ısem 2014 sempozyum kitabı

ISEM 2014

SEMPOZYUM KTABI

www.isem2014.com

ISEM 2014

2ND INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON

ENVIRONMENT AND MORALITY

24-26 OCT 2014

Adyaman University

Adyaman Turkey

Honorary COMMITTEE

Mahmut DEMRTA (Adyaman Governer)

Prof. Dr. M. Talha GNLL (Adiyaman University, Rector)

Assoc. Prof. Dr. Eyp DEBK (President of Cevre Foundation)

Advt. Muzaffer ZCAN (President of CEKUD)

Organizing Commitee

Prof.Dr. Ahmet PINARBAI (Chair)

Assoc. Prof. Dr. Naci ALAR (Co-Chair)

Prof. Dr. Hr Mahmut YCER

Prof. Dr. Murat PALA

Prof.Dr. Mehmet SARIBIYIK

Prof. Dr. Bedri GENCER

Assist. Prof. Dr. Hakan ASLAN

Assist. Prof. Dr. zer UYGUN

Assoc. Prof. Dr. Eyp DEBK

Dr. Hseyin BUDAK

I

SCIENTIFIC COMMITTEE Dr. Abdullah SOYSAL (Kahramanmaras Sutcu Imam University, Turkey) Dr. Ahmet ALP (Sakarya University, Turkey) Dr. Ahmet DEMR (Yildiz Technical University, Turkey) Dr. Ahmet Zafer TEL (Adiyaman University, Turkey) Dr. Alfina SIBGATULLINA (Russian Academy of Sciences, Russia) Dr. Ali ATA (Gebze Institute Of Technology, Turkey) Dr. Ali Caglar CAKMAK (Karabuk University, Turkey) Dr. Almaz Ulvi BINNATOVA (Azerbaijan National Academy of Sciences) Dr. Aysel Alkan UCKUN (Adiyaman University, Turkey) Dr. Bakhtiyor KARIMOV (Inst. of Plant & Animal World Genetic Resources, Uzbekistan) Dr. Bekir KAYACAN (Duzce University, Turkey) Dr. Benjamin HALE (University of Colorado, USA) Dr. Beytullah EREN (Sakarya University, Turkey) Dr. Bilal DELISER (Gumushane University, Turkey) Dr. Bilal KUSPINAR (Necmettin Erbakan University, Turkey) Dr. Bilal SAMBUR (Yildirim Beyazt University, Turkey) Dr. C. Zehra KOROGLU (Gumushane University, Turkey) Dr. Cihan OKUYUCU (Suleymansah University, Turkey) Dr. Cumali KINACI (Istanbul Technical University, Turkey) Dr. Dale JAMIESON (New York University, USA) Dr. Dietmar MIETH (Universitt Erfurt, Germany) Dr. Erdinc AHATLI (Sakarya University, Turkey) Dr. Erol ARCAKLIOGLU (Karabuk University, Turkey) Dr. Ertan ARSLANKAYA (Yildiz Technical University, Turkey) Dr. Evangelos GIDARAKOS (Technical University of Crete, Greece) Dr. Fazlun KHALID (Islamic Foundation for Ecology and Environ. Sci., UK) Dr. Ferit YUSUPOV (Kazan Federal University, Tataristan) Dr. Harun TRKMENLER (Adiyaman University, Turkey) Dr. Ibrahim DEMIR (Istanbul Technical University, Turkey) Dr. Ibrahim OZDEMIR (Gaziantep University, Turkey) Dr. Ismail KOYUNCU (Istanbul Technical University, Turkey) Dr. Ismail TORZ (Istanbul Technical University, Turkey) Dr. Izzet ZTRK (Istanbul Technical University, Turkey) Dr. zzetullah NUREDDNOV (Uzbekistan Academy of Sciences) Dr. Jame SCHAEFER (Marquette University, USA) Dr. John MUTTER (Columbia University, USA) Dr. Kadir OZKOSE (Gaziosmanpasa University, Turkey) Dr. Lisa SIDERIS (Indiana University, USA) Dr. M. Doan KARACOKUN (Kilis 7 Aralk University, Turkey) Dr. Mawil Izzi DIEN (University of Wales, UK) Dr. Mehmet Emin AYDIN (Necmettin Erbakan University, Konya)

II ISEM2014

Dr. Meral Topcu SULAK (Karabuk University, Turkey) Dr. Mufeed BATARSEH (Abu Dhabi Polytechnic, UAE) Dr. Mufit BAHADIR (Technical University of Braunchweig, Germany) Dr. Mustafa SEKKELI (Kahramanmaras Sutcu Imam University, Turkey) Dr. Nadirhan HASANOV (Fatih University, Turkey) Dr. Necdet YILMAZ (MEC Research and Training Center, Turkey) Dr. Nedim VARDAR (Universidad Interamericana de Puerto Rico, Puerto Rico) Dr. Noor MOHAMMAD (The National University Of Malaysia, Malaysia) Dr. Osman BAKAR (Universiti Brunei Darussalam, Brunei Darussalam) Dr. Qilin LEE (Rice University, USA) Dr. Richard FOLTZ (Concordia University, Canada) Dr. S. Parvez MANZOOR (Swedish Writer, Swedish) Dr. Seyyed Hossein NASR (George Washington University, USA) Dr. Sherzodhon Yu. MAHMODOV (Academy of Sciences of The Republic of Uzbekistan The Institute of History) Dr. Talip ALP (Yalova University, Turkey) Dr. Tanju KARANFIL (Clemson University, USA) Dr. Teoman DURALI (Krklareli University, Turkey) Dr. Timothy G. ELLIS (Iowa State University, USA) Dr. Turgay DERE (Adiyaman University, Turkey) Dr. Yavuz DEMIRCI (Adyaman University, Turkey) Dr. Ziyadulla YUSUPOV (Tashkent State Technical University, Uzbekistan)

III ISEM2014

OVERVIEW OF THE SEMPOSIUM PROGRAM

24 October 2014Friday 08:30 09:30 Registration

09:30 10:30 Welcome and Introduction

10:30 11:20 Keynote Speaker 1

11:20 11:45 Symposium Photo Session& Coffee Break 11:45 14:00 Lunch

14:00 14:50 Keynote Speaker II 14:50 15:00 Coffee Break

15:00 16:30 1. Parallel Session 16:30 16:40 Coffee Break

16:40 18:30 2. Parallel Session

19:30 22:00 Symposium Dinner

25 October 2014 Saturday 09:00 - 10:30 3. Parallel Session

10:30 10:50 Coffee Break

10:50 11:40 Keynote Speaker III 11:40 13:00 Lunch

13:00 - 14:30 4. Parallel Session





26 October 2014Sunday

City Tour

IV ISEM2014

24 OCT 2014 FRIDAY

08:30 09:30 Registration 09:30 10:30 Welcome and Introduction

10:30 11:20

Keynote Speaker

Prof. Dr. Talip ALP (Conference Hall in Rectorate Building)

11:20 11:45 Symposium Photo Session& Coffee Break

11:45 14:00 Lunch

14:00 14:50

Keynote Speaker II

Prof. Dr. Dr. Zuhdija Adilovic (Salon 1 in Building B)


Oct 24 1. Paralel Session in Building B 15:00 - 16:30 Salon 1 Paper Title Authors

Cha

irm

an

Yah

ya C

AN

Yeralt Suyu Kirlilii almalarnda Drastic Ynteminin Kullanm

Mustafa Yazc, Mustafa Deirmenci, Onur Szdoru ,

Tekstil Sektrnde Su Kullanm ve Atk Su Ynetimi Yahya Can,

Atk Sulardan Azot Gideriminde Ksmi Nitrifikasyon-Anammox Srelerinin Uygulanmas

Ayben Polat, Mustafa ztrk, kr Aslan ,

eitli Adsorbentler Kullanlarak Flumequinin (Antibiyotik tr) Atk Sulardan Adsorbsiyon Yntemiyle Giderilmesi

Tamer Uzun

Ara Ykamann Su ve evresel Kirlilik zerine Etkileri Murat etin

evre Sorunlar ve Jeofizik Mhendisliindeki Yeri Mcella Canbay

V ISEM2014


Cha

irm

an

Eln

ura

KO

RC

HU

EV

A

Using natural and modified zeolites for removal of manganese and arsenic in drinking water

Ayten Ates, nci zkan

Modification of natural zeolite by treatment with NaOH for manganese removal in drinking water

Ayten Ates, Gken Akgl, Ugur Sava Topu

Investigation of color and COD removal from textile wastewaters by selected coagulation agent

Sebahat eker, Rven Guliyev

Importance Of Wetlands For Water Quality And A Case Study Of Efteni Wetland-Turkey As A Good Example

Ahmet Celebi, Beytullah Eren

Using of Combination of Alternative Treatment Processes with Electrocoagulation Process for Treatment of Textile Wastewater

Zinnur Yilmaz, Fuat zyonar, Bnyamin Karagzolu

VI ISEM2014


Cha

irm

an

Nec

met

tin E

RG

L

Kurn- Kerimde evre Bilinci Mustafa Gven

Kurana Gre evre Bilinci Osman Kaya

Tasavvufta evre Algs Necmettin Ergl

Mutasavvflarn Bak Asyla evre Hseyin Budak

evre Eitiminde Ayet ve Hadislerle Desteklenmi Rehber Materyal Gelitirme almas

Haci Ali Aygn, Kevser Herdem

Dinlerin evre Duyarll ve eitli Ynleriyle Assisi Deklarasyonu Ali Kuzudili

VII ISEM2014


Cha

irm

an

Hr

Mah

mut

Y

CE

R

nsan ve Esfele Safilin Mehmet akl

evre Ahlk Ve Eitim: evre Kirlilii Mi, Bilin Kirlenmesi Mi? Huriye Mart

Modern ada Yaanan Ahlk Krizinde evre Gvenlii

Menderes Alpkutlu

Tatar Nesrinde evre ve Ahlak likisi Ramilya Yarullina Yldrm

evreden insann kimyasna dokunular Ynusun iirinde, ansr- erba'ann insandaki ahlak iz dmleri

Murat Ayar

Mustafa Kutlunun Hikyelerinde Modernizm ve Bunalm Balamnda evre likilerinin ncelenmesi

Necla Da

VIII ISEM2014


Cha

irm

an

Mur

at P

AL

A

Trkiyede Kat Atk Ynetimi: Dn, Bugn Ve Yarn

Berkan Demiral, Hakan Evin

Kaliteli Bir Yaam Alan iin Trkiye ve AB'de Uygulanan evre Politikalar Murat Ayan

Yaam Dngs Deerlendirmesi Ve Uygulamalarnn evre Kalitesi Ynetimine Etkileri

Habibe Elif Glen, Gamze Koyuncu Trkay, Ezgi Bezirhan Arikan

evresel Kalite Ynetim Sistemlerin Bir Konusu Olarak Mavi Bayrak Projesi ve Halite Uygulanmasna Ynelik Bir alma

Murat Ayan

Ham veya lenmi Atklardan Kirletici Tanmnn Tespiti: ztleme Testleri

M. Talha Gnll, Kamil B. Varnca

Tketim Toplumu ve evre Bilinci Balamnda Yeni Bir Toplumsal Yap Analizi Denemesi

Adem Efe, Mcahit Aydemir

16:30 16:45 COFFEE BREAK

IX ISEM2014

Oct 24 2. Paralel Session in Building B 16:45-18:30 Salon 1 Paper Title Authors

Cha

irm

an

Roy

Van

EIJ

SDE

N

Decreasing Environmental Impact of new Projects, National and International Perspective through Case Studies

Roy Van Eijsden

Smart Grid and Environmental Protection

Khakim Muratov, Ziyodulla Yusupov, Jurabek Izzatillaev,

Biological Hydrogen Production Methods Engin Grtekin

Environmental Aspects of Using Alternative Fuels in Diesel Engines ehmus Altun ,

Biomass conversion processes Yasin Ozay, Hasan Ates, Fadime Taner

naat Sektrnde evresel Kayglara zm nerileri: Srdrlebilirlik ve Yeil Binalar

mer Faruk Tekin, Musa Eit, Kamil B. Varnca

X ISEM2014


Cha

irm

an

Meh

met

SA

RIB

IYIK

Malatya linde Oluan Evsel Kat Atklardaki Enerji Potansiyeli

Rasim Behet, Cumali lkl, Faruk Oral,

Toplam Kalite Ynetiminin evresel Kalite Maliyetleri ve Boluklar zerindeki Etkisi

Murat Ayan, Suat Akn, Levent Vurgun

evre Ynetim Sistemi Kapsamnda Kalite Maliyetlerinin evresel Boyutu ve evrenin Korunmasna Ynelik nlemler

Murat Ayan

AB Uyum Srecinde Trkiye'de Elektronik Atklarn Ynetimi

Ahmet Nur, Kamil B. Varnca

Endstriyel Kat Atk Ynetimine Genel Bir Bak

Beste Yaln elik, Kazm Onur Demirarslan

Investigation of Sustainable Solar Power management along with its applications and economy in rural areas

