bozcaada 2008 sempozyum

BOZCAADA DEERLER SEMPOZYUMU25-26 AUSTOS 2008

Bozcaada

anakkale Onsekiz Mart niversitesi YaynlarNo: 77

ISBN: 978-975-8100-83-5

2008 anakkale Onsekiz Mart niversitesi

EditrlerProf. Dr. Ali AKDEMIR

Prof. Dr. Osman DEMRCANDo. Dr. Selehattin YILMAZDo. Dr. Turan TAKAOLU

Yrd. Do. Dr. Evren ERGNAL

Kapak TasarmGlhan APAK

YayneviAynal Pazaranakkale

0(286) 213 85 86

BLM KURULUProf. Dr. Ali AKDEMR

Prof. Dr. Osman DEMRCANProf. Dr. Ali ZPINARProf. Dr. Selma GVEN

Do. Dr. H. Rdvan YURTSEVENDo. Dr. Turan TAKAOLU

Yrd. Do. Dr. A. Evren ERGNALYrd. Do. Dr. Murat TOSUNOLU

Yrd. Do. Dr. Mithat ATABAYYrd. Do. Dr. Emel CAN

Yrd. Do. Dr. Ferah ZKKDr. idem KAPTAN AYHAN

DZENLEME KURULUbrahim ENET (Bozcaada Kaymakam)

Mustafa MUTAY (Bozcaada Belediye Bakan)Do. Dr. H. Rdvan YURTSEVEN

Do. Dr. Turan TAKAOLUYrd. Do. Dr. A. Evren ERGNAL

Yrd. Do. Dr. Emel CANYrd. Do. Dr. Sevil YALIN

r. Gr. Murat AKSU

Bozcaada Deerleri Sempozyumu (2526 Austos 2008)

i

T.C. KLTR VE TURZM BAKANI SAYIN ERTURULGNAYIN NSZ

Bilimsel ve teknolojik gelimelerin her alana yn verdii 21. yzylda kltreldeerleri akademik platformlarda hatrlamaya, aratrmaya, deerlendirmeye veakademik bir bak as ile yeniden yorumlamaya her zamankinden daha okihtiya duyulmaktadr. Bilimsel ve akademik dnce sistemi, gemiimize vegnmze ynelik nitelikli deerlendirme ve analizler araclyla kltr vemedeniyet dinamiklerimizi hareketlendirmektedir.

Toplumu bir arada tutarak farkl gr ve fikirler arasnda uzlamay vebirliktelik bilincini ortaya koyan kltrel deerler, kltrel gelime sayesindeuluslararas almalara kendine zg ynleriyle katkda bulunmaktadr. Yerel veuluslararas dzlemde kltrel gelimenin srekliliini ve etkinliliini salamak iinise bilimsel dnce ve akademik zihniyet en nemli kaynamzdr. O haldeyaplmas gereken bu zihniyetten yola karak kltrel zenginliimizi yaatmak veevrensel kltre katk salamaktr.

Kltrel miras yoluyla gemii aklda tutmak gelecee yn vermenin ensalkl yoludur. Ancak, hatrlamann ve korumann bir adm tesine geerek ulusalkltr mirasmz, gnn gereksinimlerini karlayacak btncl bir yaklamlayeniden ele almak bir zorunluluktur. Byle bir bak as lkemizi, demokratik veada medeniyetler seviyesine ulatrma hedefine bir adm daha yaklatracaktr.

Trkiyenin, sahip olduu kltrn ve tarihin farknda olan, dncelerinizgrce ifade eden, ada ve katlmc insanlarn yaad daha zgr vedemokratik bir lke olmas kltr politikamzn hedeflerindendir. niversitelerimizyaptklar akademik almalar, sempozyum ve konferanslar ile bu politikamznbilimsel erevesinin uluslararas standartlara tanmasna yardmc olmaktadr. Bubalamda Onsekiz Mart niversitesinin anakkalenin kltrel ve tarihizelliklerini ortaya karmak adna byk bir zveri ile gerekletirdii,akademisyen, uzman ve aratrmaclarn zenli almalarnn sunulduusempozyumun nemi ortadadr. Sempozyum teblilerinden oluan bu kitap,akademisyenlerin yan sra kltr ve medeniyet konularna ilgi duyan tm okurlarnyararlanaca temel bir kaynak niteliindedir.

Gen nesiller, kendi kltr ve kendi kimliklerini doru bir ekilderendikleri takdirde baka kltrlere de hogrl yaklaabilecektir. Bu sebeple,anakkalenin kltrel, tarihi ve sosyal deerlerinin korunmasn ve tantlmasnhedefleyen bu sempozyumda ve sunulan teblilerin kitap haline getirilmesindeemei geenleri kutluyorum.

Erturul GNAYT.C. Kltr ve Turizm Bakan


ii


iii

ANAKKALE VALS SAYIN ORHAN KIRLININ NSZanakkale ili, sahip olduu tarihi, doal, mitolojik deerleriyle lkemizin enmstesna kentlerinden birisidir. Ayn zamanda anakkale, eitim dzeyi yksekhalk, tarma elverili topra, anakkale ve lke sorunlarna duyarl STKlar,koordineli alan ynetim dinamikleri, 25000 rencisi olan niversitesi ilelkemizin en stratejik illerinden birisidir.

anakkalenin Assos, Kaz Da, Troia, Milli Park, anakkale Boaz,anakkale Savalar, Abide gibi yaygnlkla bilinen deerlerinin yan sra,uzmanlarca bilinen, yre insanlarnca bilinen ve fakat yaygnlkla bilinmeyen oksayda deeri vardr.

Bilinen deerlerle, bilinmeyen ve fakat ekonomik, kltrel, mitolojik adananlam ifade eden deerleri kaydedip, deerlerine deer katmak, her kesimdeninsanlarn yaygnlkla ortak yargsdr.

Bu yargdan hareketle Valilik, Belediye, niversite, anakkale Ticaretve Sanayi Odas, ASAD ibirliiyle anakkale li DeerleriSempozyumlar organizasyonuna karar verilmitir. Kltr ve TurizmBakanl sempozyumlarmz desteklemitir.

Balangcndan itibaren organizasyona katk veren tm kurum vekurulularn titiz almas sonucunda baarl tantm gerekletirilmitir. lkesathnda yaklak 400 bildiri sempozyumlara sunum iin gnderilmitir.

Bildiriler kitap olarak yaynlanmtr. Ama tm ile ve beldeler dzeyindeanakkalenin tarihi, kltrel, mitolojik, ekonomik, ekolojik deerlerini ortayakarmak, envanterini yapmak, koruma ve gelitirme ynelimli stratejilergelitirmektir.

14 ile ve beldede gerekletirilecek sempozyumlardan sonra yeni bir kitapdaha yaynlanacaktr. Bu kitapta; bildirilerden yararlanlarak deer ad, deerkategorisi, deer yks, deeri koruyacak ve deere deer katacak stratejiler ilestratejilerin gereini yapacak kurumlara ilikin bilgiler yer alacaktr.

Yaklak bir yllk planlama, alma sonucunda ortaya kan bu etkinlik;anakkalenin tantmna, anakkale hakknda bilgilenmeye, sorunlarnnzmne araclk edecek niteliktedir.

Bu etkinliin baaryla ortaya kmasnda emek verenlere itenlikle teekkretmeliyiz. Etkinliimize destek veren Kltr ve Turizm Bakan Sayn ErturulGNAYa ve Mstear Sayn smet YILMAZa teekkr ediyorum.

Bu etkinlikte doal olarak anakkale Onsekiz Mart niversitesi aktif rolalmtr. almaya katk veren bata Rektr Prof. Dr. Ali AKDEMR olmakzere, Rektr Yardmcs Prof. Dr. Osman DEMRCANa, Do. Dr. TuranTAKAOLUna, Do. Dr. Selehattin YILMAZa itenlikle teekkr ediyorum.Bilim ve Organizasyon Kurulu ile ibirlii iinde alan Yrd. Do. Dr. EvrenERGNAL, Dr. Cengiz AKBULAK, r. Gr. Murat LDRR, r. Gr.Glhan APAK ve Ahmet ZEYBEKi de itenlikle kutluyorum. Sempozyumlarasponsorluk destei salayan GESTAa ayrca teekkr ediyorum.


iv

niversitemiz ile koordineli almay Valilik adna gerekletiren ValiYardmcs Ali PARTALa teekkr ediyorum.

alma ibirlii ierisinde gerekletiren anakkale Belediye Bakan lgrGKHANa, Belediye Meclis yesi smet GNEHANa, Ticaret ve SanayiOdas Bakan lhami TEZCANa, Bakan Yardmcs Hayrettin DERELye,Oda Genel Sekreteri Abdurrahim TEMZe, ASAD Bakan HseyinYALMANa ve deerli yardmclarna teekkr ediyorum.

lelerde organizasyonlar planlayp gerekletiren Kaymakamlara veBelediye Bakanlarna teekkr ediyorum. Son olarak bildirileri titizlikledeerlendiren Bilim Kurulu yelerine teekkr ederim.

Orhan KIRLI(anakkale Valisi)


v

ANAKKALE BELEDYE BAKANI SAYIN LGRGKHANIN NSZ

anakkale, esiz gzelliklere sahip corafyasnda saklad dnya tarihinin vekltrnn nemli miraslaryla deerleri yksek bir kenttir. Corafik olaraklkemizin en batsnda yer alan kentimiz, ada ve demokrat insanlaryla dayzn batnn aydnlna evirmi bir kenttir.

anakkale, Asya ve Avrupay birbirine balayan boaz, adalar, rzgar,Kazdalar gibi doal gzelliklerinin yannda, 5 bin yllk bir gemie sahip Troias, antik kalntlarla dolu, tarihin ilk felsefe okulunun kurulduu Asos u ileattnz her admda kendinizi tarih, kltr ve doann esiz ahengi iindebulacanz ender rastlanan yerlerdendir.

anakkale Savalar, emperyalizme kar topyekun verilen milli mcadele vemmet olmaktan ulus olma yolunda bir milletin att byk adm olarakaratrmaclar iin gncelliini hibir zaman yitirmeyecektir.

anakkale kentinin vizyonunda kentsel deerler srdrlebilir gelimeanlay ile btnletirilmitir. Bu kentsel deerlerin banda anakkale Boaz,Saray Havzas gibi doal deerler; kale, sivil tarihi yaplar gibi somut tarihseldeerler; maniler halk oyunlar gibi somut olmayan tarihi miras; uzla, hogr,ok kltrllk oulculuk gibi kltrel deerler ve tarih te iki byk savayaayan blgede barn asl grev olarak savunulmas yer almaktadr.

Kentlileme srecinde entelektel bak as, paylam ve katlmclnyksek olduu kentimizde, Barn kenti uygar anakkaleyi yaayan ve yaatanbelediye vizyonumuzla kentin tm deerlerine sahip kmak, korumak,gelitirmek, ada ve mutlu bir kent yaratmak balca amacmzdr.

anakkalenin doasn, tarihi ve kltrel deerlerini korurken ve geleceknesillere aktarrken, tm deerlerimizi insanln hizmetine sunarak anakkaleyigelitirmeyi hedefliyoruz. Bu hedefi gerekletirmek iin anakkale Belediyesiolarak yalnz kent merkezinde deil, il apnda nc ve ynlendirici rol oynamayahazrz.

Sahip olduumuz sosyal, kltrel, ekonomik ve evresel deerlerininsaptanmas, bu deerlerin korunmas, adna, niversitemiz nclnde yaplan buok ynl almann, deerlerimize deer katacak bir rol oynayacana inanyorve emei geen tm kii ve kurululara teekkrlerimi sunuyorum.

lgr GKHAN(anakkale li Belediye Bakan)


vi


vii

ANAKKALE ONSEKZ MART NVERSTES REKTRPROF. DR. AL AKDEMRN NSZ

anakkale Onsekiz Mart niversitesi 9 Fakltesi, 3 Yksekokulu, 11 MeslekYksekokulu, 15 Aratrma Merkezi, 25 000 civarnda rencisi, 1150 retimeleman ile lkemizin ada niversitelerinden biridir.

OMnn lkemiz ve niversite topluluu iindeki yeri ve nemi yanndaanakkale iin de zel nemi vardr.

OM bir yandan bilimin evrensel konularna duyarl etkinlikler,aratrmalar gerekletirirken, eitim-retim yaparken; dier yandan ierisindebulunduu ilin sorunlarna, deerlerine duyarl etkinlikler ve aratrmalar dayapmaktadr.

Bu bak asnn bir sonucu olarak anakkale li DeerleriSempozyumlar konseptine ulalmtr.

Yrenin sorunlarna duyarl olan ve kalc zm araylarn ivediliklesrdren anakkale Valisi Sayn Orhan KIRLIya nerilen bu alma, onayalndktan sonra Valilik araclyla Belediye Bakanlna, anakkale Ticaretve Sanayi Odasna, ASADa, le Kaymakamlklar ve BelediyeBakanlklarna ibirlii iin nerilmitir. Tm kurum ve kurulularn onayylaok paydal bu etkinlik ortaya kmtr.

anakkale li Deerleri Sempozyumlarnn Kltr ve TurizmBakanl, Valilik, Belediye Bakanl, OM, anakkale Ticaret veSanayi Odas, ASAD, Kaymakamlklar, le ve Belde BelediyeBakanlklaryla ok paydal ibirliiyle yaplmas olduka anlamldr.

Sempozyumlarn ok youn bildiri sunum talebiyle karlanmas dasempozyumlara ayrca anlam katmtr.

Bildiriler araclyla anakkalenin bilinen, bilinmeyen deerlerinin genibilgi ieriiyle envanteri karlm olacaktr.

