อันตรายจากสารกัดกร อนในผลิตภัณฑ...
Post on 07-Nov-2019
10 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 157
* อาจารยประจำคณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต
อนตรายจากสารกดกรอนในผลตภณฑทำความสะอาดครวเรอน
The Hazards of Corrosive Substances in Housecleaning Products
ปานทพย รตนศลปกลชาญ*
บทคดยอ
ผลตภณฑทใชทำความสะอาดในครวเรอนทมฤทธกดกรอนในชวตประจำวนมหลากหลายชนด
เชน นำยาทำความสะอาดหองนำ นำยาซกผาขาว นำยาฆาเชอ นำยาละลายสงอดตนในทอนำทง และ
สารซกฟอก ผลตภณฑเหลานสวนใหญประกอบดวยสารเคมทมความเปนกรดหรอดาง ยกตวอยางเชน
กรดเกลอ (กรด) โซเดยมไฮโปคลอไรท (ดาง) และโซเดยมไฮดรอกไซด (ดาง) กรดมฤทธทำใหเกด
สะเกดแผลและเนอตายแบบแขงเปนกอน ซงจะเกดเฉพาะบรเวณทโดนสารเทานน สวนดางมฤทธทำให
เกดเนอตายแบบเปอยยยเปนนำและลกลามไปยงบรเวณขางเคยง อนตรายจากการกลนกนผลตภณฑทม
ฤทธกรดหรอดางเขาไปนน มตงแตอนตรายนอยมากจนถงขนเสยชวตขนอยกบชนดของสารกดกรอน
ปรมาณและระยะเวลาทไดรบสาร และลกษณะทางกายภาพของสารกดกรอน ลกษณะอาการทางคลนก
จากการไดรบสารกดกรอนทสมผสโดนผวหนงหรอดวงตา คอ ระคายเคอง ปวด พอง เปนแผลและ
เนอตาย หากกลนกนผลตภณฑเขาไปในปรมาณมากและไมไดเจอจาง จะทำใหเกดอาการปวดขนทนท
หลอดอาหารบวมและไหม ระบบทางเดนหายใจตดขด เกดบาดแผลลก เลอดออกภายใน และชอค
อาการแทรกซอนทเกดตามมา คอ กลองเสยงบบรดตว ปอดบวม เกดภาวะเปนกรดในกระแสเลอด
การอดตนตามทอทางเดนอาหารจากการบวมของเนอเยอ และไตวาย ซงสาเหตเหลาน อาจนำไปสภาวะ
โคมาหรอเสยชวตได เมอทราบถงอนตรายจากฤทธการทำลายเนอเยอทรนแรงของสารกดกรอนแลว
จงตระหนกไดวา การปฐมพยาบาลเบองตนในทนทนนมความสำคญอยางมาก ซงวธการปฐมพยาบาล
นนขนอยกบวา ไดรบสารกดกรอนบรเวณผวภายนอกหรอจากการกลนกนเขาไป หากโดนสารกดกรอน
ทผวภายนอก ขนตอนแรกทสำคญ คอ ใหลางผวหนงหรอดวงตาทโดนสารกดกรอนออกใหมากๆ ดวย
นำสะอาดหรอนำเกลอ และถอดเสอผาทเปอนผลตภณฑออก หากกลนกนผลตภณฑเขาไปใหรบนำสง
โรงพยาบาลทนท โดยนำตวอยางผลตภณฑทเหลอจากทผปวยกลนกนตดไปดวย และขอหามทอาจจะ
ตางจากความเชอเดมๆ คอ หามเจอจางผลตภณฑหรอปรบผลตภณฑทกลนกนเขาไปใหเปนกลาง และ
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 158
หามทำใหผปวยอาเจยนเพราะอาจเกดอนตรายจากปฏกรยาคายความรอนและถกกดกรอนซำอกครง
บรเวณทอาเจยนยอนกลบ เมอไปถงโรงพยาบาล หากผปวยมอาการบาดเจบเพยงเลกนอย ควรใหพกฟน
ทโรงพยาบาลเพอสงเกตอาการตอไป หากผปวยมอาการหนกจะตองทำการสองกลองเพอวนจฉยระดบ
ความเสยหายของเนอเยอหลอดอาหารและกระเพาะอาหารในกรณททำการสองกลองแลวไมทำใหเกด
อนตรายตอผปวย
คำสำคญ: ผลตภณฑทใชทำความสะอาด สารทมฤทธกดกรอน กรด/ดาง
Abstract
Housecleaning products commonly used in our daily lives, such as toilet cleaner,
bleach, disinfectants, drain cleaner and detergents, contain chemical substances as their
main ingredient. Most of these substances are classified as acids or bases, such as
hydrochloric acid (acid), sodium hypochlorite (base), sodium hydroxide (base). Acids
induce coagulation necrosis with eschar formation and this may limit tissue penetration,
while bases cause liquefaction necrosis with extensive tissue penetration. The severity of
base- or acid ingestion may vary from harmless to fatal. The toxicity and extent of
damage depend on the type of substance, amount, exposure time to the substances and
physical form of the substances. Clinical manifestations of skin and eye exposure to
these corrosive substances include irritation, pain, blistering, ulceration and necrosis.
