tezhib sanatinda saz yolu saz style in the turhish illumination art
Post on 07-Apr-2018
233 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
1/68
T.C.
MMAR SNAN NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTS
GELENEKSEL TRK EL SANATLARI ANASANAT DALITEZHP PROGRAMI
TEZHB SANATINDA SAZ YOLU(16. YZYIL)
(Yksek Lisans Eser Metni)
Hazrlayan20036010 Vsal GARAGAOV
DanmanYrd. Do. Turgay KORUN
STANBUL2006
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
2/68
I
NDEKLER
Sayfa No.
NSZ.......III
ZET......IV
SUMMARY.................V
KISALTMALAR.......VI
EKLLER LSTES................VII
RESMLER LSTES..VIII
1. GR..1
2. SLAM NCES VE SONRASI TRK SSLEME SANATINAGENEL BAKI 2
2.1.slam ncesi Trk Ssleme Sanat......3
2.2.slam Sonras Trk Ssleme Sanat.....4
3. TRK SSLEME SANATININ EVRELERNE GRENCELENMES..6
3.1. 8. ve 9. Yzyllar Aras Dnem .................................................................6
3.2. 10. ve 13. Yzyllar Aras Dnem (lhanl ve Seluklu Tezhib Sanat)....6
3.3. 14. ve 15. Yzyllar Aras Dnem (Timurlularda Tezhib Sanat)......7
3.4. 15.y.y. Ftih Sultan Mehmed Dnemine Bak (1451-1481).........7
3.5. 15.-16.y.y. Sultan II.Byezd Dnemine Bak (1481-1512).....8
3.6. 16. y.y.Osmanl ile Safeviler Dnemi........................................8
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
3/68
II
3.7. 17.-18. ve 19. y.y. Trk Ssleme Sanat (Avrupadan EtkilenmeDnemi).10
3.8. 20. Yzyl Trk Tezhib Sanat (Geriye Bak Dnemi)...11
4. TRK SSLEME SANATINDA KULLANILAN TERMLER12
5. TRK SSLEME SANATINDA KULLANILAN MOTFLER....12
6. TILAR .......23
6.1.Tezhibte Tn Grevi......23
6.2.T eitleri ve kullanm alanlar..23
7. TEZHB SANATINDA SAZ YOLU (16.YZYIL)..........................24
7.1.Saz slbunda Kullanlan Baz Motifler...............................................28
8. VSAL GARAGAOVUN SAZ SLBU ALIMALARINA DAR....31
9.
KATALOG......32
10. KAYNAKLAR........55
11. SZLK..........57
12.ZGEM..........59
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
4/68
III
NSZ
Bu eser metni almasnda; Trk Tezhip Sanat Tarihinde nemli bir yere
sahip olan gemiten gnmze kadar gelebilen ve ssleme sanatna yenilik getiren
Saz slbu ve yaratclar hakknda bilgi edinmek ve onlar tarafndan retilen sanat
eserlerinin zelliklerinin aratrlmas ama edinilmitir.
Saz yolu zerinde birok aratrmann bulunmas bu slbun ne kadar nemli
bir yere sahip olduu hakknda bize bilgi verir. slbu oluturan sanatlarn
kompozisyonlarnda yer alan motifler bize bunlarn bir tesadf olmadn yani TrkSsleme Sanatnn Atalarmz olan eski Trklerden gelmi olduunu hatrlatr.
Onlara ait olan bu motiflerin irdelenmesi sonucu yeniliki bir duygu eklenerek
meydana getirilmi bu slbun Saz yolu olduunu grrz.
Ve bu alma Osmanl dneminde var olan ve hala varln srdren klasik
dnemin ve Saz yolu dnemi tarihinin aydnlatlmas asndan nem tamaktadr.
almamn konusunu sememde bana yardmc olan ve beni bu konuda
ynlendiren saygdeer hocam, danmanm, Yrd. Do. Turgay KORUNa, desteinigrdm saygdeer hocam, Do. Faruk TAKALEye sonsuz teekkrler ederim.
Ayrca tm almalarm srasnda yardm ve desteini unutmayacam
arkadam smail HATPe, manevi destekleriyle beni hibir zaman yalnz
brakmayan anneme sonsuz teekkrleri bir bor bilirim.
Vsal GARAGAOV
stanbul, Ocak 2006
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
5/68
IV
ZET
Osmanl Tezhib Sanatnda yeni bir r aan Saz slbu, XVI. y.y. dan
itibaren son dnemine kadar etkisini byk lde koruyabilmitir.
Serbest kompozisyon kurmaya elverili olan bu sanat slbu, sanatya bu
zgrl tanmas nedeniyle ssleme sanatnda nemli bir yer ald.
Bazen, birbirine sayg duyan iki insann veya birbirlerine sevgi besleyen iki
sevgilinin sarlmas gibi sarmal olarak grdmz akc yaprak motifleri, bazen ise
iki dmann kendilerini yaraladklar gibi birbirini delip geen haner eklindeki
yaprak dzenlemeleri bu slbun ekiciliini arttrmaktadr.
Saz slbunun dou dneminde ilk olarak mrekkeple izilmi olan bu
resimler daha sonralar ak renkte seilmi ktlar zerine renklerin ak
tonlamalar kullanlarak da izilmilerdir.
Bakldnda insana eitli duygular veren bu slbun yaptlar son dneme
doru daha da natrel (gereki) bir ekilde karmza kar. Bu almalarn
karakteristik zellikleri, benim bu slp zerinde almama vesile olmutur.
ANAHTAR KELMELER: Osmanl, Saz yolu,slp, Tezhib, Motif
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
6/68
V
SUMMARY
Saz style which created a new path in Ottoman Illumination Art could have
protected its effect on a large scale from XVI. Century until the last period.
This art style which is suitable for establishing free composition, took an
important place in illumination art since its giving this freedom to artist.
Sometimes, fluent leaf motifs that we see as spiral like embrace of two persons
who have respect to each other or two lovers have love to each other, and sometimes
leaf arrangements in form of khanjar pierced each other like two enemies wounding
themselves, increase the attractiveness of this style.
These pictures drawn with ink firstly in birth period of the Saz style afterwards
had been drawn on papers selected in light colours with using light intonation of the
colours as well.
The work of arts of this style which gives various feelings to human when
looked, cross our path in form of more natural (realistic) at the last period.
Characteristics of these work of arts afforded me for working on this style.
KEYWORDS: Ottoman, Saz style, Style, Illumination, Motif.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
7/68
VI
KISALTMALAR
Ans. - Ansiklopedi
a. g. k. - Ad geen kitap
a. g. m. - Ad geen makale
a.g.t. - Ad geen tez
Bkz. - Baknz
H. - HazineKat. No: - Katalog numaras
M.. - Milattan nce
M.S. - Milattan sonra
.K. - zel koleksiyon
S.O. - Snnet odas
s. - Sayfa
TSM - Topkap Saray Mzesi
TSMK - Topkap Saray Mzesi Ktphanesi
v.b. - Ve benzeri.
y.y. - Yzyl
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
8/68
VII
EKLLER LSTES
EKL 5. 1:Palmetus Lotus13
EKL 5. 2:Haty.....14
EKL 5. 3: Pen15
EKL 5. 4: iziliine gre Rmler..17
EKL 5. 5: Kompozisyondaki kullanmlarna gre Rm....18
EKL 5. 6:Mnhan.....19
EKL 5. 7:Bulutlar.......21
EKL 5. 8: intamni...22
EKL 5. 9:Tlar..23
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
9/68
VIII
RESMLER LSTES
RESM 9.1: Kat. No.1 (TSM.S.O., ini)...32
RESM 9.2: Kat. No.2 (TSM.S.O., ini, detay)....33
RESM 9.3: Kat. No.3 (Sultan Ahmet Cam, ini, detay)..............34
RESM 9.4: Kat. No.4 (TSMK, H.2162)..35
RESM 9.5: Kat. No.5 (TSMK, H.2162)..36
RESM 9.6: Kat. No.6 (TSMK, H.1682)..37RESM 9.7: Kat. No.7 (TSMK, H.1517)..............38
RESM 9.8: Kat. No.8 (TSMK, H. 2836).............39
RESM 9.9: Kat. No.9 (TSMK, H.2147, 23a)..................40
RESM 9.10: Kat. No.10 (TSMK, H. 2135)......41
RESM 9.11: Kat. No.11 (TSMK, H. 2147)......42
RESM 9.12: Kat. No.12 (TSMK, H. 2147, y. 21 a.).....43
RESM 9.13: Kat. No.13 (TSMK, H.2147).......................................................44
RESM 9.14: Kat. No.14 (Cleveland Sanat Mzesi, 44. 492.)..................................45
RESM 9.15: Kat. No.15 (TSMK, H.2153, 57a).......46
RESM 9.16: Kat. No.16 (TSMK, H.2153, 57b).......47
RESM 9.17: Kat. No.17 (New York Metropolitan Museum)..........................48
RESM 9.18: Kat. No.18 (Freer Sanat Galerisi, Washington, 37.7).........................49
RESM 9.19: Kat. No.19 (Nationalbibliothek,Vienna, Cod. mixt.313)....................50
RESM 9.20: Kat. No.20 (zgn alma. Vsal Garagaov).........................51
RESM 9.21: Kat. No. 21 (zgn alma. Vsal Garagaov)........................52
RESM 9.22: Kat. No. 22 (zgn alma. Vsal Garagaov)........................53
RESM 9.23: Kat. No.23 (Eserden Birebir Kopya almas.Vsal Garagaov)....54
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
10/68
1
1. GR
Bu almada 16. y.y.da doan ve ssleme sanatna yeni bir bak as getiren
Saz slbunun kullanm alanlarn, bu slpta kullanlan motiflerin yaplarn ve
slbun kurucularn aratrmak ile beraber zgrln bu almalarda zgnln
bir balangc olarak karmza kn ve her sanatta da bunun neminin byk
olduunun anlatm ama edinilmi ve okuyucuya sunulmutur.
