dpulibdoc.dpu.ac.th/thesis/161668.pdf · 2018-06-28 ·...
Post on 24-Jul-2020
19 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ปญหากฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยมเงนนอกระบบ
กญณฏฐ วเศษสงห
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต
สาขานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค
มหาวทยาลยธรกจบณฑตย
พ.ศ. 2560
DPU
Legal Problems on Informal Debt Collection
Kunyanut Wisessing
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements
for the Degree of Master of Laws
Department of Law
Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University
2017
DPU
DPU
ค
หวขอวทยานพนธ ปญหากฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหน
กยมเงนนอกระบบ
ชอผเขยน กญณฏฐ วเศษสงห
อาจารยทปรกษา รศ.พนจ ทพยมณ
อาจารยทปรกษารวม รศ.ดร.กลยา ตณศร
สาขาวชา นตศาสตร
ปการศกษา 2560
บทคดยอ
จากสภาพสงคมไทยในปจจบน จะเหนไดวาระบบเศรษฐกจของไทยนนเปนระบบ
เศรษฐกจแบบทนนยม สนคาและบรการตางมราคาสงกวาคาครองชพทาใหการใชจายใน
ชวตประจาวนอาจไมเพยงพอตอการดารงชพตามปจจยสของผบรโภค เพราะมนษยทกคนลวนแตม
ความตองการแสวงหาสนคาและบรการตางๆ เพอตอบสนองความตองการในการบรโภคตามปจจย
สและนอกเหนอจากปจจยสอยเสมอ ผบรโภคจงตองไปกยมเงนเพอนามาชาระหนคาสนคาและ
คาบรการ แตดวยปจจยหลากหลายประการททาใหผบรโภคไมสามารถการกยมเงนหรอขอสนเชอ
จากธนาคารหรอผประกอบธรกจการเงนทไมใชธนาคารได จงหนไปกยมกนเองกบนายทนนอก
ระบบทไมตองมหลกฐานในการกยม แตมการคดดอกเบยทสงกวาอตราทกฎหมายกาหนด
ผบรโภคทเปนผกสวนใหญถกเอารดเอาเปรยบไมทางใดกทางหนงจากผใหกอยเสมอ ตอเนองไป
จนถงการการตดตามทวงถามหนในปจจบนทมลกษณะตดตามทวงถามหนอนเปนการรบกวน ด
หมนเหยยมหยาม คกคามและใชวธการรนแรง ทถอเปนการละเมดสทธมนษยชนและนบวนยงทว
ความรนแรงยงขนจากผลของการไมชาระหนในหนกยมเงนนอกระบบ
จากการศกษาพบวาแมประเทศไทยจะไดมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558
ทใหความคมครองผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและควบคม
กากบดแลการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนใหเปนไปอยางเหมาะสม โดยหากมการ
ฝาฝนกฎหมายฉบบนจะมบทลงโทษทงโทษทางปกครองและโทษทางอาญา เชนเดยวกนกบการ
ใหความคมครองลกหนทถกตดตามทวงถามหนในตางประเทศ โดยหลกกฎหมายในการตดตาม
ทวงถามหนของสหรฐอเมรกาจะเนนไปในการใหความคมครองในหลกการแจงการชาระหน การ
โตแยงสทธของลกหน และการกระทาทมลกษณะไมเปนธรรมและไมมเหตผล สาหรบเครอรฐ
ออสเตรเลยจะเนนไปทางการเจราจาตอรองระหวางเจาหนกบลกหน และการกระทาทไมสภาพ
ฆ
DPU
ง
และไมเหมาะสม และประเทศญปนจะเนนไปในเรองสทธเสรภาพของลกหน และการควบคม
บรษทผตดตามทวงถามหนทตองไมมสวนเกยวของกบสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม สาหรบ
ประเทศไทยนนกฎหมายไดใหความคมครองแกหนกยมเงนจากสถาบนการเงนในระบบและหน
กยมเงนนอกระบบ ทงยงคมครองหนทไมชอบดวยกฎหมาย รวมทงหนทเกดจากการพนนดวย
ซงการใหความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนตามกฎหมายนนผวจยเหนวายงคงม
ปญหาในทางกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง ขอบเขตของกฎหมาย กระบวนการใน
การตดตามทวงถามหน หนวยงานควบคมกากบดแล และมาตรการในการเยยวยาความเสยหายจาก
ตดตามทวงถามหน
จากปญหากฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยมเงนนอกระบบ ผวจยจงม
ขอเสนอแนะเพอเปนแนวทางในการแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ให
สามารถบงคบใชกฎหมายเพอลดปญหาในการตดตามทวงถามหนทเกดขนในสงคมและเพอให
กฎหมายใหความคมครองแกคสญญาทง 2 ฝายอยางเทาเทยมไมยงหยอนไปกวากนมากเกนจนทา
ใหฝายใดฝายหนงเกดความเสยเปรยบหรอไดรบความเสยหาย อยางไรกดตามปญหาตามทกลาวมา
หากมการปรบปรงแกไขกฎหมายทเกยวของใหชดเจนขนยอมคงไวซงหลกสากลตามกฎหมายแพง
และกอใหเกดความเปนธรรมแกทกฝายตามสทธแหงรฐธรรมนญ
DPU
จ
Thesis Title Legal Problems on Informal Debt Collection
Author Kunyanut Wisessing
Thesis Adivisor Assoc. Prof. Pinit Tipmanee
Co-Thesis Advisor Assoc. Prof. Dr. Kanlaya Tansiri
Department Law
Academic Year 2017
ABSTRACT
The current state of society in Thailand, it is obvious that the Thai economy system is
a capitalist economy one. Goods or products and services are more pricy than costs of living
which result in daily spent expenses may not be sufficiently adequate to four living factors
requirement of some consumers’ subsistence. because all humans always demand and seek for
various goods and services to respond their consumption needs for and beyond the four
necessary living factors. Many consumers have to borrow money to pay the performance for
goods and services. But due to so many factors those consumers cannot borrow or get loan credit
from a bank or non-bank financial business institution. So they turned to borrow money from
informal capitalists who need no much evidences of borrowing but they charge higher interest
rate than the legally stipulated rate so called ”shark loan”. Most borrowers are always exploited or
taken advantage in some way by lenders, consequently fall in the status being pursued for of debt
performance, presently, in manners characterized as disturbance or harassment, insult , defame ,
threaten and usage of violent means which are deemed as human right violation which is
increasingly aggravated from the effect of non-performance ability to the shark loans.
According to studies, it has been found that although Thailand has issued a Debt
Relief Act, B.E. 2558 (2015) which protects consumers who are debtors from any inappropriate
debt demanding collection and control or supervise the debt collectors’ demanding means to be in
adequate means. Whoever violates this Act shall be punished , administratively and criminally as
same as the protection provided by law for debtors from inadequately debt demanding means in
foreign countries. By legal principle, debt collection in the United States of America, the law
focuses on providing coverage on the principle of debt performance notification, debtor's dispute
rights against the unfair and unreasonable actions. For the Commonwealth of Australia, it focuses
DPU
ฉ
on negotiation between creditors and debtors and the impolite and inappropriate actions a. And
Japan focuses on the debtors’ freedom and control the debt collector companies must not involve
in any member of criminal organizations group. For Thailand, the law provides protection for
loans from formal financial institutions in the system and loans out of the financial system. It also
protects unlawful debts, including debt caused by gambling. For the protection provided to the
debtors from pursuit of legal debt, the researcher has considered that there are still legal problems
such as the debt legally covered and the scope of law, debt collection process , regulatory control
agency and measures to heal damage from inappropriate debt collection.
Legal Problems related to the pursuit of informal loans debts. The researcher has
recommendation possibly to be used as a guideline for the amendment of the Debt Relief Act
B.E. 2558 (2015) to be enforceable in order to reduce the problems of inappropriate debt
collection in society and the law can provide equal protection for both parties, not more or less,
that any party falls in unfavorable or damaged status. However, in aforesaid problems, if there is a
concisely amended relevant law, it will maintain the internationally legal principle in accordance
with the civil law and ensured justice for all parties in accordance with the constitutional rights.
DPU
ช
กตตกรรมประกาศ
ในการจดทาวทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดอยางสมบรณดวยความอนเคราะหอยาง
ดยงของบคคลทเกยวของหลายทาน ผวจยไดรบความกรณาจาก รองศาสตราจารย พนจ ทพยมณ
ซงรบเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก รวมถงใหความชวยเหลอ เสยสละเวลาอนมคาในการ
ใหคาแนะนาในการจดทาวทยานพนธฉบบน ใหการสนบสนน ใหความเชอมน คอยเคยวเขญ ให
กาลงใจในการศกษาคนความาโดยตลอด
ผ วจยขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.กลยา ตณศร อาจารยทปรกษา
วทยานพนธรวมซงไดใหความเมตตาแกผวจยเปนอยางมาก เปนผจดประกายในการเรมตนทา
วทยานพนธ ใหคาชแนะแนวทาง แกไขปรบปรง จนวทยานพนธเลมนสาเรจลลวงลงดวยด ทงยง
คอยใหกาลงใจผวจยตลอดมา
ผวจยขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.อภญญา เลอนฉว ซงกรณารบเปน
ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ พรอมกนนขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.ภม โชค
เหมาะ ซงกรณารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ ตลอดจนใหความรเพมเตมทมสวนทาให
วทยานพนธฉบบนมคณคามากยงขน และใหคาแนะนาทมประโยชนตอการจดทาวทยานพนธฉบบ
นจนกระทงเสรจสมบรณตามความมงหมาย ผวจยใครขอขอบพระคณเปนอยางสง ไว ณ โอกาสน
นอกจากน ผวจยขอขอบคณเพอนนทซงไดใหกาลงใจ ชวยคนควาขอมล แลกเปลยน
ความรความคดในบทความภาษาไทยและภาษาตางประเทศ พรอมทงใหการชวยเหลอในการ
จดพมพวทยานพนธฉบบน อกทงชวยอานวยความสะดวกในทกๆ ดาน จนงานเขยนวทยานพนธ
ฉบบนมความสมบรณ
สดทายนผวจยขอกราบขอบพระคณบดา มารดา คณยาย ครอบครวของขาพเจา และ
บดา มารดา ครอบครวของเพอนนทซงไดอปการะใหการสนบสนนอยเ บองหลงในการทา
วทยานพนธฉบบนมาโดยตลอด เปนกาลงใจใหกบผวจยจนงานเขยนวทยานพนธฉบบนสาเรจ
ลลวงไปดวยด
กญณฎฐ วเศษสงห
DPU
ซ
สารบญ
หนา
บทคดยอภาษาไทย....................................................................................................................... ฆ
บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................. จ
กตตกรรมประกาศ....................................................................................................................... ช
บทท
1. บทนา.............................................................................................................................. 1
1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา................................................................. 1
1.2 วตถประสงคของการศกษา..................................................................................... 9
1.3 สมมตฐานของการศกษา......................................................................................... 9
1.4 ขอบเขตของการศกษา............................................................................................ 10
1.5 วธดาเนนการศกษา................................................................................................. 10
1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ..................................................................................... 10
2. ความหมาย ความเปนมา และทฤษฎเกยวกบการคมครองผบรโภคหนนอกระบบและ
การตดตามทวงถามหน.................................................................................................. 12
2.1 หลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน................................................... 13
2.2 ความหมาย และความเปนมาของการกยมเงนนอกระบบ........................................ 16
2.3 ทฤษฎเกยวกบหลกการคมครองผบรโภคในการทาสญญากยมนอกระบบ............. 66
3. มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนของตางประเทศ
และประเทศไทย............................................................................................................. 73
3.1 มาตรการตดตามทวงถามหนของตางประเทศ........................................................ 73
3.2 มาตรการตดตามทวงถามหนของประเทศไทย..................................................... 120
4. วเคราะหปญหาหลกกฎหมายในการใหความคมครองลกหนจากการตดตาม
ทวงถามหน................................................................................................................... 139
4.1 ปญหาการตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความคมครอง...................... 141
4.2 ปญหาขอบเขตของกฎหมายของบคคลซงเกยวของกบการตดตามทวงถามหน..... 158
4.3 ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน........................................................ 177
4.4 ปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน................................. 189
4.5 ปญหามาตรการในการเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน................ 195
DPU
ฌ
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
5. บทสรปและเสนอแนะ.................................................................................................... 206
5.1 บทสรป................................................................................................................... 206
5.2 ขอเสนอแนะ........................................................................................................... 211
บรรณานกรม............................................................................................................................... 214
ประวตผเขยน............................................................................................................................... 222
DPU
บทท 1
บทนา
1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา
ในการดารงชวตของมนษยทกคนลวนแลวแตมความตองการปจจยส ไดแก อาหาร
เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค อนเปนปจจยพนฐานในการดารงชวตของมนษย แตในสงคม
ปจจบนความตองการอนเปนปจจยสนนไมสามารถตอบสนองความตองการของมนษยไดอยาง
เพยงพอ ทงนเมอประเทศไทยไดเขาสระบบเศรษฐกจแบบทนนยม รฐบาลจงไดมการสงเสรม
สนบสนนใหมการใชจายเงนภายในประเทศเพอกระตนเศรษฐกจมากขน มนโยบายทเนนการ
บรโภคนยมและประชานยมมากขน ทาใหวถชวตของคนในสงคมมความเปลยนแปลงไป ความ
ตองการของผบรโภคทตองการเพยงปจจยสเพอดารงชวตกเปลยนแปลงไปตามกน ผบรโภคม
ความตองการจบจายใชสอยเพอความสะดวกสบายในชวตมากยงขน เพอใหชวตอยดกนดทดเทยม
กบผอน
แตในทางกลบกนอาจกลายเปนการเสรมสรางลกษณะนสยใหเกดความฟ มเฟอย ทาให
ผบรโภคตางเรมแสวงหาสนคาและบรการตางๆ เพอสนองความตองการในการอปโภคบรโภคของ
ตน ไมวาสนคาหรอบรการนนจะมราคาสงเพยงใดหรอคมคากบราคาทจายไปหรอไม แตผบรโภค
กสามารถหาหนทางตางๆ เพอใหไดมาซงสนคาหรอบรการเหลานน แตอยางไรกดเมอมการ
อปโภคบรโภคสนคามากเกนกวาความสามารถในการหารายไดของตน ผบรโภคจงตองไปกยมเงน
เพอนามาชาระหนคาสนคาและคาบรการ โดยแหลงเงนทนใหกยมเงนของประชาชนมดวยกน
หลายแหลงทงในภาครฐและเอกชน ทงทมาจากสถาบนการเงนททาโดยผประกอบธรกจบรการ
ทางการเงนหรอเปนสถาบนททาหนาทเปนตวกลางระหวางผใหกและผขอก โดยอาศยเครองมอ
หรอตราสารทางการเงนและรบภาระการเสยงจากการใหก ยมแทน และแหลงกยมเงนของ
ประชาชนทมาจากการทประชาชนมการใหกยมเงนกนเองหรออาศยความไวเนอเชอใจในการเขาทา
สญญา โดยแหลงกยมเงนสาหรบผบรโภคสามารถแบงไดเปน 2 ประเภทดงตอไปน
1) แหลงกยมเงนทเปนสถาบนการเงนในระบบ เปนสถาบนการเงนทถกตงขนอยาง
เปนทางการโดยมกฎหมายและระเบยบขอบงคบควบคมการดาเนนงานของสถาบนการเงนในแตละ
ประเภท ซงสถาบนการเงนในระบบสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก สถาบนการเงนทเปน
ธนาคาร และสถาบนการเงนทมใชเปนธนาคารโดยเปนสถาบนทางการเงนในรปของบรษทนต
DPU
2
บคคลตางๆ ทจดตงขนเพอประกอบธรกจการใหกยมเงนโดยเฉพาะหรอเรยกวา Non Bank โดยนต
บคคลเหลานจดทะเบยนจดตงเปนบรษทประกอบธรกจหลายประเภท เชน สนเชอสวนบคคล
สนเชอเชาซอ ธรกจบตรเครดต สนเชอบาน สนเชอรถยนต
2) แหลงกยมเงนนอกระบบ ผใหกยมเงนมทงผประกอบธรกจโดยมวตถประสงคให
กยมเงน หรอผใหกยมเงนเนองจากมความสมพนธตอกน ซงการกยมเงนนอกระบบนไดเกดขนเอง
โดยธรรมชาตและไมมกฎหมาย ระเบยบขอบงคบในการควบคมการกยมเงนระหวางผใหกกบผก
โดยระเบยบหลกเกณฑขนอยกบความสมครใจ ความพอใจของผใหกและผก ซงไมมขอสญญา
ระเบยบหลกเกณฑตายตว ทาใหรฐไมอาจเขาไปควบคมดแลการใหกยมเงนนอกระบบไดอยาง
ใกลชด เชน การกยมเงนกนโดยตรง การเลนแชร การใหเชาซอ การใหสนเชอทางการคา การซอ
ขายลดเชค ทงนแหลงกยมเงนนอกระบบจะมลกษณะทแตกตางกนไปหลายรปแบบและยากตอการ
เกบรวบรวมขอมล ซงในทางขอเทจจรงแลวการใหก ยมเงนนอกระบบไมสามารถเรยกวาเปน
สถาบนการเงนประเภทหนงไดเพราะกฎหมายมไดรบรองสถานะดงกลาวไว0 1 และแหลงกยมเงน
นอกระบบนมไดมฐานะเปนสถาบนการเงนแตอยางใด
การใหกยมเงนนอกระบบในปจจบนนนแหลงเงนทนทสาคญ ไดแกนายทน พอคา
แมคา เพอน ญาต เจาของทดน ซงเปนบคคลธรรมดาทปลอยเงนก ซงการกยมเงนกรณนมกจะ
เกดขนกบบคคลทตองการใชเ งนอยางเรงดวนฉกเฉน เชน ในกรณทผ ก ไมสบายตองเขา
โรงพยาบาลจงมความจาเปนทจะตองใชเงน คาเทอมของลกๆ เมอเปดการศกษา หรอกยมเงนเพอ
ใชในการอปโภคบรโภคในครวเรอน การกยมเงนจากสถาบนการเงนทเปนธนาคารหรอสถาบน
การเงนทไมใชธนาคารตองใชระยะเวลาในการอนมต อกทงยงตองมเอกสารหลกฐานประกอบการ
กยม จงไมอาจตอบสนองความตองการทเรงดวนของผบรโภคได การกยมเงนจากแหลงกยมเงน
นอกระบบเหลาน ถอเปนบรการทตอบสนองความตองการของผบรโภคไดทนทวงท แตการใช
บรการกยมเงนนอกระบบเพอแลกเปลยนความสะดวกสบายเชนน กอาจเกดปญหาทยงยากตามมา
แกผบรโภคไดเชนกน เพราะการกยมเงนนอกระบบจะมการคดอตราดอกเบยทสงกวาทกฎหมาย
กาหนดซงผดกฎหมาย แตดวยเหตเพราะความจาเปนตองใชเงนผกจงตองยอมรบตามเงอนไขทตก
ลงกนไวกบเจาหนนอกระบบ
ปญหาจะเกดขนเมอผบรโภคไมสามารถชาระหนใหตรงตามกาหนดเวลาในสญญาได
เจาหนกจะมการดาเนนการตดตามทวงถามหนจากลกหน โดยเจาหนอาจทวงถามหนเอง มอบ
อานาจใหผอนทวงถามหนหรอมอบอานาจใหผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนดาเนนการ
1 จรนทร เทศวานช, เงนตลาดเงนและสถาบนการเงน, (กรงเทพมหานคร : ซเอดยเคชน, 2542), น.
89.
DPU
3
ตดตามทวงถามหนแกลกหน แตทงนทงนนการตดตามทวงถามหนกอนทจะมพระราชบญญตการ
ทวงถามหน พ.ศ. 2558 ทยงไมมกฎหมายเขามามบทบาทในการใหความคมครองแกลกหนและ
ควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหนหรอผกระทาการแทนเจาหนนน ทงเจาหนหรอผรบมอบ
อานาจจากเจาหนตางใชวธการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ไมเปนธรรม และบางครงเปน
การใชความรนแรงแกลกหนในการบงคบใชหนอนถอเปนการกระทาทมลกษณะอนเปนการละเมด
และคกคามตอสทธและเสรภาพของบคคล
การตดตามทวงถามหนเพอบงคบใหลกหนชาระหนนน1
2 สวนใหญจะใชวธการใหผม
อทธพล กลมหรอแกงอนธพาลนอกกฎหมาย ผมประวตอาชญากรรมทาการตดตามทวงถามหน
แทนเจาหน โดยผซงทาการตดตามทวงถามหนนมกมพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสมจนถงขนาดมการใชความรนแรง อาท การขมขใหลกหนเกดความหวาดกลวหรออาจใช
วธการกดดนผบรโภคทเปนลกหน โดยการโทรศพทตดตอผบรโภควนละหลายๆ ครง โทรศพท
เปนเวลาตอเนองทกวน โทรศพททวงถามหนในเวลาเชามดหรอเวลาดกเพอกอกวน หรอใชถอยคา
หยาบคาย คกคาม ดาทอ ไมสภาพ ดหมน บางรายดาถงบพการ หรอมถอยคาทาทายบคคลทรบ
โทรศพทวาใหดาเนนคดกบผทวงถามหนไดเลย การทวงถามหนในทสาธารณะหรอตอหนาผอน
ประจานใหลกหนเสอมเสยชอเสยงดวยการเปดเผยความลบ หรอจะนาเรองสวนตวมาเปดเผยตอ
สาธารณชนเพอสรางความอบอายใหกบลกหน การขมข กรรโชก หรอใชอาวธปนยงขนฟา ปา
ระเบดหนาบาน ใชกาลงประทษรายลกหนหรอผเกยวของทไมยอมชาระหน ทารายรางกาย ทรมาน
หรอถกฆา
นอกจากการกระทาทมลกษณะอนเปนการละเมดและคกคามตอลกหนซงทาใหเกด
ความเสยหายแกรางกาย ชอเสยง และทรพยสนของลกหนแลว ในเจาหนบางรายไดมการแสดง
ขอเทจจรงอนเปนเทจเพอใหลกหนเขาใจผด เชน แสดงตนวามาจากกองกฎหมายของบรษท แสดง
ตนวาเปนการตดตามทวงถามหนจากสานกงานกฎหมายหรอทนายความโดยมใชความจรง สง
จดหมายทวงถามในลกษณะขมขวาหากไมชาระหนจะถกดาเนนคด ถกยดอายดทรพยโดยทไมม
อานาจกระทา หรอหลอกลวงวาเปนการกระทาของหนวยงานของรฐและอาจแอบอางชอบคคลอน
ในการตดตามทวงถามหน
อกทงเจาหนบางรายไดใชวธในการบงคบชาระหนทขดตอความสงบเรยบรอยและ
ศลธรรมอนด เชน บงคบใหลกหนหรอบคคลในครอบครวรวมหลบนอน หรอใหลกหนชดใชหน
ดวยอวยวะแทนโดยใหลกหนสละไตเปลยนถายทางการแพทยใหผปวยฝายเจาหนแทนการชาระหน
2 เดชอดม ไกรฤทธ, “คาอธบายเรยงมาตราพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558,” สบคนเมอ
วนท 22 มกราคม 2559, จาก https:// issuu.com/lct.news/docs
DPU
4
หรอบงคบใหกระทาผดกฎหมาย เชน คายาเสพตด หรอไปประกอบอาชญากรรมอน ซงการ
ดาเนนคดกบเจาหนนอกระบบหรอผรบมอบอานาจจากเจาหนนกระทาไดยากมากเพราะขาด
หลกฐานในการพสจนความผด เนองจากการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมายน ยอมม
ลกษณะพฤตกรรมทเปนการปกปด อาพราง วางแผน เอารดเอาเปรยบ มการจดพยานหลกฐานไว
ในกรณทฟองรองดาเนนคดกบลกหน ตลอดจนใช จางวานใหผอนกระทาผด ซงพฤตกรรมดงท
กลาวมาขางตนตางสรางความเดอดรอนใหแกผบรโภคทตกเปนลกหน และสรางความหวาดกลว
ใหแกลกหนจนไมกลาแจงความรองทกขตอเจาหนาทตารวจ ทงการแจงความนนอาจกอใหเกด
ความรนแรงตอลกหนและบคคลทเกยวของมากยงขน
สทธตามรฐธรรมนญทใหความคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพและ
ความเสมอภาคทประชาชนทกคนควรไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญกอนจะมการประกาศ
บงคบใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 นน อาจกลาวไดวาแมรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จะไดถกยกเลกไปโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต
หรอคสช. กตาม แตหลกการในการใหความคมครองลกหนกยงคงมปรากฏอยตามรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 ตามมาตรา 4 ไดบญญตไววา “ภายใต
บงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญนศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพและความเสมอภาค
บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทยในระบอบ
ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศ
ไทยมอยแลว ยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน”
ฉะนนจงตองกลาววาหลกการใหความคมครองลกหนในการตดตามทวงถามหนอนถอ
เปนหลกประกนสทธกยงมอยเชนกน โดยสามารถพจารณาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พทธศกราช 2550 ตามมาตรา 61 ไดวางหลกในเรองสทธของผบรโภค บญญตไววา “สทธของ
บคคลซงเปนผบรโภคยอมไดรบความคมครองในการไดรบขอมลทเปนความจรง และมสทธ
รองเรยนเพอใหไดรบการแกไขเยยวยาความเสยหาย รวมทงมสทธรวมตวกนเพอพทกษสทธของ
ผบรโภค”
ซงในปจจบนไดมการประกาศบงคบใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2560 โดยรฐไดวางหลกประกนสทธในการใหความคมครองแกสทธและเสรภาพบคคล และสทธ
ของผบรโภคทไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญไวดงน
ตามมาตรา 4 บญญตไววา “ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค
ของบคคลยอมไดรบความคมครอง
ปวงชนชาวไทยยอมไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญเสมอกน”
DPU
5
และตามมาตรา 46 และมาตรา 61 ไดวางหลกในเรองสทธของผบรโภคไววา “สทธ
ของผบรโภคยอมไดรบความคมครอง และรฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกทมประสทธภาพใน
การคมครอง และพทกษสทธของผบรโภคดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการรขอมลทเปนจรง ดาน
ความปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทาสญญา หรอดานอนใดอนเปนประโยชนตอผบรโภค”
จะเหนไดวานอกจากสทธของผ บรโภคทตองไดรบความคมครองจากรฐตาม
รฐธรรมนญแลว รฐจาตองเปนผสนบสนนใหเกดพลงในการคมครองและการพทกษสทธของ
ผบรโภค ทงในดานการจดตงองคกรทมความอสระเพอผบรโภค และในการอานวยซงมาตรการ
หรอกลไก ทประสทธภาพในการใหความคมครองผบรโภค รวมท งสทธรองเรยนอนเปน
ประโยชนใดๆ ตอผบรโภคเพอใหไดรบการแกไขเยยวยาความเสยหายของผบรโภคอกดวย
เมอไดมการออกพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 เพอใหการคมครองแก
ลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและเพอเปนการควบคมกากบดแลการตดตามทวง
ถามหนของผทวงถามหนใหเปนไปอยางเหมาะสม โดยหากมการฝาฝนพระราชบญญตนยอมม
บทลงโทษทงทางปกครองและทางอาญา แต ณ ปจจบนตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.
2558 การใหความคมครองแกลกหนและการควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนนอกระบบ
ยงคงมปญหาในทางกฎหมายดงตอไปน
ปญหาประการแรก กลาวคอปญหาการตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความ
คมครอง โดยตามมาตรา 3 นนไดใหคานยามของคาวา “ผทวงถามหน” หมายความวา “...ทงนไมวา
หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม...” ซงตามคานยามดงกลาวนไดกอใหเกดปญหาขน
ทงในแงของการใชและการตความกฎหมาย ซงสามารถแบงออกไดอกเปน 2 ประการ ไดแก
ประการแรก คอกรณปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง หาก
หนนนเปนหนทไมสมบรณเนองจากคสญญาไมมความสามารถ ไมทาตามแบบของนตกรรม หรอ
ขดตอวตถประสงคของกฎหมาย หนดงกลาวจะไดรบความคมครองตามกฎหมายนหรอไม และ
ประการทสอง คอกรณปญหาการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความ
คมครอง โดยตามกฎหมายนไดใหความคมครองแกหนอนเกดจากการพนน ซงเจาหนพนนจาตอง
เปนเจาหนซงจดใหมการเลนการพนนอยางเปนปกตธระแตไมรวมถงการเลนการพนนกนเปนครง
คราว ปญหาจงมวาหนทเกดจากการพนนเปนหนทมวตถประสงคอนไมชอบดวยกฎหมายตาม
ความสมบรณแหงนตกรรมแลว ลกหนซงสมครใจเขาเลนการพนนจนกอใหเกดหนขนซงถอวา
มไดเปนผเสยหายโดยนตนยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงกลาว อยางไรจะไดรบ
ความคมครองตามกฎหมายนหรอไม
DPU
6
ปญหาประการทสอง ปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมายของบคคลทเกยวของกบการ
ตดตามทวงถามหน ซงสามารถแบงออกไดอกเปน 3 ประการ ไดแก ประการแรกขอบเขตของ
กฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน โดยเมอพระราชบญญตนไดใหนยามคา
วา “ผใหสนเชอ” โดยมไดรวมถงผใหสนเชอเปนครงคราวหรอหมายความวามไดรวมผใหสนเชอท
ไมไดทาเปนทางการคาปกต เชน การกยมเงนนอกระบบจากผใหสนเชอเปนญาต เพอนฝง หรอ
คนรจก ใหไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบน ซงจากคานยามดงกลาวจงมผลทาใหเขาใจได
วา “บคคลผใหสนเชอทไมใชทางการคาปกต” นน มไดอยในความหมายของคานยามของ “ผทวง
ถามหน” ในกรณทผใหสนเชอทไมใชทางการคาปกตได มอบอานาจใหผอนทวงถามหน กลาวคอ
มผลทาใหผทวงถามหนซงรบมอบอานาจจากเจาหน หรอผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหน
ของเจาหน ยอมไมอยในนยามของคาวา “ผทวงถามหน” ไปดวย เพราะเมอเจาหนซงใหสนเชอท
ไมใชทางการคามใช “ผทวงถามหน” แลว จงทาใหผรบมอบอานาจจากเจาหนหรอผรบมอบอานาจ
ชวงในการทวงถามหนจากเจาหนนนไมเปน “ผทวงถามหน” ตามพระราชบญญตฉบบนไปดวย ทา
ใหผรบมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหนจากเจาหนเชนนไมตองถกควบคม
ดวยกฎหมายตดตามทวงถามหน ซงถาเจาหนเองหรอผรบมอบอานาจตดตามทวงถามหนไดมการ
ฝาฝนตามพระราชบญญตนลกหนจะไมไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบน
ประการทสองขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหน
ของลกหน โดยพจารณากรณลกหนตามพระราชบญญตการทวงถามหน มาตรา 3 บญญตวา
“ลกหน หมายความวา ลกหนซงเปนบคคลธรรมดาและใหหมายความรวมถงผค าประกนซงเปน
บคคลธรรมดาดวย” โดยตามมาตรานไดกาหนดวาบคคลทจะไดรบความคมครองตามมาตรานตอง
เปนบคคลธรรมดาเทานน แตหากเปนนตบคคลทตกเปนลกหนยอมไมไดรบความคมครองตาม
กฎหมาย ดงนนขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหนของลกหนไม
วาหนนนจะเปนหนทเกดจากสนเชอ หนทเกดจากการซอหรอการใชบรการตามกฎหมายวาดวย
การคมครองผบรโภค เจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกต
หรอเปนปกตธระของเจาหน แตลกหนซงเปนนตบคคลไมไดรบความคมครองตามกฎหมายซงการ
ตดตามทวงถามหนจากนตบคคลนนจะเหนไดวา ลกหนทถกตดตามทวงถามหนมใชตวนตบคคล
เพราะนตบคคลเปนเพยงบคคลทกฎหมายสมมตใหมสภาพบคคลเชนเดยวกบบคคลธรรมดา ซงนต
บคคลไปกอใหเกดหนขนและมการตดตามทวงถามหน เจาหนหรอผทวงถามหนตองไปตดตาม
ทวงถามหนกบผแทนนตบคคลนนกคอ ไปทวงถามหนกบบคคลธรรมดา แตกฎหมายมไดให
ความคมครองนตบคคล จงมไดใหความคมครองแกผแทนนตบคคลซงเปนบคคลธรรมดาทอาจถก
ตดตามทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมายเชนกน มผลใหการทวงถามหนตอลกหนซงเปนนต
DPU
7
บคคล แมจะเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายฉบบนเจาหนกไมมความผดตามพระราชบญญต
น
ประการทสามขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผ
ประกอบธรกจทวงถามหน กลาวคอบคคลทงบคคลธรรมดาหรอนตบคคลใดจะทาการรบจางทวง
ถามหนไมวาโดยตรงหรอโดยออมเปนปกตธระจะตองไปจดทะเบยนการประกอบธรกจทวงถาม
หนถาไมจดทะเบยนจะมความผดและไดรบโทษทางปกครองตามกฎหมายน แตสาหรบผทวงถาม
หนซงไมเปนปกตธระทวงถามเพยงครงคราวกไมตองจดทะเบยน ซงอาจเกดปญหาตอเมอหากผ
ทวงถามหนนนไดกระทาใหเกดผลกระทบตอลกหน เชน รบกวนลกหนในเวลาหรอสถานททไม
เหมาะสม ตดตอกบผอนทเกยวของกบลกหนเพอทวงถามหน หรอทวงถามหนในลกษณะทไม
ชอบ ยงหากเปนการตดตามทวงถามหนทเปนหนนอกระบบแลว หากเจาหนมการผลดเปลยนให
บคคลอนไปทวงถามหน ผทวงถามหนอาจอางถงความไมใชปกตธระของการทวงถามหนได ซง
ปญหาดงกลาวนาไปสปญหาในกรณทหากผตดตามทวงถามหนไดกระทาผดตามกฎหมายนโดย
ความประสงคของเจาหนโดยไมสามารถนาตวผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระทกระทาผด
กฎหมายมาลงโทษได ซงปญหาขอนทาใหเหนประสทธภาพของการบงคบใชกฎหมายทแทจรงวา
สามารถใหความคมครองแกลกหนไดเพยงใด
ปญหาประการทสาม กรณปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน ทงในเรอง
ของกรณการกาหนดใหลกหนมระยะเวลาในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถาม ในเรองการใช
สทธในการดาเนนคดของเจาหน และในเรองกรณทลกหนถงแกความตาย
ปญหาประการทส กรณปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
โดยหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนโดยหลกแลวไดแก คณะกรรมการกากบ
การทวงถามหน คณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด และคณะกรรมการกากบการ
ทวงถามหนประจากรงเทพมหานคร โดยมอานาจไปในทางปราบปรามผกระทาผดทเกดขนใน
ปจจบนและปองกนการกระทาความผดทจะเกดขนตอไปในอนาคตมากกวาการเยยวยาความ
เสยหายทเกดแกลกหน มไดมลกษณะในการคมครองผบรโภคในอนทจะดาเนนการเพอปกปอง
สทธของลกหนทถกตดตามทวงถามหนอยางไมเหมาะสมโดยหนวยงานใดทจะเขามาเยยวยาความ
เสยหายทเกดแกผบรโภคทตกเปนลกหนใหเปนไปตามทรฐธรรมนญไดรบรองคมครอง
ปญหาประการสดทาย กรณปญหาเกยวกบมาตรการในการเยยวยาความเสยหายจาก
การตดตามทวงถามหน สาหรบมาตรการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไมเปน
ธรรมนน กฎหมายไดกาหนดมาตรการในการลงโทษทงในทางปกครองและโทษทางอาญา แตยง
มไดมการกาหนดถงความรบผดในทางแพง กลาวคอมาตรการในการเยยวยาชดใชความเสยหายท
DPU
8
เกดแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม หากลกหนไดรบความ
เสยหายจากการตดตามทวงถามหน ลกหนตองไปฟองเรยกคาเสยหายตอศาลเอง ซงเมอลกหนตก
เปนหนไมสามารถชาระหนไดนนเพราะลกหนมปญหาทางการเงน แตลกหนยงตองเสยคาใชจาย
ในการดาเนนคดเพอเรยกรองคาเสยหายทตนถกกระทาละเมด ทงยงเสยเวลาในการดาเนนคด อาจ
เปนเหตใหลกหนเลอกทจะไมใชสทธของตนในการทจะเปนคดความกนอกครงในเรองการ
เรยกรองคาเสยหายทเกดจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมจากผทวงถามหน ซงมผลทาให
เจาหนหรอผทวงถามหนไมตองชดใชคาเสยหายทเกดแกลกหนจากการกระทาอนไมเหมาะสมของ
ตนตามกฎหมายฉบบน
จากปญหาดงกลาวขางตน เหนไดวาปญหาในเรองการตดตามทวงถามหน เปนปญหา
ทสรางความเดอดรอนใหแกผบรโภคและประชาชนในสงคมเปนอยางมากและคอยๆ ทวความ
รนแรงทกขณะ ดงนนแมประเทศไทยไดมกฎหมายทใชกากบควบคมดแลการตดตามทวงถามหนท
ไมเปนธรรม เพอเปนการขจดปญหาในการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม แตกยงมปญหา
ตามทกลาวมา จงสมควรทจะศกษาถงปญหาในทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยม
เงนนอกระบบ ในเรองหนทไดรบความคมครอง บคคลและสทธหนาทของบคคลทเกยวของกบ
หน กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
และมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม เพอทาการวเคราะหศกษาและ
วจยหาขอสรปเพอเสนอแนวทางแกไขตอไป
เมอไดศกษาหลกกฎหมายของตางประเทศแลว จะเหนไดวามหลกกฎหมายในการ
ตดตามทวงถามหนของหนทไดรบความคมครอง บคคลและสทธหนาทของบคคลทเกยวของกบ
หน กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
และมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ตามทศกษา ไดแก
สหรฐอเมรกา เครอรฐออสเตรเลย และประเทศญปน ทกประเทศตางมหลกกฎหมายในการ
ตดตามทวงถามหนทใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไม
เปนธรรม โดยรฐจะเปนผเขามามบทบาททงในการควบคมกากบดแลผดาเนนการในการตดตาม
ทวงถามหนใหอยภายในขอบเขตของกฎหมาย และโดยเฉพาะสหรฐอเมรกาและเครอรฐ
ออสเตรเลยยงไดมการกาหนดมาตรการในการใหการเยยวยาความเสยหายทเกดขนจากการตดตาม
ทวงถามหนทไมเปนธรรมใหแกลกหนดวย โดยหลกกฎหมายในการตดตามทวงถามหนของ
สหรฐอเมรกาไดมงเนนการใหความคมครองในเรองการใหความคมครองแกสทธของลกหนและ
การกระทาทมลกษณะไมเปนธรรมและไมมเหตผล สวนหลกกฎหมายในการตดตามทวงถามหน
ของเครอรฐออสเตรเลยมงเนนไปทางการเจราจาตอรองระหวางเจาหนกบลกหนในการใหความ
DPU
9
ชวยเหลอในการแกไขปญหาทางการเงนของลกหนและการกระทาทไมสภาพและไมเหมาะสม
สาหรบประเทศญปนไดมงเนนไปในเรองสทธเสรภาพในการดาเนนชวตอยางปกตสขของลกหน
และการควบคมบรษทผตดตามทวงถามหนทตองไมมสวนเกยวของกบสมาชกกลมองคกร
อาชญากรรมอนถอเปนขอจากดทชดแจงโดยแท
ถอไดวาการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการกยมเงนนอกระบบ
และการควบคมการกากบดแลพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนของผทวงถามหนอยาง
เหมาะสมน น ท งนขนอยกบภาครฐทจะใหความคมครองรบรองตามสทธของผบรโภคตาม
กฎหมายรฐธรรมนญใหตรงตามเจตนารมณของกฎหมายทจะใหความคมครองอยางเทาเทยมกนแก
ผบรโภคในการตดตามทวงถามหนใหมประสทธภาพไดอยางแทจรง ทงยงเปนไปตามหลกการให
ความคมครองแกผบรโภคตามหลกสากลของนานาประเทศอกดวย
1.2 วตถประสงคของการศกษา
1. เพอศกษาความหมาย ความเปนมา และทฤษฎเกยวกบการคมครองผบรโภคหนนอก
ระบบและการตดตามทวงถามหน ทงประเทศทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law
System) และระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System)
2. เพอศกษาถงมาตรการทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนการกยมเงนนอกระบบ
ตามกฎหมายไทยและกฎหมายตางประเทศ
3. เพอศกษาวเคราะหปญหากฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง ขอบเขตของกฎหมาย
กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานควบคมกากบดแล และมาตรการในการเยยวยา
ความเสยหาย
4. เพอเสนอแนะแนวทางในการแกไขเพมเตมเกยวกบกฎหมายทใหการรบรองสทธของ
ผบรโภคในการตดตามทวงถามหนนอกระบบทไมเหมาะสมไมเปนธรรม และการกากบควบคม
การตดตามทวงถามหนทมประสทธภาพในการใหความคมครองผบรโภค
1.3 สมมตฐานของการศกษา
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ทออกมาใหความคมครองลกหนจากการ
ตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและออกมาเพอเขามามบทบาทควบคม
กระบวนการในการตดตามทวงถามหนของเจาหน หรอผประกอบธรกจทวงถามหน แตจาก
การศกษากฎหมายฉบบนยงคงพบปญหาตางๆ ไดแก ปญหาการตความกฎหมายในหนนอกระบบ
ทไดรบความคมครอง ปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมายของบคคลทเกยวของกบการตดตามทวง
DPU
10
ถามหน ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน ปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการ
ตดตามทวงถามหน และปญหาเกยวกบมาตรการในการเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวง
ถามหน ซงแมวาประเทศไทยไดมกฎหมายทใหความคมครองผบรโภคทตกเปนลกหนและ
มาตรการทใชในการควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม อยางไรกดยงคงม
ปญหาตามทกลาวมา ตองมการปรบปรงแกไขกฎหมายทเกยวของใหชดเจนขน ซงอาจจะ
กอใหเกดความเปนธรรมแกทกฝายยงขน
1.4 ขอบเขตของการศกษา
การศกษามงเนนศกษาถงพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 อนเกยวกบการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไมเปนธรรมทเกดจากการกยมเงนนอกระบบ พรอมท ง
หลกเกณฑ วธการในการใหความคมครองผบรโภคในการตดตามทวงถามหนกยมเงนเพอนามา
เปรยบเทยบกบกฎหมายทเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยมเงนของสหรฐอเมรกา เครอรฐ
ออสเตรเลย และประเทศญปน
1.5 วธดาเนนการศกษา
เปนการศกษาและวจยทางเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาและคนควา
รวบรวมขอมล และเอกสารทเกยวของจากหนงสอกฎหมาย วทยานพนธ บทความ วารสาร
เอกสารสงพมพอนๆ รวมทงสบคนขอมลทางอนเตอรเนต ซงเปนกฎหมายทเกยวของกบการ
ตดตามทวงถามหนกยมเงนทงไทยและตางประเทศ โดยศกษาคนควารวบรวมขอมลเพอนาขอมล
ดงกลาวมาวเคราะหรวมกนเพอใหไดขอสรปของกฎหมายในการเสนอแนะแกไขกฎหมายทใชอย
ในปจจบน
1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ
1. ทาใหทราบถงความหมาย ความเปนมา และทฤษฎเกยวกบการคมครองผบรโภคหนนอก
ระบบและการตดตามทวงถามหน ทงประเทศทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law
System) และระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System)
2. ทาใหทราบถงมาตรการทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนการกยมเงนนอก
ระบบตามกฎหมายไทยและกฎหมายตางประเทศ
DPU
11
3. ทาใหทราบถงปญหากฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง ขอบเขตของกฎหมาย
กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานควบคมกากบดแล และมาตรการในการเยยวยา
ความเสยหาย
4. เพอทราบและนาขอเสนอแนะไปใชเปนแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบกฎหมายทใหการ
รบรองสทธของผบรโภคในการตดตามทวงถามหนนอกระบบทไมเหมาะสมไมเปนธรรมและการ
กากบควบคมการตดตามทวงถามหนทมประสทธภาพในการใหความคมครองผบรโภค
DPU
บทท 2
ความหมาย ความเปนมา และทฤษฎเกยวกบการคมครองผบรโภค
หนนอกระบบและการตดตามทวงถามหน
จากสภาพสงคมไทยในปจจบน จะเหนไดวาระบบเศรษฐกจของไทยนนเปนระบบ
เศรษฐกจแบบทนนยม มนโยบายทางเศรษฐกจของประเทศทมงเนนการผลตสนคาอตสาหกรรมท
ตองพงพาทน เครองจกร และเทคโนโลย สนคาและบรการตางมราคาสงกวาคาครองชพทาใหการ
ใชจายในชวตประจาวนอาจไมเพยงพอตอการดารงชพตามปจจยสของผบรโภค เพราะมนษยทก
คนลวนแตมความตองการแสวงหาสนคาและบรการตางๆ เพอตอบสนองความตองการในการ
บรโภคตามปจจยสและนอกเหนอจากปจจยสอยเสมอ และเมอรายไดไมอาจครอบคลมกบรายจาย
ของคนในปจจบนไดอยางเพยงพอ การกยมเงนหรอการขอสนเชอ จงเปนทางออกทถอวาดทสด
ในการแกไขปญหาของผมรายไดนอยหรอผซงมรายไดไมเพยงพอตอการดารงชพในครวเรอน การ
กยมเงนหรอการขอสนเชอจงถอเปนการผอนปรนความตองการเหลานน ใหสามารถตอบสนอง
ความตองการของการดารงชพอยางปกตสขได ฉะนนการกยมเงนหรอการขอสนเชอ ถอเปนการก
หนยมสนของผบรโภคทเกดจากความเตมใจ
แตความจาเปนทงหลายเหลานนลวนเปนทมาแหงการกอใหเกดหน โดยหากการกยม
เงนหรอการขอสนเชอดงกลาวเปนการขอสนเชอจากธนาคาร หรอผประกอบธรกจการเงนทไมใช
ธนาคารซงอยในการควบคมของรฐตามกฎหมาย กยอมไมกอใหเกดปญหาทางเศรษฐกจและ
ปญหาสงคม แตดวยปจจยหลากหลายประการททาใหผบรโภคไมสามารถการกยมเงนหรอการขอ
สนเชอจากธนาคารหรอผประกอบธรกจการเงนทไมใชธนาคารได จงหนไปกยมกนเองกบนายทน
นอกระบบทไมมกฎหมายและระเบยบขอบงคบควบคมหรอหลกเกณฑในการกยมเงนทงมการคด
ดอกเบยการกยมเงนในอตราทสงกวาทกฎหมายกาหนด ผบรโภคทเปนผกสวนใหญถกเอารดเอา
เปรยบไมทางใดกทางหนงจากผใหก อยเสมอ ตอเนองไปจนถงการการตดตามทวงถามหนใน
ปจจบนทมลกษณะตดตามทวงถามหนทเปนการละเมดสทธมนษยชนและนบวนยงทวความรนแรง
ยงขนจากผลของการไมชาระหนในหนกยมเงนนอกระบบ
ดงนนการพจารณาศกษาถงเรองการตดตามทวงถามหนของผบรโภคในกรณของการ
กยมเงนนอกระบบในเบองตน โดยผวจยไดทาการศกษาถงหลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธ
DPU
13
มนษยชนอนเปนหลกแนวความคดในเรองสทธและเสรภาพทมนษยทกคนควรไดรบการปฏบต
อยางเทาเทยมกนไมวาในจะอยในดนแดนใดและมสถานะในทางสงคมของอยางไร โดยรฐตองให
ความคมครองสทธดงกลาวตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และเปนไปตามสนธสญญา
ระหวางประเทศ และทาการศกษาถงความหมาย ความเปนมา แนวความคดและทฤษฎเกยวกบหน
นอกระบบ และปญหาการตดตามทวงถามหนนอกระบบของประเทศไทยดงตอไปน
2.1 หลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
แนวความคดในเรองสทธและเสรภาพของสทธมนษยชนนนอาจกลาวไดวามตนกาเนด
มาจากความพยายามของมนษยทตองการไดรบการเคารพในศกดศรและคณคาของความเปน
มนษยชนจากรฐ และจากการตอสเพอเสรภาพและความเสมอภาคทเกดขนในดนแดนตางๆ ทวโลก
ซงในชวงระยะเวลาระหวางสงครามโลกครงท 1 และครงท 2 ไดเกดระบอบการปกครองแบบรวม
อานาจเบดเสรจ (Totalitarian Regimes) โดยรฐบาลหรอผปกครองใชอานาจควบคมเครงครดแก
ประชาชนหรอผอยภายใตการปกครองจนแทบจะไมมสทธเสรภาพในการกระทาใดๆ สทธและ
เสรภาพของพลเมองในทกๆ ดานตองอยภายใตการจดการและควบคมของรฐบาล ไมวาจะเปน
การศกษา ศาสนา ธรกจบนเทง การสอสารมวลชน เปนตน โดยถอวาปราศจากเสรภาพทาง
การเมอง สงคม และเศรษฐกจแทบจะสนเชง โดยระบอบการปกครองแบบรวมอานาจเบดเสรจ
(Totalitarian Regimes) ไดกอตวขนเมอ ค.ศ. 1920 และดาเนนตอไปจนเรมสงครามโลกครงท 2 ได
มการลวงละเมดสทธมนษยชนภายในดนแดนของตนเองอยางรนแรง ในขณะทสงครามโลกครงท
2 (ค.ศ. 1939 – 1945) ไดนามาซงการทาลายลางชวตและศกดศรของมนษยชนอยางกวางขวาง
รวมทงมความพยายามทจะทาลายชนกลมตางๆ โดยอางเหตแหงเชอชาตและศาสนา
หลงจากสงครามโลกครงทสองสนสดลง ผนาประเทศตางๆ ไดรวมกนกอตงองคการ
สหประชาชาตขน โดยมวตถประสงคสาคญ คอ การใหความสาคญกบสทธมนษยชนเพอใหบรรล
วตถประสงคในการใหความรวมมอกนระหวางชาตในการสงเสรมและสนบสนนใหมการเคารพ
สทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐานสาหรบมนษยทกคนโดยไมคานงถงความแตกตางในเรองเชอ
ชาต สญชาต เพศ ผว ภาษา ศาสนา วฒนธรรม หรอสทธทางการเมองการปกครอง จงไดจดทา
กฎบตรสหประชาชาตเพอวางมาตรฐานสากลสาหรบสทธตางๆ ซงถอวาเปนสทธตามธรรมชาต
ของมนษย หรอเรยกวา “สทธมนษยชน” และมบทบญญตใหจดทาเอกสารรบรองสทธของบคคล
อยางเปนทางการขน0
3
3 กลพล พลวน, “วนสทธมนษยชน,” บทบณฑตย, เลมท 4, ปท 32, น. 169 (2518).
DPU
14
คณะกรรมการสทธมนษยชนของสหประชาชาต (The United Nations Commission on
Human Right) ไดจดทาปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขององคสหประชาชาต พ.ศ. 2491
(Universal Declaration of Human Right 1948) โดยถอวาสทธมนษยชนเปนหลกประกนทสาคญ
อยางหนงของมนษย ทบรรดาประเทศสมาชกสมชชาแหงองคการสหประชาชาตมมตและประกาศ
ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน เมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 โดยมเจตนารมณบญญตขน
เพอเปนรากฐานของการจดระเบยบสงคมวฒนธรรม เพอการดารงชวตรวมกนอยางสมดลและเทยง
ธรรมของมวลมนษยในสงคม รวมทงเปนรากฐานสาคญและจาเปนตอการจดระเบยบกลไกทาง
การเมองและกฎหมายเพอความสมดลแหงอานาจทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต เพอให
การคมครองสทธมนษยชนไดดาเนนไปอยางมระบบในมาตรฐานเดยวกนหรอใกลเคยงกนในระดบ
สากล
มาตรฐานสากลขององคการสหประชาชาตไดใหการรบรองและคมครองสทธมนษยชน
ไว โดยการใหความคมครองตามหลกสทธมนษยชนนยอมทจะใหความคมครองครอบคลมแก
บคคลทกคนใหมศกดศร มสทธเสรภาพในการกระทาอยางใดอยางหนงตามทไมละเมดหรอฝาฝน
ตามกฎหมายทรฐนนๆ บญญตไว ทงการกระทาใดๆ อนเปนสทธของบคคลทถกตองตามกฎหมาย
กยอมไดรบความคมครองโดยรฐ หรอรฐจาตองใหความคมครองและเยยวยาความเสยหายทเกดขน
แกบคคลทถกกระทาละเมดฝาฝนกฎหมายบนบรรทดฐานทเทาเทยมกน ไมวาบคคลนนจะมขอ
ไดเปรยบหรอเสยเปรยบทางสงคมอยางใด ดงนนปญหาในการการตดตามทวงถามหนของบคคลท
เปนผบรโภคทตกเปนลกหนจากการกยมเงนนอกระบบซงในปจจบนนการตดตามทวงถามหนของ
บคคลทเปนเจาหนไดมการกระทาอนลกษณะทละเมดสทธมนษยชนตอลกหนเนองจากผลของการ
ทลกหนไมสามารถชาระหนในหนกยมเงนนอกระบบไดไมวาทงหมดหรอบางสวน ทาใหเจาหน
เลอกใชวธการตางๆ ในการกดดนใหลกหนชาระหนจนนาไปสการกระทาอนเปนการละเมดซง
สทธเสรภาพของลกหนและบคคลทเกยวของกบลกหน และยงขยายหรอหลบหลกวธการตดตาม
ทวงถามหนทมลกษณะทไมเหมาะสมกบลกหนแตมถงขนาดเปนความผดตามทกฎหมายบญญตไว
ใหสามารถลงโทษผกระทาผดในลกษณะนได
ดงนนการใหความคมครองบคคลทเปนผบรโภคทตกเปนลกหน จากการกระทาการ
ตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมเหมาะสมเชนนยอมไดรบความคมครองตามสนธสญญาระหวาง
ประเทศทประเทศไทยไดเขาเปนภาค โดยรฐมพนธกรณทจะตองสงเสรมใหมกฎหมายและแนว
ปฏบตภายในประเทศ ใหสอดคลองกบมาตรฐานสทธมนษยชนสากลดวย โดยบทบญญตปฏญญา
สากลวาดวยสทธมนษยชน พ.ศ. 2491 (The Universal Declaration of Human Rights 1948) ได
บญญตหลกการรบรองและคมครองสทธบคคลทกคนไวดงน
DPU
15
ขอ 1. มนษยทงปวงเกดมามอสระและเสมอภาคกนในศกดศรและสทธตางๆ ในตน ม
เหตผลและมโนธรรมและควรปฏบตตอกนดวยจตวญญาณแหงภราดรภาพ
ขอ 7. ทกคนเสมอภาคกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองของ
กฎหมายเทาเทยมกนโดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองเทา
เทยมกนจากการเลอกปฏบตใดอนเปนการลวงละเมดปฏญญานและจากการยยงใหมการเลอก
ปฏบตดงกลาว
ขอ 8. ทกคนมสทธทจะไดรบการเยยวยาอนมประสทธผลจากศาลทมอานาจแหงรฐตอ
การกระทาอนลวงละเมดสทธขนพนฐาน ซงตนไดรบตามรฐธรรมนญหรอกฎหมาย
ขอ 12. บคคลใดจะถกแทรกแซงตามอาเภอใจในความเปนสวนตว ครอบครว ทอย
อาศยหรอการสอสาร หรอจะถกลบหลเกยรตยศและชอเสยงไมได ทกคนมสทธทจะไดรบการ
คมครองของกฎหมายจากการแทรกแซงสทธหรอการลบหลดงกลาวนน
ดงทไดกลาวมานมาตรฐานสากลเกยวกบการรบรองและคมครองสทธมนษยชนน
ประเทศไทยไดเขาเปนภาคมพนธกรณทจะตองใหการรบรองและคมครองบคคลทกคนภายใตรฐให
ไดรบการปฏบตอยางความเทาเทยมกนตามกฎหมายและสอดคลองกบมาตรฐานสทธมนษยชน
สากล ดงนนในการคมครองลกหนจากการกระทาการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมนนจะเหน
ไดวาสทธเสรภาพและความเสมอภาคของมนษยชนนนมความสาคญเปนอยางมาก และทกคนม
สทธไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเทาเทยมกนโดยละเวนซงการเลอกปฏบตซงตาม
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 นน ไดกาหนดการใหความคมครองผบรโภคทตกเปน
ลกหนเฉพาะเพยงการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมทกระทาโดยผทวงถามหนหรอผรบมอบ
อานาจใหทวงถามหนทมวตถประสงคในการใหกยมเงนอนเปนในเชงการคาเทานน ดวยเหนวา
ลกหนดงกลาวเหมาะสมทจะไดรบความคมครองมากกวาลกหนทถกตดตามทวงถามหนจากเจาหน
ทมไดมวตถประสงคเพอการใหการยมเงนอนเปนทางการคา ซงหลกกฎหมายดงกลาวนไม
สอดคลองเปนไปตามหลกมาตรฐานสากลในการใหการรบรองและคมครองสทธมนษยชน ท
บคคลทกคนตองไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเทาเทยมกนโดยปราศจากการเลอกปฏบต
ใด
ทงปญหาในการตดตามทวงถามหนในปจจบนยงเปนการขดตอหลกสทธมนษยชนท
บคคลควรจะไดรบในการทจะไมถกละเมดซงความเปนสวนตว ครอบครว ทอยอาศยหรอการ
สอสาร หรอจะถกลบหลเกยรตยศและชอเสยง ซงการตดตามทวงถามหนอยางไมเหมาะสมนไดถอ
เปนการละเมดซงสทธมนษยชนอยางชดเจน อนเปนการสรางความเดอดรอนในแกประชาชนและ
สงคมอยางรนแรง และดวยหลกมาตรฐานสากลนไดกาหนดวาเมอบคคลใดไดรบความเสยหายจาก
DPU
16
การกระทาอนเปนการละเมดสทธขนพนฐานซงตนควรไดรบตามกฎหมายแลว รฐยอมมหนาทใน
การใหความคมครองเยยวยาความเสยหายทเกดแกบคคลภายใตการปกครองของรฐนนเพอใหไดรบ
การเยยวยาความเสยหายอยางมประสทธภาพ ซงผวจยจะไดวเคราะหถงปญหาตางๆ ไวในเนอหา
ตอไป โดยการปฏบตตามหลกสทธมนษยชนทไดรบการสงเสรมจากนานาประเทศน กเพอใหม
การเคารพซงสทธมนษยชนและสทธเสรภาพขนพนฐานสาหรบมนษยทกคน ยอมเปนไปเพอการ
ใหความคมครองแกบคคลทกคนใหไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนตามกฎหมายอยางแทจรง ทง
ยงทานบารงไวซงสทธมนษยชนและสทธเสรภาพอนเปนกฎหมายขนพนฐานของอารยประเทศ
2.2 ความหมาย และความเปนมาของการกยมเงนนอกระบบ
เ นองดวยประเทศไทยในอดตน นประชากรสวนใหญประกอบอาชพทางดาน
เกษตรกรรมและมวถชวตทเรยบงาย แตเมอประเทศไดมการพฒนาขนทงในทางดานสงคม ดาน
เศรษฐกจและทางดานวฒนธรรม ทงการประกอบอาชพของประชากรสวนใหญกปรบเปลยนจาก
การประกอบอาชพเกษตรกรรมมาเปนการประกอบอาชพดานอตสาหกรรมทไดผลผลตและรายได
ตอบแทนทมากกวา จงเปนผลทาใหวถชวตความเปนอยของคนในสงคมเปลยนแปลงไปอยาง
รวดเรว แตววฒนาการของสงคมทพฒนาไปอยางรวดเรวนนกยอมมขอดแตกมขอเสยทตามมา
เชนกน ไมวาจะเปนคาครองชพทสงขนของประชากร และมความแตกตางกนในแตละภมภาค
ทองถนใดทคาแรงตาคาครองชพทองถนนนกจะมอตราทไมสงมากนน แตถาทองถนใดมคาแรงท
สงคาครองชพในทองถนนนกจะสงขนไปดวย ทงการเหลอมลาของคนในสงคมระหวางคนรวย
และคนจนทาใหเกดขอไดเปรยบเสยเปรยบในสงคมไทยเปนอยางมาก ทงยงการขาดการศกษา
ขาดความรความเขาใจ และขาดโอกาสในการเขาถงกฎหมายของคนในสงคมทไมเทาเทยมกน ซง
ปจจยตางๆ เหลานทาใหบคคลทมรายไดไมเพยงพอสาหรบการใชจายภายในครวเรอนตองดนรน
ตอสหาทกวถทางในการสรางรายไดใหกบตนเองและครอบครว หากแตความรความสามารถ
โอกาสของคนในสงคมยอมไมเทาเทยมกนและตางกนออกไปตามตนทนทางสงคม คนทมตนทน
ทางสงคมทสงกวายอมสามารถเปลยนแปลงพฒนาไปไดตามแตทตนถนด แตคนทมตนทนทาง
สงคมตากวายอมมทางเลอกในการสรางรายไดนอยกวาหากแตเพยงตองการใหตนพออยพอกนไม
เดอดรอนผอน
โดยการยมเงนนนถอเปนวถทางหนงทเปนทางออกใหแกผทมรายไดนอยไมเพยงพอ
ตอการดารงชพ การกยมเงนสามารถอานวยความสะดวกและสรางความเปนอยทดขนใหแกผกยม
ทงทางสภาพแวดลอมภายนอกและสภาพทางจตใจไดในปจจบนขณะ จงไมเปนทนาสงสยวาทาไม
การกยมเงนจงเปนทางออกแรกจนถงทางออกสดทายใหแกผทตองการเงนทน ทงในการดารงชพ
DPU
17
จนกระทงการประกอบกจการของตน แตการกยมเงนนนมผลใหผกตกอยในสภาพทเปนลกหน
ทนทและมภาระหนาทตองชาระเงนคนแกผใหก ซงในปจจบนปญหาการตดตามทวงถามหนจาก
การกยมเงนนอกระบบนนเปนปญหาทรนแรงปญหาหนงในสงคมเพราะกระทบตอลกหนและผท
เกยวของ ทงยงกระทบตอระบบเศรษฐกจและสงคมในวงกวางอกดวย
ดงนนในการศกษาเรองการตดตามทวงถามหนจากการกยมเงนนอกระบบนนจาเปน
อยางยงทจะตองศกษาถงความหมายของการกยมเงนนอกระบบ ทงตองทราบถงความเปนมาและ
แนวความคดของการกยมเงนนอกระบบเพอเปนแนวทางในการใหความคมครองผบรโภคทตกเปน
ลกหนจากการตดตามทวงถามหนนอกระบบใหไดรบความคมครองอยางเปนธรรมตามกฎหมาย
2.2.1 ความหมายของการกยมเงนนอกระบบ
คาวา “หน” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดใหความหมายไววา
หมายถง เงนทผหนงตดคางอยจะตองใชใหแกอกผหนง นตสมพนธระหวางบคคลตงแต 2 ฝายขน
ไป ซงฝายหนงเรยกวาเจาหน มสทธทจะบงคบบคคลอกฝายหนงซงเรยกวา ลกหน ใหกระทาการ
หรองดเวนกระทาการอยางใดอยางหนง1
4
“หนนอกระบบ” (Informal Debt) เปนหนทเกดจากการกยมเงนกนเองระหวางผใหก ท
ไมใชธนาคารพาณชย หรอสถาบนการเงนทกฎหมายรองรบกบผก ซงการกยมดงกลาวมกจะไมม
กฎ ระเบยบ หรอกฎเกณฑ ตลอดจนขอตกลงทแนชด เปนการตกลงกนเองของทง 2 ฝาย2
5
หนนอกระบบ หมายถงหนคางชาระใหกบบคคล ทอยมใชธนาคารหรอในระบบ
การเงน3
6
“หนนอกระบบ” หมายถง หนทเกดจากการกยมเงนกนเองในระหวางประชาชน โดย
ไมไดกยมเงนจากสถาบนการเงน หนนอกระบบจะเปนปญหาเมอคดดอกเบยในอตราสงผดปกต
จงมการนยามหนนอกระบบในความหมายเฉพาะเจาะจงขนวา หมายถงหนเงนกทคดดอกเบยเกน
กวาอตราทกฎหมายกาหนดเกนรอยละ 15 ตอป หรอรอยละ 1.25 ตอเดอน โดยทเจาหนไมใช
สถาบนการเงน ทงยงรวมถงหนทเกดจากมลหนทไมชอบดวยกฎหมาย และหนทกฎหมายบญญต
ไวเกยวกบสงของหรอวตถวาผใดมไวเปนความผด เชน หนทเกดจากการพนน หรอหนทเกดจาก
4 ราชบณฑตยสถาน, “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554,” สบคนเมอวนท 14 มกราคม
2558, จาก http://www.royin.go.th/dictionary/
5 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, “หนนอกระบบ : นาโนไฟแนนซ (Nano –
Finance),” สบคนเมอวนท 29 ตลาคม 2558, จาก http://www.parliament.go.th/library
6 บางกอกโพสต, “informal debts,” สบคนเมอวนท 14 มกราคม 2558, จาก http://www.bangkok
post.com/learning/meaning/informal+debts
DPU
18
การซอขายยาเสพตดใหโทษ เปนตน รวมถงแหลงการเงนทเกดขน ตามความจาเปนและ
สภาพแวดลอมโดยไมมระเบยบกฎเกณฑไมมการตดตามและควบคมจากทางราชการ เนองจาก
เงอนไขการกและขอตกลงตางๆ ขนอยกบความพอใจระหวางผขอกและผใหก ลกษณะทเดนชด คอ
อตราดอกเบยสงกวาสถาบนการเงนหรอสงกวาทกฎหมายกาหนดโดยอาจเปนการคดดอกเบยไว
ลวงหนารวมกบเงนตน แลวเขยนในสญญากไมตรงกบเงนทลกหนไดรบ โดยสรปหนนอกระบบ
หมายถง การกหนทงในรปของตวเงนและสงของทอยนอกระบบสถาบนการเงน ไมไดอยภายใต
การกากบดแลของธนาคารแหงประเทศไทยและกระทรวงการคลง โดยการกหนยมสนไมไดให
ความสาคญกบหลกฐานการกยมเงนและมดอกเบยทสงเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนด4
7
“หนนอกระบบ” ความหมายวา หนทเกดจากการกยมเงน ระหวางประชาชนดวย
กนเอง โดยไมไดกยมเงนจากสถาบนการเงน หรอกลาวอกนยหนงเปนหน ซงมลกษณะตรงกนขาม
กบหนในระบบซงหมายถงหนเงนกทเกดจากการกยมเงนจากสถาบนการเงนในระบบ5
8
หนนอกระบบ เปนแหลงการเงนทเกดขนตามความจาเปนและสภาพแวดลอมไมม
ระเบยบกฎเกณฑ ไมมการตดตามและควบคมจากทางราชการ เนองจากเงอนไขในการกและ
ขอตกลงตางๆ ขนอยกบความพอใจระหวางผกและผใหก ลกษณะทเดนชด คอ ไมมหลกทรพย ค า
ประกนและมอตราดอกเบยสงกวาสถาบนการเงนหรอสงกวาทกฎหมายกาหนดโดยอาจเปนการคด
ดอกเบยไวลวงหนารวมเขากบเงนตนแลวเขยนในสญญากไมตรงกบเงนทลกหนไดรบ ตวอยางเชน
กยมเงนและลกหนไดรบเงนไป 20,000 บาท แตมการระบในสญญา 30,000 บาท และยงมการคด
ดอกเบยอกจาก 30,000 บาท สามารถพบไดตามโฆษณาเงนดวนตางๆ ไมวาจะบนสงพมพ หรอปาย
ประกาศทตดในทสาธารณะตางๆ หรอจะเปนการใหกยมเงนในชมชน อาศยความสมพนธระหวาง
กน หรอผซงกวางขวางในแตละทองถนหรอชมชนตางๆ ซงมการเรยกดอกเบยทไมชอบดวย
กฎหมาย6
9
7 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, “ปญหาหนนอกระบบและแนวทางการแกไข
โดยภาครฐ,” สบคนเมอวนท 29 ตลาคม 2558, จาก http://library2.parliament.go.th/ebook/contentissue/2559/
Hi2559-076.pdf
8 ไผทชต เอกจรยกร, “ปญหาหนนอกระบบในสงคมไทย,” วารสารราชบณฑตยสถาน, เลม 1, ปท 36,
น. 14 – 15 (มกราคม – มนาคม 2554).