Ahmet Celebi, Namik Ak,

Meslek Yksekokullarnda Nitelikli gc Yetitirmek iin 3+1 Eitim Modeli ve Yansmalar

Mehmet Sarbyk, Sinan Serdar zkan

XI ISEM2014

Oct24 2. Paralel Session in Building B 16:45-18:30 Salon 3 Paper Title Authors

Cha

irm

an

Ale

v M

UT

LU

AD Tip Fakltesi Elektrik Enerjisinin Rzgar-Fotovoltaik Hibrid G Sisteminden Karilanmasi Ve evresel Etkileri

Kvan Baaran, Numan Sabit etin

Ekoloji ve zbekistan'da alternatif enerji konular

Izzatillo Nuritdinov

12ye 5 Kala: Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn nemi ve Gelecei

Samet Zenginolu

Global Ekolojik Sorunlarn rdelenmesi

Kazm Onur Demirarslan, Beste Yaln elik

PI Kontrolr le Rzgr Trbininin Hatve Asnn Kontrol

Zafer Civelek, Erturul am, Murat Ly, Necaattin Bar

Yol Arkada: A Carpooling Application for Turkish-speaking Android Smartphone Users

Ali Ilhan, Alev Mutlu

Burr Dalm Kullanlarak Rzgar Enerjisi Potansiyeli Tahmini

Ilker Mert, Cuma Karaku

XII ISEM2014


Cha

irm

an

sm

ail D

EM

IR

Tekstil Atksularnn Batk Fungal Biyoreaktrde Artlabilirlii ve Su Geri kazanm

Ece mm Deveci, Nadir Dizge

Fenol Ve Fenol Trevi Bileiklerin Biyolojik Paralanabilirlii

Ece mm Deveci

Mermer tozu sspansiyonunun FLOC 27AS ile bulanklnn giderilmesi Selma Duzyol

Floklasyon yntemi ile askdaki ince dolomit tanelerinin keltilmesi Selma Duzyol

Mermer Tozunun Gazbeton retiminde Geri Dnm Malzemesi Olarak Kullanlabilrilinin Aratrlmas

smail Demir

Endstriyel Kat Atklar ve Geri Kazanm Ergun Pehlivan, Mustafa Yazc, Gkce Guner

Biyosorpsiyon Yntemi ile Cu+2 Gideriminde Aktivasyon lemi ve Ortam pHsnn Giderim Verimine Etkisi

Sayiter Yldz, Turgay Dere, Mehmet Cekim

XIII ISEM2014


Cha

irm

an

Abd

ulla

h SO

YSA

L

Tarihi Mekanlarda Kentsel Dnm Uygulamalar ve evre zerine Etkileri

zzzet Degirmenci

Krsal Turizm: Srdrlebilir Bir evre Koruma in Bir Model nerisi H. Yusuf Gngr

Kentsel Dnm ile Deien mar Anlaynn Yaratt Sorunlar: Mlkszletirme, Yeil Alanlara Ynelik Bask, evre Dman ehirler

Aziz Cumhur Kocalar

Cittaslow Hareketi ve Tarihsel Kentler zlem Atalan

Trkiye'de evre Mhendislii Eitimi Meltem Sarioglu Cebeci, Zinnur Ylmaz

Salk Sektrnde evre Duyarll: Yeil Hastane Uygulamalar zelinde Bir Deerlendirme

Abdullah Soysal

Trkiyede Yeil Liman Kavram ve Yasal erevesi

Alpaslan Ate, Mustafa Akn

19:30 21.00 Symposium Dinner

XIV ISEM2014

25 OCT 2014 SATURDAY


Cha

irm

an

Hal

it D

EM

IR

Serbest Oksijen Radikallerin evresel nemi Halit Demir

la Atklar in Sre Tasarm Aye Bayrak, Bahar zyrk

Nanomalzemelerin Toksikolojik Etkileri lker Asl Gler, Eliza Tunel, Mehtap Eran

Van li Deprem ncesi Ve Sonras Tbbi Atklar Kontrol Ynetimi Hlya Kaplan

Tbbi Atklarn Buhar le Sterilizasyonu ve Bitlis rnei

Faruk Oral, Rasim Behet

Salk Kurulularndan Kaynaklanan Atklarn Bertaraf Edilmesi ve Su Kirlilii

Sedat Ylmaz, Abdullah Arpac

XV ISEM2014


Cha

irm

an

Sher

zodh

on M

AH

MU

DO

V

Environmental Impacts of Airports: A Research on The Istanbul 3rd Airport

Metin Bayrakdar, Vildan Durmaz

Ambient Air Quality Assessment and Management in Batumi

Guguli Dumbadze-Zakaradze, Nino Lomtatidze, Nani Gvarishvili ,

Comparison of PM10 and SO2 Concentrations in the Cities Located at the Mediterranean Coast of Turkey

Gray Doan, Ahmet Tepe, idem Moral,

Investigation of the Influence of Meteorological Parameters on PM10 Levels in Antalya Turkey

Ahmet Mustafa Tepe, Gray Doan, idem Moral ,

Effects of Biodesulfurization by bacterial cell of crude oil to reduce air pollution and the environment

Elham Karimi, Fatemeh Yazdian, Behnam Rasekh, Ashrafolsadat Hatamian, Abbas Akhavan Sepahy

Genetic diversity of Abies numidica De Lannoy in plantation

Hachi-Illoul Malika, Derridj Arezki, Fady Bruno

XVI ISEM2014


Cha

irm

an

Nic

olet

a A

nca

SUT

AN

Moral issues in textile production Sema Palamutcu,

The Xrf Value And Surface Area Changes Of The Actvated And Calsned Clnoptlolte Mneral

Cemil rgev, Sinan Serdar zkan

Design of Pure water and work production equipment operating with solar power

Yasemin zdemir, Taner Torul,

Application of Tlboa Algorithm For Environmental-Friendly Power Flow Studies

Mehmet Gucuyetmez, Erturul am, Murat Ly, Necaattin Bar,

An evaluation of toxicity effect on flocculants usage in environmental aspects

Selma Duzyol

Treatment of Olive Mill Wastewater with Membrane Systems

Hasan Ate, Yasin zay, Fadime Taner

XVII ISEM2014


Cha

irm

an

Mur

at A

YA

N

Trkiyede evre politikalarnn geliiminin evresel etki deerlemesi ynetmelii zerinden deerlendirilmesi

Berkan Demiral, Hakan Evin

Bir evre Problemi Olarak Deer Erozyonu: Yabanclama Ve Deersizleme Balamnda nsan-evre likisi

Nejdet Durak, Muhammet rat

Kuzey Kbrsta evre Olgusunun Hukuksal Mevzuattaki Yeri Ve Deiim Sreci

Altay Frat, Askin Kiraz

Trkiyede Kresellemenin evre Hukukuna Yansmalar: stn Kamu Yarar, zelletirme, Metalatrma, evreyi Kirletme, Yaam, evre ve Doal Haklarn hlali

Aziz Cumhur Kocalar

Deniz Haydutluu Sonucunda Oluan evresel ve Ekonomik Dsallklar: Somali rnei

Murat Ayan

Deniz Haydutluu Sonucu Oluan ve Oluabilecek Denizel Alanlarda ki evre Kirlenmesi

Murat Ayan


10:50 11:40

Keynote Speaker III Prof. Dr. Zehrudin Osmanovic

(Salon 1 in Building B)

11:40 13:00 Lunch

XVIII ISEM2014


Cha

irm

an

Can

an C

EN

GIZ

Planlama Srecine Grsel Peyzaj Analizi ile Etik Yaklam: Amasra rnei

Deniz elik, Sebahat Aksz

Kentsel Kimlik gelerinin Kentsel Tasarm ve Kent maj Asndan Deerlendirilmesi: Amasra rnei, Trkiye

Canan Cengiz, Pelin Keeciolu,

Kentsel evre Kapsamnda Yeil at ve Cephelerin Deerlendirilmesi

Zerrin St, Damla enol ,

Kentsel Dnmn Kent Peyzajina Etkisi: Sulukule rnei

Nilfer Kart Akta, Muhibe Asl Alp,

Afet adrlarnn evresel artlardan Geirgenlik ve Yanmaya Kar yiletirilmesi

Sabih Oval, Kamil B. Varnca

Harekete Duyarl Kablosuz Haberlemeli Akll Oda Spreyi

Burak Demir, evket enol, Levent Seyfi


Cha

irm

an

Muj

kan

ME

MM

ED

ZA

DE

Towards an Eco-Ethics in Literature: Ecocritical Reading of "The Terminal Beach"

Aye iftciba,

Study of Ethics and Attitude in Regard to Environment among Iranian Medical Students

Ali Hamidian, Samaneh Hamidian

Reviwe of Holly Qur'an's Sources about Environment Protection

Mehdi Zarabi, Zahra Khamseh ,

Relationship between Legacy of Islamic Hadith and Biodiversity

Mohsen Nouraei, Maryam Amouei,

A Pilot Study on Muslims rural women's empowerment for protecting environment in Iran

Zahra Khamseh, Mehdi Zarrabi,

Crss Of Values: Changng Sprtualty And Envronmental Conscousness Fatma akmak

XIX ISEM2014


Cha

irm

an

Adn

an L

IHIC

Lubrication fluids and regulations to reduce their hazardous effects on environment

Ozlem Salman

Sequencing Batch Reactor Engin Grtekin

Sequencing Batch Reactor in Indusrial Wastewater Treatment: A Review Engin Grtekin

Application Of Electrooxidation Process For Treating Leachate

Ceyhun Akarsu, Fadime Taner, Azize Ayol

The Mechanism and Affecting Factors of Nitrous Oxide Emission in Wastewater Treatment

Engin Grtekin

Dye Removal Potential of Red Pine Cone from Synthetic Wastewater under Optimized Conditions

Fatih Deniz

XX ISEM2014


Cha

irm

an

Ekr

em M

UT

LU

Yldz Gleti (Sivas)nin Su Kalitesinin ncelenmesi

Ekrem Mutlu, Rahmi Can zdemir , Telat Yanik, Nicoleta Anca Sutan, Adem Yavuz Snmez

Art ay Havzas rneinde Bir Ynetim Stratejisi Olarak Mikro Havzalarn Belirlenmesi

Pnar Bollukcu, Sebahat Aksz

Glba Glleri Sulak Alan Ekosistemi Ynetim Plan Projesi Ve Uygulama Sonular

Mehmet Grbz, Murat Karabulut

Byk Menderes Havzas, Bafa Gl Ve evresine Ynelik evresel Risklerin Analizi Ve Mekansal Etkilerinin Deerlendirilmesi

Aziz Cumhur Kocalar

Konya Ovas Baz Tuzlu Alanlarna Ait Arbuskler Mikorizal Fungus Sporlarnn Dalmlar

Emel Karaarslan

Farkl Alan Kullanmnn Topraktaki Azot Mineralleme Potansiyeli zerine Etkileri (Artvin-Sainka-Trkiye)

Mehmet Cneyt nver, Ahmet Zafer Tel

XXI ISEM2014


Cha

irm

an

Ey

p D

EB

K

Uucu Organik Bileiklerin Yap Malzemelerindeki Difzyon ve Adsorpsiyonunun Dinamik Metotla ncelenmesi

Mehmet Kalender, akir Ylmaz, Cevdet Akosman

Uucu Kl Esasl Geopolimer Pasta Basn Dayanm zelliklerine Na2SiO3/NaOH Orannn Etkisi

Gkhan Grhan, Gkhan Krkl, Samet Girgin

Yapay Sinir A Modeli kullanlarak leri Biyolojik Atksu Artma Tesislerinde k Kimyasal Oksijen htiyac konsantrasyonlarnn Tahmini

Harun Trkmenler, Murat Pala, Ruen Can

Sulu Ortamlardan Modifiye am Kozala Kullanlarak Boyar Madde Giderilmesi

Mehmet Kalender, Yavuz Demirci

me Sularnda Arsenik Kirlenmesi Mustafa ztrk, Ayben Polat, kr Aslan

Kapasitif Deiyonizasyon Prosesinin Verimliliine Etki Eden Parametrelerin Belirlenmesi

Halil .Uzun, Fatih Ilhan, Eyp Debik, Yaar Avar


XXII ISEM2014


Cha

irm

an

Baa

k Bu

rcu

UZ

UN

Kat Atklarn Kontrol ve evresel Etkileri

Ertan Bol, Kurban Onturk, Mustafa Ozsagir

Atk Ekonomisi ve Elektronik Atklarn Deerlendirilmesinin nemi

Faruk Yaren, Fatih Taskin, Ahmet Alp, zer Uygun

Atk Aklerin Toplanmas in Matematiksel Bir Modelin Gelitirilmesi

Fethullah Aydodu, Bahar zyrk

Tekstil Kat Atklarnn eitli Deerlendirme Yntemleri

brahim gl, Ufuk Elibyk, Melik Ziya Yakut

Atk Lastiklerin Katalitik Pirolizi zerine Bir nceleme

Baak Burcu Uzun, Elif Yaman

Islah ve Bertaraf Yntemi Olarak Katlatrma/Kararllatrma lemleri

Kamil B. Varnca, M. Talha Gnll

XXIII ISEM2014


Cha

irm

an

Hs

eyin

KU

RT

Meyve Suyu Konsantresi letmesi Kat Atklarndan Biyogaz retim Veriminin Aratrlmas

Habibe Elif Glen, Halil Kumbur, Nadir Dizge

Kara Alminyum Crufundan Alminyum Metali ve Deoksidasyon-Cruf ktrc (Flaks) Eldesi

Mustafa Akil, Nedim Szbir, Hasan Okuyucu

Kat Atk Ynetimi Kapsamnda Beyaz Bayburt Tann Zemin Stabilizasyonunda Kullanlmas

Fatih Ylmaz, Hakan Alper Kamilolu, Erol adolu

Mermer Tozu Katkl Kendiliinden Yerleen Betonlarn Taze ve Mekanik zelliklerinin ncelenmesi

Ahmet Raif Boa, Gkhan Krkl, Ali Ergn

Hava Boluklu D Duvar Konstrksiyonunun evre Kirlilii zerine Etkisi

Hseyin Kurt

Atk Strafor Malzemelerinin Organik Topran Basn Dayanmna Etkisinin ncelenmesi

Musa Eit, mer Faruk Tekin, Kamil B. Varnca

XXIV ISEM2014


Cha

irm

an

Eln

ura

KO

RC

HU

EV

A

Green Marketing in Textile and Clothing Sector: Turkish Case

Turan Atlgan, Seher Kanat

The Effect of Composted Bioplastic on Seed Germination, Chlorophyll Content, and Antioxidative Enzyme of Wheat Plant

Z.Grkem Doarolu, Ezgi Bezirhan

Synthess Of Ceo2-Coated Tio2 Mcropartcles And Photocatalytc Degradaton Of Methylene Blue

Ali mran Vaizogullar, Mustafa Tamer Uzun

Determination of Total Phenolic Compounds and Total Antioxidant Capacity on Different Types of Figs

Serdal t

Factors Affecting Enhanced Biological Phosphorus Removal Engin Grtekin

Phosphorus Recovery in Sustainability Frame Engin Grtekin

XXV ISEM2014


Cha

irm

an

Hs

eyin

AK

Y

Z

Hz. Peygamberin Snnetinde evre Duyarll: Ahlk Bir rneklik Osman Oruhan

Ot, Su Ve Ate Ortak Deerlerimizdir (Bir Hadisin Gncel Ve Evrensel Deeri Balaminda)

Hseyin Akyz

Daha Gvenli Bir evre Oluturmada Ahlakn Etkisi

Mehmet Murat Payam

slamda evre Ahlaknn ve Hukukunun Genel Esaslar Recep zdemir

evre Ahlak ve Sorumluluk Bilinci Ruen Can

Gzel Ahlakdan evre Ahlakna Turgay Dere


Cha

irm

an

Feri

da H

icra

n V

EL

IYE

VA

Tbit Tsvirlri Qaraba Bayatilarinin Mayasinda

Ferida Hicran Veliyeva

Musiqili - Estetik Trbiynin Rolu Mujkan Memmedzade M.hriyarin Heydrbabaya Salam Poemasinda Tbit Lvhlri

Almaz Ulvi Binnatova

Hoca Ahmed Yesevi Hikmetlerinde Ahlak Konusu

Nodirkhon Khasanov

zbekistanda evre Siyaseti Sherzodhon MAHMUDOV Eko-mladi ve Bosnada ekolojik yaklasmlar Adnan Lihic

XXVI ISEM2014


Cha

irm

an

Tur

an A

TIL

GA

N

New Cooling Technology Magnetic Cooling and Magnetocaloric Properties of La0.85Ag0.15MnO3 and (La0.8Pr0.2)0.85Ag0.15MnO3 Compounds

Ali Osman Aya, Ahmet Ekicibil,

Temperature Effect On The Load Of The Panel To Be Controlled By The PI For Utility Independent PV Systems

Gksu Grel, Erturul am, smail H. Alta

The Planning and Design Alternative Focused Clean Energy In Terms of Quality Living Environment

Nurhan Koan

Usng Fve-R Analyss For Sustanable Supply Chan Management In Clothng Sector

Pelin Ofluoglu, Turan Atlgan

Environment Friendly Energy Production and Management via Distributed Architecture

M Akcay, B Akcay

Carrying Capacity, Effective Approach toward Environment Sustainable Development

Ali Hamidian, Mohammad Jafari

XXVII ISEM2014


Cha

irm

an

Ahm

et A

LP

Kurakln Tanm ve evreye Etkisi Mehmet Dikici

Kuran Kaynakl evre Algsnn Pratie Dntrlememesinin rdelenmesi Sleyman Kaya

Bir birey evre iin ne yapabilir? Gnseli Naymansoy evre Sorunlarna Alternatif Bir zm Arac Olarak Yksekretimde evre Eitimi

Abdullah Karata

Kadnlarn evre Korumaya Ynelik Mevcut Bilgi ve Tutumlarnn Saptanmas(Afyonkarahisar li rnei)

Dudu elik, Hacer Tor, Ozan zkaya

Hurda Geri Dnm Ekonomisi Ve Yapay Zeka Kullanm Alanlar

Fatih Taskin, Ozer Uygun, Ahmet Alp, Faruk Yaren

XXVIII ISEM2014


Cha

irm

an

Sela

hatt

in G

LT

EKIN

Motorlu aralar ve evre kirlilii Beste Yalin elik, Adem elik

Otoyol aralardan kaynaklanan evre kirlilii ve Sapanca glne etkileri

Abdullah Uzun, Rstem Kele, brahim Bal

Afin-Elbistan Termik Santrallerinin evresel Etkilerinin Mesafe Tabanl Alg Analizi

Mehmet Grbz, Yeliz zdemir

Adanada Kent inden Geen Otoyolun evreye Etkilerinin Belirlenmesi Ve Azaltc nlemlerin Aratrlmas le lgili Tbitak Projesi

Muzaffer Ycel, Zerrin St, Deniz olakkadolu

Turizmin Kltrel Peyzaj Bileenleri ve Krsal Kimlik zerine Etkisi: Nallhan-Beydili Ky rnei

Gizem Cengiz Gke, Sebahat Aiksz

stanbul'da Rayl Sistemlerde evresel Grltnn ve Titreimin ncelenmesi

Veysel Arl, Ragp Sevm

Fossil Fuels And Their Effects On Environment, Global Warming And Climate Changes

Selahattin Gltekin,

XXIX ISEM2014


Cha

irm

an

Tah

ir A

YA

TA

Tme To Boplastcs Ezgi Bezirhan Arikan, H. Duygu Ozsoy

Utilization of marble tailings in some industries for environmental awareness

Cem Sensogut, Selma Duzyol

The Effects of Turkish Clothing Consumers Environmental Awareness on Buying Behavior

Seher Kanat, Turan Atlgan, Pelin Ofluolu

Sustainable solid waste management system (production renewable energy)

Nada Khaleefah Alrikabi, Suaad Jaber Al Wailly

Analyss On The Yearly Dstrbuton Of Solid Waste Potental In Srt Dstrct Nilgn Onursal

Effect Of Green Roof Systems On The Temperature Decrease Of Roofs Wth Artfcal Neural Networks anlurfa Example

Tahir Ayata, Doan Erdemir

Architectural Conservation and Environment Hamdi Ergl

XXX ISEM2014

Foreword The 2nd International Symposium on Environment and Morality, ISEM2014, organised by Adiyaman University, Academic Platform, the Association for Solidarity of Environmental Organization (CEKUD ) and the Environment Foundation was held at Adiyaman University, October 24-26, 2014

First of all, we express our utmost gratitude to the Rector of Adiyaman University, Prof.Dr. M.Talha GONULLU, for his patronage and support to organize this international event. In the same spirit, we also express our thanks to the Governor of Adiyaman, Mr. Mahmut DEMRTAS, Turkish Cooperation and Coordination Agency and ISTAC for their sponsorship and instruments for the completion of this symposium in a most successful way.

We strongly hope that this symposium, ISEM2014, provides a unique atmosphere for the academicians world-wide to share and discuss the holistic methods of the current interdisciplinary scientific activities so that a strong cooperation among the universities and scientists is achieved on the international level of engineering related to environment. This symposium is also thought to be an excellent opportunity to create a reliable interpretation of scientific findings by examining the different dimensions and aspects of the fields of both engineering and social sciences within the framework of the scientific methods.

We express our special thanks to world-wide well known keynote speakers for their kind acceptance to be part of the symposium, Prof. Dr. Talip Alp, Member of The Scientific And Technological Research Council of Turkey, Prof. Dr. Zehrudin Osmanovic, University of Tuzla, Department of Chemical Engineering and Prof. Dr. Zuhdija Adilovic, Member of the World Union of Muslim Scholars Based in Doha

The total number of full papers submitted was 180 from 11 different countries. The ISEM2014 Program Committee has organised an exciting program that includes 28 sessions on the Engineering, Social and Religious themes. While engineering themes ranged from Solid Waste and Management to Engineering Applications in Terms of Environment and Morality, social themes covered the topics from Environmental Morality to Environmentally Responsible Education. The topics, like Environment in the Context of Religious and Moral Education and Environmental Perspectives in Religious Fundamental Resources were discussed under the religious themes.

The Proceedings consist only of papers that have not previously been published. All papers have undergone a detailed peer-review process and were selected based on rigorous standards. The papers were presented by the authors or co-authors and discussed in highly interactive sessions.

Assoc. Prof. Dr. Naci ALAR

On behalf of the Organizing Committee ISEM2014 Symposium Co-Chair 1

*Yazmadan Sorumlu Yazar: Adres: EKD Fevzipaa Caddesi Knalzade Sokak Ilgaz Apt. No: 7/2 34080Fatih stanbul TRKYE. E-mail:[email protected], Tel: 0212 621 77 00 (pbx), Fax: 0212 631 32 69

Kurakln Tanm ve evreye Etkisi

1Mehmet Dikici 1naat Yksek Mhendisi, EKD Ynetim Kurulu yesi, stanbul Trkiye

zet:

Bir blgenin nem miktarndaki geici dengesizliin o blgedeki su ktl ile ilikisi olarak tanmlanr. Kuraklk tabii bir iklim hadisesidir ve herhangi bir zamanda herhangi bir yerde meydana gelebilir. Yeryznde 31 eit tabii afet olup, kuraklk bunlarn ilk srasnda yer almaktadr. lkemizde kuraklk hep olmutur, ilk defa tanlan bir husus deildir. Ortalama 6 ylda bir orta, 18 ylda bir iddetli olmak zere meteorolojik anlamda kuraklk yaanmaktadr. Uzun sreli kuru hava, bitki, orman ve su kaynaklarnda azalmaya sebep olmaktadr. zellikle sulak alanlarda kurumalar, ormanlk alanlarda ve kuraklktan etkilenecek bitki trlerinde azalmalar ihtimal dahilindedir. Btn bu deiikliklerin iklim zerine menfi bir etkisinin olmas muhtemeldir. Kuraklk sebebiyle tarmda da verim dmekte, sulama yaplamamakta dolaysyla; rn eitliliinde ve rn miktarnda azalmaya sebep olmaktadr. Kuraklk sebebiyle suyu azalan akarsu yataklarna mdahale artar. Bunun neticesinde can ve mal kayplar zc boyutlara ulaabilir. Bu durumda havza ynetiminin nemi daha da artar.

Anahtar Kelimeler: Kuraklk, evre, Havza Ynetimi, Kuraklk Ynetimi

Abstract:

A temporary imbalance in the amount of moisture in that region is defined as the relationship between water scarcity. Drought is a natural climatic events and at any place at any time may occur. There are 31 kinds of natural disasters in the earth, drought among the first of these is located. Our country has always been drought, which is known, is not an issue for the first time. Middle average of 6 years, 18years, is experiencing a severe drought, including meteorological sense. Long-term dry air, plant, forest and water resources leads to a reduction in. In particular, the drying of wetlands, wooded areas, and drought is likely to be affected by reductions in plant species. All of these changes on the climate is likely to have a negative effect. Declining yields due to drought in agriculture, irrigation can not be done so; product diversity and leads to a decrease in the amount of product. Water due to drought in response to declining river bed increases. As a result, you can reach the size of the sad loss of life and property. In this case, further increases the importance of watershed management.

Key words: Drought, Environment, Watershed Management, Drought Management

1. Kurakln Tanm

Bir blgenin nem miktarndaki geici dengesizliin o blgedeki su ktl ile ilikisi olarak tanmlanr. Kuraklk tabii bir iklim hadisesidir ve herhangi bir zamanda herhangi bir yerde meydana gelebilir.