Trk ssleme sanatnn primitif dnemi olarak kabul edilen slam ncesi Trk
ssleme sanat ile slamn kabul grmesinden sonraki dnemlerine genel bak ile
beraber Trk ssleme sanatnn 8.y.y.dan 20.y.y.la dein yzyllar ierisinde geliim
evresinden bahsedilmitir. Ayrca ssleme sanatnda kullanlan motifler ile kullanm
alanlarna ilikin bilgiler verilmimtir. Bununla beraber almamn esas amac 16.
y.y. da etki yaratm olan Saz yolu ile kurucular hakknda bir aratrma
kapsamaktadr.
Saz slbuna ait Topkap Saray Mzesinde bulunan eserler ile Sultan Ahmet
Camisinde iznik inilerindeki slba ait izimler ve bu konuyu ieren baz kitaplar
incelenerek analizleri yaplmtr. Ve ayrca Topkap Saray Mzesi Ktphanesinde
bulunan Velicana ait H.2147, 23 a numaral alma (Bkz. Kat. No.9) analiz edilerek
birebir kopya almas yaplmtr.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
11/68
R2
2. SLAM NCES VE SONRASI TRK SSLEME SANATINAGENEL BAKI
Tezhibin kelime anlam Arapa zeheb (altn) szcnden gelmektedir.
Altnlamak anlam tar. Ayrca bu sanata tezyinat sanat da denmektedir. Bunun
nedeni de yine Arapada ziynet kknden tremi bir kelime olup, donatmak,
bezemek, sslemek gibi anlamlara sahip olmasdr.1
Tezhiplenmi eserlere mzehhep, tezhibi yapan sanatlara erkekse
mzehhip, kadnsa mzehhibe denir.2
Ssleme sanat da dier sanatlar gibi en eski dnemlere dayanmaktadr.
nsanlk tarihi o kadar gizemli bir yapya sahiptir ki, tm olaylar zmektezorlanyoruz. Karmak duygulara sahip olan insanolu sanata da damgasn
vurmutur. Amac ne olursa olsun sonu olarak grmekteyiz ki maara duvarlarna
veya kayalara ve bu gibi benzeri zeminlere insanlarn kendi duygu ve dncelerini
kendi ifadeleriyle aktarmalar bizlere yaptklar iin hi de gereksiz eyler olmadn
kantlar. Sanat yapmalarndaki bu tutumlar sosyal yaamn bir parasdr.
Eski alardan kvlcmlanan bu sanat retme istekleri daha sonraki
dnemlerdeki sanatn olumasna ve gelimesine zemin hazrlamtr.
Deiik corafyalarda insanlarn ssleme sanatn deiik amalar urunakullandklarna ahit oluyoruz. Douda ve batda ssleme sanatnn filizlerini
gryoruz. Bu deiik corafyalarda uygulanan ssleme unsurlar din ve sosyal
yaplar gibi somut neticeler sebebiyle deiime uramtr.
Yaplan kazlarda bulunan eserlerden yola karak Trk ssleme sanatnn
temelleri Orta Asyaya dayandrlmaktadr. Trklerin tarih sahnesine ktklar ilk
devirden itibaren gnmze kadar sren sanatnn farkl dnemlerindeki farkl
inanlar, dnceleri ve bunlarn o dnemlerdeki toplumlarn duygularn etkilemesi
neticesinde birbirinden farkl konular yanstan ssleme unsurlarn retmeye sevk
etmitir. slam ncesi ve sonras ssleme sanat, din btnnden doar ve geliir.3
Bu sanat iki ayr dnemde incelememiz onun doru anlalmasna olanak
salayacaktr.
1 Ferit DEVELOLU, Osmanlca Trke Ans. Lgat, s. 13322 Faruk TAKALE, Trk Ssleme Sanat, Tezhip. Antik Dekor, s. 4, stanbul s. 883 Faruk TAKALE, Tezhip Sanatnn Kullanm Alanlar, yaynlanmam sanatta yeterlik tezi, MS.Sosyal Bilimler Enstits, stanbul
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
12/68
3
2.1. slam ncesi Trk Ssleme Sanat
Bu devirde toplumlar gebe yaants srmekteydiler ki bu koullarda belli
temellere dayanan bir sanat retmek neredeyse imknszd. Bu Trk gebeleri
(Hunlar, Gktrkler, Uygurlar gibi topluluklar) herhangi bir yerde kaldklar
mddete orada eitli sanat eseri olarak kabul edilebilecek nitelikte eserler ortaya
koymulardr. anak, mlek, at eerleri, keeler, madeni eyalar gibi maddeler
zerinde ssleme unsurlarn kullanmlardr. Orta Asyada Ulan Ude ve Ulan Bator
gibi yerleim blgelerinde Trklere ait eyalara orada yaplan mezar kazlarnda
rastlanmtr. Bu eyalarn zerinde grlen ve gnmzde kullanlmakta olanssleme unsurlaryla benzerlik gstermesi, ayrca 8. y.y.dan 19. y.y. sonuna kadar
bin yldan fazla bir zamana yaylm olan eski Trk resminin asl temsilcileri, sanata
ok yatkn olan Uygurlarn olmas bu bilginin doru olduunu kantlar. Eski Uygur
harabelerinde bulunan Budist ve Maniheist duvar resimleri ile minyatrler Trk
resminin bugne kadar bilinen en eski rnekleridir.
slam ncesi yaz ve minyatr tezhipleme rnekleri ilk kez Orta Asyada
Uygur Trkleri zamannda grlr. Bu rnekler Kara Hoada yaplan Turfan
kazlarnda bulunmu,Vakf yapan, Maniheist Uygur rahipleri minyatrlerindeki
basit nebati sslemelerdir.VIII.yzylda Uygurlarn Maniheizmi kabul ile
gelimeye balayan ssleme sanatnda zemin mavidir. Kullanlan renkler krmz,
beyaz, altn, yaldz, erguvan rengi, ak ve koyu yeildir. Basitletirilmi aa
motifleri, boluklar dolduran iekler, yapraklarla bezeli kvrm dallar balca
unsurlardr. Bunlarslami dnem Trk tezhip sanatinda stilze edilmi iek ve bitki
motiflerinden meydana gelen Hatai slubunun habercisi gibidirler.4
Altay dalar eteklerinde Rus arkeologu Rudenko tarafndan alan M.. 4. ve
3. y.y.dan kalma kurganlarda buzlar iinde binlerce yl bozulmam Hunlara ait
olduu sanlan insan ve hayvan lleri bulunmutur. Ayrca bunlarla gmlm
birok eyalarla beraber bugn Sankt-Petersburg Mzesinde korunmaktadrlar. Bu
eyalar arasnda hal, kuma, renkli kee aplike rtler gibi hayvan kavgalar ve
insan figrleri ile ssl ok zengin tekstil ileri yannda eitli eya trleri vardr.
kinci kurganda bulunmu olan mumyalanm bir insan vcudunun stnde hayal
4 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 2, dipnot 4
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
13/68
4
rn olarak ilenmi dvmeler dikkat ekicidir. Bu kurganlardan kan hal ve
tekstil ilerinin Hun sanat
bak
m
ndan ayr
bir nemi vard
r. Bunlardan baz
lar
ndaAhamenis sanat etkileri aka grlmekle beraber kee zerine ince ve renkli
deriler yaptrmak suretiyle sslenen bir grup tekstil ileri (aplike) almalar
tamamyla orijinal olan Hun slbunu belli etmektedir. Bunlar at eerlerinin
rtnmesinde kullanlmak zere yaplmlardr. Bu almalarn birinde bir da
keisine saldran grifonu gsteren bir hayvan kavgas canlandrlmtr. Ele alnm
olan bu izimde ylesi gereki bir sahne vardr ki lme yaklaan bir keinin
rpermelerini btn kuvveti ile bize yanstr. Sahne simetrik olarak arka arkaya iki
defa tekrarlanmtr. Ayrca Gktrk ana ait Tanr dalar eserlerinde grlen
ssleme unsurlarnda, tabiattan stilize edilmi pen ve yaprak motiflerine
rastlanmaktadr.5
Bu eserler bize gsteriyor ki o dnemde yaplm olan btn almalarda en
iyisini yapma kaygs vardr. Ayrca yine bu almalar Uygur milletinin sanat
yapmaya meyilli bir millet olduunu bize gsteriyor.
slamiyetten nce yaayan bu sanat slamn kabul ile beraber karakteristik
zelliklerinden hi birini kaybetmemi ve gnmze kadar ulamtr.