9 สานกกฎหมาย สานกงานเศรษฐกจการคลง, “รายงานฉบบสมบรณ โครงการวจย เรอง การศกษา
แนวทางการใชมาตรการทางกฎหมายในการกากบดแลและแกไขปญหาเจาหนนอกระบบ (A Study of Legal
Measure for Supervision Policy and Solution in Money Lending Problem),” สบคนเมอวนท 29 ตลาคม 2558,
จาก http://www.fpo.go.th/e_ research/ebook/pdf_file/1341904897.pdf
DPU
19
หนนอกระบบ (Informal Debt) หมายความถงการปลอยสนเชอหรอการใหกยมอนๆ ท
นอกเหนอจากลกษณะของหนในระบบซงถกนยามไวหลากหลาย เชน หนทมดอกเบยสงเกนกวา
เพดานหนทกฎหมายกาหนด หรอการกยมจากแหลงเงนกทมใชสถาบนทางการเงนเมอมองจาก
มมมองของตางประเทศจะพบวา หนนอกระบบถกเรยกชอแตกตางกนออกไปแตยงใหนยยะท
ใกลเคยงกน เชน การกยมแบบ Loan Shark หมายถงลกษณะการกยมทมนยยะของการหลอกลวง
ใหกยมแลวคดดอกเบยในอตราสงกวาปกต หรอการคดโกงในการกยม เนนทมพฤตกรรมไมถก
กฎหมายของเจาหน การกยมแบบ Usury หมายถง การคดอตราดอกเบยสงผดปกต หรอการใหกยม
โดยมดอกเบยทผดศลธรรม และมกอางองกบหลกศาสนา Shylock จะใหความหมายถงการใหยม
เงนในอตราดอกเบยทสง และการกยมแบบ Pay Day Loan (รานเงนดวน) เปนธรกจใหกยมเงน
รายวนในตางประเทศทคานวณดอกเบยสงและมระยะเวลาสนประมาณ 14 วน7
10
“A Loan Shark” หรอเรยกวา ฉลามเงนก เปนบคคลหรอผซงมเงนใหกยมเงนในอตรา
ดอกเบยทสงมาก โดยคานมกจะมความหมายถงการกระทาทผดกฎหมาย แตยงอาจหมายถงการให
กยมเงนทมอตราดอกเบยสงมาก เชน Payday (สนเชอเงนกดอลลารขนาดเลกระยะสนหรอเงนกเบก
เงนสดลวงหนา) การกยมเงนฉลามเงนกน บางครงมการบงคบใหชาระหนโดยใชวธการ Blackmail
หรอ คกคาม ใชความรนแรง โดยในโลกตะวนตกการกยมเงนโดยฉลามเงนกนไดนยามให
หมายถงคณลกษณะของการเปนอาชญากรรมมาเฟย8
11
“Unlawful Loan” หมายถง คาทวไปใชเพออธบายการกระทาของการใหกเงนเพอ
บคคลอน ในการแลกเปลยน สาหรบการชาระหนในอนาคตของเงนตนบวกดอกเบย ในลกษณะท
แบงไดตามกฎหมายได เชน การใหสนเชอทมอตราดอกเบยสงผดกฎหมาย การใหกยมเงนใน
ปรมาณอตราดอกเบยทเกนกาหนดของการใหกยมเงนตามกฎหมาย และการใหสนเชอทไม
สามารถสรปยอดตนเงนทแทจรงคสญญาไดในการกระทาทละเมดกฎหมาย9
12
ดงนนจากการศกษาผวจยขอสรปคาวา “หนนอกระบบ” นน หมายถง นตสมพนธทเกด
จากบคคลตงแต 2 ฝายขนไป กยมเงนกนเองนอกระบบสถาบนกรเงน โดยไมมสถาบนการเงน
10 ศยามล เจรญรตน, วชย สวรรณประเสรฐ, และไชยณรงค เศรษฐเชอ, “ความเหลอมลาและความ
เปราะบางทเกดจากหนนอกระบบในสงคมไทย Inequality and Vulnerability among Informal Debt in Thai
Society,” เลมท 4 (1), วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร, น. 194 – 195 (2559).
11 Wikipedia the free encyclopedia, “Loan Shark,” Retrieved 10 July 2016, from https://en.wiki
pedia.org/wiki/Loan_shark
12 Investopedia, “Unlawful Loan,” Retrieved 14 January 2016, from http://www.investopedia.com/
terms/u/unlawful-loan.asp
DPU
20
หรออยในระบบการเงนทกฎหมายรบรอง การกยมดงกลาวมกจะไมมขอกาหนดหรอกฎเกณฑ
บงคบ โดยขนอยกบความพอใจในการตกลงเขาทาสญญาระหวางกน แหลงกยมมกเปนบคคลทม
ความสมพนธระหวางกน อยในชมชนละแวกเดยวกน ผใหกมกเปนบคคลทรจกในชมชนและผก
มกเปนบคคลทมรายไดไมแนนอน ซงการกยมสามารถทาไดงาย สะดวกรวดเรว ไมตองใช
หลกฐานเอกสารทางการเงนประกอบใหยงยาก ผกสามารถใชบคคลในการคาประกนหรอไม
จาตองมหลกประกนตามแตทตกลงกน แตมกจะเปนการกยมเงนทคดดอกเบยสงหรอเกนกวาอตรา
ทกฎหมายกาหนดหรอคดดอกเบยลวงหนาเขากบเงนตน และนยามบางตารายงรวมถงหนทไมชอบ
ดวยกฎหมาย เชน หนจากการพนนหรอหนจากยาเสพตด รวมเขาไวกบความหมายของหนนอก
ระบบดวย
ดวยปจจยตางๆ ทาใหผกไมสามารถชาระหนไดหมด การตดตามทวงถามหนจากหน
นอกระบบจงมกจะใชวธการทรบกวน ดหมนเหยยดหยาม คกคามและใชวธการรนแรงมากยงขน
เพอใหผกทตกเปนลกหนชาระหนทงหมด
2.2.2 ความเปนมาของการกยมเงนนอกระบบของสหรฐอเมรกา เครอรฐออสเตรเลยและ
ประเทศญปน
ในชวงปลายศตวรรษท 19 ของสหรฐอเมรกา10
13 กฎหมายไดกาหนดอตราดอกเบยไวต า
ทาใหสนเชอขนาดเลกไมไดกาไรเทาทควร และธรกจการใหสนเชอขนาดเลกถกมองจากสงคมวา
ขาดความรบผดชอบทไมสามารถจดการเกยวกบงบประมาณได ทาใหธนาคารและสถาบนการเงน
อนๆ หลกเลยงการปลอยสนเชอใหธรกจสนเชอขนาดเลก ซงผดกบธรกจการใหสนเชอขนาดเลกท
มอตราดอกเบยสงโดยผดกฎหมายกบทากาไรไดจานวนมาก ธรกจเชนนจะแสดงตววาประกอบ
ธรกจอยางถกตองตามกฎหมายและดาเนนการอยางเปดเผย โดยการแสวงหาลกคาทไมคอยมความ
เสยง เชน การงานมนคงและมเกยรต ซงหมายความวาพวกผก ตองเปนผมรายไดประจาและ
ชอเสยงเพอปกปองการไมชาระหน แตงงานแลวซงทาใหผกมโอกาสนอยทจะหลบหนออกนอก
เมอง และแรงจงใจทตองการการกยมเงน เชน เปนหนจากการเลนการพนน อาชญากรและอนๆ
ทไมนาไววางใจ หรอไมนาเชอถอ โดยผใหก จะใหผก กรอกขอมลและลงนามในสญญาโดย
ถกตองตามกฎหมาย โดยสญญาเหลานอาจไมสามารถบงคบใชตามกฎหมาย แตอยางนอยผใหกม
หลกฐานการกยมเงนทสามารถใช Blackmail ผกเมอผดนดชาระหนได
เมอผกผดนดการชาระหน ผใหกอาจใชวธการขมขวาจะดาเนนการตามกฎหมาย ซง
การกยมดงกลาวนไมชอบดวยกฎหมาย ผกซงตกเปนเหยอไมมความรทางกฎหมาย หรอผใหกอาจ
ใชวธการเปดเผยการเปนหนของลกหน ทาใหอบอายตอหนาสาธารณชน ใชประโยชนจากสงคม
13 Wikipedia the free encyclopedia, supra note 11.
DPU
21
ในการประณามวาลกหนเปนหนเงนกนอกระบบ โดยผใหกจะใชวธแจงเรองการไมชาระหนของ
ลกหนตอนายจางของลกหน เพราะนายจางสวนใหญจะปลดพนกงานเมอพนกงานมปญหาการตด
หน เพราะมความเสยงทพนกงานดงกลาวจะทาการยกยอกเงนจากบรษทเพอไปชาระหน ทงผใหก
ใชวธสงผตดตามทวงถามหนไปยนบรเวณบานลกหน สงเสยงประจานหรออาจทาลายทรพยสน
ของลกหน และยงพนสหรอตดประกาศการเปนหนของลกหน เมอลกหนใจออนหรอเกดความอด
อดใจจนสดทายยอมจานนชาระหน โดยบทลงโทษสาหรบผใหกทผดกฎหมายเปนเพยงลหโทษ
และโทษรบดอกเบยเงนตน ซงผกไมสามารถฟองคดได
ตอมาเกดความขดแยงขนระหวางผใหกกบผนาแนวคดชนชนทางสงคม เชนนกธรกจ
องคกรการกศล โดยไมสนบสนนวธการปลดพนกงานออกเมอพนกงานเปนหนจากผใหกยมเงน
นอกระบบโดยไมเจตนากยมเงนเชนนน หากผใหกใชวธการ Blackmail ลกหน เชน ใหชาระหน
มฉะนนผใหกจะแจงนายจางและผกจะถกไลออก โดยองคกรการกศลไดเขามาใหการสนบสนน
ดานกฎหมายใหกบผกทมปญหา การตอสครงนนาไปสการรางกฎหมายการใหสนเชอขนาดเลก
การขออนญาตตามกฎหมาย โดยกฎหมายถกตราขนเปนครงแรกในหลายรฐ ในป ค.ศ. 1917 และ
ไดรบการรบรองจากรฐทงหมดในชวงกลางของศตวรรษท 20 ของสหรฐอเมรกา รางของกฎหมาย
ทใหการคมครองผบรโภคและอตราดอกเบย การเงนกยมเงนไมเกน 300 ดอลลาร เรยกดอกเบยได
อตรารอยละ 3.5 ตอเดอน หรออตรารอยละ 42 ตอป ซงถอเปนระดบทไดผลกาไรสาหรบธรกจ
การใหสนเชอขนาดเลก โดยผใหก ตองใหสาเนาเอกสารและลงลายมอชอท งหมดแกผก และ
กฎหมายไมอนญาตใหเรยกคาใชจายเพม เชน คาปรบ ผใหกไมสามารถทาหนงสอมอบอานาจ
หรอหนงสอรบสารภาพของลกหนตอศาลเปนลายลกษณอกษรโดยไมตองดาเนนกระบวนพจารณา
คดในศาลเกยวกบหนของผก กฎหมายเหลานเปนการขจดความเปนไปไดในการทจะผานออกมา
เปนกฎหมายสาหรบผประกอบธรกจใหกยมเงนโดยคดดอกเบยสงมากเกนควร ขณะเดยวกน
สนเชอขนาดเลกกเรมกลายเปนทยอมรบของสงคมและธนาคารขนาดใหญและสถาบนอนๆ11
14
ตอมาชวงทศวรรษท ค.ศ. 1920 ถง ค.ศ. 1930 อยการอเมรกน เรมสงเกตเหนการ
เกดขนใหมของลกษณะทผดกฎหมายจากผใหกทใชความรนแรงในการบงคบใชหน ซงกฎหมาย
ใหมสาหรบผใหสนเชอขนาดเลกจากดมใหมการขมขผก ทงการปฏบตอนเปนการหลอกลวง และ
ผกสวนใหญ นอยรายทเสยงตอการอบอายเพราะตวของผกเองหรอเพราะมชอเสยงไมดอยแลว แต
การใชความรนแรงกเปนเรองทสาคญทไมใชเพยงผกเทานน โดยผใหกยมเงนในอตราดอกเบยทสง
มาก (Loan Shark) ไดดาเนนกจการมากขนอยางไมเปนทางการ ซงหมายความวามการใชวจารณญาณ
มากขนสาหรบผใหก ลดงานเอกสารและลดระบบบรหารทมพธรตองลงสาหรบผก โดยผใหกยม
14 Ibid.
DPU
22
เงนในอตราดอกเบยทสงมากยนดทจะใหบรการแกผกทมความเสยงสงโดยไมอยในบงคบของ
กฎหมาย
สาหรบภยคกคามทตามมาจากความรนแรงทเกดจากการตดตามทวงถามหนไมคอย
เกดขนบอยนก แตอยางไรกตามการไดรบบาดเจบกเปนสาเหตหนงทลกหนไมสามารถทางานได
และไมสามารถชาระหนได โดยตามปกตผกยมเงนสวนใหญตองตระหนกถงภยคกคามจากการ
หลอกลวงและการชาระหนลาชา ซงผลของผกทคางชาระอาจถกระงบการใหกยมในอนาคต ซง
เปนเรองรายแรงสาหรบผกซงตองพงพาการกยมเงนในอตราดอกเบยทสงมาก (Loan Shark) เปน
ประจา
หนงในธรกจทสาคญทมการใชความรนแรงสาหรบผใหกยมเงนในอตราดอกเบยทสง
มาก (Loan Shark) คอ ผประกอบธรกจการพนนทผดกฎหมาย ทไมสามารถเปดเผยตนในการ
ตดตามทวงถามหนไดตามกฎหมาย โดยบคคลผประกอบธรกจการพนนจะรวมมอกบผใหกยมเงน
ในอตราดอกเบยทสงมาก ในการจดหาสนเชอและการตดตามทวงถามหน การลกทรพยและ
อาชญากรรม อนๆ บอยครงทบคคลทมดวงในการเสยงโชคมกจะถกแนะนาใหกยมเงน และการ
ตดตอเหลานยงไดใหผประกอบธรกจใหกยมเงนในอตราดอกเบยทสงมากดาเนนการเพอบงหนา
การประกอบธรกจการพนนของตน และประเภทของผกทมความเสยงสงอกประการหนง คอนก
ธรกจขนาดเลก ทประสบปญหาทางการเงนทไมมคณสมบตในการกยมเงนไดตามกฎหมาย12
15
สาหรบเครอรฐออสเตรเลยการใหกยมเงนในอตราดอกเบยทสงมาก (Loan Shark) ใช
ประโยชนในการเอารดเอาเปรยบจากความเสยงของลกคาดวยเงนสดลวงหนาระยะสนในอตรา
ดอกเบยทสงเกนไป จงระงบโดยกฎหมายใหม โดยในป ค.ศ. 201116 รฐบาลออสเตรเลยตองการท
จะหยดย งรปแบบในการดาเนนธรกจทเตบโตอยางรวดเรวของธรกจสนเชอเงนสดลวงหนาระยะ
สนขนาดเลก (Payday) ซงสวนใหญดาเนนการโดยหลกเลยงกฎระเบยบแนวทางภาคธนาคารของ
ออสเตรเลย โดย Bill Shorten ผชวยเหรญญกรฐบาลออสเตรเลยในขณะนน ไดแนะนารางกฎหมาย
ใหมทจะควบคมอตราดอกเบยและคาใชจายทเกยวของกบธรกจสนเชอเงนสดลวงหนาระยะสน
ขนาดเลก โดย Bill Shorten กลาววามกรณทเกดขนจรงของผกทไดรบความทกขทรมานมากเกนไป
สาหรบคนธรรมดาทพบวาตวเองอยในจดทยากแตกไดประโยชนอยางมากมายในการใชบรการ
Payday และยงมกรณเอกสารทอตราดอกเบยสงถงรอยละ 600 ถกเรยกเกบเงนจากธรกจสนเชอเงน
15 Ibid.
16 The Sydney Morning Herald, “Screws turned on loan sharks,” Retrieved 9 July 2016, from
http://www.smh.com.au/national/screws-turned-on-loan-sharks-20110827-1jfb7.html
DPU
23
สดขนาดเลกโดยมคาธรรมเนยมทซอนอยและคาใชจายสงกวาทจะคาดหมายไดอยางสมเหตสมผล
รวมทงการเรยกเกบถง 50 ดอลลารออสเตรเลย ทมการสงจดหมายไปยงลกคา
ผบรหารระดบสงของศนยดาเนนการกฎหมายของผบรโภค (The Consumer Action
Law Centre) โดย Carolyn Bond ไดกลาววามความกงวลมากทสดสาหรบผบรโภคเกยวกบการกยม
เงนแบบ Payday คอการกยมเงนบนพนฐานระยะสนทมอตราดอกเบยสงเปนการสรางวงจรของหน
ทพวกเขาไมนาจะสามารถหลกเลยงได โดยระบวาผบรโภคจานวนมากเหลานจะมชวตแบบวนตอ
วนกบคาใชจายของพวกเขา พวกเขามความยากลาบากทางการเงนอยแลวและมความเสยงมากท
ปญหาทางการเงนของพวกเขาจะแยลง ขณะทคาใชจายสาหรบดอกเบยเปนเรองยากมากสาหรบ
พวกเขา
สาหรบประเทศญปนเนองจากสภาวะหลงสงครามและสภาวะเศรษฐกจฟองสบทาให
เกดการชะลอตวของเศรษฐกจ ทาใหเกดอตราการวางงานโดยเฉลยอยางสง ประเทศญปนจงมความ
จาเปนเรงดวนในการฟนฟในดานอตสาหกรรม แตการขอสนเชอจากธนาคารในประเทศญปนนน
มการควบคมอยางเครงครด โดยขณะทวถชวตของชาวญปนไมไดปรบเปลยนตาม สงผลใหการใช
จายยงคงเดมการกยมเงนทเรมจากการกยมจากบรษทสนเชอทไดรบอนญาตแลวแตไมสามารถชาระ
ได ซงอาจจะมาจากลกษณะการดาเนนชวต หรอขอกฎหมายทหละหลวม โดยกฎหมายการกยม
เงนกอนป 2010 ไดกาหนดใหผใหสนเชอสามารถเรยกอตราดอกเบยไดคอนขางสง ทาใหผยมเงนก
เรมหาชองทางสนเชอใหมโดยมการพฒนาของธรกจการใหกยมเงนและการดาเนนการของสมาชก
กลมองคกรอาชญากรรม (Yakuza) โดยการเออประโยชนซงกนและกนในการดาเนนกจการใหกยม
เงน เรยกวา Sarakin ซงการกยมสามารถทาไดสะดวกรวดเรว คลองตวแตมดอกเบยทสงมาก ทาให
การชาระหนสนเชอเชนนเปนวงจรสนเชอทนาเศรา (Sweat Box) คอการกเพอชาระยอดเงนตนกอน
หนาน ซ าวนไปวนมา เมอผกไมสามารถหาเงนมาชาระเงนตนได บรษทเงนกใหญๆ กมกจะเสนอ
การเปลยนสญญาใหมโดยขยายเวลาชาระออกไปใหนานขนแตเปนยอดเงนใหม คอยอดเงนตน
รวมอตราดอกเบยทเกดขนแลว หรอเสนอเงนกอกกอนหนงเพอไปจายเงนกยอดเกาแลวคอยมา
ชาระกอนใหมแทน หรอบรษทเงนกรายใหญกจะแนะนาใหผกไปขอกจากบรษทสนเชอทเลกลงมา
แตอตราดอกเบยสงกวาเดมและเปนเชนนไปเรอยๆ โดยระยะเวลากอนทผกจะออกไปใชบรการเงน
นอกระบบนนอาจจะทนทกขกบสนเชอในระบบมาแลวเปนระยะเวลาหลายเดอนหรอหลายป
จนกระทงผกจะตองออกไปกเงนนอกระบบมาเพอชาระหน
เมอผกเขาสการกยมจากพอคาเงนกนอกระบบ โดยทงนพอคาเงนกนอกระบบมกใชวธ
หาลกหนรายใหมๆ ทงการเขาถงผทมรายชอวาเปนบคคลลมละลาย การใชขอมลลกหนทมความ
ยากลาบากในการชาระหนจากบรษทสนเชอ การโฆษณาโดยตรงกบผทมรายไดต าทอาศยอย
DPU
24
ละแวกใกลเคยงกบทตงบรษทเพอใหมาใชบรการกยมเงนนอกระบบ ซงบคคลเหลานเปนกลม
บคคลทพอคาเงนกนอกกฎหมายจะใหความสนใจเปนพเศษ เพราะเปนบคคลทไมสามารถขอ
สนเชอจากบรษทเงนกทถกกฎหมายหรอแมแตการใชบรการสนเชอผานบตรเครดต โดยวงจรของ
หนนอกระบบนจะเรมจากการใหกยมเงนดวยปรมาณเงนเพยงเลกนอยทดเหมอนผกจะสามารถจาย
คนไดอยางงายดาย ซงกวาบคคลเหลานนจะรตว ตนกเปนหนมากกวาหนงลานเยนไปแลว โดย
อตราดอกเบยทพอคาเงนกใชคดเรยกวา “Tosan” (To คอ สบ และ San คอสาม) แปลวารอยละ 30
ภายในระยะเวลา 10 วน หรอ “Togo” (To คอ สบ และ go คอหา) แปลวารอยละ 15 ภายใน
ระยะเวลา 10 วน ดงนนภายในหนงปดอกเบยทจะตองชาระอาจมถงรอยละ 1000 ซงถอวาละเมด
กฎหมายทบญญตไวใหไมเกนรอยละ 29.2 ในขณะนน นอกจากนนแลวยกตวอยางเชน หาก
ตองการกยมเงนมลคา 50,000 เยน ดวยอตราดอกเบย Togo ผกจะไดรบเงนเพยง 25,000 เยนเทานน
ขณะทอก 25,000 เยน จะใชชาระคาดอกเบยทเรมขนตงแตวนแรก จากนนอก 10 วนตอมา ผก
จะตองชาระเงนเปนจานวน 75,000 เยน โดยแบงเงนตน 50,000 เยน และดอกเบย 25,000 เยน สง
ทแยไปกวาการชาระดอกเบยอตราสงเชนนนคอ ตงแตแรกเรมนนผกกไมมเงนหรอไมสามารถ
เขาถงแหลงทนตางๆ อยแลว กลบกลายเปนวาพวกเขาเหลานนตองเขาไปอยในวงจรอบาทวทไม
สามารถจะออกมาไดอกเลย
นอกจากอตราดอกเบยทสงจนทาใหเปนภาระในการชาระคนหนแลวน น วธการ
ตดตามทวงถามหนทรนแรงเปนสาเหตหลกประการหนงททาใหชาวญปนเกดภาวะเครยดตางๆ ผท
ทาธรกจนอกระบบนนคลายกบเปนการทารายคนทไมมทางเลอกในเชงเศรษฐกจ และทารายซ าลง
ไปเรอยๆ การตดตามทวงถามหนในประเทศญปนนนมการคกคาม หากเปนผหญงทยงไมแตงงาน
พอคานอกระบบกจะบบบงคบใหไปขายบรการเพอจะไดมเงนมาชาระหน หากผหญงเหลานนไม
ตองการทจะทากจะเรยกชาระหนไปถงพอแมของพวกเขา และพอแมเขาจะตองชาระแทนใน
ทายทสด และในบางครงแมบานถกจบกมจากการขโมยของในหางสรรพสนคาเพอทจะเอามาชาระ
หน ยงมเจาหนนอกระบบใชวธการเผาบานเพอเอาเบยประกนของผกยมมาจายคนหน และในป
พ.ศ. 2542 ไดมคดความหนงทมบรษท Nichiei Co,Ltd. เปนจาเลยทถกฟองในคดความทบงคบให
ลกหนขายลกนยนตาและไตของตนเพอนาเงนมาชาระหน นอกจากนนแลวในวนท 14 มถนายน
พ.ศ. 2548 กไดเกดโศกนาฏกรรมหนงขน คอการปลอยใหรถไฟชนตวเองตายของผเปนหนสาม
รายคอ พนกงานทาความสะอาดอาย 61 ป พรอมกบภรรยาของเขาและพชายอาย 81 ป แมวา
สอมวลชนจะไมสามารถรบรมลหนทเกดขนกบครอบครวน แตสงทไดทราบคอในทกคนจะม
โทรศพทมาขมขใหชาระหนคน โดยใหไปทาวธใดกไดพวกเขาจงเลอกทจะลางหนดวยชวตของ
พวกเขาเอง
DPU
25
ปญหาสาคญของหนนอกระบบในประเทศญปนคอ การถกเอารดเอาเปรยบจากผ
ใหบรการสนเชอทาใหผกตองทกขทรมานจากการเปนหน จากผลสารวจของ Nation Consumer
Affairs Center of Japan ป พ.ศ.2550 ระบวาผลราย 3 อนดบของผทชวตตกอยกบการเปนหนคอ
อนดบหนงการฆาตวตาย อนดบสองเกดโรคภยไขเจบจากภาวะเครยด และอนดบสามครอบครว
แตกแยก โดยในป พ.ศ. 2548 ชาวญปนจานวนกวา 184,422 ราย ประสบปญหาภาวะลมละลาย
จากการเปนหนซงเพมมากขนถง 16 เทาตวจากป พ.ศ.2533 ขณะทมผคนอกกวา 100,000 คนตอป
ทหายตวไปในชวขามคน บางรายกลายเปนผไรบานและเมอเขาตาจนสดทาย บางรายจงเลอกทจะ
ฆาตวตาย14
17
จะเหนไดวาปญหาของหนนอกระบบในทกประเทศ คอการเรยกเกบอตราดอกเบยทสง
มากเกนควร ทงในประเทศทมกฎหมายควบคมอตราดอกเบยอยแลว แตกยงมการลกลอบกระทา
ผดกฎหมายในการเรยกเกบดอกเบยทสงกวาทกฎหมายกาหนด หรอประเทศทกาลงมการพฒนา
กฎหมายเพอควบคมอตราดอกเบยทสงเกนควร แตจะเหนไดวาปญหาทตามมาจากการทลกหนไม
สามารถชาระหนไดของทกประเทศ คอการตดตามทวงถามหนทใชวธการไมเหมาะสมทบคคล
ธรรมดาคนหนงจะไดรบอนเปนการกระทาทละเมดซงสทธและเสรภาพในการใชชวตของลกหน
เปนอยางมาก และอาจกลาวไดวาการกระทาทไมเหมาะสมในการตดตามทวงถามหนนนเปนการ
กระทาทขดตอจรยธรรมของคนในสงคมทอยรวมกนหาใชอานาจทบคคลใดจะมเหนอบคคลหนง
ดวยเพราะเขาตกเปนลกหนของตนไม รฐจงควรเขามามบทบาทในการกาหนดใหมการควบคมการ
กระทาทไมเหมาะสมของผใหกยมเงนและผตดตามทวงถามหนเชนกน
2.2.3 ความเปนมาของการกยมเงนนอกระบบของประเทศไทย
การกยมเงนนอกระบบของประเทศไทยเนองมาจากปจจยหลายประการ โดยปจจย
สวนใหญมาจาก ปจจยความจาเปนหรอความตองการของผบรโภค ปจจยอตราคาครองชพของ
ผบรโภค และปจจยทางสงคมความเปนอยของผบรโภค ดวยปจจยเหลานลวนมความสมพนธซง
กนและกนในการตดสนใจของผบรโภคทจะเลอกแหลงเงนทนของตน เพอนามาใชจายทงในการ
ประกอบอาชพหรอการดาเนนชวตประจาวน โดยปจจยดงกลาวตางเปนผลผลกดนใหผบรโภคไม
มทางเลอกมากนกในการกยมเงนจงจาเปนและพอใจทจะใชบรการของการกยมเงนนอกระบบ
17 ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ คณะ
รฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, “รายงานฉบบสมบรณโครงการศกษาพฒนานโยบายการยตธรรมเพอ
แกปญหาหนนอกระบบ,” สบคนเมอวนท 20 มกราคม 2559, จาก http://dric.nrct.go.th/get_fulltext.php?book_
id=28009&absid=DRL020463
DPU
26
ปจจยความจาเปนหรอความตองการของผบรโภคนนไดแก ผบรโภคทตองกยมเงนใน
กรณความจาเปนจรงๆ เนองจากมเงนไมเพยงพอกบคาใชจายในการดารงชวตจาเปนตองกเงนนอก
ระบบ สาหรบเปนคาใชจายฉกเฉนทตองรบใชอยางกะทนหนเพราะไมมเงนออม เชน กยมเงนเพอ
ใชในการดแลความเจบปวยของตนเองและคนในครอบครว คาใชจายคาเทอมบตรหลานในชวง
เปดเทอม หรอตองการใชเงนในการซอมแซมบานเรอนในกรณเกดภยพบต เชน น าทวม ไฟไหม
หรอแผนดนไหว เปนตน15
18 หรอจากการลมละลายของการลงทนในการประกอบอาชพ เชน ทานา
แลวน าทวม ฝนแลง ราคาผลผลตตกตา ผลตอบแทนไมคมกบการลงทน กเปนสาเหตหนงททาให
ตองกยมเงนนอกระบบ และผบรโภคทกยมเพราะพฤตกรรมของผกเองทมนสยฟมเฟอยเกนฐานะ
จากการบรโภควตถนยม หรอเทคโนโลยใหมๆ ทมกออกสทองตลาดอยเสมอ โดยผบรโภคทกยม
เหลานมกจะกอหนเพอสนองความตองการของตนเอง ขาดการวางแผนการใชเงนทาใหไมสามารถ
จดระบบควบคมการใชจายของตนเองได และสวนใหญจะนาไปสการกอหนในครงตอไปเพมขน
เรอยๆ จนเขาสภาวะทเรยกวา “การหมนหน” โดยจะทาการกอหนใหมเพอนาไปชาระหนเกาท
เรงรดกวา สดทายกหมนเงนไมทนกอใหเกดปญหารนแรงจากการทวงหนตามมา16
19
สาหรบปจจยอตราคาครองชพของผบรโภค คอเมอภาวะเศรษฐกจของประเทศไทยท
ภาระคาครองชพสงขน สงผลใหอตราการเพมขนของรายไดไมเพยงพอตอรายจาย รายไดและ
รายจายไมสมดลกนเนองจากแรงงานสวนใหญเปนแรงงานทมการศกษานอย จงมรายไดนอยเมอ
เทยบกบคาครองชพในปจจบน ไมมความรทางดานการเงน ขาดการวางแผนการใชเงน รวมทงไมม
วนยทางการเงน ประกอบกบมการบรโภคนยมและวตถนยมเพอทจะใหทดเทยมคนอนๆ จงมการก
เงนมาใชในชวตประจาวน แตเนองจากมรายไดนอยหรอรายไดไมแนนอน จงไมสามารถกยมเงน
หรอกอหนในระบบกบธนาคารพาณชยหรอสถาบนการเงนทกฎหมายรองรบไดเพราะธนาคารไม
สามารถอนมตการกยมเงนได เนองจากการกาหนดหลกเกณฑหรอคณสมบตทางการเงน ตลอดจน
ขนตอนการตรวจสอบหลายขนตอน ซงโดยปกตนน ธนาคารพาณชยหรอสถาบนการเงนจะปลอยก
ใหกบผขอกทมความนาเชอถอวาจะสามารถชาระหนได หรอมหลกทรพยค าประกน เพอปองกน
การเกดหนทไมกอใหเกดรายได (หนสญ) ทงกระบวนการขออนมตเงนกหรอการตรวจสอบอาจใช
เวลานานในการอนมต สงผลใหไมทนตอความจาเปนเรงดวนทตองใชเงน และผก บางรายตด
เครดตบโรมประวตในการเบยวหนกบสถาบนการเงนอน เชน คาเชาซอรถยนต รถจกรยานยนต คา
ผอนบาน หรอบตรเครดต บตรเงนดวน จงมความเสยงทสถาบนการเงนจะปลอยก
18 รจนา อนคง, “ปจจยทมผลตอความสาเรจในการนานโยบายแกปญหาหนนอกระบบไปปฏบต,”
(วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2557), น. 17.
19 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, อางแลว เชงอรรถท 5.
DPU
27
ดงนนการพงพาหนนอกระบบทเปนเงนดวนทกงาย และรวดเรวทนทวงท ขนตอนไม
ยงยาก สามารถพดคยผอนผนการชาระหนไดงายยดหยนกวาการขอสนเชอในระบบ จงเปน
แนวทางทผบรโภคบางกลมใชแกปญหาเฉพาะหนา17
20 โดยมไดคานงถงผลเสยจากการเปนหนนอก
ระบบ ซงปจจยดงทกลาวมาประกอบกบปจจยทางสงคมความเปนอยของผบรโภคตามนโยบาย
รฐบาลเนนกระตนการบรโภคใหประชาชนมการใชจายตางๆ รวมทงการโฆษณาทเกนความเปน
จรงกเปนสงทกระตนใหมการบรโภคผลตภณฑนนมากยงขนตามไปดวย ในปจจบนจะพบวา
ผลตภณฑดานเสรมความงาม เครองแตงกาย เครองประดบฯลฯ จะไดรบสวนแบงในตลาดอยใน
อนดบตนๆ อยเสมอ18
21 ทงสงคม ชมชน ความเปนอยของผบรโภคทเหนวาการกยมเงนนอกระบบ
เปนเรองปกตตามวสยของคนในสงคมของตน และมการกระจายตวของแหลงกยมเงนนอกระบบ
อยหลายแหง ทงยานตลาดการคา แหลงชมชน ทกคนทอาศยอยในละแวกเดยวกนกใชบรการของ
หนนอกระบบและเหนผลทผอนไดรบ ไมวาจะเปนความอยดกนด มของใชใหมๆ ทนสมย
สะดวกสบายหรอของมราคาอนเปนการแสดงใหเหนถงฐานะของแตละคนในสงคมเดยวกน
แมในปจจบนจะมการใหสนเชอของภาครฐอกประเภทหนงทตองการใหการสนบสนน
ประชาชนรายยอยทตองการใชเงนทนเพอการประกอบอาชพ แตไมสามารถเขาถงสนเชอในระบบ
สถาบนการเงนไดเพราะไมมเอกสารหลกฐานทใชแสดงแหลงทมาของรายไดและไมมทรพยสนท
จะนามาเปนหลกประกนในการกยมเงน คอ สนเชอรายยอยเพอการประกอบอาชพภายใตการกากบ
1 9
22 หรอเรยกวา “นาโนไฟแนนซ” การใหสนเชอประเภทนมวตถประสงคทชวยใหประชาชนราย
ยอยมเงนทน เพอนาไปประกอบอาชพเพอสรางรายไดและจะชวยลดปญหาอนอาจเกดจากการกอ
หนนอกระบบได ซงจะสงผลดตอระบบเศรษฐกจของประเทศโดยรวม โดยมลกษณะทเดนชด
ดงตอไปน
1) เปนสนเชอทใหแกบคคลธรรมดาเพอนาเงนไปใชในการประกอบอาชพ
2) ไมตองมเอกสารแสดงรายไดทแนนอน ไมตองมหลกทรพยประกนการกยม
3) สนเชอมความยดหยนสอดคลองกบลกษณะของกลมผก ผประกอบธรกจทจะ
กาหนดแนวทางในการพจารณาอนมตสนเชอไดเองตามความเหมาะสมกบความสามารถในการ
ชาระหนของผกแตละราย
20 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, อางแลว เชงอรรถท 7.
21 สานกกฎหมาย สานกงานเศรษฐกจการคลง, อางแลว เชงอรรถท 9, น. 9.
22 อไรพรรณ เจรญรถ และ นายภาสกร ตาปสนนทน, “ “นาโนไฟแนนซ” คออะไร ใครรบาง?,”
สบคนเมอวนท 24 มกราคม 2559, จาก https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/DocLib_/Article
23_04_20 15_.pdf
DPU
28
4) จากดวงเงนกสงสดตอรายไมเกน 100,000 บาท
5) อตราดอกเบยสงสด รวมคาธรรมเนยม คาบรการตางๆ และเบยปรบและอตรา
ดอกเบยฯ ไมเกนรอยละ 36 ตอป
6) ผประกอบธรกจทสามารถใหสนเชอนาโนไฟแนนซได ไดแก ธนาคารพาณชย
บรษทเงนทน และผประกอบธรกจทไมใชธนาคาร
แมจะมอตราดอกเบยตากวาการกยมเงนนอกระบบ แตกยงคงสงกวาสนเชอในระบบ
ประเภทอน เนองจากผกไมมหลกฐานแสดงรายไดทแนนอน หรอผกอาจไมเคยมขอมลทสามารถ
แสดงประวตในการชาระหนไดจงมความเสยงดานเครดตสงกวาสนเชอประเภทอน ทางดาน EIC
มองวามาตรการสนเชอนาโนไฟแนนซจะสามารถชวยบรรเทาปญหาหนนอกระบบไดแตคงเปนไป
อยางชาๆ ปจจยเนองจากผ ประกอบการทประสงคจะเขามาประกอบธรกจสวนใหญเปน
ผประกอบการรายเลก ผประกอบการไมมความคนเคยกบลกหนเหมอนกบเจาหนนอกระบบ และ
แมจะมกระบวนการใหสนเชอทยดหยนแตผประกอบการยงคงมความเขมงวดในการพจารณาการ
ปลอยสนเชอใหกบลกหนใหม20
23
แตจากสารวจในเดอนตลาคม 2558 พบวายอดปลอยสนเชอนาโนไฟแนนซไมเตบโต
และสวนใหญเปนการใหสนเชอใหแกลกคาซงเปนลกคาฐานเดมของบรษทอยกอนแลว ยงไมมการ
ปลอยกใหแกรายใหมหรอลกคา walk in เขามา ขณะทผประกอบการยอมรบวาโอกาสเตบโตของ
สนเชอนาโนไฟแนนซเปนไปไดยาก โดยนายคทสฮโกะ มาโดโนะ ประธานเจาหนาทบรหาร
บรษท ไอรา แอนด ไอฟล จากด (มหาชน) หรอ A&A เปดเผยวา การใหบรการสนเชอนาโน
ไฟแนนซ ซงกาหนดเพดานอตราดอกเบยไวทระดบรอยละ 36 ตอปนน จากมมมองของเรามองวา
อตราดอกเบยยงตาไป ควรขยายเพดานใหสามารถคดอตราดอกเบยไดเพมจากอตราปจจบนอก
ประมาณรอยละ 10 ตอป หรอกาหนดเพดานไวทรอยละ 48 ตอป นอกจากน ปญหาการปลอยกยง
อยทการกาหนดใหแจงจดประสงคการขอสนเชอนาโนไฟแนนซเพอการประกอบอาชพ ตามหลก
คอคนทมธรกจของตวเอง ซงการทไปจากดจดประสงคในการขอสนเชอทาใหลกคาทตองการขอ
สนเชอเพอจดประสงคอนไมสามารถเขาถงสนเชอนได
ผวจยเหนวาการกยมเงนนอกระบบน น ปจจยความจาเปนหรอความตองการของ
ผบรโภคถอเปนปจจยทสาคญทสดในการกยมเงน แตกระนนปจจยอนๆ กยอมมผลกระทบตอการ
ตดสนใจของผบรโภคในการกยมเงนนอกระบบ หากแตผบรโภคเปนบคคลซงดอยโอกาสทาง
สงคม ขาดการศกษา มรายไดนอยไมแนนอน ไมเพยงพอกบรายจาย และอยในสงคมทมแนวคด
23 ปยากร ชลวร และ ภคณ พงศพโรดม, “นาโนไฟแนนซทางออกของหนนอกระบบ?,” สบคนเมอ
วนท 24 มกราคม 2559, จาก https://www.scbeic.com/th/detail/product/1254
DPU
29
เหนดเหนงามกบการกยมเงนนอกระบบ ยอมมความเสยงตอการกอหนกยม บคคลประเภทนยอม
ตกเปนลกหนนอกระบบไดโดยงายหากเกดความจาเปนทตองใชเงนกตองไปกยมเงนมาใชจายทงยง
ไมมความรในการบรหารจดการเกยวกบหนของตน ซงการกยมหนนอกระบบนกดวยปจจยตางๆ
ทไมสามารถกยมเงนแบบถกกฎหมายไดทงยงอาจตกเปนเหยอของเจาหนทเอารดเอาเปรยบหรอถก
ตดตามทวงถามหนจนไมสามารถใชชวตไดอยางปกตสขปญหาดงกลาวเชนนควรไดรบการแกไข
แตหากผบรโภคทมรายไดนอยแตมพฤตกรรมชอบใชจายเกนฐานะ ฟ มเฟอย หรอตดอบายมขตางๆ
การกยมเงนเพอสนองความตองการของตนจนเปนหนหลายรายและไมสามารถชาระหนไดจนถก
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมเชนนหากมกฎหมายทใหความคมครองแลวแตไมยอมเปลยน
พฤตกรรมในการอปโภคบรโภคของตนจนเกนกวาฐานะจนตองกหนยมสนไปเรอยๆ กคงไม
สามารถพงพากฎหมายใหตนไดรบความคมครองไดเพยงอยางเดยว แตผบรโภคทมพฤตกรรม
เหลานยอมตองปรบเปลยนพฤตกรรมการใชจายของตนมใหตกเปนเหยอของนายทนทกระทาผด
กฎหมายอนเปนการสนบสนนการกอใหเกดการกระทาผดกฎหมายเชนเดยวกน และแมจะมสนเชอ
นาโนไฟแนนซของภาครฐทเขามาแกไขปญหาการกยมเงนนอกระบบในปจจบนแตสนเชอดงกลาว
กเปนเพยงทางเลอกของผตองการแหลงเงนทนเพอไปประกอบอาชพเทานน ไมรวมถงการกยมเงน
เพอใชในครวเรอน แตโดยสนเชอนาโนไฟแนนซเปนธรกจสนเชอของภาครฐเชนเดยวกบธนาคาร
พาณชย บรษทเงนทน หรอผประกอบธรกจทไมใชธนาคาร ทมใชการกยมเงนจากเจาหนนอก
ระบบอยางแทจรงผวจยขอไมกลาวถงสนเชอประเภทนขนมาวเคราะหในงานวจยเลมน
2.2.4 การกยมเงนนอกระบบของประเทศไทยในปจจบน
ในปจจบนการกยมเงนนอกระบบ ไดมการขยายตวอยางรวดเรวและเปนทยอมรบโดย
ทากนทวไป ไมวาจะเปนการกยมเงนนอกระบบระหวางผใหกและผกทมความสมพนธหรอรจกกน
ไปจนถงผใหกทถอวาใหกยมเงนนอกระบบเปนอาชพ จากแหลงกยมทงบานใกลเรอนเคยง ยาน
ตลาดการคา ในชมชม จนถงผมอทธพลในทองถนนนๆ โดยผใหก สวนใหญจะเปนผกาหนด
หลกเกณฑ วธการเงอนไขในการเขาทาสญญากยมเงน ดอกเบย การชาระหนเพยงฝายเดยว ซงแมผ
กไดทราบวาการกยมเงนดงกลาวมลกษณะเอารดเอาเปรยบและไมเปนธรรมแกผกเปนอยางมากแต
กตองยอมกยมเงนนอกระบบ เพราะดวยปจจยตางๆ ของผกทาใหไมสามารถไปขอสนเชอทถกตอง
ตามกฎหมายได ทงยงตองจายอมกยมเงนในแหลงเงนกทใกลตวมากทสดเพราะผกมกไมมโอกาส
ในการเปรยบเทยบแหลงกยมเงนนอกระบบทตนสามารถบรหารจดการการเงนไดหรอเปรยบเทยบ
ถงแหลงกยมเงนนอกระบบระหวางผใหกวารายใดมขอสญญาทเอาเปรยบมากกวากน ทงนอาจ
กลาวไดวาผบรโภคทตองกยมเงนนอกระบบนน เพราะไมอาจเลอกทจะกยมเงนในระบบไดทงยง
เสยงตอการเอารดเอาเปรยบจากผใหก ผบรโภคเหลานกยงไมมสทธเลอกแหลงกยมเงนนอกระบบ
DPU
30
ไดเชนกนตองกยมเงนนอกระบบในแหลงทองถนของตน ทาใหเหนวาสทธทางเลอกของผบรโภค
ในการกยมเงนนนมเลกนอยและมทางเลอกทไมมากนก
จากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ.2558 จากครวเรอน
ตวอยางในทกจงหวดทวประเทศจานวนประมาณ 52,000 ครวเรอน ซงพบวาในป 2558 ครวเรอน
ในประเทศไทย มรายไดเฉลยเดอนละ 26,915 บาท คาใชจายเฉลยเดอนละ 21,157 บาท และม
หนสนเฉลย 156,770 บาท ซงคดเปน 5.8 เทาของรายได โดยจากครวเรอนทวประเทศทมหนสน
พบวาสวนใหญครวเรอนเปนหนในระบบ โดยครวเรอนทมหนในระบบอยางเดยวรอยละ 91.4
และครวเรอนทมหน ทงในระบบและนอกระบบรอยละ 3.7 สาหรบครวเรอนทมหนนอกระบบ
อยางเดยวมเพยงรอยละ 4.9 และพบวาจานวนเงนเฉลยทเปนหนในระบบสงกวานอกระบบถง 46
เทา (153,425 บาท และ 3,346 บาท ตามลาดบ) โดยลดลงจากป 2556 ซงหนในระบบสงกวาหน
นอกระบบประมาณ 49 เทา (159,816 บาท และ 3,271 บาท ตามลาดบ)
จานวนหนสนในระบบและนอกระบบ โดยจาแนกตามวตถประสงคในป 2558 จาก
ผลการสารวจครวเรอนทวประเทศ พบวาจานวนหนสนในระบบสวนใหญเปนหนเพอการอปโภค
บรโภค ซงเพมขนจากเดมคอรอยละ 36.7 ในป 2556 เปนรอยละ 41.3 รองลงมาคอเพอใชในการ
ซอบาน/ทดนรอยละ 32.9 ใชทาการเกษตรรอยละ 14.3 และใชทาธรกจรอยละ 9.9 สาหรบหนเพอ
ใช ในการศกษามเพยงรอยละ 1.2 เทานน สาหรบจานวนหนสนนอกระบบ พบวาสวนใหญเปน
หนเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน คอรอยละ 42.2 ซงเพมขนจากป 2556 รอยละ 5.8 (ป 2556
รอยละ 36.4) รองลงมาเปนหนเพอใชทาธรกจ ใชทาการเกษตร และใชซอบาน/ทดน คอรอยละ
23.2 , 17.1 และ 13.2 ตามลาดบ สวนหน เพอใชในการศกษามเพยงรอยละ 1.2 เทานน21
24
แมหนนอกระบบจะเกดจากการกยมเงนกนเองระหวางประชาชน แตเจาหนกมสทธ
โดยชอบทจะเรยกชาระหนในเงนตนพรอมดอกเบยตามทกฎหมายกาหนด แตเนองจากหนนอก
ระบบนนสวนใหญมาพรอมกบดอกเบยในอตราทสงเกนกวาทกฎหมายกาหนดเปนอยางมาก ทง
อาจมการเอาเปรยบผกในขอตกลงหรอขอสญญาตางๆ กลาวคอหนนอกระบบทเปนปญหาคอการ
กยมเงนทผใหกมเจตนาหวงทจะสรางกาไรเปนกอบเปนกาจากการใหกยม ซงโดยทวไปอาจแบง
รปแบบกวางๆ ของหนนอกระบบไดตามระยะเวลาการชาระหนได 2 แบบ คอ หนระยะสนและหน
ระยะยาว โดยรายละเอยดแตกตางกนดงน
24 สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, “สรปผลทสาคญการสารวจ
ภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2558,” น. 1 – 5 สบคนเมอวนท 2 สงหาคม 2559, จาก
http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/SocioPocket58.pdf
DPU
31
1) หนระยะสนหรอหนรายวน หนรายวนมหลายรปแบบดงน
(1) หนเงนสด ทอง หรอสนคาอนๆ เปนเงนกทมการเกบเงนดอกเบยรายวน โดยบวก
ทงเงนตนและดอกเบยไวดวยกน สวนใหญคดอตราดอกเบยรอยละ 20 ตอการใหกยม 1 ครง โดย
จะมระบบการจดเกบหนทแตกตางกนไป บางรายจะเกบหนจานวน 24 วน โดยในการกวนแรกม
การหกเงนลวงหนา 1 วน และคดคาสมด รวมเปนรอยละ 10 ของยอดเงนก ลกหนจงไดรบเงน
สทธเพยง รอยละ 90 แตตองชาระคนรายวนรวมเปน รอยละ 120 ตวอยางเชน ลกหนกเงน 10,000
บาท หกคาสมด 500 บาท หกงวดแรก 500 บาท รบเงนสทธ 9,000 บาท ผอนชาระวนละ 500
บาท จานวน 24 วน คดเปนเงน 12,000 บาท เปนตน และถาลกหนผดนดกจะมการคดคาปรบโดย
การเพมดอกเบยในวนทขาดสง หรอเพมคาทวงถามอกเปนตน อยางไรกดเมอเปรยบเทยบระหวาง
เงนกระหวางเงนสด เครองใชไฟฟากบทอง จะมความยงยากตางกน โดยการปลอยกทองจะม
ความยงยากมากกวา ผใหกตองไปตรวจสอบถายภาพทอยอาศยของลกหนกอนจงจะปลอยก
(2) เงนกในลกษณะของ “ดอกลอย” คอเงนกทมการเกบดอกเบยทกวนจนกวาจะนาเงน
ตนมาคนเปนกอน ซงอตราดอกเบยเงนกจะอยทรอยละ 5 – 20 บาท ตวอยางเชนเจาหนจะคด
ดอกเบยรอยละ 6.25 รายวน จานวน 24 วน เทากบรอยละ 150 โดยถาลกหนกเงน 10,000 บาท
เกบดอกเบยวนละ 500 บาท จานวน 24 วน รวมเปน 12,000 บาท รวมกนเงนตน 10,000 บาท ถา
ลกหนสามารถชาระหนไดตามกาหนดกจะตองใชหนรวมทงหมด 22,000 บาท แตถาไมสามารถ
ชาระหนไดตามกาหนดกตองชาระเฉพาะดอกเบยตอไป กลมเจาหนประเภทน มกจะใหลกนองมา
ปลอยเงนก โดยมทงเจาหนทเปนคนในพนทและคนในจงหวดใกลเคยง
2) หนระยะยาวหรอหนรายเดอน/รายป เปนการปลอยกระยะยาวมากกวา 1 เดอนขน
ไป และเกบดอกเบยรายเดอน จนกวาจะมเงนกอนมาใชคน ถาเจาหนเปนญาตหรอเพอน จะคด
อตราดอกเบยตาหรอไมคดดอกเบยเลย หรอคดดอกเบยในอตรารอยละ 10 ตอป สวนมากการกเงน
ไมคอยมการกาหนดระยะเวลาชาระหนทชดเจน หากยอดเงนสงมากจะมการใชหลกทรพยค า
ประกน เชน โฉนดทดน แตถาเจาหนทเปนนายทนคดดอกเบยเงนกต งแตรอยละ 5 บาท ถง 20
บาทตอครง ในกรณทกยมวงเงนไมมากนกอาจใชบคคลคาประกน แตในกรณทวงเงนสงตองใช
หลกทรพยค าประกน โดยมการทาสญญาเงนกชดเจน เงนกประเภทนมกมปญหาในเรอง “ดอก
ลอย” กลาวคอถาลกหนไมสามารถชาระหนทงจานวนไดในคราวเดยวกนจะสามารถชาระไดเฉพาะ
ดอกเบยเทานน และในกรณทมการผดนดชาระหนกจะถกคดดอกเบยทบตนทบดอกทาใหยอดหน
สงขน นอกจากน หลายกรณยงประสบปญหาการทาสญญาขายฝาก หรอจานองทรพยสน เมอ
ลกหนไมสามารถชาระหนได ทาใหทรพยสนเปลยนมอหรอถกยดทรพยในทสด
DPU
32
สามารถแบงประเภทของเจาหนนอกระบบทสาคญไดดงน
1) เจาหนทอยในเครอขายความสมพนธของลกหน ไดแก เจาหนทเปนญาตหรอคน
รจก กลมทใหอตราดอกเบยตาหรอไมคดดอกเบยเลย หรอคดดอกเบยในอตรารอยละ 10 สวนมาก
การกเงนไมคอยมการกาหนดระยะเวลาชาระหนทชดเจน หากยอดเงนสงมากจะมการใชหลกทรพย
ค าประกน เชน โฉนดทดน
2) เจาหนทเปนนายทนเงนก มทงนายทนในพนทและนายทนทมาจากพนทอน เจาหน
ทเปนนายทนในพนทคดดอกเบยเงนกต งแตรอยละ 5 บาท ถง 20 บาท ตอครง ในกรณทกยมวงเงน
ไมมากนกอาจใชบคคลคาประกน แตในกรณทวงเงนสงตองใชหลกทรพยค าประกน โดยมการทา
สญญาเงนกชดเจน เงนกประเภทนมกมปญหาในเรอง “ดอกลอย” กลาวคอ ถาลกหนไมสามารถ
ชาระหนทงจานวนไดในคราวเดยวกน จะสามารถชาระไดเฉพาะดอกเบยเทานน และในกรณทม
การผดนดชาระหนกจะถกคดดอกเบยทบตนทบดอก ทาใหยอดหนสงขน นอกจากนหลายกรณยง
ประสบปญหาในกรณทมการทาสญญาขายฝาก หรอจานองทรพยสน เมอลกหนไมสามารถชาระ
หนได ทาใหทรพยสนเปลยนมอหรอถกยดทรพยในทสด
แตกรณทเปนนายทนนอกพนท โดยทวไปจะทาการปลอยเงนกผานตวกลางเมอสอบถาม
ลกหน ลกหนจงไมสามารถระบไดวาใครเปนเจาหนเพราะตดตอผานโทรศพทตามหมายเลขท
ประชาสมพนธไว เชน แปะไวทเสาไฟฟาหรอแจกนามบตรไวทรานคา และจะมแกงหมวกกนนอก
เปนตวกลางทาหนาทตดตอ จายเงนและรบชาระหนถงท จดเดนของเจาหนประเภทน คอการใหเงนก
ในเวลาทรวดเรว บางครงโทรศพทไปขอกตอนเชากไดเงนกตอนบายและไมตองการหลกฐานทาง
การเงน การทาสญญาเงนกแตละครงใชเพยงสาเนาบตรประจาตวประชาชน สาเนาทะเบยนบานและ
บคคลคาประกนเทานน โดยเจาหนประเภทนจะใหกรายวนใน 2 รปแบบ คอเงนสดและทอง อยางไร
กดปญหาหลกของเจาหนประเภทน คอ ในกรณทลกหนผดนดมกจะมการขมข คกคาม หรอทาให
อบอาย หลายกรณมการทารายรางกาย พยายามทาลายทรพยสน โดยทวไปเมอถกขมขคกคาม
ลกหนจะยอมจานนหรอเปนฝายหนหนเพราะรสกวาตนเองเปนฝายผด อยางไรกดพบวาในบาง
กรณเมอลกหนทถกทารายรางกายเลอกทจะไปแจงความทสถานตารวจ แตแกงหมวกกนนอกมกจะ
ไดรบการปลอยตว และเจาหนาทจะเปนฝายไกลเกลยใหลกหนยอมความในกรณทารายรางกาย ยง
ไปกวานนในบางกรณเมอลกหนแจงความกยงถกคกคามเปนตน
ภายใตสถานการณเชนนลกหนสวนใหญจงเ ชอวาแกงหมวกกนนอกนาจะม
ความสมพนธกบตารวจ และไมเชอมนวาตารวจจะเปนฝายชวยแกปญหาหรออานวยความยตธรรม
ซงนายทนเงนกนอกพนทและแกงหมวกกนนอคมทงกลมใหกทอยนอกระบบ และมในรปแบบ
บรษทจดทะเบยนในรปแบบไฟแนนซซงถกตองตามกฎหมาย หรอในบางกรณจะมการจดทะเบยน
DPU
33
แอบแฝงเปนรานคา แตถงทสดแลวกมรปแบบเหมอนกน คอมลกนองไปเกบเงนตามพนทดวยอตรา
ดอกเบยทไมเปนไปตามกฎหมาย โดยทวไปเจาหนจะไมจางคนในพนทเปนแกงหมวกกนนอก
เพราะเกรงวาจะไมสามารถทวงหนไดอยางมประสทธภาพและเมอพจารณาจากรายไดของแกง
หมวกกนนอก พบวาปกตแกงหมวกกนนอกจะมรายไดประจาเงนเดอนไมมากนก แตจะมรายไดท
เพมมาจากคาคอมมชชนทไดจากการทวงถามหน อกประมาณรอยละ 2 ประกอบกบเบยเลยงอก
วนละเลกนอย แตรายไดในสวนนกเทาๆ หรออาจจะมากกวาเงนเดอนประจาเสยดวยซ า ดงนน
แกงหมวกกนนอกจงใหความสาคญกบการทวงถามหนอยางเครงครดเพราะการทวงถามหนได
สงผลโดยตรงกบรายไดของพวกเขานนเอง
3) แขกใหกยมเงน เจาหนประเภทนผนตวเองจากการเปนแขกขายสนคาผอนสนคา
ตามหมบาน ทเกบหอมรอมรบจนรารวยและเปนผใหกแทนการขายสนคา โดยทวไปแขกใหกยม
เงนจะปลอยเงนกใหเฉพาะคนทไววางใจเทานน โดยดจากลกหนเดมทตนเองเคยขายสนคาให
โดยทวไปอตราดอกเบยของแขกใหกยมเงนจะไมตางจากแกงหมวกกนนอก คอรอยละ 20 ตอ 24
วน แตแขกใหกยมเงนมความเปนมตรกบลกหนมากกวาโดยเฉพาะในกรณลกหนผดนด อยางไรก
ดในบางพนทพบวาแขกใหกยมเงนไมไดมความคนเคยกบพนทมากนกและพดภาษาไทยไมได
4) กลมนายทนปลอยกในตลาด กลมนจะมการรวมตวเปนกลมแมคาทปลอยกเงน
ภายในตลาด ซงจะมทงระบบการใหเงนกและการใหออมไปพรอมกนคลายกบกองทนหมบาน
5) เจาหนทเปนเจาของกจการสนคา โดยเฉพาะสนคาทางการเกษตร ปย ยาฆาแมลง
เมลดพนธ ใหกโดยการใหลกหนซอสนคาเงนเชอ แลวมาชาระหนหลงจากเกบเกยวผลผลต โดยคด
อตราดอกเบยรอยละ 3 – 5 ตอฤดกาล เจาหนในลกษณะนดาเนนการในลกษณะคลาย “การตก
เขยว” ผลผลตทางการเกษตรหรอ “เกษตรพนธสญญา” ซงถาฤดกาลใดประสบปญหาลกหนจะตก
อยในสภาวะเสยเปรยบอยางมาก
จากผลสารวจพบวาแหลงเงนกนอกระบบทมบทบาทมากกวาครงอยในเครอขาย
ความสมพนธของลกหนเองรอยละ 56.9 ไดแก ญาตรอยละ 22.9 คนรจกรอยละ 17.5 เพอนรอยละ
8.9 เพอนรวมงาน 4.6 เจานายรอยละ 3.0 ในขณะทนายทนนอกพนทรอยละ 13.6 นายทนในพนท
11.9 และแกงหมวกกนนอครอยละ 12.7 รานคารอยละ 4.8 และไมระบรอยละ 125
จะเหนไดวาการกยมเงนนอกระบบของประเทศไทยบรรดาเจาหนนอกระบบทม
ความสาคญกคอเจาหนนอกระบบทมความสมพนธกบผก แตขณะเดยวกนนายทนนอกระบบใน
พนทและนอกพนทตางกเปนทนยมของผกเชนกนแมจะมดอกเบยทสงหรอจะคดดอกเบยทบตนทบ
25 สรางครตน จาเนยรพล, “หนนอกระบบกบความเปนธรรมทางสงคม,” สบคนเมอวนท 2 สงหาคม
2559, จาก http://www.cusri.chula.ac.th/backup/download/cluster6.pdf
DPU
34
ดอกทาใหยอดหนสงขนเมอลกหนผดนดชาระหน แตหากผกไมสามารถไปกยมเงนในระบบได
และไมสามารถกยมเงนกบผใหกทมความสมพนธกบผก เชน ญาต คนรจก หรอเพอน ผกกตองใช
บรการหนนอกระบบจากนายทนแมเมอถงกาหนดชาระหนแตไมสามารถชาระหนได และอาจม
การตดตามทวงถามหนโดยการขมข คกคาม หรอทาใหอบอาย หรอถงขนทารายรางกาย ทาลาย
ทรพยสน กไมสามารถทาอะไรไดมากนก เพราะเมอไปแจงตารวจๆ กจะเปนฝายไกลเกลยใหลกหน
ยอมความในกรณทารายรางกายและบางครงเมอลกหนไปแจงความอาจทาใหการตดตามทวงถามหนม
ความรนแรงยงขน จะเหนไดวาการตดตามทวงถามหนของเจาหนนอกระบบเปนการกระทาทไม
เหมาะสมและคกคามความเปนอยของลกหน ไมวาจะทงเจาหนทมความสมพนธหรอรจกกนกบ
ลกหนไปจนถงเจาหนทใหกยมเงนนอกระบบเปนอาชพ อยางไรกตามหากลกหนไมสามารถชาระหน
ใหแกเจาหนได ลกหนกอาจถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดเชนกน
2.2.5 แนวความคดและความจาเปนในการควบคมและคมครองการตดตามทวงถามหนกยมเงน
ของตางประเทศและของประเทศไทย
ปญหาการตดตามทวงถามหนเปนปญหาทเกดขนและตองการแนวทางในการแกไขทง
ในพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนทมลกษณะทไมชอบดวยกฎหมาย การตดตามทวงถามหนทม
ลกษณะไมเปนธรรมหรอการตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมเหมาะสม ททาใหผบรโภคไดรบ
ความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนไมวาทงทางรางกายและจตใจ รวมทงความเสยหายนนยง
อาจสงผลกระทบตอผทเกยวของกบลกหนและสงคมในวงกวาง เมอธรกจการตดตามทวงถามหน
เพมจานวนและเปนทนยมมากขนเพราะสามารถทากาไรใหแกผประกอบธรกจเปนจานวนมาก จน
ทาใหผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนบางรายใชวธการตดตามทวงถามหนทไมคานงถงหลก
สทธมนษยชนจนมผลกอใหเกดความเสยหายแกผบรโภคทตกเปนลกหนเปนจานวนมาก ทตองทน
ทกขและรบสภาพการถกกดขจากเจาหนหรอผตดตามทวงถามหน แนวความคดและความจาเปน
ในการควบคมและคมครองการตดตามทวงถามหนกยมเงนนนกเนองจากตองการแกไขปญหาท
เกดขนอนถอเปนปญหาใหญของทกๆ ประเทศ รฐจงเปนผทเขามาใหการคมครองในการ
ควบคมดแลการตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามกฎหมายเพอใหการคมครองแกผบรโภคและ
เยยวยาความเสยหายทเกดขน
กฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกานน กอนทจะมรฐบญญตวา
ดวยวธปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรม พ.ศ. 2520 (The Fair Debt Collection Practices
Act 1977) การตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกามวธการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและ
รนแรง เชน การดหมนเชอชาต การเหยยดสผว การขมขคกคาม ใชถอยคาหยาบคาบ การโทรศพท
รบกวน การสงคนทวงถามหนทบานหรอททางานของลกหนฯลฯ ซงการกระทาเหลานลวนเปน
DPU
35
การละเมดสทธเสรภาพของลกหนและบคคลอนใหไดรบความเดอดรอนและราคาญเปนอยางมาก
และกยงไมมหนวยงานใดของภาครฐเขามาชวยเหลออยางจรงจง เพยงแตลกหนทประสบกบ
พฤตกรรมทวงถามหนทไมเปนธรรมนสามารถรองเรยนตอคณะกรรมการการคากลาง (Federal Trade
Commission) เพอใหผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนทกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายตอง
เสยคาปรบตามอตราทกฎหมายกาหนด2 3
26 แตกไมสามารถแกไขปญหาไดอยางแทจรงและลกหน
สวนใหญยงถกคกคามจากผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม
เนองจากการประกอบธรกจตดตามทวงหนนนเปนธรกจทสามารถสรางคาตอบแทนได
เปนจานวนเงนทสงมาก นบตงแตตนป ค.ศ. 1970 อตสาหกรรมการตดตามทวงหนโดยบคคลท
สามไดรบรายไดทมากกวา 6 เทาในชวงเวลาทรายไดอตราเงนเฟอปรบตวสงขน และมเพมขนกวา 4
เทาในอาชพอตสาหกรรมการตดตามทวงหนบรษทรบตดตามทวงหนโดยบคคลทสาม รวมทง
บรษทรบซอหน บรษททปรกษากฎหมายรบตดตามทวงหน บคคลผรบซอหน ซงบรษทตางๆ
ดงกลาวมการจางงานมากกวา 152,000 คน ผเชยวชาญบางทานไดคาดการณวาอตสาหกรรมการ
ตดตามทวงหนจะมการเตบโตในอนาคตอยางมากมาย ยกตวอยางเชน นกวเคราะหทางดาน
อตสาหกรรมประเมนวารายไดจากตลาดการซอขายหนของสหรฐอเมรกาจะเพมขนจากมลคา
จานวน 10,000,000,000 เหรยญสหรฐอเมรกา (หมนลานเหรยญสหรฐอเมรกา) ในป ค.ศ. 2006 เปน
มลคาจานวน 11,000,000,000 เหรยญสหรฐอเมรกา (หนงหมนหนงพนลานเหรยญสหรฐอเมรกา) ใน
ป ค.ศ. 2011 จานวนคาตอบแทนทสงดงกลาวตามจานวนเงนทไดรบชาระหนจากลกหนยอม
กอใหเกดแรงจงใจทสาคญในการดาเนนการตดตามทวงหนใหไดมาซงการชาระจากลกหนมาก
ทสดเทาทจะเปนไปได โดยมไดคานงถงวธการใดๆ ในการไดมาซงการชาระหนวาจะเปนการ
กระทาทละเมดสทธ เสรภาพ หรอคกคามสทธมนษยชนหรอไม24
27
การตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรมนนจงเปนผลใหลกหนจานวนไมนอยตดสนใจ
โดยการยนเรองตอศาลเพอขอเปนบคคลลมละลายตามกฎหมายเพอหลกเลยงการตดตามทวงถาม
หนทไมเปนธรรม แตทางออกดงกลาวไมสามารถแกไขปญหาการตดตามทวงถามหนทไมเปน
ธรรมไดอยางตรงจด ลกหนทไดรบความเดอดรอนจากการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรมใน
ลกษณะทรนแรงมากขน ทาใหมการฟองรองบรษทรบทวงถามหนซงสวนใหญเปนสานกงาน
ทนายความมากขนเชนกน จงเปนทมาของการออกกฎหมายเพอคมครองลกหนจากการตดตามทวง
ถามหนทไมเปนธรรม เพอกาหนดขอปฏบตและขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอให
26 กมล กมลตระกล, สทธและทางรอดของลกหน, (กรงเทพมหานคร: ปรชญา, 2551), น. 59 – 60.