Furthermore, ingesting large amounts of these substances in undiluted form may cause
immediate pain, esophagus edema and burns, respiratory distress, deep ulcers, internal
bleeding and shock. The resulting damage is compounded by a range of possible
complications, including laryngospasm, pulmonary edema, acidemia, lumen of GI tract
obstruction by edema and renal failure – the combined effects of which can lead to coma
or death. Considering such a strong damage potential, immediate first aid treatment for
patients exposed to corrosive substances is of critical importance. The type of first aid
depends on whether the corrosive was contacted externally or ingested. With external
contact, the most important first step is a thorough washing of the exposed skin and/or
eye with water or saline solution. Contaminated clothing should be removed. If the
substance was ingested, the most important step is to send the patient and any residual
corrosive sample to the hospital as fast as possible. Contrary to certain belief, substance
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 159
dilution, neutralization or vomit induction are potential ly hazardous and are
contraindicated because of the risk of exothermic reaction and the additional damage
associated with vomiting. Once at the hospital, patients with superficial injuries can be
admitted for only observation, but ones with significant symptoms should undergo
endoscopy if their condition permits, to determine the degree of damage to epithelium of
the esophagus and stomach.
Keywords: housecleaning substances, corrosive substance, acid/base
บทนำ
ผลตภณฑทำความสะอาดทเราใชในชวต
ประจำวนลวนแตมสารเคมเปนสวนประกอบทง
สน ไมวาจะเปนผลตภณฑทใชทำความสะอาด
อยางเชน สบ แชมพ นำยาลางจาน ผงซกฟอก
นำยาซกผาขาว นำยาฆาเชอ นำยาลางหองนำ
นำยาละลายสงอดตนในทอนำทง นำยาเคลอบเงา
พน นอกจากน ยงมสารเคมทใชในการกำจด
แมลงตามบานเรอน เชน นำยาฉดปลวก ยาฉดพน
กำจดมดและแมลงสาป ยาฉดพนกำจดยง เปนตน
จะเหนไดวาสารเคมเหลานอยรอบตวเราและเปน
สวนหนงในชวตประจำวน บอยครงทเราอาจ
ละเลยมองขามอนตรายของสารเคมเหลาน ปญหา
สวนใหญเกดจากการใชสารเคมเหลานทไมถกวธ
หรอขาดความระมดระวงปองกน ซงสงผลตอ
สขภาพผใชและคนรอบขางทงในระยะสนและยาว
นอกจากนในงานวจยของ ศภกานต เตชะพงศธร
พงษ กาญจนสทธรกษ และสาธต ศรมนทยามาศ
(2549) ไดรายงานผปวยทกลนกนผลตภณฑทใช
ทำความสะอาดทมฤทธในการกดกรอนวาสวนมาก
มาจากความตงใจ ดงนน ผปวยจะประสบกบ
อนตรายตงแตแรกของการกลนกนและสงผลตอ
พยาธสภาพ และในระยะยาวกระทบตอคณภาพ
ชวตของผปวย
ในบทความนผนพนธมความตงใจทจะ
นำเสนอคณสมบตทางเคมของผลตภณฑทใช
ทำความสะอาดทพบไดในชวตประจำวน ลกษณะ
และพยาธสภาพของผปวยทกลนกนสารทมฤทธใน
การกดกรอนเหลาน แนวทางเบองตนในการรกษา
ผปวย การเกบรกษาและวธใชผลตภณฑอยาง
ถกตองและปลอดภย รวมไปถงวธปฐมพยาบาล
เบองตนเมอไดรบสารเหลาน
คณสมบตทางเคมของผลตภณฑทำความ
สะอาดครวเรอน
ผลตภณฑทใชทำความสะอาดทใชใน
ชวตประจำวนทจำแนกออกเปนสองกลมตาม
คณสมบตทางเคม นนคอ ผลตภณฑทมฤทธเปน
กรด (acid cleaning agent) และทมฤทธเปน
ดาง (alkali cleaning agent) กลมแรกมคาพเอช
(pH) ตำกวา 4 พบวา เปนสวนประกอบนำยา
ขดลางหองนำ เชน กรดเกลอ (hydrochloric acid),
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 160
กรดออกซาลก (oxalic acid), กรดไฮโดรฟลออรก
(hydrofluoric acid) และนำยาลางหองนำแบบ
ฆาเชอโรคจะมคลอรนเปนสวนประกอบทสำคญ
ในกลมทสอง ผลตภณฑทมเปนดาง มคาพเอช อย
ในชวง 10.8-11.4 ยกตวอยางเชน นำยาละลาย
สงอดตนในทอนำทง (มสวนประกอบของโซดาไฟ)
นำยาทำความสะอาดพน นำยาลางหองนำ นำยา
ลางจาน เปนตน โดยมสวนประกอบทสำคญ คอ
ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogen peroxide)
สารฟอกขาวหรอโซเดยมไฮโปคลอไรท (sodium
hypochlorite) และโซเดยมไฮดรอกไซด (sodium
hydroxide) หรอโซดาไฟ (Ramasamy and
Gumaste. 2003) ในตารางท 1 แสดงสวนประกอบ
ทางเคมในผลตภณฑทำความสะอาดทใชในครวเรอน
ทมสภาวะเปนกรดและดาง
ตารางท 1 สวนประกอบของสารเคมทมในผลตภณฑทใชทำความสะอาดในชวตประจำวน
ผลตภณฑทใชทำความสะอาด สารเคมทเปนสวนประกอบสำคญ
นำยาฆาเชอโรค คลอโรไซลนอล (chloroxylenol)
โซเดยมไฮโปคลอไรท (sodium hypochlorite)
นำยาลางบาดแผล ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogen peroxide)
นำยาลางหองนำ กรดเกลอ (hydrochloric acid)
นำยาซกผาขาว โซเดยมไฮโปคลอไรท (sodium hypochlorite)
นำยาลางจาน เบนซนซลโฟเนต (benzenesulfonate)
ผงซกฟอกชนดผง/นำพรอมใช โซเดยม โดเดคซลซลเฟต (sodium dodecylsulfate)
นำยาละลายสงอดตนในทอนำทง โซเดยมไฮดรอกไซด (sodium hydroxide)
โปแตสเซยมไฮดรอกไซด (potassium hydroxide)
(ดดแปลงจาก Ramasamy and Gumaste. 2003)
ตวอยางผลตภณฑทใชทำความสะอาดท
ใชในครวเรอน
ยาฆาเชอโรค
สารเคมท เปนสวนประกอบสำคญคอ
คลอโรไซรนอล (Atiyeh, et al. 2009) มโครงสราง
ทางเคมดงน
คณสมบตและประโยชนทใช ใชชำระ
ลางบาดแผล แผลสตวกดหรอแมลงตอย ใชเพอ
อนามยสวนตวเชน ทำความสะอาดรางกาย ขจด
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 161
รงแค ใชฆาเชอโรคในอปกรณเครองมอทาง
การแพทยและการผาตด เจอจางในนำเพอการ
ปองกนการตดเชอทวไป
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ คาความเปนพษตอคนและสตว
เลยงลกดวยนมนอยมาก พบวา มบางกรณทเกด
อาการระคายเคองและแพ จากรายงาน US
Environmental Protection Agency (EPA) ม
คาความเปนพษปานกลางตอสตวนำในกรณทม
การปนเปอนของสารในแหลงนำ (US Environ-
mental Protection Agency. 1994)
นำยาลางบาดแผล
สารเคมท เปนสวนประกอบสำคญคอ
ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (Hydrogen peroxide)
มโครงสรางสารเคมดงน
คณสมบตและประโยชนท ใช ใชทำ
ความสะอาดบาดแผล ฆาเชอโรคจากบาดแผลท
ถกของมคมแทงหรอบาดแผลลก ปรมาณความ
เขมขนของสารดงกลาวมตงแต 3-90% w/v
(Atiyeh, et al. 2009)
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ ความเขมขนมากกวา 50% v/v
มฤทธกดกรอน เกดการระคายเคองผวหนง หรอท
เนอเยอออนทรอบดวงตา การกลนกนสารทความ
เขมขน 3% v/v มผลทำใหมเลอดออกในชองทอง
(internal bleeding) (Sweetman, et al. 2009)
นำยาลางหองนำ
(ชนดมฤทธเปนกรดและมฤทธกดกรอน
ทรนแรง) สารเคมทเปนสวนประกอบสำคญ คอ
กรดเกลอ มโครงสรางดงน
คณสมบตและประโยชนท ใช ใชทำ
ความสะอาดพนหองนำ ขจดคราบทฝงแนนกบพน
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ กรดเกลอทเปนสวนผสมสำคญ
ในผลตภณฑลางหองนำมความเขมขนตงแต
8.5% w/v ขนไป (Ramasamy and Gumaste.
2003) โดยสามารถเขาสรางกายไดโดยการสมผส
ผานทางผวหนงโดยตรง ไอระเหยของกรดเขาทาง
การสดดม โดยถาถกผวหนง จะทำใหเกดการ
ระคายเคองอยางรนแรง ทำใหผวหนงอกเสบ
บวม แดง เจบแสบ เปนแผล ไอระเหยกรดเกลอ
ในปรมาณนอยทำใหระคายเคองตา ตาแดง เยอบ
ตาอกเสบ ในความเขมขนสงๆ ทำใหเกดแผลไหม
หรอตาบอด การสดดมไอระเหยของกรดเกลอ
นานๆ จะสงผลใหเกดการกดกรอนตอระบบทางเดน
หายใจอยางชาๆ มอาการแสบจมก ลำคอ ไปจนถง
หายใจลำบาก การสดดมในปรมาณมากๆ เปน
เวลานาน จะสงผลทำใหเปนแผลไหม มแผล
อกเสบทจมกและลำคอ ปอดบวมและหายใจลำบาก
การกลนกนเขาไป จะทำใหเกดการระคายเคอง
และแผลไหมทปาก ลำคอ ทออาหาร กระเพาะ
อาหารและลำไส ซงมผลทำใหเกดมอาการตงแต
กลนลำบาก นำลายยด คลนไส อาเจยน ปวดทอง
ทองรวง ชก หรอถงขนเสยชวต (Yarema and
Curry. 2005)
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 162
นำยาซกผาขาว
สารเคมท เปนสวนประกอบสำคญคอ
โซเดยมไฮโปคลอไรท มโครงสรางสารเคมดงน
คณสมบตและประโยชนทใช ใชซกฟอก
ผาใหขาว ซกลางสงสกปรกและคราบฝงแนน
จำพวกคราบไขมนไดด มฤทธกดกรอนสง ม
คณสมบตในการฆาเชอโรคในนำ
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ จากการศกษาผปวยทกลนกน
ผลตภณฑทำความสะอาดทมสวนประกอบของ
โซเดยมไฮโปคลอไรท 5.25% w/v พบวา มการ
ทำลายเยอบชองปาก บวมรอบรมฝปาก เกด
อาการระคายเคองมรอยชำเลอด พบรอยไหม
บรเวณทสารไหลผาน ระบบทางเดนอาหารม
เลอดออกและอกเสบตามเยอบระบบทางเดน
หายใจ (Gernhardt et, al. 2004)
นำยาซกผาชนดนำ
สารเคมท เปนสวนประกอบสำคญคอ
สารลดแรงตงผว โซเดยมโดเดคซลซลเฟต ม
โครงสรางสารเคมดงน
(NaC12H
25SO
4)
คณสมบตและประโยชนทใช เพอการ
ซกลางทำความสะอาดคราบเหงอไขมนและสง
สกปรกบนเสอผา ชะลางคราบบนเสอผา
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ ทความเขมขนทสงทำใหเกด
การระคายเคองผวหนงในกรณทสมผสโดยตรง
ในผปวยบางราย มอาการแพ ในการศกษาผล
กระทบในระดบเซลล พบวา ทความเขมขน 0.1-
0.4% w/v มผลตอการเพมจำนวนเซลลผวหนงท
เพาะเลยง (cell culture) ในการศกษาการกลน
กนสารดงกลาวในหนทดลองทความเขมขน 50
มลลกรมตอนำหนกหนทดลอง 1 กโลกรม พบวา
ไมมผลตอการทำลายอวยวะภายใน แตมความผด
ปกตในวถเมตาบอลสมโดยมผลเหนยวนำการ
สงเคราะหสารพวกไขมนอยางเชน โคเลสเตอรอล
และไตรกลเซอไรดเพมขน (Chaturvedi and
Kumar. 2010)
นำยาละลายสงอดตนในทอนำทง
สารเคมท เปนสวนประกอบสำคญคอ
โซเดยมไฮดรอกไซด มโครงสรางดงน
คณสมบตและประโยชนท ใช ใชใน
อตสาหกรรมกระดาษ สารเคมอนนทรย สารเคม
อนทรย สบ ยาง ใชทำความสะอาดขวดทนำกลบ
มาใชใหมในอตสาหกรรมเบยรและเครองดม โดย
ทวไป จะใชเพอฆาเชอและทำความสะอาด ใน
ครวเรอนมไวใชเพอขจดสงอดตนในทอนำทง
ความเขมขนและปรมาณสารทกอให
เกดความเปนพษ สารละลายความเขมขน 25%
w/v ถาสดดมไอระเหย สงผลใหหายใจตดขด
หากไดรบเปนระยะเวลานานอาจ ทำลายเนอเยอ
ปอด การกลนกน สงผลใหเกดอาการเจบปวด
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 163
อยางรนแรงและเปนแผลพพองทรมฝปาก ลน
ในลำคอและระบบทางเดนอาหาร การสมผส
โดยตรงกบผวหนงทำใหเกดอาการระคายเคอง
อาจถงขนเปนแผลพพองได (Vernot, et al. 1977;
ศกดชาย เรองสน. กนยายน-ตลาคม 2549;
ศภกานต เตชะพงศธร พงษ กาญจนสทธรกษ และ
สาธต ศรมนทยามาศ. มกราคม-เมษายน 2549)
พยาธสภาพของผปวยทกลนกนผลตภณฑ
ทำความสะอาดครวเรอนทมฤทธกดกรอน