Deerleriyle kimlik, kiilik bulan anakkalenin ulusal dzeyde, uluslar arasdzeyde bilinen bu kimliinin korunmas ve de gelitirilmesi mmkn olacaktr.

anakkale li Deerleri Sempozyumlaryla sempozyum konseptine yenibir boyut da kazandrlm olacaktr. Zira anakkale Merkezi, Bozcaada,Gkeada, Eceabat, Gelibolu, Lapseki, Biga, an, Yenice, Bayrami,Ezine, Ayvack, Kkkuyu ve ntepede gerekletirilecek sempozyumlardakibildiriler araclyla ad geen yrelerin deerler envanterine ulalacaktr.Sempozyumlardan sonra geni bir uzmanlar ekibince sempozyum bildirilerindenyararlanlarak ierisinde deer ad, deer kategorisi, deer tantm, deer gelitirmestratejisi, deer gelitirme stratejisini uygulayacak kurum bilgilerinin yer alacaanakkale li Deerleri Envanteri adl alma hazrlanacaktr. Byleliklesempozyumlardan yararlanlarak yeni bir aratrma ve proje metodolojisi gelitirilipuygulanm olacaktr.


viii

anakkale li Deerleri Sempozyumlarnn ok paydal gerekletirilmesifikrine destek salayan Kltr ve Turizm Bakan Sayn Erturul GNAYa veMstear Sayn smet YILMAZa teekkrlerimi arz ediyorum.

Sempozyumlarn ok paydal dzenlenmesi fikrine itenlikle sahip kan,anakkalenin geliimine kalc zmler reten, niversiteye verdikleri stratejiknem balamnda desteklerini esirgemeyen, sempozyumlarn hazrlk srecininbaarl gemesi iin her trl izni ve her trl destei salayan Valimiz SaynOrhan KIRLIya itenlikle teekkrlerimi sunuyorum.

Valilik adna organizasyon kurullaryla anlaml ibirliini gerekletiren ValiYardmcs Sayn Ali PARTALa teekkr ediyorum.

Ortak almann ortak ykmllklerini itenlikle yerine getiren BelediyeBakan Sayn lgr GKHANa ve deerli Belediye Meclis yesi Saynsmet GNEHANa teekkrlerimi sunuyorum.

Projenin planlanmas ve gerekletirilmesi fikrine duyarllkla sahip kan,kaynak salayan Ticaret ve Sanayi Odasnn deerli Bakan Sayn lhamiTEZCANa itenlikle teekkr ediyorum. Ortak almalarn baarlyrtlmesine katk veren Bakan Yardmcs Sayn Hayretdin DERELye veOda Genel Sekreteri Abdurrahim TEMZe teekkr ederim.

niversitemizin doal payda haline gelen ASADn deerli bakanSayn Hseyin YALMAN bu ortak almaya anlaml katk vermilerdir.birliimizin devam dileiyle teekkrlerimi iletiyorum.

Doal olarak bu projede niversite, konunun akademik boyutuyla dominantrol almtr. Bu baskn roln gerektirdii ar alma koullarna itenlikle katlananRektr Yardmcs Prof. Dr. Osman DEMRCANa, Do. Dr. TuranTAKAOLUna, Do. Dr. Selehattin YILMAZa itenlikle teekkr ediyorum.Bu yetkin ekibe katk salayan Yrd. Do. Dr. Evren ERGNAL, Dr. CengizAKBULAK, r. Gr Murat LDRR, r. Gr. Glhan APAK, AhmetZEYBEK ve OM Basn ve Halkla likiler Yetkilisi Oya TERZOLUTOKGZe teekkr ediyorum.

anakkalenin ok ynl geliimine anlaml katklar salayan vesempozyumlarn bildiri kitaplarnn yaymlanmas sponsorluunu stlenenGESTA Ynetim Kuruluna teekkr ediyorum.

Kent Merkezi, 13 ile ve beldede gerekletirilecek sempozyumlarda bildirisunarak katk veren aratrmaclar ve bilim insanlarn kutluyor sempozyumlarnbaarl gemesini diliyorum. 30.07.2008

Prof. Dr. Ali AKDEMR(anakkale Onsekiz Mart niversitesi Rektr)


ix

BOZCAADA KAYMAKAMI BRAHM ENETN NSZBoazn adalarndan Gkeada ile birlikte lkemizin en bat ucunda yer alanBOZCAADA tarih boyunca jeostratejik ve jeopolitik zellii bakmndanBoazlarn ve Anadolunun gvenlii asndan alar boyunca nemli bir yertutmutur.

Yerleim birimi olarak Bozcaada anakaraya drt deniz mili mesafede veyaklak 42 km2 lik bir yz lmne sahiptir. Ekseriyetle baclk ve kendine hasba rnleri bata olmak zere, adaya 1996 dan itibaren yaplan dzenli arabalvapur seferleri ile hzla gelien ada turizmi n plana kmtr.

anakkale Valilii ve anakkale Onsekiz Mart niversitesi Rektrlnclnde anakkale ilinin kentsel ve tarihsel Bilgi Envanteri nin 25-26Austos 2008 gnlerinde Bozcaadada dzenlenecek sempozyum ile gnyznekarlmas Bozcaadann Tarih yolculuunda nemli bir kilometreta olarak yerinialacaktr.

Sempozyum, ortaya konulacak bilimsel bildirilerle sorun zen ve yreninsosyo-ekonomik ve kltrel anlamda kalknmasn ve daha iyi tannmasn salayanprojeler gelitirilmesine zemin hazrlayacaktr.

anakkale ili Deerler Sempozyumu kapsamnda Bozcaada DeerlerSempozyumunun gerekletirilmesinde bata sayn anakkale Valisi OrhanKIRLI ve anakkale Onsekiz Mart niversitesi Rektr Sayn Prof. Dr. AliAKDEMRe teekkrlerimi sunar sempozyumun imdiden faydal olmasndilerim.

brahim ENET(Bozcaada Kaymakam)


x


xi

BOZCAADA BELEDYE BAKANI MUSTAFA MUTAYINNSZ

Tarihi M 2000li yllara kadar giden Bozcaada, tarih boyunca gezginlerin,tarihilerin, edebiyatlarn ilgisini ekmi, hakknda pek ok eser yazlmtr.Bozcaada gerek tarihi, gerekse doal gzellikleriyle esiz yksn gnmzde desrdrmekte ve pek ok edebiyatya, sanatya ilham vermektedir. Ayrca tarihi,doal varlklar ve sosyokltrel zellikleriyle bilim insanlarnn ilgisiniekmektedir.

Son yllarda yerli ve yabanc turistler iin bir cazibe merkezi olan Bozcaada,esiz denizi, ege rzgarlaryla beslenen balarndan elde edilen araplar,Bozcaadaya zg misafirperverliiyle konuklarn arlamaktadr.

Srdrlebilir turizm iin deerlerine sahip kmann bilincinde olanBozcaadallar, konuklarn arlarken srdrlebilir evrenin neminin farkndadr.Bu anlamda, sahip olunana doal evrenin, tarihin ve sosyo-kltrel yapnnkorunmas nceliini gz nnde bulundurulmaktadr.

anakkale Onsekiz Mart niversitesi ibirliiyle gerekletirilen BozcaadaDeerleri Sempozyumu, adamzn, mitoloji, tarih, kltr, tarm, arkeoloji, evregibi deiik alanlardaki deerlerinin ortaya konduu bilimsel almalarlairdelenmesi ve yeni projelerin retilmesine olanak salayacaktr.

Bozcaada Deerleri Sempozyumunun hazrlanmasnda emei geen, bilimselalmalaryla katlan tm retim elemanlarna emekleri iin teekkr ederim.

Mustafa MUTAY(Bozcaada Belediye Bakan)


xii


xiii

ANAKKALE TCARET VE SANAY ODASI YNETMKURULU BAKANI LHAM TEZCANIN NSZ

anakkale; tarihte hep ilklere ve nemli dnemlere sahne olmu, doa harikas biryerdir. Geriye dnp baktmzda, Bizans tarihinin de buradan baladngryoruz. Truva.. Bir medeniyettir. stanbuldan nce medeniyetin beiianakkale corafyasnda ekillenmi, buradan gelimitir.

Trk tarihinde de durum bundan farkl deildir. Atalarmz AnadoluyaGelibolu yarmadasnda ayak basmlar, devamnda da stanbulun fethiyletarihimizde yeni bir sayfa almtr. Osmanlnn imparatorluk haline gelmesininilk adm da bu topraklarda balamtr.

Yakn tarihimizde ise anakkale yine Dnyaya ismini bir kez dahahatrlatm; tarihin en byk savalarndan birisi bu topraklarda yaanmtr.Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Yce Atatrkn de yer ald bu balangtanmisak- milli snrlar ortaya kmtr.

anakkale Boazyla, Troiasyla, anakkale Deniz Zaferiyle baka biryerde olmayan doasyla, Asosuyla, Kaz Dalaryla, yreye zg bitki rtsyle,salk turizmine imkan tanyan potansiyel kaynaklaryla, nc giriimcileri ileyalnzca Trkiyede deil, tm dnyada marka olmay hak eden bir potansiyelesahiptir.

Son yllarda Hkmetimizin byk mali destei ile Gelibolu Yarmadasndanemli yatrmlar gerekletirilmitir. Bu sebeple, ylda 580.000 kii ile 300.000renci ehitlerimizi ve sava alanlarmz ziyaret etmektedir.

Ancak, tm bu antik ve yakn tarih zellikleri, kltr birikimi, tarma elverilitopraklar, su rnleri doal gzellikleriyle Trkiye ortalamasnn stnde birgelimilie sahip olmasna ramen yeterli geliimi salayamam bir ilimizdir.anakkale Ticaret ve Sanayi Odas olarak bu potansiyeli kazanca dntrmeningiriimcilikten getii bilinci ile ncelikli gndemimizde; sahip olduumuzdeerleri giriimcilik araclyla ekonomiye, tantma ve markalamayadntrmek bulunmaktadr.

stanbul, zmir ve Bursa illerine eit mesafede uzakl olan ilimiz bu byk kent arasnda skp kalm ve yatrm tercihlerinde nemli bir unsur olanulam alt yap eksiklii nedeniyle Marmara Blgesi iinde gelimilik srasnda altsralarda yer almtr. lelerimiz ile de gerek karayolu gerekse deniz yolu ulamnnyetersiz olmas yeterli ekonomik ve sosyal ilikilerin kurulmasn dazorlatrmaktayd.

Yine ulam alt yap yetersizlii nedeniyle tarihi ve corafi zelliklerineramen turizm hareketlerinden de yeterince pay alnamamt. Fakat 2006 ylsonlarnda gerek anakkale deniz limannda, gerekse hava limanndaalan snr kaplar anakkalenin bata stanbul Ankara olmak zereTrkiyenin her blgesine ve bata talya olmak zere Avrupayayaknlamasn salamtr.


xiv

Halen haftada 4 gn anakkale stanbul balantl Ankara uularyaplmaktadr.

Ayrca anakkale Bursa duble yol almalar devam etmekte olupmuhtemelen 2008de tamamlanacaktr.

Bu amaca ulamak srekli olarak ncelikli gndemimiz olmutur. Bualmalarmz ile kaliteli duble yol balantlarnn tamamlanmas, Kaz DanSalk Turizmi ve ekolojik turizm asndan olduka cazip bir noktaya tayacak ;anakkaledeki meyve,sebze, hayvanclk su rnleri gibi potansiyellerin kurulacakyeni fabrikalarla katma deer kazanmasn salayacaktr.

anakkaleye, Bozcaadaya, Gkeadaya kuvvetli rzgara duyarl modernferibot seferlerinin dzenlenmesi anakkaleye ziyaret trafiini yaygnlatracaktr.Bu amala bata Sayn Valimiz olmak zere Sivil Toplum rgtlerinin vemilletvekillerimizin giriimleri ile, anakkaleden Bozcaada ve Gkeadayaulam kolaylatracak ferbot almna, Sayn Hkmetimiz zel katk salamtr.Ulatrma Bakanmz Sayn Binali Yldrmn takip ettii bu konuya zmgetirmek iin almalar devam etmektedir.Kepez Limannn faaliyete gemesinden sonra Organize Sanayi Blgesine yatrmyapmak isteyen sanayiciler artmtr.

Deniz tamaclnda kazandmz bu liman Yunanistan ve talya bataolmak zere Avrupa Birlii ve Kuzey Afrika lkeleri ile olan ticari ilikilerimizeson derece olumlu etki yapmtr.Odamzca dzenlenen 24-27 Eyll 2007 tarihleri arasnda Yunanistan n Kavala veBulgaristan Plovdiv ehrine yaplan ziyaretler ile ekonomik ve ticari ilikilerimizingeliimine katk salayacak nemli admlar atlmtr.

Kavala Ticaret ve Sanayi Odas ynetimi, Kavala liman yetkilileri, KavalaBelediye Bakan ve Kavala Blge Valisi ile grmeler yaplarak Kavala ile KepezLiman arasnda deniz hattnn almas ile ilgili fikir alverii yaplmtr.Yunanistan taraf bu deniz yolunun almas, bu yola balanan karayollarnn inaedilmesi konusunda ok olumlu gr bildirmitir. Sonuta varlan mutabakatlakomisyon kurulmu, bir yi Niyet Mektubu hazrlanm ve bu mektuperevesinde komisyonun almalar yapmasna karar verilmitir.

Bulgaristann Plovdiv ehri ziyaretinde ise Plovdiv Sanayi Fuar ziyaretedilerek Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odas yetkilileri ile Avrupa Birlii projelerindeibirlii konular grlmtr. Bu grmelerimizde Plovdiv BakonsolosumuzSayn mit Yaln da bulunmulardr.

Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odas yetkilileriyle Plovdiv Fuar, Plovdiv SerbestBlgesi, Trk irketlerinin yatrmlar, Bulgaristan-Trkiye ticaret hacmi, ulamsorunlar, vize sorunlar gibi konularda gr alveriinde bulunulmutur.

Yine Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odas Ynetimi Plovdivin de Kavala ile karayolu balantsnn ina edildiini ve Kavala-anakkale arasndaki deniz yoluprojesinde de ortak olmak istediklerini ve ayrca bugne kadar 18 adet AB projesiyaptklarn bu konularda bizimle ibirlii yapmaktan ok memnun olacaklarn


xv

ifade etmilerdir. Bu konularda Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odas Avrupa BirliiBilgi Merkezi ile Odamzn hemen temas kurmas karar verilerek Plovdiv Ticaretve Sanayi Odas Ynetimi de Odamza davet edilmitir. Akabinde Plovdiv Valisiziyaret edilerek ziyaret amacmz anlatlmtr.

13-17 Ekim 2007 tarihlerinde ise Almanyada dzenlenen Anuga GdaFuarnda ise 24 m stand alarak anakkale ad altnda Ticaret Borsas ilemterek katlnmtr.16 Ekim 2007 tarihinde fuarda Kln Bakonsolosumuzun,Kln Belediye Bakan Yardmcsnn ve basn mensuplarnn katlmlaryla birbasn toplants dzenlenmi ve ilimiz en iyi ekilde tantlmaya allmtr.Odamzn bugne kadar yurt dnda yapm olduu en geni apl organizasyonolan Anuga Gda Fuarna katlm ile yelerimiz rnlerini tantmak, AlmanyadakiTrk ve yabanc firmalarla tanmak frsat bulmu ve ibirlii imkanlardomutur.

anakkale Organize Sanayi Blgesi ise son 2,5 ylda ok nemli ve gzlegrlr gelimeler kaydetmi ve ivme kazanmtr. Ulam sorunlarnnzlmesiyle yatrmc iin daha da cazip hale gelecek olan OSBde u anda 18firma inaat aamasndadr. Son olarak 60 dnm yer satn alarak inaatnabalayan SKO Plastik ve Kalp Sanayi A.. Plastik boru imalat ve lke tarmndaverimlilii arttracak olan damla sulama sistemleri ile ilgili her trl rn vehizmetin iinde olmay hedeflemektedir.

anakkale Ticaret ve Sanayi Odas Ynetim Kurulu Onsekiz Martniversitesi ile ibirliine de byk nem vermektedir. Birlikte TSO yelerieitli konularda eitilmekte ve yeni projeler retilmeye allmaktadr.niversitemiz iin ok nem tayan Tp Fakltesinin aln hzlandrak iinnemli bir ibirlii gerekletirmitir. Ayrca 25 Austos gnnden itibarenanakkalenin il ve ilelerde deerlerini tespit iin yaplacak toplantlarn en bykdestekisi anakkale Ticaret ve Sanayi Odas olacaktr.

Tabii ki balam ve balayacak olan bu gzel hizmetlerin srekli olmasgayesiyle biz anakkalelilere byk grev ve sorumluluk dmektedir. anakkaleTicaret ve Sanayi Odas Ynetim Kurulu Bakan olarak, ilimizin en nemli sorunuolan ulamda Oda olarak zerimize deni yapmaya, yetkililer ile ibirlii iindeolmaya hazr olduumuzu ve bu konudaki hassasiyetimizi belirtir, emei geenherkese kranlarmz sunarz.

lhami TEZCANanakkale Ticaret ve Sanayi Odas

Ynetim Kurulu Bakan


xvi


xvii

ASAD YNETM KURULU BAKANIHSEYN YALMANIN NSZ

anakkale li Deerleri Sempozyumu fikrini yaratp, organize etmenizdenduyduumuz memnuniyetle birlikte, anakkale Sanayici ve adamlar Derneinindnce ve deerlendirmesini, yaynnzda paylamaktan mutluluk duymaktayz.Bu almay deerlendirmek bizim amzdan ok nemli olduu kadar da kolayolmaktadr.nk:1-anakkale kentini oluturan tm aktrlerinin katlmyla kent vizyonu;Srdrlebilir gelime iinde, altyap ve ulam sorunlarn zm, tarm vetarma dayal sanayisi gelimi, dnya miras varlklarn, doasn, tarihini vekltrel deerlerini koruyan ve gelitiren, yaam kalitesi yksek, turizm, niversiteve bar merkezi anakkale olarak belirlenmitir.2-anakkale Onsekiz Mart niversitesi ise; eitim ve retim veren, bilimselaratrma yapan bir kurum olma zelliinin yan sra, kresel, ulusal ve yerelsorunlara ynelik zm nerileri de reten bir kurum konumunda olmay misyonedinmitir.

Bu iki balktan da anlalaca gibi belirlenen vizyon ve bu vizyonugerekletirmeyi ama edinen bir kurum var. Bu kurum da sizin ve ok deerlialma arkadalarnzn ynettii anakkale Onsekiz Mart niversitesidir.Gerekletireceiniz bu alma ilimizin kltrel,corafi ve ekonomik envanteriniortaya kararak kayt altna alnmasn salayacaktr.. anakkaleyi daha iyi yarnlarahazrlamay ve yrenin ekonomik, sosyal ve kltrel hareketliliine nemli katklarsalamay amalayan bu akademik etkinliklerin ok yararl olacana yrekteninanyor ve destekliyoruz. Derneimizin ama ve varolu sebeplerinden birisi dekentimizin geliimine katkda bulunmaktr. Dolays ile dzenleme kurulundasizlerle birlikte bulunmak, ilimizin sahip olduu deerlerin ortaya konulmas,bunlarn gelitirilerek daha iyi tantlmas ve eksikliklerinin giderilmesi konusundayaplacak her trl almann bir paras olmak bizim asli grevlerimizdendir.

anakkale tarihi, kltr, tarm, corafi konumu ve niversitesiyleTrkiyenin gzde illerinden biri konumuna gelmektedir. Bunu hzlandrmak vedaha ileriye gtrmenin birlikte almaktan getiinin bilincinde olan ASAD ,sonulardan anakkaleye salanacak kazanm almalarnda da sizlerin her zamanyannda olacaktr. anakkale Deerleri Sempozyumu iin ilimize gelecek olan bilimadamlar, basn mensuplar ve katlmclara ho geldiniz diyor ve bata sizrektrmz olmak zere tm emei geenlere teekkr ederek almalarnzdabaarlar diliyoruz.

Hseyin YALMAN (ASAD Ynetim Kurulu Bakan)


xviii


xix

NDEKLER

NSZ Erturul GNAY (T.C. Kltr ve Turizm Bakan)............ i

NSZ Orhan KIRLI (anakkale Valisi).. iiiNSZ lgr GKHAN (anakkale Belediye Bakan)... vNSZ - Prof. Dr. Ali AKDEMR (OM Rektr). vi

NSZ - brahim ENET (Bozcaada Kaymakam) ixNSZ - Mustafa MUTAY (Bozcaada Belediye Bakan). xiNSZ lhami TEZCAN (anakkale San. ve Tic. Od. Yn. Kur. Bakan)... xiiNSZ Hseyin YALMAN (ASA Bakan)... xvii

NDEKLER xixbrahim ENETBozcaada'ya Bak ve 2010 Ada Vizyonu... 1

Emel CANSrdrlebilir Turizm ve Bozcaada 5

idem KAPTAN AYHANBozcaadada Turizm Hareketlerinin Geliimine Yerel HalknYaklam zerine Bir Aratrma... 17

A. Celil AKICI, Murat AKSUBozcaada Halknn Turizm ve evre Bilinci zerine Bir Aratrma................. 27

Ferah ZKK, Serhat HARMAN, zgn YAVABozcaadadaya Gelen Yerli Turistlerin Profilini Belirlemeye DnkBir Aratrma............. 45

Yksel TREMEZ, Nur ndey KALPAKLIOLUBozcaadada Turistik rn Gelitirme ve eitlendirme zerine Bir alma 59

Turan TAKAOLU, A. Onur BAMYACIAntik ada Bozcaada (Tenedos).. 71

Turan TAKAOLUKleostratos: Antik Tenedoslu Bir Gk Bilimci.. 83

Mithat ATABAYOsmanldan Cumhuriyete Bozcaada (1912-1923) ................. 89

Glgn YAZICI, mran AHN, Mesut YAZICIBozcaadada Osmanl Medeniyetinin Tanklar: Kitabeler................ 99

Hamit ERHalil Hamid Paa ve Haziresi 131


xx

Selma GVENOrganik arap retimi ve nemi 141

Ali ZPINAR, Burak POLAT, smet YILDIRIM, Tuncay KALLEMOrganik Baclkta Bitki Koruma Uygulamalar: Bozcaada rnei 155

Gizem Emre BULUT, Ertan TUZLACIBozcaada Yresinin Halk lac Olarak Kullanlan Bitkileri... 165

Ahmet Evren ERGNALCorafya ve Jeoloji Laboratuar Bozcaada: Kefedilmemi Yerbilimsel Deerler.. 173

Ersin KARABACAK, Ahmet Evren ERGNAL, Hakk ZMENBozcaada-Batburnu Kumulu Floras ve Kumul-Vejetasyon Haritalamas......... 183

Herdem ASLAN CHANGRBozcaada Littoralinin Makrozoobentos Kommunitesinin Kalitatif Analizi .. 193

Murat TOSUNOLU, idem GL, brahim UYSALBozcaadann Omurgal Faunas... 208

BOZCAADAYA BAKI VE 2010BOZCAADA VZYONU

brahim ENETBozcaada Kaymakam

Boaz n adalarndan Gkeada ile birlikte Ege denizinde lkemizin en batucunda yer alan Bozcaada tarih boyunca Jeostratejik ve Jeopolitik zelliibakmndan stanbul ve anakkale Boazlarnn gvenliinin salanmasnda alarboyunca nemli bir yer tutmu hatta tarihte bu yzden Bozcaada stanbulunKaps olarak nitelendirilmitir.

Bozcaada yukarda belirttiimiz lkemizin yksek siyaseti bakmndantad nemden ayr olarak biz bu almamzda Bozcaadann lokal olarakzelliklerini ele almay hedeflemi bulunmaktayz. Amacmz Bozcaadann tarihsel,Corafi ,Tarmsal ve Demografik saysal verilerini ortaya bir tespit olarakkoymaktan ziyade Bozcaadann ekonomik, sosyal ve kltrel dinamiklerinibelirleyerek 2010lu yllarda Bozcaada Vizyonunu Oluturmaktr.

Bir yerleim biriminin geliimini ngrebilmek ve dinamiklerinibelirleyebilmek iin o yerleim biriminin corafi yapsna iklim ve bitki rtsnencelikle bakmak gereklidir. Ege denizinin Kuzeydousunda bulunan Bozcaadadahakim iklim Akdeniz iklimi iken bitki rts maki ve bozkrdr. Rzgarbakmndan k aylarnda sert ve souk olan poyraz hakim iken Yaz aylarnda isescak esen lodos ve kble rzgar hakimdir. Gerek iklim zellii bakmndanrzgarn etkisi ,gerekse toprak verimlilii bakmndan Bozcaadann en nemlidinamii BACILIKtr. Bozcaada da bir yaam biimi ve bal bana bir kltrunsuru olan Baclk ve araplk konusuna daha sonra kapsaml olarakdneceiz.

K aylarnda sessizliin ve sknetin yaand Bozcaada Yaz mevsiminingelmesi ile birlikte adeta bir TURZM ADASIna dnr. Esiz koylar ve plajlarile prl prl denizi ile bozulmam Doal Ekosistemi ile Floras ve Faunas ilekendine zg bitiik nizaml evleri ve dar sokaklar ile gn doumunun ve gnbatmnn sanatsal bir lene dnmesi ile Bozcaada Turizmi gerek MarmaraBlgesi gerekse lkemizde gerek anlamda bir Cazibe Merkezi olmutur.Bozcaada Turizm dinamiine daha sonra yine kapsaml olarak dneceiz.

Bozcaada yaamn ve Turizmini tamamlayan nc bir dinamikBalklktr. Bozcaada etraf tamamen deniz sularyla evrili bir ada mahiyetindebulunmas Balklk konusunda Bozcaadann elini glendirmekte ve ziyaretilereesiz lezzet ve damak tatlar sunmaktadr.

Bozcaada Corafyas, klimi ve yer ekilleri itibari ile drt mevsim boyuncayksek oranda Rzgara maruz kalmaktadr. inde bulunduumuz yzylda Kresel


2

Isnmann ve iklim deiikliklerinin bata gelen nedenlerinden biri olarak NkleerEnerji retimi ve dier kimyasal ve biyolojik unsurlar ele alnmaktadr. Bilimadamlar temiz yenilenebilir ve evre dostu alternatif enerji retim metotlarndanRzgar Enerjisini ele almakta ve retimini tevik etmektedirler. Bozcaadanngl ve temel dinamiklerinden bir dieri ise Rzgardr

Halihazrda Bozcaada on yedi adet Rzgar Tribn ile Elektrik Enerjisiretmekte ve rettii enerjiyi Ulusal Elektrik Sistemimize aktarmaktadr.

BACILIKYzyllardr kuaktan kuaa bir Kltr miras olarak gnmze kadar gelen Adabacl yerleik halkn ekseriyetinin hem geim kayna hem de yaam biimiolmutur.

Serbest Piyasa Ekonomisinin egemen olduu gnmzde retimtekniklerini modernize ederek tamamen doal ortamda Baclk vearaplkta bir Bozcaada kimlii yaratlmas ve Bozcaadann bal banamarkalamas

Ba ve arap reticilerinin bir araya gelerek retici birlii kurmalar Ba alanlarnn korunmasna ynelik mar Plan deiikliine gidilmesi Ba ve arap reticilerinin Anlamal Baclk Sistemine gemeleri Bacln yan rnlerinin de gelitirilmesi Baclk ve arapln Fuarlar ve Msabakalarla desteklenmesi Baclar Kooperatifinin daha etkin hale getirilmesi ve eitsel faaliyetlere

daha fazla arlk verilmesi olduka nem kazanmaktadr

TURZMBozcaadaya 1996 ylndan itibaren dzenli Arabal Vapur seferlerinin balamas ileAda Turizmi kademeli ve dzenli olarak olumlu ynde gelime seyretmi Otelcilik,Ev Pansiyonculuu ve Restorant letmecilii sektrel bazda ykselen bir trendyakalamtr.

Balang blmnde de belirttiimiz zere kendine zg Tarihi ve Mimaridokusu, prl prl denizi ve tertemiz havas, babozumu enliklerinin vegnbatmnn sanatsal bir lene dnmesi ,anakaraya yakn bir mesafedebulunmas Bozcaaday yerli ve yabanc Turistler iin cazip bir hale getirmitir.

Bozcaadaya olan ilginin her geen gn artmas zerine Kanun Koyucu daAdada Turizmin geliimi ve kalitesinin daha da artmas hedefi ile 5084 saylTurizm Alanlarnn Teviki Kanununu karm olup Bozcaaday da bu KanunKapsamna almtr. Hali hazrda anlan kanun kapsamnda mracaatlar ilemaamasndadr.

Bozcaadann Ekonomik ve Sosyal geliiminde baat dinamiklerden biri olanTurizm Sektrnn Adann sahip olduu ve Turizmin gelimesi ynnde etkinekilde kullanlabilecek potansiyel doal gzellikler, Tarihi yaplar, ArkeolojikEserler, Temiz Deniz ve Kumsallar ile Rzgar belirli bir plan ve program


3

erevesinde kullanlabilir hale getirildii takdirde byk maliyetlere katlanmaksznnemli bir iktisadi g yaratlm olacaktr.

Ada corafi konumu nedeni ile uzun yllar boyunca gzlerden rak durmuve bakir halde kalabilmi bu da Turizm Sektrne hizmet edecek deerlerinkorunmu halde gnmze aktarlabilmesini salamtr.

ktisadi kalknma abalarna paralel olarak gelien, Turizm sektrndeSRDRLEBLRLK kavram zerinde nemle durulmas gereken birhedeftir.

BOZCAADANIN TURZM BAKIMINDAN GL YNLER VESUNDUU FIRSATLAR

Doal gzelliklerin, bakir doann, temiz havann ve esiz manzaralarnbulunmas

Florann zengin olmas klim zelliinin kendine zg sofralk ve araplk zm eitlerinin

yetimesine ortam hazrlamas evre kirliliinin bulunmamas Kltr ve Turizm varlklarnn zengin olmas ve bunlarn Turizm

asndan potansiyel arz etmesi Turizm alt yapsnn gl olmas 45 yat kapasiteli yat limannn, dal okulu yan sra,gvenli dal

blgelerinin bulunmas Sualt gzellikleri bakmndan zengin flora ve faunaya sahip olmas Kendine zg tarihi ve mimari dokunun bulunmas Turizm geliim projesinin uygulanmas Ada ii yollarn asfalt sathi kaplama olmas Gl bir telekominikasyon alt yapsna sahip olmas Rzgar Potansiyelinden Elektrik enerjisi elde edilmesi arpk yaplamann bulunmamas Yaplarda eski mimari dokunun bulunmas 200 adet Yat potansiyeline uygun Marina yatrmnn gerekletirilebilecei

alann bulunmas Okur yazar orannn ok yksek olmas Turizm ve seyahat iletmecilii programnn faaliyete gemi bulunmas Baclk yatrmlar ve buna bal uygun sanayilemenin gerekletirilmesi Organik tarm potansiyelinin bulunmas Organik tarm, Aalandrma, Baclk ve Zeytincilie ynelik gelitirme

projelerinin uygulanmakta olmas Tarmsal kalknma ve su rnleri kooperatiflerinin kurulmu olmas


4

Turizmin Ticari ve Sosyal Faaliyetlere olumlu etki etmesi Balklk faaliyetlerinin yaplmas Hizmet sektrnn gelimi olmas sizliin bulunmamas Sosyo ekonomik yap ierisinde arap fabrikalarnn nemli bir yer igal

etmesi Marka olabilecek yresel rnlerin bulunmas Yerel Tarih Aratrma Merkezinin bulunmas Mahalli dare Bakanlnn mstakil btesinin bulunmas Mahalli dare Bakanlnn Tarmsal alanda uygulanan projelere destek

vermesi Kalknmada ncelikli yre ve 5084 sayl tevik yasas kapsamnda

bulunmas gl ynleridir Bozcaada tketici bilincinin gelimesi salkl, kaliteli ve organik rnlere

olan talebin artmas evrenin korunmas ve gelitirilmesi konusunda artan ilgi retim Haberleme ve Biliim Teknolojilerinin giderek gelimesi D pazarlara eriim imkanlarnn glenmesi Kamu ynetiminin etkinletirilmesi Krsal Turizm talebinin artma eylemi Ada etrafnda 17 adacn bulunmas Verimli Rzgar potansiyelinin bulunmas Marina yatrmna uygun alann bulunmas Doal gzellikler ile Tarihi ve Kltrel zenginliklerin Turizmin gelimesi

asndan frsat sunmas Gne enerjisinden yararlanma imkanlarnn bulunmas Kalknmada ncelikli yre ve 5084 sayl tevik yasas kapsamnda

bulunmas sunduu frsatlardr.

SRDRLEBLR TURZM VE BOZCAADA

Emel CANanakkale Onsekiz Mart niversitesi

Gkeada Meslek Yksek Okulu

ZETTurizm, olumlu sosyal ve kltrel etkilerinin yannda ekonomik getirisi ile birok lke,blge ve ehrin gelitirmeyi dnd sektrlerin banda gelmektedir. Turizm, yeni vegeni istihdam alanlar yaratarak isizlik sorununun zmne yapt olumlu katkyannda iklim, manzara, tarihi eserler ve plajlar gibi ticari olarak satlamayan doal vetarihi kaynaklardan gelir yaratmas bakmndan da ok nemlidir. Turizm birokblgede sosyal, ekonomik ve evresel geliimin nemli bir nedeni olmakla birlikte temelama, gelimenin srdrlebilir olmas, kaynaklarn doru kullanm ile bugnk vegelecekteki toplumlarn yaam kalitesini iyiletirmek olmaldr. Adalar son yllarda anakaradan farkl zellikler tamalar nedeniyle destinasyon olarak ekicilik arzetmektedir. Ancak kk adalarn bir ok noktada ana karaya baml olmalar, ktkaynaklarn etkin kullanm zorunluluk haline getirmektedir. Turizm ve evre birbiriyleyakn ilikisi olan bir olgudur. Turizmin uzun mrl ve verimli olmas iin ncelikledoal ve kltrel evrenin korunmas, yaatlmas ve srekliliinin salanmasgereklidir. Bu yzden de turizm faaliyetlerinin devam edebilmesi ve gelecek kuaklarndaturizm faaliyetlerinden yararlanabilmesi iin turizmde srdrlebilirliin ilke edinilmesigerekir. Bu almada ncelikle srdrlebilir turizm kavram irdelenmi, daha sonraturizmin yeri Bozcaadada srdrlebilirlik erevesinde ele alnmtr.Anahtar kelimeler: Srdrlebilirlik, Srdrlebilir turizm, Kk ada

ABSTRACTTourism has became an important sector with social and cultural effects, economic gainingswhich is many countries, regions and cities want to improved it. Tourism makes positivecontributions to solution of unemployment problems by creating new and broadlyemployment areas. Tourism also play an important role in creating income from climate,scenic, historical monuments and beaches. Tourism is also important reason for social,economic and environmental developments in many regions. But main goal must be sustaindevelopments and improve quality of life for current and next generation by right use ofsources. For last years islands offer some attractiveness as a destination. But small islandsdepend on continent and this makes effective use of poor resources necessary. Tourism andenvironment are both phenomenon which have close relationships with each other. To longlived and efficient tourism, protect and sustain cultural and natural environment isrequired. Therefore, sustainability in tourism must be accepted as a key principle tocontinue and benefit from tourism activities by next generations. In this study, sustainabletourism is examined firstly, then tourism in Bozcaada is mentioned based onsustainability.Key words: Sustainability, Sustainable tourism, Small island


6

GRTurizm sektrnn var olmas ve srdrlebilirlii turizme kaynak tekil edenblgesel ve yerel alanlara zg doal ve kltrel deerlerin korunarakkullanlmasyla gerekleebilir (Beyhan ve ngr 2005 :80). 21. yzylda uluslararas turizm talebindeki deimeler dikkate alndnda, evre odakl turizmhareketlerinin yerlerini gelecekte salamlatraca ynnde gl delillerbulunmaktadr. Bu konuda yaplan eitli aratrmalar, uluslar aras kitle turizmininyapsnn deiecei, ziyaretilerin daha sofistike olaca, bozulmam bir evreye,kirlenmemi, temiz doal verilere sahip turistik ekim merkezlerinin ziyaretilernezdinde daha ekici hale gelecei ve yeil eye dayal turizm trlerinin hemulusal hem de uluslararas alanda daha ok nem kazanmaya balayacaynndeki bulgularda ortak noktalara ulamlardr (avup ve Tanrverdi2000:154; Jefferson 1995).

Kalknma ya da blgesel gelimede nemli bir alt sektr olarak nitelediimizturizm, evre ve doal kaynaklarla olan sk ilikisi nedeniyle kalknma ve evreelikisinin uyumlulua dntrlmesi gereini ortaya koymaktadr (Beyhan vengr 2005: 80).

Turizm olgusu byk lde evre kalitesine baldr. Ancak evreyiolumsuz etkileyen etmenlerin banda turizm gelmektedir. nsann doay kendikarlar dorultusunda tketmesi sonucu, doann insana yenik dmesine karn,aslnda yenilen insandr. nsan kendi yaam iin gerekli olan yaamsal kaynaklar,varln srdrebilme olanaklarn hzla tketmekte ve dolaysyla kendi tkeniinihazrlamaktadr. Srdrlebilir bir turizm, insan ve evrenin birlikte varl ileolasdr (aklcolu 2002: 1).

Turizm, evre ve srdrlebilir kalknma arasndaki balca elerinilikilendirilmesi temele dayanmaktadr (Tosun 2001; Kahraman 1994: 75).

Turizm ile doal ve kltrel evre arasnda sk balarn bulunmas,evrenin turist iin balca ekim unsuru olmas,

evresel etmenlerin turizmi etkilemesi, Turizmin evre zerinde yaratt etkiler.

Turizm sektrnn kullanarak bir talep esine dntrd belli bal evresel kaynak vardr. Birincisi, doal kaynaklar (deniz kys, ormanlk alanlar,ulusal parklar vb.); ikincisi, insan yaps kaynaklar (tarihi kent dokular, arkeolojikalanlar vb.); ncs ise, sosyo-kltrel kaynaklar (yeme-ime, merasim, vb. rfve adetler). zellikle doal ve insan yaps kaynaklar turizmin dayand en nemliunsurlardr. Turizmin geliimi iin bu kaynaklarn korunmas gerekir (Ak 1999:36).

Turizmin ekonomik ynnn ar basmas, turizm ve evre arasndakiilikinin uzun yllar ihmal edilmesine neden olmutur. Oysa turizm sadeceekonomik bir olay deildir. Turistik ekim unsurlar byk lde evre


7

elemanlarna baldr. Kentsel ortamlarn insan yaamn olumsuz yndeetkilemesi, bu ortamlarda alan ve yaayan insanlarn doal ortamlaragereksinimlerini arttrmtr. Bu nedenle doal ve kltrel evrenin korunmas vegelitirilmesi, turistik ekicilii byk lde artrmaktadr (avup ve Tanrverdi2000: 153).

Srdrlebilir Turizm KavramSrdrlebilir turizm, insann etkileim iinde bulunduu ya da bulunmadevrenin bozulmadan korunup, ekolojik srelerin biyolojik eitliliin ve yaamdevamlln salayan sistemlerin idame ettirildii ve ayn zamanda tmkaynaklarn ziyaret edilen blgedeki turistlerin ve insanlar ekonomik, sosyal veestetik ihtiyalarn karlayacak, gelecek nesillerinde ayn ihtiyalarnkarlayabilecek ekilde ynetildii bir kalknma eklidir (Diner 1996: 342).

1992 Rio konferans ile gndeme gelen srdrlebilir kalknma kavram,tm sektrlerin kendi i kollarnda srdrlebilirlik faaliyetlerini ekillendirmelerigereinin altn izmektedir. Srdrlebilir kalnmann, evresel deerler zerindeolumsuz bir etkiye sahip olmadan, ekonomik kalknmann devam ettirilmesinizellikle vurgulad gz nnde bulundurularak, srdrlebilir turizm; sektrbesleyen doal evre ve insan kaynaklarn olumsuz ynde etkilemeden turizmkapasitesini ve turizm rnlerinin kalitesini arttrmak olarak tanmlanabilmektedir(Ak 1999: 37).

Dnya Turizm rgtnn tanmna gre srdrlebilir turizm insannetkileim iinde bulunduu evrenin bozulmadan korunarak kltrel btnln,ekolojik srelerin, biyolojik eitliliin ve yaam srdren sistemlerin idameettirildii ve ayn zamanda tm kaynaklarn ev sahibi blgedeki insanlarn veturistlerin ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyalarn doyuracak ekilde ve geleceknesillerin de ayn ihtiyalarn karlayabilecekleri biimde ynetildii bir kalknmaeklidir (WTO 1996).

Bu erevede srdrlebilir turizmin genel ilkeleri; Talebe gre deil, arza gre turistik dzenlemelerin yaplmas nceliklerin yerel halka verilmesi Toplu tama Toplumsal katlm Temiz enerji kullanm Eylem durumunda dinlenme Gerek yaamn sahnelenmesi Mevcut yap stounun kullanm Toplumsal ve kltrel kimliin korunmas Turizm yatrmlarnn esnek, gelimeye ak ve uzun vadeli olmas olarak

sralanabilir (aklcolu 2002: 1).


8

aklcolu (2002) bu ilkeler dorultusunda srdrlebilir turizmin amacn,turizm olaynn evreye, topluma, tarihsel, doal ve kltrel varlklara zararvermeden, blge ekonomisine ve toplumsal yaantya srekli katkda bulunacakbiimde gelitirmektir eklinde tanmlamaktadr. Bu balamda alt amalar;

Tarihsel, doal ve kltrel varlklar ile evreyi ve toplumu korumak Tarihsel, doal ve kltrel varlklar turizme kazandrmak Turizmi eitlendirmek ve mevsimlere yaymak Turizm gelirlerini arttrmak Ulam olanaklarn kolaylatrmak Alt yap ve hizmet sorunlarn zmek Turizm sektrndeki igcnn niteliini ve niceliini arttrmak Turizm sektrndeki yatrm olanaklarn gelitirmek Turizm amal tantm ve pazarlama etkinliklerini arttrmak olarak

aklamaktadr.Turizm doal kaynaklarn, insan yaps kaynaklarn tketimine dayanan bir

olgudur. Dier bir ifadeyle, turizmin bu kaynaklar tketmesi, doas gereikanlmazdr. Burada nemli olan, turizm amal yanl kullanmlarnnlenebilmesidir. Baka bir ifadeyle, turizm sektr kaynaklar koruyarakkullanmasn renmelidir, bilinsizce tketmesini deil. nk turizmle ilgilisorunlarn hepsi deilse de ou, kapasite limitlerinin almasndan domaktadr(Ak 1999:45). Bu adan destinasyonun tama kapasitesinin analizinin yaplmasnemlidir. Tama kapasitesinin analizi, arazi kullanm iin yaplan tahsislerhakknda verilen kararlara yol gstermek amacyla evresel planlamadakullanlmaktadr. Bu yntem, sahann turizme, tarma, endstriye ve alt yaplaradayanabilecei azami dzeyi belirlemek iin kullanlan bir tekniktir. Tamakapasitesinin zerinde durduu konular, esas bileen ve boyutla ilgilidir. Bunlar;fiziksel-ekolojik bileen, sosyo-demografik bileen, politik-ekonomik bileenlerdir.Fiziksel-ekolojik bileenin kapsam, altyapda olduu gibi doal ve kltrelevrenin sabit ve deien bileenlerinden olumaktadr. Sosyo-demografikbileenin kapsam, yerel topluma gre nemli olan sosyal boyutlarla ilgilidir.Bunlar: mevcut igc veya eitilmi personel gibi sosyal ve demografik konular,turizmin varl ve bymesi ile ilgilidir. Politik ekonomik bileenin kapsam, diersektrlerle rekabet eden yerel ekonomik yap ve faaliyetler gibi turizm zerindeetkilerle ilgilidir. Politik- ekonomik gstergeler, turizm dikkate alndnda yereltoplumdaki davranlar ve deerlerdeki sapmalar aklamak iin ayrca gerekliolabilir (http:/www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/ coastlearn-r/tourism/tools-acc.htm.).Destinasyonun tama kapasitesi zerindeki talep, sunulan hizmetinkalitesinin dmesine ve tatminsizlie neden olacaktr ki bu durum uzun vade dedestinasyon iin riski beraberinde getirir.

Turizm-evre-insan etkileiminin yaand, yalnzca doal deil, kltreldeerlerinde hakim olduu sektrde, tm kaynaklarn bilinmesi, korunmas ve


9

gelecek nesillere aktarlmas nem tamaktadr. Bu aktarmn baarlmas etkinynetim ve pazarlama anlayyla mmkn olabilir (Sezgin ve Kalaman 2005: 430).

Turizm, iledii ve turistik rn olarak satt evresel deerlerin varlna,yaatlmasna katkda bulunabilecei gibi, kulland kaynaklarn zarar grmesine deneden olabilir. Kamu otoriteleri, yerel ynetimler, sendikalar, sivil toplumrgtleri ve halk, evresel deerler olmadan turizm etkinliinin srdrlebiliryapda olamayacan anladklar ve bu ynde eylem planlar gerekletirdiklerilde evrenin korunmas ve gelitirilmesi olanakldr (Kahraman 2004). Turistikkaynaklarn gelecek kuaklara da aktarlabilmesi iin turizm olgusu yerel lektesrdrlebilirlik felsefesi altnda ele alnarak bu konu daha radikal ve kararlyaklamlarn benimsenmesi gerekmektedir. Yerel lekli planlama ve bu planlarnyerel rgtlerce yrtlmesinin merkezi planlara kyasla daha baarl olacavarsaymndan hareketle avup ve Tanrsevdi (2000)nin gelitirdii srdrlebilirturizm gelime modeli , ekil 1de grld gibi yerel ynetim, sivil toplumkurulular, konusunda uzman kiilerin ve yerel halkn ibirliinde planlama,yrtme ve kontrol sisteminin oluturulmasn gerekli klmaktadr.

avup ve Tanrsevdi (2000) modelde yer alan kurul ve komitedeki tmkesimlerin srdrlebilir kalknma felsefesini benimsemeleri, alanlarnda uzmanolmalar ve gnlllk esasna dayanan alma iinde olmalar zerindedurmaktadr. Ayrca yerel/yerleik halk karar mekanizmalar iinde tutarak herkararda sorumluluk sahibi olmalarn salamak gereini vurgulamaktadrlar.

Bu ereve de srdrlebilir turizm,

1- Eiticidir. Turistler sadece destinasyon hakknda deil, kendi yolculukdeneyimlerini derinletirirken destinasyonun, karakterini srdrmeye nasl yardmedeceini de renir. Yerleik halk da dardan gelenlere, deerler ve ilgilerasndan tandk ve sradan olabileceini renirler.2- Yerin btnln destekler. Destinasyon bilgisine sahip gezginler, yerinkarakterini mimarlk, mutfak, miras, estetik ve ekoloji konularnda vurgulayan ilerarayp bulurlar. Turizm kazanlar srayla bu varlklarn fark edilen yereldeerleriyle artar.3- Yerleik halka fayda salar. Gelenler yerel malzemeleri satn alr ve yerelservisleri kullanr.4- Kaynaklar kullanr. evresel farkndala sahip gezginler, kirlilii, israf, enerjitketimini, su kullanmn, evreyi kimyasallarla dzenlemeyi ve gece boyuncagereksiz aydnlatmay azaltan iyerlerini desteklerler.5- Yerel kltr ve geleneklere sayg gsterir. Yabanc ziyaretiler yerel dildeki enazndan birka nezaket kelimesinin kullanmn kapsayan yerel etii gzlemler verenirler. Yerleik halk, yabanclarn kendilerininkine farkllk gsterebilecekbeklentiyle nasl ilgilenebileceklerini renirler.6- rnleri ktye kullanmaz. Paydalar geliim basklarn nceden grrler velmne sevmek sendromunun nne gemek iin ynetim tekniklerini ve


10

snrlarn uygularlar. yerleri doal ortam miras yerleri, manzarann ekiciliini veyerel kltr srdrebilmek iin ibirlii yaparlar.7- Nicelik iin deil nitelik iin abalarlar. Toplum turizmin baarsn,ziyaretilerin toplam saysyla deil, onlarn kalma sreleri, harcamalar vedeneyimlerinin kalitesiyle lerler.8- Mkemmel seyahat anlamna gelir. Tatmin olmu heyecanlanm ziyaretileryeni bilgilerle eve dnerler ve bunlar tecrbe etmeleri iin arkadalarna aktarrlarki bu da destinasyon iin faaliyetlerin devamlln salar (Srinavas 2008)

Turizmin srdrlebilirlii, turizme sebep olan yerel, blgesel ve lkeseldeerlerin bilinmesi, korunmas, gelitirilmesi ve ekiciliinin her dnemdevamllnn salanmas anlamna gelmektedir. Srdrlebilir turizmingereklemesinde temel n koullar arasnda, ideal bir ynetim ve pazarlamaanlaynn hakim olmasdr. Srdrlebilir turizm, yerel yatrmclarndesteklenmesi zerinde dururken ayn zamanda onlarn eitilmesi, uzun vade devarlklarn srdrebilecek hizmet kalitesinin arttrlmasn da nemsemektedir.Kaliteli hizmet destinasyona gelen turistlerin deneyimlerinden dolay tatminolmasn salarken tekrar ziyaret ya da nerme davranlarn da beraberindegetirecektir.

Srdrlebilir Turizm ve BozcaadaAdalar, doal yap, ekonomik gelime sosyal ve kltrel yap, yaam tarz veyerleim asndan nemli farkllklar gstermektedir. Bu farkllklar turizmdestinasyonu olarak adalar daha ekici hale getirmektedir. Birok bakmdan,adalarn dier alanlardan olan uzakl ve kk boyutlar; onlarn zenginlik ya dayoksulluk, biyolojik eitlilik ve doal kaynaklar, ekonomik olanaklarn okluu,sosyal ve kltrel yap,gelenekler, mimari ve geliimin bykl gibi ayrt edicizelliklerini dorudan veya dolayl olarak etkilemektedir. Bu sebeplerle pek okdnce noktasnda adalara olan ilgi art gstermeye devam etmektedir(Coccossis 2001:54). Kk boyut ve corafik yalnzlk yerel ekonomik geliimolanaklarn da etkilemektedir. Turizm ve onunla ilikili hizmet endstrileri, kkadalarda srdrlebilir gelimenin nemli yardmclardr (Yurtseven 2004:202).

Bozcaada, etrafndaki irili ufakl 17 adack (0.93km2) dahil olmak zere 37.6km2lik yzlm ile kk adalara zg zelliklerin tmn tamaktadr.Ekonomisi genel olarak baclk, araplk, balklk ve turizme dayanmaktadr.Ba alanlar ada yzlmnn 1/3n tarm arazilerinin ise %80inioluturmaktadr. Balklk, Bozcaadann konumu gerei ile ekonomisinde nemlibir yer tutmaktadr. Yerli halktan balklk yapanlar daha ok kk balklardr.Liman bakanlna kaytl 48 balk teknesi, 2004 ylnda kurulan Bozcaada Surnleri Kooparatifinin 29 yesi bulunmaktadr (www.bozcaada.gov.tr). Btn burakamlar yannda ada ekonomisi byk lde turizme dayanmaktadr.Ada nfusu2000 ylnda yaplan son saymna gre 2427 olarak tespit edilmitir, ancak zellikletemmuz ve austos aylarnda yaklak be kat artmaktadr. Son yllarda turizm


11

asndan nemli bir cazibe noktas olan Bozcaadaya geilerde kesilen yolcu veara biletlerine ait rakamlar tablolar incelendiinde yaz ve k dnemlerindeki yolcuve ara geilerindeki farkn bykl grlmektedir. Bu durum, ksa vadedeziyareti saysnda art dolaysyla ekonomik getiri asndan olumlu sonular gibigrnse de, uzun vade de kalabalk, kirlilik, hizmet kalitesi ile ilgili ikayet gibisonular getirmesi sz konudur. nk, tama kapasitesinin zerindeki ziyaretiakn, turistik hizmetlerin aksamas, dolaysyla ziyareti deneyimlerinin olumsuzolmas, dier bir ifadeyle tatminsizlie neden olacaktr. Oysa. srdrlebilir turizm,sahip olunan deerlerin korunmas ve gelecek nesillere aktarlabilmesi iin tarihsel,doal ve kltrel varlklarn turizm hizmetine kazandrlmas ve korunmas yanndakalitenin korunmas ve gelitirilmesi zerinde de durmaktadr.

SONUUzun dnemde turizm, srekli gelime, evresel, toplumsal ve ekonomikdeerlerin ibirliine ve korunmasna dayanmaldr. zellikle son yllarda nemlibir ekim noktas olan adalar, kt kaynaklarla varln srdrme, mevcutkaynaklarn optimum verimlilikte kullanlmas, korunmas ve devamllkonusunda aba harcamaldr. Adalardaki yapnn tipik bir rnei olanBozcaadada benzerleri gibi son yllarda nemli bir ekim unsuru olarak karmzakmaktadr. Ancak, deniz turizmine dayal yaps nedeniyle Bozcaadada zellikletemmuz ve austos aylarnda yaad younluk ne yazk ki k aylarnda sessiz veiine kapal bir yapya dnmektedir. Bunda en nemli etken, konumu itibariyleulam gibi grnmekle birlikte, aslnda k dnemlerinde ulamda nemliaksamalar yaanmamaktadr.

Bozcaada da turizmin oniki aya yaylmas iin sahip olduu deerlerirdelenerek alternatif turizm trlerinin gelitirilmesi ynnde almalarn yaplmasnem arz etmektedir. Bunu yannda ada halknn ve turizm iletmelerininsrdrlebilir turizm felsefesini benimsemeleri iin eitim programlarnnuygulanmas srdrlebilir turizm gelimesi iin faydal olacaktr. Yine tmtaraflarn (turizm iletmeleri, yerel ynetim, yerleik halk ve sivil toplumkurulularnn) turizmin gelimesi, hizmet kalitesinin arttrlmas konularndaibirliinin arttrlmas, kontrol sistemlerinin gelitirilmesi nem arz etmektedir.

Bozcaadann son yllarda turizm asndan popler olmas, ancak bupoplerliin sadece yaz dneminde younlaan talep halinde ortaya kmas,iletmeleri ve yerel ynetimi zorlarken ne yazk ki hizmetlerde aksamayberaberinde getirmektedir. Bu aksamalar ise ziyaretilerin olumsuz turizmdeneyimleri yaamalarn beraberinde getirmektedir ki bu durumun konaklamasrelerinin ksalmas, gn birlik ziyaretlerin artmas, olumsuz deneyimlerinpaylalas gibi sonular getirmesi kanlmazdr.


12

KAYNAKAAkdeniz niversitesi, Turizm Sosyo Kltrel Etkileri,http:/www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/coastlearn-r/tourism/tools-acc.htm.1.7.2008Ak S.1999 Srdrlebilir Turizm ve Trkiye. Anatolia: Turizm Aratrmalar DergisiYl: 10 Mart-Haziran 36-46Beyhan .G.ve ngr S.M2005 ada Gereksinimler Balamnda Srdrlebilir Turizm ve KimlikModeli. T Dergisi Mimarlk, Planlama Tasarm 4(2) 79-87Coccossis H.2001 Sustainable Development and Tourism in Small Island: Some Lessonsfrom Graece. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research12(1) 53-58aklcolu M.2002 Srdrlebilir Kalknma in; Srdrlebilir Turizm. 10.Ulusal BlgePlanlama Bilimi Kongresihttp://www.kentli.org/makale/kalkinma.htm.27.03.2008avup ve Tanrverdi A.2000 Srdrlebilir Turizm ve Yerel lekli Bir Srdrlebilir Turizm GelimeModel nerisi. Anatolia: Turizm Aratrmalar Dergisi 11: 149- 159Diner .1996 Srdrlebilir Turizmin Hayata Geirilebilmesi in Aktive OlmasGereken Dinamikler ve levleri-Model almas, Srdrlebilir Turizm; TurizmPlanlamasna Ekolojik Yaklam. 19. Dnya ehircilik Kollokyumu, stanbul, MimarSinan niversitesi 342-351Jefferson A.1995 Prospect for Tourism A Practitioners View. Tourism Management 16(2):101-105Kahraman N.1994 Srdrlebilir Kalknma ve Turizm. Anatolia, Turizm Aratrmalar Dergisi5(4):74-75,Kahraman N.2004 Srdrlebilir Turizm ve Trkiyehttp://www.arkitera.com/v1/haberler/2004/06/29/turizm.htm 21.06.2008Sezgin, M. ve Kalaman A.2005 Turistik Destinasyon erevesinde Srdrlebilir Turizm Ynetimi vePazarlamas. Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi 14(1): 430-437Srinavas S.What is Sustainable Tourism? http://www.gdrc.org/uem/eco-tour/whatis-sustour.html. 8.7.2008Tosun, C.


13

2001 Challenges of Sustainable Tourism Development in the DevelopingWorld: The Case of Turkey. Tourism Management 22: 289-303Yurtseven H.R.2004 Kk Adalara likin Alternatif Turizm Biimlerinin GelitirilmesindeBir Stratejik Planlama Modeli:Gkeada rnei. 1.Ulusal Turizm Kongresi 15-16Nisan, 201-215WTO1996 Agenda 21 for the Travel and Tourism Industry.http://www.worldtourism.org/sustainable/doc/a21-def.pdf 7.07.2008www.bozcaada.gov.tr


14

Tablo 1. Bozcaada- Geyikli skelesi Hattnda Geilerde Kesilen Yolcu Bilet Says(Rakamlar Bozcaada Kaymakamldan temin edilmitir)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Ocak 2278 2342 2012 2023 1893 2958 2216 3233ubat 2375 2277 3903 2214 2482 1703 1948 2676Mart 4648 4521 3251 2579 3605 3379 2633 3347Nisan 4409 3944 3906 4033 5784 4950 4345 7236Mays 5729 4770 6094 9550 7807 8302 8224 8303

Haziran 9366 9149 8735 10459 10072 8835 11076 14745Temmuz 19044 19853 19069 23403 24110 21839 23533 29656Austos 21170 23906 25940 30405 28034 22679 29528 45058

Eyll 8428 8494 7783 10493 9476 13063 12955 16056Ekim 3873 5328 5019 4140 5563 2984 6616 11663Kasm 3225 2181 2683 4641 3780 3126 3170 3220Aralk 2983 1794 3063 2801 2884 2146 3417 3905

Toplam 87528 88789 91458 106777 105490 95964 109661 149098

Tablo 2. Bozcaada- Geyikli skelesi Hattnda Geilerde Kesilen Ara Bilet Says(Rakamlar Bozcaada Kaymakamldan temin edilmitir)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Ocak 739 880 862 1050 838 1289 1177 1249ubat 990 880 1498 797 1079 929 1116 1171Mart 2687 1634 1237 1215 1550 1541 1398 1475Nisan 1795 1240 1551 1570 2467 2181 2259 2399Mays 2051 1622 2026 2916 2969 3299 3673 2605

Haziran 2229 2728 6020 3599 4016 3911 4894 4471Temmuz 5363 5623 6450 7100 8513 8291 8175 8555Austos 6374 7311 8202 8982 10011 9836 10289 12049

Eyll 2824 3137 3191 3919 4292 4231 4506 5009Ekim 1378 1940 2152 2005 2673 1699 2452 3570Kasm 1288 1033 1356 1936 1968 1979 1487 1408Aralk 1292 764 1436 1458 1615 1227 1529 1449

Toplam 29012 28792 32981 54547 41991 40413 42955 45421


15

ekil 1. Srdrlebilir Turizm Modeli

Kaynak: avup ve Tanrsevdi (2000: 157-158) Srdrlebilir Turizm Modeli veevre zleme-Denetleme Bileenleri grafiklerinden derlenmitir.


16

BOZCAADADA TURZM HAREKETLERNNGELMNE YEREL HALKIN YAKLAIMI

ZERNE BR ARATIRMA

idem KAPTAN AYHANanakkale Onsekiz Mart niversitesi

Peyzaj Mimarl Blm

ZETTeknolojik gelimelerle beraber deien yaam koullarna paralel olarak, turizmhareketlerinde de farkl araylar ortaya kmtr. Daha nceleri sadece deniz ve gneturizminden sz edilirken bugn artk bireyler, farkl doal ve kltrel zenginlikleri dekefetmek istemekte ve dijital an bir getirisi olan internet yardmyla ok farklalanlarn bilgilerine eriebilmektedirler. Dolaysyla; ulam olanaklarnn genilemesininde etkisiyle, turizm potansiyeli olan her yerde neredeyse tm gelir durumuna hitapedebilecek mekanlarn varl turizm hareketlerinin hatr saylr lde artmasnsalamtr. Turizm hareketlerindeki bu art Trkiyenin gelimekte olan ekonomisiasndan da olduka nemli bir hal almtr. zellikle yakn zamana kadar turizmfaaliyetlerinin grlmedii ama yukarda saylan geliimler sonucunda potansiyelleri farkedilen alanlarda yaayan halk, dier uralara gre (tarm, hayvanclk vb.) daha kolaygelir elde etme olana salayan bu aktiviteye genel olarak olumlu yaklamtr. Ancakilerleyen zaman iinde bireylerin, bekledii oranda kazan elde edememe ya da farklnedenlerle turizme bak alarnda baz deiimler meydana gelmitir. Bu almada sonyllarda turizm faaliyetlerinin youn olarak yapld bunun yan sra doal ve kltrelzelliklerin byk lde korunduu Bozcaadada halkn turizm hareketlerine genelbak as saptanmaya allmtr.Anahtar kelimeler: Bozcaada, Turizm, Yerel halkn katlm

ABSTRACTIn parallel with living conditions changed with technological improvements, differentpursuits have arisen in tourism movements. While before sea and sun tourism wasmentioned, today, individuals also want to find out different natural and cultural richnessand they can reach information about very different areas with the assistance of internet ayield of digital age. Therefore, with the effect of expansion in transportation opportunities,in everywhere had tourism potential existence of lands, which can serve for almost allincome levels, has caused increase of tourism appreciably. This increase in tourismmovements has had considerably important status for developing economy of Turkey.Specially, public, who live in areas where tourism activities wasnt seen until recent datesbut after improvements ranged above potentials have realized, generally approachedpositively this activity because of its opportunities for riding the easy money than otherworks such as agriculture, animal husbandry etc. However, some alterations occur inpoints of view of individual because of failing to reach a certain income or other reasons. Inthis study, general points of view of public was tried to determine in Bozcaada where dense


18

tourism activities is done and also natural and cultural characteristic is substantiallyprotected.Key words: Bozcaada, Tourism, Community integration

GRTurizm hareketleri bireyler iin yaamn vazgeilmez bir paras ayn zamanda lkeekonomileri asndan da ok ciddi getirileri olan bir endstridir. Toplumdaki farklgelir ve sosyokltrel seviyeye sahip olan bireyler kendi olanaklar erevesindeturizm faaliyetlerine katlmaktadrlar. Bu faaliyetler, ksa ya da uzun srelimemleket ziyaretleri leinden dnyann farkl bir ucundaki lkeye yaplanziyaretlere kadar deiebilmektedir. Bireylerin tatil kavramna bak alardeitike gidilecek yerlerde aradklar zellikler de farkllamtr. Daha ncekiyllarda deniz ve gne turizmi ekseninde dnen faaliyetler, bugn artk kys olsunolmasn zgn doal ve kltrel peyzaj zelliklerine sahip tm alanlar iingeerlidir. Dijital an bir getirisi olan internet yardmyla da kiiler ok farklalanlar kefetmektedirler. Bunun bir sonucu olarak kendi yaam alanlarnda bu trfaaliyetlere yabanc olan yerel halk farkl tepkiler gsterebilmektedir.

Bir ehir turizm asndan nemli hale geldikten sonra yerel halkn yaamkalitesi bu durumdan nemli lde etkilenir (Fridgen 1991; Gursoy ve di., 2002).Turizm gelimelerinin bu etkileri genelde kategoriye ayrlr: lki; vergi gelirleri, ipotansiyelindeki art, ekstra gelirler gibi olumlu etkilerin yan sra ekstra vergilerinarl, enflasyon ve yerel ynetimlerin borlanmas gibi olumsuz sonular daieren ekonomidir. kincisi; sosyokltrel boyuttur. Turizmin gelimesiyle berabergeleneksel el sanatlarnn, dans vb. zelliklerin canlanmas, kltrler aras iletiiminartmas gibi olumlu, su orannda art, yerel kltr zelliklerinde bozulma gibi deolumsuz sosyokltrel sonular ortaya kmaktadr. Sonuncu kategori ise evredir.Parklarn ve yaban hayatn korunmas gibi olumlu abalarn yan srakalabalklama, hava, su ve grlt kirlilii, vandalizm, yaban hayatnda bozulmave kat atk sorunlar turizmin geliimiyle beraber ortaya kan problemlerdir(Anderecek 1995; Anderecek ve di. 2005).

Yerel halkn yukarda saylan bu olas problemlere kar verebilecekleritepkiyi nceden saptamak ve anlamak turizm gelimeleri iin son derece gereklidir.

Bir turizm programnn baarsn, yerel halkn destei ve bilgisi olmadanplanlanan ve yaplandrlan gelimeler tehdit eder. Turizm endstrisinde baarekim merkezine ve hizmete bal olarak deitii iin ev sahibi konumundakihalkn destei olduka nemlidir. Bir ev sahibinin turiste kar fkesi, kaytszl yada sphesi nihayetinde turistte olumsuz etki yaratacak ve bu durum kendilerinirahatsz hissettikleri yerlere gitme konusunda isteksiz olmalar sonucunudouracaktr (Fridgen 1991; Gursoy ve di. 2002).

Tm dnyada gelien turizm iki taraf da keskin kl olmaktadr. Bir taraftanehirler ve insanlar iin gelirlerini artrmaya ynelik bir frsat salarken aslndaortaya kan yararlarn ou baka yerlere akmaktadr. Buna ek olarak; gerek g


19

ve karar verme yetkisi o alanda yaanlarn kontrol ve etkisi dnda kalmaktadr(Reid ve Sindiga 1999; Mitchell ve Reid 2001). Turizm merkezleriyle ilgili birokkarar ulusal hkmetle ibirlii iinde olan endstri tarafndan alnmaktadr. Birbaka deyile; yerel halk ve ehir, geliimin elemanlar olmakta ancak asl konusuolmamaktadr. Bu uygulama turizmin srdrlebilirliine yardm etmemekte onunyerine birok turizm merkezinde bozulmaya neden olmaktadr (Mitchell 1998;Pinel 1998; Reid, Fuller, Haywood ve Byrden 1993; Mitchell ve Reid, 2001).Turizmin planlama aamasnda yerel halkn srece katlmnn salanmas anabasamak halinde ekil 1de gsterildii gibidir.

Yerel halkn turizme olan bak asnn saptanmasyla ilgili almalar henzo yredeki turizm faaliyetleri balamadan yaplmal ve planlamalarn bu dorultudagerekletirilmesi gerekmektedir. Bylece bireylerin sahip olduklar gelenekseldavran ve yaam biimlerine ters den ya da onlar turizm hareketlerindenuzaklatracak faaliyetlerin olumas batan engellenebilecektir. Ancak elbettezaman iinde turizm faaliyetlerine sahne olan blgelerdeki halkn da tatile, turizmeve daha birok konuya bak alar geliecek ve deiecektir. Buna ramen bu tralmalar genelde herhangi bir alan turizm faaliyetlerine ska sahne olmayabaladktan sonra yaplmaktadr. Elbette bu durum almann deeriniazaltmamaktadr. Sonuta turizm kavram gn getike ilerlemekte vegelimektedir. Dolaysyla elde edilen veriler turizmin srdrlebilirlii asndankullanlacak ve bylece sz konusu alanda zaman iinde karlalabilecek sorunlarnceden saptanp zmler retilebilecektir. Buna ek olarak benzer zelliklertayan ancak henz youn turizm hareketlerinin grlmedii alanlar iin ngrsalayacaktr.

Bu almada; Bozcaadada bir sredir grlen youn turizm hareketlerininyerel halk zerindeki yansmas saptanmaya allm ayrca bu saptamalar ndaalann ileriye dnk baz planlama sorunlar ve zm nerileri ortaya konmutur.

MATERYAL VE YNTEMAratrmann ana materyali, anakkale ili Bozcaada ilesidir. Konuyla ilgili dahance yaplan yurt ii ve yurt d almalar da dier materyali oluturmaktadr.

Aratrma alan; Marmara Blgesi anakkale line bal Bozcaada ilesidir(ekil 2). Bozcaada; 39052'30'' 390 45' 00'' kuzey enlemleri ile 250 52' 30'' 260 07'30'' dou boylamlar arasnda yer almaktadr. Sadece ile merkezinden ibaret olup,Trkiyenin ky olmayan tek ilesidir (Kaptan Ayhan 2007).

Bozcaada anakkalenin Ege Denizine alan aznda yer alr. EgeDenizinin kuzey dousunda, anakkale Boaznn 22 km gneyindedir.anakkale il merkezine 46 km, Gkeadaya 31 km, Limniye 48 km, Midilliye 50km u anda ulamn saland Ezine lesi Geyikli Beldesi Ykyeri feribotiskelesine 7,5 km uzaklktadr. evresi 38 km tutan Bozcaadann alan 36.67 km2olup, etrafndaki irili ufakl 17 adack (0.93km2) dahil olmak zere 37.6 km2lik yzlmne sahiptir (Anonim 2007).


20

Aratrmann yntemi Bozcaada da ikamet eden yerel halkla yaplan anketve sonularna dayanmaktadr. oktan semeli 20 adet sorudan oluan anket 100kiiyle yz yze grlerek yaplmtr.

BULGULAR VE DEERLENDIRMEalma srecinde anket yaplan 100 kiiden 55i erkek, 45i kadndr. Anketsrecinde bireylere demografik bilgileri sorulmu ve bulunan sonular Tablo 1debelirtilmitir. Eitim durumuna bakldnda yksek bir eitim seviyesinden szetmek mmkndr. Ankete katlan bireylerin byk ounluu turizm sektryleuramaktadr. Bu durum adann ekonomik kaynann byk bir blmnnturizmden salandnn bir gstergesidir. Bozcaadann turizm olgusuna ilikinbireylere ilk olarak, Bozcaadann en nemli turizm deerinin ne olduusorulmutur. Bu soruya ankete katlanlarn %35i denizin temizlii, %24 isesessizlii yantn vermitir. Adann bu iki nemli zelliinin dikkatle korunmasgereklilii bu cevaplarla ortaya kmtr.

Daha sonra bireylere, turizmin gelimesinin sosyo-kltrel anlamda enolumlu noktasnn ne olaca sorulmu ve yine katlmclarn %35inden Bozcaadahalknn dinlenme ve turizm anlay deiir yant alnmtr. Bunu %24lk biroranla topulumun genel dnce anlaynda deiim ve geliim salanr yantizlemitir. Bu sonutan halkn genel olarak turizmle beraber gelen deiimolgusuna kar olmad ve bu dnceyi de olumlu bulduu saptamas yaplabilir.Ayn ekilde katlmclarn %35i nfusun fazla artn turizmin sosyo-kltrelanlamda en olumsuz etkisi olarak belirtmilerdir. Bunu takiben %22lik bir ksmise turizmin geliimiyle beraber fiyatlarn artaca dncesine sahiptir. Bu adanbakldnda bireylerin nfusun fazla art veya pahallk durumu dnda genelolarak turizmle beraber ortaya kabilecek kltrel atmalar byk lde sorunolarak kabul etmedii grlmtr. Olumsuz kltrel etki oluabilir ya da kyafet-davran zellikleri bu yreye uymaz seeneklerini tercih edenlerin says toplamkatlmclar iinde %15i gememektedir.

Ankette ayrca bireylere turizm geliiminin evresel anlamda en olumlunoktasnn ne olaca sorulmu ve katlmclardan %66s Turizmin devamllamacyla doal ve kltrel zellikler daha dikkatli korunur seeneiniiaretlemilerdir. Olas gelimelerin evresel anlamada en olumsuz noktasnn neolacana ise %33 orannda trafiin artmas yant verilmitir. Katlmclarn %20siise konut saysnn artmasn en olumsuz sonu olarak grmektedir. Bu sonulardorultusunda turizm planlamas srecinde zellikle kent merkezi iindeki trafikve otopark sorununa zm getirilmesi zorunluluu ortaya konmutur. Ayrcakentin ve adann dier blmlerinin zgn dokusu bozulmadan olas konutproblemleri iin de yeni araylar iine girilmelidir.

Daha sonra katlmclara nceki sorularda saylan olas olumsuz etkilerekarn Bozcaadada yine de turizm gelimeye devam etmeli mi sorusu yneltilmive %88 gibi byk bir oranda evet, devam etmeli yant alnmtr. Aslnda bubeklenen bir sonutur. Yerli halkn zm yetitiriciliinden bekledii lde


21

kazan elde edememesi turizme ynlenmelerine neden olmutur. Bu durumdazm ve arap ticaretiyle ilgili olarak retici lehine yeni dzenlemeler yaplmadsrece bireylerin turizmden baka seenekleri kalmamaktadr. Bu soruya evetyant verenler iin Adada turizmin gelimesi iin hangi konuya arlk verilmeli?sorusu yneltilmitir. Bu soruya yant verenlerin %35i Festival, enlik vb.faaliyetler daha geni kitlelere duyurulmal, uluslar aras hale getirilmeli seeneiniiaretlemilerdir. Bu anlamda zellikle yerel yneticilere byk grevlerdmektedir. Bozcaadann sradan bir turizm anlay yerine farkl zelliklertayan ve iklim koullarnn izin verdii lde yln tm zamanlarna yaylmulusal ya da uluslar aras festival ve enliklerle anlmas ve bu ynyle cazibemerkezi haline gelmesi salanmaldr.

Turizmin devam etmesine ilikin soruya hayr yant verenlere iseTurizme alternatif olarak hangi aktiviteye arlk verilmeli? sorusu yneltilmi vebu soruya %90 orannda Baclk ve arap retimi ve Ekolojik tarm yantlaralnmtr. Ancak daha nce de belirtildii gibi bu iki seenein ada ekonomisininsorunlarn zmesi iin doru plan kararlar alnmal ve reticiye hem vergi vb.konularda hem de eitim anlamnda ciddi destek olunmas gerekmektedir.

Anketin ilerleyen blmnde bireylere u an Bozcaadada var olan sitkararlar turizm lehine kalksn m? sorusu yneltilmi ve %88 orannda hayryant alnmtr. Benzer ekilde, Turizm alan olarak ba alanlar yaplamayaalsn m? sorusuna katlmclarn %80i hayr seeneini iaretlemilerdir. Buanlamda; Bozcaada halknn turizm gelimelerine olumlu bir yaklam ierisindeolmann yan sra adann barndrd doal deerlere de ayn lde nemverdikleri sylenebilir.

Bir baka soruda bireylere turistlerin onlar iin ne anma ifade ettii sorulmuve katlmclarn %55i turistleri Bozcaadann geliimini salayan kiiler olarakgrdklerini belirtmilerdir. Ancak bireylerin %17si ise turistleri grlt yapan vehuzur bozan kiiler olarak deerlendirmilerdir.

Anketin son sorusunda Bozcaada turizminin en byk sorunu nedir?sorusuna katlmclarn hemen hepsi farkl bir seenei iaretleyerek yantvermilerdir. Ancak bu soruda en byk pay %20 oranla Otel veya motellerdealabilecek kalifiye elemann yetersizlii seenei almtr. Bunu %16 orandaAcil bir durumda tbbi koullar yetersiz seenei izlemitir.

Yaplan anketin sonularna bakldnda; turizmin Bozcaada iinvazgeilmez bir faaliyet olduu ancak hem ada halk hem de adann doal vekltrel deerleri asndan olumsuz sonular douracak ekilde plansz bir ilerleyigsterdii grlmektedir. Ada halknn hem turizm gelimelerine byk orandaevet yantn vermesi ancak ayn zamanda sit kararlarnn kalkmasna da karolmalar, onlarn turizm faaliyetlerine kar bir gvensizlik iinde olduunun birgstergesidir. Kendi iinde ne kadar tartmal da olsa sit kavram adannyaplamaya almasn engelleyen en byk unsur olarak karmza kmaktadr.


22

SONUBu sonular dorultusunda Bozcaadann geliiminde turizm faaliyetlerinin nasl vene boyutta olmas gerektiiyle ilgili aadaki sorun ve zm nerilerine varmakmmkndr.

Bozcaadada iklim koullar gerei yaz aylarndaki turizm sezonu zellikleEge ve Akdeniz kylarna gre daha ksa srmektedir. Bu durum adadaki turizmaktivitelerini snrlandrmakta ve eitliliini azaltmaktadr. Deniz suyu scaklnnkullanma izin vermedii ama iklim koullarnn ulama ve eitli aktivitelereelverdii zamanlarda da Bozcaadann farkl turizm aktivitelerine (dal sporu,bisiklet turlar vb.) ev sahiplii yapabilmesi asndan gerekli artlar salanmaldr(Kaptan ve Ayhan 2007).

Bozcaadann nfusu da turizm hareketlerinin balamasndan etkilenmitir.K aylarnda sszlaan ada, turizm sezonunun balamasyla beraberhareketlenmekte ve nfus 10.000lere varmaktadr. Bu mevsimsel nfus artBozcaadann kaynaklarn zorlamaktadr. Ada iindeki trafik karmaas ve otoparksorunu zellikle kent merkezinde ciddi skntlara yol amaktadr. Bozcaada yeraltsu kaynaklar asndan olduka fakirdir. Suyun Bozcaadaya anakkaleden denizaltndaki bir sistemle geliyor olmas nedeniyle tm dnyada yaanan suproblemlerinin anakkale ve Bozcaaday da olumsuz etkilemesi byk olaslktr.Bu yolda zellikle yal mevsimlerde suyun toplanmas ve depolanmas yolunagidilmesi bir zm olabilir. rnein rdn ve Hindistan gibi lkelerde yalmevsimlerde atlara kurulu olan sistemlerle ya suyu toplanarak bahelerdeyeraltndaki tanklarda depolanmaktadr. Hatta bunu yapmak yasal birzorunluluktur. Ayrca Bozcaadada zellikle yaz aylarnda yaanan trafik sorununzmlenmesi iin anakaradan vapurla arabal gei iin denen cretin artrlmasyoluna gidilmesi ya da adaya gnde girebilecek araba saysnn snrlandrlmastrafiin zmlenmesi asndan bir neri olabilir (Kaptan ve Ayhan 2007).

Bozcaada ve benzeri zgn deerler tayan alanlarda o yreye ait zellik yada zelliklerin simgelendii plastik elemanlar her zaman dikkat ekici olmutur.Bozcaada kalesi tarihi bir yap olarak ziyaretilere bu farkndal yaatsa da yine deile merkezinde adann geleneksel zelliklerini simgeleyen, hatrlatan bir eserinbulunmas her zaman aklda kalc bir grsel zenginlik salayacaktr (Kaptan veAyhan 2007).

Bozcaada zengin tarihinin bir getirisi olarak zgn bir kentsel dokuyasahiptir. Rum ve Trk kltrnn izlerini bir arada barndran evleri ve sokakdokusu son derece ilgi ekicidir. Ancak Bozcaadann kentsel siluetine bakldndailk gze arpan bu farkl ve tarihi doku deil, resmi kurumlara ait yaplarolmaktadr. Adann sahip olduu mimari dokuyla atma halinde, kimliksiz vesradan bir anlayla yaplm bu binalar adann mimari zgnlne ciddi zararvermektedir. Adadaki doal ve kltrel deerlerin korunmas amacyla devletkurumlar tarafndan oluturulan koruma kararlar ve inaat koullarnn, devletinbaka kurumlar tarafndan ok ciddi ekilde ihlal edilmi olmas ciddi birparadokstur (Kaptan ve Ayhan 2007).


23

alma alannda yl iinde farkl zamanlarda gerekletirilen eitliorganizasyonlar (festivaller, enlikler vb.) adann tantlmas asndan oldukanemlidir. Bu tr oluumlar amalarndan sapmadan artrlmal ve devamettirilmelidir.

Bozcaadada yer alan kamu kurum ve kurulularnn almalar, projeleriadann gelecei asndan ok nemlidir. Bu kurulularn bugnn teknolojilerini(uydu grntleri, uzaktan alglama programlar ve bunlar gerekletirebilmek iingerekli teknik donanm ve eleman) kullanmalar gerekmektedir. zellikle adanntm doal ve kltrel deerlerinin dkm olduka detayl bir ekildeoluturulmal ve srekli gncellenmelidir. Ayrca belediye ve kaymakamlkbnyesinde adann sz konusu deerlerini doru deerlendirebilecek meslekgruplarna ait uzmanlarn grev alabilmesi iin kadrolar yaratlmaldr (Kaptan veAyhan 2007).

Ulusal ya da uluslar aras eitli kurulu ya da vakflarla yaplacak eitli ortakprojeler veya bu kurululardan salanabilecek maddi destekler Bozcaadannsrdrlebilir gelecei asndan umut verici admlar olacaktr.

Sonu olarak; turistik faaliyetlerin ada peyzajyla ekolojik ve grsel olarakuyumlu bir erevede yaplmas esastr. Dier bir sylemle ekolojik bir tabanasahip olmayan, sadece ekonomik gelir bak asyla ve gndelik kazanlara ynelikksa vadeli ve kalitesiz zmler reten turizm anlayndan mmkn olduuncauzak durulmas gerekmektedir.

KAYNAKAAndereck, K.L., Valentine, K.L., Knopf, R.C., Vogt, C.A.2005 Residents Perceptions of Community Tourism Impact, Annals of TourismResearch, 32:1056-1076.Gursoy D., Jurowski, C., Uysal, M.2002 Resident Attitudes A Structural Modeling Approach, Annals of Tourism Research29:79-105.Kaptan Ayhan, .2007 zgn Peyzaj Karakteristiklerine Sahip Mekanlara Ynelik Bir Peyzaj Planlama YnteminOrtaya Konulmas: Bozcaada rnei, Ege niversitesi, Yaynlanmam Doktora Tezi.Mitchell R.E., Reid, D.G.2001 Community Integration Island Tourism in Peru, Annals of Tourism Research 28:113-139.


24

Tablo 1. Katlmclarn demografik zellikleri

Cinsiyet SayKadn 45Erkek 55Ya

18-30 2731-43 2444-56 2357-69 20

70 ve st 6Eitim Durumu

Okuma-yazmabiliyor

13

lkokul 16Ortaokul 8

Lise 26niversite ve st 37

Meslekalmyor 9

Memur 11i 17

ifti 7Esnaf (direk

turizmle ilgili)30

Esnaf 11Emekli 15


25

ekil 1. Yerel halkn turizm srecine katlm (Mitchell, 1998; Mitchell ve Reid, 2001)


26

ekil 2. Bozcaadann corafi konumu (Kaptan Ayhan, 2007).

BOZCAADA HALKININ TURZM VEEVRE BLNC ZERNE

BR ARATIRMA

A. Celil AKICI,a Murat AKSUba Mersin niversitesi Turizm letmecilii ve Otelcilik YO.

b anakkale Onsekiz Mart ni., Gkeada MYO.

ZETBir blgede turizmin gelimesi, evre konusundaki bilin dzeyi ile dorudan ilintilidir.Bozcaadada halkn turizm ve evre bilinci zerine, 2008 yl Mays-Haziran aylarndakolayda rnekleme ile 161 kii zerinde bir aratrma yaplmtr. Turizme kar geneldeolumlu tutum sergilendii ve katlmclarn %90nn turizmin daha da gelitirilmesiniarzu ettii tespit edilmitir. Turizme dnk olumlu tutumlara karn, enerji tasarrufu,evresel zen ve evreci tketim dnda, greceli olarak evreci trafik, su tketim ve evrecipolitika bilin seviyelerinin dk olduu belirlenmitir. evreci politikalar konusundakibilin eksikliinin, yaanan evre sorunlarnn temeli olmas nedeniyle, Bozcaada halknaevre bilinci konusunda yaygn eitimlerin verilmesi gerektii nerilmektedir.Anahtar kelimeler: Bozcaada, Turizm bilinci, evre bilinci

ABSTRACTTourism development in a region is directly related to the level of environmentalconsciousness. A survey research based on convenience sampling, covering 161 people, ontourism and environmental consciousness of Bozcaada people has been conducted duringMay-June of 2008. According to the survey results, general attitude towards tourism ispositive and %90 of respondents desire that tourism should be developed. In spite ofpositive attitude towards tourism, the level of conscious on environment-friendly traffic,water consumption and environmentalist policy is low. It is suggested that widespreadeducation on environmental consciousness should be given to Bozcaada people due to thelack of consciousness on environmentalist policies.Key words: Bozcaada, Tourism consciousness, Environmental consciousness.

GRTurizm, doal evre kullanan ve bu doal evreyi pazarlayan bir sektrdr. Doalevre ok geni bir anlam ifade etmekle birlikte dalar, glleri, denizleri, kumu,gnei, flora ve faunay, nehirleri, yamuru, kar, gneli gn says vb. gibi pek okfaktr, bu ifade iine girmektedir. Turizm blgelerinin pazarlanmasnda en nemlikonulardan biri de doal evrenin dikkate alnmasdr. Bunu dikkate almayan hibiretkinliin turizm asndan baarl olmas mmkn deildir. nk turizmin ennemli ekici gcn doal evre oluturmaktadr (Kozak 2006: 41). Bir lkeninveya blgenin doal, kltrel ve insan tarafndan oluturulan kaynaklar turizm


28

arzn oluturduu bilinmektedir. Bunun yannda, bu kaynaklarn bir lkenin doal,tarihsel ve kltrel zenginliinin temel esi olduu kadar, turizm endstrisi veturistler tarafndan youn biimde kullanld iin turizm kaynaklar olarak ta ifadeedilmektedir (Yarcan 1998: 7).

Bir blgede turizm faaliyetlerinin geliebilmesi, doal evre gibi cazibeunsurlarnn yan sra, halkn turizme verdii destek ile de ok yakndan ilgilidir. Buanlamda, igren turist ilikisi ve yerli turist ilikisi nemli olmaktadr. Yerel halknevreye kar yeterli ilgi gstermedii durumlarda, turistler evre zerindegsterdikleri olumlu davranlar ile yerel halk zerinde evre bilinci ve duyarlloluturma asndan dikkat ekebilmektedir. Baz turistlerin yaptklar davranlar,evre kirlilii zerinde nemli etkiler yaratabilmektedir. nk turistler gittikleriyerlerde bazen evreye kar duyarllk gstermeyebilmektedir. Bu da hem yerelhalk hem de evre zerinde olumsuz bir bask meydana getirmektedir. Ayrcaturizm iletmeleri de yatrmlarndan hzl kar elde edebilmek iin evreye gereklizeni gstermeyebilmektedir. Bu da turistik alanlarn yok olmasna, ypranmasna,deimesine veya orijinal zelliini kaybetmesine vs. neden olmaktadr (Avckurt2003: 34-37).

Turizm asndan evre faktrnn boyutu ve nemi incelendiinde, doalyaps bozulmu ve evresi kirlenmi turistik mekanlarda turistik ekiciliinazalaca net bir ekilde ortaya kmaktadr. Bu dnceden hareketle turizmalanlarnda evre sorunlarnn nemli boyutlara ulamaya balamas yerel halka,iletmelere ve turistlere evre bilinci ve duyarll zerinde byk sorumluluklaryklemektedir. Bu almada, turizm asndan gelitirmeye allan Bozcaadadayaayanlarn turizm ve evre bilinci irdelenmektedir.

TURZM VE EVRE BLNCNN NEMTurizm talebini belirli bir yreye ya da lkeye ekebilmek iin doal evreninsrdrlebilir klnmas gerekmektedir. nk doal evre turistin yer seimini vekal sresinin etkileyen en nemli belirleyicilerdendir. u ekilde ifade etmekgerekirse, ne turizm evreden vazgeebilir ne de evre turizmsiz hareket edebilir.Bu da turizmin temel kayna olan evrenin, talep zerinde gl bir etkiye sahipolduunu gstermektedir. Buna karn gerekleen turizm faaliyetleri fiziksel evrezerinde eitli ekillerde etki gstermektedir. Bu etkiler, doal ve tarihi evrenintahribat eklinde olumsuz olabilecei gibi, onlarn kazanlmasna ynelik ciddinlemlerin alnmas eklinde olumlu ynde de olabilmektedir (Kozak ve di. 2006:98). Bu derece nemli olan doal evrenin korunmas, gelitirilmesi vegzelletirilmesi turizmin varln, yani srdrlebilirliini devam ettirmesiasndan byk nem tamaktadr (Yavuz ve Zndere 2000: 325).

Turizmin nemli bir gelir kayna olduu, gnmzde pek ok lketarafndan bilinmekle birlikte, turizmin bilinli olarak kullanlmamas; doal, tarihive kltrel varlklar zerinde ar bir kirlenme yaratmakta ve hatta bu kaynaklarnyok olmasnda ok byk bir etken olmaktadr. Turizmin younlat yerlerincelendiinde karlalan evre sorunlar arasnda arlk olarak yeil alanlarn,


29

tarm ve orman alanlarnn tahribi, su kaynaklarnn kirlenmesi ve ar kalabalk yeralmaktadr. Ksacas, doal ve kltrel varlklar zerlerinde ar bir kullanmyaplarak, blgenin veya yrenin tama kapasitesinin zerine klarak yokedilmektedir. (Trkm 2008: 12).

Turizmin doal evre zerindeki etkisi, yapc ve ykc olarak ikiyeayrlmaktadr. Yapc etkiler olarak; nemli doal alanlarn korunmas, arkeolojik vetarihi yerlerin korunmas, evre kalitesinin ykseltilmesi, evre deerlerininartrlmas ve altyapnn gelitirilmesi sralanmaktadr. Ykc etkiler arasnda; sukirlilii, hava kirlilii, grlt kirlilii, grnt kirlilii, kalabalk, saha kullanmproblemi, evresel tehlikeler, arkeolojik alanlara verilen zarar ve uygunsuz atk yoketme saylmaktadr (Karaman ve Trkay 2006: 50).

Turizm faaliyetlerini evreden soyutlamak mmkn deildir. Yeryzndeyaayan insanlar ve dier canl varlklarn hemen hepsinde evrenin belirliekillerde fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkileri olduu grlmektedir.evreyi oluturan canl eler; insanlar, bitki rts, hayvan topluluu vemikroorganizmalardr. Cansz eler ise iklim, hava, su ve yer yuvarlannyapsdr. Bu iki eler grubu birbiriyle etkileim halinde olup; cansz elercanllarn btn hareketlerini belirlemekte, canllar da canszlarn yaplar zerindeetkiler ortaya koyabilmektedir (Karaman ve Trkay 2006:19).

Turizmin ve evrenin i ie olmas, bireysel ve toplumsal bir sorumlulukolarak evre bilincinin gelitirilmesini nemli klmaktadr. evre bilinci, bireyindn ile bugn, gemile gelecei unutmakszn, hem kendisine hem de doayasaygl olabilmesi demektir. evre bilincinin dnsel, duygusal ve davransalboyutlar vardr. Dier bir deyile evre bilinci; evreyle ilgili kararlar, ilkeleri,yorumlar ieren dncelerden, bu dncelerin yaama aktarlmas olandavranlardan ve btn bunlarla ilgili olarak eitli duygulardan olumaktadr. Bu boyutun her zaman ayn oranda gelitiinden sz edilemez. rnein evre ileilgili bilgisi olup; bunu, davranlarna dntremeyen insanlar olduu gibi,evrenin kirlenmesinden endie duyup; ama onu koruma ynnde davranlarsergilemeyenler de olabilmektedir (Trkm 2008: 13).

Literatrde evre bilincine sahip kii, evre hakknda temel bilgileribulunan, evreye kar olumlu tutumlar gsteren ve evrenin korunmas ynndeevre dostu davranlar ortaya koyan birey olarak aklanmaktadr. evre bilincikavramnn geni bir kullanm alan olmasna ramen, gnmzde arlkl olarakkendisini politik alanda gstermektedir. evre bilincinde amalanan evre bilgisinesahip insanlarn evreye olan tutumlar ile evreye yararl davranlar gstermelerinisalamaktr. evre bilgisi ierisinde evreye ait sorunlar, bunlarn zm yollar ileekolojik alanlardaki gelimeler ve doa hakkndaki bilgileri kapsamaktadr. evreyeynelik tutumlarda, kiilerin gsterdikleri tepkiler yani korkular, kzgnlklar, deeryarglar evre zerinde olumlu veya olumsuz tavr ve dncelerde etkiliolmaktadr. evreye yararl davranlar, evrenin korunmasnda yaplandavranlardr. Bu davranlar literatrde, evre dostu veya evreye yararldavranlar olarak gemektedir (Erten 2006: 2-3).


30

evre bilincinin ve duyarllnn gelitirilmesinde evre ile ilgili eitimprogramlar byk nem tamaktadr. Bu programlar ile, insanlarn daha salklve gvenli bir evrede nasl yaamalar gerektii retilerek, gerekli ve yeterlibilgiye sahip olmalar amalanmaktadr (zmen 2005: 331). evre bilinciningelitirilmesi ile bireysel ve siyasal boyutlarda evreye verilen zararlar nlenmiolacak, bunun sonucunda da evrenin daha srdrlebilir bir hale gelmesi salamolacaktr. Bu da evre bilinci kavramnn nemini daha arttrm olacaktr.Bylece, bu bilince sahip kiilerin evre sorunlarnn nlenmesinde daha fazla tepkigstermeleri salanacaktr. Zamanla oluan bu bilin ve gsterilen davranlar,evre ve doa zerinde oluan etkileri halkn nasl alglad, rahatszln vegsterdikleri tepkileri evre duyarll olarak tanmlamak mmkndr (Ycel vedi. 2006: 218).

evre kirlilii konusunda ilk sorumlu olarak gelimekte olan sanayi sektrgsterilmise de, bacasz endstri olarak tanmlanan turizmin de evre zerindeolumsuz etkileri olduka fazladr. Varln devam ettirebilmesi iin evre ile okyakndan ilgili olan turizm, genel olarak kaynaklarn pazarlanmas srasnda ksavadede yksek karlar peinde komakta ve bunun sonucu olarak varln borluolduu kaynaklara ar bir ekilde zarar verebilmektedir (Aslan. ve Akta 1994:43).

Turizm, dier endstriler iinde ekonomik olarak daha gzde olmasnaramen, kendisinin neden olduu evre sorunlarna kar yeterli duyarllgstermemektedir. evre, kaynaklarn turizme sunarak turizme kaynak olmazellii tarken, turizmin en nemli etkileri de evre zerinde olmaktadr. Builikinin srekliliinin devam edebilmesi iin evrenin korunmas gerektiibilincinin insanlara retilmesi gerektii ortadadr. Turizm, blgenin sahip olduuekiciliklere yani doal, tarihi ve kltrel kaynaklara baldr (Avc 2007: 494). Bukaynaklarn tahrip edilmesi, yok edilmesi turizm zerinde olumsuz etkiyaratmaktadr.

Turizm ve evre arasndaki karlkl etkileimin anlalmasndan sonra, 1980ylnda ilk uluslar aras toplantlardan biri olan Manila Turizm Zirvesi yaplmtr.Toplant sonucunda u konularda ortak karar alnmtr; doal ve kltrel evreninturizm geliimi zerindeki etkisine deinilmi, evresel deerlerin korunmasnnturizmin uzun vadeli sreklilii asndan gerekli olduu vurgulanmtr. Bununsonucunda ekonomik kalknma faaliyetlerinin evresel etkileri aratrlmayabalanm ve bu aratrmalarn ba

bozcaada 2008 sempozyum

Documents