27 ธรารตน บตรโพธ, “มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการกากบดแลผตดตามทวงหน,” (วทยานพนธ
มหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555), น. 51 – 52.
DPU
36
ความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม ซงหากมการละเมดกฎหมาย
ดงกลาวจะตองมความผด ตองรบโทษและชดใชคาเสยหายแกลกหน25
28
แนวคดพนฐานเกยวกบการใหความคมครองสทธของลกหนตามรฐบญญตวาดวยวธ
ปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรม อยบนหลกพนฐานทวา “บคคลทกคนมสทธไดรบการ
ปฏบตอยางเหมาะสมและเปนธรรม ไมวาบคคลนนจะเปนหนหรอไมกตาม” (that every
individual, whether or not he owes the debt, has a right to be treated in a reasonable and civil
manner.)2 6
29 โดยวตถประสงคของสภาคองเกรสฯ ทเหนชอบและประกาศใชรฐบญญตวาดวยวธ
ปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรมสรปไดดงน27
30
1) วธตดตามทวงถามหนไมเหมาะสม ปรากฏหลกฐานเปนจานวนมากวา ผตดตาม
ทวงถามหนสวนใหญไดใชวธการในการตดตามทวงถามหนในลกษณะทไมเหมาะสม หลอกลวง
และกระทาการทไมเปนธรรมตอลกหน การกระทาทไมเหมาะสมตอลกหนนาไปสการเพมขนของ
บคคลลมละลาย ปญหาครอบครว การตกงานและการละเมดสทธสวนบคคล
2) ความเพยงพอของกฎหมาย กฎหมายทมอยและกระบวนการเยยวยาชดใช
คาเสยหายแกผบรโภคทไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน ไมเพยงพอทจะใหความ
คมครองแกผบรโภค
3) ขจดกระบวนการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม วธการอนใดทบดเบอนความ
จรงหรอเปนการปฏบตไมเหมาะสมอนๆ ในกระบวนการตดตามทวงถามหน เพอคงไวซง
ประสทธภาพของการตดตามทวงถามหน
4) การคาระหวางรฐ วธการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม มนยยะทสาคญใน
การคาระหวางรฐ ดวยวธการตางๆ และถกใชเปนเครองมอในการคาระหวางรฐ แมวารฐจะ
ปราศจากการตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมเหมาะสม แตกระนนผตดตามทวงถามหนกสงผล
กระทบโดยตรงตอการคาระหวางรฐ
5) วตถประสงคโดยสงเขปของกฎหมายฉบบน เปนการขจดกระบวนการในการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม อนเปนหลกประกนวาผตดตามทวงถามหนตองไมกระทาการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ไมกระทาการใดใหลกหนเกดความเสยเปรยบ ท งยงตอง
28 กมล กมลตระกล, อางแลว เชงอรรถท 26, น. 61.
29 Daniel A. Edelman, “The Fair Debt Collection Practices Act – Recent Developments,” Retrieved
7 January 2017, from https://pdfs.semanticscholar.org/3ce0/fd754f740da7af0a6c907a3347c46a9d03aa.pdf
30 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, Section 802.
DPU
37
สนบสนนการดาเนนงานของรฐทสอดคลองกบการคมครองผบรโภคในการตอตานการตดตามทวง
ถามหนทละเมดตอสทธมนษยชน
ดวยเหตผลดงกลาวสภาคองเกรสฯ จงตองออกกฎหมายรฐบญญตวาดวยวธปฏบตใน
การตดตามทวงหนอยางเปนธรรม พ.ศ. 2520 (The Fair Debt Collection Practices Act 1977 :
FDCPA) เพอใหการคมครองผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม
ปองกนไมใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนใชวธการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรมอนเปน
การละเมดสทธตางๆ ของลกหน รวมทงการกระทาทเปนการละเมดสทธมนษยชนตอลกหนดวย
โดยกาหนดขอปฏบตและขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหน
จากการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม สงเสรมใหเจาหนและผตดตามทวงถามหนหนมาใช
วธการตดตามทวงถามหนทชอบดวยกฎหมายมผลทาใหการฟองรองคดตอศาลมปรมาณลดลง
และหากเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนไดฝาฝนกฎหมายฉบบนยอมถอวามความผดและตอง
ชดใชคาเสยหายใหแกลกหน
กฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนของเครอรฐออสเตรเลยน น ในวนท 1
มกราคม ค.ศ. 2011 รฐสภาของเครอรฐออสเตรเลยไดผานพระราชบญญตการแขงขนทางการคา
และคมครองผบรโภค พ.ศ. 2553 (The Competition and Consumer Act 2010 :CCA) เขามาแทนท
กฎหมายวาดวยวธปฏบตทางการคา พ.ศ. 2517 (The Trade Practices Act 1974 : TPA) อนเปนการ
ขบเคลอนกฎหมายการแขงขนทางการคา โดยพยายามสงเสรมการแขงขนทางการคาทยตธรรม
เชนเดยวกบกบการใหความคมครองผบรโภค ภายใตการบรหารจดการของคณะกรรมการการ
แขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian Competition and Consumer Commission :
ACCC) 2 8
31 และในวนท 1 มกราคม ค.ศ. 2011 และในวนเดยวกนน นกเปนวนทมผลบงคบใช
กฎหมายคมครองผบรโภคเครอรฐออสเตรเลย พ.ศ. 2553 (The Australian Consumer Law 2010:
ACL) ทมการปรบปรงแกไขกฎหมายโดยกฎหมายฝายนตบญญต เขามาแทนท Trade Practices
Amendment (Australian Consumer Law Act (No. 2) 201032 เพอเขามาใหความคมครองผบรโภค
แทนทกฎหมาย 20 ฉบบ ทแตกตางกนของผบรโภคและในเครอรฐแตละรฐและดนแดน
31 Wikipedia the free encyclopedia, “Competition and Consumer Act 2010,” Retrieved 7 January
2017, from https://en.wikipedia.org/wiki/Competition_and_Consumer_Act_2010
32 Australian Government Federal Register of Legislation, “Trade Practices Amendment (Australian
Consumer Law) Act (No. 2) 2010,” Retrieved 7 January 2017 from https://www.legislation.gov.au/Details/C
2012C00868
DPU
38
กฎหมายคมครองผบรโภคเครอรฐออสเตรเลย พ.ศ. 2553 (The Australian Consumer
Law 2010 : ACL) บญญตไวในหมวดทสองของพระราชบญญตการแขงขนทางการคาและคมครอง
ผบรโภค พ.ศ. 2553 (The Competition and Consumer Act 2010 :CCA) โดยกฎหมายคมครอง
ผบรโภคเครอรฐออสเตรเลยถอเปนกฎหมายระดบเครอรฐออสเตรเลย (Commonwealth law) ท
เกยวกบการคมครองผบรโภคและการปฏบตทางการคาทเปนธรรม จะใชบงคบเปนอยางเดยวกน
ทวท งประเทศ ไมวาในระดบสหพนธรฐ มลรฐ หรออาณาเขตปกครองตนเองในฐานะทเปน
กฎหมายของมลรฐและอาณาเขตปกครองตนเองถอไดวากฎหมายคมครองผบรโภคเครอรฐ
ออสเตรเลยเปนกฎหมายคมครองผบรโภคฉบบแรกของประเทศ และเปนครงแรกทผบรโภคจะ
ไดรบความคมครองเปนอยางเดยวกนไมวาจะอยทใดในออสเตรเลย ในทานองเดยวกน ผประกอบ
ธรกจกจะมภาระหนาทและความรบผดชอบเหมอนกนไมวาจะดาเนนกจกรรมทางธรกจในสวนใด
ของประเทศ บคคลใดทตองการดาเนนธรกจเกยวกบสนคาบรโภคจะตองปฏบตตามกฎเกณฑท
กฎหมายคมครองผบรโภคเครอรฐออสเตรเลยบญญตไว30
33
พระราชบญญตการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค พ.ศ. 2553 (The Competition
and Consumer Act 2010 : CCA) มการเพมกฎเกณฑใหมเกยวกบการคมครองผบรโภคขนมาหลาย
ประการ เชน การใหอานาจคณะกรรมการการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian
Competition and Consumer Commission : ACCC) ในการออกประกาศแจงเตอนเกยวกบความ
ปลอดภย (Safety Warning Notices) การเพมโทษปรบ การแกไขเพมเตมเกยวกบการประกนสทธ
และหนาทท งของผบรโภคและผประกอบธรกจใหชดเจนยงขน การกาหนดให ACCC เปน
หนวยงานเดยวเทานนทมอานาจในการออกคาสงหามจาหนายสนคาชวคราว ขอกาหนดวาผ
ประกอบธรกจจะวางจาหนายสนคาในทองตลาดไดกตอเมอไดปฏบตตามมาตรฐานสนคาทบงคบ
กาหนดไวเทานน
กฎหมายคมครองผบรโภคเครอรฐออสเตรเลย พ.ศ. 2553 (The Australian Consumer Law
2010 : ACL) ใหความคมครองแกผบรโภคโดยหลกแลว คอ การคมครองผบรโภคจากพฤตกรรม
ของผประกอบธรกจทมลกษณะหลอกลวง การทาใหเขาใจผด หรอมพฤตกรรมไมเหมาะสม ไม
เปนธรรม เงอนไขและการรบประกน ขอมลและความปลอดภยของสนคา ความรบผดตอความ
เสยหายทเกดจากสนคาไมปลอดภย การแสดงถนกาเนดสนคา
หลกสาคญทเกยวกบขอหามในการตดตามทวงถามหนทกฎหมายคมครองผบรโภค
เครอรฐออสเตรเลยกาหนดไว ในการบงคบใชรวมของคณะกรรมการการแขงขนทางการคาและ
33 Wikipedia the free encyclopedia, “Australian Consumer Law,” Retrieved 7 January 2017, from
https://en.wikipedia.org/wiki/Australian_Consumer_Law
DPU
39
คมครองผบรโภค (Australian Competition and Consumer Commission : ACCC) และคณะกรรมการ
หลกทรพยและการลงทน (Australian Securities and Investment Commission : ASIC) หากเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนละเมดขอหามนตองไดรบโทษตามทกฎหมายกาหนด โดยมหลกสาคญท
เกยวกบขอหามในการตดตามทวงถามหนรวมกนดงน
1) การใชความรนแรงหรอใชกาลงบงคบในการตดตามทวงถามหน
2) การรบกวนเกนควรและการบงคบทไมเหมาะสมในการตดตามทวงถามหน
3) การปลอมหรอหลอกลวงในการตดตามทวงถามหน
4) การกระทาอนไมสมเหตสมผลในการตดตามทวงถามหน
ซงปญหาการตดตามทวงถามหนเปนปญหาทกอใหเกดภาวะทางอารมณทหลกเลยง
ไมได ผบรโภคสวนบคคลทไดรบการตดตอจากผตดตามทวงถามหนมกจะประสบกบปญหา
ความเครยด และการเสอมเสยชอเสยง ซงตรงขามกบผประกอบธรกจทตระหนกถงผลกระทบของ
หนสญทตองแกไขอยางตอเนอง ขณะทอตสาหกรรมการตดตามทวงถามหนเพมขนเปนจานวน
มากจากมาตรฐานในปทผานมา แตปญหาการตดตามทวงถามหนทละเมดกฎหมายกยงคงอย
คณะกรรมการการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian Competition and Consumer
Commission : ACCC) จงไดมความตงใจทจะดาเนนการทเหมาะสม รวมทงการบงคบใชกฎหมาย
แกผตดตามทวงถามหนทละเมดกฎหมาย31
34
คณะกรรมการการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian Competition
and Consumer Commission : ACCC) และคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน (Australian
Securities and Investment Commission : ASIC) เปนหนวยงานทเปนอสระจากเครอรฐตาม
พระราชบญญตการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (The Competition and Consumer Act
2010 :CCA) ทกาหนดถงกฎหมายในการใหความคมครองผบรโภคและควบคมการตดตามทวงถาม
หน ACCC และ ASIC ไดรวมกนปรบปรงวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและ
ผตดตามทวงถามหน (Debt Collection Guideline : for Collectors and Creditors) เพอสนบสนนภาค
ธรกจใหสอดคลองกบกฎหมาย ในขณะทผลตอบรบแนวทางวธการปฏบตในการตดตามทวงถาม
หนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน จากภาคอตสาหกรรมและตวแทนของผบรโภคเปนไปใน
เชงบวกเปนจานวนมาก แตทง ACCC และ ASIC กยงคงไดรบการรองเรยนเกยวกบวธการปฏบต
ในการตดตามทวงถามหนทผดกฎหมายของเจาหนและผตดตามทวงถามหนในหนทคงคางชาระ
34 Anteris Consulting Pty Ltd for Australian Competition and Consumer Commission May 2015,
“Research into the Australian debt collection industry,” Retrieved 8 January 2017, from https://www.accc.
gov.au/system/files/Research%20into%20the%20Australian%20debt%20collection%20industry_0.pdf
DPU
40
ซงเปนสงสาคญทจะยอมรบวาการรองเรยนดงกลาวอยในเกณฑทตากวา เมอเทยบกบสถตปรมาณ
ของการดาเนนการตดตามทวงถามหนในเครอรฐออสเตรเลย อยางไรกตามกยงมความคานงถงการ
เพมเตมกฎระเบยบอนเปนการใหคมครองตามกฎหมายตามปจจยดงตอไปน
1) ลกษณะของการตดตามทวงถามหนทไดรบการรองเรยน
2) ผลกระทบตอผบรโภคในวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม
โดยเฉพาะอยางยงผบรโภคทดอยโอกาส
3) ผบรโภคบางสวนไมสมครใจรองเรยน
4) ผบรโภคขาดความตระหนกถงสทธหรอความสามารถในการรองเรยนของตน
โดย ASIC เปนผรบผดชอบเกยวกบกระบวนการตดตามทวงถามหนไมเหมาะสมของ
ผตดตามทวงถามหนทเกยวกบบรการทางการเงนและ ACCC เปนผรบผดชอบเกยวกบกระบวนการ
ตดตามทวงถามหนไมเหมาะสมของผตดตามทวงถามหนทเกยวกบสนคาและบรการ ทไมใช
ทางการเงน ทงสองหนวยงานมบทบาทและความรบผดชอบรวมกนควบคมการตดตามทวงถามหน
ทผดกฎหมายและเยยวยาชดใชคาเสยหายทเกดขนแกผบรโภค32
35
ประเทศญปนการใหกยมเงนและการตดตามทวงถามหนนนมกฎหมาย 2 ฉบบทเขามา
ใหความคมครองแกลกหน คอ พระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending
Business Act 1983) และพระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตาม
ทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection
Businesses 1998) โดยพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending Business
Act 1983) นมวตถประสงคเพอคมครองผลประโยชนของผบรโภคทไดรบความเสยหาย เนองจาก
การเขาทาสญญาของผบรโภคเพราะเปนการยากทผบรโภคจะเขาทาสญญากบผประกอบการอยาง
เปนธรรมเนองจากมความแตกตางในเรองของอานาจตอรองทมนอยกวาผประกอบการเพอท
ผบรโภคจะไดรบคาชดเชยความเสยหายทางทรพยสนจงตองมองคกรผบรโภคทมคณสมบต
เหมาะสมทจะดาเนนการทางศาล เพอใหผประกอบการชดเชยความเสยหายใหแกผบรโภค อนเปน
การเออตอการรกษาเสถยรภาพและปรบปรงสวสดการโดยทวไปและชวตความเปนอยของพลเมอง
และพฒนาเศรษฐกจภายในประเทศ33
36
35 Australian Competition and Consumer Commission & Australian Securities and Investment Com
mission, “Debt collection practices in Australia Summary of stakeholder consultation May 2009,” Retrieved 8
January 2017, from https://www.accc.gov.au/system/files/Debt%20collection%20practices%20in%20Australia.pdf
36 Money Lending Business Act 1983, Article 1.
DPU
41
ประเทศญปนมประวตศาสตรเกยวกบการใหกยมเงนทมอตราดอกเบยสงมากมาเปน
ระยะเวลานาน ตงแตในราชวงศคะมะคระ (ค.ศ. 1185 – ค.ศ. 1336) อยางไรกตามในยคปจจบนได
มความพยายามทจะรกษาประสทธภาพในการควบคมตลาดสนเชอ ทถกควบคมโดยกฎหมาย 2
ฉบบทมการกาหนดอตราดอกเบยในการใหสนเชอทแตกตางกนและขาดความชดเจนเกยวกบการ
บงคบใชการใหสนเชอทละเมดขอจากดอยางใดอยางหนง โดยในป ค.ศ. 1954 ไดมกฎหมาย 2
ฉบบทใชบงคบพรอมกนไดแก พระราชบญญตการลงทน (Capital Subscription Law)34
37 ทวางหลก
วาการใหกยมเงนใดๆ (ทงธนาคารและผใหสนเชอ) ใหคดอตราดอกเบยไดไมเกนกวารอยละ 109.5
ตอป หากฝาฝนมความผดทางอาญาและมโทษท งจาและปรบ และพระราชบญญตหามเรยก
ดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate Restrictions Act) 3 5
38 ไดกาหนดอตราดอกเบยไว การกยมเงนไม
เกนกวา 100,000 เยน คดอตราดอกเบยไดไมเกนกวารอยละ 20 ตอป การกยมเงนเกนกวา 100,000
เยน แตไมเกนกวา 1,000,000 เยน (หนงลานเยน) คดอตราดอกเบยไดไมเกนกวารอยละ 18 ตอป
การกยมเงนเกนกวา 1,000,000 เยน (หนงลานเยน) ใหคดอตราดอกเบยไดไมเกนกวารอยละ 15 ตอ
ป แตกฎหมายไมไดกาหนดบทลงโทษในการเรยกดอกเบยเกนอตราทกาหนดไว มผลทาใหเกด
ชองวางในการเรยกอตราดอกเบย (Gray Zone) ระหวางอตราดอกเบยทกาหนดไวโดย Interest Rate
Restrictions Law และ ขอจากดในการรบผดทางอาญาของพระราชบญญตการลงทน (Capital
Subscription Law)
ทาใหเกดผลกระทบทนอกจากคาใชจายทสงจากสนเชอกยมเงนแลว ประชาชนยงม
ความกงวลเกยวกบวธการตดตามทวงถามหนทรนแรง ตวอยางของหนงสอพมพทเผยแพรการ
ตดตามทวงถามหนของ Sarakin การจดหาเงนทนททาใหสถาบนครอบครววบต การกดดนใหผก
ตองระเหจออกจากบานของตน กดดนใหผก ฆาตวตาย ขฆาลกๆ และคนทเกยวของกบลกหน
แมบานถกจบกมในขอหาขโมยของในหางสรรพสนคาเพอนามาชาระหน ลกหนเผาบานของตนเอา
ประกนเพอนามาชาระหน36
39
37 พระราชบญญตการลงทน (Capital Subscription Law) หรอเรยกวา (Act Regulating the Receipt of
Contributions, the Receipt of Deposits, and Interest Rates) ในภาษาญปนเรยกวา (出資の受入れ、預り金及
び金利等の取締りに関する法律) อานวา “Shusshi no Ukeire, Azukarikin oyobi Kinri nado no
Torishimari ni kansuru Horitsu”
38 พระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate Restrictions Act) ในภาษาญปนเรยกวา
(利息制限法) อานวา “Risoku Seigen Ho”
39 Damon Gibbons, “Taking On The Money Lenders: Lessons From Japan,” Retrieved 10 July 2016,
from http://www.learningandwork.org.uk/sites/niace_en/files/publications/Taking%20on%20the%20money%20len
ders%20lessons%20from%20Japan.pdf?redirectedfrom=cesi
DPU
42
การปรบปรงพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending
Business Act 1983) ในป ค.ศ. 2006 นน เปนการตอบสนองตอรายงานจากบรการของหนวยงาน
ทางการเงนและรณรงคใหประชาชนตนตวกบพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงนทมความเขมงวด
มากขน โดยครอบคลมถงมาตราดงน37
40
1) การตรวจสอบความเหมาะสมของธรกจการใหสนเชอ โดยผทจะขนทะเบยนธรกจ
เพอประกอบธรกจการใหสนเชอตองมเงนทนขนตาไมนอยกวา 50 ลานเยน กาหนดผจดการเงนใน
การดาเนนงานการใหสนเชอตองมคณสมบตเหมาะสมและผานการตรวจสอบวฒการศกษาท
กาหนดโดยหนวยงานทใหบรการทางการเงนเพอนาเสนอใหสานกงานสาขาทกแหงรบทราบ
กฎหมายยงกาหนดสมาคมการคาสาหรบบรษทผใหกสนเชอเปนนตบคคลภายใตการกากบดแลของ
หนวยงานทใหบรการทางการเงนตองสรางกฎระเบยบกากบดแลตนเองรวมทงในสวนทเกยวกบ
การโฆษณา ความถของการโฆษณาและมาตรการปองกนการปลอยสนเชอทมากเกนควร สาหรบ
สมาคมการใหกยมเงนเหลานยงไดรบการปรบปรงวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหน โดยหาม
เกบหนในชวงเวลากลางคนและการจากดการทวงถามหนในระหวางวน นอกจากนยงมขอหามไม
อนญาตใหผใหกเรยกรองใหผกทาประกนชวตเพอรบประโยชนจากการตายของผก
2) ควบคมการใหสนเชอทมากเกนควร ในการกยมเงนทกครงผก ยมเงนจะตอง
ลงทะเบยน โดยสานกงานจะตองตรวจสอบกอนวาผกไดมการกยมเงนในมลคารวมของการให
สนเชอทงหมดไมเกนหนงในสามของรายไดตอป
3) การตรวจสอบราคาของสนเชอทยตธรรม ปรบปรงแกไขพระราชบญญตการลงทน
(Capital Subscription Law) โดยลดอตราดอกเบยจากรอยละ 29.2 ตอป เหลอรอยละ 20 ตอป ใหเทา
พระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate Restrictions Act) เปนการยกเลกอตรา
ดอกเบย Gray Zone มผลบงคบใช ค.ศ. 2010
4) เพมการคมครองผบรโภคจาก Loan Shark ผประกอบธรกจใหสนเชอทไมม
ใบอนญาตหรอละเมดพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate Restrictions Act) ม
โทษสงสดจาคกไมเกน 10 ป ปรบไมเกน 30 ลานเยน หรอทงจาทงปรบ
พระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน
พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses
1998) จดตงขนโดยฝายนตบญญตไดประกาศใชในวนท 16 ตลาคม 1998 และมผลบงคบใชใน
เดอนกมภาพนธ 1999 เนองดวยการลมสลายของเศรษฐกจฟองสบทาใหเกดภาวะหนเสยเพมขน
อยางรวดเรว เปนผลทาใหสถานการณในการตดตามทวงถามหนกลายเปนปญหาทตองไดรบการ
40 Ibid.
DPU
43
แกไขอยางเรงดวน พระราชบญญตนไดบญญตขนเพอควบคมจดการเรยกรองและตดตามทวงถาม
หนของบรษททประกอบธรกจการตดตามทวงถามหน (อนเปนการยกเวนพระราชบญญต
ทนายความ) ในการออกใบอนญาตใหแกบรษททประกอบธรกจการตดตามทวงถามหนและควบคม
การดาเนนการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนทเหมาะสมมใหถกครอบงาโดยกลมอาชญา
กร และการบงคบใชกฎหมายดงกลาวมวตถประสงคเพอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ38
41
ประเทศญปนการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนจะกระทาโดยทนายความใน
การดาเนนการจดการและทวงถามหนจากลกหน แตกฎหมายไดใหอานาจเปนกรณพเศษแก
บรษทเอกชนทประกอบธรกจการตดตามทวงถามหนทเชยวชาญในการจดการเรยกรองและตดตาม
ทวงถามหนทเรยกวา บรษทจดเกบหน (Servicer) ทจดตงขนตามพระราชบญญตมาตรการพเศษ
เกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนใหสามารถดาเนนการจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนตอลกหนไดโดยบรษทจดเกบหนดงกลาวตองไดรบอนญาตรฐมนตรวาการ
กระทรวงยตธรรมกอนถงจะสามารถดาเนนกจการได อนถอเปนกฎหมายทยกเวนการดาเนนการ
จดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนของทนายความ39
42
นอกจากอตราดอกเบยจากการกยมเงนทสงมากจนเปนปญหาในการชาระหน วธการ
ตดตามทวงถามหนยงมลกษณะทรนแรงและเปนสาเหตหลกประการหนงททาใหคนญปนเกดภาวะ
เครยด กฎหมายฉบบนจงไดออกมาเพอควบคมผประกอบธรกจจดการเรยกรองและตดตามทวง
ถามหน ทงควบคมในเรองของการจดทะเบยนและวธการตดตามทวงถามหน อาท บรษทจดเกบ
หน (Servicer)40
43 ตองเปนบรษททไดรบอนญาตจากรฐมนตรกระทรวงยตธรรม การดาเนนงานใดๆ
ของบรษทจดเกบหนตองปราศจากการดาเนนงานของกลมสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม การ
จดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมใชวธทไมชอบดวยกฎหมาย คกคามความสงบใน
การใชชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจของลกหน
สมาคมจดเกบหนแหงญปนไดกลาววา4 1
44 “นบตงแตมการประกาศใชระบบของบรษท
จดเกบหน จนถงปจจบนวนท 30 มถนายน 2008 เปนเวลา 10 ป มบรษทจดเกบหนกวา 100 บรษท
41 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, Article 1.
42 The Loan Servicers Association of Japan, “About Servicers,” Retrieved 10 Junuary 2017, from
http://www.servicer.or.jp/en/servicer/index.html
43 บรษทจดเกบหน (servicer) ในภาษาญปนเรยกวา (債権回収会社 (サービサー) อานวา “Saiken
kaishu kaisha (sabisa)”
44 The Loan Servicers Association of Japan, “Charter of the Loan Servicers Association of Japan,”
Retrieved 10 Junuary 2017, from http://www.servicer.or.jp/en/about/founded.html
DPU
44
ทใหบรการ มการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนทงหมด 238,000,000,000,000 เยน (สอง
รอยสามสบแปดลานลานเยน) สามารถจดเกบหนเสยได 26,200,000,000,000 เยน (ยสบหกลานสอง
แสนลาน) ในชวงเวลาดงกลาวบรษทจดเกบหนไดอานวยความสะดวกในการกาจดสนเชอทไมด
ของสถาบนการเงนอนเนองจากการลมสลายของเศรษฐกจฟองสบทมจานวนมากและมสวนรวมใน
การเอาชนะวกฤตการเงน นอกจากนพวกเขายงมบทบาททสาคญในการสนบสนนการฟนฟองคกร
ของธรกจทวไปและการกระจายความเสยงของการจดซอกองทน เชน โดยการสนบสนนการฟนตว
ขององคกรขนาดเลกและขนาดกลางทหนนเศรษฐกจในสวนภมภาค และการใหบรการสาหรบ
กรณของการชาระบญชทรพยสนและการแปลงสนทรพยเปนหลกทรพย”
กฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยนน การตดตามทวงถามหนเงนกนอก
ระบบถอเปนปจจยสาคญในการผลกดนใหมการออกกฎหมายเพอควบคมการตดตามทวงถามหนท
ผดกฎหมายและการตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมชอบดวยกฎหมายแตยงไมถอเปนความผด
ทางอาญา จะเหนไดวาจากการกยมเงนนอกระบบของประเทศไทยทผานมา ผกยมเงนนอกระบบ
นอกจากจะถกผใหกเอาเปรยบโดยทาสญญาในอตราดอกเบยทสงกวาทกฎหมายกาหนดแลว เมอผ
กตกเปนผผดนดไมชาระหน เจาหนนอกระบบจะใชวธการตดตามทวงถามหนทหลากหลาย ทงใน
กรณทเจาหนเปนผไปทวงถามหนเองหรอมอบอานาจใหผอนไปทวงถามหน โดยการตดตามทวง
ถามหนทผานนนไดมวธการตดตามทวงถามหนทกอใหเกดความกดดนแกลกหนใหชาระหนไมวา
ทางใดทางหนงซงบางครงการตดตามทวงถามหนเปนการกระทาทถอเปนการรบกวนสทธเสรภาพ
ของลกหน แตไมถงขนาดเปนการกระทาทผดกฎหมาย จนกระทงถงขนาดตดตามทวงถามหนใน
ลกษณะทเปนการคกคามตอชวต รางกาย เสรภาพ หรอทรพยสนของลกหนและครอบครวใน
ลกษณะทรนแรงเกนกวาเหต ซงเปนการกระทาเพอกดดนใหลกหนทนไมไหวและตองยนยอม
ชาระหนในทสด
เจาหนนอกระบบบางรายอาจใชวธการตางๆ ในการตดตามทวงถามหนเพอใหลกหน
เกดความอบอาย เสอมเสยชอเสยง เกดความกลว ขมข กรรโชก มการประทษรายตอชวต รางกาย
ทรพยสนซงเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย โดยพฤตกรรมการทวงถามหนทไมชอบดวย
กฎหมายมหลกๆ ดงน42
45
1) ใชผมอทธพล กลมหรอแกงอนธพาลนอกกฎหมาย หรอบคคลทไมมทอยเปนหลก
แหลง ใชชอเลน ชอปลอม หรอผมประวตอาชญากรรม ตดตามทวงถามหน กดดนใหลกหน
หวาดกลวจนไมสามารถทามาหากนไดตามปกต
45 เดชอดม ไกรฤทธ, อางแลว เชงอรรถท 2, น. 2 – 3.
DPU
45
2) การทวงถามหนในทสาธารณะหรอตอหนาผอนในลกษณะประจานหรอทวงถาม
กบบคคลทเกยวของกบลกหน เชน เพอนบาน เพอนรวมงาน ญาต ผบงคบบญชา เปนตน
3) การทวงถามหนดวยการขมข กรรโชก หรอใชอาวธ เชน ยงปนขนฟา ปาระเบด
หนาบานเพอขมขใหเกดความเกรงกลว
4) จางทมงานทวงถามหนเปนเยาวชนวางงานไมเรยนหนงสอ หรอเปนบคคลตดยา
เสพตดใชจกรยานยนตหรอพาหนะอนตดตามกอกวน ใหเกดความหวาดกลว
5) โทรศพททวงถามหนในเวลาดก เชามด หรอโทรทงวน ใชถอยคาหยาบคาย คกคาม
ดาทอ
6) เจาหนนอกระบบทมพฤตการณเปนองคกรอาชญากรรม ในการตดตามทวงถามหน
กบลกหนจะแสดงอานาจดวยการขมขหวงผลใหลกหนรายอนหวาดกลว มการใชกาลงประทษราย
ลกหนหรอผเกยวของทไมยอมชาระหน เชน ฆา ทรมาน ทารายรางกาย เพอขมขใหลกหนอนเกด
ความหวาดกลว
7) บงคบชาระหนทขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนด เชน บงคบใหลกหน
หรอบคคลในครอบครวรวมหลบนอน หรอใหลกหนชดใชหนดวยอวยวะแทน เชน ใหลกหนสละ
ไตเปลยนถายทางการแพทยใหผปวยฝายเจาหนแทนการชาระหน หรอบงคบใหกระทาผดกฎหมาย
เชน คายาเสพตด หรอไปประกอบอาชญากรรมอน
8) แอบอางทหารหรอตารวจหรอเจาหนาทของรฐ ตลอดจนแตงกายเลยนแบบเปน
เจาหนาทของรฐ เชน แตงชดทหาร ตารวจ หรอบางครงใชจางวานเจาหนาทรฐ (พวกประพฤตนอก
รต) ตดตามทวงหน
9) ประจานใหลกหนเสอมเสยชอเสยงดวยการเปดเผยความลบ หรอขจะนาเรอง
สวนตวมาเปดเผยตอสาธารณชนเพอสรางความอบอายใหกบลกหน
10) หลอกลวงลกหนโดยอางขอความอนเปนเทจ หรอแอบอางวาเปนเจาหนาทของรฐ
หรอบคคลในกระบวนการยตธรรม ตลอดจนจดทาเอกสารเทจ ปลอมแปลงเอกสาร เชน หมายศาล
หมายจบ คาฟอง คาพพากษา หมายบงคบคด หรอสญญากปลอมใชในการตดตามทวงถามหน
เพอใหลกหนหลงเชอและหวาดกลว
11) เจาหนหลอกลวงใหลกหนทาสญญาลงวนทยอนหลงไปทาสญญาประนประนอม
ยอมความในศาลจนศาลพพากษาตามยอม เจาหนจงมอบเงนกใหลกหนนอยกวาทระบไวในคา
พพากษาเมอลกหนไมชาระหน เจาหนกจะนาคาพพากษามาบงคบคดลกหนและผค าประกน เปน
เหตใหลกหนถกบงคบคดหรอยดอายดทรพยสน
DPU
46
12) การดาเนนคดกบเจาหนนอกระบบกระทาไดยาก เพราะขาดหลกฐานในการพสจน
ความผด เนองจากมพฤตกรรมปกปด อาพราง วางแผนเอารดเอาเปรยบมการจดพยานหลกฐานไว
ฟองรองดาเนนคดกบลกหน ตลอดจนใช จางวาน ใหผอนกระทาผดรวมทงลกหนจะหวาดกลวไม
กลาแจงความรองทกข
13) เมอมการแจงความรองทกข ตารวจและเจาหนาทดาเนนการ บางกรณเมอเหนขอมล
หลกฐานทเจาหนนามาแสดง จะรบเชอวาเจาหนเปนฝายถก จงไมใหการชวยเหลอหรอไมเหนใน
ทกขรอนของลกหน เปนการสรางความเดอดรอนและความไมเปนธรรมใหลกหนเพมยงขน
เหตผลและความจาเปนในการควบคมและคมครองการตดตามทวงถามหนกยมเงน มา
จากขอเทจจรงทปรากฏมาอยางตอเนองเกยวกบการตดตามทวงถามหนทมการกระทาไมเหมาะสม
และไมเปนธรรมตอลกหนหรอผบรโภค รวมถงการสรางความราคาญใหแกบคคลทสามทไมใช
ลกหน ซงสงผลกระทบตอสงคมและสรางความเดอดรอนใหแกประชาชนโดยรวมเปนจานวนมาก
และเพอเปนแนวทางแกไขปญหาและสรางมาตรฐานในการทวงถามหนทเหมาะสมและเปนธรรม
อนจะกอใหเกดประโยชนตอผประกอบการ ลกหนหรอผบรโภคและบคคลอนใดทเกยวของ
โดยรวม43
46
โดยแนวคดของพระราชบญญตการตดตามทวงถามหนอยางเปนธรรม พ.ศ. .... ได
นาเอาหลกเกณฑและวธการของรฐบญญตวาดวยวธปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรม
พ.ศ. 2520 (The Fair Debt Collection Practices Act 1977) ของสหรฐอเมรกามาเปนแนวทางในการ
ยกรางกฎหมาย
เมอป พ.ศ. 2550 สมาชกสภานตบญญตแหงชาตไดเสนอรางพระราชบญญตการตดตาม
ทวงถามหนอยางเปนธรรม พ.ศ. .... ตอสภานตบญญตแหงชาต ซงไดลงมตรบหลกการเมอวนท 7
ธนวาคม 2550 และใหมการตงคณะกรรมาธการวสามญเพอพจารณารางกฎหมายดงกลาว โดย
คณะกรรมาธการวสามญไดพจารณาเสรจสนแลวแตสภานตบญญตแหงชาตไดสนสดสถานะลง
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มผลใหพระราชบญญตดงกลาวไมไดรบ
การพจารณาในวาระท 2 และวาระท 3 จากนนธนาคารแหงประเทศไทยไดออกแนวปฏบตในการ
ตดตามทวงถามหนกบลกหนแกสถาบนการเงนตามกฎหมายวาดวยธรกจสถาบนการเงน ผ
ประกอบธรกจบตรเครดตทไมใชธนาคาร และผประกอบธรกจสนเชอสวนบคคลภายใตการกากบ
ทมใชสถาบนการเงนทกแหงเมอวนท 14 กนยายน 2550 แตยงคงเปนเพยงแนวปฏบตทมไดม
46 สานกกรรมาธการ 2 สานกงานเลขาธการวฒสภา ปฏบตหนาทสานกงานสภานตบญญตแหงชาต,
“ความเปนมาและประเดนอภปรายการพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. ....,” สบคนเมอวนท 22
มกราคม 2559, จาก http://w3c.senate.go.th/pictures/comm/1516/file_1427857342.pdf
DPU
47
บทลงโทษแกผทฝาฝนและไมครอบคลมถงการกากบดแลการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน
หรอการรบจาง หรอรบมอบอานาจจากนตบคคลผใหสนเชอดงกลาว
ตอมาในเดอนกรกฎาคม 2553 กระทรวงการคลงไดเสนอราง “พระราชบญญตการ
ตดตามทวงถามหนอยางเปนธรรม พ.ศ. ....” ตอเลขาธการคณะรฐมนตร เมอวนท 15 กรกฎาคม
พ.ศ. 2553 เนองดวยเหนวาในปจจบนยงไมมกฎหมายเกยวกบ การกากบดแลการตดตามทวงถาม
หนเปนการเฉพาะ เพอเปนการกาหนดหลกเกณฑ วธการปฏบตของผตดตามทวงถามหนตอ
ผบรโภคดวยความเปนธรรม เพอเปนแนวทางในการแกปญหาอนเกดจากการตดตามทวงถามหน
และสรางมาตรฐานในการตดตามทวงถามหนทเหมาะสม โดยคณะรฐมนตรเหนชอบในหลกการ
ของรางพระราชบญญตฯ ทกระทรวงการคลงเสนอ เมอวนท 14 กนยายน 2553 และสงให
สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาพจารณาตรวจรางพระราชบญญตฯ
เมอวนท 6 สงหาคม 2556 ทประชมคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบรางพระราชบญญตฯ
ดงกลาว ตามทกระทรวงการคลงขอความเหนชอบ ซงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจ
พจารณาเรยบรอยแลว คณะกรรมการกฤษฎกาไดตรวจพจารณาตามทกระทรวงการคลงเสนอและ
ไดมการแกไขรางซงแตเดมใชชอวา “พระราชบญญตการตดตามทวงถามหนอยางเปนธรรม พ.ศ.
....” เปน “รางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. ....” ทงนเพอใหสอดคลองและครอบคลมกบ
สาระสาคญของรางพระราชบญญตทเปนเรองเกยวกบการควบคมและการกากบดแลการทวงถาม
หนจากนนไดสงใหคณะกรรมการประสานงานสภาผแทนราษฎรตรวจพจารณากอนนาเสนอสภา
ผแทนราษฎรพจารณา ซงตอมาไดมพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร พ.ศ. 2556 เมอวนท 9
ธนวาคม 2556 จงมไดมการพจารณารางพระราชบญญตฯ น44
47
จากกรณทมปญหาจากการตดตามทวงถามหนในลกษณะทไมเปนธรรมและฝาฝน
บทบญญตแหงกฎหมายมลกษณะททวความรนแรงเพมขนเรอยๆ คณะรกษาความสงบแหงชาต
หรอ คสช. จงไดมการกาหนดใหการตดตามทวงถามหนแกชาวนาในลกษณะกรรโชกทรพยเปน
ความผดและกาหนดบทลงโทษ ตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 46/2557 เรอง
ความผดเกยวกบการตดตามทวงหน “ผใดขมขนใจชาวนาใหยอมใหหรอยอมจะใหตนหรอผอนได
ประโยชนในลกษณะทเปนทรพยสนโดยใชกาลงประทษราย หรอโดยขเขญวาจะทาอนตรายตอ
ชวต รางกาย เสรภาพ ชอเสยง หรอทรพยสนของชาวนาหรอบคคลทสาม จนผถกขมขนใจยอมเชน
วานน ผนนตองระวางโทษจาคกไมเกนสองปหรอปรบไมเกนสหมนบาท หรอทงจาทงปรบ” แต
อยางไรกตาม ประกาศ คสช. ฉบบดงกลาวไดใหความคมครองลกหนทเปนชาวนาเทานน ไม
47 เพงอาง, น. 1 – 2.
DPU
48
รวมถงลกหนนอกระบบประเภทอน อกทงไมครอบคลมถงการตดตามทวงถามหนในลกษณะอนๆ
นอกจากนน45
48
ตอมาฝายกฎหมายและกระบวนการยตธรรมของคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต
(คสช.) ไดพจารณา และนาเสนอ คสช. ใหความเหนชอบและบรรจเขาสวาระการประชมสภานต
บญญตแหงชาต ตามรฐธรรมนญแหงอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2557 โดยในคราว
ประชมสภานตบญญตแหงชาต ครงท 33/2557 เมอวนท 19 ธนวาคม 2557 ทประชมไดพจารณา
รางพระราชบญญตแลวลงมตเหนสมควรประกาศใชเปนกฎหมาย4 6
49 โดยประกาศใชในราชกจจา
นเบกษาเมอวนท 6 มนาคม 2558 และมผลบงคบใชว นท 2กนยายน 2558 ดงในปจจบนทม
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ทใหการคมครองลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสมและควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผประกอบธรกจในการตดตามทวงถาม
หนมใหฝาฝนกฎหมายและมการกาหนดโทษแกผซงฝาฝนตามพระราชบญญตน
จากระยะเวลาทยาวนานกวาพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 จะไดมผล
บงคบใชในปจจบนน กฎหมายฉบบนไดมการผานการพจารณารางพระราชบญญตมาหลายวาระ
โดยผวจยไดทาการศกษารวบรวมถงผลสรปการดาเนนงานของคณะกรรมาธการวสามญพจารณา
รางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญตแหงชาต ในประเดนสาระสาคญท
เกยวกบการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหนและการใหความคมครองแกผบรโภคทตก
เปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนนอกระบบ โดยผวจยไดทาการสรปเนอหาการอภปรายของ
ผลสรปการดาเนนงานของคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน
พ.ศ. .... สภานตบญญตแหงชาต ภายใตขอบเขตของการศกษาวจยฉบบน เพอใหเหนถงขอบเขต
ในการบงคบใชกฎหมายฉบบนในประเดนสาคญตางๆ ดงตอไปน
1) ขอบเขตความหมายหนนอกระบบทไดรบความคมครอง
(1) หนทไดรบความคมครอง
มาตรา 2 ขอสงเกตจากสรปผลการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณาราง
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญตแหงชาตครงท 250 สรปเนอหาการอภปราย
48 เยาวนารถ เพาะผล, “มาตรการทางกฎหมายในการใหความคมครองผบรโภค : ศกษาเฉพาะกรณ
ผใชบรการเงนกนอกระบบ,” (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, 2558), น.
133 – 134.
49 สภานตบญญตแหงชาต, “หนงสอดวนทสด ท สว(สนช) 0007/5883 ลงวนท 26 ธนวาคม 2557,”
สบคนเมอวนท 22 มกราคม 2559, จาก http://w3c.senate.go.th/bill/bk_data/18-3.pdf
50 เดชอดม ไกรฤทธ, อางแลว เชงอรรถท 2, น. 12.
DPU
49
ไดวา ผอภปรายเหนวา การประกาศบงคบใชรางพระราชบญญตการทวงถามหนฯ ถอเปนการ
ยอมรบใหความคมครองแกการหนนอกระบบท เ ปนการกระทา ทผดกฎหมาย ดงน น
คณะกรรมาธการวสามญจงควรพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหนฯ อยางละเอยด
รอบคอบและควรพจารณาวารางพระราชบญญตการทวงถามหนฯ จะสามารถบงคบใชไดในระดบ
ใด ทงนเนองจากผใหสนเชอนอกระบบอาจไมใหความสนใจในการจดทะเบยนการประกอบธรกจ
ทวงถามหนเทาทควร
มาตรา 3 นยามคาวา “ผทวงถามหน” ขอสงเกต 8 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. …. สภานตบญญต ครงท 3/255751 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวารางพระราชบญญตการทวงถามหนฯ ไดศกษาและยกราง
ขนมาในแนวความคดของหนในระบบ ตอมาภายหลงตองการใหกฎหมายครอบคลมถงหนนอก
ระบบดวยนน ผอภปรายอยากใหมนยามพเศษคาวา “หนนอกระบบ” และเพอใหไดขอมลครบถวน
กควรใหมผทเกยวของมารวมนยามคาวา “หนนอกระบบ” คออะไร เชน กฤษฎกา กระทรวงการคลง
กรมคมครองสทธฯ สภาทนายความ เนตบณฑตยสภา เพอใหความคมครองการตดตามทวงถามหน
ทเกดขน ในกรณมการรองเรยนหรอขาวทมการใชความรนแรงจนถงแกความตาย ใหอยภายใต
กฎหมายฉบบน เพราะถาหากวาไมมคานยามใหชดเจน กอาจทาใหเกดการขดแยงและไมสามารถ
บงคบใชกฎหมายไดสมตามเจตนารมณและวตถประสงคของคณะกรรมาธการ
มาตรา 5 ขอสงเกต 8 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณาราง
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 4/255752 สรปเนอหาการอภปรายได
วา ตอบผอภปราย คาวาหนนอกระบบหมายความรวมถงหนนอกระบบในลกษณะทผดศลธรรม
ดวย เชน หนจากการพนน การพนนบอล แตไมครอบคลมไปถงคนทกระทาความผดทางกฎหมาย
หนทผดกฎหมาย เชน หนจากการขายยาเสพตด ยาบา หนจากการจางวานฆา เพราะการทวงหน
ประเภทนยอมมลกษณะรนแรงและมความผดตามกฎหมายอาญาทวไป จงไมไดรบความคมครอง
ตามกฎหมายฉบบน เพราะกฎหมายฉบบนไดควบคมการตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมชอบ
ดวยกฎหมายทเพมเตมจากกฎหมายอาญา เชน การทวงหนในเวลาไมเหมาะสม
เนองจากมขอแงคดอยางหนงวามหนบางอยาง ซงในทางกฎหมายเรยกวา “หนในธรรม”
ซงเปนหนทไมสามารถทวงถามหนกนได ไมสามารถฟองรองบงคบชาระหนได หากลกหนไดชาระ
หนไปใหแกเจาหนแลว ลกหนไมอาจเรยกคนได เชน หนทไมมหลกฐานเปนหนงสอ หนทขาดอาย
ความ หนการพนน เปนตน ตามหลกกฎหมายแพงและพาณชย เมอหนเกดขน ลกหนยอมมหนาท
51 เพงอาง, น. 14.
52 เพงอาง, น. 39 – 40.
DPU
50
ชาระหน และเจาหนมสทธเรยกใหลกหนชาระหนไดตาม เวนแตหน 2 ชนด ทเรยกชาระกนมได
คอ หนโดยธรรมและหนพนวสย กรณถาเกดมการทวงหนไมเหมาะสมขน ถงหนดงกลาวเจาหน
จะไมสามารถฟองรองบงคบชาระหนได แตถามการทวงหนไมเหมาะสม เชน มการขมข ทวงหน
นอกเวลาทกฎหมายกาหนด เจาหนกลมนยอมถกควบคมการตดตามทวงถามหนและมโทษตาม
กฎหมายฉบบนดวย
ผอภปรายเหนวา ไมจาตองกาหนดกลมเจาหนพนนไวเปนการเฉพาะ เนองจากไดมการ
พยายามแกไขคานยาม คาวา “ลกหน” จากนยามคาวา “ลกหน” หมายความวา ลกหนซงเปนบคคล
ธรรมดาซงมภาระผกพนทจะตองชาระหนสนเชอ ไดมการแกไขเพราะมมตเบองตนแลววาเหนควร
ตดคาวา “มภาระผกพนทจะตองชาระสนเชอ” ออกไป เพราะหากใชถอยคาเชนนจะมความหมาย
เปนหนในระบบทถกตองเทานน ซงสามารถทวงถามกนไดมภาระผกพนตามกฎหมายทจะตอง
บงคบชาระหน แตเมอตดถอยดงกลาวออกไปเสย ทาใหครอบคลมกลมหนในธรรมใหถกควบคม
ตามกฎหมายฉบบน ถงแมจะฟองรองบงคบชาระหนกนไมไดกตาม
มาตรา 3 นยามคาวา “ลกหน” ขอสงเกตท 4 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 3/255753 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวา เพยงคานยาม “ลกหน” กนาจะครอบคลมถงหนนอก
ระบบวาชอบดวยกฎหมายหรอไมชอบดวยกฎหมาย เปนลกหนทไมชอบดวยกฎหมายกนาจะ
หมายถงหนนอกระบบ”
มาตรา 3 นยามคาวา “ผทวงถามหน” ขอสงเกต 11 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 3/255754 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวา คาวาหนในระบบหรอหนนอกระบบถอเปนคาทลาลอง
หากใชคาทเปนกฎหมายวา “ไมวาหนจะชอบหรอไมชอบดวยกฎหมายหรอไม” กจะทาให
ครอบคลมไปถงหนการพนนหรอหนกเงนเกนอตรา
มาตรา 3 นยามคาวา “สนเชอ” รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณาราง
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 5/255755 สรปเนอหาการอภปรายได
วา ผอภปรายเหนวา การแกไขเพมเตมคานยามผทวงถามหน วา“ไมวาหนจะชอบหรอไมชอบดวย
กฎหมายหรอไม” ดงกลาวไมไดรวมถงหนทเกดจากการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย เชน การคา
53 เพงอาง, น. 32.
54 เพงอาง, น. 15.
55 สานกกรรมาธการ 2 สานกงานเลขาธการวฒสภา ปฏบตหนาทสานกงานสภานตบญญตแหงชาต,
อางแลว เชงอรรถท 46.
DPU
51
ยาเสพตด การกยมเพอการฆาตกรรมผอน เปนตน ทงนอาจมการกาหนดใหมความครอบคลมมาก
ยงขนโดยการเพมเตมคาวา “การใหกยมเงนดงกลาวไมมวตถประสงคเอาไปเพอกระทาการทผด
กฎหมาย”
มาตรา 3 นยามคาวา “ผทวงถามหน” ขอสงเกต 19 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 6/255756 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวา นยามคาวา “เจาหนอนซงมสทธชาระหนอนเกดจากการ
กระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน” นน เมอเตมคาวา “ไมวาจะชอบดวย
กฎหมายหรอไม” เกรงวาจะตความหมายรวมถงกรณหนทเกดจากการคายาบาซงทาเปนปกต แต
จดประสงคเพยงตองการคมครองเฉพาะหนทไมขดตอความสงบ แตเปนหนทไมชอบเพราะไมม
หลกฐาน หรอทาสญญาไมชอบ แตไมครอบคลมถงหนการรบจางฆาคน รบจางเปนปกตธระหรอ
วาฆาคนเปนปกตธระและเกดหนขนไมคมครองตามกฎหมายน
(2) หนการพนนใหเปนหนทไดรบความคมครอง
มาตรา 3 นยามคาวา “ผทวงถามหน” ขอสงเกต 14 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 5/255757 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ตอบผอภปราย คาวา “เจาหนผใหสนเชอ” ตามคานยามของ “ผใหสนเชอ”
ไดขยายความตอวาจะตองเปนบคคลซงใหสนเชอเปนทางการคาปกต มไดหมายถงการกยมเงนใน
ลกษณะเพอนฝงกน มใชการปลอยใหกเปนครงคราว ผใหสนเชอจะตองเปนทางการคาปกต
กลมบคคลท 2 คอ ผประกอบธรกจตามกฎหมายบรการคมครองผบรโภค กคอผขาย
สนคาหรอผบรการ ซงกเปนพอคาททาเปนทางการคาปกตอยแลว ไมใชการขายแคครงคราวตาม
กฎหมายคมครองผบรโภค กลมบคคลท 3 คอ กลมเปนเจาหนพนน ซงคาวา “ผจดใหมการเลนหรอ
การพนนตามกฎหมายวาดวยการพนน” จะตองเปนผจดใหเลนการพนนเปนปกตธระ คอเปนเจามอ
เปนตามปกตทจดใหเลน และคาวา “ผจดใหมการเลนตามกฎหมายวาดวยการพนน” หมายความ
รวมทงเจามอซงไดรบอนญาตและเจามอซงไมไดรบอนญาตใหจดใหเลนการพนนตามกฎหมาย
เพราะฉะน นพนนบอลออนไลนทไมไดรบอนญาตตามกฎหมายกจะไดรบการคมครองตาม
กฎหมายน ซงคาวา “การเลนการพนน” หมายความวา การเลนรวมถงการแขงขนตางๆ ทจดทาเปน
ปกตธระไมใชทาแคครงคราว เชนกรณ การออกงานกาชาดมรางวล การจดใหเลนพนนกนหนา
งานศพ ไปเทยวตางจงหวดและเลนพนนกนครงคราวหรอวาเพอนมาเลนกน กรณเชนนมไดอยใน
นยามผทวงถามหนตามกฎหมายฉบบน
56 เดชอดม ไกรฤทธ, อางแลว เชงอรรถท 2, น. 19.
57 เพงอาง, น. 16 – 17.
DPU
52
มาตรา 3 นยามคาวา “ผใหสนเชอ” ขอสงเกตท 5 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 33/255758 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ตอบผอภปราย กลมเจาหนทเกดจากหนการพนน กฎหมายบงคบกาหนด
ไววา เฉพาะผจดใหเลนการพนนทเปนปกตธระเทานน แลวไดกากบตอนทายของนยามนวา “ไมวา
หนนนจะเปนหนโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม” เพราะฉะนนจงความหมายวา ไมวาจะเปนเจาหน
พนนผจ ดใหมการเลนการพนนซงไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยการพนน หรอไมไดรบ
อนญาตตามกฎหมายวาดวยการพนน เชน เจามอพนนบอล หวยออนไลน (Online) ฯลฯ หากม
การทวงถามหนไมถกตองตามกฎหมายยอมถกลงโทษและบงคบตามกฎหมายฉบบนทนท
2) ขอบเขตความหมายของบคคลซงเกยวของกบการตดตามทวงถามหน
(1) ขอบเขตความหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน
มาตรา 3 นยามคาวา “ผใหสนเชอ” ขอสงเกตท 4 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 33/255759 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวา คานยาม “ผใหสนเชอ” ไดกาหนดไววา (1) บคคลซงให
สนเชอเปนทางการคาปกต ประเดนท 1 คอ หากบคคลทใหสนเชอไมไดเปนผใหสนเชอทางการคา
ปกต ไดใหสนเชอไปและมการทวงถามหนในลกษณะฝาฝนรางพระราชบญญตฉบบน บคคลผ
เปนผทวงถามหนหรอเปนเจาหนจะตองรบผดตามกฎหมายนหรอไม เพราะคานยามไมครอบคลม
ไปถงบคคลเหลาน และการนยามศพทควบคมเฉพาะบคคลซงใหสนเชอเปนทางการคาปกต อาจ
เปนชองวางใหผซงใหสนเชอเปนอาชพหาทางออก วาตนไมไดดาเนนการเปนทางการคาปกต ทา
ใหไมตองรบผดตามรางพระราชบญญตน ผอภปรายเหนวาการกาหนดคานยามไวอยางแคบเชนน
อาจจะเปนชองทางหนง คอ เปนชองโหวใหผซงใหสนเชอเปนทางการคาปกตอาศยชองทางวาตน
ไมไดใหสนเชอเปนทางการคาปกต และประเดนท 2 คอ ผใหสนเชอทไมไดเปนทางการคาปกตเอง
กอาจจะกระทาผดตามรางพระราชบญญตน แตไมเขาขายทจะตองรบโทษตามพระราชบญญตน
มาตรา 3 นยามคาวา “ผใหสนเชอ” ขอสงเกตท 5 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 33/255760 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ตอบผอภปราย จดประสงคของรางกฎหมายฉบบนตองการควบคมผทวง
ถามหนซงอยในระบบและนอกระบบ ทใหสนเชอเปนทางการคาปกต คอ มอาชพทางดานปลอย
สนเชอหรอวาใหกยมเงน รางกฎหมายฉบบนไมตองการทจะไปควบคมดแลการทวงถามหนของ
58 เพงอาง, น. 20 – 21.
59 เพงอาง, น. 19 – 20.
60 เพงอาง, น. 20.
DPU
53
เจาหนทไมไดเปนเจาหนอาชพ ทอาจเกดจากการกยมเงนกน เปนหนกนระหวางเพอนฝง คนรจก
กนเปนการกยมเงนกนครงคราว หรอบคคลทใหกยมเงนกนเปนครงคราวและมการทวงถามหน
กฎหมายฉบบนไมตองการเขาไปควบคมแกไขปญหาหนทมใชปกตทางการคา เพราะ
เนองจากกฎหมายฉบบนตองการแกไขปญหาทเกดขนในสงคม คอ เกดขนจากทเจาหนปลอยเงนก
เปนอาชพ ทมการกอใหเกดความเดอนรอนกบลกหนซงเปนททราบกนดอยแลว เพราะฉะนน
กฎหมายฉบบน ไมตองการใหคลมไปถงกรณทเพอนฝงใหยมกน แตถามการทวงถามหนใน
ลกษณะทไมถกตอง มการคกคาม ถงแมจะเปนในระดบเพอนฝงกอาจมความผดตามกฎหมาย
อาญาทจะตองแกไขปญหาตรงสวนนน เพราะกฎหมายฉบบนตองการทจะแกไขปญหาทเกดขนใน
สงคม
สาหรบปญหากรณทเจาหนเงนกททาเปนอาชพ แตพยายามอางวาตนเองไมไดทาเปน
อาชพนน การแกไขกรณนเปนเรองทตองพสจนกนในขนตอนการบงคบใชกฎหมายวาเปนผปลอย
สนเชอทางการคาปกตหรอไม กตองพสจนในชนนน เพราะฉะนนการบญญตในลกษณะนเปนสง
ทถกตองแลว แลวไมสามารถทจะไปเขยนกฎหมายอดชองวางวา กรณทเปนเจาหนทางการคาปกต
แลวมาอาศยชองทางนกมได ดงนนในทางปฏบตกตองพสจนในชนบงคบใชกฎหมาย ซงตว
กฎหมายฉบบนตองการใหคลมถงเจาหนในระบบและเจาหนนอกระบบดวย
(2) ขอบเขตความหมายในการคมครองการตดตามทวงถามหนของลกหน
มาตรา 3 นยามคาวา “ลกหน” ขอสงเกตท 17 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 2/255761 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายตงคาถามวา ทาไมจงไมคมครองลกหนทเปนนตบคคล เพราะ
ตามรฐธรรมนญเยอรมนและรฐธรรมนญไทยมความเหนตรงกนวาบคคลกบนตบคคลยอมไดรบ
ความคมครองตามรฐธรรมนญเฉกเชนเดยวกน เวนแตโดยสภาพจะไมสามารถคมครองได ดงนน
หากบรษทมการกอหนขนและถกตดตามทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมาย แตผลกลบไมไดรบ
ความคมครอง ผอภปรายเหนวา ไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอเปนนตบคคล เมอมการตดตาม
ทวงถามหนไมชอบ กตองถอวาเปนการตดตามทวงถามหนทไมชอบเชนกน
มาตรา 3 นยามคาวา “ลกหน” ขอสงเกตท 18 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 5/255762 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ตอบผอภปราย การกาหนดใหความคมครองเฉพาะลกหนทเปนบคคล
ธรรมดา เนองมาจากปญหาสภาพขอเทจจรงทเกดขนปจจบน และรวมไปถงเรองอานาจตอรอง
61 เพงอาง, น. 33.
62 เพงอาง.
DPU
54
ของตวลกหน ซงบคคลธรรมดาจะเปนลกหนกลมทมปญหามากกวากลมลกหนทเปนนตบคคล จง
เสนอใหคมครองเฉพาะบคคลธรรมดา”
(3) ขอบเขตความหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผประกอบธรกจทวง
ถามหน
มาตรา 3 นยามคาวา “ผทวงถามหน” ขอสงเกต 10 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 33/255763 สรป
เนอหาการอภปรายไดวาวา ผอภปรายเหนวา พฤตกรรมในการทวงหนหรอการดาเนนการเพอให
ความคมครองดแลนน ตองดจากหลกการและเหตผล ดงคาวา “หลกการและเหตผลเพอทวงถาม
หน” โดยคาวาเหตผลเพอทวงถามหนนน ไดใชคาวา “ทวงถามหน” มาตลอด ซงคาวา “หน” ตรง
ประเดนนทมความชดเจนแลว วาหมายถงหนทงในระบบและนอกระบบ สาหรบคานยาม “ธรกจ
ทวงถามหน” หมายความวาการรบจางทวงถามหนเปนปกตธระ ผอภปรายมความเหนวา คาวา
“ปกตธระ” เปนคาวาทครอบคลมเพยงผรบจางทวงถามหนทเปนทางการคาเทานน แตบางครงมใช
การรบจางทวงถามหนทผรบจางทาเปนปกต เสนอใหใชคาวา “เพอสนจาง” หมายความวา การ
ทวงถามหนทผรบสนจาง ถงจะมใชการทวงถามหนทางการคาปกต แคทวงถามหนนอกระบบไม
ชอบครงเดยวไมไดเปนธรกจการคากถอวากระทาผดตามกฎหมายฉบบน ชวยพจารณาวาการใชคา
วา “เพอสนจาง” อาจทาใหชดเจนขน เพราะการรบจางทวงถามหนมทงทเปนทางธรกจและมใช
ทางธรกจ ซงความจรงแลวคาวา “ธรกจทวงถามหน” ผรบจางทวงถามหนททาเปนธรกจนน แทบ
ไมจาตองมการควบคมเลย อยางเชน สานกงานทนายความ หรอธรกจทปกตททาถกตอง
เพราะฉะนนไมตองไปควบคมเพราะวาผประกอบการสวนใหญมการวางระบบอยแลว
มาตรา 3 นยามคาวา “ธรกจทวงถามหน” ขอสงเกต 2 รายงานการประชม
คณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท
2/255764 สรปเนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายตงคาถามวา คาวา “ธรกจทวงถามหน”
หมายความวา การรบจางทวงถามหนเปนปกตธระโดยตรงหรอโดยออม คาวา “เปนปกตธระ” คา
น หมายความเชนไร หากเปนหนนอกระบบคนทรบจางทวงถามหนบางครงมไดทาเปนปกตธระ
อาจรบจางทวงถามหน 1 – 2 ครง ขอใหพจารณาคานยามคาน เพราะประเดนนเปนสาระสาคญ
ของรางกฎหมายฉบบนวาผทรบจางทวงถามหนนนเปนใคร
3) ขอบเขตความหมายของกระบวนการตดตามทวงถามหน
(1) การชาระหนของลกหน
63 เพงอาง, น. 15.
64 เพงอาง, น. 34.
DPU
55
มาตรา 10 วรรคหนง ขอสงเกต 9 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณา
รางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 7/255765 สรปเนอหาการอภปราย
ไดวาวา ผอภปรายเหนวา ตวอยางปญหาทพบในการตดตามทวงถามหนคอ ผตดตามทวงถามหน
สวนใหญมไดแสดงหลกฐานการขอรบชาระหนและเมอไดรบชาระหนจากลกหนแลวกมไดเกบเงน
สงเจาหน เมอลกหนอางวาตนไดชาระนไปแลวกบผตดตามทวงถามหน กพบวาเจาหนมไดรบ
ชาระหนดงกลาวจรง เพราะฉะนนถากฎหมายกาหนดกรอบไววา เมอลกหนชาระหนใหแก
ผตดตามทวงถามหน แมผตดตามทวงถามหนมไดออกเอกสารหรอหลกฐานใดๆ กถอวาลกหนได
ชาระหนโดยสจรต หรอกาหนดวาหากมเอกสารในการแสดงตวผตดตามทวงถามหน ยอมทาให
ลกหนมนใจไดวาเงนทชาระไปเปนการชาระใหเจาหนจรงๆ เพราะปจจบนเกดปญหาขนมากมาย
มมจฉาชพหลอกลวงโดยใชวธแฮคขอมลของลกหน หรอเสรชขอมลของลกหน แลวมาอางวามา
ตดตามหนใหกบเจาหนรายนนรายน ผอภปรายเหนวาการออกมาตรการในการปองกนจะมผลด
กวา จะตองมการออกหลกฐานแตเพยงในกรณทพบกนโดยตรงกได เพราะการตดตามทวงถามหน
เปนเอกสารหรอหลกฐานน ผอภปรายเชอวากทาตามกระบวนการวธการทางดานกฎหมายอยแลว
คอ สงจดหมายบอกกลาวกน แตในกรณพบกนโดยตรงจะทาอยางไรใหลกหนมนใจไดวาชาระหน
ใหกบเจาหนจรงๆ
มาตรา 10 วรรคสอง ขอสงเกต 15 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณา
รางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 7/255766 สรปเนอหาการอภปราย
ไดวา ผอภปรายตงคาถามวา “กระทรวงการคลงตองการคมครองถงระดบไหน” คอ หากตองการ
คมครองถงระดบสงสด หมายถง ไมวาผทวงถามหนจะถกตองหรอไม เพยงลกหนเขาใจวาเปนผ
ทวงถามหนโดยชอบ เขาใจวาเปนผทวงถามหนทไดรบมอบอานาจ และลกหนไดชาระหนไป ก
ถอวาเปนการชาระหนโดยสจรต หรอคมครองในระดบลดลงมา คอ ตองเปนลกษณะทวาเปน
ผตดตามทวงถามหนจรงๆ ไดรบมอบอานาจมาทวงถามหน แตมไดรบมอบอานาจใหรบชาระหน
ในกรณทลกหนถกหลอกลวง หรอเขาใจผทวงถามหนมสทธไดรบชาระหน จงชาระหนไป ถงแม
ผตดตามทวงถามหนจะไมไดแสดงหลกฐานหรอไมไดออกใบหลกฐานการรบชาระหนใหแก
ลกหน แตกถอวาลกหนไดชาระหนไปโดยสจรต เพราะเหนวาเปนผตดตามทวงถามหนเปน
ลกนองของเจาหนแนนอน ตอบผอภปราย คอการคมครองลกหนนเปนการคมครองในระดบ 2
เทานน หมายถงวา ลกหนเขาใจ รวาคนนเปนผตดตามทวงถามหนแทจรง และเปนผทวงถามหน
65 เพงอาง, น. 84 – 85.
66 เพงอาง, น. 87.