2.2. slam Sonras Trk Ssleme Sanat
Dou Trkistan Trk'lerinin ilk dini olan Gk Tanr dininden kalma ''TengriTek'', ''Tengri Yaratm'', ''Tengri sterse'' gibi cmlelerin Uygur Trk'leri arasndaok sk ku1lanld bilinmektedir. Bu durum Uygur Trk'lerinin slamiyete okyakn bir hayat yaadklarn gstermektedir. Bu bilgiye dayanarak Trk milletininslam dininde var olan tek Tanr inancna yakn olduklarn ve bunun neticesindeslam dinini benimsediklerini gryoruz.
5 Bahaddin GEL, slamiyetten nce Trk Kltr Tarihi, s.180
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
14/68
5
2500 yllk tarihe sahip olan Trk milletinin slamiyeti kabul etmesiyleberaber gebe olan bu toplumlarslam dininin ve bu dinin getirmi olduu sosyalyapnn da etkisiyle yerleik bir hayata gemilerdir. Yerleik hayata gemelerionlara eitli avantajlar salamtr. Bu avantajlar onlarn her konuda olumlugelimesine yardmc olmutur.
Yerleik hayata gemeleri onlar yaayabilecekleri konutlar ina etmeyemecbur klmtr. Konut yapm ile beraber kullandklar eyalarn ekli deimi,
bunun deimesiyle eya yapmna daha fazla zen gstermilerdir. Bylelikle bumillet yenilik arzusu olan bir toplum halini almtr.
Yerleik hayata geen Trkler kendilerini daha fazla sanata adayabilmi, bylece daha verimli sanat retebilme olanana sahip olmulardr. Trk sslemesanat yukarda saydm evrelerden geerek yava yava daha sonraki Trkdevletleri olan Byk Seluklu olmak zere Anadolu Seluklu, Beylikler, lhanllarve Timurlu devletiyle Safevilerde kullanlmtr. Ve bu devletlerde yorulmu ve enmkemmel eklini Osmanlda almtr.
Geleneksel Trk El Sanatlarmz hat, tezhib, minyatr birinci gurup olmakzere, ciltilik, kuma, halclk, maden ileme, ini gibi sanatlar olarak iki grubaayrlrlar. Fakat ilevleri ve malzemeleri asndan ayr olsalar da zerinde tadklarortak bir zellikteTrk ilemecilii olan desen bu iki ayr kolu birbirine balar.
Trk sanatnda tezhib sade bir yorum ile ele alnmtr. Bu zellik bu sanatnekiciliini arttrmaktadr. Sanat eserine bakldnda bir ahenk ierisinde izilenmotiflerle insann rahatlamas sz konusudur. Ve gz rahatsz eden herhangi bir
obje grmemiz mmkn deildir.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
15/68
6
3. TRK SSLEME SANATININ EVRELERNE GRE
NCELENMES
3.1. 8. ve 9. Yzyllar Aras Dnem
Bu dnem Trk ssleme sanat iin prototip bir dnem olarak bilinir ki Orta
Asya Trk devletlerini kapsar. Bu dnemin ilk dnem olmas itibaryla ssleme
sanatnda gelime olduu sylenemez. Nedeni o dnemde burada yaayan Trk
milletlerinin gebe olmalar
yd
. Fakat az da olsa bu sanat slm Dinininkabulnden sonra gelimi ve ilk rnekler, 12.- 13.yy.da Seluklu eserlerinde
grlmeye balanmtr. Bu tarihten nce olanlar varidiyse de u ana kadar salam
olarak gnmze ulaan bir esere rastlanmamtr.6
3.2. 10. ve 13. Yzyllar Aras Dnem
(lhanl ve Seluklu Tezhib Sanat)
Bu dnem lhanl ve Seluklu dnemini kapsamaktadr. Dnemin
kompozisyonlarnda geometrik ekiller kullanlmtr. Bunun yan sra ok kollu
yldzlar, kvrk dall bordrler, dm ekilleri ve i ie giren baz geometrik
ekiller de almalarda yer almtr. 1013.y.ylar arasnda Seluklularda geme,
mnhan, geometrik desenler yannda haty ve tezhipilii Anadoluya getiren
Seluklular, stilize edilmi hayvan motifleriyle bezeli Rumi slubunu
gelitirmilerdir.7 Bunlara Ftih ve II. Byezd dneminde in bulutu ile g ve
bereket sembol olarak intamniler ilave edilmitir.
6 Mnevver ER, Fradan Akan Gizli G Tezhip, (Sergi Katalou)s.77 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 3
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
16/68
7
3.3. 14. ve 15. Yzyllar Aras Dnem
(Timurlularda Tezhib Sanat)
Bu dnem Timurlular dnemine rastlamaktadr. Bu dnemde geometrik
dzenlemeler kullanlmaya devam edilmi, fakat bu dzenlemeler yannda
madalyonun etrafnda be dilimli bir kompozisyon emas da kullanlmaya
balanmtr. Sslemeler ince renkli ktlar zerine yaplmtr. Timurlular
zamannda Tebriz, Badat, Buhara, iraz, Herat ve Semerkand gibi ehirlerde sanat
merkezleri kurulmutur. Buradan ok deerli sanatlar ve eserler ortaya kmtr.
3.4. 15. y.y. Ftih Sultan Mehmed Dnemine Bak (14511481)
15. y.y. tezhib asndan ilk olumlu gelimelerin balad dnemdir. Bu
dnemde ounlukta kitap sslemesi yaplmasnn yan sra hal sslemede, maden
ilemeciliinde ve mimaride de kullanldn grmekteyiz.
Osmanl tezhib sanat Ftih Sultan Mehmed dneminde zahriye, temellk,
kitabe, serlevha, hatime ve metin aralarnda kap ve mikleplerde yer alr. Bu dnemde
geometrik sslemelerin yan sra natralist motifler de yer alr. almalarda zarif
izgiler grlmektedir. Snrl olarak altn yaldzlar da kullanlmtr. almalar iin
parlak beyaz ile uuk krem renkli ktlar seilmitir. 15.y.y. Osmanl tezhib
sanatnn ilk gelimeye balad, doruk noktalara gidiliin hazrlk dnemini
oluturur. Burada meydana konulmu almalar daha sonraki dnemlere ilham
kayna olmutur.
Bilinen Osmanl tezhiplerinin en erken rnekleri Maksd el-Elhn adl
muski nazariyat ile ilgili bir yazmada yer alr (TSMK R. 1726). Sultan II. Murad
iin hazrlanan eser H. 838 tarihlidir.8
Bu yzyln nemli mzehhibi ise Saray nakka Baba Nakkatr.9
zbek asll Baba Nakka denetiminde, Ftihin ktphanesi iin yaplan
eserler, byk bir incelikle tezhiplenmi ve ahane sslemeli ciltler ierisinde Sultana
sunulmutur.10
8 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 59 A.Sheyl NVER, Fatih Devri Hamlelerine Umum Bak, s 910Faruk TAKALE, a.g.t., s. 7
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
17/68
8
3.5. 15. - 16. y.y. Sultan II. Byezd Dnemine Bak (14811512)
Tahtta bulunan Padiah Byezd dneminde sanatta verimliliin balad ve
eitliliin artt grlr. Byezd dnemine ait baz enam kaytlarndan yaklak
ondokuz nakkan ad tesbit edilebilmektedir. H. 932 (1526) ylnda dzenlenen bu
maa tefti defterinden sanatlardan bazlarnn II. Byezd devrinde saray
nakkalar arasna katld ve kkenleri konusunda bilgi ediniyoruz. Bu
sanatlardan bir ksmran ve Tebrizden gelmilerdir. Bazs da yerli sanatlardr.
Bu sanatlar Osmanl tezhip sanatnn parlamasnda nemli rol oynamlardr.11
Bu dnem tezhibinin nemli zelliklerinden biri de, renk kompozisyonlardr.
En byk yenilik altnn bol miktarda tezhibe giriidir. Zemin renkleri genellikle
altn ve laciverttir. II. Byezd devrinin zellikle Kuran tezhipleri, Kurann hattyla
yarmayan zarafeti ve ll kullanm, son derece ince fra iilii ile Osmanl
tezhibinin esiz rneklerini olutururlar.12
3.6. 16. y.y. Osmanl ile Safeviler Dnemi
Bu dnem ssleme sanatnn en parlak dnemi olarak karmza kmaktadr.
Devletin banda Kanuni Sultan Sleyman bulunmaktayd. Bu padiah dneminde
dier padiahlar dneminde olduu gibi birok ilde nakkahaneler bulunmaktayd.
Bu nakkahanelerde birok nakka yetitirilmitir.
Bu dnemde zellikle Kuranlarda ok zengin tezhib ssleme grlmektedir.
Osmanl tezhibinin ok deiik kompozisyonlar ieren en nemli eseri,Ahmet
Karahisari tarafndan yazlan,tezhip ve cildi Sultan III.Murad dneminde yaplan
Kurandr.(TSM Ktp.H.S.5) Byk boyuttaki bu Kuran- Kerimin her sayfas
tezhiplidir.13
11 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 712 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 813 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 16
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
18/68
R9
16. y.y. daSaz Yolu adnda yeni bir yorum yaratlmtr. Bu slbun yaratcs
ve en byk ustas ah Kuludur.14 Saz slbu: az renk kullanlan fakat fra
izlerinin belirgin ve ustalkla gzlenebilmesi ile beraber iri motifleri olmasna
ramen gz yormayan karakteristik zellie sahip olmas, Osmanl ssleme
sanatna nefes aldrmtr. Bu slp daha sonralar kitap sayfalarndan kp mimari
elerin sslenmesinde yer ald. Mimar Sinan yaptlarnda bu slbun izlerine
rastlamaktayz.
Bu sslemelerin uyguland baz yap rnekleri, rnek olarak; 1641 yapm ile
tarihlenmi Topkap saray mzesi snnet odasnn cephesi yekpare frnlanm, mavi
beyaz firuzeli ini panolar, tasarmlar asndan incelendiinde ve ah Kulununalmalaryla karlatrldklarnda ah Kulunun tasarmlarndan kan ilemeler
gibi gzkrler (Bkz. Kat. No: 12). Bunun yan sra skdar Topta 1583 tarihli
Atik Valide Sultan camisinde olduu gibi, dier Kadrga Sokullu (1571), Edirne
Selimiye (1575), Tophane Kl Ali Paa (1581) camilerinde de grlmeye ve
methedilmeye deer, ahap, deri ve sva gibi deiik malzemeye uygulanm kalem
ileri bunlardan saylabilir.
Bu dnemde Osmanl sanatnda kitap bezemesinden kumaa, inidenkuyumculua kadar her tr ilerde bu slbun izleri grlr. Kullanlan renkler ise
altn ve laciverdin uyumu ile birlikte turuncu, yeil, viner, pembe, sar,
eflatun, siyah ve bu renklerin tonlardr. Fakat bu durum ieklerde deimitir.
ieklerde btn renkler kullanlmtr. Btn iekler tabiattan yetitii ekilde
alnmtr. Kullanlan baz iek trleri nergis, gl, smbl, lale, hasekikpesi, ssen
ve zerrin ile beraber bahar iekleri de kullanlmtr.
Saz slbunun Tezhibdeki uygulamalar ok azdr. Buna karlk sayfa
kenarlarndaki halkrlarda, eitli lke eserlerde grlen bezemelerde yaygn ve
srekli olarak kullanlmtr. Yine bu yllarda Osmanl Saray Nakkahanesinde,
yaratc gce sahip bir mzehhib yetiir. Sz konusu sanat, Memi elebi veya Kara
Mehmed elebidir. Kaynaklardan ah Kulunun rencisi olduu anlalan
sanatnn adna ilk kez H. 952 Masar (1545 Mart, Nisan, Mays) tarihli Ehl-i Hiref
maa defterinde rastlanr. Sanat 1556 1557 yllarnda nakkabadr.15 Bu
sanatnn meydana getirdii bu slba natralist slp denmektedir. Gl, karanfil,
lale, smbl gibi iekler natralist slbun habercileridir.
14 Mnevver ER, a.g.k., s.915 Mnevver ER, a.g.k., s.9
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
19/68
R10
Osmanl Nakkahanelerinde yukarda ad geen Ehli-Hiref adl bir sanat
rgtnn varlna delil olarak bu rgtten kalan maa defterinden
bahsedilmektedir. Bu defterde bu rgtn Enderun nemli aalarndan hazinedar
bann emrinde altklar ve aylk maa aldklarn yazar. Bu kiilerin toplam 35
kii olduklarn belgelendirmilerdir. Bu 35 kii iki gruba ayrlmaktayd. Birinci grup
Rumeli ikinci grup Acem olarak adlandrlmtr. Rumeli grubun banda ah
Kulunun rencisi Kara Memi yer alyordu.
Tezhib, ini, kuma, cilt, kalem ileri gibi almalarn desenleri bu nakkalar
tarafndan hazrlanyordu. Bylelikle slp birlii salam ve tasarmlardaki
olabilecek yanllklar da engellemi oldular.
Bu dnemde baz mzehhibler yaptklar ilerine imza atmaktan
kanmlardr. Ve bylece bu sanatlarn kim oldu hakknda haber alamyoruz.
Fakat yaplan sanatta bir karakter btnl salanm olmas ve bu karaktere nem
vermeleri hi olmazsa sahibinin ismi belli olmayan bu almalarn slbundan yola
karak hangi dneme ait olduklarn belirlememizde yarar olmutur.
3.7. 17. 18. ve 19. y.y. Trk Ssleme Sanat
(Avrupadan Etkilenme Dnemi)
17. y.y. Osmanl Sanatnn Avrupadan etkilenmeye balad dnem olarak
karmza kar. Bu dnemde pek yenilik grlmez, bir nceki 16.y.y. dneminin
devam niteliindedir. Motif, renk ve kompozisyonlarda bir deiiklik yaplmam ve
sanatlar giderek Avrupa sanatndan etkilenmeye balamlardr. Bu dnemde
ssleme sanatnda altnn daha fazla kullanldn grmekteyiz. nc boyutun
verilmeye alld izim ve glgeli boyamalaryla bu naturalist ek buketleri
veya tek
ekler,Osmanl
kitap sanat
nda iek ressaml
diyebileceimiz yeni birtrn domasna yol amtr.16 Natralist slpta iek buketleri 18. y.y.n sonuna
kadar devam etmitir.17 18.yzyl mzehhiplerinin en nde gelen ismi iek
ressam ve ayn zamanda rugani de (lke ustas) olan Ali skdaridir.18
Bu dnemde iekler ukfeler ad altnda tabiata ok yakn bir tarzla boyanmaya balanmtr.19 18.yzyl tezhip-halkar sanatnn orijinal almalararasnda laklanm kitap kapaklarnn zel bir yeri vardr.20
16 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 1817 Mnevver ER, a.g.k., s. 1018 Faruk TAKALE, a.g.t., s.1819 Cahide KESKNER, Trk Ssleme Sanatlarnda Stilize iekler Haty, s.2
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
20/68
R11
Bu batllama dneminde kompozisyonlarda, renklerde, motif ve desenlerdeok farkl zellikler grmekteyiz.
19. y.y.n 18. y.y.la balantl olarak bu dnemde klsik formlarn daha daykldn ve bu klsik formlarn yerine daha natrel formlar kullanldngrmekteyiz. Klsik sslemenin yerini kurdeleli iekler, vazolar, sepetli iekler,uamotifleri v.b. gibi ar bir ssleme grlr. ri yapraklar, stilize ieklerkullanlmtr. bozulma ve yozlama olarak kabul edilen bu dnem,Cumhuriyetin ilnna kadar devam etmitir.21
3.8. 20. Yzyl Trk Tezhib Sanat
(Geriye Bak Dnemi)
Bu dnemde Trk Tezhib Sanatnn bir dn sz konusudur. Klsik TrkSanatlarmz kaybetmemek zere bunun eitimini devam ettirecek okula ihtiyaduyuldu ve 1924 senesinde Medresetl Hatttin ad ile bir okul kuruldu. Buokulun yeri olarak ran konsolosluunun arkasndaki dar yokuun banda bulunanSbyan Mektebi seilmitir.
Cumhuriyet dneminden sonra ark Tezyini Sanatlar ad ile bu okulretimini srdrmtr. 1936 senesinde Gzel Sanatlar Akademisine balanpTrk Tezyini Sanatlar ubesi adn almtr. Bu dnemde eitim ve retimin
balamasyla kadroda bulunan deerli retim elemanlaryledir:
Yaz Hocas Kamil Akdik (Reis-l Hattatin),
Yaz Hocassmail Hakk Altunbezer (Turake)
Necmeddin Okyay (Mcellid),
Bahaeddin Tokatlolu (Mzehhib),
smail Ymni Sanver (Hattat)
Yusuf apanolu (Mzehhib)Gnmzde Trk Ssleme Sanat Marmara niversitesi, Mimar Sinan
niversitesi, Erzurum Atatrk niversitesi ve zmir Dokuz Eyll niversitesi gibiniversitelerin bnyesinde retimi devam etmektedir.
20 Faruk TAKALE, a.g.t., s. 1921 Mnevver ER, a.g.k., s. 11
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
21/68
R12
4. TRK SSLEME SANATINDA KULLANILAN TERMLER
Desen: Boyasz yaplanizgi resim.
Motif: Sslemelerde tekrarlanan eler.
Figr: Resim ve heykel sanatnda kullanlan insan veya hayvan grnts.
Kompozisyon: Bir sanat eserinde kullanlan figrlerin veya renklerin estetik
kurallara dayanarak herhangi bir yze zerine dzenli bir ekildeyerletirilmesine denir.
slp: Bir devre ait olan, yada sanatnn z kiilikleri.
slplatrma: Doadaki herhangi bir nesneyi kaybettirmeden ematik halegetirmek.
slp trleri: Her uygarln kendine zg slbu vardr. rnek olarakBursa, Edirne, Klsik, Barok Rokoko gibi karmlar.
Devinim: Kompozisyonlardaki unsurlarn hareketleri.
5. TRK SSLEME SANATINDA KULLANILAN BAZI
MOTFLER
slam ssleme sanatlarnda figr pek kullanlmadndan bunlarn yerini
motifler ve geometrik dzenlemeler almtr. Motifleri gurupta inceleyebiliriz:
A. Bitkisel Motifler ( natralist motifler )
B. Hayvansal Motifler
C. Sembolik Motifler
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
22/68
R13
A. Bitkisel Motifler ( natralist motifler )
A.a Palmetus Lotus: Nilfer ieinin sadeletirilmi halidir. Kaynak
olarak Asurlular bilinmektedir (Bkz. ekil 1)
ekil 1
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
23/68
R14
A.b. Haty: herhangi bir iein boyuna kesitinin anatomik hatlarn
slplat
r
lm
ekline denir. Kkeni 11. y.y. Orta Asyaya dayan
r (Bkz. ekil 2)
ekil 2
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
24/68
R15
A.c. Pen: ieklerin ku bak grnnn stilize edilerek izilmi
eklidir. 13. 14. 15.ve zellikle 16. y.y.da kullan
ld
grlr (Bkz. ekil 3)
ekil 3
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
25/68
16
B. Hayvansal Motifler:
B.a. Rm: Ku beden ve kanatlarndan stilize edilerek ortaya kan motif.
Rm Motifi iziliine ve kompozisyondaki kullanmna gre iki gruba ayrlr.
. iziliine Gre:1
a) Dendanl Rm: Mnhan rneklerle sslenmi Rm rneidir.
b) Kanatl Rm: Bu motifin iki kola ayrlarak izilmiekline denir.
c) lemeli Rm: motifin ierisinde Haty motifleri yer alr.
d) Sade Rm: Basit izilmi Rmdir.
e) Sarlma Rm: motifin zerine karak motife sarlan Rm.
f) Sencide Rm:ki taraf ll izilen Rmdir.
(Bkz. ekil 4)
2. Kompozisyondaki Kullanmna Gre:
a) Ayrlma Rm: Kompozisyonda deseni blmlere ayrarak, burada uygun
grnm salamaya denir.
b) Tepelik Rm: Kompozisyonda sonlandrc olarak kullanlr.
c) Ortaba Rm: Rm kompozisyon iziminde motiflerin birlemesini
salayan Rmli dzenlemeye denir.
d) Salyangoz: Rm tarzndaki bu kk kvrmlar balayc bir zellik tare) plik Rm: Bordrlerde kompozisyonu snrlayc e olarak kullanlr
(Bkz. ekil 5)
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
26/68
R17
ekil 4
iziliine gre Rmler
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
27/68
R18
ekil 5
Kompozisyondaki kullanmlarna gre Rmler
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
28/68
19
B.b. Mnhan: Anlam Eri izilmi olandr. 11. ve 15. y.y.da yazma eserlerin
baz
blmlerinde bazen tek ba
na bazen de bordr eklinde kullan
lm
t
r (Bkz.ekil 6)
ekil 6
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
29/68
20
C. Sembolik Motifler:
Bu motifler iki gruba ayrlmtr:
a) Bulutlar
b) intamni
C.a. Bulutlar:
Bulutlarn kullanlma nedeni doann bir paras olduu fikrindendir. Bunlar da
iziliine ve kompozisyondaki kullanm zelliklerine gre iki gruba ayrlrlar (Bkz.
ekil 7).
1. izimdeki zelliklerine Gre:a) Serbest bulut: Kompozisyona istee gre yerletirilir.
b) Yama bulut: Bulut ekilleri bir arada ya da serbest olarak da
yerletirilebilir.
2. Kompozisyondaki Kullanma Gre:a) Nokta bulut: Desende motiflerin yer alaca yerlerin k noktasn
belirlerler.
b) Ayrma bulut: Desenin daha ahenkli grnmesini salarlar, ayrma
rmlerin kullanlmad alanlarda grev yaparlar.
c) Orta ba bulut:ki bulut arasnda balanty salar.
d) Tepelik bulut: Kompozisyon snrlamada kullanlr ve desen bitiini
belirler.
e) Hurde bulut: Dzenlemede rmlerden farkl olarak kendi bnyelerinde
deil, yaprak veya haty ieiyle beraber kullanlarak deerlendirilirler.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
30/68
R21
ekil 7
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
31/68
22
C.b. intamni :
gen oluturan ikisi ste biri altta olan dairelerden oluan dzenlemeye
verilen ad. Bu motif Orta Asya kaynakldr. intamni denmesinin nedeni Timur
devletine ait sikkelerde grlm bu benee Timuin denmektedir. te bu
kelimeden tremi ve bu motife intamni denmitir.
Sonrasnda bu motif Trk Bezeme Sanatnda gcn ve saltanatn sembol
olarak kullan
lm
t
r (Bkz. ekil 8)
ekil 8
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
32/68
R23
6. TILAR
6.1. Tezhibte Tn Grevi
T, ssleme sanatnda ii tamamlamada yardmc eleman olarak kullanlr.
Kompozisyonda zemin ve yaplan iin arasndaki boluu doldurarak dengeyi
salamak amacyla kullanlr.
6.2 T eitleri ve kullanm alanlar
a) Zencerekli tlar,
b) Selvi tlar,
c) Bulut motifli tlar,
d) emse eklinde Rmli tlar,
e) Pen ve Haty motifli tlar,
f) Profilden stilize edilmi iek motifli tlar
Ve ayrca bo kalan zemine imen eklinde serpmeler kullanlmtr. Tlar
kitap sslemelerinde ve zel yaztlarda da yer almtr (Bkz. ekil 9).
ekil 9
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
33/68
R24
7. TEZHB SANATINDA SAZ YOLU (16. YZYIL)
16.y.y. dan 17.y.y.n ortalarna kadar srdrld dnlen bu slbun
adnn olumas o dnemde sanatlarn mrekkeple yapm olduklar resimlere
dayandrlmaktadr. Bu dnemde klsik Trk Tezhibi dneminden farkl olarak fra
hareketleriyle ak renkli ktlar seilerek zerine daha yaln bir ekilde
kompozisyonlar oluturulmutur.
1555 ve 1600 yllar arasndaki klsik dnemde, Osmanl Nakkahanesi iki
farkl boyama tarznn e zamanl geliimine tanklk etti. Bunlardan, Osmanl tarihi
tarznn geliimini izlemek olduka kolay, nk onu temsil eden eserler tarih
kitaplar iin illstrasyon oluturmakta ve bir ou amblemlerindeki tarihleri
bozulmam birekilde stanbul ktphanelerinde muhafaza edilmektedir. Bu tarihi
tarzn, on beinci yzyl Herat ve Trkmen gelenekleri ve on altnc yzyl ran ve
ranliraz gelenekleri de dhil olmak zere ok sayda kayna vardr. kinci tarz eniyi lirikolarak tanmlanabilir, nk bu tarzn eserleri dorudan bilgilendirme amal
deildi. Onlar daha ok ustalkla yaplm hayali ve saz kalemi tekniini ieren
almalar olupsaz slbu tanmyla anlmaya baland.22
Osmanl ssleme sanatnda bu slp daha ok kitap sanatlarnda kullanlmtr.
Osmanl kitap sanatnda klsik tasvir slbu olan minyatrden konu ve yapl
tekniiyle ayrlan bir slbu tanmlamak iin kullanlan saz terimine, ilk defa
A.Sakisiann 1923 sonras yaynlarnda rastlarz. Sakisiann yazlarndan, bu
yllarda stanbulda yaamakta olan mzehhiplerce sivri ulu, kvrk yaprak motifine
saz yapra denildii anlalr. Saz yapra deyimini, daha sonra yakn gemite
W:B: Denny ve E:J: Grube kullanrlar.23
22Walter B. DENNY, Dating Ottoman Turkish Works in the Saz Style. In Muqarnas I: An Annual on
Islamic Art and Architecture. Oleg Grabar (ed.). New Haven: Yale University Press, s. 10323 Bnu MAHR, Osmanl Sanatnda Saz slubundan Anlalan, Topkap Saray Mzesi: Yllk 2,s.123, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
34/68
R25
Bu almalarn kayna, slam sanatnda 16. ve 15. yzyllara kadar inen bir
resim geleneine balan
r. F
ra konturlar
n
n esas
oluturduu, renk ve izgininayn deeri tad ve birbiriyle kaynat bu gelenek, slm minyatrclnden
farkl bir alma yoludur. 18. yzyl Osmanl kaynaklarndasaz yazmakadn alan
bu alma tarz, Osmanl Nakkahanesinin mzehhipleri ve ressamlarnca ayr bir
kol halinde uygulanmtr.24
Bu slbun en byk zellii klsik dnemden farkl olarak kompozisyonda
serbestlik salamasdr. Bylelikle zgn tasarmlar retilmitir. ounlukta haty
ve izgisi kaln ekilmi iri yaprak motifleri, bunun yan sra natrel iek eitleri dekullanlmtr.
ehzade Murada (daha sonra Murad III, 1574 95) sunulan ve u anda
Viyanada Avusturya Milli Ktphanesinde ( Codex mixtus 313 ) bulunan ve Saz
yolunun zirvesinin terminus ante quemi 1572 ye ait olan bir albm hari, kt
zerinde yaplan Saz yolu eserlerin hi birisinde tarih yazlmamtr. Geri kalan iin,
kttan ziyade dier maddelerden tretilmi eserlere yaplan tarih koyma
teebbslerinde u ana kadar sadece ok kk bir baar salanmtr. rnein,
kesin tarihli albm izimleri ile 1648de ina edilmi Topkap Saraynn Snnet
Odasnn deme kaplamalarn eletirme giriimleri, demelerin yapnn
kendisinden daha eskilere ait olduu ortaya knca sonusuz kalm oldu. Saz
izimleri ile Topkap koleksiyonlarndaki kesin tarihli hkmdarlarn elbiselerini
eletirme giriimleri de, bu kyafetlere tarih veren ambalajclarn karklk
yaadklar ortaya knca sonusuz kalmtr.25
Tm dier belli bal tarzlarda olduu gibi, Saz slbu tarihinin nc ve
yaratc kiiliklerde kk vardr. Saz yolunun gelimesi hakknda kesin bir fikre
sahip olmak iin bu slbun nclerini aratrmak gerekiyor.
24 Bnu MAHR, Saray Nakkahanesinin nl Ressamah Kulu ve Eserleri, Topkap Saray Mzesi:Yllk l, s.113, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul25 Walter B. DENNY, a.g.k., s. 103-104
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
35/68
R26
Osmanl mparatorluunun 1525 26 arasndaki kurum kaytlarnda
nakkahanede al
an 29 sanat
ve 12
ra
listelenmitir.
Bu sanat
lar
n Tebrizli, drd ise acem ( ranl ) olarak tanmlanmtr. ran kkenli ve Pers dil
rabtasna mensup olmalarndan ziyade ii inancna ya da kkenine tekabl ettikleri
grlr. Persliler olarak adlandrlan bu sanatlarn kltrel gemilerinin Safevi
egemenliindeki Azerbaycandan olmasndan baka bir ey deildir. 1557 59
yllarnda, baka bir kurum kayd, stanbul nakkahanesinde alan 35 ressam
listelemektedir. Bunlar, rmiyan ( Romadan, ya da kk Asyadan ve Osmanl
toprandan ) ve ajaman (edebi olarak ranl, fakat pratikte her hangi bir yabanc)
olarak ikiye blnmtr26 sanat ile o zamana kadar ki en geni grup rumiyanidi; ajaman grubunun 7 ranl yesi vard, birou Tebrizi. Ve iki Avrupal, bir
Frank ve bir Macardan olumakta idi. 1558 ylndaki stnlk acem
sanatlarnnd Tm ressamlarn lideri Tebrizli sanatah Kulu idi. Mustafa Ali,
Menkb- Hnerveran,da ah Kulunun Tebrizli Aka Mirekin rencisi olduunu
bildirir26
1514 ylnda Yavuz Sultan Selimin Tebriz kuatmasndan sonra oradangetirtmi olduu Azeri ressam ah Kulusaz slbunun kurucusu idi.
Osmanl belgelerinde Amasyada bir mddet kaldktan sonra 1525 de
stanbula getirilen ah Kulunun burada Saray Nakkahanesinde nder olarak
grev yapt aklanmtr. Buna delil olarak ah Kulu hakknda ilk bilgiyi, bize
Topkap Saray Mzesi Arivinde bulunan ve Rebilhir 932 (Ocak1526) tarihli bir
Ehli-Hiref Mevacib (maa) Tefti Defteri verir.27
ah Kulu, 16.y.y. Azerbaycan minyatr ustas, desinatr Tebriz minyatr
mektebinin temsilcisi idi28
26 Walter B. DENNY, a.g.k., s. 104-10527 Bnu MAHR, Saray Nakkahanesinin nl Ressamah Kulu ve Eserleri, Topkap Saray Mzesi:Yllk l, s.114, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul28Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, X. cilt, s.476
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
36/68
R27
Ivan Stchoukine de Osmanl resim aratrtmalarnda ah Kulunun
al
malar
n
Tebriz resim gelenei ile ilikilendirmitir.
ah Kulu Tebriz slbu ile yeni oluan Osmanl slbunun sentezinin kprs
olarak grlebilir.
u an New York Metropolitan Museumda bulunan ejder resmi (Bkz. kat.
No:17), Smithsonian kurumu, Washington Freer Sanat Galerisinde bir perinin
izimi (Bkz. kat. No:18), Topkap Saray Mzesi Ktphanesinde H. 2147 numaral
albmdaki saz yaprak ve hata kompozisyonu (Bkz. kat. No:13) ah Kulununalmalarna rnek olarak gsterilebilir. Ayrca Nationalbibliothek Vienna daki
ejder ba da (Bkz. kat. No:19) ah Kuluna atfedilebilir. Bunlardan baka bu
sanatya ait birok esere birok yerde rastlamaktayz.
Tezhip sanatnda da stad olan ah Kulu, Osmanl Saray nakkahanesininba olduktan sonra, birok renci eitmi olmaldr. Yetitirdii en deerlimzehhibin Kara Memi olduu anlalmaktadr.29 Kara Meminin (Nakka KaraMehmed elebi) 15401566 yllar arasnda Saray Nakkahanesinde alt
bilinmektedir.
ah Kulunun bayramlarda padiaha sunduu hediyeleri ve karlnda aldolduka yksek deerde inmlar da, Topkap Saray Mzesi Arivindekidefterlerde buluyoruz. rnein, bir defterde:
nm be-mezkrnan stdn- ehl-i href ki der Rz-i d-i mbarek be-Hazreti-i
Pdih- lempenh hallede mlkeh tuhfe dde-d vecib-i sene 963 Cemat-i
Nakkan- Dergh- li std ah Kulu, Ser-mezkrn, Akede 3000, cme-
Mrhran benek edn-i Burusa, Sevb I-Mteveffad kaytlar dlmtr.
963 (1556) ylna ait olan bu kayttan, ah Kuluna deimli grlen ok yksek
deerde inm rendiimiz gibi, 3000 ake ve cmenin ld iin, kendisine
verilemediini de anlyoruz. Bylece 963 (1556) yl da, sanatnn lm tarihi olarak
kesinlik kazanyor.30
29 Bnu MAHR, Saray Nakkahanesinin nl Ressamah Kulu ve Eserleri, Topkap Saray Mzesi:Yllk l, s. 117, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul30 Bnu MAHR, a.g.m. s. 116
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
37/68
28
Ressam ah Kulunun sadece ssleme unsuruyla uramadna Penh
mahlasyla iir yazdna, iirleriyle Sultann dikkatini ektiine, zaman zaman onun
meclisine katldna, ney flediine ve bu sanatlarda da baarl olduuna dair
kaytlar mevcuttur.
Tebrizden stanbula 1580de g edip Osmanl Nakkahanesinde alm ve
izimleriyle Saz slbuna katkda bulunmu olan dier Azeri kkenli byk ressam
Velicandr. Velicann ad Saz slbundaki izimler ile birlikte sklkla anlmaktadr.
Velicann almalarna rnek olarak gzel bir melek figr bugn Paristeki
JacquemartAndr Mzesindeki Osmanl albmnde yer almaktadr. Topkap Saray
Mzesinde bulunan (H.1523/4) iki cilt halinde, minyatrl olarak hazrlanm, III.
Murad dneminin en nemli yazmalarndan biri Hnernmedeki (baz Osmanl
Sultanlarnn dnemleri ele alnmtr) tasvirler ve serlevhalar da Velicann
almalarna rnektirler. Bu almalarda geni bir renk tayf mevcuttur. Ayrca
TSMK (H 2836) ve (H.2147, 23 a) numaral almalar da (Bkz. Kat. No.89)
Velicann almalarna rnek olarak gsterilebilir.
7. 1. Saz slbunda Kullanlan Baz Motifler
Genelde ejder motifi ile beraber, sarmal yapraklar, melekler, eitli iekler,
Zmrdanka kuu ve geometrik ekiller de kullanlmtr. Periler ve ejderler gibi
efsanevi ve hayali yaratklar ile birlikte bkk yapraklar, asmalar, iekler ve iekli
sslerin bir repertuarn kullanan Saz yolu sanat rnlerin iki farkl grubu ile temsil
edilir. Birincisi albm izimleri, kitap yaldzlamas ve dier kt ilerini
kapsamaktadr. Bu kt resimlerinden tretilmi olan ikincisi ise mcellitlikten(Bkz. Kat. No: 67) tekstile, hallara metal iine, ta oymaclna ve seramie kadar
neredeyse tm Osmanl dekoratif sanat formlarn iermektedir. Resimlerin ana
motiflerinden olan ejder, n Asyada Trklerle yaygnlam bir efsanev figrdr ve
slm sanat eserlerinde sk sk tasvir edilen doast yaratklar arasnda nemli bir
yeri vardr. Eski Trke metinlerde bke ve evren olarak adlandrlan ejder, 6.
yzyldan itibaren Trk kltr evresinde Hun ve Uygur sanatnda kullanlan bir
motif olmutur" 31
31 Bnu MAHR, Osmanl Sanatnda Saz slubundan Anlalan, Topkap Saray Mzesi: Yllk 2,s.127, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
38/68
R29
Bu ejder tipinin yaratlmasnda en byk etken, Mool aknlarnn yan sra,slam dnyasnn Uzak Douyu tanmaya balanmas ve 13. yzyl sonu ile 14.yzyl banda ranla in arasnda kurulan sk ilikiler olmaldr.32
Bu efsanev yarata Araplar Tann, Moollar Moghur, ranllar Ejdehaya da Ejderha derlerdi.33
Uygur ve inliler arasnda ejder baharn uyann, doann yeniden diriliinimjdeleyen ve bunun tesinde suyun, bolluun, gcn, erdemliliin, gvenceninsimgesi olarak bilinir.
Bu slptaki resimlerdeki ejderlerden, ah Kulunun imzasn tayan bir ejderresmi, New York Metropolitan Museumdadr (Bkz. kat. No:17). Ernst Grube, buresimdeki atf imzasnn el-mek deyiminin ressam terimi ile badatna dairkitabnda bilgi vermitir.34
Ayrca yurtdndaki dier ejder resimleriyle beraber stanbulda TSMninkitaplnda korunan ejder resimleri de (Bkz. kat. No: 141516) Saz slbundaki
ejder motiflerine rnek tekil ederler.
Ejderden baka Zmrdanka kuu motifi de bu almalarda kullanlmtr. Bumotife Simurg da denmektedir. Bu motif uan bir efsanevi hayvan olmas nedeniyle
baz resimlerde ejder motifiyle birlikte kullanlmtr. Araplarn Anka, ranmitolojisinin Simurg veya Sireng, Hint mitolojisinin ise Garuda adn verdii,n Asya mitolojilerinde nemli bir yere sahip olan bu kuun, Kaf veya Elburzdalarnda oturduu efsanelerde anlatlr, tyn ele geirenlerin en byk srra ve
lmszle erecekleri ileri srlrd in sanat
nda tyl kular
n imparatoruolarak gvercinin boaz, ylann boynu ve baln kuyruundan meydana geldiineinanlan ve on iki kanatl olarak dnlen hayrl bir efsanev ku35 olarak bilinirve tasvir edilir.
32 Bnu MAHR, Osmanl Sanatnda Saz slubundan Anlalan, Topkap Saray Mzesi: Yllk 2,s.128, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul33 Bnu MAHR, a.g.m.,s. 12734 ERNST J. GRUBE, Bir Trk Minyatr Ekol, Milletleraras Birinci Trk Sanatlar Kongresi,
Ankara 1962, s.226- 227.35 Bnu MAHR, Osmanl Sanatnda Saz slubundan Anlalan, Topkap Saray Mzesi: Yllk 2,s.129, yaynlayan Topkap Saray Mzesi Mdrl, stanbul
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
39/68
30
Bir baka kullanlan efsanevi yaratk motifi de Kilin denilen Zmrdanka
kuundan farkl
olarak hem su hem de kara stnde yryebilen ve uabilen birefsanevi yaratktr. in sanatnda uzun mrllk iyi kehanet, refah, mutluluk, iyi
rn ve bilgece ynetimin simgesi olan efsanevi bir hayvandr. Hem su, hem de kara
stnde yrdne inanlr. Erkeine hi, diisine lin denilen, erkeinin
banda tek boynuzu bulunan ve birletirilmi olarak hi-lin adn alan bu
yaratn gvdesi misk geyii, kuyruu kz kuyruu, aln ksm kurt aln ve ayaklar
at aya gibidir36
Kilin yan sra, kumalarda, ini ve keramiklerde, ayrca madeni eserlerdebezeme unsuru olarak dier motiflerin arasnda yer almtr.
Saz slbunda ssleme unsuru olarak kullanlan bir dier figr ise melek
figrdr. Bu figrlere iyi bakldnda minyatrden fazlasn grr gibi oluyoruz.
Meleklere kaftan giydirilmitir. Bazlar kompozisyonda tek bana bazlar da eitli
motiflerle beraber kullanlmlardr. Bazlarnn kanatlar bitkilere benzetilmi olarak
saz yapraklaryla sslenmilerdir. Uzun sal olarak izilmi olan bu melek
figrlerine ok artc olarak kpe izilmitir. Ve uzun salar kurdelelerle
balanmtr. izimin yaplaca zemin olarak krem renkteki ktlar kullanlmtr.
Bu melek resimlerinin ve bunlar gibi birok almalarn sadece kk bir
blm Trkiyede, stanbul Topkap Saray Mzesi Ktphanesinde yer almaktadr.
Bunlardan 16.y.y.la ait olduu bilinen H.2162 numaral peri resimleri kalan
rneklerdendir (Bkz. kat. No: 4 5). Dier almalar da zel koleksiyonlarda ve
New York, Londra, Rusya, gibi devletlerin Sanat Mzelerinde koruma altna
alnmlardr.
36 Bnu MAHR, a.g.m., s. 130
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
40/68
R31
8 VSAL GARAGAOVUN SAZ YOLU
ALIMALARINA DAR
Bu almalar 16.yzyl Trk tezhip sanatnda Saz yoluna dair almalarn
incelenmesi ve bu almalardan sonularn karlp, biri orijinal almann birebir
kopyas, zgn olmak zere drt almadan olumaktadr. Bunlarda kullanlan
malzemeler, altn az olmak zere genelde boya kullanlmtr. Kompozisyonlar sade
ve z bir ekilde ele alnmtr. Burada saz slbunun zgrl ve sadelii ortaya
konmas istenmitir. Sonu olarak sade ve birbirinden farkl almalar ortaya
getirilmitir (Bkz. Kat. No: 20212223)
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
41/68
R32
9. KATALOG
Kat. No.1
TOPKAPI SARAYI MZES, SNNET ODASI
NLERNDEN, 16.y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
42/68
R33
Kat. No.2
TOPKAPI SARAYI MZES, SNNET ODASI NLERNDEN
DETAY, 16.y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
43/68
R34
Kat. No.3
SULTAN AHMET CAM NLERNDEN DETAY. 16.y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
44/68
R35
Kat. No.4
PER, TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES, H.2162, STANBUL.16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
45/68
R36
Kat. No.5
PER, TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES, H.2162.STANBUL,16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
46/68
R37
Kat. No.6
SAZ TASARIMLI ALTIN BOYA LE VERNK CLT. TOPKAPI SARAYIMZES KTPHANES, H. 1682. STANBUL. 18 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
47/68
38
Kat. No.7
RABAT CLTLEME KAPAI: DETAY. TOPKAPI SARAYI MZES
KTPHANES, H.1517, SULTAN SLEYMAN ADINA
YAPTIRILMITIR, 16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
48/68
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
49/68
R40
Kat. No.9
VELCAN TARAFINDAN ZLMTR. TOPKAPI SARAYI MZESKTPHANES, H.2147, 23 a. STANBUL, 16 y.y
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
50/68
R41
Kat. No.10
SLN RESM. TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES, H. 2135,
y. 14 a, 16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
51/68
42
Kat. No.11
SAZ YAPRAKLARI. TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES,
H. 2147. STANBUL, 16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
52/68
R43
Kat. No.12
EFSANEV YARATIKLAR VE SAZ YAPRAI KOMPOZSYONU.
TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES. H. 2147, y. 21 a.STANBUL, 16 .y.y
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
53/68
R44
Kat. No.13
AH KULUna AT ALBMDEN SAZ YAPRAK VE HATAKOMPOZSYONU. TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES. H. 2147.STANBUL,16. y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
54/68
R45
Kat. No.14
YAPRAKLARNDE K EJDERHANIN ZM. CLEVELAND SANAT
MZES, J. H. WADE FUND, 44. 492. STANBUL, 16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
55/68
R46
Kat. No.15
LEMEL BR YAKA ZM. FATH ALBM TOPKAPI SARAYI MZES
KTPHANES, H 2153, 57a. TEBRZ (?), 15 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
56/68
47
Kat. No.16
TOPKAPI SARAYI MZES KTPHANES, H. 2153, 57b.
TEBRZ(?), 15 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
57/68
48
Kat. No.17
AH KULU MZALINEW YORK METROPOLITAN MUSEUM. 16 y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
58/68
R49
Kat. No.18
BR PERNN ZM. SMTHSONAN KURUMU, FREER SANAT
GALERS, WASH NGTON, 37.7. AH KULU MZALI. STANBUL,
16.y.y.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
59/68
50
Kat. No.19
NATONALBBLOTHEK,
VENNA, COD. MXT. 313. STANBUL, 16 y.y. AH KULUna atfedilebilir
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
60/68
51
Kat. No.20
VSAL GARAGAOVUN ZGN SAZ YOLU ALIMASI
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
61/68
R52
Kat. No.21
VSAL GARAGAOVUN ZGN SAZ YOLU ALIMASI
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
62/68
R53
Kat. No. 22
VSAL GARAGAOVUN ZGN SAZ YOLU ALIMASI
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
63/68
54
Kat. No. 23
VELCAN TARAFINDAN ZLM ESERDEN (TOPKAPI SARAYI
MZES KTPHANES, H.2147, 23 a) VSAL GARAGAOVUNBREBR KOPYA ALIMASI (ykseklik 17,3 cm; genilik. 8,8 cm)
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
64/68
R55
10. KAYNAKLAR
ALPTEKN, Erkin (1978), Mersin Tercman Gazetesi Yayn, say 5.
L, Mustafa (1926), Menkb- Hnerveran, Matbaa-i mire,stanbul.
Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi (1983), cilt. X, s.476, Bak.
BROL, . A. - DERMAN, . (2001), Trk Tezyn Sanatlarnda Motifler,
3 bask, Kubbealty Neriyat, standul.
DEVELOLU, Ferit (1982), Osmanlca Trke Ans. Lgat, Ankara.
DENNY, Walter B. (1983), Dating Ottoman Turkish Works in the Saz
Style. In Muqarnas I: An Annual on Islamic Art and Architecture. Oleg Grabar
(ed.). New Haven: Yale University Press, 103-122.
TAKALE, Faruk (1994), Tezhip Sanatnn Kullanm Alanlar,
yaynlanmam sanatta yeterlik tezi, MS. Sosyal Bilimler Enstits, stanbul.
TAKALE, Faruk (1989), Trk Ssleme Sanat, Tezhip, Antik-Dekor,
stanbul.
GRUBE, Ernst J. (1962), Bir Trk Minyatr Ekol, Milletleraras Birinci
Trk Sanatlar Kongresi, Ankara, 226227.
ER, Mnevver (2003), Fradan Akan Gizli G Tezhib (Sergi Katalou),Erk Ajans, stanbul.
KESK NER, Cahide (2002), Trk Ssleme Sanatlarnda Stilize iekler
Hatai, 2 bask, Kltr Bakanl, Ankara.
MAHR, Bnu (1986), Saray Nakkahanesinin nl Ressam ah Kulu ve
Eserleri, Topkap Saray Mzesi: Yllk l, 113130, yaynlayan Topkap
Saray Mzesi Mdrl, stanbul.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
65/68
56
MAHR, Bnu (1987), Osmanl Sanatnda Saz slubundan Anlalan,
Topkap
Saray
Mzesi: Y
ll
k 2, 123140, yay
nlayan Topkap
Saray
Mzesi Mdrl, stanbul.
GEL, Bahaddin (1988), slamiyetten nce Trk Kltr Tarihi, Ankara.
NVER, A. Sheyl (1953), Ftih Devri Hamlelerine Umum Bak, stanbul.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
66/68
57
11. SZLK
Aplike: Aplikasyon yaplm olan.
Aksettirmek: Durumu ulatrmak, yaymak, duyurmak.
Ampir: Napolyon dneminde Fransa'da ve Avrupa'da yaylm olan yap,
mobilya, giyim vb. slbu.
Ahenk: Uyum.Belleme: At eerinin altna konan rt.
Grifon: Aslan vcutlu, kartal kafal efsanevi hayal rn yaratk.
Hurde: Ufak.
stidt: Yaratltan var olan kabiliyet.
Kalem ii: Elle yontularak veya izilerek ilenmi.
Kitabe: Ta, mermer vb. gibi sert cisim zerindeki oyma veya kabartma yaz,
tarih, yazt.
Kee: Islatlarak dvlmek suretiyle ynden elde edilen kaln ve kaba kuma.
Mzehhib: Tezhib yapan sanat.
Miklep: Eskiden ciltlenen kitaplarn sol tarafndaki fazlalk parann ad.
Mahfil: Camilerde parmaklkla ayrlm yksek yer.
Nakka: Yaplarn duvar ve tavanlarna sslemeler yapan usta, bezeki,
minyatr ustas.
e: Unsur, eleman.
Prototip: Herhangi bir varln lk rnei.
Rokoko: XVIII. yzyln banda Fransa'da ok geerli olan, kavisli izgileri
bol, gsterili bir bezeme slbu.Sembol: Herhangi bireyin simgesel bir biimde gsterilmesi.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
67/68
58
Soyut: Somut kart, abstre.
Stilize: Biimleri bozmadan ekillendirmek.
Serlevha: Yazma kitaplarda metnin balad ilk sayfa.
ema: Bir tasarnn pln.
Temellk: Kendine mal etme. Sahip olmak.
Terminus ante quem: Herhangibir zaman diliminin balang snrn bildiren
tarih.
Yaldz: Herhangi bir yzeyi parlatmaya yarayan madde.
Yozlama: Tereddi, ktleme.
Zahriye: Daha ziyade tezhipli olan i kapak iin bu deyim kullanlr. Burada
kitap ad, mellifin ad ve bazen de eserin kimin adna yazlm olduu
kaydedilir.
Zencirek: Kenar sslemelerinde kullanlan ereve geme motifi.
-
8/6/2019 Tezhib Sanatinda Saz Yolu Saz Style in the Turhish Illumination Art
68/68
R59
12. ZGEM
1977 ylnda Azerbaycann Bak ehrinde dodu.
1994 ylnda Bakde Rusa eitim veren bir Lisede renimini tamamlad.
1999 ylnda Azerbaycan Cumhuriyeti Kltr Gzel Sanatlar niversitesi
Grafik Blmnde Lisans eitimini tamamlad.
20012002 ylnda skdar Belediyesi Altunizade Kltr ve Sanat
Merkezinde dzenlenen Hat derslerini Ali Hsrevolundan, Tezhib derslerini
Mustafa elebiden ve Ebru derslerini Hikmet Barutugilden ald.
2003de Mimar Sinan niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Geleneksel Trk
El Sanatlar, Tezhib Blmnde Yksek Lisans eitimine balad.
Katld sergiler:
1998 Bak Valilii Reklm ve Haberubesinin Sosyal afi sergisi
1998 Bak Ressamlar Birliinin Etraf muhit ve saln muhafazas
isimli afi msabakasnda kincilik dl
top related