ในผปวยเดกทมการกลนกนผลตภณฑท
ใชทำความสะอาดทมฤทธในการกดกรอนพบวา
อาจเกดจากอบตเหตหรอดวยความไมรไมตงใจ
(Poocharoen. 2008) แตในผปวยผใหญสวนมาก
เกดจากความตงใจ ผปวยทกลนกนผลตภณฑทงท
ฤทธเปนกรดหรอดางจะประสบอนตรายตงแต
ระยะแรกทไดกลนกนและสงผลตอพยาธสภาพ
ของผปวยในระยะยาว ซงจะขนอยกบปจจยตางๆ
เชน สารเคมทเปนสวนประกอบมฤทธเปนกรด
หรอดางมากนอยเพยงใด ความเขมขนของสาร
เคม ระยะเวลาทผปวยกลนกนสารเขาไปและท
สมผสกบเนอเยอภายใน ผลตภณฑทใชทำความ
สะอาดทมสวนประกอบของสารเคมทมคาพเอช
ตำกวา 2 (มคาความเปนกรดทสง) และคาพเอชท
สงกวา 12 (มคาความเปนดางสง) จะจดเปนสาร
ทมฤทธในการกดกรอนสง กรณทกลนกนผลตภณฑ
ทมความเปนดาง จะสงผลทำลายเนอเยอและ
อวยวะดวยกลไกการแทรกซมเขาทำลายเซลลและ
ผนงเนอเยอทอยลกอยางรวดเรว ละลายชนไขมน
ทเปนองคประกอบของเซลลและเนอเยอภายใน
ทเรยกวาปฏกรยา “saponification” (ศกดชาย
เรองสน. กนยายน-ตลาคม 2549) ทำใหเนอเยอ
เกดการเสยสภาพและถกทำลายเปนวงกวาง ม
ลกษณะการทำลายใหเกดสภาพแบบเหลวทเรยก
วา “l iquefaction necrosis” การกลนกน
ผลตภณฑทมฤทธเปนกรด ผปวยจะมพยาธสภาพ
ทแตกตางจากการกลนกนผลตภณฑทใชทำความ
สะอาดทมฤทธเปนดาง กลาวคอพบวา จะมการ
ทำลายกลมเซลลและเนอเยอ โดยจะทำใหเนอเยอ
หดตวและจบกนเปนกลมกอน เรยกสภาวะนวา
การเกดการทำลายแบบ “coagulation necrosis”
การจบตวเปนกลมกอนของเนอเยอทถกทำลายจาก
สารทมความเปนกรด จะสงผลใหเกดการอดตน
ทางเดนทสารไหลผาน การทำลายเนอเยอและ
เซลลจากผลตภณฑทมความเปนกรดจะมอนตราย
นอยกวาเมอเทยบกบผลตภณฑในกลมทมสภาวะ
เปนดาง เนองดวยพยาธสภาพทเกดขน จะถก
จำกดความเสยหายจากการจบตวเปนกลมกอน
กลาวโดยสรป ลกษณะของเนอเยอทถกทำลาย
ไมวาจะเปนการกลนผลตภณฑทใชทำความสะอาด
ทมฤทธเปนกรดหรอดาง พบวา มการเปลยนแปลง
พยาธสภาพของผปวย 3 ระยะ ดงน (ศกดชาย
เรองสน. กนยายน-ตลาคม 2549, ศภกานต
เตชะพงศธร พงษ กาญจนสทธรกษ และสาธต
ศรมนทยามาศ. มกราคม-เมษายน 2549)
ระยะท 1 การตายของเซลลและเนอเยอ
ภายหลงจากการกลนกนผลตภณฑ โดยชวงเวลา
ตอนตน ประมาณ 3-5 นาทแรกทกลนกน จะพบ
วา ผปวยมอาการปวดแสบปวดรอนบรเวณ
หลอดอาหาร ตอมา มอาการปวดอยางรนแรง
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 164
โดยเฉพาะบรเวณทสารกดกรอนไหลผานเนอเยอ
บรเวณดงกลาวถกทำลายอยางรวดเรวและเกด
การอกเสบ ทงนระยะเวลาทเกดอาการดงกลาว
อาจยาวนานเปนชวโมง ขนกบปรมาณและความ
เขมขนของสารทมฤทธกดกรอน ความรนแรง
ระดบแรก จากการสองกลองดพยาธสภาพระบบ
ทางเดนอาหารในสวนหลอดอาหาร พบวา ม
ลกษณะบวมและแดง หรอทเรยกวา “mucosal
hyperemia and edema” ในความรนแรงระดบ
สอง การบาดเจบจะลกลงไปในเนอเยอระดบลาง
ใตเยอบผว แตยงไมถงชนกลามเนอ พบอาการ
เลอดออกในระบบทางเดนอาหารและมบาดแผล
เกดขน พบแผนคราบตดอยบนเยอบ (exudative
patch) และมเซลลทตายแลวบางๆ อยดานบน
เยอบผว (pseudomembrane) และความรนแรง
ระดบสาม ผปวยมพยาธสภาพความเสยหายของ
ระบบทางเดนอาหารจากสวนของหลอดอาหาร
กระเพาะอาหาร และลำไสเลกตอนตน การวนจฉย
ดวยวธสองกลอง พบวา เยอบผวมเนอเยอทตาย
(sloughing of mucosa) เกดบาดแผลลก (deep
ulcer) มเลอดออกมากตามระบบทางเดนอาหารท
สารไหลผาน ระบบทางเดนอาหารเรมมการอดตน
จากภาวะการบวมของเนอเยอขางเคยง (obstruc-
tion lumen by edema) และทะล (perforation)
ระยะท 2 พยาธสภาพของผปวยหลงจาก
กลนกนผลตภณฑทใชทำความสะอาดทมฤทธ
กดกรอนไปเปนระยะเวลา 1-2 สปดาห จะพบภาวะ
การตดเชอและการอกเสบของเนอเยอบรเวณท
สมผสกบสารกดกรอน เนอเยอทตายบางสวนเรม
หลดลอก เกดเปนแผลทผวเยอบระบบทางเดน
อาหาร บรเวณทมการอกเสบกอนหนานน พบวา
มเนอเยอใหมเรมเจรญเขามาแทนท ผปวยจะอย
ในระยะนเปนเวลาประมาณ 2 สปดาห เนองจาก
ลกษณะของเยอบและเซลลทเกดใหมในชวงน
ของผนงหลอดอาหารจะเปราะบางและออนแอ ม
ความเสยงตอการการทะลและฉกขาด
ระยะท 3 ลกษณะของบาดแผลเรมม
เนอเยอใหมเกดขนมา เรมตกสเกดเปนแผลเปน ม
การสะสมพวกสารคอลลาเจน (collagen) ทเปน
สวนประกอบของเนอเยอเกยวพน สะสมเปนชน
หนาขน พบการตบตนของชองระบบทางเดน
อาหารบรเวณทสารกดกรอนไหลผาน อาการ
แทรกซอน คอ มภาวะตดขดในระบบทางเดน
หายใจ ผปวยอาจหายใจไมออกจากกลองเสยง
บบรดตว (laryngospasm) กลองเสยงบวม ใน
ผปวยทสำลกสารทมฤทธเปนกรด สงผลใหเกด
ปอดบวม (pulmonary edema) ในกรณทกลนกน
สารทมสภาพความเปนกรดสง อาจพบภาวะความ
เปนกรดในกระแสเลอดสง (acidemia) และใน
ผปวยมภาวะขาดนำรวมดวย อาจสงผลทำใหเกด
ภาวะไตวายได (ศกดชาย เรองสน. กนยายน-
ตลาคม 2549)
แนวทางการรกษาผปวยทกลนกนสาร
ทมฤทธกดกรอนจากผลตภณฑทำความ
สะอาดครวเรอน
การวนจฉยอาการผปวยทกลนกนผลตภณฑ
ทใชทำความสะอาดนน แพทยผรกษาจะใชวธ
สองกลองเพอตรวจดพยาธสภาพและความเสยหาย
ทเกดจากการทำลายของสารทมฤทธกดกรอน
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 165
ซงจะทำภายในเวลา 24 ชวโมงหลงการกลนกน
ผลตภณฑและจะทำดวยความระมดระวงโดย
แพทยผชำนาญการ โดยทวไป มขอควรระวง
ไมใหสองกลองในชวงเวลา 5-15 วน หลงจาก
กลนกนผลตภณฑทมฤทธกดกรอน เนองจาก
เนอเยอระบบทางเดนอาหารของผปวยงายตอ
การทะล หลงจากนน ประมาณ 3 สปดาห แพทย
จะทำการวนจฉยอาการดวยวธการกลนแปง
การสองกลองจะทำซำเพอตรวจดอาการและ
ความเสยหายทเกดขน โดยอาจทำทก 3 หรอ 6
เดอน ขนกบความเสยหายและพยาธสภาพของ
ผปวยหลงการรกษา แนวทางการรกษาและดแล
ผปวยทกลนกนผลตภณฑ แพทยจะแนะนำใหงด
การใหอาหารและนำทางระบบทางเดนอาหาร แต
จะใหสารอาหารทางหลอดเลอดดำแทน ในกรณท
ผปวยมภาวะกรดในกระแสเลอดสง (เนองจาก
การกลนกนผลตภณฑฤทธเปนกรด) และมการตด
เชอในกระแสเลอด จะตองใหยาลดกรดและยา
ปฏชวนะทางเสนเลอดดำดวย ในรายทมภาวะ
แทรกซอนจากการทลนและระบบทางเดนหายใจ
ตอนตนบวมอดตน จะมการเจาะคอและใสทอ
ชวยหายใจ ในกรณทผปวยตองงดการใหอาหาร
ทางปากนาน จะมการตอทอใหอาหารทางหนาทอง
(jejunostomy) รวมกบการใหอาหารทางเสนเลอด
เพอปองกนภาวะขาดสารอาหาร นอกจากน ใน
กรณทมการตบตนของหลอดอาหาร ผปวยจะถก
ขยายหลอดอาหาร หรอถาเนอเยอระบบทางเดน
อาหารบาดเจบสาหสมาก อาจจะตองทำการผาตด
เอาเนอเยอสวนทตายแลวออก รวมกบใสสาย
อาหารทหนาทอง (ศกดชาย เรองสน. 2006)
แนวทางการปฐมพยาบาลเบ องตน
สำหร บผ ป วยท ไ ด ร บอ นตรายจาก
ผลตภณฑความสะอาดครวเรอนทมฤทธ
กดกรอน
ในกรณพบผปวยทไดรบอนตรายจาก
ผลตภณฑทใชทำความสะอาดทมฤทธกดกรอนนน
สงสำคญอนดบแรก คอใหตงสตและเรยกรถ
พยาบาลหรอขอความชวยเหลอจากหนวยงาน
ทเกยวของ เชน หนวยศนยกชพนเรนทรทเบอร
1669 จากนน สำรวจดวาไดรบอนตรายทบรเวณ
ใดของรางกายบาง เชน บรเวณผวหนง ดวงตา
หรอมการกลนกนเขาไปในรางกาย และใหความ
ชวยเหลอในเบองตน ดงน
กรณสมผสบร เวณผวหนงภายนอก
รางกาย ควรทำการลางสารกดกรอนในทนท โดย
ลางออกใหมากๆ ดวยนำสะอาดหรอนำเกลอ
อยางนอย 15 นาท (Bateman. 2003) ถอดเสอผา
หรอเครองประดบบรเวณทถกสารกดกรอนออก
โดยทำอยางระมดระวงและหลกเลยงการสมผส
กบสารกดกรอนโดยตรง เชน ใชกรรไกรตดเสอผา
แทนการฉกดวยมอเปลาเพอไมใหสารกดกรอน
ปนเปอนเนอเยอบรเวณอนของผปวยและผทเขาไป
ชวยเหลอ และปองกนการตดกนของเนอเยอกบ
เสอผาหรอเครองประดบ หากสมผสถกบรเวณ
ดวงตา ใหลางออกใหมากๆ ดวยนำสะอาดหรอ
นำเกลออยางนอย 30 นาท ปายดวยขผงบรเวณ
หนงตาบนและลางเพอปองกนผวหนงบรเวณ
หนงตาเชอมตดกน และรบนำสงโรงพยาบาลโดยเรว
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 166
ทสด พรอมทงนำบรรจภณฑทบรรจสารดงกลาว
ไปดวย
กรณผปวยกลนกนผลตภณฑท ใชทำ
ความสะอาดทมฤทธกดกรอน ไมควรทำการเจอจาง
สารหรอทำใหอาเจยนหรอทำใหเปนกลางโดยลด
ความเปนกรดหรอดางดวยวธการกนสารทมฤทธ
ตรงขาม (Bateman. 2003) และไมควรทำให
ผปวยอาเจยนเนองจากจะทำใหมการทำลายซำ
บรเวณเนอเยอทอาเจยนยอนผาน และไมควรให
กนผงถานเพราะนอกจากไมมประโยชนใดๆ แลว
ยงเปนผลเสยตอการสองกลองเพอทำการรกษา
เนองจากผงถานจะไปบดบงบาดแผล การใหผปวย
ดมนำหรอกนอาหาร อาจจะไปทำใหทางเดนอาหาร
ทะลไดซงจะเปนอนตรายมากยงขน ทางทดทสด
คอ ควรนำผปวยสงโรงพยาบาลใหเรวทสด และ
นำบรรจภณฑทบรรจสารดงกลาวไปดวย ทงนเพอ
ความสะดวกและรวดเรวในการ วนฉยอาการของ
แพทยผรกษา
การเกบรกษาและการใชผลตภณฑทใช
ทำความสะอาดในครวเรอนทใชในชวต
ประจำวนทถกตอง
การเกบรกษาทดจะชวยลดอนตราย
จากผลตภณฑโดยควรจดเกบใหเปนระเบยบ
ผลตภณฑทหนกมาก ไมควรเกบไวในทสงซงไม
สะดวกในการยกขนลง เพราะอาจเกดอบตเหต
จากการหยบได อยางไรกตาม ควรเกบไวในทซง
เดกไมสามารถหยบถง และไมควรตงบรรจภณฑ
ใหถกแสงโดยตรง นอกจากน ผลตภณฑตางๆ ท
เกบไว ควรมปายฉลากบอกชอสาร คำเตอนทอาน
ไดชดเจน สงทควรระมดระวงหรอหลกเลยง วนท
ซอผลตภณฑ และเครองหมายเตอนอนตราย
จากสารกดกรอนซงเปนรปผลตภณฑหยดจาก
หลอดลงมายงแทงสเหลยมหากกดกรอนวสด ถา
ผลตภณฑกดผวหนงดวย จะมรปผลตภณฑหยด
ลงมาทมอ และในรปจะมคำวา corrosive (รปท
1) ซงเปนสญลกษณสากลเพอใหระวงอนตราย
จากสารเคมทมฤทธกดกรอนทเปนสวนประกอบ
ในผลตภณฑ และควรมการตรวจสอบเปนประจำ
เพราะหากบรรจภณฑผเปอย อาจเกดการรวไหล
ของสารออกมาได
การใชผลตภณฑทใชทำความสะอาดใน
ครวเรอนทใชในชวตประจำวนทถกตองนนควร
อานตามคำแนะนำทมากบผลตภณฑ สวนใหญ
ผลตภณฑทมสารกดกรอนเปนสวนประกอบ ควร
ระมดระวงการสมผสโดนผวหนงโดยตรง ระวง
การสดดมไอระเหย และหามกลนกน ดงนน เมอ
ตองการใชผลตภณฑเหลาน ควรสวมถงมอทม
ความหนาเพยงพอในการปองผลตภณฑซมผาน
และมความเหมาะสมในการปองกนการสมผสถก
ผวหนงขณะใชงาน หากผลตภณฑนนสามารถ
ระเหยเปนไอได ควรจะสวมหนากากปองกน เปนตน
และควรเกบแยกจากของกนหรอเกบใหพนมอเดก
เพอปองกนการกนเขาไปจากความเขาใจผด เมอ
ใชจนผลตภณฑหมดแลว กอนทง ควรลางดวยนำ
เพอปองกนอนตรายจากการนำบรรจภณฑเปลา
ไปใชหรอไปเลนโดยเดกหรอผทรเทาไมถงการณ
แตหากใชผลตภณฑไมหมดแตตองการทำลายทง
ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 วารสาร มฉก.วชาการ 167
ควรเจอจางดวยนำมากๆ หรอใชกรดหรอดาง
สะเทนกอนทงแลวลางดวยนำตามไปมากๆ
รปท 1 เครองหมายเตอนอนตรายจากสารกด
กรอน (ทมา: http://www.freeclipartnow.com/
d/41745-1/safety-sign-corrosive.jpg)
บทสรป
อนตรายจากผลตภณฑทำความสะอาด
ในครวเรอนอาจเกดไดตลอดเวลาเนองจากมการ
ใชอยในชวตประจำวน อยางไรกตาม อบตเหต
เปนเรองทสามารถปองกนแกไขได ถงแมวาจะไม
ไดทงหมด แตจะลดอนตรายลงไดหากเราใหความ
สำคญและถอปฎบตตามขอแนะนำโดยเครงครด
ความรความเขาใจในสาเหตและเรองของสารเคม
จะชวยใหเราปองกนและแกไขสถานการณไดถก
ตองและรวดเรว สารกดกรอน คอ สารเคมทม
ความสามารถในการทำอนตรายตอเนอเยอรางกาย
ไดแก สารเคมจำพวกกรดและดางตางๆ ซงเปน
สวนประกอบในผลตภณฑเหลานนและจะมอนตราย
แตกตางกนออกไป โดยทวไป สารเคมจะมฤทธ
กดกรอนมากเมอมความเขมขนสง การสมผสสาร
เหลานนโดยตรง ไมวาจะโดยทางผวหนง การสดดม
หรอจากการกลนกน ยอมสงผลโดยตรงตอตวผใช
และ/หรอคนรอบขาง กรณสมผสถกบรเวณ
ภายนอก จะกอใหเกดการระคายเคองจนกระทง
ผวหนงพพองและเกดอาการแทรกซอนตามมา
การปฐมพยาบาลขนตน คอ ใหลางออกดวยนำ
สะอาดมากๆ โดยเรวทสด แตหากเปนกรดกำมะถน
กรด กอนลางดวยนำ ควรใชผาซบออกบาง เพอ
ลดความรอนทเกดจากปฏกรยาระหวางกรดกบนำ
หากผลตภณฑกระเดนเขาตาใหลางดวยนำมากๆ
ทนทเปนเวลาอยางนอย 30 นาท พยายามลาง
ใหหมดโดยปลนเปลอกตาออก การแกไขในทนท
จะชวยมใหตาเปนอนตรายถงบอดได จากนน
จงใหแพทยทำการรกษาตอ แตหากกลนกนเขาไป
จะเปนดวยอบตเหตหรอจงใจกตาม อยาทำให
อาเจยน ควรตดตอขอความชวยเหลอจากบคลากร
สาธารณสขและรบนำผปวยสงโรงพยาบาลใหเรว
ทสดโดยนำผลตภณฑสวนทเหลอไปดวย การเกบ
รกษาทถกวธ การใชและการกำจดทงอยางปลอดภย
จะชวยลดอนตรายจากผลตภณฑทใชทำความ
สะอาดในครวเรอนทใชในชวตประจำวนได
\[
วารสาร มฉก.วชาการ ปท 16 ฉบบท 32 มกราคม - มถนายน 2556 168
เอกสารอางอง
ศกดชาย เรองสน. (2549) “การรกษาผปวยกลนกรดหรอดาง” สงขลานครนทรเวชศาสตร. 24 (5)
หนา 461-467.
ศภกานต เตชะพงศธร และคณะ. (2549) “ผลการสองกลองตรวจทางเดนอาหารในผปวยทกนสาร
กดกรอน” วชรเวชสาร. 50 (1) หนา 33-38.
Atiyeh B.S, Dibo SA and Hayek SN. (2009) “Wound cleansing, topical antiseptics and
wound healing” Int Wound J. 6 (6) page 420-430.
Bateman, N.D. (2003) “Corrosive” Medicine. 31 (10) page 44-45.
Chaturvedi, V. and Kumar, A. (2010) “Toxicity of sodium dodecyl sulfate in fishes
and animals: a review” International Journal of Applied Biology and
Pharmaceutical Technology. 1 (2) page 630-633.
Gernhardt, C.R.et al. Toxicity of concentrated sodium hypochlorite used as an endodontic
irrigant, International Endodontic Journal. 37 page 272-280.
Poocharoen, W. (2008) “Corrosive injury induced gastric outlet obstruction in children:
A case report” The Thai Journal of Surgery. 29 (2) page 54-58.
Ramasamy, K. and Gumaste, V.V. (2003) “Clinical review : corrosive ingestion in adult”
J Clin Gastroenterol. 37 (2) page 119–124
Sweetman SC, et al. Eds. (2009) “Hydrogen Peroxide” Martindale: The Complete Drug
Reference, 36th ed. London : Pharmaceutical Press. page 1647-1648.
Vernot, E.H. et al. (1977) “Acute toxicity and skin corrosion data for some organic and
inorganic compounds and aqueous solutions” Toxicology and Applied
Pharmacology. 42 (2) page 417-423.
Yarema MC. and Curry SC. (2005) “Acute tellurium toxicity from ingestion of metal-
oxidizing solutions” Pediatrics. 116 (2) page 329-321.
top related