DPU
56
ทถกตอง และไดชาระหนโดยทผตดตามทวงถามหนแอบอางวาตนมสทธรบชาระหนซงความจรง
ไมมอานาจดงกลาว กฎหมายใหความคมครองในระดบชนน
มาตรา 10 วรรคสอง ขอสงเกต 19 – 20 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญ
พจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 7/255767 สรปเนอหา
การอภปรายไดวา ผอภปรายเหนวา ถาเปนหนนอกระบบกคงจะไมมการมอบอานาจแนนอน การ
มอบอานาจคงจะเปนไปไมได ตอบผอภปราย หลกการตามมาตราน หมายถงวา วรรคนมงเนน
เรองการมอบอานาจรบชาระหน ถาลกหนชาระหนไป แตปรากฏวาผรบชาระหนไมไดเปนผรบ
มอบอานาจใหรบชาระหน มอานาจแคตดตามทวงถามหน เชนนกถอวาลกหนชาระหนโดยสจรต
แตถากรณทลกหนไปชาระกบบคคลอนซงไมไดเปนผทวงถามหน กฎหมายมไดคมครองกวางไป
ขนาดนน จะเปนการคมครองลกหนมากเกนไป
(2) การใชสทธดาเนนคดของเจาหน
มาตรา 12 ขอสงเกต 4 – 7 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณาราง
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 8/255768 สรปเนอหาการอภปรายได
วา ผอภปรายเหนวา คานยามวา “การแสดงหรอมขอความททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด” ในทาง
ปฏบตสาหรบหนในระบบนน เมอมการวาจางทนายความในการตดตามทวงถามหน ทงการให
ดาเนนการตดตามทวงถามหนและฟองดาเนนคด สวนใหญเชอวาตองออกหนงสอบอกกลาวทวง
ถาม โดยในหนงสอบอกกลาวทวงถามยอมตองมขอความวา หากลกหนเพกเฉยไมปฏบตตาม
เจาหนมความจาเปนตองดาเนนการทางกฎหมายตอไป ซงประเดนเมอมหนงสอบอกกลาวออกไป
แลว ใหชาระหนภายใน 20 วน ตามแนวทางปฏบตของธนาคารแหงประเทศไทยทกาหนดให
ดาเนนการ แตพอครบ 20 วน มไดมการฟองคด ซงในทางปฏบตผอภปรายเชอวา มไดมการฟอง
คดทงหมด ไมวาเพราะจานวนหนทมากนอย เจาหนกยอมมสทธทจะเลอกฟอง แตเกรงวาการ
กาหนดเชนนจะมปญหาตามมา คอ ลกหนบางสวนอาจจะหยบยกประเดนตรงนขนมาวาเจาหนได
ออกจดหมายมาเปนการขมขเพอทใหเปนคด แตมไดมความประสงคทจะฟองคดจรงกจะอาง
มาตรานได
สาหรบประเดนท 2 คานยามวา “หรอจะถกยดทรพยหรออายด” นน ในทางปฏบตของ
สานกงานทวไป เมอศาลมคาพพากษาเสรจ กรณโจทกยงมไดสงคาบงคบใหจาเลยปฏบตตามคา
พพากษา แตไปออกหมายบงคบคดเพอทจะไปตงเจาพนกงานบงคบคดเพอดาเนนการยดทรพยสน
ของจาเลยเพอนามาขายทอดตลาดชาระหนตามคาพพากษา ในทางปฏบตกอนทฝายทนายความ
67 เพงอาง, น. 88.
68 เพงอาง, น. 107.
DPU
57
หรอผรบมอบอานาจจะไปดาเนนการบงคบคดนน จะมหนงสอบอกกลาวไปยงลกหนใหชาหน
มฉะนนแลวลกหนจะถกบงคบคด ซง ณ ขณะนนผทออกหนงสอยอมไมอาจทราบไดวาสามารถท
จะบงคบคดไดหรอไม เพราะมขอยกเวนหลายอยางในเรองของการบงคบคด เชน กรณเงนเดอนไม
ถงตามเกณฑทกรมบงคบคดกาหนดกไมสามารถบงคบคดได กรณหนขาดอายความ กรณ
ทรพยสนทจะทาการยดมราคารวมกนแลวตากวาหลกการหรอวากฎเกณฑทกรมบงคบคดตงเอาไวก
ไมสามารถยดทรพยไดตามกฎเกณฑทวางเอาไว ซงจะมประเดนปญหาตาม (3) ตามมา
ตอบผอภปราย “เปนเทจ” หมายถง ไมไดเปนอยางนนจรงๆ กรณทฝายเจาหนยงมไดคด
ทจะฟองคด ยงมไดมการดาเนนการใดเลย เพยงแตบอกใหมาทวงถามหน แตกลบมการทวงหน
ลกษณะเทจ เชน ฝายเจาหนจะฟองรองคดใหรบไปชาระภายในวนน อยางนถอเปนการขมขเขาขาย
เปนเทจแลว แตกขนอยกบลกษณะขอเทจจรง เพราะวตถประสงคตามมาตราน คอ เทจและทาให
เขาใจผด แตกรณทไมสามารถกระทาไดเพราะมเหตผล อยางนไมถอวาเปนเทจและถาหากชแจง
ไดกยอมไมมปญหา
(3) กรณทลกหนถงแกความตาย
มาตรา 3 นยามคาวา “ลกหน” ขอสงเกตท 2 – 3 รายงานการประชมคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 1/255769 สรป
เนอหาการอภปรายไดวา ผอภปรายตงคาถามวา ลกหนเปนคนธรรมดาไมใชนตบคคล ถาลกหน
เสยชวตตายไปไมมบทบญญตในกฎหมายวาใหเจาหนไปทวงถามกบใคร
ตอบผอภปราย คอ เมอลกหนตาย หนกตกทอดไปยงกองมรดก คอ ผรบมรดกทายาท
โดยธรรมหรอทายาทโดยพนยกรรมจะเปนลกหนเขามาเปนลกหนแทนเจามรดกกตองไปทวงตาม
กฎหมายมรดก
4) อานาจของหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
มาตรา 15 วรรคสาม ขอสงเกต 7 – 10 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญ
พจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 8/255770 สรปเนอหา
การอภปรายไดวา ทางกระทรวงมหาดไทยไดเตรยมขบเคลอนอยเรองความเดอดรอนของ
ประชาชนรวมทงในเรองหนนอกระบบ โดยจดตงพฒนาศนยดารงธรรมใหทางานเชงรก มหนวย
เคลอนทเรวในระดบหมบาน ระดบตาบล ผอภปรายเหนวา ถามหนวยเคลอนทเรวจากศนยดารง
ธรรม มเครองมอในสวนนหากใหทางจงหวดดาเนนการกสามารถขบเคลอนการใหความคมครอง
69 เพงอาง, น. 31.
70 เพงอาง, น. 119 – 120.
DPU
58
ไดเลย อยางกรณตามสมมตวารอใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมาแตงตงคณะกรรมการ
ระดบจงหวดอก เกรงวากระบวนการกวาจะเดนเรองทางหนงสอจะเปนการเสยเวลา
ตอบผอภปราย ทางกระทรวงมหาดไทยไดมคาสงของคณะรกษาความสงบใหมศนย
ดารงธรรม ซงทาหนาทแกไขปญหาความเดอดรอนอยแลว ปลดกระทรวงมหาดไทยจงอาศยชอง
ทางตรงนเพอแกไขปญหาความเดอดรอน สาหรบประเดนคณะกรรมการกากบการทวงถามหน
เดมทปลดกระทรวงการคลงเปนประธาน ภายหลงเหนชอบใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย
เปนประธาน และทางกระทรวงมหาดไทยไดขอเสนอใหปลดกระทรวงมหาดไทยเปนรองประธาน
คนทหนง และเพอใหสอดคลองกบททางคณะกรรมการวสามญเหนวา ใหแยกหนนอกระบบให
อยในการดแลของกระทรวงมหาดไทย และใหปลดกระทรวงการคลงเปนรองประธานอกคนทสอง
ใหดแลหนในระบบ โดยเสนอใหขาราชการของสานกงานเศรษฐกจการคลง 1 คน เปนฝายเลขาฯ
และเสนอใหขาราชการของกรมการปกครอง 1 คน เปนผชวยเลขาฯ ทเสนอเปนคณะกรรมการครง
น
ผอภปรายตงคาถามวา กรรมการผทรงคณวฒ สามารถระบไดหรอไม ใหมกรรมการ
ทมาจากภาคประชาชนททางานดานการคมครองผบรโภคเขามามสดสวนในตรงนได เพราะวาปกต
ปจจบนถากลาวถงคณะกรรมการผทรงคณวฒทวๆ ไป สวนมากใหญมกจะนาคนทตนคนเคยหรอ
วาเปนคนของตนเองเขามาเปนคณะกรรมการผทรงคณวฒ เพอใหมสดสวนในการดาเนนการ
มากกวา ซงหากกาหนดใหเปนภาคประชาชนเลยไดหรอไม ในกรณทมาจากการคดเลอกจาก
ประชาชน อยางเชนขอเสนอททางคณะกรรมการองคการอสระเสนอมากมการระบถงเรองน
เชนกน เพราะเชอวาภาคประชาชนหรอวานกกฎหมายภาคประชาชนกมผซงมความรดานการ
คมครองผบรโภค แตสดสวนทจะเขามาเปนคณะกรรมการในการพจารณากฎหมายหรอวาพจารณา
รบเรองรองเรยนสวนใหญมกจะไมมภาคประชาชน แตปญหาทเกดขนเปนปญหาภาคประชาชน ผ
อภปรายเชอวาผทรางกฎหมายหรอคณะกรรมการมความชดเจนในแงของกฎหมายอยแลว แตเวลา
เกดปญหาในภาคประชาชนขน คณะกรรมการสวนใหญมกจะรบฟงจากหนวยงานของแตละ
หนวยงานมากกวา แตไมไดรบฟงจากเสยงประชาชนโดยตรง ซงคณะกรรมการหรอวาผททางาน
ภาคประชาชนจะสามารถเขาถงปญหาและพบเจอประชาชนโดยตรงทาใหไดรบทราบปญหาท
ครอบคลมมากกวา
ตอบผอภปราย ในตาแหนงกรรมการผทรงคณวฒ ไดมการกาหนดไวแลววาตองม
ความรดานใดบาง อยางดานคมครองผบรโภค ซงการแตงตงกรรมการผทรงคณวฒทานรฐมนตรม
หนาทรบผดชอบอย คงตองพจารณาผทมคณวฒตรง มความเชยวชาญตรงกบวตถประสงคของ
กฎหมายฉบบน
DPU
59
5) การเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน
มาตรา 11 (4) ขอสงเกต 30 รายงานการประชมคณะกรรมาธการวสามญพจารณาราง
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต ครงท 8/255771 สรปเนอหาการอภปรายได
วา ผอภปรายเหนวา จากผลจากการะทาของพฤตกรรมทวงหนทไมถกตองนน ในความจรงแลว
สามารถกอผลกระทบไปสการตดสนใจฆาตวตายได เพราะคาพดนนไมจาเปนตองถงขนาดเปน
การหมนประมาท เปนเพยงการใชคาพดเพราะๆ กทาใหคนฆาตวตายได เพราะฉะนนจงอยากฝาก
เรองประเดนคาเสยหายทางจตใจ ซงเปนทเถยงกนมาก เพราะถาไมมกฎหมายบอกวาใหจาย
คาเสยหายทางจตใจ ศาลกจะไมจายใหเพราะถอวาไมมหลกเกณฑดงกลาว
ดงทผวจยไดสรปเนอหาการอภปรายของผลสรปการดาเนนงานของคณะกรรมาธการ
วสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญตแหงชาต ในประเดน
สาระสาคญทเกยวกบการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหนและการใหความคมครองแก
ผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนนอกระบบมาขางตน ในชวงป 2558 ใน
ระหวางทยงมไดมการบงคบใชพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 นน จากขอมลกรม
คมครองสทธ เสรภาพ กระทรวงยตธรรม ป 2558 ไดมผลการรองเรยนพฤตกรรมการตดตามทวง
ถามหนตางๆ เชน ถกแกงทวงหน ขมข ดาทอดวยคาหยาบ จนถงขนทารายรางกายจนไดรบ
บาดเจบ รวม จานวน 805 รายจานวนทนทรพยรวม ทงหมด 300 กวาลานบาท ตงแตตนเดอน
มกราคม จนถงเดอนกนยายน สาหรบเดอนทพบวามเรองรองเรยนมากทสด คอเดอนสงหาคม ม
จานวน 516 ราย สวนเดอนกนยายน ตวเลขอยท 54 ราย ซงเปนชวงท พระราชบญญตการทวงถาม
หน พ.ศ. 2558 ไดมผลบงคบใช เมอ 2 กนยายน 2558 หากเปรยบเทยบ 2 เดอน น กจะเหนตวเลข
ชดเจนวา ยอดตวเลข ลกหนรองเรยนลดลงเกนครง สะทอนใหเหนวาพระราชบญญตการทวงหน
ฉบบน สามารถแกปญหา ควบคมแกงทวงหนโหด ไดเปนผลดระดบหนง
แตตอมาภายหลงแมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.2558 จะไดมการบงคบใชเปน
กฎหมายเมอวนท 2 กนยายนทผานมา เพอใหสามารถควบคมการทวงถามหนใหมกฎหมาย
ครอบคลม โดยเจาหนหามขมข หามใชวาจาดหมน หามเปดเผยหนของลกหน ตลอดจนทาราย
รางกาย ขณะทลกหนกสามารถรองเรยนพฤตกรรมการทวงถามหนได หากอยในสภาวะกดดน หรอ
ถกขมขคกคาม แตปจจบนยงพบวา การปลอยกเงนนอกระบบ หรอเงนดวน ทนใจ ยงตดปาย
โฆษณา ทงเบอรโทรศพท ตามทสาธารณะ เปดเปนชองทางใหคนรอนเงน เขามาใชบรการอยาง
ตอเนอง และถงแมการประกาศบงคบใชพระราชบญญตการทวงถามหนฉบบนจะไดมการประกาศ
บงคบใชอยางเปนทางการ แตกยงคงมกรณการตดตามททวงหนโหดอยางตอเนองเกดขน และเรม
71 เพงอาง, น. 102.
DPU
60
พบวาผทวงถามหนเรมเปลยนรปแบบการทวงถามหนจากการใชความรนแรง มาเปนการใหลกหน
ใชชอไปซอรถจกรยานยนต แลกกบเงนกอน กอนจะมายดเอารถจกรยานยนตไปและใหลกหนไป
แจงความรถหาย ซงกรณนเพงพบในพนทจงหวดชลบร โดยพนกงานโรงงานแหงหนงในอาเภอ
บอวน จงหวดชลบร ถกตารวจจบขอหาแจงความเทจ หลงพนกงานโรงงานรายนเขาแจงความกบ
ตารวจภธรบอวน วารถจกรยานยนตหาย แตจากการสอบสวนตารวจพบวาไมเปนความจรง โดย
พนกงานโรงงานคนนสารภาพวาทแจงความเทจเพราะไดรบคาแนะนาจากแกงเงนก ใหใชชอไปซอ
รถจกรยานยนต แลกกบเงน 15,000 บาท โดยวนออกรถมคนมาคาประกนและเอาเงนมาใหแตหก
เงนดาวนไปเหลอ 9,000 บาท เมอผอนคางวดไปซกระยะ ไดไปแจงความหายกอนทแกงเงนกจะมา
เอารถไป ซงกรณแบบนตารวจในพนทระบวาทผานมาจบไดกวา 8 รายแลว
ตวอยางจากการตดตามทวงถามหนของแกงทวงหนเงนกนอกระบบทมความรนแรง
และไมชอบดวยกฎหมาย
ตวอยางท 1 ทวงหนโหด! ควาสปารตาฟนลกหนดบอนาถ69
72
แกงทวงหนเงนกนอกระบบจงหวดชลบร ใชมดสปารตาฟนลกหนเสยชวตหลงลกหน
หนหนไปนานกวา 2 ป โดยนางจระภา พนธน า ภรรยาของผตาย เลาวา นายธเนตร พมพทอง
(ผตาย) ไดก ยมเงนนอกระบบจากแกงเงนกยานเครอสหพฒนศรราชา จานวน 5,000 บาท แต
เนองจากหมนเงนไมทน เพราะมอาชพขจกรยานยนตรบจาง จงสงดอกเบยจานวนหนงแตไมไดสง
เงนตน กระทงถกตามขมข จงพากนยายหนมาทามาหากนในแถบอาเภอเมองชลบร นานกวา 2 ป
และคดวาเรองเงยบ จงยายกลบมาทเดม กระทงมแกงเจาหนมาถามหาผตายเมอ 3 เดอนกอน ซง
กอนเกดเหตมชาย 4 คน นงรถกระบะไมตดแผนปายทะเบยน เขามาบานพกใน ต.หนองขาม อ.ศร
ราชา และชายคนแรกไดใชปนยงมาทผตาย สวนอกคนถอมดสปารตาไลฟน กอนจะพากนหลบหน
โดยแพทยโรงพยาบาลอาวอดม เรงชวยชวตนายธเนตร พมพทอง (ผตาย) แตไมสามารถยอชวตไว
ได เนองจากถกฟนดวยมดสปารตาเปนแผลฉกรรจและยงถกยงดวยปนไมทราบขนาดเขาทกลาง
หลง
ตวอยางท 2 รวบแกงเงนกนอกระบบคดดอกวนละหมน70
73
เจาหนาทตารวจ สน.รมเกลา จบกมสมาชกแกงปลอยเงนกนอกระบบยานรมเกลา
จานวน 9 คน พรอมของกลางเปนเอกสารและเงนสดกวา 21,000 บาท หลงมผเสยหายเขารองเรยน
72 บรษท สนก ออนไลน จากด, “ทวงหนโหด! ควาสปารตาฟนลกหนดบอนาถ,” สบคนเมอวนท 2
สงหาคม 2559, จาก http://news.sanook.com/1048230/
73 บรษท สนก ออนไลน จากด, “รวบแกงเงนกนอกระบบคดดอกวนละหมน,” สบคนเมอวนท 2
สงหาคม 2559, จาก http://news.sanook.com/977901/
DPU
61
วาเมอ 3 เดอนกอนหนาน ไดไปกเงนกบแกงดงกลาวจานวน 3 แสนบาท เพอนาไปใชเปนคา
รกษาพยาบาลบดาทปวยเปนอมพาตและทาธรกจขายเสอผา โดยคดอตราดอกเบยรอยละ 2 บาทตอ
วน ซงเฉพาะคาดอกเบยทตองจายตกเปนเงนวนละกวา 1 หมนบาท จนกระทงเมอกลางเดอนทผาน
มาทางตนไดมปญหาเรองการคาขาย จงไดขอพลดผอนการชาระหนไปกอน แตเจาของเงนกไมยอม
สงลกนองมาทวงหนตลอดเวลา จนลาสดถกแกงดงกลาวบกคนทรพยสนทบานพกและได
โทรศพทมอถอไปหนงเครอง พรอมกบขมขวาหากไมนาเงนมาจาย กจะฆาทงตนจงนาเรองดงกลาว
เขาแจงความกบเจาหนาทตารวจ จนสามารถจบกมแกงดงกลาวได โดยในเบองตนทงหมดถกแจง
ขอหาปลนทรพยโดยใชยานพาหนะและฝาฝนพระราชบญญต ตองหามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.
2475 เจาหนาทตารวจ จงควบคมตวไปดาเนนคดตอไป
ตวอยางท 3 แมคาสดทน! แจงจบแกงทวงหนขทาราย เหตจายรายวนขาด 1,000 บาท71
74
แมคาขายอาหารตามสงในจงหวดชลบรสดทน แจงความตารวจ ถกแกงทวงหนนอก
ระบบขมขพงราน เหตเพราะชาระดอกเบยรายวนขาดไปเพยง 100 บาท โดยเหตทวงหนโหดน
เกดขนภายในรานขายอาหารตามสงและรานจาหนายอาหารปาในเขตอาเภอเมองชลบร แมคาผรอง
ทกข เลาวาเธอถกชายฉกรรจ 2 คน ซงเปนแกงทวงหนนอกระบบ พดจาดาทออยางรนแรง และ
พยายามทจะปรเขาทารายรางกาย รวมถงขมขวาจะทาลายทรพยสนเสยหาย หากไมยอมจายคา
ดอกเบย รายวนจานวน 300 บาทใหครบ ดวยความกลว ลกหนรายนจงตดสนใจขอความชวยเหลอ
จากตารวจ ลกหนรายน ยอมรบวา ไปกยมเงนจากเจาหนนอกระบบมารวม 4 ราย เปนยอดเงนกวา
40,000 บาท แตละวนตองพยายามทางานขายอาหาร เพอหาเงนมาจายเปนคาดอกเบยรายวน ใหกบ
เจาหนทงหมดไมตากวา 700 บาท สาหรบแกงทวงหนโหดรายน ตนมยอดเงนกอยท 15,000 บาท
แตดวยภาระคาใชจาย ประกอบกบจานวนลกคาทนอยลง จงมเงนสดเพยง 200 บาท จายใหกบแกง
ทวงหน และขอผดผอนนาเงนอก 100 บาท มาจายเพมใหในภายหลง จงสรางความไมพอใจแกชาย
ฉกรรจทงสองคน ชวตลกหนหาเชากนคาชกหนาไมถงหลง จงทาใหหนเกาพอกพน หนใหมทบถม
กลายเปนหนสนทวมหว ตารวจจงจะไดสงชดสายตรวจออกตรวจตราเฝาระวงแกงทวงหนกระทา
เกนกวาเหต และจะเชญตวเจาหนนอกระบบมาพดคยถงการเรยกเกบดอกเบยเกนอตราทกฎหมาย
กาหนด
ตวอยางท 4 แกงหมวกกนนอคไมกลวพระราชบญญตการทวงถามหน พบ 9 เดอนรอง
เจาหนโหดพง 805 ราย72
75
74 สถานโทรทศนสกองทพบกชอง 7, “แมคาสดทน! แจงจบแกงทวงหนขทาราย เหตจายรายวนขาด
1000 บาท,” สบคนเมอวนท 2 สงหาคม 2559, จาก http://news.ch7.com/detail/165146/แมคาสดทน_แจงจบ
แกงทวงหนขมขทวงเงน.html
DPU
62
สาหรบกรณแกงทวงหนโหดทเกดขนเมอคนทผานมา 18 ต.ค.58 โดยคนรายใชอาวธ
ปนยงถลมบานหลงหนงในจงหวดปทมธาน จนไดรบความเสยหาย โดยเจาของบานบอกวา เปน
แกงทวงหนทตดตามทวงหนทกวน ซงเหตการณนกลองวงจรปดสามารถบนทกภาพเหตการณไว
ได โดยภาพเหตการณทเกดขนในชวงเวลาประมาณต 1 ของคนทผานมา มชายฉกรรจกวา 8 คนข
รถจกรยานยนตมาดวยกน 5 คน เมอมาถง 2 ใน 3 คนไดใชอาวธปนยงเขาไปในบานหลายนด
ขณะทคนอนไดใชกอนหน กระถางตนไมขวางปาเขาไปในบาน กอนทจะมรถเกงขบเขามา
ทงหมดจงแยกยายกนหลบหนไป
หลงเกดเหตเชาวนน 19 ต.ค.58 ตารวจกองบงคบการปราบปราม เขาตรวจสอบทเกด
เหต พบบานไดรบความเสยหาย โดยเจาของบาน เลาวา ไดไปกเงนนอกระบบจากนามบตรทมาเดน
แจกตามบานพก และไดกมาหลายเจา ลาสดไปกกบคนทใชนามบตรชอวาน าหวาน เปนเงน 4,000
บาท คดดอกเบยรอยละ 20 สงวนละ 200 บาทโดยสงไปแลว 4 วนแตหาเงนไมทนเพราะขายของไม
คอยดจงขาดสง กอนจะถกตาม ทวงหนมาเรอย ดานตารวจคาดวานาจะเปนการขมขเพอใหลกหน
รตววาใหนาเงนไปใชหนตามทไดกมา ซงขณะนอยระหวางการตรวจสอบกลมและจะตดตามตวมา
ดาเนนคดตามกฎหมายตอไป
จากกรณตวอยางดงกลาวจะเหนไดวามลกหนเงนกนอกระบบจานวนมากทไดรบความ
เสยหายจากผใหก นอกระบบ ไมวาจะเปนการถกเรยกเกบดอกเบยในอตราสงกวาทกฎหมาย
กาหนดหรอการถกตดตามทวงถามหนโดยวธทรนแรงและไมชอบดวยกฎหมาย แตเนองจากการ
ฟองรองบงคบคดใชระยะเวลาพอสมควรและมคาใชจายในการดาเนนการ ซงลกหนเองกมปญหา
ทางดานการเงนอยแลวและมความเกรงกลวตออทธพลและการขมขของเจาหน ประกอบกบเกรงวา
หากมความจาเปนตองใชเงนในภายหนา กจะไมสามารถขอกเงนจากผใหกยมนอกระบบไดอก จง
เปนขอจากดททาใหลกหนไมดาเนนการฟองคดกบผใหกยม
อยางไรกตาม กมลกหนบางสวนททนไมไหวตอการเอารดเอาเปรยบหรอการบบคน
จากผใหกยมเงนนอกระบบหรอไดรบผลเสยหายถงขนทจาเปนจะตองฟองรองบงคบคด กจะใช
สทธทตนมอยฟองรองผใหกยมเงน โดยในกรณการเรยกเกบดอกเบยเกนอตราทกฎหมายกาหนด
นน เนองจากผใหกและผกเปนคสญญาในการกเงนและตางกรวมกนกระทาในการเรยกและยนยอม
ใหเรยกดอกเบยเกนอตราทฝาฝนกฎหมาย จงอาจกลาวไดวาผกเปนผรวมกระทาความผดดงกลาว
จงทาใหผกไมเปนผเสยหายโดยนตนยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (4) จง
75 บรษท บางกอก มเดย แอนด บรอดคาสตง จากด, “แกงหมวกกนนอคไมกลวพ.ร.บ.ทวงหน พบ 9
เดอนรองเจาหนโหดพง 805 ราย,” สบคนเมอวนท 2 สงหาคม 2559, จาก https://www.pptvthailand.com/sport/
news/16938
DPU
63
ไมมอานาจฟองผใหกรบผดศาลจงตองยกฟอง ฉะนนผกทาไดแตเพยงกลาวโทษผใหกยมเงนนอก
ระบบตอเจาหนาทตารวจเพอใหดาเนนคดตอไป
ดงนน ในการฟองผใหกยมเงนนอกระบบใหตองรบผดตามพระราชบญญตหามเรยก
ดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2560 จงตองใหรฐดาเนนการแทนสวนความเสยหายทเกดจากการตดตาม
ทวงถามหน ลกหนสามารถฟองใหผใหกยมเงนนอกระบบหรอตวแทนใหตองรบผดตอตนในเรอง
ละเมดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และสามารถฟองบคคลใหตองรบผดทางอาญาฐาน
ตางๆ เชน ทารายรางกาย หมนประมาท ความผดเกยวกบทรพย เปนตน แตการทลกหนจะพสจน
วาผตดตามทวงถามหนกระทาละเมดหรอไมและตองชดใชคาสนไหมทดแทนเปนจานวนเทาใด
ในทางความเปนจรงมใชเรองทกระทาไดงาย
สวนการรองเรยนเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนทฝาฝนพระราชบญญตการทวงถาม
หน พ.ศ. 2558 ใหตองรบโทษทงในทางปกครองและทางอาญานน กเพอประโยชนในการปองกน
และปราบปรามการกระทาความผดทจะเกดขน มใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนใชวธการทไม
เหมาะสมในการตดตามทวงถามหนตอลกหนเทานน แตกมไดชวยเยยวยาความเสยหายใหแกลกหน
ทไดรบความเสยหายจากการฝาฝนกฎหมายการตดตามทวงถามหนแตอยางใด
จากการศกษาถงประเดนสาระสาคญทเกยวกบการควบคมการตดตามทวงถามหนของ
เจาหนและการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนนอกระบบ
จากผลสรปการดาเนนงานของคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถาม
หน พ.ศ. .... สภานตบญญตแหงชาต ศกษาพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 และตวอยาง
กรณของการตดตามทวงถามหนในปจจบนนน ซงอาจกลาวไดวาพระราชบญญตนยงไมสามารถ
ใหความคมครองแกลกหนและควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหนไดอยางแทจรง อาท
กฎหมายฉบบนไดใหความคมครองแกลกหนทถกตดตามทวงถามหนอยางไมเหมาะสม เฉพาะ
ลกหนทเกดจากหนของผใหกยมเงนนอกระบบทผใหกยมเงนตองเปนบคคลซงใหสนเชอเปนทาง
การคาปกต กลาวคอ ตองเปนผประกอบธรกจใหกยมเงนนอกระบบหรอเปนผประกอบอาชพให
กยมเงนนอกระบบเทานน สาหรบผใหกยมเงนนอกระบบทมไดมวตถประสงคของการใหกยมเงน
นอกระบบเปนอาชพ เชน การใหกยมจากบคคลทมความสมพนธตอกน ลกหนทตกเปนหนจาก
เจาหนเหลานจะไมไดรบความคมครองในการตดตามทวงถามหนทเหมาะสม
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ไดบญญตถงสทธทใหความ
คมครองซง ศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพและความเสมอภาคทประชาชนทกคนควรไดรบ
การคมครองตามรฐธรรมนญ ไวดงน
DPU
64
ตามมาตรา 4 บญญตไววา “ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาค
ของบคคลยอมไดรบความคมครอง
ปวงชนชาวไทยยอมไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญเสมอกน”
มาตรา 25 บญญตไววา “สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย นอกจากทบญญต
คมครองไวเปนการเฉพาะในรฐธรรมนญแลว การใดทมไดหามหรอจากดไวในรฐธรรมนญหรอใน
กฎหมายอน บคคลยอมมสทธและเสรภาพทจะทาการน นไดและไดรบความคมครองตาม
รฐธรรมนญ ตราบเทาทการใชสทธหรอเสรภาพเชนวานนไมกระทบกระเทอนหรอเปนอนตรายตอ
ความมนคงของรฐ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน และไมละเมดสทธหรอ
เสรภาพของบคคลอน
สทธหรอเสรภาพใดทรฐธรรมนญใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต หรอใหเปนไปตาม
หลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต แมยงไมมการตรากฎหมายนนขนใชบงคบ บคคลหรอ
ชมชนยอมสามารถใชสทธหรอเสรภาพนนไดตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ
บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญ สามารถยก
บทบญญตแหงรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได
บคคลซงไดรบความเสยหายจากการถกละเมดสทธหรอเสรภาพหรอจากการกระทา
ความผดอาญาของบคคลอน ยอมมสทธทจะไดรบการเยยวยาหรอชวยเหลอจากรฐตามทกฎหมาย
บญญต”
มาตรา 26 บญญตไววา “การตรากฎหมายทมผลเปนการจากดสทธหรอเสรภาพของ
บคคลตองเปนไปตามเงอนไขทบญญตไวในรฐธรรมนญ ในกรณทรฐธรรมนญมไดบญญตเงอนไข
ไว กฎหมายดงกลาวตองไมขดตอหลกนตธรรม ไมเพมภาระหรอจากดสทธหรอเสรภาพของบคคล
เกนสมควรแกเหตและจะกระทบตอศกดศรความเปนมนษยของบคคลมได รวมทงตองระบเหตผล
ความจาเปนในการจากดสทธและเสรภาพไวดวย...”
มาตรา 27 บญญตไววา “บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย มสทธและเสรภาพและไดรบ
ความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน”
จะเหนไดวารฐธรรมนญของประเทศไทยไดวางหลกประกนสทธในการใหความ
คมครองทางกฎหมายแกบคคลทกคนอยางเทาเทยมกนตามหลกสากล โดยหากบคคลใดถกละเมด
ซงสทธเสรภาพทไดรบตามรฐธรรมนญนน บคคลดงกลาวมสทธทจะใชสทธทางศาลและมสทธท
จะไดรบการเยยวยาหรอชวยเหลอจากรฐจากการกระทาความผดอาญาของบคคลอน ซงหมายความ
รวมถงการใหการรบรองคมครองแกบคคลทเปนผบรโภคทตกเปนลกหนและถกตดตามทวงถาม
หนทมลกษณะไมเหมาะสมดวย ฉะนนการใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวงถามหนท
DPU
65
ไมเหมาะสมจากเจาหนนน กฎหมายฉบบนควรใหความคมครองทครอบคลมถงความคมครองแก
ลกหนนอกระบบทเกดจากการกยมเงนกนเองดวย จงจะถอไดวาลกหนไดรบการปฏบตอยางเสมอ
ภาคและไดรบความคมครองเทาเทยมกนอยางแทจรงตามกฎหมายรฐธรรมนญ โดยเจาหนทมได
ประกอบอาชพใหกยมเงนนอกระบบกตองถกควบคมพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนตาม
พระราชบญญตฉบบน ทงนเพราะอาจขยายความไปถงอานาจของผรบมอบอานาจของเจาหนใน
การตดตามทวงถามหนดวย ซงจะไดกลาวในบทตอๆ ไป
และตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ยงไดใหการรบรองถง
สทธของผบรโภคซงไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญดงน
มาตรา 40 บญญตไววา “บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบอาชพ
การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญต
แหงกฎหมายทตราขนเพอรกษาความมนคงหรอเศรษฐกจของประเทศ การแขงขนอยางเปนธรรม
การปองกนหรอขจดการกดกนหรอการผกขาด การคมครองผบรโภค การจดระเบยบการประกอบ
อาชพเพยงเทาทจาเปนหรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน”
มาตรา 46 บญญตไววา “สทธของผบรโภคยอมไดรบความคมครอง
บคคลยอมมสทธรวมกนจดตงองคกรของผบรโภคเพอคมครองและพทกษสทธของ
ผบรโภคองคกรของผบรโภคตามวรรคสองมสทธรวมกนจดต งเปนองคกรทมความเปนอสระ
เพอใหเกดพลงในการคมครองและพทกษสทธของผบรโภคโดยไดรบการสนบสนนจากรฐ ทงน
หลกเกณฑและวธการจดตงอานาจในการเปนตวแทนของผบรโภค และการสนบสนนดานการเงน
จากรฐ ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต”
มาตรา 61 บญญตไววา “รฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกทมประสทธภาพในการ
คมครองและพทกษสทธของผบรโภคดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการรขอมลทเปนจรง ดานความ
ปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทาสญญา หรอดานอนใดอนเปนประโยชนตอผบรโภค”
ดงจะเหนไดวาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 กาหนดไววา
บคคลทกคนมสทธเสรภาพในการประกอบอาชพ เวนแตมบทกฎหมายตราขนเพอจากดสทธ
เสรภาพในการประกอบอาชพนน และกฎหมายทตราขนเพอการใหความคมครองผบรโภคถอเปน
กฎหมายลกษณะหนงทรฐธรรมนญใหการรบรองไว ดงนนการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน
จงตองเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายในการใหความคมครองผบรโภคทตกเปนลกหน ผท
ประกอบธรกจตดตามทวงถามหนจงตองปฏบตตามกฎหมายภายใตขอกาหนดของรฐธรรมนญ
ฉบบนดวย รวมทงสทธของผบรโภคทรฐตองใหความคมครอง สทธในการจดต งองคกรเพอ
คมครองและการพทกษสทธผบรโภคทไดรบการสนบสนนจากรฐ การอานวยซงมาตรการหรอ
DPU
66
กลไกทประสทธภาพในการใหความคมครองผบรโภค สทธในการไดรบความคมครองของ
ผบรโภคทงในดานการรบรขอมลทเปนจรง ดานความปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทา
สญญา และในดานตางๆ ทเปนประโยชนและกอใหเกดประสทธภาพในการใหความคมครองแก
ผบรโภค ซงแมรฐธรรมนญฉบบน จะมไดกาหนดรบรองในเรองการเยยวยาความเสยหายแก
ผบรโภคไวอยางชดแจง แตการเยยวยาความเสยหายแกผบรโภคนน กถอไดวาเปนการใหความ
คมครองดานอนใดอนเปนประโยชนแกผบรโภคและยงเปนการพทกษสทธของผบรโภคท
รฐธรรมนญไดรบรองไวเชนกน เพราะการกยมเงนนนเกดจากความตองการของผบรโภคเพอ
ตอบสนองความตองการทงทางดานอปโภคบรโภคหรอการประกอบกจการของตน ดงนนตาม
กฎหมาย รฐตองเปนผใหความคมครองและรบรองสทธของผบรโภคในการไดรบการเยยวยาแกไข
ความเสยหายทเกดขนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมดงทไดกลาวมาขางตนดวย แตตาม
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 นยงมไดมการกาหนดครอบคลมไปถงมาตรการในการ
แกไขเยยวยาความเสยหายดงทไดกลาวตามสทธของผบรโภคทควรจะไดรบจากรฐตามรฐธรรมนญ
2.3 ทฤษฎเกยวกบหลกการคมครองผบรโภคในการทาสญญากยมนอกระบบ
คาวา “สญญา” หมายถง ความตกลงทไดรบการรบรองตามกฎหมาย อนเปนความตก
ลงทเกดขนจากการแสดงเจตนาของบคคลฝายหนงตกลงผกพนตนเองกบบคคลอกฝายหนง ทจะ
กระทาการหรอไมกระทาการบางอยางในอนาคต และบคคลฝายหลงมสทธทจะเรยกรองใหมการ
กระทาหรอไมกระทาการตามสญญาใหสาเรจลงไดหรอคาจากดความทวา สญญาเปนนตสมพนธ
ระหวางบคคลทอยในรปของขอตกลงตางๆ ทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกาหนดไว หรอคา
จากดความทวา “สญญา” คอความสมครใจของคสญญาทมเจตนาและทมหนาทในการชาระหนตาม
มลหนทเกดขน
ดงนนสญญาจงหมายถง นตกรรมสองฝายหรอหลายฝายทเกดจากการแสดงเจตนา
เสนอสนองตองตรงกนของบคคลตงแตสองฝายขนไปทมงจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอ
ระงบซงสทธ โดยการทาสญญาของบคคลทงหลายนน ยอมเชอไดวาบคคลทงหลายเหลานนยอม
แสดงเจตนาซงประสงคใหตองตามหลกศลธรรมอนด ความรผดชอบชวด ไมกระทาการอนเปน
การเบยดเบยนผอนในอนทจะใชสทธเกนสวนของตน ตามกฎหมายธรรมชาตทสรางขนมาเพอให
คนในสงคมอยรวมกนอยางปกตสขและหากมสญญาใดอนเปนขอจากดใหฝายใดฝายหนงมอนตอง
เสยเปรยบเกนควร รฐจาตองเขามาใหการคมครองตอนตกรรมสญญานน โดยมหลกเกณฑและ
ทฤษฎทนามายดถอเปนปฏบตจนเปนสากลในการทาสญญาดงตอไปน
DPU
67
2.3.1 หลกความศกดสทธของการแสดงเจตนา (Autonomy of Will)
หลกความศกดสทธของการแสดงเจตนาเปนหลกพนฐานเสรภาพตามธรรมชาตของ
มนษย หลกนมความสมพนธกบปรชญาในครสตศตวรรษท 18 ซงเปนผลจากความคดทางการเมอง
ทตองการยนยนหลกปจเจกชนนยม ยนยนหลกทวารฐจะตองรบรสทธสวนบคคลใหมากทสดเทาท
จะเปนไปได รฐจะตองรบรองเสรภาพสวนบคคลซงมนษยทกคนมอยตามธรรมชาต รฐจะตองไม
ทาลายสทธขนพนฐานของบคคล บคคลทกคนมเสรภาพเวนเเตในบางเรองทเปนกรณอนสมควร
จงจะมขอจากดเสรภาพได นอกจากนเสรภาพของบคคลจะถกจากดลงดวยความสมครใจของบคคล
ดงนนเจตนาของบคคลจงมความศกดสทธและอสระ บคคลจะไมถกผกพนในหนใดทเขาไมไดตก
ลงยนยอมดวยและในทางกลบกนหนทเกดขนจากเจตนาของบคคลจะผกมดบงคบแกผทตกลงนน73
76
การมเสรภาพ คอการทบคคลสามารถทจะถกบงคบดวยตวของตวเอง โดยเฉพาะการผกมดตวเอง
ดวยสญญาททาขน อสรภาพจะไมมอยถาบคคลไมมอานาจเหนอตวเองทจะจากดตวของตวเองได
เจตนาของบคคลมอานาจทจะกอใหเกดความผกพนทางหนโดยเฉพาะเจาะจงในการเปนลกหน
เจาหนขนมาได
หลกความศกดสทธของการแสดงเจตนา คอเสรภาพทจะไมถกแทรกแซงจากรฐ ตาม
ทฤษฎปจเจกชนนยม (Individualism) กลาวคอ เนนทตวบคคลและความรสกวาคนแตละคนมคณคา
ในตวเอง บคคลแตละคนสามารถทาไดตามแตความสามารถของแตละคนทมสทธในการตดสนใจ
ดวยตนเองโดยเสร แนวคดปจเจกชนนยมเชอวา บคคลควรจะมเสรภาพของตนในการเลอกทกอยาง
ของตนเอง ซงมาจากแนวคดทวาปจเจกบคคลมเหตผลและรจกความตองการของตนเองไดดกวาคน
อน ดงนนไมวาบคคลจะมความแตกตางกนในเรอง ฐานะทางสงคม การศกษา เพศ ศาสนา ถน
กาเนดและทอยอาศย ยอมไมสงผลถงการจากดเสรภาพในการเลอกของบคคลเหลานน โดยรฐไม
ควรเขาควบคมกระบวนการทางเศรษฐกจและทางสงคมแมวาคสญญาฝายหนงไดเปรยบคสญญาอก
ฝายหนง เวนแตจะเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชน รฐไมมบทบาทในการกาหนดชนวรรณะหรอฐานนดรของประชาชน
การแบงชวงชนของบคคลในสงคมควรเปนสงทเกดจากความรสกนกคดของประชาชนเอง ทงน
เมอรฐไดรบรองเสรภาพทปจเจกชนมตงแตขนตอนกอนเกดสญญาแลว ดงนนเมอสญญาเกดขน
76 ดาราพร ถระวฒน, กฎหมายสญญา สถานะใหมของสญญาปจจบนและปญหาขอสญญาไมเปนธรรม,
พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542), น. 12 – 16.
DPU
68
แลวรฐจะเขาไปแทรกแซงเพอเปลยนแปลงสงทคสญญาตกลงกนไวใหเปนประการอนไมไดเพราะ
หากปลอยใหทาเชนนนไดเสรภาพของปจเจกชนกจะถกทาลายไป74
77
หลกความศกดสทธของการแสดงเจตนาทประเทศไทยซงใชระบบประมวลกฎหมาย
ยดถออยนน จงนาจะเปนแนวคดหรอทฤษฎทเหมาะสมและกอใหเกดประโยชนแกปจเจกชนใน
การทาสญญามากทสดเพราะในการกาหนดความผกพนของคสญญา กฎหมายมกจะสนนษฐานไว
กอนเสมอวาคสญญายอมมอสระในการทาความตกลงและแสดงเจตนาดวยความสมครใจ รวมทงม
ความเสมอภาคอยางเทาเทยมกนระหวางคสญญาทงสองฝาย อนเปนไปตามอทธพลของแนวคดใน
เรองเสรภาพแหงการทาสญญาและความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา
2.3.2 หลกเสรภาพในการทาสญญา (Freedom of Contract)
หลกเสรภาพในการทาสญญามหลกอยวาบคคลมเสรภาพทจะเลอกวธจดการสญญา
และวางขอกาหนดอยางไรกได อยางอสระและใจสมครตราบเทาทไมขดตอหลกความสงบ
เรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน กลาวคอเปนเสรภาพในความหมายทวา75
78
1) ไมมใครจะผกพนเขาทาสญญา ถาเขาไมเลอกทจะเขาทาสญญา
2) ในสงคมทมการแขงขนทกๆ คนมสทธเลอกบคคลทเขาจะทาสญญาดวย
3) บคคลสามารถทาสญญาประเภทใดกไดโดยมขอทเขาเลอก
แตอยางไรกด ในสงคมปจจบนทตองการความรวดเรวนน การยอมรบแนวคดในเรอง
เสรภาพแหงการทาสญญาและหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนาในบางครงอาจไมกอใหเกด
ความเปนธรรมแกคสญญาไดเทาทควร เนองจากมรปแบบของสญญาประเภทใหมทถกสรางขน
เพอประหยดเวลาในการรางสญญา ซงเราเรยกสญญาในลกษณะนวา “สญญามาตรฐาน (Standard
Contract)” โดยขอสญญาทกาหนดในสญญาประเภทนจะถกกาหนดขนจากคสญญาฝายเดยวทม
อานาจในการตอรองทเหนอกวาคสญญาฝายตรงขามทาใหคสญญาฝายตรงขามไมสามารถเจรจาตก
ลงเพอผอนคลายเงอนไขแหงสญญาทตนตองยอมรบเพราะตนมความจาเปนทตองเขาทาสญญาโดย
ไมสามารถจะหลกเลยงได เชน ผกาหนดขอสญญาเปนผผกขาดกจการบางอยางหรอผกาหนดขอ
77 ศนนทกรณ โสตถพนธ, คาอธบายนตกรรม – สญญา พรอมคาอธบายในสวนของ พ.ร.บ. วาดวยขอ
สญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 และกฎหมายใหมทเกยวของ, พมพครงท 16 (กรงเทพมหานคร : สานกวญ�
ชน, 2554), น. 279.
78 อรนช อาชาทองสข, “การควบคมและเเกไขขอสญญาทไมเปนธรรม,” (วทยานพนธมหาบณฑต
คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2536), น. 10 – 11.
DPU
69
สญญาเปนผมฐานะทางการเงนทดซงคสญญาอกฝายจาเปนตองพงพาอาศย เปนตน76
79 จงสมควรท
รฐจะกาหนดกรอบของการใชหลกความศกดสทธของการแสดงเจตนาและเสรภาพของบคคลเพอ
แกไขความไมสงบสขและความไมเปนธรรมในสงคมดงกลาว
2.3.3 หลกสจรต (Principle of the Good Faith)
หลกสจรตถอเปนหลกทวไปทเปนรากฐานของกฎหมายแพงทงระบบทนามาใชไดกบ
ทกเรอง หลกนเปนเครองมอทางกฎหมายทสาคญทนกกฎหมายโรมนพฒนาขนโดยมจดมงหมาย
เพอบรรเทาแกไขความกระดางตายตวของบทบญญตของกฎหมายทมความตายตวใหมความ
ยดหยนในการปรบใชแกขอเทจจรงในสถานการณทงในทางเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไป
เชน การปฏบตตามสญญาทตกลงกน ใหพจารณาถงเจตนาอนแทจรงของคสญญา ไมแตเพยง
พจารณาถอยคาตามตวอกษรทเครงครดเทานน หลกสจรตเปนการทาใหหลกการรกษาสญญาม
ความหมายทางจรยธรรมมากขนและชวยยบย งปฏเสธการคดโกง ความไมซอสตย ความไมเปน
ธรรม รวมทงการกระทาทไมสมเหตสมผลตางๆ ในสงคม กอใหเกดความยตธรรม การรกษาสตย
ความไววางใจ ความเปนธรรมและหลกศลธรรมอนดในสงคมโรมนอยางแทจรง ซงในระบบ
กฎหมายแพงและพาณชยของไทยบญญตรบรองเกยวกบการใชสทธโดยสจรตไวตามมาตรา 5 แหง
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยอนเปนหลกกฎหมายทวไปทกาหนดเกยวกบการใชสทธแหงตน
กด การชาระหนกด บคคลทกคนตองกระทาโดยสจรต ซงกาหนดไวอยางกวางๆ ในลกษณะเดยว
กบบทกฎหมายยตธรรม (Jus aequum) และเปนหลกกฎหมายทวไป (General Principle) ทมฐานะ
สงกวาบทกฎหมายอน จงถอวามาตรา 5 เปนหวใจของประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเพราะ
เปนมาตราทนามาใชอยางกวางขวางเพอประกอบการใชดลพนจและอดชองวางของกฎหมายเพอ
สรางความเปนธรรมแกคสญญาทงสองฝาย77
80
2.3.4 หลกกฎหมายวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม
แนวความคดกฎหมายวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม78
81 เกดจากการเปลยนแปลงสภาพ
ทางเศรษฐกจและสงคมของบานเมอง โดยเฉพาะเมอมแนวความคดเสรนยม หรอระบบเศรษฐกจ
แบบทนนยมเพมมากขน ผลทตามมาในดานสญญา คอ การทาสญญาเปนลายลกษณอกษร ม
รายละเอยดจานวนมาก โดยมกจะเปนขอสญญาทเออประโยชนแกผจดทาสญญา ซงในปจจบน
79 โกญจนาท เจรญสข, “รปแบบสญญาในปจจบน และกฎหมายขอสญญาไมเปนธรรม,” สบคนเมอ
วนท 30 พฤศจกายน 2558, จาก http://www.yimwhan.com/board/show.php?user=konjanard&topic=16&Cate
=1
80 สานกกฎหมาย สานกงานเศรษฐกจการคลง, อางแลว เชงอรรถท 9, น. 58.
81 เพงอาง, น. 56 – 57
DPU
70
ปญหาสญญาทเกดขนมความไมเทาเทยมกนระหวางคสญญาทฝายหนงมอานาจทางเศรษฐกจ
ความรทางเทคโนโลยทเหนอกวาอกฝายหนงเปนอยางมาก สญญาจงเกดขนโดยขาดอานาจการ
ตอรองและการเจรจาตกลงกนอยางแทจรง ดงนนเงอนไขของสญญาจงมแตขอกาหนดโดยฝายท
เปนผจดทาสญญาไดประโยชนอยฝายเดยว
ดวยเหตนนกกฎหมายทเหนถงปญหาดงกลาววาหากปลอยใหมการบงคบตามสญญาท
ไมเปนธรรมเหลานตอไป ยอมจะเกดผลเสยทงทางเศรษฐกจและสงคม จงเรมคดและหาวธการท
จะควบคมสญญาทไมเปนธรรม จงทาใหเกดกฎหมายขอสญญาทไมเปนธรรมขน คอแนวความคด
เพอวนจฉยความไมเปนธรรมในสญญา ซงสามารถแบงได 2 สวน คอ
1) ความไมเปนธรรมในเนอหาของสญญา (Substantive Unfairness) คอ การทเนอหา
ในสญญามการกาหนดเงอนไขเอาเปรยบคสญญาอกฝายหนงมาก เงอนไขในสญญานนจงเปนขอ
สญญาทไมเปนธรรมซงความไมเปนธรรมน จะพจารณาจากเนอหาของสญญาเพยงอยางเดยว โดย
ไมพจารณาถงองคประกอบภายนอกอนๆ เชน ความสมครใจ ความไมร ความไมเขาใจเนอหาหรอ
ผลของสญญา โดยความไมเปนธรรมในเนอหาของสญญาสามารถแบงออกเปน 2 ประเภทไดแก
(1) ความไมเปนธรรมในดานเนอหาของสญญาในลกษณะเดดขาด หมายถง เนอหาท
กาหนดในขอสญญานนมลกษณะทเอาเปรยบคสญญาอกฝายหนงเปนอยางมากและเปนเงอนไขท
ไมเปนธรรมตอคสญญาจนอาจกอใหเกดความไมเปนธรรมอยางยง กฎหมายจงบงคบมใหคสญญา
ระบขอสญญาในลกษณะทเอาเปรยบกนอยางมากลงในขอความของสญญา หากมการกาหนดเปน
เงอนไขของสญญากไมสามารถใชบงคบกนได (Unenforceable) หรอมผลเปนโมฆะ (Void)
(2) ความไมเปนธรรมในดานเนอหาของสญญาในลกษณะไมเดดขาด หมายถง เนอหา
ทกาหนดในขอสญญานนมลกษณะทเอาเปรยบคสญญาอกฝายหนง แตอยในระดบทกฎหมายยง
ยอมรบวาหากคสญญาสมครใจยนยอมจะรบเงอนไขทตนเสยเปรยบเชนนนกสามารถทจะตกลงกน
ได ยงไมถอวาเปนการเอาเปรยบกนเกนสมควร รฐยงยอมรบถงความมเสรภาพของบคคลในสงคม
ทจะเขาทาสญญาและตกลงเงอนไขกนอยางไรกได ขอสญญาดงกลาวจะไมถอวาเปนขอสญญาท
ไมเปนธรรมทนท แตจะตองพจารณาจากพฤตการณแวดลอมในคดประกอบ ซงพฤตการณดงกลาว
หมายถงความไมเปนธรรมในกระบวนการทาสญญา ซงจะไดกลาวในหวขอตอไป
2) คว า ม ไ ม เ ป น ธ ร รม ใ น ก ร ะ บ ว น ก า รทา ส ญ ญ า ( Procedural Unfairness) ค อ
กระบวนการนอกเหนอจากเงอนไขหรอเนอหาของสญญา ความไมเปนธรรมในกระบวนการทาสญญา
มกจะมสวนสมพนธกบความไมเปนธรรมในเนอหาของสญญา เพราะเนอหาของขอสญญาทไมเปน
ธรรมมกจะเกดจากความไมเปนธรรมในกระบวนการทาสญญา เพราะตามปกตจะไมมบคคลใด
ยอมรบเอาเงอนไขหรอขอสญญาทไมมความเปนธรรมตอตนเองหรอทาใหตนเสยเปรยบมาก หาก
DPU
71
เลอกไดทกคนยอมตองการทาสญญาทมเงอนไขเปนประโยชนตอตนเองมากทสด การทบคคล
ยอมรบเอาสญญาททาใหตนเองเสยเปรยบมกเกดจากความไมเปนธรรมในกระบวนการทาสญญา
ซงจะเกยวของกบเสรภาพในการทาสญญา หากในการทาสญญานนๆ ไมมเสรภาพในการทาสญญา
ของคสญญาฝายใดฝายหนงแลว การทาสญญานนจะไมมความเปนธรรมในกระบวนการทาสญญา
เสมอ
2.3.5 หลกความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
หลกความสงบเรยบรอยของประชาชนนนเปนขอหามซงสงคมบงคบเอาแกเอกชน
เปนการแสดงใหเหนวาสงคมยอมอยเหนอเอกชน ท งนเพอสงคมจะไดดารงอยได และจะได
คมครองปกปกรกษาเอกชนซงอยในสงคมนนเอง ความสงบเรยบรอยของประชาชนจงเปนเรองท
เกยวของกบผลประโยชนโดยทวไปของประเทศชาตหรอประชาชนสวนรวม สวนคาวา “ศลธรรม
อนดของประชาชน” เปนหลกบงคบเกยวกบธรรมเนยมประเพณซงอาจแตกตางกนแลวแตทองถน
และในสมยตางๆ กน และหลกบงคบตามธรรมเนยมประเพณซงกฎหมายหามมใหบคคลทานต
กรรมทมวตถประสงคฝาฝนนน อยในระดบสงกวาธรรมเนยมประเพณธรรมดาอยบางเพราะ
หลกธรรมเนยมประเพณธรรมดาเปลยนแปลงไดงาย อนจะทาใหแนวทางในการวนจฉยปญหา
กลบไปกลบมาเสมอ79
82 ซงศลธรรมอนดของประชาชนมกจะมความเกยวพนใกลชดกบความสงบ
เรยบรอยของประชาชน จงทาใหการกระทาใดทขดตอศลธรรมอนดของประชาชนยอมถอวาขดตอ
ความสงบเรยบรอยของประชาชนดวย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 150 บญญต
ไววา “การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายเปนการพนวสยหรอเปนการขด
ตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนเปนโมฆะ” บทบญญตดงกลาวเปน
หลกเกยวกบนตกรรมสญญาวาจะตองไมขดตอกฎหมาย ไมพนวสย และไมขดตอความสงบ
เรยบรอยของประชาชน ซงเปนกรอบทวไปของนตกรรมสญญาวาจะสามารถทาสญญาได
กวางขวางเพยงใด การทจะพจารณาวานตกรรมใดเปนอนขดตอมาตรา 150 นน ตองพจารณาเปน
เรองๆ ไปไมอาจกาหนดหลกเกณฑตายตวได ทงนขนอยกบยคสมยและทศนคตหรอมมมองของ
ศาล80
83
82 จด เศรษฐบตร, หลกกฎหมายแพงลกษณะนตกรรมและสญญา, พมพครงท 7 (กรงเทพมหานคร :
โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), น. 29.
83 วฒนา เทพวฒสถาพร, “แนวความคดและวธการเพอการวนจฉยความไมเปนธรรมตามพระราชบญญต
วาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. 2540,” (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย,
2545), น. 245 – 247.
DPU
72
อยางไรกตามหากสญญาใดมวตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชนนตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะ เนองจากกฎหมายยอมไมสนบสนนการ
กระทาทฝาฝนความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน81
84
ตามหลกกฎหมายดงกลาวจะเหนไดวาบคคลทกคนมสทธเสรภาพ มความอสระทจะ
เลอกเขาทาสญญาใดๆ ไดดวยความสมครใจของตน โดยทกฝายยอมตองยดหลกสจรตในการเขา
ทาสญญาตอบคคลอน แตในปจจบนเมอสงคมไดววฒนาการไปอยางรวดเรว ทาใหรปแบบของ
การทาสญญาตางๆ ถกสรางขนเพอประหยดเวลา ดงเชนสญญามาตรฐาน ซงนตกรรมสญญา
ดงกลาวกตามมาดวยขอจากดของฝายผจดทาสญญา ขณะเดยวกนการทาสญญาระหวางผใหกยม
เงนนอกระบบกบผก แมจะมขอสญญาทไมรดกมเทา ไมไดมรายละเอยดหรอขนตอนมากนก เมอ
เทยบกบการทาสญญาของผประกอบธรกจ แตขอสญญาดงกลาวกมขอจากด และถอเปนขอสญญา
ทเอารดเอาเปรยบผก เปนอยางมากซงบางขอสญญากไมเปนการตองหามดวยกฎหมาย ผใหก
สามารถตกลงทาขอสญญาดงกลาวกบผกไดตามความสมครใจของทง 2 ฝาย ทงสญญากยมเงนทม
อตราดอกเบยสง ขอตกลงในสญญาทเปนลทางในการเอาผดผกเมอผกผดนดชาระหน หรอคด
ดอกเบย คาปรบ คาตดตามทวงถามหนเพมจากการผดนดชาระหน ดวยสญญาดงกลาวเปนเหตให
ผบรโภคตกเปนลกหนนอกระบบไมสามารถชาระหนไดทงหมด จงเกดการตดตามทวงถามหนท
ไมเหมาะสมไมเปนธรรมตอลกหนหรอผบรโภค และสวนใหญกระบวนการการตดตามทวงถาม
หนจากหนกยมเงนนอกระบบน นมกจะใชวธการหรอกระทาการอนเปนการขดตอความสงบ
เรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน และการกระทาเชนนยอมถอเปนการกระทาทขดตอหลก
สจรตดวยเพราะถงแมผบรโภคไดตกเปนลกหนจนกระทงถงขนตอนของกระบวนการในการ
ตดตามทวงถามหน แตการตดตามทวงถามหนนนกตองกระทาการโดยยดหลกสจรตเชนกน แต
ปจจบนวธปฏบตในการตดตามทวงถามหนดงกลาวตางขดกบหลกกฎหมายและสงผลกระทบตอ
สงคม สรางความเดอดรอนใหแกประชาชนโดยรวมเปนจานวนมากและถอเปนการละเมดตอสทธ
สวนบคคลอยางรายแรง
84 ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ คณะ
รฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, อางแลว เชงอรรถท 17, น. 38.
DPU
บทท 3
มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหน
ของตางประเทศและประเทศไทย
จากการศกษาในบททผานมานนทาใหทราบถงความหมาย ความเปนมา และทฤษฎ
เกยวกบการคมครองผบรโภคหนนอกระบบและการตดตามทวงถามหน รวมถงแนวความคดในการ
ตดตามทวงถามหนทงของตางประเทศและของประเทศไทย สาหรบในบทนผวจยไดศกษาถงหลก
กฎหมายตางประเทศในการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถาม
หนทไมเปนธรรม การตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและการตดตามทวงถามหนทมลกษณะ
เปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจลกหนอยางรนแรง โดยหลกกฎหมายในการ
ตดตามทวงถามหนนถอเปนหนาทของรฐทตองเขามามบทบาททงในการใหความคมครองแก
ผบรโภคทตกเปนลกหนและควบคมกากบดแลมาตรการตดตามทวงถามหนใหอยภายใตขอบเขต
ของกฎหมาย ซงผวจยไดทาการศกษาในกลมประเทศทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common
Law System) และระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) อนไดแก สหรฐอเมรกา
เครอรฐออสเตรเลย และประเทศญปน เพอนามาวเคราะหเปรยบเทยบกบหลกกฎหมายของ
ประเทศไทย
3.1 มาตรการตดตามทวงถามหนของตางประเทศ
ปญหาการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมาย การตดตามทวงถามหนทไมเปน
ธรรม หรอการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ตางเปนปญหาทสาคญของทกประเทศทตอง
ไดรบการแกไข เพราะเมอสงคมมความเจรญกาวหนาทงทางสงคมและเศรษฐกจมากขน ยอมเปน
การผลกดนใหเกดการอปโภคบรโภคของคนในสงคม ทาใหผบรโภคตองการความคลองตวในการ
อปโภคบรโภคไปในทศทางเดยวกนกบสงคมและเศรษฐกจ แตดวยสถานะทางการเงนของบคคล
ไมสอดคลองกบความตองการตางๆ การกยมเงนจงเปนทางออกหนงทนามาเพอการจบจายใชสอย
ไปจนถงการลงทนประกอบธรกจ การกยมเงนจงถอเปนการอานวยความสะดวกใหแกลทางในการ
ดาเนนชวตประจาวนจนไปถงการวางแผนในอนาคต แตดวยเหตปจจยตางๆ ทสงผลใหผบรโภค
ไมสามารถชาระหนทตนไดกยมมาไดตามกาหนด เจาหนจาตองตดตามทวงถามหนจนกวาลกหน
DPU
74
จะชาระใหครบถวน แตไมวาหนทลกหนกอขนนนจะถอวาเปนหนทมมลคาควรแกการตดตามทวง
ถามหนของเจาหนดวยตนเองหรอไม แตในภาคอตสาหกรรมของผประกอบธรกจการตดตามทวง
ถามหนกมจานวนทสงขน เพราะการตดตามทวงถามหนถอเปนธรกจทดมกาไรเปนอยางมากและ
ไมวาดวยเหตผลทธรกจการตดตามทวงถามหนสามารถตดตามทวงถามหนทคางชาระจากลกหนได
เปนทพอใจ เจาหนหมดภาระในการตดตามทวงถามหน คาใชจายสาหรบธรกจการตดตามทวงถาม
หนคมคากวาการดาเนนการดวยตวเจาหนเอง เหตผลเหลานเปนปจจยใหการประกอบธรกจการ
ตดตามทวงถามหนเปนทนยม แตการตดตามทวงถามหนทจะไดประสทธผลและรวดเรวทสดนน
ผตดตามทวงถามหนตองใชวธการและเทคนคตางๆ ในการจงใจลกหน แตโดยสวนใหญแลว
ผตดตามทวงถามหนมกจะวธการทไมเหมาะสมและบางรายกใชวธการตดตามทวงถามหนทไม
ชอบดวยกฎหมาย เชน การตดตามทวงถามหนทเปนการรบกวนชวตประจาวนของลกหนเกนควร
กดดนขมขคกคามลกหน เปดเผยความเปนหนของลกหนใหผอนไดทราบเพอใหเกดความอบอาย
เรยกชาระหนจากบคคลทเกยวของกบลกหนเพอเปนการบบคนใหลกหนเกดความกลว การ
หลอกลวงในขอเทจจรง และเกนเลยไปถงการกระทาตอลกหนทเปนการละเมดสทธมนษยชน
ในบทนผวจยมงเนนศกษาถง หนทไดรบความคมครอง บคคลและสทธหนาทของ
บคคลทเกยวของกบหน กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานทควบคมกากบดแล
การตดตามทวงถามหน และมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม ไม
เหมาะสม มลกษณะทเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจของลกหนอยางรนแรง
โดยจะไดกลาวเปนลาดบดงน
3.1.1 มาตรการตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกา
มาตรการตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกากอนศตวรรษท 19 การรบจางตดตาม
ทวงถามหนของสหรฐอเมรกานนเปนงานของทนายความททาหนาทเปนตวแทนรบมอบอานาจจาก
เจาหนในการตดตามทวงถามหนจากลกหนซงถอเปนการปฏบตกนมาเปนเวลาชานาน แตตอมา
ภายหลงนบแตป ค.ศ. 1970 ผประกอบธรกจเกยวกบการตดตามทวงถามหน ไมวาจะเปนบรษทรบ
ทวงหน บรษทรบซอหน บรษททปรกษากฎหมายในการรบตดตามทวงถามหนหรอบคคล
ธรรมดาทรบจางตดตามทวงถามหนไดเขามาในสกระบวนการของการตดตามทวงถามหนและทา
การตดตามทวงถามหนแทนใหแกเจาหนซงมจานวนเพมขนเปนอยางมาก เนองจากการดาเนนการ
ทวงถามหนของเจาหนดวยตนเองนน ยอมเปนการเสยเวลา เปนภาระในการตดตามทวงถามหนแก
เจาหน และมโอกาสนอยทเจาหนจะไดรบชาระทงหมดในเวลาทรวดเรว เจาหนสวนใหญจงเลอกท
จะใชบรการทวงถามหนจากผประกอบธรกจเกยวกบการทวงถามหน เพราะวาผรบจางตดตามทวง
ถามหนมความรความเชยวชาญและความชานาญในการทวงถามหน ท งยงมบคลากรและ
DPU
75
เทคโนโลยททนสมย ประกอบกบการใชกลยทธ การวางแผนงานและเทคนคตางๆ ในการบรหาร
จดการกระบวนการในการตดตามทวงถามหนตอลกหนเพอใหเจาหนไดรบชาระหนตามเปาหมาย
สงสดและชวยยนระยะเวลาและภาระในการตดตามทวงถามหนของเจาหน ซงปจจยเหลานทาให
ธรกจเกยวกบการทวงถามหน มอตราการเจรญเตบโตอยางกาวกระโดดและเปนธรกจทมแนวโนม
ขยายตวเพมขนเปนจานวนมากเพราะสามารถกอใหเกดรายไดเปนอยางสงแกผประกอบธรกจ
เกยวกบการตดตามทวงถามหน
หากแตการตดตามทวงถามหนของผประกอบธรกจเกยวกบการทวงถามหนนน ยอมม
วตถประสงคเพอใหลกหนชาระหนแกเจาหนโดยเรวและเตมจานวน ซงการบรรลถงเปาหมายนนก
นามาสการใชวธการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมาย ไมวาจะเปนการตดตามทวงถามหน
โดยการโทรศพทรบกวนลกหน พดจาดหมนเหยยดหยามลกหน เปดเผยขอมลสวนตวเกยวกบ
ลกหน หลอกลวงหรอแอบอางตนและแสดงตนเปนบคคลอนเพอใหลกหนเกดความกลววาจะถก
ดาเนนคด กระทงการคกคาม ขมขลกหนหรอบคคลทเกยวของกบลกหนบงคบเพอใหไดมาซงการ
ชาระหน โดยพฤตกรรมเหลานถอเปนการกระทาทละเมดสทธเสรภาพของลกหนและบคคลอนให
ไดรบความเดอดรอนราคาญเปนอยางมาก
หากลกหนไดประสบกบพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมายเชนน
ลกหนสามารถรองเรยนตอคณะกรรมการการคากลาง (Federal Trade Commission) โดยผประกอบ
ธรกจตดตามทวงถามหนทกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายตองเสยคาปรบตามอตราทกฎหมาย
กาหนด0
85 แตกไมสามารถแกไขปญหาในการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมายไดอยาง
ตรงจดไมสามารถควบคมและใหความคมครองไดเพยงพอ ทงการตดตามทวงถามหนยงมวธการท
รนแรงยงขนโดยการกระทาดงกลาวยอมถอวากระทบตอสทธสวนบคคลและเปนปญหาของ
สหรฐอเมรกา
ตอมาสภานตบญญตจงไดออกกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหน คอ รฐบญญต
วาดวยวธปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรม พ.ศ. 2520 (The Fair Debt Collection
Practices Act 1977) โดยมผลบงคบตงแตวนท 20 มนาคม ค.ศ. 1977 (แกไขเพมเตมในป ค.ศ.2010)
โดยกฎหมายฉบบนมแนวความคดพนฐานเกยวกบการคมครองสทธของลกหนทสาคญวา “บคคล
ทกคนยอมมสทธทจะไดรบการปฏบตอยางเหมาะสมและมความเปนอารยชนไมวาบคคลนนจะ
เปนหนหรอไมกตาม”86
85 กมล กมลตระกล, อางแลว เชงอรรถท 26, น. 59 – 60.
86 Baker v. G C Services Corporation, “677 F. 2d 775,” Retrieved 7 July 2015, from http://open
jurist.org/677/f2d/775/baker-v-g-c-services-corporation
DPU
76
กฎหมายฉบบนมวตถประสงคหลกเพอคมครองลกหนจากการตดตามทวงถามหนโดย
ไมเปนธรรมเพอปองกนไมใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนใชวธการตดตามทวงถามหนทไม
เปนธรรมและละเมดสทธตางๆ ของลกหนไมวาจะเปนสทธในความเปนอยสวนตว สทธใน
ครอบครว สทธในชอเสยงฯลฯ โดยหากเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนไดกระทาการอนเปนการ
ฝาฝนกฎหมายฉบบนจะถอวามความผดและตองชดใชคาเสยหายใหแกลกหน ทงนกฎหมายฉบบน
ยงมวตถประสงคเพอขจดปญหาการกอใหเกดความเสยเปรยบทางการคาระหวางผซงประกอบ
ธรกจเกยวกบการตดตามทวงถามหนทชอบดวยกฎหมายกบผทประกอบธรกจเกยวกบการตดตาม
ทวงถามหนโดยไมเปนธรรมแกลกหน โดยรฐไดเขามาควบคมกระบวนการในการตดตามทวงถาม
หนของผทประกอบธรกจทวงถามหนทไมเปนธรรม ใหหนมาใชวธการตดตามทวงถามหนท
เหมาะสมและสงเสรมใหผตดตามทวงถามหนทตดตามทวงถามหนโดยชอบดวยกฎหมายไดรบ
ความคมกนทางกฎหมายจากความรบผดตางๆ อนจะทาใหผตดตามทวงถามหนโดยเฉพาะบรษทรบ
ทวงถามหนไดรบความนาเชอถอและไมเกดความเสยเปรยบในการแขงขนในตลาด ทงยงทาให
ปรมาณการละเมดสทธของลกหนและการฟองรองดาเนนคดในศาลลดนอยลง ซงกฎหมายฉบบน
เปนกฎหมายสหพนธรฐและเปนกฎหมายความรบผดโดยเดดขาด เพยงผบรโภคสามารถพสจนถง
การฝาฝนกฎหมายนของผตดตามทวงถามหน กถอวาเปนหลกฐานเพยงพอสาหรบการพจารณาคด
ของศาลในการโตแยงกบผตดตามทวงถามหน2
87
3.1.1.1 หนทไดรบความคมครอง
หนไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบน คอ หน ท เ กดจากการใชจายใน
ชวตประจาวนโดยปกตของผบรโภค3
88 เชน หนใดๆ ซงจะตองชาระเปนจานวนเงนอนเกดจากการ
ทาธรกรรมทางการเงน หนทเกดจากการซอขายสนคา คาเชาบาน คาโทรศพท ประกน บรการ
ตางๆ อนมวตถประสงคในการใชเพอสวนบคคล ครอบครว หรอใชในครวเรอนเทานน โดยไม
รวมถงหนทเกดจากการประกอบธรกจของผบรโภคทเปนผประกอบการ หนทเกดจากกยมเงนจาก
ธนาคาร สถาบนการเงน หนภาษ คาปรบ คาเลยงดสามหรอภรยาในกรณหยาราง คาเลยงดบตร
และสทธเรยกรองอนเกดจากการละเมด
วตถประสงคในการใชเพอสวนบคคล ครอบครว หรอใชในครวเรอนเทาน น
วตถประสงคทง 3 ประการนลวนแลวแตเปนวตถประสงคทเกยวของกบการอปโภคบรโภคทงสน
87 Brian Keith Faulkner, “West v. Nationwide Credit, Inc. – Third Party Communication Clarified in
the Fair Debt Collection Practices Act,” Retrieved 7 July 2015, from http://scholarship.law.campbell.edu/cgi/
viewcontent.cgi?article=1366&context=clr
88 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 803 (5).
DPU
77
การทกฎหมายประสงคจะใหความคมครองเฉพาะหนทมวตถประสงคเพอการอปโภคบรโภค
เนองมาจากเหตผลสาคญทางดานเศรษฐศาสตรทวา หนเพอการอปโภคบรโภคนนไมกอใหเกด
รายไดกบลกหน และเมอมการบรโภคแลวยอมหมดไปหรอเสอมคาลงไปเรอยๆ ซงตางกบหนเพอ
การประกอบธรกจซงสามารถสรางรายไดกลบคนใหแกลกหนไดนนเอง ดงน นหนทม
วตถประสงคเพอการอยางอน เชน เพอนาไปลงทน (Investment) เพอประกอบธรกจหรอการ
พาณชย (Business) หรอเพอการเกษตร (Agricultural) ยอมไมไดรบความคมครองตามกฎหมาย
ฉบบน4
89
ตวอยางคด Bloom v. Ic System Inc90 ความหมายของ “หน” ภายใต FDCPA โดย
Bloom เรยกรองทจะอธบายถงลกษณะของการกยมเงนวา หนดงกลาวเปนหนสวนบคคลไมใชหน
ในเชงพาณชยเพราะเปนปกตของการกยมเงนนอกระบบไมมการประกอบการพาณชย และ
แรงจงใจในการใหกยมเงนเปนเรองสวนบคคลมากกวาเพอการประกอบธรกจ ศาลพจารณาวาการ
กยมเงนนอกระบบ หรอผใหกยมเงนจะใหกยมเงนดวยเหตผลสวนบคคลหรอไมกตาม ไมทาให
การกยมเงนนนเปนการใหกเพอสวนบคคล เพราะหนภายใต FDCPA ตองเปนลกษณะของหนเพอ
การใชประโยชนทครอบคลมสาหรบวตถประสงคเพอ “การใชสวนบคคล ใชในครอบครวหรอใน
ครวเรอนเทานน” แรงจงใจของผใหกยมหรอคานยมไมสามารถนามาบงคบใชได
ตวอยางคด Garza v. Bancorp Group, Inc91 กรณนเกดขนจากสญญาเชาอปกรณรกษา
ความปลอดภยกลองและเครองบนทก แมโจทกไดเชาอปกรณรกษาความปลอดภยเพอวตถประสงค
ในการปกปองตวเองและครอบครว แตอยางไรกตามยอมเหนไดชดเจนวาอปกรณมไวเพอ
วตถประสงคทางธรกจ อปกรณไดรบการตดตงทสถานประกอบการคาทงสองแหง ศาลพจารณา
วาจดประสงคเพอรกษาความปลอดภยใหกบสมาชกในครอบครวททางานทรานคานน ไมไดเปน
การเปลยนแปลงจดประสงคในการไมใชอปกรณในเชงพาณชย อปกรณความปลอดภยในธรกจ
ใดๆ ทใหความคมครองสวนบคคลใหกบผททางานทนน กฎหมายไมขยายไปถงหนของธรกจ
ครอบครวทเกดขนเพอวตถประสงคในทางธรกจ
89 ปองพทย สามตถยากร, “การตดตามทวงถามหนอยางเปนธรรม : ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายของ
สหรฐอเมรกาและกฎหมายไทย,” (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550),
น. 147 – 148. 90 Openjurist, “972 F. 2d 1067 – Bloom v. Ic System Inc,” Retrieved 20 January 2017, from
http://open jurist.org/972/f2d/1067/bloom-v-ic-system-inc
91 Justia, “Garza v. Bancorp Group, Inc., 955 F. Supp. 68 (S.D. Tex. 1996),” Retrieved 20 January
2017, from http://law.justia.com/cases/federal/district-courts/FSupp/955/68/1516238/
DPU
78
3.1.1.2 บคคลและสทธหนาทของบคคลซงเกยวของกบหน
ลกหนซงอยภายใตการคมครองของกฎหมายฉบบน หมายถง เฉพาะบคคลธรรมดา
เทานนไมรวมถงนตบคคล7
92 โดยบคคลทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายน คอ ลกหนหรอ
บคคลอนใดทเปนบคคลธรรมดาเทานน ไมรวมลกหนทเปนถงนตบคคล
สวนเจาหนและผตดตามทวงถามหนนน หมายถง บคคลใดๆ ทใชเครองมอใดๆ ในการ
ดาเนนการตดตอระหวางรฐ หรอใชจดหมายใดๆ ในการดาเนนธรกจ โดยมวตถทประสงคหลกใน
การประกอบธรกจตดตามทวงถามหนอยางเปนปกตธระ หรอพยายามตดตามทวงหนใหแกผอนไม
วาโดยทางตรงหรอทางออมในหนทครบกาหนดหรอในหนทคางชาระ เจาหนหรอผตดตามทวง
ถามหนจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได และรวมถงลกจาง หนสวน บรษทในเครอของ
เจาหนทตดตามทวงถามหนโดยมไดใชชอตนเอง รวมทงทนายความหรอสานกงานกฎหมายท
รบจางตดตามทวงถามหนในนามของลกความดวย8
93
สาหรบความรบผดของเจาหนในการกระทาของผตดตามทวงถามหนตอลกหนผไดรบ
ความเสยหายของสหรฐอเมรกา9
94 ดงทไดกลาวมาแลววาเจาหนอาจใชวธการตดตามทวงหนได
หลายวธ กลาวคอ เจาหนอาจดาเนนการตดตามทวงหนของตนโดยใชชอของตนเอง หรออาจ
มอบหมายหรอวาจางใหบคคลอนดาเนนการตดตามทวงหนแทนตน ไดแก สานกงานตดตามทวง
หน หรอทนายความ เปนตน ซงในกรณทเจาหนไดมอบหมายหรอวาจางใหบคคลอนดาเนนการ
ตดตามทวงหนแทนตนนน กรณจะมปญหาเกดขนวาหากบคคลอนทไดรบมอบหมายหรอรบจาง
นนไดกระทาการใดๆ เกยวกบการตดตามทวงหนใหแกเจาหนทเปนการฝาฝนตอกฎหมาย FDCPA
นอกจากบคคลดงกลาวซงถอวาเปนผตดตามทวงหนทจะตองเปนผรบผดโดยตรง (Directly Liable)
ตามกฎหมาย FDCPA ตอผบรโภคแลว เจาหนจะตองรบผดเพอการกระทาของผตดตามทวงหน
(Vicariously Liable) ซงตนไดมอบหมายหรอวาจางใหไปตดตามทวงหนแทนนนดวยหรอไม
สาหรบปญหาดงกลาวน ศาลสวนใหญไดวางแนวทางในการวนจฉยไววาขอพจารณา
สาคญเกยวกบความรบผดของเจาหนเพอบคคลอน (Vicariously Liable) ในกรณทเจาหนไดมอบหมาย
หรอวาจางใหบคคลอนดาเนนการตดตามทวงหนแทนตนนน จะตองนากฎหมายลกษณะตวแทน (law
of agency) มาปรบใชแกกรณ เพอใหสามารถพจารณาความสมพนธระหวางผตดตามทวงหน
(Colector) กบเจาหน (Creditor) ทเกดขนนนวามลกษณะเปนของความเปนตวแทน (Agent) หรอผรบ
จางอสระ (Independent Contractor) โดยหากขอเทจจรงปรากฏวาผตดตามทวงหนมความสมพนธกบ
92 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 803 (3).
93 Ibid, Section 803 (4).
94 ปองพทย สามตถยากร, อางแลว เชงอรรถท 88, น. 186 – 188.
DPU
79
เจาหนในลกษณะของตวแทน เจาหนจะมความรบผดสาหรบการกระทาอนเปนการฝาฝนกฎหมาย
FDCPA ของผตดตามทวงหนทเปนตวแทนดวย ในทางกลบกนหากผตดตามทวงหนม
ความสมพนธกบเจาหนในลกษณะผรบจางอสระแลว เจาหนจะมตองรบผดสาหรบการกระทาอน
เปนการฝาฝนกฎหมาย FDCPA ของผตดตามทวงหนทเปนผรบจางอสระนน
โดยแนวคาพพากษาของศาลสวนใหญในปจจบนไดใชหลกในการพจารณาลกษณะ
ความสมพนธทเกดขนจรง (Outcome) มากกวาคาบอกกลาวชแจงเหตผลของผตดตามทวงหน
(Rationale) เพอใหสามารถวนจฉยไดวาเจาหนตองรบผดเพอการกระทาของผตดตามทวงหนทเปน
บคคลอนดวยหรอไม ดงนนปจจบนศาลโดยสวนใหญจงมกจะวนจฉยวาสานกงานตดตามทวงหน
มความสมพนธกบเจาหนในลกษณะของความเปนตวแทน อนสงผลใหเจาหนตองรบผดในการ
กระทาทเปนการฝาฝนกฎหมายของสานกงานตดตามทวงหนดวย นอกจากนศาลยงใหขอสงเกต
เพมเตมวา อนทจรงแลวการพจารณาประเดนเรองอานาจบงคบบญชาของเจาหนและประเดนเรอง
ขอบเขตของการจางงานนนเปนสงทคณะลกขนจะตองเปนผตดสนชขาด ดงนนแมหากปรากฏวา
ศาลในคดอนไดใชแนวทางในการวนจฉยแตกตางไปจากนโดยกลบเหนวาสานกงานตดตามทวง
หนมใชตวแทนแตเปนผรบจางอสระอนจะสงผลใหเจาหนมตองรบผดเพอการกระทาของผตดตาม
ทวงหนนน คณะลกขนกยงสามารถอาศยปจจยเกยวกบการกระทาเพมเตมดานอนๆ ของเจาหนเพอ
ตดสนใหเจาหนตองรบผดสาหรบการกระทาของผตดตามทวงหนทตนมอบหมายหรอวาจางดวยได
ไดแก การทเจาหนประมาทเลนเลอไมสงการใหผตดตามทวงหนยตการกระทาทเปนการฝาฝนตอ
กฎหมาย FDCPA เจาหนไมใชความระมดระวงเทาทควรในการคดเลอกบคคลทจะมาดาเนนการ
ตดตามทวงหนใหแกตน เจาหนละเลยไมใยดตอการปองกนหรอแกไขใหถกตองซงการกระทาของ
ผตดตามทวงหนทผดกฎหมายนน หรอเจาหนใหสตยาบน (Ratification) ตอการกระทาทฝาฝน
กฎหมายของผตดตามทวงหนทตนมอบหมายหรอวาจาง เปนตน ดงนนหากผบรโภคสามารถแสดง
พยานหลกฐานใหคณะลกขนเหนไดวามการกระทาอนๆ ของเจาหนเพมเตมดงกลาวขางตนน กจะ
กอใหเกดความรบผดแกเจาหนเพอการกระทาอนเปนการฝาฝนกฎหมาย FDCPA ของผตดตามทวง
หนทเปนผรบจางอสระไดดวย
3.1.1.3 กระบวนการในการตดตามทวงถามหน
โดยกฎหมายฉบบนไดกาหนดขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหการคมครอง
ลกหน และไดกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน
อนเปนการควบคมการตดตามทวงถามหนเพอมใหเกดกระบวนการในการตดตามทวงถามหนทไม
เปนธรรม
DPU
80
โดยขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหนจากการตดตาม
ทวงถามหนทไมเปนธรรมไดมกาหนดไว 3 ประการ ดงน10
95
1) ในการคนหาขอมลเกยวกบลกหนจากบคคลอน ผตดตามทวงถามหนจะตองแจง
รายละเอยดตางๆ เกยวกบตนเองใหบคคลนนทราบ การตดตอตองเปนไปเพอยนยนหรอปรบปรง
ขอมลเกยวกบสถานทตดตอของลกหนใหถกตองเทานน เวนแตบคคลอนรองขอโดยชดแจงให
บอกชอผวาจาง ในกรณทผตดตามทวงถามหนทราบวาลกหนไดแตงตงทนายความโดยทราบชอ
และทอยของทนายความ ผตดตามทวงถามหนจะตองไมตดตอสอสารกบบคคลอนนอกจาก
ทนายความของลกหน เวนแตวาจะมความผดพลาดในการตดตอสอสารกบทนายความ หรอไดรบ
อนญาตจากลกหนหรอไดรบอนญาตจากศาลเทานน11
96
2) การตดตอสอสารเพอการตดตามทวงถามหนจากลกหนนน หากผตดตามทวงถาม
หนทราบวาลกหนไดแตงตงทนายความโดยทราบชอและทอยของทนายความ ผตดตามทวงถาม
หนจะตองไมตดตอสอสารกบบคคลอนนอกจากทนายความของลกหน เวนแตวาจะมความผด
พลาดในการตดตอสอสารกบทนายความ หรอไดรบอนญาตจากลกหน หรอไดรบอนญาตจากศาล
เทานน เวลาในการตดตอลกหนใหตดตอตงแต 8.00 น. ถง 21.00 น. ตามเวลาทองถนของลกหน
และตามขอปฏบตนลกหนหมายความรวมถง คสมรส ผปกครองในกรณผเยาว ผพทกษ
และผจดการมรดก สาหรบการตดตอสอสารกบบคคลดงกลาวผตดตามทวงถามหนจะตองแจง
รายละเอยดตางๆ เกยวกบตนเองใหบคคลนนทราบและปฏบตกบบคคลดงกลาวเชนเดยวกนกบ
ลกหน12
97
3) การแจงใหลกหนชาระหนสามารถกระทาไดเมอพนระยะเวลา 5 วน นบแตวนทได
ตดตอลกหนเปนครงแรก ในการแจงใหชาระหน จะตองทาหนงสอสงไปยงลกหน (ยกเวนในกรณ
ทการตดตอสอสารครงแรกนนไดมขอมลดงกลาวแลว หรอลกหนไดชาระหนแลว) โดยมเนอหาท
ระบถงจานวนของหน ชอเจาหน รายงานการเงนหรอผลบงคบของหน ซงหากลกหนมขอโตแยง
ประการใดจะตองแจงเปนหนงสอภายใน 30 วน หลงจากนนผตดตามทวงถามหนตองหยดการ
ตดตามทวงถามหนไวจนกวาจะไดรบการพสจนวาหนนนมผลบงคบไดจรง เชน หากลกหนโตแยง
ความสมบรณของหนไมวาทงหมดหรอบางสวนภายใน 30 วน ผตดตามทวงถามหนจะตองดาเนนการ
95 สภานตบญญตแหงชาต, “เอกสารประกอบการพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. ....,”
สบคนเมอวนท 7 กรกฎาคม 2559, จาก http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nla2557/apnla2557-
003.pdf
96 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 804.
97 Ibid, Section 805.
DPU
81
พสจนตรวจสอบความถกตอง ความสมบรณของหน หรอจดทาสาเนาคาพพากษาของศาล พรอมทง
สงสาเนาหลกฐานพสจนความถกตองของหนและสาเนาคาพพากษานนไปยงลกหน หรอจดสงชอ
และทอยของเจาหนใหกบลกหนในกรณทชอและทอยของเจาหนเดมแตกตางกบปจจบน จงจะทา
ใหสามารถดาเนนการทวงถามหนตอไปได ทงนการทลกหนมไดโตแยงถงความมผลบงคบไดจรง
ของหนภายในระยะเวลาทกาหนดนน ผตดตามทวงถามหนยอมสนนษฐานไดวาหนตามจานวนท
แจงนนมผลสมบรณ แตการไมโตแยงสทธของลกหนดงกลาวนนไมอาจถอไดวาเปนการยอมรบ
ผดในหนทเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนจะนาไปใชอางในการฟองรองดาเนนคดตอไป13
98
การทเจาหนไมทาการแจงเตอนภายในระยะเวลาทกาหนดหรอมรายละเอยดการแจง
เตอนไมครบถวน ไมมผลทาใหเจาหนไมมสทธฟองรองดาเนนคดแกลกหนแตอาจสงผลทาให
เจาหนมความรบผดทางแพงตอลกหนไดหากลกหนไดรบความเสยหายโดยอาจถอเปนการ
แสดงออกทหลอกลวง ปลอม หรอใชวธการตดตามทวงถามหนดวยวธทไมเปนธรรมหรอไมม
เหตผล
ตวอยางคด Anthony Graziano v. Michael Harrison99 โดย Harrison ซงเปนทนายความท
ดาเนนการจดเกบหนไดสงหนงสอแจงหนคางชาระใหกบ Graziano หนงสอแจงดงกลาวระบชอ
เจาหนและจานวนหนทคางชาระ นอกจากนยงขวาจะดาเนนการทางกฎหมายภายใน 10 วน เวนแตหน
จะไดรบการแกไขในเวลาดงกลาว กรณดงกลาวเปนการกระทาทฝาฝนกฎหมาย FDCPA
โดยขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหนอน
เปนการควบคมการตดตามทวงถามหนเพอมใหเกดการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรมได
กาหนดไวดงน
1) ในการคนหาขอมลเกยวกบลกหน หามผตดตามทวงถามหนปฏบตดงตอไปน15
100
(1) ตองไมกลาวถงการทลกหนเปนหนใดๆ กบบคคลภายนอก
(2) ตองไมตดตอสอสารกบบคคลใดๆ เกนกวา 1 ครง นอกจากบคคลนนจะรองขอ
หรอมเหตผลอนนาเชอถอไดวาการตอบรบในครงกอนเกดความผดพลาดหรอไมครบถวนและ
บคคลนนมขอมลเกยวกบสถานทตดตอลกหนทสมบรณ
(3) ตองไมตดตอโดยทางไปรษณยบตร
98 Ibid, Section 809.
99 Justia, “Anthony Graziano, Appellant, v. Michael Harrison, Appellee, 950 F.2d 107 (3d Cir.
1991),” Retrieved 20 January 2017, from http://law.justia.com/cases/federal/appellatecourts/F2/950/107/1108
24/
100 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 804.
DPU
82
(4) ตองไมใชภาษาหรอสญลกษณบนวตถทเปนซองหอหม หรอโทรเลขทบงชไดวา
เปนบคคลทอยในธรกจการตดตามทวงถามหน
2) การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน16
101
(1) ผตดตามทวงถามหนตองไมตดตอสอสารกบลกหนในเวลาหรอสถานททไมปกต
หรอรหรอควรจะรไดวาลกหนจะไมไดรบความสะดวกสบาย รวมถงในสถานประกอบการของ
ลกหน ถาผ ตดตามทวงถามหนร หรอมเหตอนควรรวาอาชพของลกหนไดมการหามการ
ตดตอสอสารเชนนนไว
(2) ผตดตามทวงถามหนตองไมตดตอสอสารกบลกหน ถาลกหนไดมหนงสอแจงแก
ผตดตามทวงถามหนวาลกหนปฏเสธทจะชาระหนหรอประสงคใหผตดตามทวงถามหนหยดการ
ตดตอสอสาร
3) ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหน
(1) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมกระทาการใดๆ ทนามาซงการคกคาม บงคบ การใช
วธในทางทผดในการตดตอสอสารเพอการตดตามทวงถามหน1 7
102 เชน การใชหรอคกคามวาจะใช
ความรนแรงหรอจะกระทาความผดทางอาญา การใชภาษาทหยาบคาบหรอการดหมน การโฆษณา
รายชอลกหนทปฏเสธการชาระหน การใชโทรศพทเพอสนทนาซ าแลวซ าอกหรอตอเนองโดยตงใจ
ทจะรบกวนหรอคกคามบคคลจากการใชโทรศพท
(2) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมใชการหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผดในการทวงถาม
หน18
103 เชน
ก. การแสดงออกโดยหลอกลวงวามการรบรองโดยรฐหรอมขอผกพนกบประเทศหรอ
มลรฐใดๆ
ข. การแสดงออกโดยหลอกลวงในลกษณะ จานวน สถานะทางกฎหมายของหนวาได
เรมขนแลว หรอในลกษณะการแสดงผลหรอแสดงคาตอบแทนทควรไดรบตามกฎหมายจากการ
ตดตามทวงหน
ค. แสดงออกโดยหลอกลวงวาเปนทนายความหรอเปนการตดตอจากทนายความ
ฆ. การแสดงออกวาการไมชาระหนจะมผลทาใหเกดการยดทรพยสน หรอจบกม
จาคก หรอขายทรพยสนหรออายดเงนเดอน ยกเวนการกระทานนจะชอบดวยกฎหมายและ
ผตดตามทวงถามหนมเจตนาทจะกระทาการนน
101 Ibid, Section 805.
102 Ibid, Section 806.
103 Ibid, Section 807.
DPU
83
ง. การแสดงออกวาผตดตามทวงถามหนหรอบคคลภายนอกจะดาเนนคด ยกเวนการ
ดาเนนคดดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายและมเหตผลทนาจะเปนไปไดวาจะมการดาเนนคดเกดขน
จ. การแสดงออกโดยหลอกลวงในการขาย การสงของ ผลประโยชนใดๆ ทจะเปนเหต
ใหลกหนสญเสยขอเรยกรองหรอขอตอส หรอกลายเปนผกระทาผดในวธปฏบตในการตดตามทวง
ถามหน
ฉ. การแสดงออกวาลกหนไดกระทาผดอาญาหรอกระทาการอนใดทเปนการเสอมเสย
แกลกหนเพอใหเกดความอบอาย
ช. การเผยแพรขอมลหรอขวาจะเผยแพรขอมลเกยวกบความนาเชอถอทางการเงนไป
ยงบคคลใดๆ ซงรหรอควรรวาเปนเทจ
ซ. การแสดงออกทผดพลาดหรอการใหขอมลทผดหรอปลอมอนเกยวกบเอกสารใน
กระบวนการทางกฎหมาย
ฌ. การใชชอของธรกจ บรษท หรอองคกรใดๆ ทไมใชชอทแทจรงของธรกจหรอ
บรษทของผตดตามทวงถามหน
ญ. ผตดตามทวงถามหนจะตองไมจดหา ออกแบบหรอรวบรวมมาใหซงแบบฟอรมท
หลอกลวงทจะนามาสรางความเชอถอทผดๆ กบลกหนวามบคคลภายนอกไดเขามามสวนรวมใน
การตดตามทวงถามหน ซงในความเปนจรงแลวบคคลนนไมไดเขามามสวนเกยวของดวย19
104
(3) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมปฏบตการโดยไมเปนธรรมหรอไมมเหตผลในการ
ตดตามทวงถามหน20
105 อาท
ก. การคดดอกเบย คาธรรมเนยมหรอคาใชจายใดๆ จากหนทลกหนตองชาระ ยกเวน
เปนขอตกลงทเกดจากหนหรอไดรบอนญาตตามกฎหมาย
ข. การกอใหเกดคาใชจายตอบคคลเกยวกบคาตดตอสอสารโดยปดบงวตถประสงค
ของการตดตอสอสาร
ค. การกระทาทไมชอบดวยกฎหมายหรอขวาจะกระทาการนนทมผลกระทบตอการยด
ทรพย หรอการทาใหสทธในทรพยสนหมดลง
3.1.1.4 หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน21
106
ในสหรฐอเมรกาคณะกรรมการควบคมการตดตามทวงหนโดยตรง คอ คณะกรรมการ
การคากลาง (Federal Trade Commission : FTC) ซงเปนหนวยงานทเปนอสระจากรฐบาล
104 Ibid, Section 812.
105 Ibid, Section 808.
106 Ibid, Section 814 – 815.
DPU
84
สหรฐอเมรกากอตงขนเมอ ค.ศ. 1914 ตามพระราชบญญตคณะกรรมการการคากลาง ค.ศ. 1914
(The Federal Trade Commission Act 1914) เพอรวมกบกระทรวงยตธรรมในการบงคบใชกฎหมาย
ปองกนการผกขาด โดยมหนาทคมครองผบรโภคและควบคมมใหผประกอบธรกจมพฤตกรรมท
ตอตานการแขงขน พฤตกรรมทหลอกลวงผบรโภคและพฤตกรรมทไมเปนธรรมทางการคา
คณะกรรมการการคากลาง ประกอบดวยคณะกรรมการจานวน 5 คน มประธานาธบด
เปนกรรมการโดยตาแหนง กระบวนการแตงตงกรรมการโดยประธานาธบดจะเปนผเสนอชอตอ
วฒสภาเพอใหวฒสภาใหความเหนชอบ โดยมขอหามสาคญๆ เชน ตองไมเปนผประกอบธรกจ
หรอเปนผประกอบวชาชพหรอลกจาง หามมใหกรรมการเกน 3 คน มาจากพรรคการเมองเดยวกน
เปนตน ทงนคณะกรรมการการคากลางมวาระการดารงตาแหนง 7 ป คณะกรรมการการคากลางม
บทบาทเปนอยางมากในการกาหนดนโยบายดานการคมครองผบรโภค ตาม The Federal Trade
Commission Act 1914 section 5 ซงอานาจของคณะกรรมการการคากลางสามารถสงหามประกอบ
ธรกจท คณะกรรมการการคากลางเหนวาอาจกอใหเกดความไมเปนธรรมทางการคาตอผบรโภค
และผประกอบธรกจรายอนๆ ได โดยอานาจของคณะกรรมการการคากลางนนครอบคลมไปทกๆ
กจการทเกยวกบการคา เนองจากกฎหมาย The Federal Trade Commission Act 1914 บญญตให
คณะกรรมการการคากลางมอานาจท งยงถอเปนองคกรทเขมแขงเพราะมการประสานงานกบ
ประมขของฝายบรหาร ทาใหการสงการเพอการแกไขปญหาเปนไปอยางมประสทธภาพ อกทงใน
ระบบการคมครองผบรโภคของสหรฐอเมรกาไดมการนาวธพจารณาคดแบบ การดาเนนคดแบบ
กลม (Class action) หรอรปแบบวธการดาเนนคดทเมอผเสยหายรายใดฟองตอศาล และศาลได
พพากษาแลว ผลจะผกพนผเสยหายอยางเดยวกนทเกดจากเหตเดยวกนมาใชดวย ทาใหประชาชน
ตนตวทจะใชสทธของตนเพอเรยกรองการชดใชเยยวยาจากผประกอบธรกจในกระบวนการ
ฟองรองในสหรฐอเมรกามากขน22
107
ทงนคณะกรรมการการคากลาง เปนผทาหนาทควบคมกระบวนการในการตดตามทวง
ถามหนใหเปนไปตามขอปฏบตและขอหามในการตดตามทวงถามหนภายใตพระราชบญญตน เวน
แตจะมกฎหมายอนกาหนดใหอยในอานาจหนาทของหนวยงานอน โดยการฝาฝนกฎหมายฉบบน
จะถอวาเปนการกระทาทไมเปนธรรม เปนการหลอกลวงและถอวาเปนการฝาฝนกฎหมายของ
คณะกรรมการการคากลางดวย ในสวนของการควบคมการตดตามทวงถามหนคณะกรรมการการคา
กลางมหนาทจะตองวนจฉยขอรองเรยนวามการฝาฝนกฎหมายหรอไม นอกจากนคณะกรรมการ
การคากลางยงมหนาทตองจดทารายงานทก 1 ป เสนอตอรฐสภาในเรองเกยวกบการปฏบตหนาท
107 ภทรพร คงบญ, “เรองเลา ดร. ผง ตอน 5 : US Federal Trade Commission (FTC) has decided to sue
OMICS International,” สบคนเมอวนท 16 กนยายน 2559, จาก https://www.gotoknow.org/posts/613515
DPU
85
ของคณะกรรมการ ขอบเขตของการบงคบใชกฎหมาย ผลสมฤทธ ตลอดจนคาแนะนาทจาเปน
เกยวกบพระราชบญญตฉบบน
3.1.1.5 มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม
มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม กลาวคอ หากผตดตาม
ทวงถามหนไดฝาฝนขอปฏบตหรอขอหามปฏบตในกระบวนการในการตดตามทวงถามหน ผต
ตามทวงถามหนจะตองชดใชคาเสยหายในทางแพงซงรวมทงคาเสยหายทแทจรงและคาเสยหายทาง
จตใจ ทงยงอาจตองชดใชคาเสยหายเพมเตม คอคาเสยหายในเชงโทษดวย
ผตดตามทวงถามหนซงไดกระทาการฝาฝนบทบญญตใดๆ ในกฎหมายนมความรบผด
ทางแพง ตองชดใชคาเสยหายดงน23
108
1) คาเสยหายแทจรง ซงศาลอาจใหรวมถงความเสยหายเพอการทาใหเสยเกยรต การ
ลาบากใจ ความทกขทรมานทางจตใจ ความเศราโศกทางอารมณทบคคลไดรบ
2) คาเสยหายเพมเตม (Additional damages)
(1) ในกรณทเปนการฟองคดรายบคคลจะมคาเสยหายเพมเตม โดยศาลอนญาตใหเรยก
คาเสยหายไดแตตองไมเกน 1,000 ดอลลาร ซงในการกาหนดความรบผดใหศาลพจารณาถงจานวน
ครงและความตอเนองของฝาฝนไมปฏบตใหถกตองตามขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนของ
ผตดตามทวงถามหนอนมลกษณะเปนการกระทาโดยจงใจ
(2) ในกรณทเปนการดาเนนคดแบบกลม (Class Action) ผตตามทวงถามหนทฝาฝน
ตองชดใชคาเสยหาย โดยศาลจะพจารณาถงจานวนของผเสยหายแตละคนทควรไดรบชดใชคาเสย
โดยรวมถงคาเสยหายเพมเตมในกรณทเปนการฟองคดรายบคคลไวดวย และพจารณาถงจานวน
ของผเสยหายกลมทกคนทศาลจะอนญาตใหไดรบ โดยไมคานงถงจานวนขนตาสดทผเสยหายแตละ
คนจะไดรบ แตจะตองไมเกนกวา 500,000 ดอลลาร หรอรอยละ 1 ของทรพยสนทงหมดของ
ผตดตามทวงถามหน
ซงในการกาหนดความรบผดใหศาลพจารณาถงจานวนครงและความตอเนองของฝาฝน
ไมปฏบตใหถกตองตามขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนอนมลกษณะ
เปนการกระทาโดยจงใจ และพจารณาถงรวมถงทรพยสนของผตดตามทวงหนและจานวนของ
ผเสยหายทไดรบผลกระทบ
(3) ศาลมดลยพนจในการกาหนด คาขนศาล คาดาเนนคด คาธรรมเนยมทนายความ
ตามสมควร
108 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 813.
DPU
86
3) ผตดตามทวงถามหนอาจไมตองรบผดในการฝาฝนวธปฏบตใดๆ ภายใตกฎหมาย
ฉบบน ถาผตดตามทวงถามหนมพยานหลกฐานวาการฝาฝนนนเปนไปโดยมไดจงใจและเปนผลมา
จากความผดพลาดโดยสจรต
4) การฟองรองเพอเรยกคาเสยหายในความรบผดใดๆ ทเกดขนตามกฎหมายฉบบน
ใหยนฟองในเขตศาลใดๆ ในสหรฐอเมรกา โดยตองยนฟองภายในเวลา 1 ป นบจากวนทเกดการฝา
ฝนกฎหมายฉบบนขน
3.1.2 มาตรการตดตามทวงถามหนของเครอรฐออสเตรเลย
มาตรการในตดตามทวงถามหนของเครอรฐออสเตรเลยนนมแนวความคดในการให
ความคมครองผบรโภคทตกเปนลกหนและถกตดตามทวงถามหนโดยไมสามารถยอมรบได ซง
เกดขนโดยการพยายามทจะทาใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนใชวธในการปฏบตเพอตดตาม
ทวงถามหนอยางสภาพ เหมาะสมและยตธรรม ซงจะสงผลใหลกหนมความรบผดชอบในการ
ชาระหนและทาใหเจาหนมโอกาสไดรบชาระหนเรวยงขน ซงมผลทาใหคาดหมายไดวาการตดตาม
ทวงถามหนทไมเหมาะสมจะมจานวนลดลง เนองมาจากโดยสวนใหญแลวในเครอรฐออสเตรเลย
บคคลทตกเปนลกหนไมสามารถชาระหนใหแกเจาหนไดนนลวนมสาเหตมาจากการทพวกเขาตอง
ประสบกบเหตการณทไมอาจควบคมได เชน การตกงาน ความเจบปวย ครอบครวแตกแยก เปนตน
เพราะทวไปพวกเขาเปนคนทมความซอสตยและพยายามทจะปฏบตตามขอผกพนทมการใหโอกาส
อนสมควรทพวกเขาสามารถปฏบตได และในขณะเดยวกนอกดานหนงทเปนเจาหนสวนใหญลวน
ตองการใชเวลาในการตดตามทวงหนใหสนทสดเพอทจะทาใหการตดตามหนยตโดยเรว จงมกจะ
กระทาการตดตามทวงหนกบลกหนอยางไมสภาพ เหมาะสมและยตธรรม24
109
โดยอาศยอานาจจากกฎหมายคมครองผบรโภคในเครอรฐออสเตรเลย พ.ศ. 2553 (The
Australian Consumer Law 2010 : ACL) ทกาหนดไวในหมวดทสองของพระราชบญญตการ
แขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค พ.ศ. 2553 (The Competition and Consumer Act 2010 :
CCA) และตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน พ.ศ. 2544 (Australian
Securities and Investment Commission Act 2001) โดยในป ค.ศ. 1995 ไดใหคณะกรรมการการ
แขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian Competition and Consumer Commission :
ACCC) เปนหนวยงานทเขามามบทบาทในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเครอรฐ
ออสเตรเลย และตอมาในป ค.ศ. 1998 ไดเพมอานาจใหคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน
109 ปวรศ หวงพนจกล, “การคมครองลกหนจากการตดตามทวงหน,” (วทยานพนธมหาบณฑต คณะ
นตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550), น. 84 – 85.
DPU
87
(Australian Securities and Investment Commission : ASIC) เปนหนวยงานทเขามามบทบาทในการ
ควบคมการตดตามทวงถามหนของเครอรฐออสเตรเลยอกหนวยงานหนง
ในป ค.ศ. 1999 ACCC ไดมการออก ACCC’s Debt Collection and the Trade Practice
Act 1999 แตเนองจากกฎหมายดงกลาวยงไมมรายละเอยดในสวนของวธปฏบตในการตดตามทวง
ถามหน และในป ค.ศ. 2002 ตามพระราชบญญตการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภคและ
กฎหมายวาดวยคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน ไดใหอานาจ ACCC และ ASIC เขามาม
บทบาทอานาจรบผดชอบรวมกนในการบรหารกากบดแลกฎหมายคมครองผบรโภคซงเปนลกหน
หรอถกกลาวหาวาเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมสามารถยอมรบได จนในป ค.ศ.
2005 จงมการออกวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน พ.ศ.
2548 (Debt Collection guideline : for collectors and creditors 2005) ซงการออกแนวปฏบต
ดงกลาวจงเปนการสนบสนนการใหความคมครองในการตดตามทวงถามหน มขอกาหนดให
เจาหนและผตดตามทวงถามหนใชวธในการปฏบตเพอตดตามทวงถามหนอยางสภาพ เหมาะสม
ยตธรรม รวมทงการใหความชวยเหลอพอสมควรแกลกหนทประสบปญหาทางการเงนหรอม
เจาหนหลายราย ใหสามารถพอใชจายในการดารงชพได
ตอมาในป ค.ศ. 2016 ACCC และ ASIC ไดรวมกนปรบปรง วธการปฏบตในการ
ตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2559 (Debt Collection guideline : for
collectors and creditors 2016) ใหครอบคลมถงผประกอบธรกจการตดตามทวงถาหนใน
ภาคอตสาหกรรม ตวแทนผบรโภคและบคคลทกฝายทเกยวของกบการตดตามทวงถามหน เพอให
ผตดตามทวงถามหนและลกหนเขาใจถงสทธและหนาทในกระบวนการในการตดตามทวงถามหน
และทาใหเกดเชอมนในการใหความคมครองแกผบรโภคในการบรหารงานทมความสอดคลองกน
กบกฎหมายคมครองผบรโภคในเครอรฐ25
110
3.1.2.1 หนทไดรบความคมครอง
อาศยอานาจจากจากกฎหมายคมครองผบรโภคในเครอรฐออสเตรเลย พ.ศ. 2553 (The
Australian Consumer Law 2010 : ACL) ทกาหนดไวในหมวดทสองของพระราชบญญตการ
110 Australian Securities and Investment Commission, “14–159MR ACCC and ASIC Revise Guidelines
for Businesses and Consumers About Debt Collection Activities,” Retrieved 8 July 2015, from http://asic.gov.au/
about-asic/media-centre/find-a-media-release/2014-releases/14-159mr-accc-and-asic-revise-guidelines-forbusinesses-
and-consu mers-about-debt-collection-activities/
DPU
88
แขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค พ.ศ. 2553 (The Competition and Consumer Act 2010 :
CCA) และตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน พ.ศ. 2544 (Australian
Securities and Investment Commission Act 2001) ในการกาหนดขอบเขตของหนทใหการคมครอง
ลกหนจากการตดตามทวงถามหน โดยหนทไดรบความคมครองนนจะครอบคลมถงหนทเกดจาก
มลหนทกประเภท และรวมถงหนทมการรบโอนมาใหทาการตดตามทวงหน ไมวาจะโดยการขาย
หรอเปนผแทนของเจาหน หรอการเรยกรองใหชาระหนแทนไมวาจากวธใดๆ ในฐานะทเปนสทธ
ของเจาหน26
111
3.1.2.2 บคคลและสทธหนาทของบคคลทเกยวของกบหน
ลกหนทไดรบความคมครอง หมายถง บคคลธรรมดา หนวยทางธรกจ รวมทงนต
บคคลทเปนหนหรอถกกลาวหาวาเปนหนดวย27
112
สวนเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนทจะอยภายใตการควบคมนน หมายถง บคคลท
เปนเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนททาการตดตามทวงถามหนในหนวยทางธรกจ ผตดตามทวง
หนอสระ ผรบโอน ตวแทนทนายความและบคคลใดๆ ทตดตามทวงถามหนในนามของบคคลอน
3.1.2.3 กระบวนการในการตดตามทวงถามหน
กฎหมายฉบบนไดกาหนดขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหการคมครอง
ลกหน และไดกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน
อนเปนการควบคมการตดตามทวงถามหนเพอมใหเกดกระบวนการในตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสม
โดยขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหนจากการตดตาม
ทวงถามหนทไมเหมาะสมไดกาหนดไวดงน
1) การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน
(1) การตดตอสอสารกบลกหนและบคคลอน
ก. เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองตดตอกบลกหนเพอวตถประสงคอนสมควร
และจาเปนเทานน โดยการตดตอลกหนนนตองไมเปนการขมข คกคาม ทาใหเสยกาลงใจ ทาให
เหนดเหนอย ทาใหสนหวงหรอทาใหลกหนตองอบอายตอหนาบคคลอนๆ28
113
ข. ภายใตกฎหมายวาดวยการคมครองขอมลสวนบคคลมผลผกพนใหเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนมหนาทตองรกษาขอมลสวนตวของลกหน โดยในการตดตอกบลกหนในทก
111 ปวรศ หวงพนจกล, อางแลว เชงอรรถท 108, น. 85.
112 สภานตบญญตแหงชาต, อางแลว เชงอรรถท 94.
113 Debt Collection guideline : for collectors and creditors 2016, Section 2.
DPU
89
ครงเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองแนใจวา บคคลทตดตอในขณะนนเปนลกหน กอนท
เจาหนหรอผตดตามทวงหนจะเปดเผยขอมลใดๆ เกยวกบหน กระบวนการในการเรยกชาระหน
หรอขอมลอนใดทเปนความลบของลกหน29
114
ค. ในกรณทเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนมความจาเปนทตองเปดเผยตวตนแก
บคคลทกาลงตดตอ เมอบคคลดงกลาวรองขอกอนทจะแนใจวาบคคลเปนลกหน เจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนยอมเปดเผยตวตนไดหากไมมผลกระทบตอการเปนหนของลกหน และตองใช
ความระมดระวงเปนอยางยงเมอไดตดตอกบบคคลในสถานททางานของลกหน30
115
ฆ. เมอเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนแนใจวาไดกาลงตดตอกบลกหน ใหเจาหน
หรอผตดตามทวงถามหนแสดงตน ททางาน และชแจงวตถประสงคของการตดตอ การไมแสดง
ตน หรอไมชแจงวตถประสงคของการตดตอ สวนใหญมแนวโนมทจะทาใหลกหนเกดความสบสน
และนาไปสการหลกเลยงทจะตดตอกบเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนในภายหลง31
116
ง. ในตดตอครงแรกเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองแจงขอมลพนฐานเกยวกบ
หน ชอเจาหน ผรบโอนหน รายละเอยดของบญชและจานวนเงนทตองชาระ โดยลกหนสามารถ
ขอขอมลหรอเอกสารเพมเตมเกยวกบมลหนได32
117
จ. การตดตอสอสารในทกกรณกบบคคลทสาม หรอสมาชกในครอบครวของลกหน
ตองอยภายใตพระราชบญญตการคมครองขอมลสวนบคคล (Privacy Act 1988)33
118 โดยขอหามใน
การเปดเผยขอมลแกบคคลทสาม ใหใชบงคบแก คสมรส คครอง และครอบครวของลกหน34
119
ฉ. การตดตอกบลกหนโดยใชสอใหมทางเทคโนโลยสารสนเทศประเภทใดๆ เจาหน
หรอผตดตามทวงถามหนจะตองพจารณาอยางรอบคอบ โดยเฉพาะชองทางตดตอและการเขาถง
ขอมลของบคคลอนทอาจเกดขน ซงจะสามารถกระทาไดเมอเชอวาเปนการเหมาะสมในการตดตอ
กบลกหนและไมเปนชองทางทมบคคลอนรวมใชอยดวย เชน การใชทอยอเมลของททางาน การ
ใชบญชสออเลกทรอนกสรวมกบบคคลอน35
120
114 Ibid, Section 1 (a). 115 Ibid, Section 1 (b).
116 Ibid, Section 1 (d).
117 Ibid, Section 1 (g).
118 Ibid, Section 18 (b).
119 Ibid, Section 1 (c).
120 Ibid, Section 1 (e).
DPU
90
ช. ควรหลกเลยงการตดตอกบลกหนผานทางชองใดชองทางหนง ทงชองทางสอใหม
ทางเทคโนโลยสารสนเทศหรอชองตดตอตามธรรมเนยมปฏบต ในกรณทลกหนไดรองขอให
ตดตอในชองทางใดชองทางหนงโดยเฉพาะ หรอในกรณทลกหนรองขอมใหใชชองทางใดชองทาง
หนงโดยเฉพาะ36
121
ซ. หากลกหนแจงแกผตดตามทวงถามหนวาไมสามารถทจะชาระหนได ผตดตามทวง
ถามหนมสทธทจะทาการสอบถามขอมลทเหมาะสมเกยวกบสถานะการเงนของลกหนเพอ
ตรวจสอบยนยนวาลกหนไมสามารถทจะทาใหการชาระหนไดจรง หากผตดตามทวงถามหน
พจารณาไดวาลกหนไมสามารถทาการชาระหนดงกลาวไดจรง ผตดตามทวงถามหนอาจแนะนาให
ลกหนขอคาแนะนาจากทปรกษาทางการเงน หากลกหนแสดงใหเหนถงความสมครใจและเจตนาท
จะขอเขารบคาปรกษาทางการเงน ผตดตามทวงถามหนจะตองไมตดตอกบลกหนจนกวาจะถงเวลา
ทเหมาะ เพอชวยใหลกหนไดรบคาแนะนาทดขนจากปญหาสภาวะทางการเงนของลกหน37
122
(2) เวลาในการตดตอกบลกหน
ก. การตดตอกบลกหนหรอบคคลทสาม จะตองตดตอในเวลาทเหมาะสมโดยคานงถง
สถานการณและความประสงคของลกหน โดยใหตดตอกบลกหนในเวลาทเหมาะสมดงตอไปน38
123
ก) การตดตอทางโทรศพท ในวนจนทรถงวนศกร ใหตดตอไดในเวลา 07.00 นาฬกา
ถงเวลา 21.00 นาฬกา ในวนหยดสดสปดาห ใหตดตอไดในเวลา 09.00 นาฬกา ถงเวลา 21.00
นาฬกา และหามทาการตดตอในวนหยดนกขตฤกษแหงชาต
ข) การตดตอโดยตรงตอหนากน สามารถกระทาไดทกวน ในเวลา 09.00 นาฬกา ถง
เวลา 21.00 นาฬกา และหามทาการตดตอในวนหยดนกขตฤกษแหงชาต
ค) การตดตอสถานททางาน ในกรณททราบเวลาทางานใหตดตอในเวลาทางานปกต
หรอในวนธรรมดาเวลา 09.00 นาฬกา ถงเวลา 17.00 นาฬกา
ข. กรณใหตดตอลกหนหรอบคคลอนตามความประสงค เชน ลกหนรองขอใหตดตอ
ในเวลาอนเนองจากลกหนทางานเปนกะ ลกหนมภาระในการดแลเดกหรอสมาชกในครอบครวทา
ใหการตดตอในเวลาดงกลาวไมสะดวก ไมประสงคจะตดตอในเวลาทมสมาชกครอบครวคนอนอย
39
124
(3) ความถในการตดตอ
121 Ibid, Section 1 (f).
122 Ibid, Section 1 (k).
123 Ibid, Section 4 (a).
124 Ibid, Section 4 (c).
DPU
91
ก. ในการตดตอลกหนเกนความจาเปนหรอบอยเกนควรอนเปนการรบกวนลกหน
เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนไมควรตดตอลกหนเกน 3 ตอสปดาห หรอมากทสดไมควรเกน 10
ครงตอเดอนตอเมอมความจาเปนทตองทาเชนนน40
125
ข. ควรหลกเลยงการตดตอทไมจาเปนหรอไมมเหตผลทงทางจดหมาย อเมล SMS
ขอความทางโทรศพท (ไมวาจะเปนการฝากขอความทางโทรศพท การฝากขอความกบเครองตอบ
รบหรอกบบคคลอน) และการใชสออเลกทรอนกสหรอเทคโนโลยสารสนเทศอน41
126
ค. การตดตอลกหนโดยตรงตอหนากนในกรณทจาเปนและเหมาะสม แตไมควรเกน
1 ครง ตอเดอน42
127
ฆ. การตดตอกบบคคลทสามเพอใหไดมาซงขอมลทอยของลกหน ใหตดตอได 1 ครง
ตอ 6 เดอน ยกเวนไดรบอนญาตจากบคคลทสามใหตดตอเพมเตมเกยวกบทอยของลกหนตามทได
รองขอไวลวงหนาแลว43
128
(4) การตดตอลกหนโดยตรงตอหนากน
ก. การตดตอลกหนโดยตรงตอหนากนถอเปนทางเลอกสดทายเมอไมสามารถตดตอ
กบลกหนได ไมวาดวยทางโทรศพท อเมล หรอจดหมาย และตองเปนกรณทจาเปนและเหมาะสม
การพบกนควรพบกนทสถานทอยของลกหนและภายในชวงระยะทกาหนดไว การพบปะกนกบ
ลกหนโดยตรงในสถานททางานของลกหนควรเปนทางเลอกสดทาย44
129
ข. การเขาพบบคคลอาจเปนธรรม เมอลกหนปฏเสธหรอไมตอบรบการตดตอสอสาร
โดยทางอน การตดตอลกหนโดยตรงตอหนาอาจเปนธรรมเพอยนยนตวลกหนหรอทอยของลกหน
ในกรณทมเหตอนควรสงสย45
130
(5) การตดตอสอสารกบตวแทนของลกหน
ก. ลกหนมสทธทจะตงตวแทน เชน ปรกษาทางการเงน ทนายความ ผปกครองหรอ
ผดแล เพอเปนตวแทนของลกหนหรอชวยเหลอในนามของลกหนเกยวกบหน โดยเจาหนหรอ
ผตดตามทวงหนจะตองไมตดตอกบลกหนโดยตรงหลงจากทรหรอควรรวามการตงผแทน และไม
125 Ibid, Section 5 (c).
126 Ibid, Section 5 (e).
127 Ibid, Section 5 (h).
128 Ibid, Section 5 (i).
129 Ibid, Section 7 (a) , (b).
130 Ibid, Section 7 (c).
DPU
92
ควรปฏเสธทจะตดตอกบตวแทนทไดรบการแตงต งหรอรบมอบอานาจ ไมวาจะเปนปฏเสธ
โดยตรงหรอโดยการทาใหเกดอปสรรคทไมจาเปนใดใหแกตวแทน46
131
ข. เจาหนหรอผตดตามทวงหนมสทธลกหนโดยตรง ในกรณดงน47
132
ก) ลกหนรองขอเปนการเฉพาะใหตดตอกบลกหนโดยตรง
ข) ตวแทนไมยนยอมทจะดาเนนการแทนลกหนในสวนทเกยวกบหน
ค) เมอตวแทนแจงแกเจาหนหรอผตดตามทวงหนวาลกหนมไดมคาแนะนาใหเปน
ตวแทนของลกหนในสวนทเกยวกบหน
ฆ) ไมมการตอบรบจากตวแทนภายในระยะเวลาอนควร ซงปกตคอ 7 วน และเจาหน
หรอผตดตามทวงหนไดแจงเปนหนงสอแกลกหนหลงจากผานไปแลว 7 วน วาไมมการตอบรบจาก
ตวแทนภายใน 7 วน จงตองตดตอกบลกหนโดยตรง
(6) การขอขอมลและเอกสารของลกหน
ก. หากมการรองขอจากลกหนใหจดหาขอมลหรอเอกสารเกยวกบหน ผตดตามทวง
หนตองจดหาใหลกหนโดยรวดเรว หรอสงสาเนาสญญาหรอเอกสารทเกยวของโดยไมลาชา โดย
หากมความผดพลาดในการจดหาขอมลดงกลาว อาจถอวาเปนการกระทาทใหเขาใจผด หลอกลวง
หรอเปนการกระทาทไมมเหตอนควร48
133
ข. กรณทเปนหนเกยวกบสนเชอของผบรโภคตามบรษทขอมลเครดตแหงชาต
(National Credit Code : NCC) ตามขอผกพนทกาหนดไวใหเจาหนจดหาขอมลและเอกสารให
ลกหนตามทรองขอ เชน รายงานการเงนของจานวนหนและจานวนอนๆ ทเกยวของ รายงานหนท
มขอพพาท รายงานการชาระหน ดอกเบย คาธรรมเนยมและคาปรบมการคดคานวณอยางไร และม
การชาระหนไปแลวหรอไมอยางไร รวมถงสาเนาสญญาและเอกสารอนๆ ทเกยวของ49
134
ค. เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมเพกเฉยตอขอเรยกรองหรอขอโตแยงของ
ลกหน เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนจะตองมกระบวนการทเขาถงไดอยางมประสทธภาพ มการ
ประเมนผล สถานทเหมาะสม และทาการตอบรบในเวลาทเหมาะสมกบขอเรยกรองนน50
135
2) การแจงชาระหนและการโตแยงความรบผด
(1) การเจราจาตอรองการชาระหน
131 Ibid, Section 9 (a) , (b).
132 Ibid, Section 9 (d).
133 Ibid, Section 11 (a) , (b).
134 Ibid, Section 11 (c).
135 Ibid, Section 22 (a).
DPU
93
ก. เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนควรรวมมอกบลกหน โดยใชวธการทยดหยนและ
แนวทางทสมเหตสมผลในการเตรยมการเกยวกบชาระหน ในกรณดงน51
136
ก) เพอใหเหมาะสมกบคาเบยเลยงสาหรบรายจายในการดารงชพของลกหน
ข) คานงถงลกหนทมรายไดต าคงท เชน มรายไดจากเงนบานาญหรอเงนสวสดการ
อนๆ และไมมแนวโนมทจะมรายไดเพมขนในอนาคต
ค) ตระหนกวาลกหนทประสบปญหาทางการเงน มกจะมเจาหนและจานวนหนท
แตกตางกน
ฆ) เพอใหมนใจวาการเตรยมการเกยวกบการชาระหนเปนเรองทมความสาคญและม
ความยงยน
(2) การโตแยงความรบผด
ก. เจาหนหรอผการตดตอทวงถามหนตองหยดการทาการเรยกชาระหน เมอบคคลท
ตดตออางวาพวกเขาไมใชลกหนทถกกลาวหา ไมไดมหนเกดขนจรง ไดชาระหน หรอดาเนนการใด
เกยวกบหนดงกลาวเปนทเรยบรอยแลว การตดตามทวงถามหนอยางตอเนองโดยมไดมการตรวจสอบ
ขอเทจจรงอาจถอเปนการละเมดกฎหมายฉบบน52
137
ข. ถาลกหนปฏเสธความรบผดในหน หรอกลาวแสดงความต งใจทจะปฏเสธ
กระบวนการทางกฎหมาย เจาหนหรอผตดตามทวงหนอาจตดตอโดยทางหนงสอหรออาจเรม
ดาเนนกระบวนการทางกฎหมายกบลกหนได โดยการตดตอทางหนงสอนนตองเปนไปเพอกลาวถง
สทธเรยกรองของเจาหน และผลทตามมาหากมการเรมกระบวนการทางกฎหมายหรอเพอเสนอ
แนวทางระงบขอพพาททเกดขน53
138
โดยขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหนเพอม
ใหเกดการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดกาหนดไวดงน
1) การคนหาขอมลเกยวกบลกหน หามผตดตามทวงถามหนปฏบตดงตอไปน
(1) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองปฏบตตอครอบครวหรอบคคลทสามของ
ลกหนดวยความสภาพ โดยสวนใหญแลวบคคลดงกลาวยอมไมทราบถงการเปนหนและการตดตอ
อาจกอใหเกดความโศกเศราโดยเฉพาะสมาชกในครอบครว54
139
136 Ibid, Section 14 (a).
137 Ibid, Section 13 (a) , (b).
138 Ibid, Section 13 (i) , (j).
139 Ibid, Section 18 (c).
DPU
94
(2) การหลอกลวงสมาชกในครอบครวหรอบคคลทสามโดยอางวาเปนคนรจกหรอ
เพอนของลกหน เพอใหไดขอมลเกยวกบลกหน ถอเปนการหลอกลวงและละเมดกฎหมาย55
140
(3) ถาเจาหนหรอผตดตามทวงหนไมสามารถแสดงถงความรบผดทลกหนตองรบผด
ไดเมอถกตรวจสอบถงความถกตองทางกฎหมาย หรอถาบคคลทสามแจงวาไมประสงคทจะให
ขอมลเกยวกบลกหน เจาหนหรอผตดตามทวงหนตองหยดการตดตอกบบคคลทสามจนกวาจะ
พสจนความรบผดของลกหนได56
141
2) การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน
(1) ลกหนมสทธไดรบการปฏบตอยางความเคารพและสภาพ และเจาหนหรอผตดตาม
ทวงถามหนตองไมกระทาการทหลอกลวงใหเขาใจผด ทาใหอบอาย ขมข ในกาตดตามทวงถาม
หน รวมทงการกระทาตอตวแทนลกหนดวย การกระทาดงกลาวถอเปนการละเมดกฎหมายน57
142
(2) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมกดดนลกหน โดยการทาใหเขาใจผด
คกคาม ขมข หรอกดดนคสมรส สมาชกในครอบ (โดยเฉพาะเดก) ของลกหนหรอบคคลทสาม เชน
ตวแทนผมอานาจ58
143
(3) การตดตอสอสารกบบคคลทสามอนเปนการละเมดกฎหมายคมครองผบรโภคใน
เครอจกรภพ59
144
ก. การแนะนาหรอสอถงความรบผดในหนตอบคคลทสามทไมมผลผกพนตาม
กฎหมายทตองชาระหน
ข. การแนะนาหรอสอถงบคคลทสามในการชกจงใหลกหนชาระหนหรอใหบคคลท
สามชาระหนแทน
ค. กดดนลกหนทางออมโดยเขาเกยวของกบบคคลทสาม
ฆ. สรางความอบอายหรอความทกขแกลกหน
3) ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหน60
145
140 Ibid, Section 18 (g).
141 Ibid, Section 18 (h).
142 Ibid, Section 17 (a).
143 Ibid, Section 18 (a).
144 Ibid, Section 18 (d).
145 Ibid, Section 17 (b).
DPU
95
การใชความรนแรงหรอใชกาลงบงคบ การรบกวนเกนควร การบงคบทไมเหมาะสม
ในการเรยกชาระคาสนคา บรการ หรอบรการทางการเงน ตอลกหนตวแทนลกหนหรอบคคลท
สาม โดยกฎหมายคมครองผบรโภคในเครอจกรภพ61
146 ไดใหความหมายไวดงน
(1) การใชความรนแรงใดๆ หรอใชกาลงบงคบตาม Section 50 of the ACL147 และ
Section 12DJ of the ASIC Act148 โดยการใชกาลงเชนนนอาจถอเปนความผดทางอาญา
(2) การรบกวนเกนควร หมายถงการตดตอโดยไมจาเปนหรอบอยครงเกนควรจน
บคคลดงกลาวรสกถกขมข ทาใหเหนอยหรอเสยขวญ โดยการรบกวนเกนควรอยางตอเนองดวย
วธการทาซ าๆ หรอกดดนลกหนเกนกวาความเหมาะสม โดยไมจาเปนตองถงขนาดเปนความผด
กฎหมายใดๆ
(3) การบงคบทไมเหมาะสมมหลายรปแบบไมจากดวาตองใชกาลงเทานนและอาจไม
เกยวของกบการรบกวนทไมเหมาะสม โดยการบงคบหมายรวมถงการบงคบหรอคกคามหรอบงคบ
ใหปฏเสธซงทางเลอกหรอเสรภาพของลกหน ซงอาจทาใหบคคลทถกบงคบอยางไมเหมาะสม
กระทาการอยางใดอยางหนง หรอละเวนการกระทาการอยางใดอยางหนง ซงแตกตางจากการ
รบกวนเกนควรทไมจาตองเปนพฤตกรรมซาๆ ในการบงคบทไมเหมาะสม
การปลอมหรอหลอกลวงในการตดตามทวงถามหนตามกฎหมายคมครองผบรโภคใน
เครอรฐ6 4
149 ไดใหความหมายไว คอ เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมมสวนรวมในการ
ดาเนนการทเกยวของกบการใหบรการทางการเงนทการหลอกลวงใหเขาใจผดหรอมมแนวโนมวาม
การการหลอกลวงใหเขาใจผดในการคาหรอการพาณชย การกระทาโดยไมไดตงใจของเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนในการดาเนนการททาใหเขาใจผดหรอการหลอกลวงในการตดตามทวงถาม
หนอาจถอเปนละเมดตามกฎหมาย โดยในบางกรณเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนอาจตองเปดเผย
ขอมลทเชอถอไดเพอหลกเลยงวาเปนการกระทาทหลอกลวงใหเขาใจผด
การกระทาอนไมสมเหตสมผลในการตดตามทวงถามหน ตามกฎหมายคมครอง
ผบรโภคในเครอจกรภพ6 5
150 ไดใหความหมายไว คอ การกระทเจาหนหรอผตดตามทวงหนมความ
146 Ibid, Part 3: Commonwealth consumer protection laws. Prohibition of the use of physical force,
undue harassment and coercion.
147 The Australian Consumer Law 2010 : ACL.
148 Australian Securities and Investment Commission Act 2001.
149 Debt Collection guideline : for collectors and creditors 2016, supra note 112, Part 3 :
Commonwealth consumer protection laws Prohibition of misleading and deceptive conduct.
150 Ibid, Part 3 : Commonwealth consumer protection laws Prohibition of unconscionable conduct.
DPU
96
เปนไปไดทจะกระทาการไมสมเหตสมผลโดยเฉพาะการใชความเกรยวกราดหรอกดขลกหนซงเปน
พฤตกรรมการตดตามทวงถามหนทนาใชมากการกวาการเจรจาตอรองในทางการคาพาณชย อน
เนองมากจากวามสมพนธระหวางเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนกบลกหนทนาไปสการกระทาอน
ไมสมเหตสมผล เพราะเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนอยในสถานะทมอานาจตอรองมากกวาและ
มกใชการกดดนและกลยทธทไมเปนธรรมกบลกหน
โดยเฉพาเมอเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนไดรถงขอดอยพเศษของลกหน (Special
Disadvantage) ตาม Section 20 of the ACL and section 12CA of the ASIC Act เจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนตองไมเขาไปเกยวของกบการตดตามทวงถามหนอนเปนการกระทาอนไม
สมเหตสมผลหรอใชประโยชนจากขอดอยพเศษน น มฉะน นจะถอเปนการกระทาอนไม
สมเหตสมผลและละเมดกฎหมายฉบบน เชน ความไมรของลกหนถงขอเทจจรงทสาคญทรกนเพยง
พนกงานหรอตวแทนของธรกจ การไมรหนงสอหรอการขาดการศกษา ความยากจนหรอความ
ตองการบางอยางของลกหน อายของลกหน ความเจบปวยทางรางกายหรอความออนแอทางจตใจ
ของลกหน ความมนเมาของลกหน การเพกเฉยกบขอเทจจรงทสาคญ การไมไดรบการอธบายและ
ชวยเหลอเมอจาเปน แตเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนอาจกระทาพฤตกรรมดงกลาวได โดยอาจ
ถอเปนการกระทาทเหมาะสมหากเปนไปเพอแสวงหาความชวยเหลอจากครอบครว หรอทปรกษา
ทางการเงนของลกหน
ก. ขอหามปฏบตในการใชความรนแรงหรอใชกาลงบงคบ การรบกวนเกนควร การ
บงคบทไมเหมาะสมในการตดตามทวงถามหน66
151
ก) การกระทาหยาบคาย กาวราว ลามกอนาจารและใชภาษาทไมเหมาะสม
ข) การกระทาทไมสภาพหรอดแคลนเกยวกบลกหน เชน สภาพชวต ปญหาทาง
การเงน ลกษณะทางกายภาพ สตปญญา อปนสยหรอพฤตกรรมใดๆ ของลกหน
ค) ทาใหเกดความอดอดใจหรอความอบอาย โดยการสงจดหมายทางสอเทคโนโลย
สารสนเทศทมการใชกลองขอความรวมกน การสงขอความถงลกหนในสออเลกทรอนกสทใช
สาหรบสาธารณะ ทาใหนายจางหรอเพอรวมงานทราบวาลกหนกาลงถกตดตามทวงถามหน หรอ
สรางความกดดนใหแกลกหนภายใตการเฝาตดตาม
ฆ) การกระทาทกาวราว คกคาม ขมข เชน การตะคอกใสลกหนอยางตอเนอง การ
พดสอดแทรกตดบทลกหนอยางตอเนอง หรอปฏเสธทจะรบฟงสงทลกหนพด
ง) ขมขวาจะใชหรอใชกาลงบงคบลกหนหรอบคคลอนทใกลชดกบลกหนหรอ
ทรพยสน
151 Ibid, Section 17 (b).
DPU
97
ข. ขอหามปฏบตในการปลอมหรอหลอกลวงในการตดตามทวงถามหน
ก) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมแสดงออกอนเปนการหลอกลวงเกยวกบ
กระบวนการทางกฎหมาย67
152 เชน การหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผดถงการใชรปแบบ ถอยคาหรอ
แบบของเอกสาร ททาใหเขาใจวาเปนการกระบวนทางศาล เอกสารทางศาลหรอจากสานกงาน
ทนายความ ซงไมเปนความจรง การหลอกลวงวาการบนทกเสยงทางโทรศพทมวตถประสงคเพอ
การฝกอบรม แตความจรงมวตถประสงคใชเปนหลกฐาน การหลอกลวงวาการไมชาระหน เปน
คดอาญาและจะแจงความกบตารวจ การหลอกลวงวามการดาเนนกระบวนการตามกฎหมายซงไม
เปนความจรง
ข) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมแสดงตนดวยการระบตนเองอนไมเปน
ความจรง เชน ระบวาตนเปนทนายความหรอทางานใหกบทนายความ หรอเปนเจาหนาทของรฐ
ตารวจหรอศาล เปนตน ซงในความเปนจรงแลวหาเปนเชนนนไม68
153
ค) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมแสดงออกอนเปนการหลอกลวงเกยวกบหน
รวมถงผลทตามมาของการไมชาระหน
ฆ) เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตองไมทาใหลกหนเขาใจผดในบรบทของการการ
เจรจาตอรองการแจงใหชาระหน69
154 เชน การใหคาแนะนาทไมสามารถนาไปสการเตรยมการเกยวกบ
ชาระหนได การทาใหเขาผดเกยวกบสทธในการแสวงหารปแบบในการชาระหน การทาใหเขาใจผด
เกยวกบผลของการไมชาระหนและการทาใหเขาใจผดเกยวกบสถานะทางกฎหมายของหน
ง) เจาหนหรอผตดตามวงถามหนมสทธอธบายถงผลของการไมชาระหน โดยตองไม
แสดงอนเปนออกทหลอกลวงเกยวกบหน รวมถงผลทตามมาของการไมชาระหน รวมถงตองไม
ขมข หรอทาใหกลววาจะกระทาการทางกฎหมาย ถากระบวนการดงกลาวไมอาจเกดขนได หรอไม
กลาวหรอบอกเปนนยวาการกระทาทางกฎหมายจะไมเกดขน เมอในความจรงมความตงใจทจะ
ดาเนนการกระทาดงกลาวหรอกระบวนการดงกลาวอาจเกดขนได เชน การกลาวหรอบอกเปนนยวา
จะยด อายด บานหรอทรพยสน เงนเดอนผลประโยชนอนๆ ของลกหนหรอคนใกลชดหรอจะม
ความรบผดในคาธรรมเนยม คาปรบทเพมขนหรอจะมรายงานหนตอศนยขอมลความนาเชอถอ
ทางการเงน หรอกลาวหาวาการไมชาระหนเปนความผดอาญา หรอกลาวหาวาจะดาเนนคดอาญา
กบลกหนทไมชาระหน70
155
152 Ibid, Section 21 (c).
153 Ibid, Section 1 (i).
154 Ibid, Section 14 (f).
155 Ibid, Section 19.
DPU
98
ค. ขอหามปฏบตในการกระทาอนไมสมเหตสมผลในการตดตามทวงถามหน หาม
กดดนลกหนเกนควร71
156 เชน ใหลกหนชาระหนเตมจานวนหรอเรยกชาระหนในแตละงวดทมจานวน
มากเกนไป หรอเรยกใหชาระหนเพม เมอเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนตระหนกไดวาลกหนไม
สามารถกระทาได หรอใหไปกยมเงนจากบคคลอนมาชาระหน
3.1.2.4 หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
เครอรฐออสเตรเลยมหนวยงานทมอานาจควบคมการตดตามทวงถามหน 7 2
157 คอ
คณะกรรมการการแขงขนทางการคาและคมครองผบรโภค (Australian Competition and Consumer
Commission : ACCC) และคณะกรรมการหลกทรพยและการลงทน (Australian Securities and
Investment Commission : ASIC) ทไดมความรวมมอกนในการออก Debt Collection Guideline :
for Collectors and Creditors วธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวง
ถามหน พ.ศ. 2559 (Debt Collection Guideline : for Collectors and Creditors 2016) โดย ACCC
และ ASIC มอานาจชวยเหลอลกหนใหไดรบกระทาทเหมาะสม ชวยเหลอบรการทจาเปน จดหา
ผเชยวชาญใหความชวยเหลอทางการเงน ใหคาปรกษาเกยวกบหนตางๆ รวมถงการกระทาเกยวกบ
การตดตามทวงหน ใหความชวยเหลอในการกระทาทไมเหมาะสมตางๆ ทเกยวกบการตดตามทวง
ถามหน รวมถงการกระทาทหลอกลวงใหเขาใจผดเกยวกบหน
ACCC เปนผรบผดชอบในการบรการจดการและการบงคบใชกฎหมายคมครองผบรโภค
แหงเครอรฐและกฎหมายอนๆ ทเกยวการตดตามทวงถามหน ทงยงเปนผรบผดชอบในกระบวนการ
การตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมของผตดตามทวงถามหนทเกยวกบสนคา บรการและบรการท
ไมใชทางการเงน โทรคมนาคมหรอสาธารณปโภคอนๆ บรการธรกจการคาของผประกอบธรกจ
และรานคาปลกทซอขายสนคาเปนเงนเชอ โดยครอบคลมถงขอสญญาทไมเปนธรรมในการทา
สญญาสาเรจรปสาหรบสนคาทไมใชทางการเงนหรอสญญาซอขายเกยวกบทดน
AISC เปนผรบผดชอบเกยวกบกระบวนการการตดตามทวงถามหนไมเหมาะเหมาะสม
ของผตดตามทวงถามหนทเกยวกบบญชบตรเครดต สนเชอสวนบคคล สนเชอบาน สนเชอ
รถยนตหรอสนเชอในครวเรอนและสนเชออนๆ คาธรรมสาหรบการประกนภยและสนคาบรการ
ทางการเงนอนๆ
แตถงแม ACCC และ ASIC จะมอานาจในการควบคมกระบวนการในการตดตามทวง
ถามหนทไมเหมาะสมดงกลาว แตกไมมอานาจทจะพจารณาตดสนในบทบาทขอศาลไดและไมอาจ
เปนสอกลางในการระงบขอพพาทระหวางลกหนและเจาหนในการแกไขความขดแยงสวนตว แต
156 Ibid, Section 14 (g).
157 Ibid, Appendix A : ACCC and ASIC – debt collection roles and contact details.
DPU
99
สามารถชวยเหลอระงบขอพพาทในหนวยงานอตสาหกรรมบางประเภทได เชน การธนาคาร การ
ประกนภย คาน าคาไฟ คาโทรคมนาคม นอกจากน73
158 ยงมอานาจหนาทรายงานเหตการณปจจบน
ทเปนวธปฏบตในการตดตามทวงถามหนวาแนวปฏบตในปจจบนทออกมาครอบคลมกบเหตการณ
ปจจบนและมการปฏบตตามหรอไมอยางไร รวมถงมอานาจเปลยนแปลงโครงสรางและวธปฏบต
ในการตดตามทวงหนในปจจบน และมหนาทเกบรวบรวมผลตอบรบหลงจากมการใหคาปรกษา
เกยวกบวธปฏบตในการตดตามทวงถามหน นอกจากนในรฐสวนใหญจะมการกาหนดการอนญาต
ใหตดตามทวงถามหนโดยมการออกใบอนญาตใหตดตามทวงถามหนทแตกตางกน ซงแตละมลรฐ
จะมหนวยงานทมอานาจหนาทอนมตหรอเพกถอนใบอนญาตตดตามทวงถามหนทแตกตางกน
3.1.2.5 มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม
โดย ASIC และ ACCC ไดออกประกาศใหเจาหนหรอผตดตามทวงหนซงฝาฝนขอปฏบต
หรอขอหามปฏบตในการตดตามทวงหนจะถอวามความรบผดดงตอไปน74
159
1) ความผดทมโทษปรบ
(1) คาปรบทวไป ภายใต ACL และพระราชบญญต ASIC Act ในการฝาฝนโดย
แสดงออกอนเทจหรอเปนการหลอกลวงใหเขาใจผด การรบกวนทไมเหมาะและการบงคบทไม
เหมาะสม สาหรบรายบคคลมโทษปรบ 2,040 ดอลลารออสเตรเลย สาหรบนตบคคลมโทษปรบ
10,200 ดอลลารออสเตรเลย สาหรบนตบคคลทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมโทษปรบ 102,000
ดอลลารออสเตรเลย
(2) คาปรบในการฝาฝนของเจาหนหรอผตตามทวงถามหนโดยในกรณทเปนการ
กระทาอนเปนการใชกาลงบงคบ การรบกวนทไมเหมาะสม การบงคบทไมเหมาะสม การกระทา
ทหลอกลวงใหเขาใจผดหรอการกระทาอนไมสมเหตสมผลตองระวางโทษสงสดดงน
ความผดมโทษปรบ 220,000 ดอลลารออสเตรเลย ภายใต ACL หรอ 340,000 ดอลลาร
ออสเตรเลย ตามพระราชบญญต ASIC Act ในคดทเปนการฟองบคคลธรรมดา
ความผดมโทษปรบ 1,100,000 ดอลลารออสเตรเลย ภายใต ACL หรอ $1,700 000
ดอลลารออสเตรเลย ภายใตพระราชบญญต ASIC Act ในคดทเปนการฟองนตบคคล
2) คาสงทางแพง โดย Australian Competition and Consumer Commission (ACCC)
และ Australian Securities and Investment Commission (ASIC) มอานาจออกคาสงทางแพงกบ
158 ปวรศ หวงพนจกล, อางแลว เชงอรรถท 108, น. 91.
159 Debt Collection guideline : for collectors and creditors 2016, supra note 112, supra note 100,
Part 3 : Commonwealth consumer protection laws Enforcement and remedies for breaching Commonwealth
consumer protection laws.
DPU
100
เจาหนหรอผตดตามทวงหน โดยคาสงดงกลาว ไดแก การออกคาสงควบคมพฤตกรรมในอนาคต
เพกถอนใบอนญาตการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน หรอคาสงทางแพงทเปนการลงโทษ
โดยเฉพาะการโฆษณาแกไขพฤตกรรม หรอการลงโทษทางอาญาโดยเฉพาะคาสงโฆษณาทเปน
ผลรายแกตน
3) คาเสยหายหรอคาสงศาล กรณทลกหนหรอบคคลภายนอกทไดรบความเสยหายอน
เปนผลมาจากการกระทาละเมดของเจาหนหรอผตดตามทวงถามหน ใหมสทธเรยกรองในจานวน
ความเสยหายภายใตกฎหมายฉบบน และลกหนหรอบคคลภายนอกมสทธทจะเรยกใหมคาสงอนๆ
ทจะบรรเทาความเสยหายของตน
3.1.3 มาตรการตดตามทวงถามหนของประเทศญปน
การใหสนเชออปโภคบรโภคในประเทศญปนน นมการใหบรการโดยแบงเปน 3
ประเภทใหญ ประเภทแรกธนาคารขนาดใหญแบบดงเดม คอ ธนาคารทมประวตศาสตรในการ
ดาเนนกจการมายาวนาน ซงการขอสนเชอกบธนาคารเหลานมขอด คอธนาคารมความพรอมในการ
ใหสนเชอ มสาขาเปนจานวนมาก และนยมใหสนเชอกบบรษทขนาดใหญทมหลกประกนมากกวา
บคคลและบรษทขนาดเลก7 5
160 จงทาใหธนาคารมกจะมบทบาทในการใหสนเชอขนาดใหญแก
บรษทสนเชอสวนบคคลอกตอหนง สงผลใหธรกจการใหสนเชอแกผบรโภคเตบโตเปนอยางมาก
ในประเทศญปน76
161
ประเภททสอง คอ การกยมเงนแบบการใหสนเชอผบรโภค หรอเรยกวา “Sarakin ,
Gray Zone, Loan Shark, Yamikin” โดยมกเรยกวา “Sarakin” คอ คาภาษาญปนสาหรบผใหกเงน
ตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending Business Act 1983) ทให
สนเชอสวนบคคลในลกษณะทไมตองมหลกประกนแตมดอกเบยทสง โดยมกลมเปาหมาย คอ
ผบรโภคและการใหสนเชอแกธรกจขนาดเลก และมกจะเปนกลมของพนกงานเงนเดอน
บรษททใหสนเชอผบรโภคนน บรษทเหลานมกจะเปนบรษทขามชาต เชน ACOM
Aiful Takefuji Sumitomo Mitsui Banking Corporation
อาท บรษท ACOM ซงเปนหนงในบรษทชนนาดานการใหเครดตของผบรโภคใน
ประเทศญปน โดยประธานบรษท ACOM เปนผถอหนถงรอยละ 40 ของบรษท Mitsubishi UFJ
160 Wikipedia the free encyclopedia, “Loans in Japan,” Retrieved 10 July 2016, from https://en.
wikipe dia.org/wiki/Loans_in_Japan
161 ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ คณะ
รฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, อางแลว เชงอรรถท 17, น. 140.
DPU
101
Financial Group : MUFG (มตซบชยเอฟเจไฟแนนเชยลกรป)77
162 ซงเปนหนงในบรษทหลกของมต
ซบชกรป ถอเปนบรษทการเงนทใหญทสดของประเทศญปน และใหญเปนอนดบ 11 ของโลกใน
ป ค.ศ.2015 โดยถอครองทรพยสนรวมกวา 230 ลานลานเยน มากเปนอนดบ 9 ของโลก และยง
เปนบรษทผถอหนภาคธนาคารทใหญเปนอนดบท 2 ของโลก โดยมเงนฝากของธนาคารในเครอ
รวมกวา 148 ลานลานเยน นอกจากนบรษทแหงนยงถอเปนบรษททมมลคาการตลาดสงเปนอนดบ
สองของญปนรองจากบรษทโตโยตา
ทมาของบรษท MUFG มทมาจากทในป ค.ศ. 2005 มการควบรวมกจการระหวาง โตเกยว
มตซบช ไฟแนนเชยล กรป (MTFG) อดตกลมธนาคารทใหญทสดเปนอนดบ 2 ของญปน เขากบ ย
เอฟเจ โฮลดงส อดตกลมธนาคารทใหญทสดเปนอนดบ 4 ของญปน โดยในวนท 1 มกราคม 2006
บรษทกไดควบรวมกลมธนาคารของบรษททงสองแหงเขาดวยกน กลายเปน The Bank of Tokyo-
Mitsubishi UFJ (ธนาคารโตเกยว-มตซบช ยเอฟเจ) ซงถอเปนธนาคารทใหญทสดของญปนจนถง
ปจจบนบรษท มตซบช ยเอฟเจ ไฟแนนเชยล กรป7 8
163 โดยธนาคารแหงนถอเปนหนวยหลกของ
บรษท MUFG ในการใหบรการทางการเงนแกลกคาทงรายยอยและรายใหญ ตลอดจนรฐบาลทว
โลก ถงแมวาลกคาสวนใหญของธนาคารจะเปนลกคาภายในประเทศ แตธนาคารกมสดสวนลกคา
ในตางประเทศมากถงรอยละ 35 และมแนวโนมเพมขนเรอยๆ
การใหกยมเงนของบรษทผใหสนเชอแกผบรโภคน เรมมาจากหลงจากสงครามโลก
ครงท 2 ประเทศญปนมความจาเปนเรงดวนในการฟนฟในดานอตสาหกรรมจงมการใหสนเชอแก
ประชาชนจากการตกอยในภาวะสงครามมากวา 10 ป ดงนนจงเรมมการพฒนาของธรกจการให
กยมเงนและการดาเนนการของสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม (Yakuza) โดยการเออประโยชนซง
กนและกนในการดาเนนกจการใหกยมเงน โดยเรยกวา “Sarakin” ตอมาในชวงตนป ค.ศ. 1980
ประเทศญปนเกดเศรษฐกจฟองสบ ทาใหระบบเศรษฐกจของญปนเตบโตอยางสง ระดบราคา
สนคาทวไปสงขน โดยเฉพาะในกลมอสงหารมทรพย เชน ราคาทดนและทอยอาศยสงมาก การ
กยมเงนจากธนาคารทตองมหลกประกนจงเปนเรองทยาก แมวาธนาคารญปนจะไดขยายการให
กยมเงนเพอการพาณชยและผบรโภค แตเนองจากการขาดเครองมอและทรพยากรทจะนามา
วเคราะหความเสยงในการใหสนเชอทเหมาะสม นาไปสการสะสมหนทไมกอใหเกดรายได บาง
ธนาคารจงไดขายหนเสยใหกบกลมยากซาและใหผบรโภคกยมเงนใหมแทนทจะลบรายการลกหน
162 Wikipedia the free encyclopedia, “ACOM,” Retrieved 8 July 2016, from https://en.wikipedia.
org/wiki/Acom
163 วกพเดย สารานกรมเสร, “บรษทมตซบช ยเอฟเจ ไฟแนนเชยล กรป,” สบคนเมอวนท 8 กรกฎาคม
2559, จาก https://th.wikipedia.org/wiki/มตซบชยเอฟเจไฟแนนเชยลกรป
DPU
102
ออกจากระบบบญช ซงบางครงการใหกยมเงนใหมมจานวนมากกวาหนทไมสามารถชาระไดและ
เปนสาเหตหลกทใหลกหนลมละลาย79
164
กอนป ค.ศ. 1983 การใหสนเชอผบรโภค Sarakin สามารถเรยกดอกเบยโดยถกกฎหมาย
ไดในอตรารอยละ 110 ตอป หลงจากศตวรรษท 20 ดวยเศรษฐกจทซบเซา จากภาวะสงครามและ
ความตกตาของเศรษฐกจฟองสบ ทาใหธนาคารสวนใหญเครงครดในการใหสนเชอโดยจะให
สนเชอแกบคคลหรอบรษททมหลกทรพยประกนเทาน น ทาใหผทตองการสนเชอทไมเขา
หลกเกณฑของธนาคารเขาสการขอสนเชอผบรโภค Sarakin โดยขอดของการกยมเงนจาก Sarakin
คอ บรษทมความพรอม เตมใจทจะใหบรการลกคาทไมสามารถกยมเงนจากธนาคารได และ
เนองจากคนญปนรสกอบอายเมอพวกเขาตองใชบรการเงนกเงนกบธนาคารและตองมผค าประกน
โดยกยมเงนเชนนสามารถทาไดงายเพยงมเอกสารยนยนตว แตไมตองมหลกประกน ประกอบกบ
การขอสนเชอสามารถดาเนนการไดรวดเรวมเทคโนโลยทกาวหนา โดยสามารถทาธรกรรมไดตาม
เคานเตอรทวไป หรอทางต ACM การขอสนเชอแบบนจงเปนการสะดวกกวา ทนสมยกวา และ
เขาถงประชาชนไดดกวาธนาคาร8 0
165 เชน ในประเทศญปนจะเปนตทมลกษณะคลาย ATM ท
สามารถกดเงนสดดวนไดทนท 24 ชวโมง โดยเรยกวา “Automatic Contract Machine (ACM)” ทา
ใหกระบวนการขอสนเชอ การอนมตและใหสนเชอทากบเครอง ACM โดยไมตองพบเจาหนาท
บรษท และการใชบรการต ATM ของธนาคารในญปนมความแตกตางกนไปในแตละเมองและบาง
ธนาคารมเวลาปดทาการต ATM ถากดเงนนอกเวลากตองเสยคาธรรมเนยมเพม และถาใชบรการ
ตางธนาคารกจะมคาธรรมเนยมเพมขนอก ทาใหในปจจบนการกยมเงนสวนใหญจะทาธรกรรม
โดยผานเครอง ACM ซงมปรมาณมากถงรอยละ 80 ของการกยมทงหมด81
166 ทาใหบรการกยมเงน
เชนนเปนทนยมตามลกษณะนสยของคนญปน แตการกยมเงนเชนนมอตราดอกเบยทคอนขางสง
กอนป ค.ศ. 2010 การใหสนเชอตามพระราชบญญตการลงทน (Capital Subscription
Law) ใหสามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดดงน82
167
164 Organized crime registry, “More Eyes On Yakuza's Role In Japanese Economy,” Retrieved 10
July 2016, from http://orgcrime.tripod.com/japeconomy.htm
165 ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ คณะ
รฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, อางแลว เชงอรรถท 17, น. 145.
166 โชตชย สวรรณาภรณ, “Non-Bank Consumer Finance Blood, Sweat and Tears Faux Pas or Force
majeure,” สบคนเมอวนท 8 กรกฎาคม 2559, จาก http://www.fpo.go.th/FPO/index2.php?mod=Content&file=
contentview&contentID=CNT0002861&categoryID=CAT0000146
167 Wikipedia the free encyclopedia, “Gray zone interest rates,” Retrieved 10 August 2016, from
https:// ja.wikipedia.org/wiki/グレーゾーン金利
DPU
103
ตงแตเมษายน 1992 สามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดรอยละ 55.75 ตอป
ตงแตพฤษภาคม 1992 – กรกฎาคม 1994 สามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดรอยละ
40.004 ตอป
ตงแตสงหาคม 1994 – พฤษภาคม 2000 สามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดรอยละ
39.931 ตอป
ตงแตมถนายน 2000 – พฤษภาคม 2010 สามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดรอยละ 29.2
ตอป
แตเนองจากอตราดอกเบยทพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate
Restrictions Act) กาหนดในการใหสนเชอคดเปนรอยละ 15 – 20 ตอป83
168 ทาใหเกดชองวางในอตรา
ดอกเบยทผใหสนเชอสามารถเรยกดอกเบยไดเกนกวารอยละ 20 ตอปได และเรยกดอกเบยไดสงมา
เปนระยะเวลายาวนานโดยไมมกฎหมายลงโทษแกผใหสนเชอทเรยกดอกเบยเกนรอยละ 20 โดย
ชองวางของอตราดอกเบยดงกลาวถกเรยกวา “Gray Zone” แตตอมาไดการแกไขพระราชบญญต
การลงทน (Capital Subscription Law) ใหสามารถเรยกอตราดอกเบยสงสดไดรอยละ 20 และมผล
บงคบใชเมอวนท 18 มถนายน ค.ศ. 2010 ตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526
(Money Lending Business Act 1983) ทมการปรบปรงแกไขในป ค.ศ. 2006 การปรงปรงแกไข
กฎหมายนเพอใหสอดคลองกบอตราดอกเบยทกฎหมายกาหนดตามพระราชบญญตหามเรยก
ดอกเบยเกนอตรา (Interest Rate Restrictions Act) ทงนในการใหสนเชอและกฎหมายไดมการ
กาหนดบทลงโทษแกผทเรยกอตราดอกเบยทสงเกนทกฎหมายกาหนดไวดวย จงทาใหไดรบการ
แกไขปญหาดงกลาว แตปจจบนกยงมการลกลอบเปดธรกจทใหสนเชอทมไดลงทะเบยนตาม
กฎหมายและเรยกดอกเบยทสงกวาทกฎหมายกาหนดเชนกน
การดาเนนธรกจใหสนเชอแบบ Sarakin ผตองการประกอบธรกจใหสนเชอเชนนสามารถ
ขออนญาตในการดาเนนธรกจใหสนเชอไดโดยงาย ทกคนสามารถขอดาเนนธรกจใหสนเชอเชนนได
โดยแจงตอหนวยงานราชการทกฎหมายกาหนด ซงใชเพยงเอกสารในการลงทะเบยน บตรแสดง
ตวตน ประวตการทางานหรอประวตการดาเนนงานของบรษทและจายคาธรรมเนยมในการดาเนน
ธรกจไดตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน (Money Lending Business Act) ในขณะนน ซงการ
ใหกยมเงนแบบ Sarakin น มอตราดอกเบยทสงและมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนทรนแรง
ไมวาจะเปนการทาใหลกหนสนหวงจนถงการกดดนใหเกดการฆาตวตาย ฆา โทรศพทขมข ทวงถาม
หน ในงานศพหรองานแตงงาน ไปพบลกหนทสถานศกษาหรอททางาน ปาวประกาศการเปนหนใน
ทสาธารณะ คกคามผหญงซงยงไมแตงงานในลกษณะทางเพศ เผาบานเอาประกน หรอจนถงการ
168 Ibid.
DPU
104
บงคบใหขายอวยวะ และบางครงมสวนเกยวของกบยากซา การกระทาของผตดตามทวงถามหน
เหลานมความรนแรงเปนอยางมากทาใหถกเรยกวา “Sarakin-Jigoku” หรอ “Loan shark hell”
ตวอยางกรณของคณโยชดะทเปนลกหน ทมการตดตามทวงถามหนทรนแรงทสดใน
เมอง อสโนะมยะ (Utsunomiya) มการสงโลงศพลอมรอบดวยขอความคกคาม ไปยงลกหน พรอม
สงใบปลวทเขยนดวยลายมอสมาชกยากซาไปยงละแวกใกลเคยงทอยอาศยของลกหนเพอใหเกด
ความอปยศทไมสามารถชาระเงนคนได คณโยชดะเรมเปนหนตงแตป 1990 โดยใชบรการเงนสด
ดวน โดยในป 2000 เขาเปนหน 30,000,000 เยน (สามสบลานเยน) และหนสนเชอทอยอาศย
หลงจากทเจาหนเรยกเกบหนทคางชาระ คณโยชดะไมสามารถชาระหนทมากเกนไปได จงออก
จากงานและหนไปกหน Yamikin เพอนาเงนมาชาระหนเงนกใหแกบรษทเครดตของผบรโภค และ
ไปกเงนหน Yamikin ทอนอก เพอนามาชาระหน Yamikin กอนหนานน84
169
ประเภททสาม คอ การกยมเงนแบบ P2P (Peer to Peer Lending) การกยมเงนแบบ
บคคลตอบคคลเปนกระบวนการของการใหกยมเงนระหวางบคคล โดยไมตองผานตวกลางทาง
การเงนแบบแตกอน เชน กลมธนาคาร หรอสถาบนการเงนตางๆ อกตอไป เปนการกยมเงนของ
ผบรโภคในลกษณะของสนเชอผประกอบการธรกจขนาดกลางและเลก ไดแก บรษท Maneo , AQUSH
, SBI และ Crowdfunding เปนตน
ธรกจการใหก ยมเงนดงทกลาวมามผลมาจากท งภาวะสงครามและความตกตาของ
เศรษฐกจ ทาใหธนาคารเครงครดในการใหสนเชอมากยงขน ประกอบกบการเพมขนของอตราคน
วางงานและคาจางแรงงานทตา ทาใหเงนออมภายในครวเรอนลดลง ท งยงอปนสยการรกษา
หนาตาชอเสยงของคนญปนโดยการขอสนเชอจากธนาคารซงเปนไปตามระบบตองมการแจกแจง
เอกสารในการยนยนตวตนทชดเจนและตองมผค าประกน จงดเปนเรองทนาอาย เปนผออนแอ ไม
ประสบความสาเรจ จงหนไปกเงนแบบ Sarakin
แตกยงมการกยมเงนอกประเภทหนงทไมอยในระบบการใหกยมเงนแบบถกกฎหมาย
คอ การกยมเงนหนนอกระบบ คอผทประกอบธรกจใหกยมเงนทมดอกเบยสงกวาทกฎหมาย
กาหนดและมไดลงทะเบยนการประกอบธรกจใหกยมเงน หรอถกเพกถอนการลงทะเบยนเพราะ
การเรยกดอกเบยทสงแตยงลกลอบดาเนนกจการตอ หรอหลอกลวงวาเปนบรษททไดรบการจด
ทะเบยนหรอบรษทถกกฎหมายช นนา การชกชวนใหก ยมจะใชว ธ ตดตอท งทางอเมล
โทรศพทมอถอ ตดโฆษณาตามเสาไฟฟาหรอโทรศพทสาธารณะ การกยมเงนโดยการทาธรกรรม
169 Shigeru Sato and Shingo Kawamoto, “Loan – Shark Lending Surge Feared in Japan,” Retrieved
9 July 2016, from http://www.bloomberg.com/news/articles/2012-08-07/loan-shark-lending-surge-feared-in-
japan
DPU
105
ผานโทรศพท มอถอ หรอโทรสาร จากนนเงนกกจะโอนเขาบญชผขอก โดยผใหก กบผก ไม
จาเปนตองเหนหนากน85
170 โดยการกเงนแบบหนนอกระบบเชนนมผลเนองมาจาก เมอลกหนไดตก
อยในวงวนของการเปนหนแบบถกกฎหมาย ผกกจะเรมไปขอสนเชอกบบรษทขนาดกลางและ
บรษทขนาดเลกทถกกฎหมาย แตในทสดกไมสามารถชาระหนกบบรษททถกกฎหมายได จงตอง
ไปกยมเงนนอกระบบตองทางานมากขนและสวนใหญจบลงโดยการกมากขน การตดตามทวงถาม
หนในการกยมเงนเชนนจะกระทาอยางตอเนองและรนแรงเปนอยางมาก ทงการยดทรพยลกหน
โดยไมชอบ การเขาถงตวลกหนในบาน การใหทาประกนชวตหรอประกนภยรถยนตใหผใหก
ไดรบผลประโยชน ยยงใหเกดการฆาตวตวเพอเอาประกน สรางสถานการณใหเกดอบตเหตทาง
รถยนตเพอเอาประกน86
171
การใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการกยมเงนของประเทศญปนท
ไดรบความเสยหายเปนอยางมากจากการตดตามทวงถามหน โดยการใชวธทไมชอบดวยกฎหมาย
คกคามความสงบในการใชชวตประจาวนของลกหนและผทเกยวของกบลกหนอยางตอเนอง ใช
วธการทประจานเปดเผยขอมลของลกหนทงขอมลการเปนหนและขอมลสวนตว ทงการใชความ
รนแรงทงทางรางกายและจตใจของผทตกเปนลกหน โดยการตดตามทวงถามหนเชนนมกมการ
กระทาของสมาชกกลมองคกรอาชญากรรมรวมอยดวย ทาใหลกหนเกดความกลวและหวาดระแวง
ไมสามารถมความสขในการดาเนนชวตไดจนเปนเหตในเกดการฆาตวตายเพอหนหนเปนอยางมาก
ประกอบกบอปนสยของคนญปนไมนยมการกยมเงนจากคนรจกหรอญาต เนองจากตระหนกวา
เปนเรองทรายแรง เสยศกดศร นาอบอายและเปนการไรเกยรต ผกยมจงนยมใชบรการกยมเงนกบ
ผทประกอบธรกจใหกยมเงนทงถกกฎหมายและไมถกกฎหมาย
ประเทศญปนไดมกฎหมาย 2 ฉบบ ทไดใหการคมครองลกหนและควบคมการตดตาม
ทวงถามหนจากผตดตามทวงถามหน ไดแก พระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526
(Money Lending Business Act 1983) ในการใหความคมครองและควบคมการใหสนเชอธรกจใน
เศรษฐกจและสงคมของประเทศญปน โดยความรวมมอระหวางรฐบาลกบเนตบณฑตยสภาญปน
87
172 (The Japan Federation of Bar Associations : JFBA) หรอญปนเรยกวา “Nihon Bengoshi
170 ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ คณะ
รฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, อางแลว เชงอรรถท 17, น. 145.
171 Wikipedia the free encyclopedia, “Darkness financial,” Retrieved 10 August 2016, from
https://ja. wikipedia.org/wiki/闇金融
172 เนตบณฑตยสภาญปน (The Japan Federation of Bar Associations : JFBA) หรอญปนเรยกวา Nihon
Bengoshi Rengokai ไดมการจดตงองคกรขนเมอวนท 1 กนยายน ค.ศ. 1949 โดยตามทกาหนดในขอบงคบของ
DPU
106
Rengokai” ในการกาหนดอตราดอกเบยสาหรบผใหกยม อนเปนการสนบสนนความปลอดภยกบ
ระบบการทวงหนทไมชอบดวยกฎหมาย โดยมหลกการของระบบในการลงทะเบยนสาหรบผท
ประกอบธรกจใหสนเชอ มกฎระเบยบทจาเปนในทางธรกจ และสามารถตรวจสอบถงสถานะของ
ผประกอบธรกจใหสนเชอ พรอมทงมบทลงโทษแกผประกอบธรกจใหสนเชอและบรษททไดรบ
มอบหมายใหตดตามทวงถามหนทฝาฝนขอบงคบในการดาเนนธรกจอนเปนการปกปอง
ผลประโยชนของบคคลทแสวงหาเงนทน และนาไปสการจดการทเหมาะสมของเศรษฐกจชาต
โดยคณะรฐมนตรไดมการแกไขปรบปรงกฎหมายมาโดยตลอดเพอใหสามารถใหความคมครอง
และควบคมการใหสนเชอแกผบรโภคไดตามเศรษฐกจบานเมอง โดยไดมการแกไขในป ค.ศ. 2006
และบงคบใชเมอ 18 มถนายน 2010 และพระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรอง
และตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures Concerning Claim Management and
Collection Businesses 1998) จดตงขนโดยฝายนตบญญตไดประกาศใชในวนท 16 ตลาคม 1998
และมผลบงคบใชในเดอนกมภาพนธ 1999 ซงออกมาเพอทาใหเกดความคลองตวในการ
ประมวลผลของหนเสยและควบคมบรษททจดการและตดตามทวงถามหนเงนในภาคเอกชนและ
อตสาหกรรม ซงเกดขนในการอปโภคบรโภคและการทาการคาทวไป โดยไดใหความคมครอง
และควบคมการปฏบตการตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามกฎหมายดวยจดมงหมายทจะกอใหเกด
การพฒนาอยางแทจรงในระบบเศรษฐกจของประเทศญปน
3.1.3.1 หนทไดรบความคมครอง
หนทไดรบการคมครองจากการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตมาตรการพเศษ
เกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures
Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998) คอ หนจากสถาบนการเงน
สหกรณการเกษตร สหกรณการประมง บรษทการประกน สนคาอปโภคบรโภค การบรการ การ
เชาหรอการซอขายเครองจกร ทรสต ลมละลายหรฟนฟกจการ หนทเกดจากการประนประนอม
ไกลเกลยและแปลงหนฯลฯ รวมถงการซอสทธเรยกรองทเปนตวเงนทางการคาจากบคคลอน ใน
การพาณชย อตสาหกรรม การบรการและธรกจอนๆ8 8
173 และธรกจใหสนเชอตามพระราชบญญต
ธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending Business Act 1983) คอ ผประกอบธรกจใหกยม
เงนเปนปกตธระ
เนตบณฑตยสภาญปน JFBA ไดมพนธกจใน “การคมครองสทธมนษยชนขนพนฐานและการบรรลถงความ
ยตธรรมในสงคม”
173 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 2 (1).
DPU
107
3.1.3.2 บคคลและสทธหนาทของบคคลทเกยวของกบหน
ลกหนทไดรบการคมครองตามกฎหมายฉบบน8 9
174 และตามพระราชบญญตธรกจการ
ใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending Business Act 1983) ทกฎหมายฉบบนไดบญญตรบรองไว
คอลกหนทเปนบคคลธรรมดาและผค าประกนลกหนเทานนไมรวมถงลกหนทเปนนตบคคล90
175
ผตดตามทวงถามหนทอยในการควบคมของกฎหมายฉบบน คอ เจาหนตามทกฎหมาย
กาหนดไว หรอบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนทไดจดทะเบยนโดยกระทรวง
ยตธรรม แตไมรวมการปฏบตหนาทของทนายความหรอองคกรเชยวชาญทางดานกฎหมายในการ
จดการตดตามทวงถามหน เนองจากการบรการดานกฎหมายในการดาเนนคด การวาความ การ
ไกลเกลยหรอวธการอนใด91
176
3.1.3.3 กระบวนการในการตดตามทวงถามหน
กฎหมายฉบบนไดกาหนดขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหการคมครอง
ลกหน และไดกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน
อนเปนการควบคมการตดตามทวงถามหนเพอมใหเกดกระบวนการในตดตามทวงถามหนทม
ลกษณะเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจลกหนอยางรนแรง
กฎหมายท ง 2 ฉบบ ไดกาหนดขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหความ
คมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนทมลกษณะเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการ
ดาเนนธรกจลกหนอยางรนแรงและกฎหมายยงไดใหความสาคญในการกาหนดรปแบบของผทเขา
มาดาเนนการตดตามทวงถามหนไวดงน
1) ขอกฎหมายทกาหนดการดาเนนการประกอบธรกจเพอคมครองผบรโภคในการ
ตดตามทวงถามหน
(1) ขอกาหนดในการประกอบธรกจใหสนเชอตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน
พ.ศ. 2526 (Money Lending Business Act 1983)
ก. ขอปฏบตในการดาเนนการประกอบธรกจใหสนเชอ
ก) บคคลทประสงคจะประกอบธรกจการใหกยมเงนจะจดตงสานกงานประกอบธรกจ
หรอสานกงานใดจะตองไปขอลงทะเบยนจดตงสานกงานประกอบธรกจการใหกยมเงนทจงหวด
นนโดยรบการจดทะเบยนจากผวาราชการจงหวดทมเขตอานาจ สาหรบบคคลทประสงคจะจดตง
174 Ibid, Article 18 (3).
175 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 2 (2) (5).
176 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 2 (2).
DPU
108
สานกประกอบธรกจมากกวา 2 ธรกจ ในจงหวดใดจะตองไดรบการจดทะเบยนโดยนายกรฐมนตร
ซงการลงทะเบยนตองชาระเงนลงทะเบยนและขอออกใบอนญาตภาษ โดยตองเสยคาธรรมเนยมใน
ตออายการประกอบธรกจการใหกยมเงนทก 3 ป92
177 โดยประชาชนสามารถตรวจสอบการจดทะเบยน
ของผประกอบธรกจการใหกยมเงนได93
178
ข) การลงทะเบยนตองระบขอมลเกยวกบธรกจของตน โดยนายกรฐมนตรหรอผวา
ราชการจงหวดจะปฏเสธการลงทะเบยนหากมการดาเนนการลงทะเบยนโดยใหขอมลทเปนเทจ
หรอไมแสดงขอมลอนเปนขอเทจจรงสาคญของตน เชน บคคลลมละลาย บคคลทถกพพากษา
โทษปรบจากการฝาฝนบทบญญตแหงพระราชบญญตน หรอเปนสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม
ตามกฎหมายฯลฯ94
179
ข. ขอหามปฏบตในการดาเนนการประกอบธรกจใหสนเชอ
ก) หามบคคลทไมไดจดทะเบยนประกอบธรกจการใหสนเชอมาตรา 3 มสวนรวมใน
ธรกจใหสนเชอ95
180
ข) หามบคคลผจดทะเบยนประกอบธรกจการใหกยมเงน ใหบคคลอนรวมกจการหรอ
ใชชอในการประกอบธรกจการใหกยมเงน96
181
ค) หามบคคลทไมไดจดทะเบยนประกอบธรกจการใหสนเชอ ทาการโฆษณากจการ
ใหสนเชอชกชวนใหทาสญญาทมวตถประสงคเปนการปลอยสนเชอธรกจ หรอทาการจดตงธรกจ
ใหสนเชอไดลงทะเบยน97
182
ง) ไมอนญาตใหสมาชกกลมองคกรอาชญากรรมมสวนรวมในการดาเนนการหรอเปน
ผชวยในการดาเนนการประกอบธรกจใหสนเชอ98
183
(2) ขอกาหนดในการประกอบธรกจตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตมาตรการ
พเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures
Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998)
177 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 3.
178 Ibid, Article 9.
179 Ibid, Article 4.
180 Ibid, Article 11 (1).
181 Ibid, Article 12.
182 Ibid, Article 11 (2) , (3).
183 Ibid, Article 12 – 5.
DPU
109
ก. ขอปฏบตในการดาเนนการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน
ก) บคคลทประสงคจะประกอบธรกจบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนให
ยนแบบฟอรมขอจดทะเบยนตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม99
184 เมอรฐมนตรวาการกระทรวง
ยตธรรมไดรบแบบฟอรมขอจดทะเบยนและเอกสารตามทกฎหมายกาหนดแลวใหรฐมนตรวาการ
กระทรวงยตธรรมอนมตการขอจดทะเบยน100
185
ข) หลกการไมรบจดทะเบยนบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนในกรณทผ
ยนขอจดทะเบยนเปนบรษทหนสวน ซงการดาเนนธรกจถกควบคมโดยสมาชกกลมองคกร
อาชญากรรมตามทกาหนดไวในมาตรา 2 ขอ (7) แหงพระราชบญญตปองกนการกระทาอนไมชอบ
ธรรมของสมาชกองคกรกลมอาชญากรรม โดยบคคลหรอองคกร ซงยงไมครบกาหนด 5 ป นบ
จากวนทบคคลนนเลกเปนสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม (ซงตอไปนขอเรยกวา “สมาชกกลม
องคกรอาชญากรรม”)186 หรอในกรณผยนขอจดทะเบยนเปนบรษทหนสวนซง นาจะเกยวของกบ
สมาชกกลมองคกรอาชญากรรมในธรกจของตนหรอใชธรกจของสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม
ชวยเหลอธรกจของตน1 0 2
187 และในกรณทผยนขอจดทะเบยน โดยกรรมการบรษทหรอพนกงาน
ผบรหารของบรษท ทปรกษา ผใหคาปรกษา ผสอบบญช (ซงตอไปในขอนจะเรยกวา “พนกงาน”)
ซงเปนสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม1 0 3
188 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมมคาสงไมอนมต
การลงทะเบยนตามมาตรา 3
ค) กระทรวงยตธรรมมคาสงเพกถอนการจดทะเบยนของบรษทจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนหรอมคาสงใหระงบการดาเนนธรกจทงหมดหรอบางสวนในชวงเวลาหนงซง
ไมเกน 6 เดอน ดงน104
189
(ก) เมอบรษทขาดคณสมบตในการขอจดทะเบยนตามมาตรา 5
(ข) เมอบรษทไดมาซงการรบจดทะเบยนโดยใชวธการอนไมชอบดวยกฎหมาย
184 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 4.
185 Ibid, Article 5.
186 Ibid, Article 5 (v).
187 Ibid, Article 5 (vi).
188 Ibid, Article 5 (vii) (f).
189 Ibid, Article 24 (1).
DPU
110
(ค) เมอบรษทไดฝาฝนพระราชบญญต คาสงหรอขอกาหนดใดทออกตามอานาจของ
พระราชบญญตน
(ฆ) เมอบรษทไดมสวนเกยวของในการกระทาทไมเปนธรรมอยางยงเกยวกบการ
ดาเนนธรกจของตนในการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน และสภาพการณทเกยวของกบ
การกระทาเชนวานนมความรายแรงอยางยง
(ง) เมอบรษทไมไดเรมตนดาเนนธรกจ ภายใน 6 เดอน หลงจากไดรบทะเบยน หรอ
ถกระงบการดาเนนกจการเปนเวลา 6 เดอน และในปจจบนไมไดดาเนนธรกจ
ในการออกขอกาหนดใดตามทไดบญญตไวในวรรคกอน ใหกระทรวงยตธรรมรบฟง
ความเหนของผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาต โดยพงพจารณาวาควรนามาตรา 5 ขอ (5) ขอ
(6) และ ขอ (7) (f) มาประยกตใชหรอไม หรอปรากฏการฝาฝนตามมาตรา 17 (1) มาตรา 18 (1)
หรอมาตรา 19 (2) หรอไม
ข. ขอหามปฏบตในการดาเนนการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน
ก) หามบคคลอนทมใชบคคลของบรษททจดทะเบยนกบกระทรวงยตธรรม ดาเนน
ธรกจบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน105
190
ข) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน ตองไมใหบคคลอนดาเนนการ
จดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนโดยใชชอของบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน
ของตน106
191
ค) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมเกยวของกบสมาชกกลม
องคกรอาชญากรรมใดๆ ในการดาเนนธรกจตดตามทวงถามหน107
192
ฆ) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมมอบอานาจใหบคคลใดทา
การตดตามทวงถามหน เวนแตบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนอน ทนายความ
บรษทผเชยวชาญดานกฎหมาย108
193
ง) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมโอนสทธเรยกรองของธรกจ
ตน ในการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน ใหบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถาม
หนใด เมอรหรอควรจะรไดวาผรบโอนสทธตกอยใตขอใดขอหนงทจะกลาวตอไปน หรอรหรอ
190 Ibid, Article 3.
191 Ibid, Article 14.
192 Ibid, Article 18 (1).
193 Ibid, Article 19 (1).
DPU
111
ควรจะรไดวาผรบโอนสทธนนจะขาดคณสมบตในการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนเมอ
ไดรบโอนสทธเรยกรองนนไปแลว109
194 ไดแก
(ก) กลมองคกรอาชญากรรม
(ข) นตบคคลหรอองคกรอนใด ซงดาเนนการภายใตการควบคมของกลมองคกร
อาชญากรรมหรอภายใตสมาชกของนตบคคลหรอองคกรอน
(ค) บคคลหรอองคกรซงเหนไดชดวานาจะมการกระทาทฝาฝนมาตรา 17 (1) หรอ
มาตรา 18 หรอกระทาความผดตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา หรอพระราชบญญต
ปองกนการกระทาอนไมชอบธรรมของสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม ในการจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหน
2) ขอปฏบตและขอหามในการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหนจาก
การตดตามทวงถามหนทมลกษณะเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจลกหนอยาง
รนแรงตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending Business Act 1983) ได
กาหนดไวดงน
(1) ขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตการใหสนเชอ
บคคลผมสวนรวมในธรกจการใหกยมเงนหรอบคคลทไดรบมอบหมายโดยผ
ประกอบธรกจใหกยมเงน หรอโดยบคคลอนใดททาการตดตามทวงถามหนตามสญญาเงนก จะสง
เอกสารใดในการเรยกใหชาระหนจะตองเปดเผยขอมลของตนตามบทบญญตของคณะรฐมนตร110
195
(2) ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตการใหสนเชอ
ก. การคนหาขอมลเกยวกบลกหน หามผตดตามทวงถามหน กระทาการรองขออยาง
ตอเนองใหบคคลอนทไมใชลกหนใหความรวมมอในการตดตามทวงถามหนโดยบคคลดงกลาวได
ปฏเสธทจะใหขอมลตดตอหรอทอยของลกหน หรอไดปฏเสธทจะดาเนนการใดเพอใหความ
รวมมอ111
196
ข. การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน
ก) หามตดตอโดยโทรศพท สงขอความโดยใชเครองโทรสารหรอไปทอยอาศยของ
ลกหน ในชวงเวลา 21.00 น. ถง 8.00 น. โดยไมมเหตผลอนสมควรใดๆ และหามตดตอลกหนใน
ชวงเวลาใดตามปกตหากลกหนไดรอง112
197
194 Ibid, Article 19 (2).
195 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 21 (2).
196 Ibid, Article 21 (1) (viii).
197 Ordinance for Enforcement of the Money Lending Business Act 1983, Article 19 (1).
DPU
112
ข) หามตดตอไปยงสถานททางานหรอสถานทอนทไมใชทอยอาศยของลกหนโดยทาง
โทรศพท สงขอความโดยใชเครองโทรสารหรอไปพบลกหนททางานหรอสถานทอนทไมใชทอย
อาศยของลกหน โดยไมมเหตผลอนสมควรใดๆ113
198
ค) การไมยอมออกจากทอยอาศยหรอสถานททางานของลกหน เมอลกหน ไดรอง
ขอใหออกจากสถานทดงกลาว114
199
ฆ) หามเปดเผยขอมลเกยวกบการกยมเงนของลกหน หรอขอเทจจรงอนใดทเกยวกบ
ชวตสวนตวของลกหนแกบคลอน เชน การแปะโปสเตอร การปดประกาศหรอวธการอนใดทม
ลกษณะเชนเดยวกน115
200
ค. ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหน
ก) ขอหามปฏบตในการใชความรนแรง การรบกวนเกนควร การบงคบทไมเหมาะสม
ในการตดตามทวงถามหน
(ก) บคคลผมสวนรวมในธรกจการใหกยมเงนหรอบคคลทไดรบมอบหมาย โดยผ
ประกอบธรกจใหก ยมเงน หรอโดยบคคลอนใดททาการตดตามทวงถามหนตามสญญาเงนก
จะตองไมเรยกชาระหนดวยวธการขมขหรอกระทาการใดๆ อนเปนอนตรายตอความสงบสขของ
ชวตสวนตวหรอการทางานของบคคล116
201
(ข) รองขอใหลกหนดาเนนการกยมเงนจากแหลงอนหรอบคคลอนเพอมาชาระหนตาม
สญญา117
202
(ค) รองขอใหบคคลอนทไมใชลกหนกระทาการใดแทนในนามของลกหน118
203
(ฆ) ไมเปนผกอใหเกดเหตแหงการฆาตวตายขอลกหนเพอเอาประกน เมอผใหสนเชอ
ประสงคระบในสญญากยมเงนวา ใหผใหสนเชอเปนผรบประโยชนจากสญญาประกนชวตของ
ลกหน119
204
ข) ขอหามปฏบตในการแสดงขอมลอนเปนเทจ การหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผดใน
การตดตามทวงถามหนดงตอไปน120
205
198 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 21 (1) (iii).
199 Ibid, Article 21 (1) (iv).
200 Ibid, Article 21 (1) (v).
201 Ibid, Article 21 (1).
202 Ibid, Article 21 (1) (vi).
203 Ibid, Article 21 (1) (vii).
204 Ibid, Article 12 – 7.
205 Ibid, Article 12 – 6.
DPU
113
(ก) กระทาการแจงขอมลทเปนเทจใหแกผบรโภคทกาลงแสวงหากองทนหรอไมแจง
ขอมลเรองทสาคญในรายละเอยดของสญญาเพอการขอสนเชอแกบคคลดงกลาว
(ข) กระทาการแจงใหผบรโภคทกาลงแสวงหากองทน ถงการประเมนขอสรปในเรองท
มความเสยงหรอแจงขอมลทอาจทาใหเกดความเขาใจผดในเรองทเชอได
(ค) กระทาการทกอใหเกดความเขาใจผดแกผค าประกนในการดาเนนการตามภาระ
ผกพนของลกหนบางประการ
(ฆ) กระทาการตอบคคลใดอนเปนการหลอกลวง กระทาการโดยมชอบดวยกฎหมาย
หรอกระทาการอนไมเปนธรรมเปนอยางยง
ค) ขอหามปฏบตในการกระทาอนไมเปนธรรมหรอไมมเหตผลในการตดตามทวงถาม
หน
(ก) ผใหสนเชอตองไมทาสญญากยมเงนกบผก หากพบวาการทาสญญากยมเงนเปน
การกอใหเกดหนมากเกนควรสาหรบผกแตละรายหรอตามสญญาเงนกอนทเกนความสามารถใน
การชาระหนของผกโดยผลจากการตรวจสอบขอมลของผกตามกฎหมาย121
206
(ข) รองขอให ลกหนดา เ นนการชาระหน โดยโทรศพท สงขอความโดยใช
เครองโทรสารหรอไปพบลกหนโดยไมมเหตผลอนสมควร โดยทราบวาลกหนไดมการแตงตง
ตวแทน ไดแก ทนาย บรษทกฎหมาย ผเชยวชาญดานกฎหมาย12 2
207 (Judicial scrivener) หรอบรษท
ผเชยวชาญดานกฎหมาย หรอโดยไดรบแจงจากตวแทนหรอศาลวาลกหนไดอยในขนตอนของการ
ดาเนนคดแพง123
208
3) ขอปฏบตและขอหามในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถาม
หนเพอมใหเกดการตดตามทวงถามหนทมลกษณะเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจ
ลกหนอยางรนแรงตามพระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตาม
ทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection
Businesses 1998) ไดกาหนดไวดงน
206 Ibid, Article 13 – 2.
207ผเชยวชาญดานกฎหมาย (Judicial scrivener) ในภาษาญปนเรยกวา (司法書士) อานวา “Shiho
Shoshi” คอ ผเชยวชาญดานกฎหมายทไดรบอนญาตใหเปนตวแทนของลกคาในอสงหารมทรพย หรอการคา
โดยดาเนนการจดเตรยมเอกสารและยนเอกสารแกกฎหมาย นอกจากนยงเปนตวแทนของลกคาในศาล
อนญาโตตลาการและดาเนนการไกลเกลยตามกฎหมาย แตไมไดรบอนญาตใหเปนตวแทนของลกคาในเขตศาล
หรอในขนตอนของการดาเนนคด โดยทาหนาทคลาย Solicitor ระบบกฎหมายภาษาองกฤษ
208 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 21 (1) (viii).
DPU
114
(1) ขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบ
บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน
ก. การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน
ก) ผตดตามทวงถามหนตองเปดเผยชอทางการคาของบรษทจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนของตน ชอของตนและรายละเอยดอนใด เมอไดมการรองขอจากบคคลท
เกยวของกบหน124
209
ข) เมอลกหนไดแตงตงตวแทนและมอบอานาจใหทนายความหรอบรษทผเชยวชาญ
ดานกฎหมายเปนผจดการหน125
210 หรอดาเนนกระบวนการในศาลเปนคดแพง บรษทจดการเรยกรอง
และตดตามทวงถามหนตองไมไปพบลกหนหรอตดตอทางโทรศพทกบลกหนเพอรองขอใหลกหน
ชาระโดยทราบวาลกหนไดมการแตงตงตวแทนแลว126
211
ข. ขอปฏบตในการไดรบชาระหนอนเปนการแสดงหลกฐานแหงการชาระหน
ก) เมอบรษทผตดตามทวงถามหน ไดรบชาระหนเงนทงหมดหรอบางสวน และ
หมายถงการชาระหนโดยฝากบญช หรอวธการอนใดๆ บรษทตองออกเอกสารใหผชาระเงน
ในทนท โดยระบชอทางการคาของบรษท ทอยและจานวนเงนทไดรบและรายละเอยดอนใดตาม
กฎกระทรวง127
212
ข) เมอบรษทผตดตามทวงถามหน ไดรบการชาระหนเงนท งหมด หากบรษทได
ยดถอเอกสารอนเปนหลกฐานแหงหนไว ใหบรษทเวนคนเอกสารดงกลาวใหบคคลซงไดทาการ
ชาระหนเงนโดยมชกชา128
213
(2) ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตมาตรการพเศษ
เกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน
ก. ขอหามปฏบตในการใชความรนแรง การรบกวนเกนควร การบงคบทไมเหมาะสม
ในการตดตามทวงถามหน
209 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 17 (2).
210 เปนการชาระหน หกกลบลบหน หรอวธอนใดซงทาใหหนนนหมดสนไป
211 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 18 (8).
212 Ibid, Article 15.
213 Ibid, Article 16.
DPU
115
ก) ผตดตามทวงถามหนตองไมกอความเดอดรอนราคาญใจใหผอน โดยขเขญหรอ
ประพฤตตนในลกษณะทเปนการรบกวนชวตสวนตวของผนนหรอการดาเนนธรกจ129
214
ข) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมรองขอใหลกหนจดหาเงนทน
เพอชาระหน โดยการกยมเงนจากแหลงอนหรอบคคลอนตามพระราชบญญตการใหสนเชอ หรอ
โดยวธอนใดทคลายคลงกน130
215
ค) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมรองขอใหบคคลอนทเปน
สาม ภรยา บพการ หรอผสบสนดานของลกหน รวมถงบคคลอนใดซงพกอาศยหรอรวมกน
รบผดชอบคาใชจายในการดารงชพกบลกหน บคคลทเปนลกจางหรอบคคลอนใดซงม
ความสมพนธใกลชดกบลกหน เปนผชาระหนแทนลกหน131
216
ข. ขอหามปฏบตในการแสดงขอมลอนเปนเทจ การหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผดใน
การตดตามทวงถามหนดงตอไปน
ก) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมโฆษณาถงการดาเนนธรกจ
ของตน หรอแสดงขอมลทแตกตางกบความจรงอนเปนสาระสาคญ หรอตองไมทาใหเกดความ
เขาใจผดอยางรายแรงเกยวกบการตดตามทวงถามหน หรอขอมลอนใดตามทระบไวใน
กฎกระทรวง132
217
ข) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมใชวธการหลอกลวง หรอ
วธการทไมชอบดวยกฎหมายในการทาธรกจตดตามทวงถามหน133
218
ค. ขอหามปฏบตในการกระทาอนไมเปนธรรมหรอไมมเหตผลในการตดตามทวงถาม
หน
ก) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมเรยกเกบดอกเบย คาปรบหรอ
คาเสยหายซงกาหนดไวลวงหนากรณผดสญญา เกนกวาอตราดอกเบยสงสดทกฎหมายกาหนด134
219
ข) บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมกระทาการตดตามทวงถาม
หนทไดกาหนดไวในกฎกระทรวงวาเปนการทาใหลกหนไมไดรบความคมครองหรอนาจะเปนการ
กระทาททาใหเกดอนตรายในการตดตามทวงถามหน135
220
214 Ibid, Article 17 (1).
215 Ibid, Article 18 (6).
216 Ibid, Article 18 (7).
217 Ibid, Article 18 (2).
218 Ibid, Article 18 (4).
219 Ibid, Article 18 (5).
DPU
116
3.1.3.4 หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
สาหรบประเทศญปนหนวยงานทเขามาควบคมดแลผซงประสงคจะประกอบธรกจใน
การตดตามทวงถามหนและควบคมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามขอปฏบต
และขอหามในการตดตามทวงถามหนภายใตพระราชบญญตน คอ รฐมนตรวาการกระทรวง
ยตธรรมทมหนาทในการอนมตและการเพกถอนการขอจดทะเบยนของผทประสงคจะประกอบ
ธรกจตดตามทวงถามหน โดยตองรบฟงความเหนเกยวกบทะเบยนจากผบญชาการสานกงาน
ตารวจแหงชาตตามหลกการไมรบจดทะเบยนบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน และ
ตองรบฟงความเหนจากเนตบณฑตยสภาญปนในกรณทมทนายความเปนบคลากรในธรกจตดตาม
ทวงถามหน136
221
ผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนตองแจงตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมใน
กรณทมการเปลยนแปลงใดๆ เกยวกบการดาเนนการของบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถาม
หนของตนและตองจดทารายงานทก 1 ป เสนอตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ซงเมอ
รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมเหนวามความจาเปนอาจมคาสงใหบรษทจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนสงรายงานหรอขอเทจจรงเกยวกบธรกจหรอทรพยสนของบรษท หรอให
พนกงานเจาหนาทของกระทรวงยตธรรมเขาไปในบรษทหรอสานกงานของบรษทจดการเรยกรอง
และตดตามทวงถามหน เพอตรวจสอบสถานะของบรษท หรอทรพยสนของบรษทได1 3 7
222 โดยม
อานาจสงใหบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนปฏบตตามมาตรการทจาเปนเพอแกไข
ปรบปรงการดาเนนธรกจของตน138
223
ทงนรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมยงมอานาจในการออกขอกฎหมายในการสงเพก
ถอนการจดทะเบยนโดยตองรบฟงความเหนจากผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาต1 3 9
224 และผ
บญชาการสานกงานตารวจแหงชาตอาจแถลงความเหนของตนตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม
วามเหตจาเปนทรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมตองใชมาตรการทเหมาะสมกบบรษทจดการ
เรยกรองและตดตามทวงถามหน เมอมเหตอนควรสงสยวาบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวง
ถามหนมการดาเนนธรกจทเกยวของกบสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม1 4 0
225 ทงนผบญชาการ
220 Ibid, Article 18 (9).
221 Ibid, Article 6.
222 Ibid, Article 22.
223 Ibid, Article 23.
224 Ibid, Article 21.
225 Ibid, Article 27.
DPU
117
สานกงานตารวจแหงชาตมหนาทใหคาปรกษาหรอความชวยเหลอทจาเปนใดๆ แกบรษทจดการ
เรยกรองและตดตามทวงถามหนเมอบรษทไดรองขอความชวยเหลออนเนองมาจากการกระทาทไม
ชอบดวยกฎหมายทกอใหเกดความเสยหายทรนแรงจากสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม141
226
จะเหนไดวาการใหความคมครองแกลกหนและการควบคมกระบวนการในการตดตาม
ทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนม 3 หนวยงานทรบผดชอบรวมกน คอ กระทรวงยตธรรม
สานกงานตารวจแหงชาต และเนตบณฑตยสภาญปนในกรณทผขอจดทะเบยนประกอบธรกจเปน
ทนายความ ทงในการอนมตหรอการเพกถอน การจดทะเบยนและออกกฎขอบงคบใดๆ เพอให
ความคมครองและควบคมการปฏบตการตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามกฎหมาย
3.1.3.5 มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทมลกษณะเปนการรบกวนชวต
สวนตวหรอการดาเนนธรกจลกหนอยางรนแรง
1) มาตรการในการลงโทษตามพระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money
Lending Business Act 1983)
(1) บคคลทฝาฝนบทบญญตดงตอไปน หามประกอบธรกจใหสนเชอไมเกน 10 ป
หรอปรบไมเกน 30 ลานเยน หรอทงหามประกอบธรกจและปรบ142
227
ก. บคคลทไดลงทะเบยนตามมาตรา 3 โดยมชอบดวยกฎหมาย
ข. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 11 (1)
ค. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 12
(2) บคคลทฝาฝนบทบญญตดงตอไปน หามประกอบธรกจใหสนเชอไมเกน 2 ป หรอ
ปรบไมเกน 3 ลานเยน หรอทงหามประกอบธรกจและปรบ143
228
ก. บคคลทใหขอมลทเปนเทจหรอไมแสดงขอมลอนเปนขอเทจจรงสาคญของตน ตาม
มาตรา 4
ข. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 11 (2) , (3)
ค. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 21 (1)
(3) บคคลทฝาฝนบทบญญตดงตอไปน หามประกอบธรกจใหสนเชอไมเกน 1 ป หรอ
ปรบไมเกน 3 ลานเยน หรอทงหามประกอบธรกจและปรบ144
229
ก. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 12 – 5
226 Ibid, Article 28.
227 Money Lending Business Act 1983, supra note 36, Article 47.
228 Ibid, Article 47 – 3.
229 Ibid, Article 48.
DPU
118
ข. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 12 – 6
ค. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 12 – 7
2) มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนตามพระราชบญญตมาตรการพเศษ
เกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures
Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998)
(1) บคคลซงฝาฝนบทบญญตดงตอไปน หามประกอบกจการจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน 3 ลานเยน หรอทงหามประกอบกจการและปรบ
145
230
ก. บคคลซงฝาฝนบทบญญตมาตรา 3 โดยดาเนนการจดการเรยกรองและตดตามทวง
ถามหนโดยปราศจากใบอนญาต
ข. บคคลซงไดมาซงการรบจดทะเบยนตามมาตรา 3 โดยใชวธการอนไมชอบดวย
กฎหมาย
ค. บคคลซงฝาฝนบทบญญตมาตรา 14 โดยใหบคคลอนดาเนนการจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนของบรษทโดยใชชอบรษทตน
ฆ. บคคลซงฝาฝนคาสงใหระงบการดาเนนธรกจชวคราวซงออกตามมาตรา 24 (1)
(2) ผตดตามทวงถามหนทกอความเดอดรอนราคาญใจใหผอน โดยขเขญหรอประพฤต
ตนในลกษณะทเปนการรบกวนชวตสวนตวของผนนหรอการดาเนนธรกจตามมาตรา 17 (1) มโทษ
หามประกอบกจการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 3 ลานเยน
หรอทงหามประกอบกจการและปรบ146
231
(3) บคคลซงฝาฝนบทบญญตดงตอไปน มโทษปรบ 1 ลานเยน147
232
ก. บคคลซงมไดออกเอกสารอนเปนการฝาฝนบทบญญตในมาตรา 15 (1) หรอบคคล
ซงไดออกเอกสารโดยไมไดระบรายละเอยดตามทกาหนดไวในกฎกระทรวง หรอออกเอกสารซงม
ขอความอนเปนเทจ148
233
ข. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 16 โดยมไดเวนคนเอกสาร149
234
230 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 33.
231 Ibid, Article 34.
232 Ibid, Article 35.
233 Ibid, Article 35 (iii).
234 Ibid, Article 35 (iv).
DPU
119
ค. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 17 (2)235
ฆ. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 18 (1)236
ง. บคคลทไดละเมดบทบญญตมาตรา 18 (2) รวมถงการสงสญญาณหรอแสดงอาการ
ใดๆ ซงแตกตางกบความเปนจรงอยางมนยสาคญหรอทาใหเขาใจผดอยางรายแรง152
237
(4) เมอผแทนนตบคคล ตวแทน ลกจาง หรอบคคลใดๆ ทไดทางานใหนตบคคลหรอ
บคคลใด โดยมความเกยวของกบธรกจหรอทรพยสนของนตบคคลหรอบคคลน น ไดฝาฝน
บทบญญตดงตอไปน ไมเพยงแตผกระทาผดจะไดรบการลงโทษเทานน นตบคคลยอมมโทษปรบ
ตามทกฎหมายบญญตไว และบคคลนนยอมมโทษตามทระบไวในกฎหมายซงปรากฏอยในมาตรา
นนๆ153
238
ก. นตบคคลซงฝาฝนบทบญญตมาตรา 33 (iv) ปรบไมเกน 300 ลานเยน
ข. นตบคคลซงฝาฝนบทบญญตมาตรา 33 (i) , (ii) , (iii) และมาตรา 34 (iii) ใหคาปรบ
เปนไปตามทระบไวในมาตราดงกลาว
จะเหนไดวากฎหมายทใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวงถามหนตาม
กฎหมายทง 2 ฉบบ มงเนนถงการระงบซงการควบคมการตดตามทวงถามหนทมการกระทาทเปน
การละเมดอยางรนแรงอนเกดจากสมาชกกลมองคกรอาชญากรรมอนมผลสบเนองมาจากสงคมและ
วฒนธรรมของประเทศญปนทตกอยในภาวะเศรษฐกจทตกตา อตราคาจางทตา ทาใหผบรโภคไม
สามารถตอบสนองความตองการกบคาใชจายไดและไมมทางเลอกมากนกในการดาเนนการจดการ
เกยวกบคาใชจายทงในครวเรอนและกจการของตน จงเกดกระบวนการการใหกยมเงนทมขอ
สญญาทเปนการเอาเปรยบผบรโภคเปนอยางมาก ทงการตดตามทวงถามหนทมวธการทเปนการ
ละเมดตอสทธเสรภาพของลกหนและผทเกยวของกบลกหนเปนอยางมาก โดยการพงพาอาศยผม
อทธพลหรอยากซาในการตดตามทวงถามหนกนอยางแพรหลาย ซงกฎหมายในขณะนนยงไม
สามารถใหความคมครองในการควบคมการตดตามทวงถามหนไดเทาทควร รฐบาลญปนจงไดม
การพฒนาปรบปรงแกไขกฎหมายมาตลอดเพอใหสามารถใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปน
ลกหนและควบคมการปฏบตการตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามกฎหมายเพอนาไปสการจดการ
ทเหมาะสมและกอใหเกดการพฒนาอยางแทจรงในระบบเศรษฐกจของประเทศญปน
235 Ibid, Article 35 (v).
236 Ibid, Article 35 (vi).
237 Ibid, Article 35 (vii).
238 Ibid, Article 36.
DPU
120
3.2 มาตรการตดตามทวงถามหนของประเทศไทย
การตดตามทวงถามหนของผบรโภคในปจจบนมทมาเนองจากสภาพความเปนอยและ
เศรษฐกจของไทยทมลกษณะเตบโตขนอยางรวดเรว ทงคาครองชพทสงขน แตรายไดของคนใน
ประเทศมลกษณะทคอยๆ ขยบตวขนจากสมยกอน ประกอบกบคานยมของสงคมทมการเปลยนไป
แปลงคอนขางรวดเรวเพอใหทนสมยทนเศรษฐกจทนสงคม แตดวยภาวะรายรบกบรายจายทอาจม
ความเลอมลากนมาก ไมวาจะในสงคมใดเพราะยงคนมรายไดสงกยอมมรายจายทสงตามมา สวน
คนมรายไดนอยกอยากมรายไดเพมขน หรออยากมความสะดวกสบายมากยงขนเชนกน แตอยท
ศกยภาพและความรบผดชอบของแตละบคคลในการคานวณถงภาระในการใชจายของตนทงในการ
ดาเนนธรกจและในทางอปโภคบรโภค เมอภาระความจาเปนในการใชจายมากกวารายไดทตนเอง
ไดรบ จงนาไปสการเขาถงแหลงเงนทน ไมวาทงการขอสนเชอในรปแบบของบตรเครดต หรอ
สนเชอสวนบคคลเพอมาหมนเวยนสภาพคลองทางการเงน และบคคลซงมรายไดนอยหรอรายได
ไมแนนอน กไมสามารถเขาถงแหลงเงนทนในระบบไดเพราะตองอยภายใตหลกเกณฑของสถาบน
การเงนในการกยม ผบรโภคซงไมมความสามารถทจะกยมเงนในระบบไดจงหนไปกยมเงนนอก
ระบบ เพราะการกยมเงนนอกระบบผบรโภคไมตองแสดงถงขอจากดของตน เชน การทตองม
บคคลหรอหลกทรพยในการคาประกน มหลกฐานแสดงการเคลอนไหวทางบญชอยางตอเนอง
การมทอยไมเปนหลกแหลง มรายไดไมแนนอน หรอมประวตการไมชาระหนกบสถาบนการเงน
รายอนๆ ทาใหไมสามารถขอสนเชอจากสถาบนการเงนในระบบได
แตปญหาดงกลาวซงไมวาจะเปนการกยมเงนในระบบหรอนอกระบบ แตหากลกหน
ไมสามารถชาระหนไดเจาหนกจะทาการตดตามทวงถามหน ซงตามสถานการณของการตดตาม
ทวงถามหนในประเทศไทยในชวงหลงๆมาน มลกษณะพฤตการณการตดตามทวงถามหนทม
รปแบบทหลากหลายมากขนเนองจากสถาบนการเงนและผประกอบธรกจการเงนทไมใชธนาคาร
(Non – bank) สามารถดาเนนการตดตามทวงถามหน ไมวาจะเปนการดาเนนการทวงถามหนดวย
ตนเอง การจดตงบรษทขนมาใหมภายใตการกากบดแลของสถาบนการเงนนน เพอดาเนนการทวง
ถามหนของสถาบนการเงนของตนรวมทงเพอรบจางทวงถามหนใหแกบคคลอน หรอจางบคคลใน
การทวงถามหนใหโดยแบงเปน 2 วธ ไดแก การจางบคคลธรรมดาถอเปนการจางในฐานะทปรกษา
และการจางบรษทภายนอกซงไมใชสถาบนการเงน (Outsource) บรษททรบดาเนนการเรงรดหนสน
ในการตดตามทวงถามหน และการตดตามทวงถามหนในหนนอกระบบดวยบคคล ซงทาให
กระบวนการในการตดตามทวงถามหนเกดลกษณะทไมเหมาะสมและไมเปนธรรมแกลกหนทงเปน
การสรางความเดอดรอนใหกบประชาชนทเกยวของ ไมวาเปนการกระทาททาใหลกหนเกดความอบ
อาย เสอมเสยชอเสยง ประจานดวยการเปดเผยความลบ ขจะนาเรองสวนตวมาเปดเผยตอสาธารณชน
DPU
121
ทวงหนในทสาธารณะ ทวงถามตอหนาผอนหรอกบบคคลทเกยวของกบลกหน สรางความราคาญ
ใหแกบคคลทสามทไมใชลกหน เชน เพอนรวมงาน เพอนบาน ญาต ผบงคบบญชา หรอการโทรศพท
ทวงถามในเวลาทไมเหมาะสม ใชถอยคาทไมสภาพ หยาบคาย ดาทอ กดดนใหลกหนเกดความ
หวาดกลว ทงยงมการใชผมอทธพล กลมบคคล หรอผมประวตอาชญากรรมตดตามทวงถามหนจนไม
สามารถดาเนนกจกรรมประจาวนไดตามปรกต ขมข คกคาม กรรโชก ใชอาวธ ใชกาลงประทษรายตอ
รางกาย ชวต หรอทรพยสน
นอกจากนเจาหนนอกระบบทมพฤตการณเปนองคกรอาชญากรรม การตดตามทวงถาม
หนกบลกหน จะแสดงอานาจดวยการขมขหวงผลใหลกหนรายอนหวาดกลว มกพบวามการกระทา
ทรนแรงและผดกฎหมาย มการใชกาลงประทษรายลกหนหรอ ผทเกยวของทไมยอมชาระหน
บงคบชาระหนทขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนด แอบอางเปนทหาร ตารวจ หรอ
เจาหนาทของรฐ ตลอดจนแตงกายเลยนแบบเปนเจาหนาทของรฐ หรอใช จางวานเจาหนาทรฐท
ประพฤตนอกรตตดตามทวงถามหน หลอกลวงลกหนโดยอางขอความอนเปนเทจ แอบอางวาเปน
เจาหนาทของรฐหรอบคคลในกระบวนการยตธรรม ตลอดจนจดทาเอกสารเทจ ปลอมแปลง
เอกสาร เชน หมายศาล หมายจบ คาฟอง คาพพากษา หมายบงคบคด หรอใชสญญากปลอมในการ
ตดตามทวงถามหนเพอใหลกหนหลงเชอและหวาดกลว หรอกรณเจาหนหลอกลวงใหลกหนทา
สญญาลงวนทยอนหลง1 5 4
239 ทงการกระทาดงกลาวยงถอเปนการละเมดตอสทธมนษยชนและเปน
การละเมดตอรฐธรรมนญภายใตบงคบบทบญญตแหงศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพและ
ความเสมอภาค ทบรรดาชนชาวไทยเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทย
ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และตามพนธกรณระหวางประเทศ
ทประเทศไทยมอยแลว ยอมไดรบการคมครองตามรฐธรรมนญน
ดงนนจงมการผลกดนใหมกฎหมายเฉพาะเพอมากากบดแลการตดตามทวงถามหน
และกาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการตดตามทวงถามหนใหเปนธรรมและมมาตรฐาน
เดยวกน รวมทงมบทลงโทษผทฝาฝนกฎหมายอยางชดเจน โดยมการทางานอยางบรณาการของทก
ภาคสวน ทงการประชาสมพนธสรางความรและความเขาใจเกยวกบขอบเขตของกฎหมายหรอ
กฎเกณฑทบงคบใชอย ขอบเขตของกฎหมายในการตดตามทวงถามหนทจะมขน ตลอดจนการ
ทางานของหนวยงานภาครฐทมงปราบปรามการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย หรอมงคมครอง
สทธเสรภาพของประชาชนผทไดรบผลกระทบ ซงปจจยเหลาน ลวนแลวจะเปนการสงผลใหเกด
239 สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, “กฎหมายตดตามทวงหนอยางเปนธรรม :
กฎหมายความหวงของลกหน,” สบคนเมอวนท 18 มนาคม 2559, จาก http://library2.parliament.go.th/ejournal
/content_af/2557/jul2557-2.pdf
DPU
122
ความสงบเรยบรอยของบานเมอง สรางความตระหนกรในสทธและหนาทของเจาหนและลกหน
หรอบคคลทเกยวของตอไป อนจะเปนการชวยลดปญหาและผลกระทบตอสงคมในดานนให
นอยลงหรอหมดสนไปได155
240
เมอวนท 6 มนาคม 2558 ไดมการประกาศพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.2558
ในราชกจจานเบกษา และใหกฎหมายมผลใชบงคบเมอพนกาหนด 180 วนนบแตวนประกาศ คอม
ผลในวนท 2 กนยายน 2558 เปนตนไป โดยเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ
โดยทการทวงถามหนในปจจบนมการกระทาทไมเหมาะสมตอลกหนไมวาจะเปนการใชถอยคาท
เปนการละเมดสทธสวนบคคลอยางรนแรง การคกคาม ขเขญ การใชกาลงประทษราย หรอการทา
ใหเสยชอเสยง รวมถงการใหขอมลเทจและการสรางความเดอดรอนราคาญใหแกบคคลอน
ประกอบกบปจจบนยงไมมกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการทวงถามหน
และควบคมการทวงถามหนไวเปนการเฉพาะ สมควรมกฎหมายในเรองดงกลาว จงจาเปนตองตรา
พระราชบญญตน
3.2.1 หนทไดรบความคมครอง
ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ไดบญญตคานยามของ “ผทวงถาม
หน” ตามมาตรา 3 ซงคานยามดงกลาวไดใหความหมายของ “หนทจะไดรบความคมครองตาม
กฎหมาย” ไวในตวบทนนเอง ดงน “มาตรา 3 ในพระราชบญญตน
“ผทวงถามหน” หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจตามกฎหมาย
วาดวยการคมครองผบรโภค ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน
และเจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของ
เจาหน ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม และใหหมายความรวมถง ผรบมอบ
อานาจจากเจาหนดงกลาว ผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหน ผประกอบธรกจทวงถามหน และ
ผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนดวย”
“ผใหสนเชอ” หมายความวา
(1) บคคลซงใหสนเชอเปนทางการคาปกต หรอ
(2) บคคลซงรบซอหรอรบโอนสนเชอตอไปทกทอด
“สนเชอ” หมายความวา สนเชอทใหแกบคคลธรรมดาโดยการใหกยมเงน การใหบรการ
บตรเครดต การใหเชาซอ การใหเชาแบบลสซง และสนเชอในรปแบบอนทมลกษณะทานองเดยวกน
จะเหนไดวาผตดตามทวงถามหนทอยในคานยามของ “ผทวงถามหน” มดวยกนหลาย
ประเภท ซงผตดตามทวงถามหนแตละประเภทกสามารถทาใหทราบไดถงหนแตละประเภทท
240 เพงอาง, น. 15.
DPU
123
ลกหนจะไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบนไดดวย ซงหากจะแบงตามประเภทของหนท
ไดรบความคมครองสามารถแบงไดดงน
3.2.1.1 เจาหนซงเปนบคคลผใหสนเชอทเปนทางการคาปกต หรอเจาหนซงเปนบคคล
ทรบซอหรอรบโอนสนเชอของลกหนจากเจาหนรายกอนตอไปทกทอด หมายถงเจาหนซงเปนทง
บคคลธรรมดาหรอนตบคคล ไดใหสนเชอในทางการคาตามปกตอนถอเปนวตถประสงคในการ
ประกอบอาชพของเจาหนแกลกหน โดยมทงการใหสนเชอแบบการใหกยมเงน การใหบรการบตร
เครดต การใหเชาซอ การใหเชาแบบลสซง และสนเชอในรปแบบอนทมลกษณะทานองเดยวกน
เชน การใหสนเชอจากสถาบนการเงน การใหสนเชอจากผประกอบธรกจการเงนทไมใชธนาคาร
(Non – bank) และการใหสนเชอจากบคคลในลกษณะหนนอกระบบแกลกหน และรวมถงการรบ
ซอ รบโอนสนเชอของลกหนจากเจาหนรายกอนตอไปทกทอด
3.2.1.2 ผประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค ตามพระราชบญญต
คมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 มาตรา 3 บญญตไววา
“ผ ประกอบธรกจ” หมายความวา ผ ขาย ผ ผลตเพอขาย ผ ส งหรอนาเขามาใน
ราชอาณาจกรเพอขายหรอผซอเพอขายตอซงสนคา หรอผใหบรการ และหมายความรวมถงผ
ประกอบกจการโฆษณาดวย “ขาย” หมายความรวมถง ใหเชา ใหเชาซอ หรอจดหาใหไมวาดวย
ประการใดๆ โดยเรยกคาตอบแทนเปนเงนหรอผลประโยชนอยางอน ตลอดจนการเสนอหรอการ
ชกชวนเพอการดงกลาวดวย
“สนคา” หมายความวา สงของทผลตหรอมไวเพอขาย
“บรการ” หมายความวา การรบจดทาการงาน การใหสทธใดๆ หรอการใหใชหรอให
ประโยชนในทรพยสนหรอกจการใดๆ โดยเรยกคาตอบแทนเปนเงนหรอผลประโยชนอนแตไม
รวมถงการจางแรงงานตามกฎหมายแรงงาน
“ผลต” หมายความวา ทา ผสม ปรง ประกอบ ประดษฐ หรอแปรสภาพและหมายความ
รวมถงการเปลยนรป การดดแปลง การคดเลอกหรอการแบงบรรจ
ดงนนผประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภคจงแบงออกเปน 2
ความหมายคอ ความหมายแรก ผขาย คอ ผผลตสนคาเพอขาย ผซอสนคาเพอขายตอ ผสงหรอ
นาเขาสนคามาในประเทศเพอขาย ผขายสนคา ผใหเชาหรอใหเชาซอ โดยไดคาตอบแทนเปนเงน
หรอผลประโยชนอนใด ความหมายทสอง ผใหบรการ คอ ผทรบจดทาการงาน ใหใชสทธหรอ
การใหใชหรอใหประโยชนในทรพยสนหรอกจการ โดยเรยกคาตอบแทนเปนเงนหรอ
ผลประโยชนอน แตไมรวมถงการจางแรงงานตามกฎหมายแรงงาน ซงตามพระราชบญญตการ
ทวงถามหนนกยงใหความคมครองแกลกหน โดยมไดจากดเพยงคานยามของผบรโภคตาม
DPU
124
พระราชบญญตคมครองผบรโภคเทานน แตยงหมายความรวมถง หนทเกดจากการซอสนคาของ
ลกหนเพอนาไปขายตอ หรอนาไปใชในการประกอบธรกจของลกหนดวยโดยพจารณาเพยงอานาจ
ในการตดตามทวงถามหนของเจาหน
3.2.1.3 ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน
ตามพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478 อนเปนกรอบในการกาหนดนโยบายและควบคม
การพนนของประเทศไทย ซงตามกฎหมายหามมใหมการเปดบอนพนน เขาเลน ทาย ทานาย
รวมถงเขาพนนภายในประเทศ ยกเวนกรณทไดรบใบอนญาตจากเจาหนาทหรอมกฎกระทรวง
อนญาตใหจดขนได โดยไมตองมใบอนญาต ผฝาฝนมโทษตาสดจาคกไมเกน 3 เดอน ปรบไมเกน
500 บาท สงสดจาคกไมเกน 3 ป ปรบไมเกน 5,000 บาท
ตามกฎหมายไดแบงแยกการพนนออกเปน 2 ประเภท คอ บญช ก. ซงหามจดใหมการ
เลนโดยเดดขาด ไดแก หวย ก.ข. ไฮโล บาคาราฯลฯ และบญช ข. ซงสามารถเลนไดแตตองขอ
อนญาตจากเจาหนาทของสานกงานตารวจแหงชาตกอน ไดแก การละเลนตางๆ ซงใหสตวตอสหรอ
แขงขนกน การชกมวย ฟตบอลโตะ จบสลาก สลากกนแบง สลากกนรวบ เปนตน ยกเวนสลากกน
แบงทออกโดยสานกงานสลากกนแบงรฐบาล ซงไดรบอานาจจากรฐบาลตามพระราชบญญต
สานกงานสลากกนแบงรฐบาล พ.ศ.2517 ใหถอวาเปนการออกสลากกนแบงทไดรบใบอนญาตและ
ประทบตราจากพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายวาดวยการพนนและไมตองเสยคาธรรมเนยมและคา
ภาษใดๆ ตามกฎหมาย
สาหรบการพนนออนไลน ซงสวนใหญเปนการเลนเกมไพ สลอต รวมถงการพนน
บอล ถอเปนการพนนตามบญช ก. ทหามเปดใหบรการ รวมถงหามเลนโดยเดดขาด แมวาการ
ตรวจสอบและจบกมจะทาไดยากเนองจากผเลนๆ อยทบาน แตหากถกจบกมกอาจไดรบโทษปรบ
หรอจาคกดวยเชนเดยวกน156
241
พระราชบญญตนมวตถประสงคทจะใหความคมครองหนทเกดจากการพนน เพราะหน
พนนเปนหนถกขมขและมการกระทาละเมดมากทสด
3.2.1.4 เจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอ
เปนปกตธระของเจาหน เชน หนการทาการเกษตรแบบมสญญา (Contract Farming)242 คอนแทรค
ฟารมมง คอ ระบบการเกษตร การเลยงสตว หรอการเพาะปลกพช ทมการทาสญญาซอขายผลผลต
241 Yetiintelligence.com, “ขอบงคบเกยวกบการพนนในประเทศไทย,” สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม
2559, จาก http://www.yetiintelligence.com/regulation.html
242 วรรณทน รงเรองสภากล, “ความรเบองตน : สญญาฟารมประกน : Contract Farming,” สบคนเมอ
วนท 25 พฤษภาคม 2559, จาก https://www.gotoknow.org/posts/291182
DPU
125
ลวงหนาโดยสวนใหญจะมการกาหนดราคาผลผลตไวตายตว ซงเรยกวา “ฟารมประกนราคา” ใน
การทาสญญาฟารมประกนมคสญญา 2 ฝาย ฝายแรกเปนฝายเกษตรกร หรอเจาของฟารม
เรยกวา “ฟารมประกน” สวนฝายทสองเปนคสญญาเรยกวา “ ผรบประกน” ซงมกเปนบรษทเอกชน
ทสญญาจะซอผลผลตกลบคนในราคาทตกลงกนต งแตตน เรยกวา “ราคาประกน” และจะ
เปลยนแปลงไดกตอเมอครบกาหนดสญญา ซงสวนใหญอยในรปบรษท เชน บรษทเจรญโภค
ภณฑ บรษทเบทาโกร บรษทแหลมทองสหการ เปนตน
และกฎหมายยงคมครองลกหนในหนท ง 4 ประเภท ทแมหนดงกลาวจะชอบดวย
กฎหมายหรอไมกตาม กลาวคอแมหนดงกลาวนนจะเปนหนทเจาหนไมมสทธฟองรองบงคบคด
เอากบลกหน เจาหนกยงอยในความควบคมของกฎหมายฉบบน เชน หนทเกดจากการพนน หรอ
หนทเกดจากการเรยกดอกเบยเกนอตรา ทถงแมเจาหนไมมสทธฟองรองบงคบคดเอาแกลกหน แต
หากเจาหนทาการทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมาย กยงมความผดตามกฎหมายฉบบน
3.2.2 บคคลและสทธหนาทของบคคลทเกยวของกบหน
ลกหนทอยภายใตการคมครองของกฎหมายฉบบน มาตรา 3 คอ ลกหนซงเปนบคคล
ธรรมดา และใหหมายความรวมถงผค าประกน แตไมรวมลกหนทเปนถงนตบคคล
สาหรบผตดตามทวงถามหนซงอยในบงคบของกฎหมายฉบบน นอกจากตวเจาหนเอง
แลว ยงหมายถงตวแทนของเจาหนในการทวงถามหน คอ ผรบมอบอานาจ ผรบมอบอานาจชวง
ผประกอบธรกจทวงถามหนและผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหน ดงนนตวแทน
เหลานหากดาเนนการทวงถามหนโดยมชอบดวยกฎหมายแลวจะปดความรบผดของตนโดยอางวา
ตนเองมใชเจาหนมได158
243
3.2.3 กระบวนการในการตดตามทวงถามหน
กฎหมายฉบบนไดกาหนดขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหการคมครอง
ลกหน และไดกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน
อนเปนการควบคมการตดตามทวงถามหนเพอมใหเกดกระบวนการในการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสม
3.2.3.1 ขอปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหนจากการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดกาหนดไวดงน
1) การตดตอสอสารในการตดตามทวงถามหน159
244
243 สานกงานพศษฐ ศรสงข ทนายความ, “ขอควรรเกยวกบกฎหมายทวงหนฉบบใหม,” สบคนเมอวนท
25 พฤษภาคม 2559, จาก https://www.facebook.com/srisungadvocate/posts/458653810956049:0
244 พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558, มาตรา 8.
DPU
126
(1) การคนหาขอมลเกยวกบลกหนจากบคคลอน ใหกระทาไดเพอวตถประสงคในการ
สอบถามหรอยนยนขอมลเกยวกบสถานทตดตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการทวง
ถามหนเทานน โดยตองแจงใหทราบชอตว ชอสกล และแสดงเจตนาวาตองการสอบถามขอมล
เกยวกบสถานทตดตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการทวงถามหน
(2) การตดตอสอสารเพอการตดตามทวงถามหนจากลกหน โดยหามผทวงถามหน
ตดตอสอสารกบบคคลอนซงมใชลกหนเพอการทวงถามหน เวนแตบคคลซงลกหนไดระบไวเพอ
การดงกลาว โดยผทวงถามหนตองปฏบตในการตดตามทวงถามหนดงน160
245
ก. สถานทในการตดตอกบลกหน ในกรณทตดตอโดยบคคลหรอทางไปรษณย ให
ตดตอตามสถานททลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการทวงถามหนไดแจงใหเปนสถานท
ตดตอ ในกรณทบคคลดงกลาวไมไดแจงไวลวงหนาหรอสถานททไดแจงไวไมสามารถตดตอได
โดยผทวงถามหนไดพยายามตดตอตามสมควรแลว ใหตดตอตามภมลาเนา ถนทอย หรอสถานท
ทางานของบคคลดงกลาว หรอสถานทอนตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด
ข. เวลาในการตดตอกบลกหน การตดตอโดยบคคล โทรศพท สออเลกทรอนกส หรอ
สอเทคโนโลย สารสนเทศประเภทอน ในวนจนทรถงวนศกร ใหตดตอไดตงแตเวลา 08.00 นาฬกา
ถงเวลา 20.00 นาฬกา และในวนหยดราชการ เวลา 08.00 นาฬกา ถงเวลา 18.00 นาฬกา หากไม
สามารถตดตอตามเวลาดงกลาวไดหรอชวงเวลาดงกลาวไมเหมาะสม ใหตดตอไดในชวงเวลาอน
ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการประกาศกาหนด
ค. ความถในการตดตอ ใหตดตอตามจานวนครงทเหมาะสมและคณะกรรมการอาจ
ประกาศกาหนดจานวนครงดวยกได
2) หนาทของผรบมอบอานาจจากเจาหน
(1) การตดตอสอสาร ในกรณทเปนผรบมอบอานาจจากเจาหน ผรบมอบอานาจชวงใน
การทวงถามหน ผประกอบธรกจทวงถามหน หรอผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหน
ใหผทวงถามหนแจงใหทราบถงชอตวและชอสกล หรอชอหนวยงานของตนและของเจาหน และ
จานวนหน และถาผรบมอบอานาจดงกลาวทวงถามหนตอหนาใหแสดงหลกฐานการมอบอานาจ
ใหทวงถามหนดวย
(2) การขอรบชาระหน161
246 ในกรณทผทวงถามหนขอรบชาระหน ผทวงถามหนตองแสดง
หลกฐานการรบมอบอานาจใหรบชาระหนจากเจาหนตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการ
ทวงถามหนดวย และเมอลกหนไดชาระหนแกผทวงถามหนแลว ใหผทวงถามหนออกหลกฐานการ
245 เพงอาง, มาตรา 9.
246 เพงอาง, มาตรา 10.
DPU
127
ชาระหนแกลกหนดวย หากลกหนไดชาระหนแกผทวงถามหนโดยสจรต ใหถอวาเปนการชาระหน
แกเจาหนโดยชอบทงน ไมวาผทวงถามหนจะไดรบมอบอานาจใหรบชาระหนจากเจาหนหรอไมกตาม
3.2.3.2 ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหนท
กฎหมายกาหนดควบคมการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม โดยไดกาหนดไวดงน
1) การคนหาขอมลเกยวกบลกหน หามผตดตามทวงถามหนปฏบตดงตอไปน162
247
(1) หามแจงถงความเปนหนของลกหน เวนแตในกรณทบคคลอนนนเปนสาม ภรยา
บพการ หรอผสบสนดานของลกหน และบคคลอนดงกลาวไดสอบถามผทวงถามหนถงสาเหตของ
การตดตอใหผทวงถามหนชแจงขอมลเกยวกบหนไดเทาทจาเปนและตามความเหมาะสม
(2) หามใชขอความ เครองหมาย สญลกษณ หรอชอทางธรกจของผทวงถามหนบน
ซองจดหมาย ในหนงสอ หรอในสออนใดทใชในการตดตอสอบถาม ซงทาใหเขาใจไดวาเปนการ
ตดตอเพอทวงถามหนของลกหน
(3) หามตดตอหรอแสดงตนททาใหเขาใจผดเพอใหไดขอมลเกยวกบสถานทตดตอ
ลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการทวงถามหน
2) ขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหน
(1) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมกระทาการใดๆ ทนามาซงการละเมดสทธสวนบคคล
อยางรนแรง การคกคาม ขเขญ การใชกาลงประทษราย หรอการทาใหเสยชอเสยง ในการตดตามทวง
ถามหน ดงตอไปน163
248
ก. ขมข ใชความรนแรง หรอการกระทาอนใดททาใหเกดความเสยหายแกรางกาย ชอเสยง
หรอทรพยสนของลกหนหรอผอน
ข. การใชวาจาหรอภาษาทเปนการดหมนลกหนหรอผอน
ค. การแจงหรอเปดเผยเกยวกบความเปนหนของลกหนใหแกผอนทไมเกยวของกบ
การทวงถามหน
ฆ. การตดตอลกหนโดยไปรษณยบตร เอกสารเปดผนก โทรสาร หรอสงอนใดทสอให
ทราบวาเปนการทวงถามหนอยางชดเจน เวนแตกรณการบอกกลาวบงคบจานองดวยวธการประกาศ
หนงสอพมพซงเจาหนไมสามารถตดตอลกหนโดยวธการอน หรอกรณอนใดตามทคณะกรรมการ
ประกาศกาหนด
ง. การใชขอความ เครองหมาย สญลกษณ หรอชอทางธรกจของผทวงถามหนบนซอง
จดหมาย ในการตดตอลกหนททาใหเขาใจไดวาเปนการตดตอเพอการทวงถามหน เวนแตชอทาง
247 เพงอาง, มาตรา 8.
248 เพงอาง, มาตรา 11.
DPU
128
ธรกจของผทวงถามหนไมไดสอใหทราบไดวาเปนผประกอบธรกจทวงถามหน และมไดนามาใช
บงคบกบการทวงถามหนเปนหนงสอเพอจะใชสทธฟองคดตอศาล
จ. การทวงถามหนทไมเหมาะสมในลกษณะอนตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด
(2) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมใหขอมลเทจ หรอทาใหเขาใจผดในการทวงถามหน
ดงตอไปน164
249
ก. การแสดงหรอการใชขอความ เครองหมาย สญลกษณ หรอเครองแบบททาใหเขาใจ
วาเปนการกระทาของศาล เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานของรฐ
ข. การแสดงหรอมขอความททาใหเ ชอวาการทวงถามหนเปนการกระทาโดย
ทนายความ สานกงานทนายความ หรอสานกงานกฎหมาย
ค. การแสดงหรอมขอความททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด หรอจะถกยดหรออายด
ทรพยหรอเงนเดอน
ฆ. การตดตอหรอการแสดงตนใหเชอวาผทวงถามหนดาเนนการใหแกบรษทขอมล
เครดตหรอรบจางบรษทขอมลเครดต
(3) ผตดตามทวงถามหนจะตองไมปฏบตการโดยไมเปนธรรมในการตดตามทวงถาม
หน165
250
ก. การเรยกเกบคาธรรมเนยมหรอคาใชจายใดๆ เกนกวาอตราทคณะกรรมการประกาศ
กาหนด
ข. การเสนอหรอจงใจใหลกหนออกเชคทงทรอยวาลกหนอยในฐานะทไมสามารถ
ชาระหนได
(4) ผตดตามทวงถามหนตองไมเปนเจาหนาทของรฐ1 6 6
251 กลาวคอ “เจาหนาทของรฐ”
หมายความวา ขาราชการ พนกงาน ลกจางหรอผปฏบตงานอนในกระทรวง ทบวง กรม สวนราชการท
เรยกชออยางอนและมฐานะเปนกรม ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน หรอหนวยงานอนของ
รฐ โดยเจาหนาทของรฐตองไมประกอบธรกจทวงถามหน ทวงถามหนหรอสนบสนนการทวงถาม
หนซงมใชของตน เวนแตในกรณทเปนหนของสามภรยา บพการ หรอผสบสนดานของตน หรอใน
กรณทเจาหนาทของรฐนนมอานาจกระทาไดตามกฎหมาย
249 เพงอาง, มาตรา 12.
250 เพงอาง, มาตรา 13.
251 เพงอาง, มาตรา 14.
DPU
129
3.2.4 หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
ผวจยขออธบายถงหนวยงานทกากบดแลและตรวจสอบการตดตามทวงถามหนดงน
3.2.4.1 หนวยงานทกากบดแลและตรวจสอบการตดตามทวงถามหน
1) คณะกรรมการกากบการทวงถามหน167
252
ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ไดกาหนดหนวยงานทมอานาจควบคม
การตดตามทวงถามหนไว โดยใหมการตง “คณะกรรมการกากบการทวงถามหน” ทประกอบดวย
รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนประธานกรรมการ
ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนรองประธานกรรมการคนท 1
ปลดกระทรวงการคลง เปนรองประธานกรรมการคนท 2
ปลดกระทรวงกลาโหม เปนกรรมการโดยตาแหนง
ปลดกระทรวงพาณชย เปนกรรมการโดยตาแหนง
ปลดกระทรวงยตธรรม เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผบญชาการตารวจแหงชาต เปนกรรมการโดยตาแหนง
เลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา เปนกรรมการโดยตาแหนง
เลขาธการคณะกรรมการคมครองผบรโภค เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผอานวยการสานกงานเศรษฐกจการคลง เปนกรรมการโดยตาแหนง
เลขาธการคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย เปนกรรมการโดยตาแหนง
นายกสภาทนายความ เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผทรงคณวฒซงรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยแตงตงจานวนไมเกน 5 คน เปน
กรรมการ โดยตองมความร ความเชยวชาญ หรอประสบการณในดานการเงนการธนาคาร ดาน
กฎหมาย หรอดานการคมครองผบรโภค อยางนอยดานละ 1 คน
อธบดกรมการปกครอง เปนกรรมการและเลขานการ
ใหคณะกรรมการแตงตงขาราชการของกรมการปกครอง 2 คน เปนผชวยเลขานการ
กรมการปกครอง รบผดชอบในงานธรการ
โดยรวมแลว คณะกรรมการกากบการทวงถามหน ประกอบดวยกรรมการ 19 คน และ
ผชวย 2 คน โดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมหนาทวนจฉยอทธรณคาสงไมรบจดทะเบยน
การประกอบธรกจทวงถามหน ซงคาวนจฉยของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยใหเปนทสด168
253
252 เพงอาง, มาตรา 15.
253 เพงอาง, มาตรา 31.
DPU
130
คณะกรรมการกากบการทวงถามหน มอานาจหนาท16 9
254 เชน ออกประกาศหรอคาสงเพอ
ปฏบตการใหเปนไปตามพระราชบญญตน ออกขอบงคบกาหนดหลกเกณฑและวธการพจารณาเรอง
รองเรยนของคณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด และคณะกรรมการกากบการทวงถาม
หนประจากรงเทพมหานคร พจารณาวนจฉยอทธรณคาสงใหชาระคาปรบทางปกครองและสงเพก
ถอนการจดทะเบยนการประกอบธรกจ เสนอแนะคณะรฐมนตร หรอรฐมนตรเกยวกบมาตรการ
คมครองหรอชวยเหลอลกหนในดานอนๆ และมอานาจแตงตงคณะอนกรรมการเพอพจารณาหรอ
ปฏบตการอยางใดอยางหนง1 7 0
255 ตามทคณะกรรมการมอบหมายได แจงใหคณะกรรมการสภา
ทนายความหรอสภานายกพเศษดาเนนการใดๆ ใหเปนไปตามพระราชบญญตน171
256 และมอานาจสงให
บคคลหนงบคคลใดมาใหขอเทจจรง หรอสงเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของกบการทวงถามหนมา
เพอประกอบการพจารณาได172
257 เปนตน
สาหรบกรมการปกครองทรบผดชอบในงานธรการ173
258 ของคณะกรรมการกากบการทวง
ถามหนมอานาจหนาทรบเรองรองเรยนเกยวกบการทวงถามหนเพอเสนอตอคณะกรรมการประจา
กรงเทพมหานครหรอคณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด ตดตามสอดสองพฤตการณ
ของผทวงถามหนหรอกากบดแลการปฏบตของผประกอบธรกจทวงถามหน ประสานกบหนวยงาน
ของรฐหรอบคคลอนใดทเกยวของกบการทวงถามหน รณรงค ประชาสมพนธ และอบรมวธการทวง
ถามหนทถกตองและเหมาะสม ปฏบตหนาทอนตามทคณะกรรมการไดมอบหมาย
2) คณะอนกรรมการของผใหสนเชอซงเปนนตบคคล174
259
ผแทนกระทรวงการคลง เปนอนกรรมการ
ผแทนธนาคารแหงประเทศไทย เปนอนกรรมการ
ผแทนสมาคมธนาคารไทย เปนอนกรรมการ
ขาราชการของสานกงานเศรษฐกจการคลง เปนอนกรรมการและเลขานการ
ใหขาราชการของสานกงานเศรษฐกจการคลง 2 คน เปนผชวยเลขานการ
สานกงานเศรษฐกจการคลง รบผดชอบในงานธรการ
254 เพงอาง, มาตรา 16.
255 เพงอาง, มาตรา 21.
256 เพงอาง, มาตรา 7.
257 เพงอาง, มาตรา 24. 258 เพงอาง, มาตรา 25.
259 เพงอาง, มาตรา 22 และมาตรา 26.
DPU
131
ตามอานาจหนาทของคณะกรรมการกากบการทวงถามหน ใหแตงตงคณะอนกรรมการ
อยางนอยคณะหนงเพอพจารณาหรอปฏบตการเกยวกบการกากบดแลการทวงถามหนของผให
สนเชอซงเปนนตบคคล โดยมอานาจหนาทรบเรองรองเรยนเพอเสนอตอคณะกรรมการกากบการ
ทวงถามหนประจากรงเทพมหานครหรอคณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด ตดตาม
สอดสองพฤตการณของผทวงถามหนทเปน นตบคคล ประสานกบหนวยงานของรฐทมอานาจ
หนาทในการกากบดแลหรอตรวจสอบผ ทวงถามหนหรอบคคลอนใดทเ กยวของ รณรงค
ประชาสมพนธ และอบรมวธการทวงถามหนทถกตองและเหมาะสม ปฏบตหนาทอนตามท
คณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการไดมอบหมาย และมอานาจสงใหบคคลหนงบคคลใดมาให
ขอเทจจรง หรอสงเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของกบการทวงถามหนมาเพอประกอบการพจารณา
ได175
260 เปนตน
3) คณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร176
261
ผบญชาการตารวจนครบาล เปนประธานกรรมการ
ผแทนกระทรวงการคลง เปนกรรมการ
ผแทนกรมการปกครอง เปนกรรมการ
ผแทนสานกงานอยการสงสด เปนกรรมการ
ผแทนมณฑลทหารบกท 11 เปนกรรมการ
ผแทนสภาทนายความ เปนกรรมการ
ผแทนองคกรพฒนาภาคเอกชนในดานการคมครองผบรโภค
ซงผบญชาการตารวจนครบาลแตงตง เปนกรรมการ
ผบงคบการสบสวนสอบสวน กองบญชาการตารวจนครบาล เปนกรรมการและ
เลขานการ
ใหผบญชาการตารวจนครบาลแตงตงขาราชการตารวจของ
กองบญชาการตารวจนครบาล 2 คน เปนผชวยเลขานการ
กองบญชาการตารวจนครบาล รบผดชอบในงานธรการ
มอานาจหนาทในพนททรบผดชอบ เชน พจารณาวนจฉยเรองรองเรยน สงเพกถอนการ
จดทะเบยนของผประกอบธรกจทวงถามหน แตงตงคณะอนกรรมการเพอพจารณาหรอปฏบตการ
อยางใดอยางหนง รายงานการปฏบตหนาท รวมท งปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะ ตอ
คณะกรรมการทกสามเดอนและปฏบตหนาทอนตามทคณะกรรมการมอบหมาย และมอานาจสงให
260 เพงอาง, มาตรา 24.
261 เพงอาง, มาตรา 27, 28 และมาตรา 29.
DPU
132
บคคลหนงบคคลใดมาใหขอเทจจรง หรอสงเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของกบการทวงถามหนมา
เพอประกอบการพจารณาได177
262
สาหรบกองบญชาการตารวจนครบาลทรบผดชอบในงานธรการของคณะกรรมการกากบ
การทวงถามหนประจากรงเทพมหานคร มอานาจหนาทเปนสานกงานรบจดทะเบยนการประกอบ
ธรกจทวงถามหน รบเรองรองเรยนเกยวกบการทวงถามหนเพอเสนอตอคณะกรรมการดงกลาว
ตดตามสอดสองพฤตการณของผทวงถามหนหรอกากบดแล การปฏบตของผประกอบธรกจทวงถาม
หน ประสานกบหนวยงานของรฐหรอบคคลอนใดทเกยวของกบการทวงถามหน รณรงค
ประชาสมพนธ และอบรมวธการทวงถามหนทถกตองและเหมาะสม
4) คณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจาจงหวด
ผวาราชการจงหวด เปนประธานกรรมการ
อยการจงหวด เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผบญชาการมณฑลทหารบกในพนท เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผบงคบการตารวจภธรจงหวด เปนกรรมการโดยตาแหนง
คลงจงหวด เปนกรรมการโดยตาแหนง
ประธานสภาทนายความจงหวด เปนกรรมการโดยตาแหนง
ผแทนองคกรพฒนาภาคเอกชนในดานการคมครองผบรโภค
ซงผวาราชการจงหวดแตงตง เปนกรรมการ
ปลดจงหวด เปนกรรมการและเลขานการ
ใหคณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวดแตงตง
ขาราชการของททาการปกครองจงหวด 2 คน เปนผชวยเลขานการ
ททาการปกครองจงหวด รบผดชอบในงานธรการ
มอานาจหนาทในพนททรบผดชอบเชนเดยวกนกบคณะกรรมการกากบการตดตามทวง
หนประจากรงเทพมหานครแตอานาจหนาทในพนทตางจงหวด และสาหรบทาการปกครองจงหวดท
รบผดชอบงานธรการของคณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด กมอานาจหนาท
เชนเดยวกบกบคณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานครแตอานาจหนาทในพนท
ตางจงหวด
262 เพงอาง, มาตรา 24.
DPU
133
5) คณะกรรมการเปรยบเทยบปรบ178
263
ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยแตงตงคณะกรรมการเปรยบเทยบ โดยเปน
พนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 3 คน ในบรรดาความผดตาม
กฎหมายวาดวยการทวงถามหนทเกดขน อางหรอเชอวาไดเกดขนในเขตกรงเทพมหานครใหทาการ
เปรยบเทยบและชาระคาปรบทกองบญชาการตารวจนครบาล หรอในเขตจงหวดใดใหทาการ
เปรยบเทยบและชาระคาปรบททาการปกครองจงหวดนน โดยใหกองบญชาการตารวจนครบาล
หรอททาการปกครองจงหวด จดหาสถานทและบคลากรเพอชวยงานดานธรการของคณะกรรมการ
เปรยบเทยบ1 7 9
264 โดยหากผกระทาความผดไดชาระคาปรบตามคาเปรยบเทยบภายในระยะเวลาท
คณะกรรมการกาหนดแลว ใหถอวาคดนนเปนอนเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ยกเวนในกรณผทวงถามหนทาการตดตามทวงถามหนโดยใชวธขมข ใชความรนแรงหรอการกระทา
อนใดททาใหเกดความเสยหายแกรางกายชอเสยง หรอทรพยสนของลกหนหรอผอน หรอแสดงขอมล
เทจ หรอทาใหเขาใจผดวาการตดตามทวงถามหนดงกลาวเปนการกระทาของศาล เจาหนาทของรฐ
หรอหนวยงานของรฐ หรอในกรณผทวงถามหนเปนเจาหนาทของรฐ
6) คณะกรรมการสภาทนายความตามกฎหมายวาดวยทนายความ180
265 มหนาทเปนนาย
ทะเบยนรบจดทะเบยนแกผประกอบธรกจทวงถามหนทเปนทนายความหรอสานกงานทนายความ
หรอเพกถอนการจดทะเบยน รายงานการดาเนนการตอคณะกรรมการเพอใหทราบทกสามเดอน
และมอานาจออกขอบงคบในสวนทเกยวของไดเทาทไมขดหรอแยงกบพระราชบญญตน
7) สภานายกพเศษตามกฎหมายวาดวยทนายความ มอานาจวนจฉยอทธรณคาสงไม
รบจดทะเบยนหรอคาสงเพกถอนการจดทะเบยน ของผประกอบธรกจทวงถามหนทเปน
ทนายความหรอสานกงานทนายความ และรายงานการดาเนนการตอคณะกรรมการเพอใหทราบทก
สามเดอน
8) พนกงานเจาหนาท1 8 1
266 ซงปฏบตการตามพระราชบญญตนเปนเจาพนกงานตาม
ประมวลกฎหมายอาญา โดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนผแตงตงตามการเสนอแนะ
ของคณะกรรมการกากบการทวงถามหนใหปฏบตการตามพระราชบญญตน มอานาจสงใหผทวง
ถามหนหรอกรรมการ ผจดการ ผมอานาจในการจดการ หรอพนกงานของผทวงถามหน ในกรณผ
263 เพงอาง, มาตรา 45.
264 ประกาศคณะกรรมการกากบการทวงถามหน เรอง กาหนดหลกเกณฑการเปรยบเทยบและระยะเวลา
การชาระคาปรบตามคาเปรยบเทยบตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558, ขอ 3.
265 พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558, อางแลว เชงอรรถท 243, มาตรา 6 และมาตรา 7.
266 เพงอาง, มาตรา 3 , 32 และมาตรา 33.
DPU
134
ทวงถามหนเปนนตบคคล มาใหถอยคา แสดงขอมลหรอสงสมดบญช เอกสาร ดวงตรา หรอสงอน
อนเกยวกบกจการ สนทรพย และหนสนของผทวงถามหนและบคคลดงกลาวขางตน
3.2.4.2 การยนขอจดทะเบยนของผประกอบธรกจทวงถามหน182
267
1) กรณทผยนคาขอจดทะเบยนเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ใหยนคาขอตอนาย
ทะเบยน ณ สานกงานทะเบยนทสถานประกอบธรกจหรอสานกงานใหญของผยนคาขอตงอย และ
ใหยนคาขอไดเพยงแหงเดยวสาหรบผประกอบธรกจแตละราย โดยในเขตกรงเทพมหานครใหยน
คาขอทสานกงานทะเบยนกองบญชาการตารวจนครบาล ในจงหวดอนใหยนคาขอทสานกงาน
ทะเบยนททาการปกครองจงหวด
2) กรณทผยนคาขอจดทะเบยนเปนทนายความหรอสานกงานทนายความ ใหยนคาขอ
ตอคณะกรรมการสภาทนายความซงทาหนาทนายทะเบยน ณ สภาทนายความ
3.2.4.3 ลก ห น ห รอบคคล อน ใ ด ท ถก ตด ตามทว งถาม ห น ดว ย ว ธก าร ท ฝ า ฝ น
พระราชบญญตน สามารถรองเรยนตอคณะกรรมการไดดงน
1) ในกรงเทพมหานคร183
268 ลกหนหรอบคคลอนใดทถกละเมดสามารถรองเรยนโดยตรง
ไดทคณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร หรอกองบญชาการตารวจนคร
บาล หรอรองเรยนไดทสถานตารวจ โดยหวหนาหนวยงานสถานตารวจมอานาจหนาทรวบรวม
ขอเทจจรงและเอกสารเพอสงเรองตอไปยงกองบญชาการตารวจนครบาล และกองบญชาการตารวจ
นครบาลจะเสนอเรองไปยงคณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร
2) สาหรบตางจงหวด สามารถรองเรยนไดโดยตรงคณะกรรมการกากบการตดตาม
ทวงหนประจาจงหวด หรอททาการปกครองจงหวด หรอรองเรยนไดทวาการอาเภอ โดยหวหนา
หนวยงานทวาการอาเภอ มอานาจหนาทรวบรวมขอเทจจรงและเอกสารเพอสงเรองตอไปยงททา
การปกครองจงหวด และททาการปกครองจงหวดจะเสนอเรองไปยงคณะกรรมการกากบการ
ตดตามทวงหนประจาจงหวด
3) รองเรยนไดทสานกการสอบสวนและนตการ กรมการปกครอง1 8 4
269 และกรมการ
ปกครองจะเสนอเรองตอไปยง คณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร
หรอคณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจาจงหวด
267 กฎกระทรวง การจดทะเบยนการประกอบธรกจทวงถามหน พ.ศ. 2558, ขอ 3.
268 พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558, อางแลว เชงอรรถท 243, มาตรา 23 , 27 , 29 และมาตรา
30.
269 เพงอาง, มาตรา 25.
DPU
135
4) รองเรยนตอสานกนโยบายพฒนาระบบการเงนภาคประชาชน สานกงานเศรษฐกจ
การคลงเกยวกบการทวงถามหนของผใหสนเชอซงเปนนตบคคล1 8 5
270 และสานกงานเศรษฐกจการ
คลงจะเสนอเรองตอ คณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร หรอ
คณะกรรมการกากบการตดตามทวงหนประจาจงหวด
3.2.5 มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม
มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม กลาวคอ หากผตดตาม
ทวงถามหนไดมการปฏบตฝาฝนขอหามในกระบวนการในการตดตามทวงถามหน ผตดตามทวง
ถามหนตองไดรบโทษทางปกครองและโทษทางอาญา ดงน
3.2.5.1 โทษทางปกครอง
1) ผทวงถามหนฝาฝนหรอไมปฏบตตามพระราชบญญตน186
271
เมอผทวงถามหนฝาฝนหรอไมปฏบตตามบทบญญตดงตอไปน ใหคณะกรรมการ
กากบการตดตามทวงหนประจากรงเทพมหานคร หรอคณะกรรมการกากบการตดตามทวงหน
ประจาจงหวด มอานาจสงใหระงบการกระทาทฝาฝนหรอปฏบตใหถกตองหรอเหมาะสมภายใน
ระยะเวลาทกาหนด หากผทวงถามหนไมปฏบตตามคาสงดงกลาว ใหคณะกรรมการฯ พจารณาม
คาสงลงโทษปรบทางปกครองไมเกน 100,000 บาท โดยคานงถงความรายแรงแหงพฤตกรรมทกระทา
ผด ดงน
(1) ตดตอกบบคคลอนผทวงถามหนมแจงใหทราบถง ชอตว ชอสกล และเจตนาของ
การสอบถามขอมลเกยวกบสถานทตดตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไว หรอแสดงตนททา
ใหเขาใจผด เพอใหไดขอมลเกยวกบสถานทตดตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไว
(2) ฝาฝนการตดตอสอสารเพอการตดตามทวงถามหนจากลกหน ทเกยวกบสถานทใน
การตดตอกบลกหน เวลาในการตดตอกบลกหน ความถในการตดตอ และหนาทของผรบมอบอานาจ
จากเจาหนในการตดตอสอสาร
(3) การขอรบชาระหน ผทวงถามหนไมแสดงหลกฐานการรบมอบอานาจใหรบชาระ
หนจากเจาหนตอลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไว และเมอลกหนไดชาระหน ผทวงถามหน
ไมออกหลกฐานการชาระหนแกลกหน
(4) การทวงถามหนทไมเหมาะสมในลกษณะอนตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด
(5) ผ ทวงถามหน เ รยกเกบคาธรรมเนยมหรอคาใชจ ายใดๆ เ กนกวาอตรา ท
คณะกรรมการประกาศกาหนด
270 เพงอาง, มาตรา 26.
271 เพงอาง, มาตรา 34.
DPU
136
2) ความรบผดของผทวงถามหนทเปนนตบคคล187
272
ในกรณทผทวงถามหนซงเปนนตบคคลตองรบโทษปรบทางปกครอง ถาการกระทา
ความผดของนตบคคลนนเกดจากการสงการหรอไมสงการ หรอการกระทาการหรอไมกระทาการ
อนเปนหนาททตองกระทาของกรรมการ ผจดการ หรอผมอานาจในการจดการแทนนตบคคลนน
บคคลดงกลาวตองรบโทษปรบทางปกครองตามทบญญตไวสาหรบความผดนนๆ ดวย
3.2.5.2 โทษทางอาญา
1) การฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมายทมโทษจาคกไมเกน 3 เดอน หรอปรบไมเกน
30,000 บาท หรอทงจาทงปรบ188
273 ดงน
(1) เมอบคคลหนงบคคลใดไมมาใหขอเทจจรง หรอไมสงเอกสารหรอหลกฐานท
เกยวของกบการทวงถามหนมาเพอประกอบการพจารณาตามทกฎหมายกาหนด
(2) เมอผทวงถามหนหรอกรรมการ ผจดการ ผมอานาจในการจดการ หรอพนกงาน
ของผทวงถามหน ในกรณผทวงถามหนเปนนตบคคล ไมมาใหถอยคา หรอไมแสดงขอมลหรอสง
สมดบญช เอกสาร ดวงตรา หรอสงอนอนเกยวกบกจการ สนทรพย และหนสนของผทวงถามหน
และบคคลดงกลาวตามทกฎหมายกาหนด
2) การฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมายทมโทษจาคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน
100,000 บาท หรอทงจาทงปรบ189
274 ดงน
(1) ผประกอบธรกจทวงถามหนไมจดทะเบยนการประกอบธรกจทวงถามหน
(2) ผทวงถามหนตดตอกบบคคลอนซงมใชลกหนเพอการทวงถามหน
(3) ผทวงถามหนแจงถงความเปนหนของลกหนแกบคคลอน หรอใชขอความ
เครองหมาย สญลกษณ หรอชอทางธรกจของผทวงถามหนบนซองจดหมาย ในหนงสอ หรอในสอ
อนใดทใชในการตดตอสอบถาม ซงทาใหเขาใจไดวาเปนการตดตอเพอทวงถามหนของลกหน
(4) ผทวงถามหนกระทาการทวงถามหน โดยการใชวาจาหรอภาษาทเปนการดหมน
ลกหนหรอผอน เปดเผยเกยวกบความเปนหนของลกหนใหแกผอน ตดตอลกหนโดยไปรษณยบตร
เอกสารเปดผนก โทรสาร หรอสงอนใดทสอใหทราบวาเปนการทวงถามหนอยางชดเจน ใชขอความ
เครองหมาย สญลกษณ หรอชอทางธรกจของผทวงถามหนบนซองจดหมายในการตดตอลกหนท
ทาใหเขาใจไดวาเปนการตดตอเพอการทวงถามหน
272 เพงอาง, มาตรา 36.
273 เพงอาง, มาตรา 43.
274 เพงอาง, มาตรา 39.
DPU
137
(5) ผทวงถามหนเสนอหรอจงใจใหลกหนออกเชคทงทรอยวาลกหนอยในฐานะทไม
สามารถชาระหนได
3) การฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมายทมโทษจาคกไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน
300,000 บาท หรอทงจาทงปรบ190
275 โดยผทวงถามหนกระทาการทวงถามหนในลกษณะทเปนเทจ หรอ
ทาใหเกดความเขาใจผด โดยแสดงหรอมขอความ ททาใหเชอวาการทวงถามหนเปนการกระทาโดย
ทนายความ สานกงานทนายความ หรอสานกงานกฎหมาย หรอททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด หรอจะ
ถกยดหรออายดทรพยหรอเงนเดอน การตดตอหรอการแสดงตนใหเชอวาผทวงถามหนดาเนนการ
ใหแกบรษทขอมลเครดตหรอรบจางบรษทขอมลเครดต
4) การฝาฝนหรอไมปฏบตตามกฎหมายทมโทษจาคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน
500,000 บาท หรอทงจาทงปรบ และความผดดงกลาวนเปรยบเทยบปรบไมได191
276 ดงน
(1) ผทวงถามหนกระทาการทวงถามหนในลกษณะ ขมข ใชความรนแรง หรอการ
กระทาอนใดททาใหเกดความเสยหายแกรางกายชอเสยงหรอทรพยสนของลกหนหรอผอน
(2) ผทวงถามหนกระทาการทวงถามหนในลกษณะทเปนเทจ หรอทาใหเกดความ
เขาใจผด โดยการแสดงหรอการใชขอความ เครองหมาย สญลกษณ หรอเครองแบบททาใหเขาใจ
วาเปนการกระทาของศาล เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานของรฐ
(3) ผประกอบธรกจทวงถามหนเปนเจาหนาทของรฐ หรอกระทาการทวงถามหนหรอ
สนบสนนการทวงถามหนซงมใชของตน
5) ความรบผดของผทวงถามหนทเปนนตบคคล192
277
ในกรณทผกระทาความผดซงตองรบโทษอาญาตามพระราชบญญตนเปนนตบคคล ถา
การกระทาความผดของนตบคคลนนเกดจากการสงการหรอไมสงการ หรอการกระทาการหรอไม
กระทาการอนเปนหนาททตองกระทาของกรรมการ ผจดการ หรอผมอานาจในการจดการแทนนต
บคคลนน บคคลดงกลาวตองรบโทษตามทบญญตไวสาหรบความผดนนๆ ดวย
275 เพงอาง, มาตรา 40.
276 เพงอาง, มาตรา 41 และ 42.
277 เพงอาง, มาตรา 44.
DPU
บทท 4
วเคราะหปญหาหลกกฎหมายในการคมครองลกหน
จากการตดตามทวงถามหน
จากการศกษาทาใหทราบวากฎหมายทใหความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวง
ถามหนของเจาหนเปนกฎหมายทนานาประเทศใหความสาคญอกกฎหมายหนง โดยผวจยขอ
วเคราะหเปรยบเทยบหลกกฎหมายในการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยและตางประเทศดงน
กฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยน น ไดมการบญญตไว
โดยเฉพาะ เพอใหความคมครองแกลกหนและเปนการกาหนดมาตรการในการควบคมการตดตาม
ทวงถามหนของเจาหนเชนกน คอพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ซงอาจกลาวไดวา
เมอสภาวะทางเศรษฐกจและสภาพของสงคมไดมการพฒนาเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ความ
ตองการทงทางดานอปโภคบรโภคหรอแมแตความตองการประกอบธรกจเพอหารายไดของคนใน
สงคมกเพมขนเปนเงาตามตว เมอความจาเปนในการดารงชพไมสอดคลองกบรายไดหรอรายรบได
ทนทวงท ธรกจการใหสนเชอจงเปนทนทมาสมานความสมพนธระหวางความตองการซอและ
ความตองการขายของคนในสงคมนนๆ แตเมอวฒนธรรมในการใชกอนจายทหลงเรมขยายตวขน
จนผบรโภคเองไมสามารถควบคมวางแผนการใชจายไดอยางเหมาะสม ทาใหผบรโภคตกเปน
ลกหนเพราะไมสามารถชาระหนใหแกเจาหนได ไมวาจะมสาเหตมาจากรายไดจากคาครองชพทม
อตราไมสงมากนก การเตบโตของเศรษฐกจ และคานยมในการบรโภคสนคาทมมลคาสงขนทกวน
ทงเจาหนทใหสนเชอกประกอบธรกจอนมวตถประสงคมงหวงกาไร บางมการเอาเปรยบลกหนใน
ขอสญญาบางประการ หากลกหนเองกยงจายอมทาสญญาเพอใหไดมาซงเงน สนคา หรอบรการ
แมจะคาดเหนไดวาในภายหนาตอไปตนอาจตกเปนลกหนและไมสามารถชาระหนนนได
ทงนไมวาจะดวยปจจยดานรายไดของผบรโภค ผบรโภคจงไมสามารถกยมเงนใน
ระบบได ลกษณะนสยของคนไทยทชอบการกยมเงนแบบสะดวก รวดเรว ไมตองมหลกประกน
หรอมลกษณะของการใชจายทฟ มเฟอย จงนาไปสการกยมเงนนอกระบบเปนสวนมาก เนองจาก
การกยมเงนนอกระบบสามารถทาไดงาย ไมตองใชหลกฐานหรอมขนตอนทไมยงยาก ไมตองม
หลกประกน โดยการกยมเงนนอกระบบนสวนใหญเกดจากผใหกกบผกทมความสมพนธกนมา
กอน รจกกนหรอเคยเหนกนเคยพบกนมากอน เชน เจาหนทเปนญาตหรอคนรจกทอาจคดอตรา
DPU
140
ดอกเบยไมสงมากนกและมกจะมการใชโฉนดทดนเปนหลกทรพยในการคาประกน เจาหนทเปน
นายทนในพนททมอตราดอกเบยคอนขางสงและตองมบคคลในการคาประกน โดยเจาหนเหลาน
จะมการทาสญญาเงนกอยางชดเจนแตจะมปญหาในเรอง “ดอกลอย” กลาวคอ ถาลกหนไมสามารถ
ชาระหนทงจานวนไดในคราวเดยวกน กจะสามารถชาระไดเฉพาะดอกเบยเทานน และในกรณทม
การผดนดชาระหนกจะถกคดดอกเบยทบตนทบดอกทาใหยอดหนสงขนจนไมสามารถชาระหนเงน
ตนใหหมดได และเปนสาเหตใหเกดการตดตามทวงถามหนทมลกษณะทไมชอบดวยกฎหมาย การ
ตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมเปนธรรม หรอการตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมเหมาะสม
ในปจจบนนจะเหนไดวาเหตการณตางๆ ทเกดขนในประเทศไทยนน มการใชความ
รนแรงในการตอบสนองตอเหตการณใดเหตการณหนงมากขน ซงอาจเปนเพราะสาเหตมาจาก
ปญหาในเรองการเมองและความมนคงของประเทศ เมอผคนในสงคมมความคดทรนแรงมากขน
และใชวธการในการตอบสนองตอกนอยางยดถออานาจในการใชสทธของตนจนเกนควร จน
นาไปสการกระทาทกอใหเกดปญหาทรนแรงแกสงคม ปญหาการตดตามทวงถามหนทลกหนสวน
ใหญตองเผชญกเปนปญหาหนงของสงคม ทเหนไดจากเหตการณขาวสารทงกรณทเปนการตดตาม
ทวงถามหนอนเปนการรบกวน ละเมด คกคาม ทาใหเสอมเสย ตลอดจนนาไปสการทาราย
รางกายของลกหน ซงการตดตามทวงถามหนดงกลาวของผตดตามทวงถามหนเปนการกระทบตอ
สทธของลกหนเปนอยางมาก และถอเปนการละเมดสทธมนษยชนทรฐธรรมนญของไทยใหการ
รบรอง
เชนเดยวกนกบมาตรการในการควบคมการตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกา
เนองมาจากผตดตามทวงถามหนไดมการใชวธการทไมชอบดวยกฎหมาย มการหลอกลวง ลวง
ละเมดสทธตางๆ ของลกหนและการแสดงออกทไมเปนธรรมกบลกหน สงผลใหเกดการเพมขน
ของบคคลลมละลาย อตราวางงาน และปญหาการละเมดสทธสวนบคคล สทธในครอบครว
สทธในชอเสยงเกยรตคณ จงมการออกกฎหมายเพอใหความคมครองลกหนจากการตดตามทวง
ถามหนทไมยตธรรมตามรฐบญญตวาดวยวธปฏบตในการตดตามทวงหนอยางเปนธรรม พ.ศ. 2520
สาหรบมาตรการในการใหความคมครองลกหนจากการตดตามทวงถามหนของเครอรฐ
ออสเตรเลย ผทตกเปนลกหนสวนใหญมาจากการประสบกบเหตการณทไมอาจควบคมได เชน
การตกงาน การเจบปวย และปญหาครอบครว โดยเครอรฐออสเตรเลยไดมการออกแนวปฏบตใน
การตดตามทวงหนสาหรบผตดตามทวงถามหนและเจาหนไวเชนเดยวกน
ประเทศญปนการใหความคมครองลกหนจากการตดตามทวงถามหนเนองมาจากการ
เกดภาวะสงครามและความตกตาของเศรษฐกจฟองสบ ทาใหธนาคารสวนใหญเครงครดในการให
สนเชอโดยจะใหสนเชอแกบคคลหรอบรษททมหลกทรพยประกนเทานน ทาใหผทตองการสนเชอ
DPU
141
ทไมเขาหลกเกณฑของธนาคารเขาสการขอสนเชอผบรโภค Sarakin ซงการใหกยมเงนแบบ
Sarakin น มอตราดอกเบยทสงและมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนทรนแรงเปนอยางมาก
เพราะสวนใหญผตดตามทวงถามหนมกกระทาโดยสมาชกกลมองคกรอาชญากรรมหรอยากซา
ประเทศญปนจงไดมการออกพระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและ
ตดตามทวงถามหนเพอควบคมการตดตามทวงถามหนของผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนไว
จากการศกษากฎหมายการทวงถามหนของประเทศไทยและตางประเทศ ผวจยม
ความเหนวาแมประเทศไทยจะไดมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 เชนเดยวกนกบ
นานาประเทศแลว แตยงคงมปญหาเกยวกบหนทไดรบความคมครอง บคคลทไดรบความคมครอง
ตามกฎหมาย กระบวนการในการตดตามทวงถามหน หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตาม
ทวงถามหน และมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเปนธรรม โดยผวจยได
วเคราะหและแยกปญหาดงกลาวตามปญหาดงตอไปน
4.1 ปญหาการตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความคมครอง
ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ของประเทศไทย ไดบญญตถงคานยาม
ของ “ผทวงถามหน” ตามมาตรา 3 ซงคานยามดงกลาวไดใหความหมายของคาวา “หนทจะไดรบความ
คมครองตามกฎหมาย” ไวในตวบทนนเอง โดยตามมาตรา 3 ไดบญญตไวดงน
“ผทวงถามหน” หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจตามกฎหมาย
วาดวยการคมครองผบรโภค ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน
และเจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระ
ของเจาหน ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม...
“ผใหสนเชอ” หมายความวา
(1) บคคลซงใหสนเชอเปนทางการคาปกต หรอ
(2) บคคลซงรบซอหรอรบโอนสนเชอตอไปทกทอด
“สนเชอ” หมายความวา สนเชอทใหแกบคคลธรรมดาโดยการใหกยมเงน การใหบรการ
บตรเครดต การใหเชาซอ การใหเชาแบบลสซง และสนเชอในรปแบบอนทมลกษณะทานองเดยวกน
ซงตามคานยามดงกลาวจะเหนไดวา คาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมาย
หรอไมกตาม” ไดกอใหเกดปญหาขนทงในแงของการใชและการตความกฎหมาย ซงสามารถแบง
ออกไดเปน 2 ประการ ไดแก ประการแรกปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนท
ไดรบความคมครอง และประการทสองปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนน
ใหเปนหนทไดรบความคมครอง โดยปญหาของการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบ
DPU
142
ความคมครองและการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความ
คมครองของประเทศไทยวเคราะหไดดงน
4.1.1 กรณปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง
จากการศกษาจะเหนไดวาหนทกฎหมายใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวง
ถามหนน น ย งคงมปญหาในเรองของการใชและการตความกฎหมายอนเปนปญหาตาม
พระราชบญญตทวงถามหน พ.ศ. 2558 กลาวคอ ตามมาตรา 3 กฎหมายไดบญญตไววา “ทงนไมวา
หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” โดยการตความกฎหมายน นตองตความตาม
ตวอกษรและเจตนารมณไปพรอมๆ กน แตตามบทบญญตของกฎหมายนทาใหเขาใจคาวา “ทงน
ไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” เปนเรองของความสมบรณแหงนตกรรม อน
ไดแก เรองความสามารถของบคคล เรองแบบของนตกรรม และเรองวตถประสงคของนตกรรม
คาวา “ท งนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” น นสามารถ
ตความหมายตามตวอกษรออกไปไดอยางกวาง โดยการตความตามประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชยอาจตความไดตามเรองของความสมบรณแหงนตกรรม ซงการตความไดอยางกวางถงหนท
ไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบนอาจนาไปสปญหาในการบงคบใชกฎหมายดงตอไปน
4.1.1.1 เรองความสามารถของบคคล กลาวคอ ผทานตกรรมจะตองมความสามารถใน
การทานตกรรมซงบคคลแบงเปน 2 ประเภท ประเภทแรก คอ นตบคคล โดยมผแทนเปนผแสดง
เจตนาแทนนตบคคล และตองกระทาภายในขอบอานาจหนาทและภายในขอบวตถประสงคของนต
บคคล มเชนนน นตกรรมนนๆ จะไมผกพนนตบคคล เวนแตนตบคคลจะใหสตยาบน ประเภทท
สอง คอบคคลธรรมดา ซงผแสดงเจตนา ตองมไดเปน ผเยาว คนวกลจรตซงทานตกรรมสญญา
ในขณะทจรตวกลและคกรณอกฝายหนงไดรวาผกระทาเปนคนวกลจรต คนไรความสามารถ และ
คนเสมอนไรความสามารถทกระทาการฝาฝนมาตรา 34 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ม
เชนนนนตกรรมนนตกเปนโมฆยะ
คาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ทาใหเกดปญหาใน
การตความเกยวกบหนทไดรบความคมครองตามกฎหมายนวา หากนตกรรมสญญาใดๆ ตามท
กฎหมายใหความคมครองไดกระทาใหบคคลใดทอยในเงอนไขของความสมบรณแหงนตกรรมตก
เปนลกหน อนทาใหนตกรรมดงกลาวเปนโมฆยะเนองดวยความสามารถของบคคลนน เชน ผเยาว
ทยงไมบรรลนตภาวะเขาทานตกรรมสญญาซอขายและไมสามารถชาระหนได สญญาดงกลาว
ระหวางผซอและผขายยอมตกเปนโมฆยะจะมผลคอผแทนโดยชอบธรรมอาจใหสตยาบน หรอใช
สทธบอกลางสญญาได ซงกฎหมายการทวงถามหนจะเขามามบทบาทในการควบคมการตดตาม
ทวงถามหนของเจาหน จะเหนไดวาแมการทาสญญาดงกลาวผเยาวนนไมมความสามารถในอนท
DPU
143
จะกอใหเกดนตกรรมสญญาขนไดแตเมอผเยาวตกเปนลกหน ผเยาวและบคคลทเกยวของกบหน
นนยอมไดรบการคมครองในการตดตามทวงถามหนตามกฎหมายฉบบนดวย
4.1.1.2 เรองแบบของนตกรรม หมายถง วธการหรอหลกเกณฑ ทกฎหมายบญญตให
ผทานตกรรมตองทา เพมเตมจากหลกเสรภาพในการแสดงเจตนาในการทานตกรรมทวไป หากไม
กระทาจะมผลทาใหนตกรรมนนเปนโมฆะตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 152 “การ
ใดมไดทาใหถกตองตามแบบทกฎหมายบงคบไว การนนเปนโมฆะ” โดยแบบของนตกรรมนน
กฎหมายไดกาหนดไวหลายลกษณะซงขนอยกบนตกรรมแตละประเภท แบบของนตกรรมสญญา
ทเกยวกบการใหสนเชอ คอ แบบของนตกรรมทตองทาเปนหนงสอ เชน สญญาเชาซอตามมาตรา
572 วรรค 2 “สญญาเชาซอนนถาไมทาเปนหนงสอ ทานวาเปนโมฆะ” โดยตองทาเปนหนงสอขณะ
ทานตกรรมและตองทาเปนลายลกษณอกษรมลายมอชอของคสญญาทงสองฝายมเชนนนจะเปน
โมฆะทนทหรอถอวานตกรรมนนไมไดเกดขนเลย ซงแบบของนตกรรมทตองทาเปนหนงสอน
แตกตางจากการมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผด หลกฐานเปนหนงสอจะเกดขน
ขณะใดกไดแตตองกอนฟองคดตอศาล ถอวานตกรรมสมบรณตงแตตน แมวาขณะททานตกรรม
นนจะยงไมมหลกฐานเปนหนงสอกตาม เพราะการรบฟงพยานหลกฐานในการสบพยานทม
กฎหมายบงคบใหตองมพยานหลกฐานมาแสดง หามมใหศาลรบฟงพยานบคคล ศาลจงตองรบฟง
เฉพาะหลกฐานทเปนหนงสอ สวนพยานบคคลศาลจะไมรบฟงในการพจารณาคด อาท
สญญาจะซอจะขายตามมาตรา 456 วรรค 2 “อนงสญญาจะขายหรอจะซอทรพยสน
อยางใดๆ ดงวามานกด คามนในการซอขายทรพยสนเชนวานนกด ถามไดมหลกฐานเปนหนงสอ
อยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายผตองรบผดเปนสาคญ หรอไดวางประจาไวหรอไดชาระหน
บางสวนแลว ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม”
การเชาอสงหารมทรพยตามมาตรา 538 “เชาอสงหารมทรพยนน ถามไดมหลกฐานเปน
หนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคด
หาไดไม”
หลกฐานการกยมตามมาตรา 653 “การกยมเงนกวา 2,000 บาท ขนไปถามไดมหลกฐาน
เปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองบงคบคดหาไดไม
ในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอน น ทานวาจะนาสบการใชเงนไดตอเมอม
หลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหยมมาแสดง หรอเอกสารอนเปนหลกฐาน
แหงการกยมนนไดเวนคนแลว หรอไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลว”
DPU
144
คาพพากษาศาลฎกาท 464/2504 ความประสงคของกฎหมายทใหมหลกฐานเปนหนงสอก
เพยงเพอความมนคงแนนอน หาไดบงคบไววาตองเขยนหรอทาในรปแบบอยางใดไม หากกรณม
หลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงปรากฏชดแจงพอรบฟงได ศาลยอมบงคบตามหนงสอนนได
ดงนคาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ทาใหเกดปญหาใน
การตความเกยวกบแบบของนตกรรม ซงกฎหมายกาหนดใหสญญาดงกลาวมแบบของการทาสญญา
หากแตคสญญามไดกระทาตามแบบของนตกรรมกจะมผลทาใหนตกรรมนนเปนโมฆะ ซงหาก
ตความคาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ตามสญญาทตองมแบบของ
นตกรรมหรอตามสญญาทตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนสาคญแลว จะ
เหนไดวาแมคสญญามไดทาตามแบบทกฎหมายกาหนดหรอมไดมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยาง
หนง แตมหนทเกดขนระหวางคสญญาจรง หากเจาหนจะทาการตดตามทวงถามหนกบลกหนตาม
สญญาดงกลาว เจาหนจาตองตดตามทวงถามหนแกลกหนภายใตกฎหมายฉบบนเชนกน หาก
เจาหนฝาฝนกจะไดรบโทษตามกฎหมายฉบบน ซงแมการทาสญญาโดยปราศจากแบบของนต
กรรมแลว หนดงกลาวจะตกเปนโมฆะและเจาหนไมอาจฟองบงคบเอาแกลกหนไดกตาม
การตความกฎหมายไดเชนนยอมเปนการขดตอความประสงคของกฎหมายทกาหนดให
การทาสญญาตามแบบทกฎหมายกาหนด หรอการมหลกฐานเปนหนงสอ กเพอเปนการพสจน
ความจรง ความแนนอนและเปนการยากตอการโตแยงของคสญญาในเรองหลกฐาน ประหยดเวลา
และคาใชจายในการแสวงหาพยานหลกฐานอนๆ ในการตอสคด ทงยงเปนการแสดงซงหลกสจรต
ของคสญญาทตองปฏบตตามหนาทของตนดงทตกลงกนไวในหนงสอสญญา หรอการทาเปน
หลกฐานซงขอตกลงใดๆ อนเปนหลกประกนความสจรตของทงสองฝายในการเขาทาสญญาตอกน
อนเปนรากฐานของความเปนธรรมในการกอนตสมพนธใดๆ ทงเพอปองกนความผดพลาดทอาจ
เกดขนไดจากการแสดงเจตนาทไมตองตรงกนของคสญญา และธารงไวภายใตหลกการจากด
เสรภาพภายใตการทาสญญา ในกรณทกฎหมายกาหนดใหสญญาบางชนดตองทาตามแบบอยางใด
อยางหนงโดยเฉพาะเจาะจง เพอมใหมการใชเสรภาพในการทาสญญาของคสญญาฝายใดฝายหนง
ไปกอใหเกดความเสยหายแกคสญญาอกฝายหนง แกบคคลอนหรอแกสงคมโดยรวม
4.1.1.3 เรองวตถประสงคของนตกรรม โดยการแสดงเจตนาทานตกรรมของบคคล
จะตองมไดเกดจากวตถประสงคทขดตอกฎหมาย เปนการพนวสย ขดตอความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชนตามมาตรา 150 “การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดย
กฎหมายเปนการพนวสยหรอเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
การนนเปนโมฆะ”
DPU
145
วตถประสงคในการทานตกรรม หมายถง ความมงหมาย เปาหมาย หรอประโยชน
สดทายทผทาตองการใหเกดขน วตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมาย หมายถง วตถประสงคทเปน
การตองหามชดแจงโดยกฎหมายซงแบงออกเปน 2 ประเภท ประเภทแรกคอการทกฎหมายหามไว
โดยตรงมใหกระทา เชน ซอขายทดนทมขอกาหนดหามโอน การผลตยาเสพตด การขยายอาย
ความ ประเภททสองคอการกระทาทกฎหมายมไดหามไวโดยตรงแตบญญตวาการกระทานนเปน
ความผดอาญาหรอบญญตไววาการกระทานนเปนโมฆะ เชน การจางการฆาผอน การใหสนบน
เจาหนาท เปนตน
วตถประสงคทเปนการพนวสย หมายถง การใดๆ ทเปนไปไมไดหรอไมสามารถจะทา
ไดสาเรจเลย เชน การทาสญญาซอขายดวงจนทร หรอการใดๆ ทมงหมายถงสงใดสงหนง
โดยเฉพาะแตในขณะทาการนนสงนนไมมตวตนอยเสยแลว เชน ทาสญญาซอขายมาแขงตวหนง
แตในขณะทาสญญานน มาตวนนไดตายเสยแลว
วตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน “ความ
สงบเรยบรอยของประชาชน” หมายความถง เรองทเกยวกบประชาชนทวไปของประเทศชาตหรอ
ประชาชนเปนสวนรวม ฉะนนการกระทาทมผลกระทบถงความมนคง หรอเศรษฐกจของประเทศ
ความสงบในสงคม ถอเปนเรองทขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน “ศลธรรมอนดของ
ประชาชน” หมายความถง ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของสงคม ซงอาจแตกตางกนไดในแตละ
ประเทศแตละทองถนและอาจเปลยนแปลงไปไดตามกาลสมย
ผลของนตกรรมทมวตถประสงคขดตอกฎหมายนนมผลเปนโมฆะ เปนนตกรรมทเสย
เปลาอยางถาวร ไมมผลบงคบหรอผกพนกนตามกฎหมาย ดงนนจงไมอาจใหสตยาบนแกกนได
และผมสวนไดสวนเสยคนหนงคนใดจะยกเอาความเสยเปลาขนกลาวอางกได
จะเหนไดวาคาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ทาใหเกด
ปญหาในการตความเกยวกบวตถประสงคในการทานตกรรมของคสญญา ทาใหตความไปไดวาไม
วาหนทเกดขนระหวางเจาหนกบลกหนนน ไมวาจะเกดจากนตกรรมทมวตถประสงคทชอบ
หรอไมชอบดวยกฎหมายหรอไม หากตกเปนลกหนแลวกยอมไดรบความคมครองตามกฎหมายน
ซงตามเจตนารมณของกฎหมายคงมไดขยายความคมครองไปถงหนทมวตถประสงคในการทไม
ชอบดวยกฎหมาย เชน หนจางฆาผอน หนจากการซอขายยาเสพตดฯลฯ
จากการศกษารางพระราชบญญตในบทท 2 จะเหนไดวาเจตนารมณของกฎหมายมง
ควบคมพฤตกรรมทไมเหมาะสมในการตดตามทวงถามหน โดยคาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบ
ดวยกฎหมายหรอไมกตาม” กฎหมายตองการใหความคมครองแกหนทไมชอบดวยกฎหมายอนเกด
จากหนนอกระบบ กลาวคอ หนนอกระบบเปนหนทไมชอบดวยกฎหมาย เพราะการกยมกนเอง
DPU
146
ระหวางนายทนกบผกทมใชการกยมเงนในระบบ ถอเปนหนทไมชอบดวยกฎหมายทงยงมดอกเบย
ทสงเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนด ประกอบกบมกมขอสญญาทเอาเปรยบผกเปนอยางมาก การ
กยมเงนนอกระบบนสวนใหญจะใชวธการในการตดตามทวงถามหนทรนแรงอนเปนปญหาของ
สงคมในปจจบน โดยกฎหมายตองการใหความคมครองแกมลหนทเกดขนจรง ทงนจะมการทา
สญญาหรอไมกตาม หรอสญญาททาขนอาจไมชอบ หรอไมมหลกฐานเปนหนงสอ ซงกรณ
เหลานเปนเหตทาใหเจาหนไมสามารถฟองรองเรยกบงคบใหชาระหนได ทงนการใชคาวา “ทงน
ไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” อกนยหนงกฎหมายตองการใหครอบคลมไป
ถงมลหนทเกดจากการพนนดวย แตมไดคมครองครอบคลมไปถงหนทมวตถประสงคทไมชอบ
ดวยกฎหมาย
กฎหมายฉบบนไดใหความคมครองแกหนทเกดจากการพนน หนจากบอนพนน หน
พนนฟตบอล หรอหนจากหวยใตดน อนเปนปญหาในการตดตามทวงถามหนในปจจบนเปนอยาง
มาก โดยลกหนสวนใหญจะถกเจาหนขมข คมคาม ละเมดจากการตดตามทวงถามหนของเจาหน
ซงหนพนนถอเปนหนทผดกฎหมาย เปนหนทไมผลผกพนตามกฎหมาย ลกหนไมมภาระตอง
ชาระหนแตเมอลกหนไปกอหนโมฆะขน จงเปนเหตใหมการทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมาย
เกดขน โดยกฎหมายฉบบนจะใหความคมครองแกลกหน ทเปนหนพนนจากผจดใหมการเลน
พนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน กลาวคอ ลกหนจะไดรบความคมครองตาม
กฎหมายนตอเมอ เจาหนนนเปนผจดใหมเลนการพนนอยางเปนปกต เชน บอนพนน มไดรวมถง
เจาหนทเลนการพนนตามบานเรอนหรอเลนพนนกนเอง ซงปญหาดงกลาวนจะนามาวเคราะหใน
ขอปญหาตอไป
จากปญหาการใชและการตความหนทไดรบความคมครอง ตามมาตรา 3 ทบญญตไววา
“หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ทาใหเกดปญหาในการตความตามประมวล
กฎหมายแพงและพาณชย ในเรองของความสมบรณแหงนตกรรม อนไดแก เรองความสามารถ
ของบคคล เรองแบบของนตกรรม และเรองวตถประสงคของนตกรรมวา ความชอบดวยกฎหมาย
หรอไมกตามน นไดขยายความหมายในการใหความคมครองแกลกหน ในหนมากเพยงใด
ครอบคลมถงหนทงหมดทแมจะไมเขาเงอนไขของความสมบรณแหงนตกรรม ไมวาจะเปนเพราะ
การไมมความสามารถของคสญญาในการทานตกรรม การไมมแบบของนตกรรม และขยายถงการ
ทคสญญามไดมหลกฐานเปนหนงสอซงไมสามารถฟองรองบงคบคดกนได ตลอดจนการใหความ
คมครองถงวตถประสงคของนตกรรมทแมจะมวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมาย เชนหนทเกด
จากการพนน แตมไดครอบคลมไปถงหนทมวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมาย เชน การซอขาย
ยาเสพตด หรอการจางฆาคน แตจากคานยาม ทาใหมปญหาในการใชและการตความกฎหมายวา
DPU
147
คาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ทาใหเขาใจไปวามความหมาย
กวางจนสามารถขยายไปถงหนทมวตถประสงคทไมชอบดวยกฎหมายอนทไมใชหนการพนน
เพราะเจตนารมณของกฎหมายเพยงตองการขยายความคมครองหนทมวตถประสงคทไมชอบดวย
กฎหมายและเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนเพยงหนทเกดจาก
การพนนเทาน น ท งนคาวา “ท งนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ยงม
ความหมายทบซอนถงความหมายได 3 ความหมาย คอ ความหมายแรกหมายถงความสมบรณแหง
นตกรรม ความหมายทสองหมายถงหนนอกระบบทเปนการกยมเงนกนเอง และความหมายทสาม
หมายถงหนการพนนทเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนนแมวาจะไดรบอนญาตตาม
กฎหมายหรอไมกตาม ทาใหมปญหาในการใชการตความกฎหมายตามมา
ดงทกลาวมาผวจยมขอสงเกตวาการตความ “หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมก
ตาม” ในเรองความสามารถของบคคลและในเรองแบบของนตกรรม หากกฎหมายฉบบนใหความ
คมครองแกลกหนในการทาสญญาทไมตองถอหลกในเรองความสามารถในการทานตกรรมของ
บคคล หรอไมตองมหลกฐานใดในการทานตกรรมสญญา กไดรบความคมครองในมลหนนนๆ
ผวจยเหนวาการใหความคมครองดงกลาวเปนการเพกเฉยตอหลกกฎหมายแพงในการทานตกรรม
สญญาทเมอคสญญามเจตนาตอกนแลว กควรเคารพในหลกการของการทาสญญาซงกนและกน
กอน และเพอไมใหเกดการโตแยงในสทธของตนในนตกรรมสญญา ทงยงเปนการแสดงถงความ
สจรตในการทาสญญาดวย ซงในความเปนจรงเจาหนนอกระบบสวนใหญตองทาสญญากนอยาง
แนนอน อกทงยงเรยกดอกเบยในอตราทเกนกวาทกฎหมายกาหนด แตการใหความคมครองแก
ลกหนและการควบคมพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหน กฎหมายยอมตองถอหลกในการแสดง
เจตนาทสจรตตอกนกอนการใหความคมครองแกลกหนและการควบคมพฤตกรรมในการตดตาม
ทวงถามหน กฎหมายทเพกเฉยตอหลกความสมบรณแหงนตกรรมสญญาในลกษณะนอาจทาให
พฤตกรรมของคนในสงคมไมมความซอสตยตอกน ไมมความเชอถอไววางใจตอกน เพราะฝาย
หนงตองระวงในการเรยกชาระหนของตนเพราะกฎหมายจากดบทบาท และอกฝายหนงอาจละเลย
ซงหนาทของตนเพราะกฎหมายใหความคมครองแมตนจะมเจตนาไมสจรตกตาม
ดงนนหนทไดรบความคมครองตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ของ
ประเทศไทยตามมาตรา 3 อาจสรปไดวาหนทไดรบความคมครองไดแก หนสนเชอทเปนทางการคา
ปกตหรอเจาหนซงเปนบคคลทรบซอหรอรบโอนสนเชอของลกหนจากเจาหนรายกอนตอไปทกทอด
หนจากการซอสนคาหรอบรการตามกฎหมายวาดวยการคมครองลกหน หนทเกดการเลนการพนน
จากผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน และหนอนซงมสทธรบ
ชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน ไมวาหนนนจะชอบ
DPU
148
ดวยกฎหมายหรอไมกตาม แตไมรวมถงหนทผดกฎหมาย กลาวคอ แมจะเปนหนทไมชอบดวย
กฎหมายและเจาหนไมมสทธทฟองรองคดเอากบลกหน ลกหนกยงไดรบความคมครองในหนท
กฎหมายกาหนดไว แตทงนไมรวมถงหนทไมใชการใหสนเชอททาเปนอาชพ หนกระทาการ หน
ละเมด หรอเจาหนทเปนผบรโภค หนคาอปการะเลยงดบตร หรอหนทเกดจากการทานตกรรม
สญญาทวไปทเจาหนนนมไดเปนผประกอบธรกจ เชน หนกยมเงนทเจาหนมไดใหกยมเปนอาชพ
ยอมไมอยในบงคบของกฎหมายน
จากการศกษาถงหนทไดรบความคมครองของสหรฐอเมรกา เครอรฐออสเตรเลยและ
ประเทศญปนแลว หนทไดรบความความคมครองแตละประเทศมความแตกตางกนออกไป มการ
กาหนดเฉพาะเจาะจงหนทไดรบความคมครองอยางชดเจน โดยสรปหนทไดรบความคมครองทง 3
ประเทศ ไดตอไปน
สหรฐอเมรกาหนทไดรบความคมครองตองเปนหนทตองเกยวของกบการดาเนน
ชวตประจาวนโดยปกตของบคคล อาท หนทเกดจากการตดตอทางการซอขายสนคา ประกน
บรการตางๆ ของบคคลหรอครอบครว ไมรวมถงหนทเกดขนกบธนาคาร สถาบนการเงน
เจาหนาทของรฐ หรอหนภาษ คาปรบ คาเลยงดสามหรอภรยาในกรณหยาราง คาเลยงดบตรและ
สทธเรยกรองจากการละเมด เปนตน0
278
เครอรฐออสเตรเลยลกหนจะไดรบความคมครองจากมลหนทกประเภทรวมถงหนทม
การรบโอนมาเพอใหตดตามทวงถามหนดวย ไมวาจะเปนการรบโอนโดยการขายหรอเปนผแทน
ของเจาหนไมวาวธใดๆ ในฐานะทเปนสทธของเจาหน1
279
ประเทศญปนหนทไดรบความคมครอง ไดแก หนจากสถาบนการเงน สหกรณ
การเกษตร สหกรณการประมง บรษทการประกน สนคาอปโภคบรโภค การบรการ การเชาหรอ
การซอขายเครองจกร ทรสต ลมละลายหรอฟนฟกจการ หนทเกดจากการประนประนอม ไกลเกลย
และแปลงหน ฯลฯ รวมถงการซอสทธเรยกรองทเปนตวเงนทางการคาจากบคคลอน ในการพาณชย
อตสาหกรรม การบรการและธรกจอนๆ2
280 และธรกจใหสนเชอตามพระราชบญญตธรกจการให
กยมเงน (Money Lending Business Act) ผประกอบธรกจใหกยมเงนเปนปกตธระ
จะเหนไดวาหนทไดรบความคมครองของทกประเทศทไดศกษามานน เปนหนท
กฎหมายไดกาหนดไวอยางชดเจนโดยมจาเปนตองตความถงขอบเขตของความหมายของหนท
278 เดชอดม ไกรฤทธ, อางแลว เชงอรรถท 2, น. 4.
279 เพงอาง.
280 Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998, supra
note 41, Article 2 (1).
DPU
149
ไดรบความคมครองตามกฎหมาย วาไดขยายขอบเขตของการใหความคมครองแกลกหนทถก
ตดตามทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมายเพยงใด และมไดมสวนใดทมความหมายทบซอนกน
อนทาใหเกดปญหาในการตความและการบงคบใชกฎหมาย แตหนทไดรบความคมครองของ
ประเทศไทยยงมปญหาในการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง ตาม
มาตรา 3 ทบญญตวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” จากบทบญญต
ดงกลาวน อาจทาเกดปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครองของ
ประเทศไทยทมความไมชดเจนในตวบทกฎหมาย ทาใหสามารถตความเจตนารมณของกฎหมาย
ออกไปไดหลายความหมายและสามารถตความไดอยางกวางจนขยายไปถงการใหความคมครองแก
หนโดยไมตองยดถอหลกความสมบรณแหงนตกรรม ทงในเรองความสามารถของบคคล เรอง
แบบของนตกรรม และเรองวตถประสงคของนตกรรม
ผวจยเหนวาการใหความคมครองแกลกหนทถกตดตามทวงถามหน โดยมไดคานงถง
ความสมบรณแหงนตกรรมสญญาขอใดขอหนง และตความใหลกหนไดรบความคมครอง แต
จากดสทธของเจาหนในการตดตามทวงถามหน ซงการคมครองลกหนและจากดสทธเจาหน
ดงกลาวเกดจากการเพกเฉยตอความสมบรณแหงนตกรรมสญญา เปนการใหความคมครองททาให
คสญญาหางไกลจากการคานงถงความถกตองชอบธรรมในการแสดงถงหลกฐานในการกอนต
กรรมสญญา อนถอเปนการละเลยหลกความศกดสทธของการแสดงเจตนาทคสญญายอมมเสรภาพ
ทจะไมถกแทรกแซงจากรฐ ท งยงละเลยตอหลกความสจรตในการทาสญญาของคสญญาท
กฎหมายกาหนดไว การตความเชนนอาจทาใหคสญญาไมตระหนกถงความสมบรณแหงนตกรรม
ทแสดงถงความสจรตของตนทงสองฝาย หากลกหนกระทาหรอไมกระทาการใดเพราะมเจตนาไม
สจรต ทรวากฎหมายจะใหความคมครองแกตนหากถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม แตทาง
เจาหนกอาจมเจตนาไมสจรตในเรองจานวนเงนดวยการไมทาสญญาเชนกน และดวยเจาหนสวน
ใหญเปนผมอทธพล สามารถใชกลยทธและวธการตดตามทวงถามหนทมประสทธผลไมวาทาง
หนงทางใด คาวา “หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ถอเปนหลกกฎหมายทรฐใหการ
คมครองแกลกหนทถกตดตามทวงถามหนอยางไมเหมาะสมจรง แตหลกดงกลาวมไดเปนการสราง
รากฐานความสจรตใหเกดขนแกสงคมในกาลตอไปแตอยางใด
ดงนนผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลก
กฎหมาย เพอใหเกดความเขาใจและการตความกฎหมายในหนทไดรบความคมครองไปในทศทาง
เดยวกนและถกตองตามหลกนตกรรมสญญา โดยการบญญตคานยามของหนไวใหชดแจงใน
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 จากคาวา “หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมาย
หรอไมกตาม” ใหเฉพาะเจาะจงลงไปวา “ไมวาหนนนจะเปนสญญาทไมเปนธรรมหรอไมกตาม”
DPU
150
เพราะการใหความคมครองแกบคคลใดๆ กฎหมายควรใหความคมครองการแสดงออกซงเจตนาท
ชอบดวยกฎหมายของคสญญาทง 2 ฝาย ตามหลกสจรตในการทาสญญา และรฐยอมตองใหการ
สงเสรมการแสดงออกซงเสรภาพในการทาสญญาของบคคลตามหลกศกดสทธแหงการแสดง
เจตนา โดยทไมขดกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในเรองความสมบรณแหงนตกรรม คอ
ผกระทานตกรรมตองมความสามารถ ไดกระทาตามแบบของนตกรรม และกระทาไปโดยม
วตถประสงคทชอบดวยกฎหมาย เชน การกยมเงน ตองมหลกฐานเปนหนงสอลกหนจงจะไดรบ
ความคมครองตามพระราชบญญตการทวงถามหนน เปนหนาททคสญญาตองทาตามกฎหมายตาม
แบบของนตกรรม สาหรบในเรองความสามารถของผกเปนปกตทผใหกตองดคณสมบตของผก
เปนสาคญ หรอถาเปนสญญาประเภทอนทผทานตกรรมเปนผหยอนความสามารถแตเขาทานต
กรรม เชน ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ และบคคลลมละลาย ผลของ
นตกรรมยอมตกเปนโมฆยะ จนกวาผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล ผพทกษ หรอเจาพนกงาน
พทกษทรพยมการใหสตยาบนหรอบอกลางโมฆยกรรมในภายหลง
กฎหมายการทวงถามหนจะใหความคมครองตอเมอคสญญาทานตกรรมตามแบบของ
กฎหมาย แตอาจจะมความบกพรองในเรองขอกาหนดตางๆ ในสญญาทกระทาลงไปโดยตนไม
สามารถกาหนดขอสญญาไดเนองจากเปนผทดอยกวาในเรองการเจรจาตอรอง ทาใหตองทาสญญา
ทมลกษณะเสยเปรยบหรอไมไดรบความเปนธรรม การกยมเงนนอกระบบทมการคดดอกเบยเกน
อตราทกฎหมายกาหนด ทงนเพอใหเกดความเขาใจและตความกฎหมายไปในทศทางเดยวกนและ
ตรงตามเจตนารมณของกฎหมายทจะใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวงถามหนไดอยาง
แทจรง
4.1.2 กรณปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความ
คมครอง
ตามพระราชบญญตทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 บญญตไววา “ผทวงถามหน
หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค
ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน...” โดยตามกฎหมายนไดให
ความคมครองแกหนอนเกดจากการพนน ซงเจาหนพนนจาตองเปนเจาหนซงจดใหมการเลนการ
พนนอยางเปนปกตธระ แตไมรวมถงการเลนการพนนกนเปนครงคราว เชน การเลนการพนนใน
หมเพอนฝง
คาวา “ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน” กลาวคอ
ตามพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478 อนเปนกรอบในการกาหนดนโยบายและควบคมการพนน
ของประเทศไทย ซงตามกฎหมายหามมใหมการเปดบอนพนน เขาเลน ทาย ทานาย รวมถงเขา
DPU
151
พนนภายในประเทศ ยกเวนกรณทไดรบใบอนญาตจากเจาหนาทหรอมกฎกระทรวงอนญาตใหจด
ขนได โดยไมตองมใบอนญาต ผฝาฝนมโทษตาสดจาคกไมเกน 3 เดอน ปรบไมเกน 500
บาท สงสดจาคกไมเกน 3 ป ปรบไมเกน 5,000 บาท
กฎหมายการพนนไดแบงการพนนออกเปน 2 ประเภท คอ บญช ก. ซงหามจดใหม
การเลนโดยเดดขาด ไดแก หวย ก.ข. ไฮโล บาคารา ฯลฯ แตตามพระราชบญญตการพนน มาตรา
4 กาหนดไววา “...เมอรฐบาลเหนวา ณ สถานทใดสมควรจะอนญาตภายใตบงคบเงอนไขใดๆ ใหม
การเลนชนดใดกใหอนญาตไดโดยออกพระราชกฤษฎกา”
สาหรบบญช ข. ซงสามารถเลนไดแตตองขออนญาตจากรฐมนตรเจาหนาทหรอเจา
พนกงานผออกใบอนญาตเหนสมควรและออกใบอนญาตให หรอมกฎกระทรวงอนญาตใหจดขน
โดยไมตองมใบอนญาต อาท การละเลนตางๆ ซงใหสตวตอสหรอแขงขนกน การชกมวย ฟตบอล
โตะ จบสลาก สลากกนแบง สลากกนรวบ เปนตน ยกเวนสลากกนแบงทออกโดยสานกงาน
สลากกนแบงรฐบาล ซงไดรบอานาจจากรฐบาลตามพระราชบญญตสานกงานสลากกนแบงรฐบาล
พ.ศ.2517 ใหถอวาเปนการออกสลากกนแบงทไดรบใบอนญาตและประทบตราจากพนกงาน
เจาหนาทตามกฎหมายวาดวยการพนนและไมตองเสยคาธรรมเนยมและคาภาษใดๆ ตามกฎหมาย
สาหรบการพนนออนไลน ซงสวนใหญเปนการเลนเกมไพ สลอต รวมถงการพนน
บอล ถอเปนการพนนตามบญช ก. ทหามเปดใหบรการ รวมถงหามเลนโดยเดดขาด แมวาการ
ตรวจสอบและจบกมจะทาไดยากเนองจากผเลนๆ อยทบาน แตหากถกจบกมกอาจไดรบโทษปรบ
หรอจาคกดวยเชนเดยวกน3
281
ตามพระราชบญญตทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 มวตถประสงคทจะใหความ
คมครองหนทเกดจากการพนนเฉพาะผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวย
การพนน ไมวาการจดใหเลนการพนนดงกลาวจะไดรบอนญาตตามกฎหมายหรอไมกตาม เชน
การเปดบอนพนน การพนนออนไลน แตกอาจกลาวไดวาในปจจบนหนทเกดจากการพนนไมวา
จะเปนหนทเกดจากผซงจดใหมการเลนการพนนเปนปกต หรอผซงจดใหมการเลนการพนนเปน
ครงคราวกถอเปนหนทมปญหาในการตดตามทวงถามหนทผดกฎหมาย ถกขมข คกคามและ
กระทาการละเมดมากทสด
จากการศกษารางพระราชบญญตในบทท 2 จะเหนไดวาเจตนารมณของกฎหมายมงให
ความคมครองแกลกหนในหนพนนทเจามอหรอเจาหนไดจดใหมการเลนการพนนเปนปกต ไมวา
การจดใหเลนการพนนนนจะไดรบอนญาตใหจดตามพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478 หรอไม
หากมการทวงถามหนทไมเหมาะสม ผตดตามทวงถามหนยอมตองรบโทษตามกฎหมายฉบบน แต
281 Yetiintelligence.com, อางแลว เชงอรรถท 240.
DPU
152
มไดครอบคลมไปถงการเลนการพนนกนเอง เชน เพอนฝงเลนพนนกนเองในโอกาสตางๆ เปน
ครงคราว
ดงทกลาวไวขางตนในเรองของนตกรรมทมวตถประสงคขดตอกฎหมายนนมผลเปน
โมฆะ กลาวคอ กฎหมายฉบบนไดใหความคมครองแกลกหนทเปนหนทเกดจากผจดใหมการเลน
การพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนนตามมาตรา 3 อนเปนนตกรรมทมวตถประสงค
ขดตอกฎหมาย ซงหากลกหนไปกอใหเกดหนพนนขนกบผจดใหมการพนนกนเอง เชน เลนการ
พนนกนในเพอนฝง คนรจก เลนพนนครงคราว ลกหนทถกตดตามทวงถามหนโดยไมชอบดวย
กฎหมายเชนนจะไมไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบน เพราะกฎหมายฉบบนจะใหความ
คมครองแกลกหน ทเปนหนพนนจากผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระเทานน
ตามเจตนารมณของกฎหมายในการใหความคมครองแกลกหนในหนการพนน ทเกด
จากหนการพนนโดยผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวยการพนน อาจยงม
ปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความคมครองดงน
ผวจยมขอสงเกตวาการจดใหเลนการพนนเปนปกตธระยอมถอหลกเกณฑในการ
ตความ เชน สถานทในการเลนพนน มเวลาเปดปดประจา เปดปดเปนเวลาตามปฏทน หรอเวลา
เปดปดทรกนเฉพาะผเลน ความถในการเปดเชนไรถงเปนปกต จานวนคนทเลนมากนอยเทาใดเปน
ปกต และจานวนเงนการเลน ยอมเปนปจจยในการตความวาผจดใหมการเลนการพนนนนถอเปน
การจดใหมการเลนการพนนโดยปกตหรอไม ซงอาจทาใหเกดปญหาตามมาวาผจดใหมการเลน
พนนอาจยกขอตอสขนไดวาตนมไดเปนผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวาดวย
การพนน เปนเพยงการจดใหมการพนนกนเองจงไมถกควบคมตามกฎหมายน กยอมไมถกควบคม
พฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนตามกฎหมายฉบบน ผตดตามทวงถามหนกไมจาตองปฏบต
ตามกฎหมายน หรอในทางตรงกนขามผซงจดใหมการเลนการพนนโดยปกตเมอตกอยภายใต
กฎหมายฉบบน แตลกหนไมยอมชาระหนผตดตามทวงถามหนอาจใชวธการรนแรงยงขนเพอเปน
การปกปดการกระทาความผดของตน และอาจนาไปสการตดตามทวงถามหนใชวธการททาให
ลกหนสามารถชาระหนพนนไดโดยมตองทวงถามใหแกเจาหนโดยพลน เมอลกหนไดชาระหน
พนนไปแลวกไมสามารถเรยกคนได จะไปรองเรยนหรอแจงความกอาจกลววาตนจะมความผดไป
ดวยและยงเปนคนรจกยงอาจสงผลกระทบตอตวลกหนหรอครอบครวของลกหนไดหากมการ
รองเรยนแจงความ
จะเหนไดวาแมจะเปนหนทเกดจากหนพนน ซงเปนหนทมวตถประสงคทผดกฎหมาย
แตเมอลกหนไปกอหนแลว กอาจเกดการตดตามทวงถามหนขนไดเชนกน โดยผวจยมขอสงเกตวา
หากกฎหมายไดใหความคมครองแกลกหนทเกดจากผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตาม
DPU
153
กฎหมายวาดวยการพนน กควรใหความคมครองใหครอบคลมถงหนทเกดจากการพนนทงหมดเพอ
จะไดไมมขอโตแยงในการใชสทธของเจาหนพนน ซงเกดเปนชองวางทางกฎหมายได และหาก
กฎหมายตองการใหความคมครองแกลกหนพนนอยางแทจรง กไมมเหตทจะตองจากดเฉพาะ
ลกหนพนนทเลนกบผจดใหมการเลนพนนโดยปกตธระ เพราะหากมการตดตามทวงถามหนทเกด
จากหนพนนทเลนเปนครงคราว กฎหมายกควรใหความคมครองเชนกนเนองจากหากลกหนทเลน
พนนกบผจดใหมการเลนพนนชวคราว ถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม กสมควรใหความ
คมครองอยางเทาเทยมกนเพราะถอเปนการละเมดซงสทธและเสรภาพของบคคลเชนกน และกรณ
ดงกลาวผเลนทตกเปนลกหนอาจสนนษฐานไดวาเปนหนทมจานวนพอสมควร จนตองถงขนาด
ตดตามทวงถามหนดวยวธการทไมเหมาะสมจากผจดใหมการเลนการพนนแบบครงคราว
ดงทกลาวมาขางตนผวจยมความเหนวาการบญญตกฎหมายใหมการบงคบใชและการ
ตความกฎหมาย ใหหนทเกดจากการพนนหรอหนทผดกฎหมาย โดยใหผซงเขาเลนสมครใจกอนต
สมพนธทผดกฎหมายใหไดรบความคมครองทางกฎหมายน ถอเปนการยกเวนหลกผเสยหายตาม
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (4) ทบญญตไววา “ผเสยหาย หมายความถง
บคคลผไดรบความเสยหายเนองจากการกระทาผดฐานใดฐานหนง รวมทงบคคลอนทมอานาจ
จดการแทนไดดงบญญตไวใน มาตรา 4 มาตรา 5 และ มาตรา 6” ซงตามแนวคาพพากษาศาลฎกา
หมายถง กรณทมการกระทาความผดทางอาญาฐานใดฐานหนงเกดขน บคคลนนไดรบความ
เสยหายจากการกระทาผดดงกลาวและบคคลนนตองเปนผเสยหายโดยนตนย4
282
ศาลฎกาเปนผวางหลกเกณฑของผเสยหายโดยนตนยตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาไวดงน5
283
1. ตองเปนผซงไมมสวนในการกระทาผด ผใช ผสนบสนน ผรเหนในการกระทาผด
ไมเปนการกระทาทมวตถประสงคทผดกฎหมาย หรอไดกระทาความผดโดยประมาทดวย เชน
สมครใจเขาววาทตอสทารายรางกายซงกนและกน (คาพพากษาศาลฎกาท 7003/2547) ขบรถ
ประมาทดวยกนทงค (คาพพากษาศาลฎกาท 4526/2546) สมครใจเขารวมเลนการพนนเพอโกงผอน
(คาพพากษาศาลฎกาท 436/2530 และ 1913/2546) ผตายกบจาเลยสมครใจชกมวยพนนเอาเงนกน
โดยไมไดรบอนญาต จะถอวาฝายใดฝายหนงเปนผเสยหายตามกฎหมายไมได เมอผตายถงแก
ความตายเพราะการชกมวยนน ผตายกไมใชผเสยหายตามกฎหมาย บดาของผตายยอมไมมอานาจ
282 สานกงานกฎหมายและคดกทม., “ผเสยหาย (มาตรา 2 (4)),” สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2559,
จาก https://www.facebook.com/BMAlaw/posts/680703131960379
283 วส ตงสมตร, “ผเสยหายโดยนตนย,” สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2559, จาก www.moj.go.th/
media/k2/attachments/188_1637.doc
DPU
154
ฟองคดแทนผตายได (คาพพากษาศาลฎกาท 1083/2510) ผเสยหายสมครใจเลนการพนนกบจาเลย
และพวกโดยไมไดรบอนญาต เปนการรวมกบจาเลยกระทาความผด ผเสยหายจงมใชผเสยหายโดย
นตนย (คาพพากษาศาลฎกาท 436/2530)
2. การยนยอมใหมการกระทาความผด ผกยมเงนยนยอมใหผใหกเรยกดอกเบยเกน
อตรา ผก ไมใชผเสยหายในความผดตาม พ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2475 (คา
พพากษาศาลฎกาท 1281/2503) แตหากการกระทาของจาเลยเขาขายฉอโกงประชาชนดวย โดย
โจทกมไดมสวนรวมกระทาความผดกบจาเลยอนจะทาใหโจทกไมเปนผเสยหายโดยนตนย โจทก
เปนผเสยหายในขอหาฉอโกง (ฎกาท 6869/2541)
3. การกระทาทมวตถประสงคฝาฝนกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชน เชน การทผเสยหายตกลงจะซอธนบตรปลอมจากจาเลย แมจะเปนโดย
จาเลยใชอบายหลอกลวงอนเปนความผดฐานฉอโกงกตาม กเปนความตกลงทมวตถประสงคจะ
กระทาผดกฎหมาย มไดเปนไปโดยสจรตจะถอวาตนเปนผเสยหายโดยชอบดวยกฎหมายไมได
จะเหนไดวาหนทเกดจากการพนนเปนหนทมวตถประสงคอนไมชอบดวยกฎหมายตาม
ความสมบรณแหงนตกรรมแลว ลกหนทสมครใจเขาเลนการพนนจนกอใหเกดหนขนยงมไดเปน
ผเสยหายโดยนตนยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอกดวย เพราะการสมครใจ
ยนยอมเขาเลนการพนนของลกหนยอมถอเปนผมสวนรวมในการกระทาความผด และยนยอมใหม
การกระทาความผดเกดขนแกตน ทงการกระทานนยงมวตถประสงคทฝาฝนกฎหมายหรอขดตอ
ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน ซงการใหความคมครองในหนทเกดจากการ
พนนของลกหนเชนน จงเปนการขดตอหลกเกณฑของผเสยหายในกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ทง 3 หลกเกณฑ ทงยงอาจนาไปสการสงเสรมใหมการเลนการพนนของลกหนมากขน
โดยเหตผลทรฐกาหนดใหการเลนการพนนเปนความผด6
284 รองศาสตราจารยวระพงษ
บญโญภาส กลาววา การพนนเปนอาชญากรรมซงประชาชนอาจไมยอมรบวาเปนอาชญากรรม
อยางเตมท แตกเปนกจกรรมผดกฎหมายทสรางรายไดอยางมหาศาล เปนความเสยหายตอสวนตว
ซงอาจจะมผลกระทบตอสงคมดวย ในขณะเดยวกนกยงไมเปนทแนชดวาสงคมจะตงขอรงเกยจ
เหมอนกบอาชญากรรมรนแรงประเภทอน ซงนกอาชญาวทยาบางคนมองวา การพนน ยาเสพตด
และโสเภณ เปนอาชญากรรมไรเหยอ หมายความวา ตวผกระทาเปนทงผกระทาความผดและเปน
เหยอดวย ซงรฐจงมเหตผล 2 ประการ ทจะตองกาหนดใหการเลนการพนนเปนความผดอาญา คอ
ประการแรกรฐมหนาทในการปองกนประชาชนจากการทารายตวเอง เพราะการพนนเมอมผเขาไป
284 วทยาลยการยตธรรม สานกงานศาลยตธรรม, “วงการกฎหมายทวไป : จดยนของกระบวนการยตธรรม
กบสงทเรยกวาการพนน,” สบคนเมอวนท 8 มกราคม 2560, จาก http://elib.coj.go.th/Article/articlehaya3.htm
DPU
155
เลนแลว ผเลนกมกจะกลายเปนเหยออาชญากรรมของความผดฐานน นดวย ประการทสอง
อาชญากรรมเหลานเปนตนเหตใหเกดการกออาชญากรรมในรปแบบอนๆ ตามมา เชน การรบจาง
ทวงถามหน และผลทตามมาอกประการหนงกคอ การแสวงหาทรพยสนในทางทมชอบเพอนามา
เลนการพนน เกดเปนความผดเกยวกบทรพยเพมมากขนโดยเฉพาะในชวงเวลาทมการเลนการพนน
กนมาก เชน เมอมการแขงขนฟตบอลโลก เปนตน รองศาสตราจารยวระพงษ บญโญภาส ไดกลาว
ตอไปวาพระราชบญญตการพนน พ.ศ. 2478 เปนกฎหมายทไมมงหวงจะปราบปรามการพนนอยาง
เดดขาดเพราะแมวาจะมขอหามในการเลนการพนนหลายชนดกตาม แตกยงอนญาตใหมการเลนการ
พนนบางประเภทชวคราวโดยเจาพนกงานของรฐจะเปนผออกใบอนญาตให ผลทตามมากคอสงคม
มองวากฎหมายฉบบดงกลาวอนญาตใหมการเลนการพนนไดแมจะมการหามเปนสวนใหญกตาม
ดงจะเหนไดวาการจดใหมการเลนการพนนตามกฎหมายนน หากผจดใหมการเลนการ
พนนไดรบอนญาตจากรฐ หนการพนนดงกลาวกยอมมผลผกพนตามกฎหมายฟองรองบงคบกนได
ไมอยในบงคบของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 853 แตถาผจดใหเลนการพนนรายใด
รฐไมใหอานาจหรอสตยาบน การเลนการพนนยอมไมกอใหเกดหน ตองบงคบตามประมวล
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 853 ไมอาจฟองรองบงคบคดได เปนหนทผดกฎหมายไมผกพน
ตามกฎหมายทลกหนจะตองชาระ โดยตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ของ
ประเทศไทยไดเขามาควบคมการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมจากหนทเกดจากการพนนไมวา
หนการพนนน ผจดใหมการเลนการพนนจะไดรบอนญาตตามกฎหมายหรอไมกตาม แตหากมการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมเกดขน ผตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมยอมมโทษตาม
กฎหมาย โดยเงอนไขทกฎหมายใหความคมครองในหนพนนเฉพาะเพยงหนพนนทเกดจากผจดให
มการเลนการพนนเปนปกตธระเทานน
จากการศกษาถงหนทไดรบความคมครองทงประเทศในระบบกฎหมายจารตประเพณ
(Common Law System) และประเทศในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) จะ
เหนไดวายงมไดมการบญญตยอมรบบงคบใชกฎหมายในการใหความคมครองแกลกหนทถก
กระทาละเมดจากการตดตามทวงถามหนอนเกดจากหนพนนแตอยางใด จากการศกษาดงกลาวจะ
เหนไดวาสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลย ในระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law
System) สหรฐอเมรกาไดใหความคมครองเฉพาะหนในครวเรอน หนซอขายสนคาบรการตางๆ
โดยไมรวมถงหนของสถาบนการเงน ผวจยเหนวากฎหมายใหความคมครองแกหนทเกดจากการ
อปโภคบรโภคทเกดขนตามปกตของบคคลและแยกหนทเกดจากสถาบนการเงนออกจากความ
คมครองเนองจากไดมกฎหมายเฉพาะทใหความคมครองอยแลว สาหรบเครอรฐออสเตรเลยไดให
ความคมครองแกลกหนในการตดตามทวงถามหนในมลหนทกประเภท กฎหมายกาหนดใหบคคล
DPU
156
ทกคนทจะกระทาการตดตามทวงถามหนตองปฏบตตามและอยภายใตกฎหมายเทาเทยมกนทกคน
และประเทศญปน ในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) นน กฎหมายใหความ
คมครองแกหนทงหนทเกดจากการลงทนทางธรกจและหนทเกดจากสนเชอเพอการอปโภคบรโภค
ในครวเรอน
จะเหนไดวาหนทไดรบความคมครองของทกประเทศทไดศกษามาน น มไดม
บทบญญตยอมรบใหหนการพนนเปนหนทไดรบการคมครองตามกฎหมายตดตามทวงถามหน
โดยหนทไดรบความคมครองจากกฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทย ไดแก หนกยม
เงนจากสถาบนการเงนในระบบ และหนกยมเงนนอกระบบ ทงยงคมครองหนทเกดจากการพนน
ดวย
ผวจยเหนวาการใหความคมครองแกหนพนนอาจทาใหเกดปญหาการใชและการตความ
กฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความคมครอง เนองจากหนการพนนเปนหนทผด
กฎหมาย แตปรากฏอยในบทบญญตดวยความหมายททบซอนตามพระราชบญญตการทวงถามหน
มาตรา 3 ในคาวา “ทงนไมวาหนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ดงทไดกลาวมาใน
ปญหาขางตน ทงหนพนนนนเปนหนทมวตถประสงคอนไมชอบดวยกฎหมายตามความสมบรณ
แหงนตกรรมแลว ผสมครใจเขาเลนพนนยงมใชผเสยหายโดยนตนยตามประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญา และผเลนการพนนตกอยภายใตประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 853
หนทเกดจากการพนนไมผกพนตามกฎหมายทลกหนจะตองชาระ จงไมอาจฟองรองบงคบคดได
การบญญตใหหนการพนนไดรบความคมครองจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมน อาจ
นาไปสปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความคมครอง
วากฎหมายสามารถตความใหนตกรรมใดๆ ทมวตถประสงคทขดตอกฎหมายสามารถไดรบการ
คมครองตามกฎหมายไดเพยงใด และการบงคบใชกฎหมายใหไดรบความคมครองจากมลหนทขด
ตอหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา อนเปนการยกเวนหลกผเสยหายตามประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญาวารฐควรใหการคมครองมากนอยเพยงใด การบญญตใหความคมครองแก
ลกหนในหนการพนนเชนน จะเปนเพยงการสงเสรมชองทางในการแกไขปญหาหนพนนเพยง
ปลายเหต แตไมอาจกอใหเกดมาตรฐานทางสงคมในมมมองของการพนนวาเปนสงทผดกฎหมาย
และกอใหเกดปญหาแกสงคมตามมาไดแตอยางใด
สาหรบหนการพนนทผจดใหมการเลนการพนนไดรบอนญาตจากรฐเจาหนมสทธฟอง
ใหลกหนชาระหนไดตามกฎหมายอนไมจาตองใชวธการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม แตใน
กรณหนพนนทผจดใหมการเลนการพนนมไดรบอนญาตยอมถอเปนหนทผดกฎหมายฟองรอง
บงคบคดไมได กลาวคอ เมอลกหนไปกอหนโมฆะขน จงเปนเหตใหเจาหนตองใชวธการตดตาม
DPU
157
ทวงถามหนทไมเหมาะสมเพอกดดนใหลกหนชาระหน เมอลกหนไมสามารถชาระหนการพนนได
แตเจาหนพนนจาตองถกควบคมการตดตามทวงหนตามพระราชบญญตการทวงถามหน เมอเจาหน
ไมสามารถบงคบเอาแกลกหนไดดวยวธเดม กอาจนาไปสการกระทาตอลกหนทมวธการปกปด
ซอนเรนซงการกระทาความผดทมความรนแรงยงขน และโดยสวนมากลกหนประเภทนจะม
พฤตกรรมในการดาเนนชวตวนเวยนอยกบการพนนขนตออยเปนนจ และไมสามารถชาระหนการ
พนนไดไมวาทงหมดหรอบางสวน หรอหากชาระหนพนนหมดแลวกยงกลบเขาไปกอหนพนน
ตอไปอก จนไมสามารถหาเงนมาชาระหนพนนไดในทสด
ไมวาจะเปนหนทเกดจากการเขาบอนการพนน หนจากการพนนบอล หนจากหวยใต
ดน การเขาไปมสวนรวมในการกระทาความผดเชนนลกหนไมมสทธรองทกขขอใหเจาพนกงาน
นาคดขนวากลาวในความผดฐานฉอโกงแกเจาหนได ผวจยเหนวาการทลกหนยงคงไดรบความ
คมครองในการตดตามทวงถามหนของเจาหนอยนนไมยงประโยชนใหลกหนมากขนแตอยางใด
หากแตเพราะลกหนมพฤตกรรมทกอใหเกดหนพนนอยเปนอาจณ ซงเปนปกตทเจาหนทกรายเมอม
หนเกดขนแกตนยอมถอวาตนตองไดรบชาระหน ไมวาเจาหนนนจะไดประกอบธรกจทถกตองตาม
กฎหมายหรอไมกตาม และหนดงกลาวกมไดเกดจากการอปโภคบรโภคของคนในสงคม มไดเกด
จากความสจรตในการกอใหเกดนตกรรม ความสจรตในการดารงชวตเพอประกอบการงานทงยง
เปนการมอมเมาประชาชนและกอใหเกดปญหาอาชญากรรมในสงคมตามมา ซงถอวาเปนการขด
ตอหลกการดาเนนคดอาญาของประเทศไทยทลกหนการพนนยอมมใชผเสยหายโดยนตนยและยง
ขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน
ดงนนผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเกยวกบหลกกฎหมาย
เพอใหเปนไปตามหลกความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การใดมวตถประสงค
เปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายยอมเปนโมฆะ และกฎหมายยอมตองไมสนบสนนการกระทา
ทฝาฝนความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน ทงนเพอใหเกดความเขาใจในการ
ตความและบงคบใชกฎหมายในหนทไดรบความคมครองใหถกตองตามหลกความสมบรณแหงนต
กรรมและหลกผเสยหายโดยนตนย โดยการตดคานยามทใหหนการพนนเปนหนทไดรบความ
คมครองตามพระราชบญญตการทวงถามหนมาตรา 3 ออกเสย เพอมใหขดกบกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาในเรองผเสยหายโดยนตนย อนเปนหลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐของประเทศไทย
4.2 ปญหาขอบเขตของกฎหมายของบคคลซงเกยวของกบการตดตามทวงถามหน
สาหรบประเทศไทย ผตดตามทวงถามหนทอยภายใตกฎหมายน หมายถง เจาหนท
ประกอบธรกจเปนผใหสนเชอและบคคลซงรบซอหรอรบโอนสนเชอตอไปทกทอด เจาหนท
DPU
158
ประกอบธรกจซอขายสนคาและบรการ ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระ และเจาหนอนซง
มสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน และให
หมายความรวมถงผรบมอบอานาจจากเจาหน ผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหน ผประกอบ
ธรกจทวงถามหน และผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหน
ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 บคคลทเขามามบทบาทใน
กฎหมายการทวงถามหนมดวยกน 3 ฝาย ไดแก ฝายเจาหน ฝายลกหน และฝายของผประกอบ
ธรกจทวงถามหนซงอาจกลาวไดวากฎหมายไดเขามาควบคมการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายของ
เจาหนอนเกดจากการตดตามทวงถามหน และกฎหมายไดใหการคมครองลกหนจากการตดตาม
ทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมายไปพรอมๆกน การทกฎหมายไดกาหนดการควบคมการตดตาม
ทวงถามหนของฝายเจาหน หรอของฝายผประกอบธรกจทวงถามหน ใหตองมหนาทปฏบตตาม
กฎหมาย ไมทาการทวงถามหนจากลกหนโดยฝาฝนกฎหมายฉบบน แตตามพระราชบญญตทวง
ถามหนนยงคงมปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมายในการควบคมและการใหความคมครองแก
บคคลในการตดตามทวงถามหน โดยผวจยไดวเคราะหถงปญหาของบคคลตามกฎหมายทง 3 ฝาย
ไวดงน
4.2.1 ขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน
ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 ไดบญญตถงคานยามของผท
ใหสนเชอหรอกคอเจาหน ไวดงน
“มาตรา 3 ในพระราชบญญตน
“ผใหสนเชอ” หมายความวา
(1) บคคลซงใหสนเชอเปนทางการคาปกต หรอ...”
จะเหนไดวาผใหสนเชอตามมาตราน กคอฝายของเจาหนซงกฎหมายกาหนดไววา
บคคลผใหสนเชอนนจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได และเจาหนซงถกควบคมตาม
กฎหมายนตองเปนเจาหนซงใหสนเชอแกลกหนตามทางการคาปกต กลาวคอ เจาหนจะตองมอาชพ
หรอจะตองประกอบธรกจในการใหสนเชอ หากเจาหนซงใหสนเชอมไดมอาชพหรอมไดประกอบ
ธรกจทางการคา เปนเพยงผใหสนเชอเปนครงคราว หรอผใหสนเชอเปนญาต เพอนฝงหรอคนรจก
เจาหนเหลานมไดถกควบคมการทวงถามหนดวยกฎหมายฉบบน เพราะกฎหมายฉบบนไดเนน
ควบคมเจาหนซงใหสนเชอททาเปนอาชพ ดงนนเมอพระราชบญญตนไดให นยามคาวา “ผให
สนเชอ” โดยมไดรวมผใหสนเชอเปนครงคราว หรอหมายความวามไดรวมผใหสนเชอทไมไดทา
เปนทางการคาปกต เชน ผใหสนเชอเปนญาต เพอนฝง หรอคนรจก จากคานยามดงกลาวจงมผล
DPU
159
ทาใหเขาใจไดวา “บคคลผใหสนเชอทไมใชทางการคาปกต” นน มไดอยในความหมายของคา
นยามของ “ผทวงถามหน” ตามมาตรา 3 ทบญญตวา “ผทวงถามหน หมายความวา เจาหนซงเปน
ผใหสนเชอ” ไปดวย โดยหากกรณทเจาหนสนเชอทไมใชการใหสนเชอเปนปกตทางการคา ไป
ทวงถามหนเอง หากเปนกรณของการใหกยมเงนกนระหวางญาต เพอนฝงหรอคนรจกเชนน คง
ไมคอยเกดปญหาของการตดตามทวงถามหนอนเปนลกษณะทไมชอบดวยกฎหมายเทาใดนก
เนองจากความสมพนธกนระหวางคสญญา แตอาจมปญหาในเรองการตดตามทวงถามหนทเปน
การรบกวนลกหนเกนควรอนเปนการสรางความเดอดรอนราคาญใหแกลกหนหรอบคคลอน
แตอยางไรกตามจากคานยามดงกลาวยงมผลทาใหเกดปญหาประการหนง ในเรอง
ขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน ในกรณทผใหสนเชอทไมใช
ทางการคาปกตได มอบอานาจใหผอนทวงถามหน กลาวคอ มผลทาใหผตดตามทวงถามหนทรบ
มอบอานาจจากเจาหน หรอผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหนของเจาหน ยอมไมอยในนยาม
ของคาวา “ผทวงถามหน” ไปดวย เพราะเมอเจาหนซงใหสนเชอทไมใชทางการคามใช “ผทวงถาม
หน” แลว จงทาใหผรบมอบอานาจจากเจาหนหรอผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหนจาก
เจาหนนนไมเปน “ผทวงถามหน” ตามพระราชบญญตฉบบนไปดวย ทาใหผรบมอบอานาจหรอ
ผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหนจากเจาหนเชนนไมตองถกควบคมดวยกฎหมายตดตามทวง
ถามหน ซงถาเจาหนเองหรอผรบมอบอานาจตดตามทวงถามหนไดมการฝาฝนตามพระราชบญญต
น ลกหนจะไมไดรบความคมครองตามกฎหมายฉบบน เพราะตามพระราชบญญตทวงถามหนอน
เกยวกบกระบวนการในการตดตามทวงถามหน ตามมาตรา 8 ถงมาตรา 13 ไดบญญตคาวา “ผทวง
ถามหน” ทจะเปนผถกควบคมตามกฎหมายนไวในทกมาตรา เมอผใหสนเชอทไมใชทางการคา
ปกต ไมไดถกควบคมตามพระราชบญญตน ทงเจาหนและผรบมอบอานาจของเจาหนกยอมมใช
ผตดตามทวงถามหนตามกฎหมายฉบบนเชนกน อนมผลใหเจาหนไมมหนาททจะตองปฏบตตาม
พระราชบญญตน กลาวคอ ลกหนทขอสนเชอในลกษณะครงคราวตอผใหสนเชอเชนนยอมไมได
รบความคมครองอยางแทจรงตามกฎหมายฉบบน
ตามเจตนารมณของกฎหมายในการควบคมพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนของ
เจาหน จากการศกษารางพระราชบญญตในบทท 2 จะเหนไดวาเจตนารมณของกฎหมายมงควบคม
พฤตกรรมผตดตามทวงถามหนทอยในระบบและนอกระบบทมอาชพใหสนเชอ ไมตองการ
ควบคมดแลการทวงถามหนจากเจาหนซงไมไดมอาชพปลอยก เพราะกฎหมายฉบบนตองการ
แกไขปญหาทเกดขนในสงคมจากทเจาหนปลอยเงนกเปนอาชพทกอใหเกดความเดอนรอนกบ
ลกหน
DPU
160
จะเหนไดวาเจตนารมณของกฎหมายตองการทจะควบคมเจาหนซงใหสนเชอทเปนทาง
การคาปกต ผรบมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจชวงจากเจาหน ผประกอบธรกจทวงถามหนและ
ผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหน ในการตดตามทวงถามหนนนตองไมกระทาการ
อนเปนการฝาฝนกฎหมายและตองปฏบตตามกฎหมายฉบบน แตดวยการบญญตดงกลาวนอาจ
กอใหเกดปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน
กลาวคอ เมอเจาหนซงใหผอนกยมเงนเพยงครงคราวทไมใชทางการคาปกต ผรบมอบอานาจหรอ
ผรบมอบอานาจชวงจากเจาหนน ไมตกอยภายใตกฎหมายฉบบน เนองจากกฎหมายมได
ครอบคลมถงการตดตามทวงถามหนของเจาหนทใหกยมเงนอนมใชทางการคาปกต ผรบมอบ
อานาจหรอผรบมอบอานาจชวงของเจาหนยอมรบไปท งสทธและหนาทตามกฎหมายตวแทน
เชนเดยวกนกบเจาหน เมอเจาหนมไดถกควบคมดวยกฎหมาย ผรบมอบอานาจกยอมไมถกควบคม
ดวยกฎหมายเชนเดยวกน โดยแตกตางจากผประกอบธรกจทวงถามหน และผรบมอบอานาจจากผ
ประกอบธรกจทวงถามหนทกฎหมายไดกาหนดนยามวาเปน “ผทวงถามหน” ไวอยางชดเจน
ดงนนปญหาดงกลาวจะเหนไดวาเมอเจาหนซงไมใชทางการคาปกต ผรบมอบอานาจ
หรอผรบมอบอานาจชวงจากเจาหน ไปทาการทวงถามหนกบบคคลอนทเกยวของกบลกหน แต
มใชกรณทถงขนาดเปนการคกคามทเปนความผดตามกฎหมายอาญา แตเปนการรบกวนทไม
เหมาะสมแกลกหนหรอบคคลทเกยวของกบลกหน หรอการตดตอกบบคคลอนเพอการตดตามทวง
ถามหนทเปนการรบกวนทงในเวลา จานวนการตดตอหรอตดตอไปยงสถานทไมเหมาะสม ทงยง
อาจทาใหลกหนเกดความเสยหาย อบอาย จากการถกตดตามทวงถามหน หรอผตดตามทวงถาม
หนไดแจงแกบคคลอนถงการเปนหนของลกหน เชน ทวงถามหนจากเพอนของลกหน คนรจก
ลกหน ลกนองหรอเจานายของลกหน ญาตลกหน หรอบอกกลาวการเปนหนของลกหนแกบคคล
อนเพอกดดนใหลกหนชาระหน อนเปนการกอใหลกหนเกดความเสยหายและอบอาย ยอมเหนได
วาตามปญหาทกลาวมาสามารถเกดขนได โดยจากผลสารวจพบวาแหลงเงนกนอกระบบทอยใน
เครอขายความสมพนธของลกหนนนมมากกวารอยละ 56.9 ไดแก ญาต คนรจก เพอน เพอน
รวมงาน หรอนายจาง ซงการกยมเงนในเครอขายความสมพนธของลกหนนถอเปนทางเลอกแหลง
เงนทนนอกระบบลาดบแรกๆ ใหแกลกหนทไมสามารถขอสนเชอในระบบได เพราะการกยมเงน
กบบคคลทมเครอขายความสมพนธกนกบลกหน ยอมเปนการลดปจจยความเสยงลกหนทจะไป
กยมเงนจากผใหก เงนนอกระบบรายใหญในพนทหรอนอกพนททมดอกเบยสงหรอมการคด
ดอกเบยทบตนและคาใชจายอนๆ ทตามมา ทงยงเสยงตอนายทนทมอทธพลในละแวกนน เพราะ
การกยมเงนในเครอขายความสมพนธลกหนอาจมขอตกลงทยดหยนกบเจาหนไดมากกวา ท ง
จานวนเงนตน ดอกเบย การกาหนดเวลาชาระหน การขอผดผอนการชาระหน หรอการตดตาม
DPU
161
ทวงถามหน ทมความอะลมอลวยตอกนมากกวา แตอยางไรกตามกอาจเกดปญหาขนไดหากลกหน
บายเบยงไมคานงถงหนาทในการชาระหนของตนตอเจาหนแลว เจาหนซงไมไดมอาชพปลอยก
หรอผรบมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจชวงทอาจมไดมความสมพนธกบลกหน หรอผทถกวาจาง
แทนเจาหนทไมตองการจะตดตามทวงถามหนจากลกหนเอง การตดตามทวงถามหนดงกลาวกอาจ
เปนการรบกวน หรอเกดการกระทาทไมเหมาะสมกบลกหนได โดยมใชการกระทาทถงขนาดเปน
ความผดทางอาญา แตกฎหมายยงมไดเขามาควบคมใหครอบคลมการตดตามทวงถามหนของ
เจาหน ผรบมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจชวงเหลานเพอใหความคมครองแกลกหนประเภทน
แตอยางใด แตทงนหากมการกระทาความผดกฎหมายอาญาขนแกลกหน เจาหนหรอผรบมอบ
อานาจยอมตองรบโทษทางอาญาตามกฎหมาย
ผวจยมขอสงเกตวาในกรณของผประกอบธรกจทวงถามหนและผรบมอบอานาจจากผ
ประกอบธรกจทวงถามหนนน อาจวเคราะหไดวาหากไมใชผใหสนเชอทเปนทางการคาปกตยอม
ไมอยในความหมายของผตดตามทวงถามหน หากเจาหนไปจางใหผประกอบธรกจทวงถามหนใน
หนของตน ผประกอบธรกจทวงถามหนยอมไมถกควบคมดวยกฎหมายการตดตามทวงถามหน
เชนเดยวกน แตเพราะตามมาตรา 3 ไดมคานยามวา “ผทวงถามหน” หมายถง ผประกอบธรกจทวง
ถามหนและผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนดวย” จงมผลบงคบใหผประกอบธรกจ
ทวงถามหนและผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนถกควบคมการตดตามทวงถามหน
จากกฎหมายฉบบนโดยชดเจนและถาฝาฝนกอาจถกเพกถอนการจดทะเบยนประกอบธรกจทวงถาม
หนได
จากการศกษาขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน
ผตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกา คอ เจาหนและผตดตามทวงถามหนอาจจะเปนบคคล
ธรรมดาหรอนตบคคลกไดและใหหมายความรวมถงลกจาง หนสวนบรษทในเครอธรกจของเจาหน
ทมไดใชชอตนเอง รวมถงทนายความหรอสานกงานกฎหมายทรบจางตดตามทวงถามหนในนาม
ของเจาหนดวย โดยควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถามหน ในหนทเกยวของกบการดาเนน
ชวตประจาวนโดยปกตของบคคล อาท หนทเกดจากการตดตอทางการซอขายสนคา ประกน
บรการตางๆ ของบคคลหรอครอบครว ไมรวมถงหนทเกดขนกบธนาคาร สถาบนการเงน
เจาหนาทของรฐ หรอหนภาษ คาปรบ คาเลยงดสามหรอภรยาในกรณหยาราง คาเลยงดบตรและ
สทธเรยกรองจากการละเมด
เครอรฐออสเตรเลย ผตดตามทวงถามหนทอยภายใตการควบคม หมายถง บคคลท
ตดตามทวงถามหนในหนวยของธรกจ รวมถงเจาหน ผตดตามทวงถามหนอสระ ผรบโอน
DPU
162
ตวแทน ทนายความและบคคลใดๆ ทตดตามทวงถามหนในนามของคนอน ในมลหนทกประเภท
รวมถงหนทมการรบโอนมาเพอใหตดตามทวงถามหน
ประเทศญปน ผตดตามทวงถามหนทอยในการควบคมของกฎหมายฉบบน คอ เจาหน
ตามทกฎหมายกาหนดไว ในหนจากสถาบนการเงน สหกรณการเกษตร สหกรณการประมง
บรษทการประกน สนคาอปโภคบรโภค การบรการ การเชาหรอการซอขายเครองจกร ทรสต
ลมละลายหรอฟนฟกจการ หนทเกดจากการประนประนอม ไกลเกลยและแปลงหน ฯลