arkusz wywiadu diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu

Opracowała:

Anna Gulczyńska [email protected]

Arkusz wywiadu diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M

Projekt narzędzia badawczego

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)

Zakład Promocji Zdrowia i PsychoterapiiUniwersytet im. Adama Mickiewicza - Poznań

mailto:[email protected]

Zakład Promocji Zdrowia i Psychoterapii UAM

Zakres prezentacji

Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M,

Narzędzia stosowane w Polsce do diagnozy transseksualizmu,

Historia arkusza, Opis techniki badawczej i narzędzia badawczego, Trafność i rzetelność metody, Procedura badania, Bibliografia.



Podstawy teoretyczne arkusza wywiadu diagnostycznego w badaniu transseksualizmu typu K/M

Światowa Organizacja Zdrowia w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) umieszcza transseksualizm w grupie Zaburzeń osobowości i zachowania dorosłych (F60-F69).

W tym typie kategorii diagnostycznych, określonych jako zaburzenia identyfikacji płciowej, obok transseksualizmu, wymienia się: transwestytyzm o typie podwójnej roli, zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie, inne zaburzenia identyfikacji płciowej oraz zaburzenia identyfikacji płciowej nieokreślone.




Transseksualizm wg ICD-10 diagnozuje się, kiedy pacjent pragnie żyć i być akceptowanym jako przedstawiciel płci przeciwnej, czemu towarzyszy zazwyczaj uczucie niezadowolenia z powodu niewłaściwości własnych anatomicznych cech płciowych oraz chęć poddania się leczeniu hormonalnemu czy operacyjnemu, by własne ciało uczynić możliwie najbardziej podobnym do ciała płci preferowanej. Tożsamość transseksualna powinna się utrzymywać przynajmniej od 2 lat i nie może być przejawem innego zaburzenia psychicznego.




Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w

Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV) nie używa nazwy transseksualizm (obowiązującej jeszcze w DSM-III). Został on zastąpiony jednostką opisaną jako: zaburzona identyfikacja płciowa, znajdująca się w kategorii diagnostycznej: zaburzenia identyfikacji płciowej i zaburzenia seksualne. Tym samym znajduje się obok takich grup kategorii diagnostycznych, jak dysfunkcje seksualne i parafilie.




Zaburzenia identyfikacji płciowej wg DSM-IV diagnozować należy u osób przejawiających silną i trwałą identyfikację z płcią odmienną, pragnienie bycia lub obstawanie przy tym, że nią się jest. Identyfikacja z płcią odmienną nie może być wynikiem chęci uzyskania jakichkolwiek korzyści społecznych. Zaburzenia identyfikacji płciowej współwystępują z izolacją społeczną, lękami, depresją.




W piśmiennictwie (Kaczyńska, Dulko, 1993; Rekers za: Carroll, 2004; Gangne et all, 2004) spotyka się najczęściej dwie odmiany zespołu dezaprobaty płci: 1. Transseksualizm u kobiet – bardziej homogeniczny w porównaniu do grupy mężczyzn, przebiega według jednego schematu – o podobnym rdzeniu, zmienionym jedynie indywidualnymi aspektami rozwoju osobowego2. Transseksualizm u mężczyzn – przyjmuje dwie formy: a) typ androfiliczny, b) typ autogynefiliczny.




Typ androfiliczny Jest dokładnym przeciwieństwem opisywanego wyżej transseksualizmu kobiet i uważa się go za formę najbardziej klasyczną.

Typ autogynefiliczny Znany jest również w piśmiennictwie jako heteroseksualna lub transwestytyczna forma transseksualizmu. Autogynefilia oznacza czerpanie podniecenia seksualnego z fantazjowania na temat samego siebie jako kobiety.




Zaproponowane w arkuszu diagnostycznym pytania, zostały opracowane w oparciu o wiedzę psychologiczną, medyczną, seksuologiczną i pedagogiczną (por. bibliografia), przy uwzględnieniu opisu zjawiska i kryteriów diagnostycznych zawartych w ICD-10 oraz DSM-IV.

Z uwagi na większą populację transseksualnych kobiet w Polsce (K/M:M/K wynosi 4:1) oraz homogeniczność tej grupy (Fajkowska-Stanik, 2001), zawarte w kwestionariuszu pytania dotyczą transseksualizmu typu K/M.



Narzędzia stosowane w Polsce do diagnozy transseksualizmu

W Polsce przy diagnozie transseksualizmu

wykorzystuje się następujące metody: MMPI – Minesocki Wielowymiarowy Inwentarz

Osobowości, IPP – Inwentarz do oceny płci psychologicznej Rysunek postaci ludzkiej, RISB – Test Niedokończonych Zdań Rottera, Kwestionariusza do badania transseksualizmu

autorstwa S. Dulko.



Historia powstania kwestionariusza

Pracom nad arkuszem do wywiadu diagnostycznego przyświecały dwa główne cele: 1.Skonstruowanie narzędzia umożliwiającego przeprowadzenie wywiadu psychoseksualnego z osobami zgłaszającymi się do gabinetu psychoterapeutycznego prof. dr hab. L. Gapika, które deklarowały odmienne przeżywanie swojej tożsamości płciowej;2. Dostarczenie osobom diagnozującym transseksualizm, uporządkowanego arkusza diagnostycznego, zgodnego z zaleceniami Międzynarodowego Stowarzyszenia Przeciwdziałania Zespołowi Dezaprobaty Płci.



Opis metody badawczej

W niniejszej pracy wykorzystano metodę indywidualnych przypadków. Jest ona „sposobem polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje (…) przez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych” (za: Pilch, Bauman, 2001, s. 78). W badaniach prowadzonych metodą indywidualnych przypadków najczęściej pracuje się techniką wywiadu i rozmową, uzupełnioną obserwacją i analizą dokumentów osobistych.



Opis techniki badawczej

Zaproponowana w niniejszej pracy technika do diagnozy transseksualizmu to wywiad diagnostyczny – polegający na rozmowie badającego z osobą badaną w oparciu o specjalny arkusz. Wywiad ten, mający standaryzowaną strukturę, może być rozszerzony o pytania dodatkowe, wynikające z potrzeby pozyskania informacji, istotnych dla szczegółowego określenia cech indywidualnych pacjenta.



Opis narzędzia badawczego

Zastosowanym narzędziem jest arkusz diagnostyczny – stanowiący uporządkowany system notowania informacji pozyskiwanych od pacjenta w ramach wywiadu ustrukturalizowanego zgodnie z fazami rozwoju psychoseksualnego człowieka. Kwestionariusz składa się ze 180 pytań, podzielonych na 6 następujących części: 1. Metryczka – zawiera podstawowe dane o osobie badanej;2. Dom i rodzice - dotyczy retrospektywnej oceny postaw rodziców;




3. Aktywność okresu dzieciństwa, dojrzewania i wczesnej dorosłości. 4. Funkcjonowanie psychospołeczne.5. Stosunek do własnego ciała.6. Aktywność seksualna: Sny i fantazje, Zachowania seksualne bez partnera, Zachowania seksualne z parterem, Aktualna aktywność seksualna i relacje partnerskie.




Arkusz przeznaczony jest do wywiadu z kobietami, które deklarują odmienne przeżywanie swojej tożsamości płciowej. Osobami badanymi mogą być wszystkie kobiety, które ukończyły 18 rok życia.

Arkusz uzupełniany jest przez osobę badającą, jednak w szczególnych przypadkach (np. diagnoza osób niesłyszących), może być wypełniany przez badanego.



Trafność i rzetelność metody

W badaniach jakościowych rzetelność metody określa się między innymi kompatybilnością uzyskanych wyników z wynikami uzyskanymi w skalach ilościowych. Aktualnie metoda znajduje się w fazie eksperymentalnej; można jednak stwierdzić istnienie wysokiej korelacji z takimi narzędziami jak MMPI (skala MF), IPP, RISB czy rysunek postaci ludzkiej.



Procedura badania

Badanie odbywa się w ramach indywidualnego spotkania diagnostycznego. Osobami badającymi mogą być psychologowie, pedagodzy, lekarze, posiadający odpowiednie przygotowanie kierunkowe. Po nawiązaniu kontaktu, badany zostaje poinformowany o celu przeprowadzenia badania oraz o konieczności udzielania szczerych odpowiedzi, odzwierciedlających faktyczne zachowania i odczucia.



Procedura badania

Analiza jakościowa uzyskanych odpowiedzi odbywa się w celu potwierdzenia lub wykluczenia charakterystycznych dla transseksualnych kobiet wzorów rozwoju i funkcjonowania psychoseksualnego. Na podstawie uzyskanych wyników sporządzona zostaje diagnoza, zawierająca opis tego funkcjonowania.



Bibliografia

Bee H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, Beisert, M. (2004). W poszukiwaniu modelu seksualności. W: M. Beisert (red.)

Seksualność w cyklu życia człowieka. Poznań: Zakład Wydawniczy - K. Domke. Bem S. (2000). Męskość i kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk:

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Benjamin H. (1966). The transsexual phenomenon. New York: THE JULIAN PRESS,

INC. PUBLISHERS. Bieńkowska-Ptasznik, M. (2003) „Płeć społeczna – transseksualizm – rekonstrukcja

tożsamości”, [w:] A. Kuczyńska, Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne. Wrocław Brown, S.L. (2004). Family Structure and Child Well-Being: The Significance of Parental

Cohabitation. Journal of Marriage and Family 66, Minneapolis: Publisher: National Council on Family Relations s. 351 - 367.

Brown, S.L., Booth, A. (1996). Cohabitation Versus Marriage: A Comparison of Relationship Quality. Journal of Marriage and Family 58, Minneapolis: Publisher: National Council on Family Relations, s. 668 – 678.



Bibliografia

Dulko, S. (199) Transseksualiści w społeczeństwie. Problemy. Rodziny. 1990 nr 3 s. 38-41

Fajkowska, M (1992) Projekcyjny obraz relacji małżeńskiej rodziców w percepcji transseksualistów. Roczniki Socjologii Rodziny. T. 4, s. 225-234

Fajkowska-Stanik, M. (1999). Operacyjna zmiana płci i inne rodzaje korekt stosowanych w przypadku transseksualizmu. Psychiatria Polska, 32, 6, 959-967.

Fajkowska-Stanik M. (2001). Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowych wzorów relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. WIP PAN.

Heszen-Niejodek I. (2003). Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych. w: Fajkowska-Stanik, M., Drat-Ruszczak, K. & Marszał-Wisniewska, M. (red.) Warszawa: Academica. Wydawnictwo SWPS.

Gapik L. (1998) Psychospołeczne uwarunkowania zachowań seksualnych. [w:] J. Przepka (red.) Zagadnienia prorodzinnej edukacji seksuologicznej i profilaktyka HIV/AIDS, Tom II, Katowice: Wydawnictwo Agat.



Bibliografia

Gapik, L. (1984). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego. W: Imieliński K.(red.), Seksuologia społeczna, Warszawa, PWN.

Gapik, L. (2005). Seksuologia – zagadnienia wybrane. W: G. Bręborowicz (red.) Ginekologia. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (w druku).

Herman – Jeglińska (1999). Różnice między kobietami a mężczyznami w zdolnościach poznawczych i organizacji funkcjonalnej mózgu : wpływ płci psychicznej. Przegląd Psychologiczny, 42, 1-2, s.73 – 98.

Herman-Jeglińska A, Grabowska A, Dulko S. (2002) Masculinity, femininity and transsexualism. Archives of Sexual Behavior, 31(6): 527-534,

Imieliński K., Dulko S., Filar M. (2001). Transpozycje płci. Kraków: Wydawnictwo ARC-EN-CIEL.

Kaczyńska ,A., Dulko, S. (1993). Inwentarz do oceny płci psychologicznej (IPP) w diagnozie i terapii osób transseksualnych. Problemy Rodziny. nr 1 s. 46-49

Lew – Starowicz, Z. (2000). Zarys seksuologii sądowej dla prawników. Warszawa: Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich.



Bibliografia

Macmillan, R., Copher, R. (2005). Familie in the Life Course: Interdependency of Roles, Role Configurations, and Pathways. Journal of

Pilch, T., Bauman, T., (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Smart, D. (2002). Relationships, marriage and parethood. Views of young people and their parents. Family Matters no 63. Melbourne: Publisher: Australian Institute of Family Studies, s. 28 – 35.

The Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association’s – Standards of Care for Gender Identity Disorders, Sixth Version. (2001).

Urbaniak-Zając, D., Piekarski J., (2003). Badania jakościowe – uwagi wprowadzające. W: Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Internet: http://www.wpath.org/, dnia 02.02.2008 Internet: http://www.wpath.org/Documents2/socv6.pdf, dnia 08.07.2008


http://www.wpath.org/

http://www.wpath.org/Documents2/socv6.pdf

Anna Gulczyńska

The Department of Health Promotion and Psychotherapy

Adam Mickiewicz University – Poznań

Diagnostic interview spreadsheet for diagnosing F/M type (female - male

type) transsexualism

Research tool design