3

M.DKC / ISEM2014 Adyaman - TRKYE 2

Yeryznde 31 eit tabii afet olup, kuraklk bunlarn ilk srasnda yer almaktadr. lkemizde kuraklk hep olmutur, ilk defa tanlan bir husus deildir. Ortalama 6 ylda bir orta, 18 ylda bir iddetli olmak zere meteorolojik anlamda kuraklk yaanmaktadr. Kuraklk, genellikle yava geliir ve uzun bir sreklilik gsterir. Atmosferik tehlikeler iinde tahmini en zor, etkileri ok geni olandr. Kuraklk hesaplamalarnda, bir blgedeki ya ve buharlama arasndaki dengenin uzun sreli ortalamas gz nnde bulundurulmaldr. Yalarn tesirleri (ya younluu, says), yksek scaklk, iddetli rzgar ve dk nem miktar, gibi deikenler kuraklk zerinde etkili olur. Kuraklk yalnzca fiziki bir hadise veya bir tabiat olay olarak grlmemelidir. nsanlarn ve onlarn faaliyetlerinin su kaynaklarna olan ihtiyac sebebiyle toplum zerinde eitli tesirleri vardr. Uzun sreli kuru hava, bitki, orman ve su kaynaklarnda azalmaya sebep olmaktadr. Bu yzden ciddi olarak evre, ekonomi ve sosyal konularda problemler ortaya kabilir.[1]

1.1. Kuraklk eitleri temel olarak 4e ayrlr:

1.1.1. Meteorolojik kuraklk 1.1.2. Hidrolojik kuraklk 1.1.3. Tarmsal kuraklk 1.1.4. Sosyo-Ekonomik kuraklk

1.1.1. Meteorolojik kuraklk

Bir yerde, belirli bir srede ortalamaya gre yataki azalmann kriter olarak alnd kuraklktr. Meteorolojik kurakln belirlenmesinde her blgeye, hatta lkeye gre deiik istatistiksel yntemler ve ya iin farkl snr deerleri kullanlmaktadr. rnein; baz yerlerde 21 gnlk ya toplam, normali nin 1/3'nden daha az ise, ya da orada 15 gn ya olmamsa, bu durum meteorolojik kuraklk olarak deerlendirilmektedir. 1.1.2. Tarmsal kuraklk

Bitkiler ile meralar, ayrlar ve dier tarmsal iletmelerin su ihtiyalarnn karlanamamas olaydr. Bu durum, meteorolojik kurakln devam etmesi hlinde grlr. Kuraklktan en fazla etkilenen sektr, tarm sektrdr. 1.1.3. Hidrolojik kuraklk Yer st ve yer alt sularndaki azalmann l olarak alnd kuraklk olup hidrolojik adan yeterli suyun bulunmamasdr. Hidrolojik kuraklk ve iddeti, su ortamlarnn (Akarsu, gl, baraj, yer alt suyu vb.) gzlenmesi ve yaplan seviye lmleriyle tespit edilmektedir.[2]

4 ISEM2014


1.1.4. Sosyo-Ekonomik kuraklk nsanlarn sosyal ve ekonomik her trl etkinliklerini olumsuz ynde etkileyebilecek, lme kadar gtrebilecek nitelikteki gda eksikliidir. zellikle yaanan su sorunu ile retimde grlen azalmaya bal olarak yaanan ktlk, alk, bu tip kurakla rnek olarak verilebilir. Bu kuraklk tarmsal kurakln bir ekstrem tipi olup Ktlk olarak da adlandrlr. 2. Kurakln Etkisi 2.1. Tarma etkisi Kuraklk sebebiyle verim dmekte, sulama yaplamamakta dolaysyla; rn eitliliinde ve rn miktarnda azalmaya sebep olmaktadr. 2.2. me sularna etkisi me ve kullanma sularnda miktar ve kalite bakmndan skntlar beklenebilir. Su sknts ve bilhassa kurakln arka arkaya birka yl srmesi halinde mevcut barajlarn kfi gelmeyecei dnlmektedir. 2.3. Enerji retimine etkisi Hidroelektrik enerji retiminde bilindii zere suyun gcnden istifade edilmektedir. Su miktarndaki azalma hidroelektrik enerji retimini menfi olarak etkileyecektir. 2.4. evreye etkisi zellikle sulak alanlarda kurumalar, ormanlk alanlarda ve kuraklktan etkilenecek bitki trlerinde azalmalar ihtimal dahilindedir. Btn bu deiikliklerin iklim zerine menfi bir etkisinin olmas muhtemeldir. 2.5. Takn afetine etkisi Kuraklk sebebiyle suyu azalan akarsu yataklarna mdahale artar. Bunun neticesinde can ve mal kayplar zc boyutlara ulaabilir. Bu durumda takn ynetiminin nemi daha da artar.

5 ISEM2014


3. Kuraklk Ynetimi Kurakln toplum, ekonomi ve doa zerindeki zararlarn azaltmak iin alnan nlem ve yaplan koordineli almalara kuraklk ynetimi denmektedir. Bu erevede; Kurakln zamansal boyutu asndan alnacak nlemler e ayrlmaktadr. 3.1. Arzn artrlmasna ilikin nlemler Yar kurak iklim kuanda bulunan lkemizde, salkl ime ve kullanma suyu temini ile birlikte gda gvenlii asndan tarmda sulama elzemdir. Bu nedenle, depolama tesislerinin saysnn artrlmas byk nem tamaktadr. 3.1.1. Baraj ve gletlerin tamamlanmas Mevcut barajlarn aktif depolama kapasitesi 65 milyar m3 olup, kurak dnemlerde ihtiyac karlamak iin lkemizdeki aktif depolama hacminin arttrlmas gerekmektedir. Bu yzden en azndan ina halindeki barajlarn ve gletlerin acilen tamamlanmas elzemdir. 3.1.2. Havzalar aras su aktarma Kuraklk ve kresel iklim deiiklii havzalardaki ya rejimlerinin deimesine sebep olacaktr. Baz blgelerde yalarn artmas, baz blgelerde ise azalmas muhtemeldir. Bu adan havzalar aras su aktarlmas ok byk bir nem arz edecektir.[3] DS tarafndan; Derebucak Prof. Dr. Ylmaz Muslu Baraj- Gembos Derivasyonu, Mavi, Zamant ve Hlayk Tnelleri ile sulama maksatl havzalar aras su aktarma buna rnektir. Melen ve Gerede Sistemi, Grdes Baraj gibi projelerle de byk ehirlerimize ime ve kullanma suyu temini maksatl havzalar aras su aktarma projelerini gerekletirmektedir. DS ve SK Melen Projesi ile; stanbul ehrinin uzun vadeli ime ve kullanma suyu ihtiyacn karlamak maksadyla gelitirilen Melen Sistemiyle stanbula ilk merhalede ylda 268 milyon m3 (8,5 m3/s), niha durumda ise ylda 1.180 milyar m3 su temin edilerek ehrin 2040 ylna kadar olan su ihtiyacnn karlanmas hedeflenmektedir. 3.2. Talebin kstlanmasna ilikin nlemler 3.2.1. Modern sulama sistemlerine geilmesi DS, nceki yllarda yaplan projelerinden farkl olarak, 2003 yl sonu itibariyle sulama sistemleri stratejisini deitirerek, yamurlama ve damla gibi su tasarrufu salayan sulama

6 ISEM2014


yntemlerine uygun kapal sisteme gemitir. zellikle tarmda kullanlan su miktarn, ileri teknoloji kullanarak azaltmak mmkndr. 3.2.2. ehir ve sulama ebekelerindeki kayplarn azaltlmasna ynelik nlemler 3.2.2.1. ebeke kayplarnn azaltlmas Bilhassa baz ehirlerde ime suyu kayplar %60lara varabilmektedir. ehirlerdeki ebekelerin acilen kontrol edilerek bu kayplarn en aza indirilmesi gerekmektedir. 3.2.2.2. Sulama ebekelerinin yenilenmesi Baz sulama ebekeleri eski ve yetersizdir, iletim kayb ok fazladr, ebekelerin yenilenmesi arttr. 3.3. dari nlemler Kamu kurum ve kurulularnn yrtecei ortak almalarla kurakln etkilerinin azaltlmas mmkndr. 3.3.1. Takndan korunma zellikle kuraklk ve kresel iklim deiikliinin taknlara sebep olmas yznden; Yukar havza almalar, tersip bentleri, takndan koruma tesislerinin bir an nce tamamlanarak iletmeye alnmas gerekmektedir. 3.3.2. Sulak alanlar Sulak alanlar, zellikle CO2 gazn tutarak O2 gazn verdiinden Kresel iklim deiimine belli lde tedbir olarak dnlebilir. DS deki; Mucur - Seyfe Havzas Ekoloji Koruma Projesi, Manyas Projesi, Sultansazl - Develi Projesi, Emekaya Sazlklarnn Korunmas, gibi ekoloji projeleri misal olarak verilebilir. 3.3.3. Aalandrma zellikle baraj havzalarnda Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlii balatlmal, sivil toplum rgtlerine fidan dikimi iin yer tahsisi yaplmaldr.

7 ISEM2014


3.3.4. Havza su ynetimi Kurakla kar ciddi bir su ynetimi gerekmektedir. Bu sebeple, su btesinin oluturulabilmesi iin havzann btnyle ynetilmesi, yer st ve yeralt su kaynaklarnn birlikte ele alnmas esastr. 3.3.5. Havza su kalitesi Suyun kalitesinin korunmas arttr. Hi kimsenin, kt ve temiz su kaynaklarn sorumsuzca kirletmeye hakk yoktur. Atk sular, temiz su kaynaklarn tehdit eder. Kullanlan her damla su, atk suya dnmektedir. Bu sebeple tasarruflu kullanm, az atk su iin mhimdir. Atk sularn yeniden kazanlmas, zirai maksatla veya yeil alanlarn sulanmasnda kullanlmas salanmaldr. Gerek ve/veya tzel kiiler olarak btn su kullanclarn (ev-sanayi-tarm), suyu bilinli kullanmas, israftan kanmas iyi bir vatanda olmann gstergesi olarak kabul edilmelidir. 3.3.6. ehirler iin entegre su ynetimi Herhangi bir kuraklkta ehirlerin susuz kalmamas iin entegre su ynetimi uygulanmaldr. Bylece bir ehirde acil bir su ihtiyac olmas halinde komu ehirdeki su kaynaklarndan ime suyu temin edilebilmesine imkan tanyan bir sistem oluturulmaldr. Misal olarak Dzceden Edirneye kadar btn su kaynaklarnn ynetimi entegre edilmelidir. 3.4. Kurakla sebep olan iklim deiiklii ve kresel snmaya kar genel tavsiyeler 3.4.1. Sera gazlarn yutan orman, ayr mera ve yeil alanlarn geniletilmesi ve iyiletirilmesine hz verilmesi, 3.4.2. Karbondioksite gre 21 kat daha tesirli olan metan gaznn azaltlmas maksadyla dzenli p depolama alanlarnn oluturulmas, 3.4.3. Enerji tketiminde tasarruf salanmas suretiyle, sera gaz emisyonunun azaltlmas, 3.4.4. Ev ve i yerlerindeki su ve enerji kullanmna ilikin kamuoyunun bilgilendirilmesi, 3.4.5. Enerji tarmnn yaygnlatrlmas, 3.4.6. Su kaynaklarnn korunmas, kirlenmenin nlenmesi, artma tesislerinin iletmeye alnmas, 3.4.7. Endstriyel ve evsel atk sularn geri kazanlarak ziraatta, sanayide yeniden kullanlmasnn tevik edilmesi, 3.4.8.Scaklk deiikliine uyum gsteren bitki eitleri gelitirilmesi almalarna arlk verilmesi, 3.4.9. Ziraatta yenilenebilir enerji kullanm yaygnlatrlmas salanmaldr.

8 ISEM2014


3.5. Trkiyede yaplan almalar Trkiyede kuraklk ynetimi ile ilgili olarak, Trkiye Tarmsal Kuraklkla Mcadele Stratejisi ve Eylem Plan, Tarm ve ky ileri bakanlnn koordinatrlnde oluturulan Tarmsal Kuraklkla Mcadele Stratejisi Eylem Plan Hazrlama Grubu (Tarmsal Kuraklk Ynetimi Koordinasyon Kurulu) tarafndan oluturulmaktadr.[4] Tarmsal Kuraklkla Mcadele Stratejisi ve Eylem Planna gre her il kendi artlarna gre, belirlenen formatta kuraklk eylem plann hazrlayacaktr ve bu eylem plannn uygulanmas il valilerinin bakanln yapaca Tarmsal Kuraklk l Kriz Merkezi tarafndan yaplacaktr. Kuraklk Risk Tahmini ve Ynetimi, Srdrlebilir Su Arznn Salanmas, Tarmsal Su Talebinin Etkin Ynetimi, Destekleyici Ar-Ge almalarnn hzlandrlmas ve Eitim/yaym hizmetlerinin artrlmasna ynelik almalar, Kurumsal Kapasitenin Gelitirilmesine ynelik almalar bu kapsamda yrtlmektedir. 4.Sonu Sonu olarak tm lkelerde kuraklkla ilgili almalarda kurakln zamansal boyutu byk nem arz etmektedir. (ncesinde, annda ve sonrasnda) Kurakln varlnn ve iddetinin belirlenmesinde erken uyar sistemleri hayati nem tamaktadr. yi bir kuraklk ynetimi iin devlet kurumlarnn birbirleri arasnda ve halkla birlikte, sivil toplum kurulular vastasyla ibirliinin yaplmas arttr. Kuraklkla ilgili alnacak nlemlerin etkililii teknolojik yeniliklerin, halkn doru bilinlendirilmesinin ve doru bir kuraklk ynetiminin yaplmasyla salanabilir.[5] Referanslar: [1] 4 Temmuz 2014 tarihli ve 29050 sayl Resmi Gazete' de yaynlanan Ulusal Havza Ynetim Stratejisi (2014-2023) [2] Meteoroloji Genel Mdrl web sayfas http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/kuraklik-analizi [3] 13 Mays 2014 DS Havza Ynetim altay http://www.dsi.gov.tr/haberler/2014/05/13/havzadsi [4] 2 Mart 2008 tarih ve 26804 sayl Resmi Gazete http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/03/20080302-6.htm [5] M. Dikici, stanbul Yalarnn Kurak Dnem Analizi, T Fen Bilimleri Enstits Yk. Lisans Tezi 2009, Trkiye

9 ISEM2014

*Corresponding author: Address: Faculty of Engineering, Department of Environmental Engineering, AdiyamanUniversity, 02040, Adiyaman, TURKEY. E-mail address: [email protected], Phone: +904162233808, Fax: +904162233809

Improvement of Disaster Tents against Permeation and Flammability as two of Environmental Conditions

1Sabih Oval and *2Kamil B. Varnca1Faculty of Engineering Department of Textile Engineering, Adiyaman University, 02040, Adiyaman, Turkey

*2Faculty of Engineering Department of Environmental Engineering, Adiyaman University 02040, Adiyaman, Turkey

Abstract

The things used for accommodation are generally called tents. In the urgent circumstance and catastrophe time, the tents that people live in until returning their house are also named as disaster tents. These tents, according to their materials and design must be manufactured with regard to different environmental conditions like combustion and water resistivity. Textile productions are typically used as tent materials, and fabric of tents can become more durable in regard to environmental conditions by preferring suitable raw material and finishing process. In this study, disaster tents according to their water resistivity and combustion in the environmental conditions are investigated to enhance their resistivity ability, and some suggestions are proposed for more endurable tents.

Key words: Disaster tents, environmental conditions, permeability, combustion, flame retardant

Afet adrlarnn evresel artlardan Geirgenlik ve Yanmaya Kar yiletirilmesi

zet

Barnak olarak kullanlan gerelere genel olarak adr ismi verilmektedir. Acil durum ve afet zamanlarnda insanlarn yeniden yerleik konutlarna geinceye kadar yaamlarn geirdikleri adrlara da afet adr denilmektedir. Bu adrlar retildikleri malzeme ve tasarmlarna gre su geirme ve yanma gibi ok deiik evresel artlarna dayankl ekilde retilmeleri gerekmektedir. adr malzemesi olarak ounlukla tekstil rnler kullanlmakta olup uygun hammadde seimi ve apre ilemleri ile adr kumalar evresel artlara kar dayankllk kazanabilirler. Bu almada, afet adrlarnn su geirme ve yanma gibi evresel artlara dayanmnn iyiletirilmesine ynelik olarak yaplm olan alma ve yntemler incelenmi olup daha dayankl adrlar iin baz nerilerinde bulunulmutur.

Anahtar kelimeler: Afet adrlar, evresel artlar, geirgenlik, yanma, g tutuurluk

1. Giri

adr; kee, deri, kl dokuma, sk dokunmu kaln bez veya plastik maddelerden yaplarak direklerle tutturulan, tanabilir barnak, erge, oba, ota anlamnda [1] olup genel olarak doal hayatta barnak olarak kullanlan aralardr. adrlar, kullanm alan ve ekillerine gre deiiklik

10

S. OVALI, K.B. VARINCA / ISEM2014 Adiyaman - TURKEY 9

gstererek afet adr, kamp adr gibi farkl isimler alabilirler. Afet adrlar; yararlanacak kii saysna, adr kurulacak blgenin iklimine ve kalnacak sreye gre farkl tasarm ve malzemeler ile retilebilirler. Afet adrlar doal ortamlarda kullanldklar iin bulunduklar ortamdan kaynaklanan farkl evresel artlara maruz kalrlar ve adrlardan bu evresel artlara kar dayanm gstermesi beklenir. Afet adrlarn bulunduklar ortamda en sk maruz kaldklar evresel artlar unlardr:

Scak ve souk hava Rzgr ve basn Yamur ve su geirme Ate ve yangn Biyolojik faaliyetler ve kflenme

adrlarn bu evresel artlara dayanabilmesi iin de bu artlar dikkate alnarak retilmeleri gerekmektedir. Bu almada, afet adrlarnn maruz kalabilecekleri evresel artlardan ikisi olan su geirme ve yanmaya kar dayankllk kazandrlmas ve iyiletirilmelerine ynelik olarak yaplan almalar incelenmitir. adrlarn en nemli parasnn retildikleri kuma olduu dnldnde kuman evresel artlara kar iyiletirilmesi adrn iyiletirilmesi anlamna gelecei iin kumalarn iyiletirilmesi konu edinilmitir. 2. Afet adr Kumalarnn evresel artlara Dayankllnn Artrlmas ve yiletirilmesi Afet adrlarnn kullanmlar esnasnda maruz kalabilecekleri evresel artlara, zellikle su geirme ve yanma gibi artlara kar koyabilmeleri iin bu artlara kar mukavim hammadde ve ekilde retilmeleri gerekmektedir. adr kumann su geirme ve yanmaya kar dayankll uygun hammadde seimi ve terbiye ilemleri ile artrlabilir. Ayrca uygun hammaddelerin uygun oranlarda seilmesiyle, mevcut adr kumalar ile ayn maliyetlerde olmasna ramen daha stn zelliklere sahip adr kumalarnn da elde edilmesi salanabilmektedir. adr kumalarnn zellikleri esasnda iplik ve lif zelliklerine dorudan baldr. adr kuma retiminde kullanlacak iplikler; hammadde zelliklerine, lif zelliklerine (incelik, uzunluk, kesit yaps, flament/stapel oluu), ipliin lineer younluuna (numarasna) ve ipliin katsaysna gre seilmelidir. adrdan istenilen zellikleri salayabilmek iin kullanlacak iplik tek tip iplik olmayp, birden fazla farkl zellikte iplik seilebilir. Dokuma kumalarn mukavemet zellikleri; liflerin mukavemet zelliklerine, ipliin filament (kesintisiz uzun) veya stapel (kesintili ksa) yapsna, iplik numarasna, ipliin bkmne, ipliin kat saysna, kumataki iplik sklklarna, kuman rgsne ve kuma kat saysna baldr. Mukavemet zelliklerinin iyiletirilmesi iin; uygun hammaddeden yaplm iplik kullanmak, optimum iplik numarasn tespit etmek, optimum sklk deerlerini tespit etmek, uygun kuma rgsn tespit etmek, farkl zellikleri ayn bnyede toplayabilmek iin iki farkl zellikteki

11 ISEM2014


kuma tabakasn birletirerek ift katl kuma yapmak (%100 pamuk tabaka ile %100 polyester tabakann birletirilmesi vb. gibi) uygulanmas gereken yntemlerdendir. 2.1. Geirgenliin Azaltlmas (zor geirirlik - geirmezlik) Geirgenlik, kuman veya bir baka malzemenin suyu veya bir baka svy iinden geirebilme derecesi olarak tanmlanabilir [1]. Geirgenlik u zelliklere baldr [2];

Kuman porozitesi (iplik numaras, iplik sklklar, kuma rgs etkiler) Elyafn zellikleri (elyafn incelii, kesit yaps, hidrofillii vb.) Kuman kalnl (iplik numaras, kuman rgs, kuman kat says etkiler) Akkann kuma yzeyi ile temas sresi Kuman grd terbiye ilemi

En nemli geirgenlik parametrelerinden biri porozitedir. Kuma yzeyindeki gzenek oran ne kadar kltlrse geirgenlik deeri de o kadar dk olur. Porozite deeri en fazla iplik sklklarndan etkilenmesine ramen, iplik sklklarnn artrlmas dorudan maliyeti artracandan sklk konusunda en iyi deerlerin tespit edilmesi gereklidir. Lif incelii dorudan ipliin porozite deerini etkileyen bir parametredir. Lifler inceldike lifler arasndaki boluklar klr, porozite deeri azalr. Mikroliflerden yaplm ipliklerle dokunan kumalarn geirgenlik deerleri dier liflerden elde edilen kumalarn geirgenlik deerlerine gre ok daha dktr [2]. Mikrofilament liflerle dokunmu kumalarn su geirgenliine ve su buhar geirgenliine etkisi ekil 1de ematize edilmitir.

ekil 1. Mikrofilament liflerle dokunmu kumalarn hava (a), su (b) ve su buhar (c) geirgenliine etkisi [3]

Kullanlan yapay liflerin ok byk oran dairesel kesit yapya sahiptirler. Altgen, gen, fasulye gibi farkl kesit yapsna sahip lifler de mevcuttur. Farkl kesit yapsna sahip lifler (altgen vb.)

12 ISEM2014


yksek paketlenme saladklar iin geirgenlik deerleri dairesel kesitli liflerden yaplan ipliklere gre ok daha dk kmaktadr. Baz lif kesit rnekleri ekil 2de verilmitir.

(a) (b) (c)

ekil 2. Pamuk (a), yn (b) ve sentetik lifin (c) lif kesit yaps Hidrofilite su tutuculuk olarak tanmlanmakta, bu zellikteki maddelere ise hidrofil denilmektedir. Hidrofobilite ise hidrofilitenin tam tersi olup su iticilik olarak tanmlanmakta, bu zellikteki maddelere ise hidrofob denilmektedir. Bu bakmdan liflerin hidrofilitesi, geirgenlii artrmaktadr. Ayrca hidrofil liflerden yaplm kumalar daha zor kuruduklar iin dikkat edilmemesi durumunda kumalarn kflenmesine de sebep olmaktadrlar. Hidrofob lifler ise suyu emmedikleri iin su geirmesi istenmeyen afet adr kuma gibi kumalarn yapmnda daha uygundurlar. Geirgenlii etkileyen bir dier faktr kuma kalnl olup kuma kalnl arttka, kuma iinden geen akkan daha uzun mesafede srtnmeye maruz kald iin kuman su geirgenlii azalmaktadr. Kuma kalnln ift katl kuma yaparak artrrken, ayn zamanda tabakalardan biri mukavemeti ykseltmek, daha dzgn yzey oluturmak, yzeydeki su hzn artrmak ve su geiini daha fazla engellemek amacyla kullanlabilir. rg yaps ve kalnl da poroziteyi etkilemekte olup sadece rgs deitirilen, dier zellikleri ayn kalan kumalarda, kk yzeye sahip rgler, dierlerine gre yaklak %25 daha az su geirmektedirler. Geirgenliin bal olduu bir dier faktr, akkann kuma yzeyi ile temas sresidir. Yamur srasnda adr yzeyine temas eden suyun adr yzeyinde ak hz artrlabilirse kumaa nfuz etmeden yzeyden ayrlmas salanabilir. Bu amala yzeyden akan suyun daha kk bir yzeyden akmasnn salanmas gerekmektedir. Ayrca yzey malzemesinin hidrofob zellikte olmas da suyun akp uzaklamasna katk salayacaktr. Tekstil mamullerine hidrofob zellik kazandrlmas iki prensip ile gerekletirilebilir; su iticilik ve su geirmezlik. Bu iki zellik tekstil mamullerine apre ilemleri ile kazandrlabilir [4]. Apre ilemleri, Tekstil mamulnn deerini ykselten, karakterini, yzeyini ya da grnn deitiren ve tekstil materyalini (iplik, dokuma veya rme kuma) sata hazrlayan mekanik ve kimyasal tm ilemlere verilen isimdir [5]. Tekstil mamullerine hidrofob zellik kazandrlmas su iticilik apresi ve su geirmezlik apresi ile gerekletirilebilmektedir.

13 ISEM2014


Su iticilik apresi kuman grnmn ve geirgenliini tamamen korumasna karn, ona, suyu itici bir zellik kazandran apre ilemidir. Su iticilik apresinde kuma yzeyinin deil de, kuma oluturan lif ve ipliklerin yzeyinde film oluturulmas esastr. rnein; ya asidi, zirkoryum-parafin, silikon ve florokarbon gibi maddeler bu etkiyi salayabilirler. Bu durumda, gzenekler kapanmadndan salk ynnden avantajl olup kuru ve hava geirgen durumdadrlar. Ancak bu ilem ksa sreli su maruziyetine dayankl olup basn altnda kuma sudan koruyamaz, su gzeneklerden kuman iine nfuz eder [4]. Su geirmezlik apresinde ise mamul yzeyi tamamen su ve hava geirmez film tabakas ile kaplanr. Bylece mamul; suyu hi geirmedii gibi rzgr ve souk etkisinden de korur. Bunun yannda, vcut neminin dar kmasn da nler. nk kuman btn gzenekleri kapanm durumdadr [4]. Bu ilemler iin poliretanlar, polivinil klorr, slikon elastomerler, neoprene kauuk, politetrafloraetilen klorosulfonat gibi malzemeler kullanlabilir. yi bir hidrofobluk apresi iin; liflerin ime (su tutma) yeteneinin az olmas, kuman ekmezlik yeteneinin olmas, dzgn ve sk bir kuma yaps, hidrofob filmin elastiki olmas, liflerin yzeyini iyi bir ekilde kaplamas ve yapmas, hidrofob film yzeyinin yapkan olmamas, dolaysyla kirlenme eilimli olmamas, kullanlan hidrofobluk salayc maddenin etkili olmas gerekir. Ayrca; kuma apre maddesini iyi bir ekilde emebilecek hidrofillikte olmal, kuma zerinde hidrofob madde almn engelleyecek hidrofil madde artklar olmamal, yzey aktif maddeler ve baz artklar bulunmamaldr [4]. Hidrofobluk iin liflerin ime yeteneinin az olmas istenir. adr kuma iin tercih edilen doal bir lif olan pamuk, nem tutma kapasitesi yksek olmas nedeniyle nemi iine eker ve kolayca ier. Oysa sentetik polyester su tutmadndan ime yetenei yoktur. Bu sebeple adr kuma olarak hidrofobluk asndan pamua gre sentetik polyester tercih edilebilir. Ayrca sentetik polyesterin nemi ekmemesi ile kflenme gibi olumsuz durumlarnda nne geilmi olur. Kuman ekmezlik yetenei bakmndan da polyester bir kuman ekmezlii %100 pamuk dokuma bir kumaa gre daha iyidir. yi bir hidrofobluk iin istenen zelliklerden bir dieri dzgn ve sk bir kuma yapsdr ki bunun iin mikrolif kullanm tercih edilebilir. Zira mikrolif kullanm ile daha dzgn, daha sk ve dolays ile mukavemeti daha yksek bir kuma elde edilir. 2.2. Yanabilirliin Azaltlmas (zor yanarlk - yanmazlk) Gnmzde sanayilemenin artmasyla birlikte toplu yerleim blgelerinin artmas ve teknolojinin gelimesi yangn risklerini oaltm, dolaysyla s ve alevden koruyucu tekstillerin kullanmn kanlmaz klmtr. Yangn balangcndan itibaren yangn mahallinde scaklk ok sratli bir ekilde ykselir. Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar hatta saniyeler ok nemlidir. Zira yangnlarda ilk 5 dakikada scaklk hemen 500 Cnin zerine kmaktadr [6]. Bu adan afet adrlarnda kullanlan malzemelerin yanma olasln en aza indirmek gerekmektedir. Baz liflerin yanabilirlik durumlar izelge 1de verilmitir.

14 ISEM2014


izelge 1. Baz liflerin yanabilirlik durumlar [6, 7]

Lif Yanma scakl (C) Tutuma kolayl Yanma hz Pamuk 350 kolay hzl Polyester 480 kolay yava Akrilik 250 kolay orta Naylon 6 450 kolay yava Polipropilen 550 kolay hzl Yn 600 ge yava

G tutuur tekstiller, aleve veya yksek scaklklara maruz kaldnda tutumayan, tutusa bile kendi kendine snebilen tekstiller [6] eklinde tanmlanabilmektedir. Tekstil malzemesine g tutuurluk zellii apre ilemleri ile kazandrlabilmektedir. G tutuurluk apresi; tekstil malzemesinin alev almaya kar koymasn, eer alev alm ise yanma hznn yavalatlmasn ve yakc etken uzaklatrldnda ksa bir sre sonra yanmann kendiliinden durmasn salar. G tutuur kumalar elde etmek iin ise;

Yaps itibariyle g tutuan liflerin (karbon, cam, PBI, PTFE, Nomex, Kevlar vb. gibi) kullanlmas,

Liflerin kopolimerazasyon ve kimyasal modifikasyon ile yaplarnn deitirilmesi, Sentetik polimere lif ekimi esnasnda g tutuma salayc kimyasallarn ilave edilmesi, Kuman g tutuma salayan kimyasallar ile muamele edilmesi

gibi yntemler kullanlmaktadr [6]. Bu drt yntem de tekstil teknolojisinde geni apl olarak kullanlmaktadr. Bununla birlikte, kuman kullanm alanna bal olarak bu yntemler tek tek, yahut birlikte kullanlarak en iyi g tutuma ve yanmama davrann sergileyecek deiik kuma yaplar elde edilebilmektedir [6]. Uyguland kuman elyaf yapsna, trne, arlklarna, dokuma yaplarna, elyaf kombinasyonlarna, ykamaya veya kuru temizlemelere dayankllklarna gre eitlilik gsteren g tutuur malzemeler fular, sprey, kaplama veya kpk yntemi ile uygulanabilir. Uygulama yntemleri kullanlacak tekstil malzemesine veya kullanm alanlarna gre deiiklik gstermektedir. G tutuur malzemelerin kaplama yerine fular olarak kullanlmas verimliliklerini arttrr, nk kimyasal, kuman iine nfuz ettii zaman en iyi performans gsterir. Kaplama olarak kullanlan g tutuur malzemelerdeki suda zlmeyen malzemeler g tutuur kimyasallarn kuman iine nfuz etmesini engeller, bu durumda kaln kumalarda verim dmesi gzlenir. Son yllarda yaplan almalarda, daha az maliyetli ve evre dostu g tutuur maddelerin retimi zerinde durulmu, halojen iermeyen g tutuur madde kullanm gelitirilmitir. Yaplan almalarda, yeni yntemler olarak plazma ilemi ile yzey modifikasyonu, mikrokapsl uygulamalar ve nanoteknoloji ne kmaktadr [8].

15 ISEM2014


Geleneksel g tutuurluk ilemlerinde kullanlan kimyasal maddelerin yaplar, ykama dayanmlar ve saladklar etkiler gz nne alndnda eitli sorunlarla karlalmaktadr. Son yllarda yaplan aratrmalar, ilemin ykamaya dayankl olmas ancak bunu salayan kimyasaln toksik etkisinin olmamasnn yan sra poliamid ve poliester gibi kolay eriyebilen lifler ieren kumalar iin erime ve damlamay nleyen g tutuur madde kullanm zerine younlamtr [9]. evre dostu g tutuur pamuklu tekstillerin retimi iin yeni bir yol olarak kitosan fosfat denendii almalar mevcuttur. Yaplan almalarda kitosan fosforilizasyon ilemi srasnda eklenmi ve bir azot kayna gibi davranp fosforla sinerjitik (iki etkenin beraberce olan etkisinin, her ikisinin tek bana etkisinin toplamndan daha fazla olmas) bir etki oluturduu grlmtr. Kitosan sitrat tuzu fosforilizasyon reaksiyonunu kolaylatrmtr. nk amino gruplar selloz hidroksillerinden daha reaktif hale gelmitir. Kitosan konsantrasyonunun %0dan %2ye ykseltilmesi pamuklu kuman g tutuurluunu artrmtr. Kitosan konsantrasyonunun %2nin zerine kartlmas ile kuman sl bozunmas zerinde snrl bir etkiye sahip olmutur [10]. Baz terbiye ilemleri olduka yksek kullanm dayanm salamasna ramen baz kimyasal malzemelerin belli bir miktarn zerinde kullanlmas kuman kullanm zelliklerini bozmaktadr. Baarl bir g tutuurluk terbiyesi iin kabul edilebilir g tutuma seviyelerini uygun maliyet ve klasik tekstil terbiye ve kaplama cihazlar ile gerekletirebilmek gereklidir. Sonu ve neriler Afet adrlar, acil durum ve afet zamanlarnda insanlarn yeniden yerleik konutlarna geinceye kadar yaamlarn geirdikleri adrlardr. Afet adrlar doal ortamlarda kullanldklar iin bulunduklar ortamdan kaynaklanan farkl evresel artlara maruz kalrlar ve afet adrlarndan da bu evresel artlara kar dayanm gstermesi beklenir. Bu almada, afet adrlarnn maruz kalabilecekleri evresel artlardan ikisi olan su geirme ve yanmaya kar dayankllk kazandrlmas ve iyiletirilmelerine ynelik olarak yaplan almalar incelenmitir. adrlarn en nemli parasnn retildikleri kuma olduu dnldnde kuman evresel artlara kar iyiletirilmesi adrn iyiletirilmesi anlamna gelecei iin kumalarn iyiletirilmesi konu edinilmitir. adr kumann su geirme ve yanmaya kar dayankll uygun hammadde seimi ve terbiye ilemleri ile artrlabilmektedir. Ayrca uygun hammaddelerin uygun oranlarda seilmesiyle, mevcut adr kumalar ile ayn maliyetlerde olmasna ramen daha stn zelliklere sahip adr kumalar elde edilmesi salanabildii de grlmektedir. Ayrca adrdan istenilen geirmezlik ve yanmazlk zelliklerini salayabilmek iin kullanlacak ipliin tek tipte iplik olmayp birden fazla farkl zellikte iplikten olumas da denenmelidir. Buna ilave olarak gelien teknik ve teknoloji ile yeni apre yntemleri de denenmelidir. zetle; yaplan almalar gstermektedir ki teknolojideki gelimeler sayesinde kumalarn su geirme ve yanmaya kar uygun hammadde ve apre ilemleri ile dayanmlar artrlabilmektedir.

16 ISEM2014


Kaynaklar [1] Trk Dil Kurumu. Gncel Trke Szlk (Elektronik srm).

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts Eriim: 08/2014. [2] Erkan T. Kuma Porozitesinin Belirlenmesinde Grnt Modellemesinin Kullanm:

Filament plikli Dokuma Kuma. Tekstil ve Konfeksiyon. 2011;2:147-157. http://goo.gl/VsAB68

[3] Anonim. Microfiber. http://www.fibersource.com/f-tutor/micro.htm Eriim: 09/2014 [4] Anonim. Hidrofob Apre. http://mihenk.stormpages.com/hidrofob.htm Eriim:09/2014 [5] ifti Y. Tekstil El Kitab. Baslmam eser. http://www.istgumlab.com/yciftci/wp-

content/uploads/2013/12/EK-I-Tekstil%20El%20Kitabi.pdf [6] Kaln MB. Tekstil Yzeylerinin Yanmaya Kar Direnlerinin Arttrlmas. Yksek Lisans

Tezi. Kahramanmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Kahramanmara, 2008. http://kutuphane.ksu.edu.tr/e-tez/fbe/T00843/mehmetbaran_kalin_tez.pdf

[7] Horrocks AR, Price DX. Fire Retardant Materials. Woodhead Publishing. ISBN: 1-85573-419-2. USA, 2001. http://www.worldcat.org/oclc/443488187

[8] meroullar Z, Kut D. Tekstilde G Tutuurluk. Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi. 2012;17(1):27-41. http://mmfdergi.uludag.edu.tr/Dergi/cilt17sayi1/mak17_01-03(syf027-041).pdf

[9] Ban DM, Wang YZ, Yang B, Zhao GM. A Novel Non-Dripping Oligomeric Flame Retardant for Polyethylene Terephthalate. European Polymer Journal. 2004;40(8):1909-1913. https://doi.org/10.1016/j.eurpolymj.2004.03.013

[10] El-Tahlawy K. Chitosan Phosphate: A New Way for Production of Eco-Friendly Flame-Retardant Cotton Textiles. The Journal of The Textile Institute. 2008;99(3):185-191. https://doi.org/10.1080/00405000701584311

17 ISEM2014

Abant zzet Baysal niversitesi lahiyat Fakltesi, retim yesi, Bolu

Kurn Kaynakl evre Algsnn Pratie Dntrlememesinin rdelenmesi

Sleyman Kaya11 Abant zzet Baysal niversitesi lahiyat Fakltesi, retim yesi, Bolu

zet:

Bu teblide, insanln en nemli sorunlarndan biri haline gelen evre problemine Kurn perspektiften yaklamn pratie neden dntrlemedii ele alnr. ncelikle Kurn algnn nasl oluturulacana ksaca temas edilmitir. Akabinde bu anlayn pratie yeterince neden dntrlemedii irdelenmitir. Bunun sebebinin eitim/retim standardndaki bireysel ve toplumsal eksiklik olduu belirlenmitir. Konu iki nemli veri zerinden delillendirilmitir. Bu eksiklik giderilmeden Kurn bak asnn pratikte yeterince makes bul/a/mayaca gr ilenmitir. nk evre problemini alglama, deerlendirme ve iselletirme boyutu bu eitim dzeyi ile balantl olarak dnlmelidir. Bu sebeple Mslman toplumlarda bu an kapatlmasnn en ncelikli mesele olmas gerektii iddia edilmitir. Kurn bakn bu srece elik etmesiyle ancak iin pratie aktarmnda baar elde edilebilecei ngrlmtr.

Anahtar Kelimeler: Kurn, evre, nsan, Eitim, Bilin.

Dealing with Why Environmental Perception Originated from the Quran has been unable to be Transformed into Implementation

Abstract:

In this speech, we would like to deal with why Environmental Problem becoming one of the most important matters of humanity has been unable to be transformed into implementation from viewpoint of the Quranic perception. Initially, how the Quranic perception would be made will be shortly mentioned. Subsequently, why this perception could not be sufficently transformed into implementation will be dealt with. It is identified that reason of this perception is individual and social deficiencies in the education / training standards. The issue has been established on two data. Without eliminating these deficiencies, perception of the Quranic viewpoint which will practically unable to take attention enough has been mentioned. Perceiving, assesing and internalizing of environmental problems should be considered in connection with education level. Therefore, it is put forward that closing this gap should be the top priority in the Muslim societies. It is perceived that the success can only be achieved if the Quranic standpoint accompanies by this process.

Key words: the Quran, Environment, Human beings, Education, Consciousness

18

17

GR evre deyince uzakyakn insanla ilikilendirilebilecek, insann ierisinde yaad maddi ve manevi ortamn tm kastedilmektedir. Kurn asndan evre meselesinin boyutu vardr. Varlk boyutu, insan boyutu, insan-varlk ilikisi boyutu. Kurn asndan iin pratie yansma alan Allah ile ilikilendirilerek insan-varlk ilikisi zerinden olmaldr. Kurn ve evre konusunu ieren hayli alma yaplmtr[1]. Bu almalarda Kurndan hareketle evre konusu deerlendirilmi, Kurnn evreye verdii nem zerinde durulmaya allmtr. Fakat bu bak asnn istenen dzeyde pratie dntrlemedii ikrdr[2]. Bu bildiride bunca almaya ramen birey ve toplum zerinde neden istenen dzeyde etkili olunamad zerinde durulacaktr. Gnmzde evre konusunda dile getirilen problemler bunu gerektirmektedir. 1. Meselenin Genel Bir Analizi evre, bireyin, bir organizmann ya da baka bir varln, iinde olutuu ve yaamn srdrd ortam, onu etkileyen canl ve cansz varlklarla sosyal, ekonomik ve kltrel btn etken ve koullarn toplam eklinde tanmlanmaktadr[3]. Tanmdan anlalaca gibi evre canl ve cansz bileenlerden meydana gelen varln tm alann kapsamaktadr[4]. evre sorunu ise, tm dnyay olumsuz ynde etkileyen ve gnmz itibaryla en nemli kresel lekli sorun durumuna gelen ve genel olarak kirlenme, tkenme ve bozulma balklar altnda incelenen evresel bozulmadr[5]. evre sorunlar erevesinde dile getirilen dzensiz ve dengesiz sanayileme, hzl ve salksz kentleme, tarm alanlarnn iyi kullanlamay, israf, ahlk kirlilik, bencillik, kimyasal kirlilik, radyoaktif kirlilik, p ynlar, grlt kirlilii, erozyon ve lleme, su, hava, toprak kirlilii, kresel snma vb.den[6] konunun tamamen insanla ilikili olduu grlecektir. Dolaysyla meselenin znde insan-varlk ilikisi vardr. Biz de konuyu temellendirebilmek adna nce Kurnn varlk tasavvurunu, sonra bu varlk anlay ierisinde insann yerini ksaca ele alacaz. Sonra da bu anlayn pratie neden dntrlemediini sorgulamaya alacaz. 1.1. Kurnn Varlk Tasavvuru ncelikle unu belirtmemizde fayda vardr. phesiz Kurn bak asnda Allah ve dier varlk lemi diyebileceimiz bir yaklam onun en temel ilkesidir. nk Kurn dnce bylesine bir inan zerine ina edilir. Bu bak asnda Onun dndaki varlk lemi tmyle sonradan[7] ve Allah tarafndan yaratlmtr[8]. Kurnda bu alan kapsayan en nemli kavram lemndir. zellikle Rab kelimesine izafe edilerek kullanmnda araz, cevher, ins, cin, melek, eytan vb. Allah dndaki varlk kavramna giren her eyi kapsar[9]. Kurnda daha ok coraf alan ifade etmede kullanlan arz, lem/kint anlamna gelen semvt ve arz ikilisi, hiretin karl olarak dn ve ahlk ierik arlkl kullanma sahip dny veya el-haytd-Dnya[10] lemin kullanmnn bazen tamamn, bazen de alt kategorilerini ifade eder[11]. Burada nemli bir nokta da Allahn yaratt bu lemin bir tesadfler zinciri ierisinde hareket etmediinin, aksine son derece hassas bir sisteminin olduunun Kurn tarafndan eitli vesilelerle vurgulanm olmasdr[12]. evre Biliminde ekosistem diye adlandrlan

19 ISEM2014

18

bu dzen tm yaamlarn zerine kurulduu denge sistemidir[13]. Bu, canllar ve canszlarla evre arasndaki madde ve g dalmnn, her trl olay ve yaantnn, dayanma, ballk ve snrlama ilkeleriyle biimlendirildii evresel dzendir[14]. Ekosistem, Canllarn kendi aralarnda ve cansz evreleriyle ilikilerini bir dzen iinde yrttkleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal sistemi ifade etmektedir[15]. Kurn, Allahn buyruklarn umursamayan u insanlarn kendi tercihleri ile yaptklar iler yznden karada ve denizde (btn dnyada) bozukluk ortaya kt, nizam bozuldu. Doru yola ve isabetli tutuma dnme frsat vermek iin, Allah, yaptklarnn baz kt neticelerini onlara tattrr.[16] yetiyle bir uyar yaparak bu sisteme insan eliyle zarar verilmemesine dikkat eker. Kurn varlk tasavvuru ierisinde bir varln merkeze oturtulduu grlmektedir. O da insandr. imdi ksaca Kurnn insan tasavvuruna ele alalm. 1.2. Kurnn nsan Tasavvuru Kurn penceresinden bakldnda insan, varlk leminin var olmasnn yegne sebebidir. Varlk lemi onun zerinde kurgulanmtr. Bu yzden, Kurnda btn yaratklar arasnda en byk nem insana verilmitir[17]. Kozmik varlk sralanmasnda en st makam insana aittir. Yaratl, fikir ve inan bakmndan en erefli yer onundur. Kurn, insan ile ilgilendii kadar hi bir ey ile ilgilenmemitir[18]. Bu erevede o yeryznn halfesidir[19]. Kavram olarak Halfe, fal vezninde fil manasnda, bakasnn yerine geen, yapt ite onun yerini tutan, sultan, vekil anlamlarna gelse de[20] Kurn kullanmda temsil ettii otoritenin isteklerini yerine getirme[21] anlamnda meczen kullanlmtr. Yoksa Allahn her konuda insan kendine vekil kld anlam tamaz[22]. Bununla insann dier varlklar iindeki stnl[23] ve varlk lemindeki tasarruf imkn vurgulanr[24]. Varlk adeta onun zerinden kurgulanr. nk her ey bu ta varln[25] hizmetine sunulmutur. Sadece elinin altndaki canllar ve varlklar[26] deil, ay, gne ve dier kozmik unsurlarn tamam insann istifadesine sunulmutur[27]. Bu durum Kurnda teshr kavramyla anlatlr. Bu kelime, bir kimseyi kahren ve mecbren bir ie yneltmek[28], itaat ve inkyat ettirmek, birinin emrine vermek[29] anlamlarna gelmektedir. Ayetlerin anlam erevesine baktmzda her ey deta insann hizmetindedir. Ancak Kurnda insana ynelik dile getirilen btn bu anlatmlar aslnda bir noktada dmlenir. O da insann sorumlu varlk oluudur. Onun bu sorumluluu hem Allaha ve hem de kendisine ynlendirilen btn bu varlk leminedir. Bu, Biz emaneti, gklere, yere ve dalara teklif ettik de onlar bunu yklenmekten ekindiler, (sorumluluundan) korktular. Onu insan yklendi. Dorusu o ok zlim, ok childir. (Ahzab 33/72) yeti ile anlatlr. Buradaki emnet kavram hem sorumlulua tekil eden akl [30], hem Allaha ynelik taat[31] ve hem de insanlar arasndaki ilikiler olarak geni kapsaml yorumlanmtr[32]. Mevdd, buradaki emnetin insana verilen hilfet grevi yerine kullanldn ifade eder[33]. yle anlalyor ki, bu yet kapsamna, Kurnn deiik yerlerinde tikattan mumelta, ibdetten ahlka grev, sakndrma veya tavsiye olarak bildirilen her tr sorumluluk girmektedir[34]. Tevd edilen bu grevlerin tm yerine getirilmesi gerektiinden dolay emnet adn almtr[35]. Bu balamda evrenin de insana emanet olarak verildiini syleyebiliriz. Bu pozisyon insann evrene kar istedii gibi davranmasn deil sorumlu davranmasn gerektirir. Dolaysyla Kurnda Allahn dndaki her trl varln varlk sebebi ve insana hizmet ettiriliinin nirengi noktas sonucun insan adna cez ve mkfat olarak deerlendirilecek olmasdr. Her ey sonuta bu noktada dmlenir ve Cennet-Cehennem olarak gzergh izilen iki farkl alanda ebedletirilir. Bu noktada evre konusuna ok olumlu yansmas gereken bu Kurn tasavvurun neden istenen dzeyde pratikte makes bulmadn ele alalm.

20 ISEM2014

19

2. Kurnn evre Algsnn pratie Dntrlmemesinin Sebebi Ele aldmz evre sorunu, ksaca zetlediimiz gibi Kurn bak asna gre kutsalla (Allahla) balantldr. nsana tevdi edilen emnet nihai noktada cez ve mkfatla sonulanacaktr. Dolaysyla evre konusu insan/n sorumluluu boyutuyla deerlendirildiinde Kurn izleriyle birlikte pratie dnmesi beklenen bir konudur. Bunca alma yaplmasna ramen ngrlen sonu alnamamtr. Bunun mutlaka bir sebebi olmaldr. Kurn yaklamlarn hemen tm, evre meselesine Kurnn verdii nemi ortaya koymaya ynelik almalardr. Oysaki bu deerin hangi tip insan zerinden bugn itibaryla yanstlrsa deer bulaca ok ngrlmemektedir. Mslmann zihninde tad zerreden krreye varln her alanna sirayet eden veya etmesi gereken bu kutsallk ve sorumluluun evre meselesinde pratikte neden istenen dzeyde makes bulmad[36] sknt olarak tespit edilmekte ama sebebi sorgulanmamaktadr. Biz, evre meseleleri Kurn yaklamla ele alnrken bir boyutun gzden karld kanaatindeyiz. Bu boyut, Kurna inanan bireyin ve oluturduu toplumun eitim/retim ynyle yeterli standartlar yakalayamaydr. Bu noktadaki eksiklik, hem bilinlenme, hem pratie aktarma ve hem de organize olma noktasna olumsuz yansmaktadr. Bu da Kurn bak asnn bireysel ve toplumsal ynyle pratie dntrlememesine sebep olmaktadr. Dolaysyla bize gre mesele ncelikle bu eksikliin tespiti ve ardndan da giderilmesiyle halledilebilecektir. 2.1. Eitim/retim Dzeyinin Dk Olmas Bahsettiimiz eitim eksiklii, ilk etapta akla gelebilecek din eitim/retim erevesinde dnlen Kurn eitimi eksiklii deildir. Biz, yeni kuaklarn, toplumsal yaamda yerlerini almak iin hazrlanrken gerekli bilgi, beceri ve anlaylar elde etmelerine ve kiiliklerini gelitirmelerine yardm etme sreci olarak deerlendirilen; nceden saptanan amalara gre bireyin davranlarnda belli gelimeler salamaya yarayan planl etkinlikler sistemi eklinde tanmlanan eitimden[37] ve bu eitimin srecini, amacn, becerisini, hzn, etkinliini, geliimini ynetme olarak tarif edilen renme srecinden bahsediyoruz[38]. Sonucunda duygu, dnce ve davran deiikliinin olmas beklenen bu sre[39] gnmzde ciddi bir planlama, zaman, emek ve profesyonellik gerektirmektedir[40]. Bireyin ve toplumlarn bu noktadaki durumunu deerlendiren belli ltler sz konusudur. Biz bu ltlerden ikisinden hareketle durumumuzu ortaya koymaya alacaz. ddiamz udur: Bu eksiklik giderilmeden sadece evre deil hayatn dier alanlarndaki problemimizi de zemeyeceiz. Bize gre ncelikle bu eksikliin giderilme srecinde veya daha sonra giydirilecek Kurn bak pratie daha belirgin, deer ykl ve cezbedici olarak yanstlabilecektir. nk insandaki deiimi salayacak olan temel unsur eitim/retimdir. Sadece evre konusu deil hangi mesele olursa olsun kaliteli ve salkl bir eitim/retim olmadan palyetif tedbirlerle, hamasi nutuklarla sonuca gitmek, problemi zmek mmkn deildir[41]. deal olan, insann kiiliini toplumun iyiliine en iyi biimde hizmet edecek ynde gelitirebilmektir[42]. Bunun en temel unsurlardan biri eitim/retimdir. Sorunlarmz zmede en byk katky eitim/retim salar. Cehaleti ortadan kaldrmak, insanlar gerek hayata hazrlamak, onlarda bir dnya grnn, bir hayat felsefesinin olumasn salamakla mmkndr[43]. Karar ve tercihlerinde insana rehberlik yapan deerler aamas[44] bu ekilde ekillenir.

21 ISEM2014

20

nsan ve toplumu tmyle kuatma eilimi gsteren[45] ve bizim de evre konusunda Kurn algnn pratie dntrlemeyiinde birinci derecede sorun olarak grdmz bu eitim/retim konusunda hangi seviyelerde olduumuzu lebilecek somut verilerden biri okullama oranlarmz, dieri ise PSA (Programme for International Student Assessment) verileridir. Bu noktada yaplacak somut tespit meselemizi aydnlatmada yeterli olacaktr. 2008 UNESCO verilerine gre ortaretim brt okullama gelimi lkelerde %101, net okullama oran gelimi lkeler ortalamas % 91olarak verilmektedir[46]. Trkiye 2007-2008de brt okullama orannda %87,55, net okullama oran %58,56dir[47]. Ayn yl Trkiye yksekretim brt okullama oran %38,19, net %21,06 olarak verilmektedir[48]. UNESKO 2007 verilerine gre gelimi lkelerde yksekretimde brt okullama oran % 67dir (EFA 2010)[49]. Trkiyede 2009/2010 ylnda yksekretim okullama oran brt 53,43 kar[50]. Buna lkemizde yksekretim kontenjanlarnn son on ylda iki katna karlm olduu bilgisini[51] ve geriye doru gidildiinde her iki okullama oranlarnda ok daha dk seviyelerde olduumuzun grleceini ilave edelim[52]. Ayrca AB lkelerinin en az lise mezunu olmay bir temel eitim normu olarak belirlediini de eklemi olalm[53]. renilen bilginin pratie yansmasn len en nemli leklerden birisi Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat (Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) tarafndan dzenlenen Uluslararas renci Deerlendirme Program-PISAdr. PISA en az 7 yl renim grm olmas artyla 15 ya rencilerine uygulanmaktadr. Matematik, Fen ve Okuma alannda uygulanan bu aratrma renilen bilginin pratie yansmasn lmektedir[54]. 2000 ylndan itibaren ylda bir yaplan bu aratrmayla OECD yesi lkeler ve dier katlmc lkelerdeki (dnya ekonomisinin yaklak olarak %90n oluturmaktadr) 15 ya grubu rencilerin modern toplumda yerlerini alabilmeleri iin gereken temel bilgi ve becerilere ne lde sahip olduklar deerlendirilmektedir[55]. PSA 2012 uygulamasna 65 lkeden 15 yanda yaklak 28 milyon renciyi temsilen 510 bin civarnda renci katlmtr[56]. Trkiyeden 4848 renci zerinden sonulandrlan PISA 2012 almasnda Trkiye Okumada 42, Fende 43 ve matematikte 44. sradadr[57]. Bundan nceki istatistiklerde daha dk pozisyonda olan Trkiyenin katld PISA uygulamalarndaki ortalama puan her 3 alanda da yllara gre gittike artyor gzkmesine ramen bu art miktarlar Trkiyeyi, en azndan OECD ortalamas civarna tayacak dzeye henz ulaamamtr[58]. lkemizin okullama oranlarndaki yetersizlii renilen bilginin pratie aktarmda grlen bu sorunla birletirdiimizde Kurn evre algsnn neden zlenen oranda pratie dntrlemediinin cevabn da bulmu oluruz. Bu eksiimizi Kurnn eitim ve retime verdii nemi dillendirerek zemeyiz. evre sorununu bu eitim seviyesine sahip lkelerin insanln bana bela ettii yzeysel deerlendirmesiyle de geitiremeyiz. Brakalm ayrntlar, sadece evre sorununun ne olduunu ciddi anlamda anlayabilmek iin bile bu eitilmilik dzeyine ihtiya vardr. Ve bize gre iin asl nirengi noktas burasdr. Kurn bilgi bu srece giydirildii anda anlam bulacak veya bu eitim seviyesi dzeyinden alglatldnda yaama dnecektir. stediimiz bilin dzeyi ve organizasyon aamas bu eitimin iinde veya zerine giydirilmi olmas durumunda elde edilebilecektir. Ayrca bu aamada bile psiko-sosyal, ekonomik ve evresel etkilerin yannda her insann karakterinin, alg dzeyinin farkl oluunun, bunun da farkl eylemler ortaya koyacann dnlmesi iin ayr bir boyutudur. Kald ki, bahsettiimiz bu eitim/retim yannda gnmzde evre eitimi ayrca nem atfedilen, zerinde durulan ve kendine zg yntemlerle verilmeye allan bir eitim alan

22 ISEM2014

21

haline gelmitir[59]. evre eitimi, insann biyo-fiziksel ve sosyal evresiyle ilgili deerlerin, tutumlarn ve kavramlarn tannmas ve ayrt edilmesi diye tanmlanmaktadr[60]. nk evre eitimi yalnz bilgi vermek ve sorumluluk hissi oluturmak olarak dnlmemekte, dorudan insan davrann etkilemesi beklenmektedir. Bunun iin eitim almalarnda iitsel ve grsel materyallere arlk verilmesi nerilmektedir[61]. Bu erevede evre eitimi, toplumun tm kesimlerinde evre bilincinin gelitirilmesi, evreye duyarl kalc ve olumlu davran deiikliklerinin kazandrlmas ve doal, tarihi, kltrel, sosyo-estetik deerlerin korunmas, aktif olarak katlmn salanmas ve sorunlarn zmnde grev alma olarak tanmlanmaktadr[62]. Bu eitim, evre ynetimi ve kontrol iin eitim, evre bilinci ve yorumu iin eitim, srdrebilirlik iin eitim[63] gibi alanlarda planl bir ekilde yrtlmektedir. Btn bu srelere Kurn bakla katlm ve onun pratie yansmasnn salanmas ncelikle eitim meselesindeki bu sorunun zlmesiyle mmkndr. Bu sorunu zme aamalarnda phesiz ncelikle Kurnn varlk, insan-varlk ilikileri boyutunu insanmza zmsetmeliyiz. Ancak bu erevede evre konusuyla da ilikilendirilerek verilecek eitim felsef derinlie sahip dinle entegre bir ahlk anlay olacandan[64] onu kavramak ciddi bir eitilmilik alt yaps gerektirecektir. Bu salanamadnda bugn karlalan sorunlarla karlalacak ve bu olumsuzluklar onun temsilcilerinin zerinden Kurna yanstlm olacaktr. Ayrca bu eitimin hayatn gerekleriyle uyuur olmas gzetilmesi gereken farl bir yndr[65]. Dolaysyla evre ile ilgili konularda Kurn kaynakl ahlk bir tavr sergileyecek, aktif katlm salayacak, olumsuzluklara kar tepki oluturacak, bireysel karlarn toplumsal karlardan ayr dnlemeyecei gereini kavratacak manevi boyutuyla da desteklenen bir eitim yntemini uygulamaya koymamz gerekmektedir[66]. u kesindir ki Biz Zikirden (Tevrattan) sonra Zeburda da: "Dnyaya Salih kullarm varis olacaklar. Dnya onlara kalacak" diye yazmzdr.[67] zlemi bu ekilde gerekleecektir. 2.2. Bilin Dzeyinin Ykseltil/eme/mesi Bu mesele yukarda bahsettiimiz eitim/retim alanyla dorudan ilikilidir. O noktadaki eksiklik bilin dzeyinin ykseltilememesinin ve arzulanan Kurn yansmann uygulamada/pratikte grlemeyiinin temel sebebidir. Eitim, eer ayn zamanda bilin kazandrma sreci olarak kabul ediliyorsa[68] bu bilin oluturma yukarda bahsettiimiz eitim dzeyi ierisinde/srecinde dnlmelidir. Bu aamalarda ilh hukukun retileri erevesinde ahlk bir tavr gelitirilmelidir[69]. nk modern bilim ve felsefenin ortaya kard kutsaldan tamamen koparlm, manev boyutu bilimin verileri altnda ezilmi insann/toplumlarn bugn iin manevi ynn de ele alan ilh balantya dnden daha ok ihtiyac vardr. Ancak bu aba, zamanmzda oka yapld gibi, modern bir sorunun cevabn ayetlerde arama gayreti ile kartrlmamaldr[70]. Bu yanl bir yaklamdr. evre bilimi erevesinde dile getirilen bir takm kavramlara Kurndan mesnet bulamaya alarak savunmac bir pozisyon intiban verecek giriimlerin bu noktadaki katksnn heyecan vermekten teye gemeyeceini ve uzun vadede skntlar douracan burada vurgulayalm. Bundan ziyade yukarda ksaca deindiimiz ekliyle Kurnn varlk lemiyle ilgili olarak ortaya koyduu Allah-varlk ilikisinden hareketle varla kazandrlan kutsallk boyutunun insanda uur haline dntrlmesinin daha nemli olduunu dnyoruz. Allahn varlna iareti ve varla kutsallk kazandrmas asndan[71] Kurnn kulland Rabbl-lemn ifadesi nemli bir rehberdir. Bu bakta inanan insan iin varla kutsal bir deerle yaklama sz konusudur. Onun zihninde varlk adeta tekvn Kurn, Kurn ise onun tamamlaycs tedvn Kurn konumuna dnr[72]. Kurnn ifadesiyle her eyin Onu

23 ISEM2014

22

tesbhi [73] insanda uur halini alr. Bu durumda insan bu koroya zarar vermesi bir yana, bizzat ona elik etmesi gerektii uuruna eriir[74]. Bu noktada insan-varlk ilikisinde keyfilik deil sorumluluk ne km olacaktr. nsan, varlk lemiyle kurduu her ilikinin Allaha hesabn verecei bilincine/uuruna brnecektir. nk bu ilikilerin her aamas ona yklenen emnet boyutu erevesine girer. Bu sadece bireysel bazl deil, toplumsal bazl da bir sorumluluktur. te bu durumda Kurn bak, din uslubun etki gc[75] ve bu sayede elde edilen bilin bize cidd anlamda katk salayacak ve pratikteki tezahrleri daha grnr hale gelecektir. Ayrca Kurnn ngrd her davrann Allah rzas iin yaplmas gerektii ideali[76] bu bilinci pekitirecektir. Kurn zihniyette insann Allaha, dier insanlara ve tm varla kar her trl tutumunda samimi olmas en deerli ilkedir. Bunun ad Kurn dilinde ihlastr[77]. Bu bir ynyle bahsettiimiz biline tekbl eder. Allah-insan, varlk insan ilikisinin davrana tekabl eden boyutunda tezhr edecek olan bu alann amel-i salih erevesinde deerlendirilebileceini dnyoruz. lk etapta amel-i salih ibdet alann ifade etse de geni anlamyla insana ve insanla faydal olacak tm alanlar kapsayacak bir anlam alanna sahiptir[78]. Amel-i Slih, mann gerei olarak ihls ve iyi niyetle yaplan, Kurn ve snnete uygun olan her trl sz, fiil ve davranlar olarak tarif edilir[79]. ou zaman sadece ibdet-i mersme olarak ne kan slih amel anlaynn bu kapsamda bir bilince oturtulmas insan ve evre etkileiminin ideal llerde olmasna katk salar[80]. Bu gn itibaryla evre bilinci ve duyarllnn bireysel, grupsal ve toplumsal dzeylerde ele alnmas gereken bir konu haline gelmi olduunu[81] ve profesyonel organizasyon/lar/la srekli eitimee dntn bir not olarak ekleyelim[82]. Sonu evre konusu sorun odakl bir mesele olarak ele alnmakta, zm araylar erevesinde younlamakta, bu abalar pratikte karln bulduu takdirde anlam ifade etmektedir. Bu bakmdan Kurn bak asnn pratikte yansmasn bulmas iin en nemli noktasn tekil etmektedir. Kurnn evre sorununa yaklamn ortaya koymak elbette iin temel noktasdr. Ancak bu Mslman birey ve toplum zerinden uygulamaya konulabildiinde anlam ifade edecektir. Bu gn iin bu noktada sorun yaandna gre bunun sebebi elbette sorgulanmaldr. Bize gre sorun Mslman birey ve toplumun eim/retim standardnda dnyann geldii noktay yakalayamay sorunudur. Bu durum dorudan bilinlenme dzeyini etkilemekte ve bu noktadaki yetersizlik Kurn bak asnn istenen dzeyde pratie yanstlamamasna neden olmaktadr. ncelikle bu sorun giderilmelidir. Ayrca gnmzde evre eitiminin zel nem atfedilen, zerinde durulan ve kendine zg yntemlerle verilmeye allan bal bana ayr bir eitim alan haline geldii gerei unutulmamaldr. Temel problem olarak nitelendirdiimiz eitim/retim standardmzdaki eksiklik giderildikten sonra evre eitiminin zel bir eitim alanna dnt gereini de gz nnde bulundurarak Kurn bak asyla evre meselesini gnn artlar ve ihtiyalarna gre srekli gncellemeli, eitim kanalyla Mslman birey ve toplum zerinde nce bilince, ardndan da davrana dntrmeliyiz. Mesele ancak o zaman anlam ifade edecektir. Aksi halde bir iddia olarak telakki edilecek, Mslman birey ve toplumda pratie gzel rnekler olarak yanstlamad srece Mslman zerinden Kurn yaralanmaya allacaktr. Buna hi birimizin hakk yoktur. Byle bir alg oluturmann dnyev ve uhrev sorumluluu ar olacaktr. Referanslar

24 ISEM2014

23

[1] Mehmet Bayraktar. slm ve Ekoloji. Ankara: DB Yaynlar; 1992; brahim Canan.

slmda evre Sal. stanbul: Cihan Yaynlar; 1986; Kemal Atik. Kurn ve evre. Kayseri: E.. Yaynlar; 1992; Turhan Gnay. slam ve Kurnda Aa, Yeil ve Toprak. stanbul: Tema Vakf Yaynlar; 1995; brahim zdemir. evre ve Din. Ankara: evre Bakanl Yaynlar; 1997; Faruk Grbz. Kurnda Denge. stanbul; Denge Yaynlar; 1997; Servet Armaan. slm ve evre. Gndnm Yaynlar; stanbul: 2005; Celal Yenieri. Hz. Peygamberin evrecilii Spor Etkinlikleri ve Kurnda evrecilik. stanbul: amlca Yaynlar; 2009; Vehbi Karaka. Farkl Bir Bak Asyla Kurn ve Snnette evre. stanbul: Rabet Yaynlar; 2011; Bahattin Dartma. Kurn v

ısem 2014 sempozyum kitabı

Documents