo

zwodą i pożywką –melasą z trzciny cukrowej,składnikamipreparatuEM-A(aktywnego).

N A S Z Ś W I A T

EM

ProfesorTeruoHiga


Aby otrzymać EM-A należy:

50mlEM-1zmieszaćz50mlpożywki (melasyz trzci-nycukrowej) idopełnićwodą(najlepiejmineralną,nie-gazowaną)do1litra.Trzymaćwplastikowejbutelcewtemperaturze25-27°Cprzez7dni,odtrzeciegodniapro-cesufermentacjicodzienniewypuścićzbierającysięgaz.EM-Ajestgotowy,kiedyjużniepowstajenadciśnienie.Produkttennależyzużyćwciągu14dni,potymczasietracinaskuteczności.Uwaga!EM-A,jakiEM-1powinnoprzechowywaćsięwchłodnymiciemnymmiejscu,aleniewlodówce.

PreparatEM-A, jakrównieżEM-1należystosowaćwrozcieńczeniu,np.do5litrówwodywlewamy20mlEM-A,stosujesięrównieżrozcieńczeniewpro-

porcji1:500,czyli20mlEM-Ado10lwody,albo10mlEM-Adodajemydo10lwodycodajeproporcję1:1000.WdozowaniuEMnależypamiętać jakwielka jest ilośćmikroorganizmówwEM.Dlategoważniejszejestregu-larneirównomiernespryskiwanieczypodlewanieupra-wy,kwietnikaczytrawnika.

Na współzależności między glebą, życiem gle-bowym a roślinami bazują mikroorganizmy;uczestniczą w przetwarzaniu materiału orga-

nicznego,mineralizująmakro-imikroorganizmy.Jed-nocześniewytwarzająonewitaminy,enzymyihormo-ny,któreroślinywchłaniają.Substancjete,dziękidzia-łaniu antyutleniającemu i dezynfekującemu,wzmac-niająroślinę,niedopuszczającteżdorozwojuszkodli-wychorganizmów.Przywystarczającej ilościmikro-organizmówdostarczonychziemiwpostaciroztworuEM-Awszystkie teprocesymogąprzebiegaćwspo-sóboptymalny,cowprzełożeniunarealiaoznacza,żemożemywprzydomowymogródkuwyhodowaćwa-rzywa i owoce, którebędą samymzdrowiem i będąsmakować jakprawdziwepomidory,marchewki,sa-łaty, pietruszki i ogórki, jakichw supermarkecie niekupimy.Akwiaty iwszelkaroślinnośćwokółdomuodwdzięczysiępięknymwzrostemiobfitymkwitnie-niem.

Oprac.M.Lutka

N A S Z Ś W I A T


F E L I E T O N

Wyobraźmy so-bie,żesiedzimy

przed telewizorem ioglądamy mecz pił-karskiPolska-ResztaŚwiata. Prowadzimy2:0.No,wynikmówi

samzasiebie,więcożadnymrelaksieniemożebyćmowy, jesteśmybowiembliscyzawałusercaiczu-jemysiętak,jakbyśmyprzerzuciliwagonwęgla,boskakaliśmypo naszymulubionym fotelu pięćdzie-siątrazynaminutępopierwszejbramce,apodru-giejjużtylkodwadzieścia,bowprzerwiebiegaliśmypopokojujaktygryspoarenie,ogryźliśmypaznok-ciedokrwi(tejostatniej),zaśadrenalinaprawiewy-płynęłanamnosem.OstatniedziesięćminutmeczuspędziliśmywWC,boznerwów,żeprzegramy,pu-ściłynamzwieracze,auszyzatykaliśmystoperami,żebyniesłyszeć, jakResztaŚwiatabezpardonowo,brutalnieiwsposóbzmasowany,nieliczącsięzpra-wamiczłowieka,atakujeRzeczpospolitą.

Amiałobyćtaksympatycznie.Prasazapowiada-łamecz,my(kibice–rodzajmęski)zapowiada-

liśmysobierelaks.Atuproszę,omaływłosaczło-wiekzrobiłbywylinkę.Oszustwowbiałydzień.DlaReszty Świata w czarny. Tak wiec zwabieni wid-memprzyjemnościprzeżyliśmykatorgęistres,któ-rymógłbyzabićsłonia,gdybytenwiedziałcotoBóg,HonoriOjczyznainadodatekbyłkibicem.

Innymrazemwyobraźmysobie,żesiedzimyprzedtelewizoremioglądamywestern,czylifilmotwar-dzielachw kapeluszach i z broniąw kaburze, dlatwardzieliw pluszowych fotelach.Oniw salooniesiorbiąszklaneczkiwhiskybezmrugnięciapowieką,mysiorbiemyulubionepiwko;onilejąsiępogębachzsiłąMike’aTysona,mywciepłymfotelikulejemy

drugą szklankę piwa z siłąwodospadu.Oni, ci zwesternu,idązagraćwpokera,mygramyrodzinienanerwach,bonainnymkanalezarazzaczniesięwyciskaczłezimelodramatwjednymp.t.„Teksań-skamasakrapiłąmechanicznąIV”.Jeszczechwila…

Oto na ekranie pojawia się scena zbiorowa, toznaczykończąpokera,akcjaprzenosisięprzed

saloon, gdzie leją się po gębach już metodą każ-dy z każdym. Robi się ciekawie, poprawiamy sięwfotelu,noboostatecznietonienasleją,wreszciecałą zabawępsuje głupi szeryf, który zamiast ści-gaćzłoczyńców,marnujekule strzelającwpowie-trzewcelurozłączeniazłączonych.Natowszystkopojawiasięnaglezabawnyfacecikwgarniturzewszkockąkratęiwkrawacie,obowiązkowowbino-klach.Wyglądajakczłowiekuczonyibiegływróż-nychsztukach.Pochwiliokazujesię,żebiegłyjestwmedycynie.Alebynajmniejnieopatrujerozkwa-szonychnosów ipodbitychoczu.Noprzecieżniejestidiotą.

Onjestsprzedawcąleku,któryleczyabsolutniewszystko.Wymachujewięcbuteleczką,wktó-

rejchlupocejakiśpłynkoloruciemnopietruszkowe-go,najpewniejzawierającyodrobinęalkoholu,na-paruzmięty,czasemkilkakropliopium.Wszystkotodziałałoznieczulającoidlategosprawiałowraże-niepanaceum.Innasprawa,żepodanieplacebonaokreślonądolegliwośćmożewywołaćreakcjętaką,jakbypodanoautentycznylek.

Tahistoryjkazniejednegowesternumaodniesie-niedo rzeczywistości.Zanimcoca-cola zrobiła

światowąkarierę,uznawanabyławłaśnie jakopa-naceum.Nie jest towykluczone,bowiemniewie-myjakądawkękofeinyicukruzawierałówczesnynapój.Cukierzaś ikofeinapodanenaczczokow-

Czego kowbojpotrzebuje na czczo


F E L I E T O N

bojowi,któryprzeholował iprzedawkował, łagodzi-łyprzykrośćzderzeniazzespołemdniadrugiegoczylisuszkiemokrutniczkiem.Itakrosłalegenda.

Ale na całym niehollywoodzkim świecie działałytysiące prawdziwych oszustów, którzy żerowa-

lina ludzkichmarzeniachwzględempanaceumczy-lilekunawszelkiechoróbska,dolegliwościizakały.

Słynny płyn kąpielowy niejakiego Luisa Bonnoremiałleczyćreumatyzm,odrę,cholerę,paraliż,syfi-

lis,padaczkęijeszczekilkaokropności.Działałgłów-nieprzeczyszczająco,bopoprostuzawierał roztwórmydła. Inny specyfik z Dzikiego Zachodu, produk-cjiniejakiegoWilliamaRadana przebił sku-tecznością inne zna-nedotąd,albowiemle-czyłjużwszystkiecho-robypozaodrastaniemkończyn. Niektórespecyfiki odwoływałysiędotradycjiwschod-nich, bowiem nie tyl-kowEuropie,ale tak-żewAmerycewierzo-no,żecoś,copochodziz Chin, oprócz Chiń-czyków, musi dzia-łać, skoro tych jest co-raz więcej na świecie.Takąsławęzdobyłolejwężowy uzyskiwanyz tłuszczu chińskiegoenhydrysa,czyliniewiel-kiegowężaodżywiającego się rybami,który istotniełagodziłbólestawowe.Alewielemazidełiolejówwę-żowychtobyłyklasycznemiksturybezżadnejwarto-ścimedycznej,jednaksprzedawałysięznakomicie,bonaiwnychniebrakowało.Cotaknaprawdękryłosięwwiększościowycholejów,wykazałybadaniarząduamerykańskiegoprzeprowadzonew1917r.Naukow-cywzięlinawarsztatsłynnyolejprodukowanyprzezClarka Stanleya, teksańskiegoKrólaGrzechotników,jaksamlubiłsięnazywać.„Dobredlaludziizwierząt”mazidłomiałoleczyćm.in.odmrożenia,reumatyzmiukąszeniajadowitychstworzeń,cobyłoprawdziwymutrapieniemtraperów.Tymczasemspecyfikzawierałolejmineralny,paprykę,terpentynę,kamforęiślado-

weilościtłuszczuzwierzęcego,prawdopodobniewo-łowego.Stanleyzostałwtedyskazanynagrzywnęwy-sokości20dolarów.Dziśoryginalnebuteleczkipojegospecyfikusąbardzocenioneprzezkolekcjonerów.Je-śli mazidło z oleju wężowego Króla Grzechotnikówkomukolwiekprzyniosłoulgę,tonależyprzypisaćtoraczej efektowiplacebo.Większośćzówczesnych le-kówpatentowychopierałasięnainnymdziałaniu-ichgłównymskładnikiembyłbowiemalkoholalbosub-stancje znieczulające lubwręcz narkotyczne, np. no-wokaina,kokainaiopiatyczylimorfina,kodeina,teba-inainoskapina.Nicwięcdziwnego,żepoichzażyciuchorzynatychmiastodczuwaliulgę.Ażeefektypoja-kimśczasiemijały,trzebabyłowziąćnastępnądawkę,

potem jeszczenastępną,ażdouzależnienia.

Liście koki,które żuli i

żują Indianie zAmeryki Połu-dniowej, dzia-łają właśnienarkotycznie iznoszą uczuciezmęczenia.

W XIX wie-ku uda-

ło się po razpierwszy wy-promować pe-wien specyfikna masową ska-

lę.ByłtoeliksirLydiiPinkham.Miałpomócnawszyst-ko:odbezsenności,bólówgłowyiobjawówmenopau-zy,podepresjęiwczesnestadianowotworów.Sprze-dawanybyłod1875roku,afirmującagoAmerykan-kazbiłananimmajątek.Nalistycierpiącychnaroz-maitedolegliwościklientekfirmaodpowiadała,udającpaniąPinkham, jeszczewiele latpo jejśmierci.„Zio-łowyEliksir”LydiiPinkhammożnakupićdodziś–zaosiemdolarówdostaniemybutelkęlubtabletkiwy-starczającenamiesięcznąkurację.Niewiadomo, czydziaławprzypadkuchęcizbiciamajątku.Lepiejzbićsobiecukierpijącsokzkiszonejkapusty.Potymzabie-guwyłączyćtelewizor.


Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na

cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian

skórnych pojawiajàcych si´ w nast´pstwie tego schorzenia.

Stosowanie produktów poprawia komfort ˝ycia ka˝dego dnia.

Aby ˝yç

pe∏nià ˝ycia

Doskona∏oÊç dla zdrowia

Sprawdê, jak mo˝emy Ci pomóc... Zapytaj Eksperta: infolinia: 0 801 100 200 e-mail: [email protected] Preparaty dost´pne tylko w aptekach.

w w w . A A t h e r a p y . p l

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓW

Diabetycy Cukrzyca a Zdrowie 2001 1 9/25/09 2:18:38 PM

cukrzyca a zdrowie 21

Documents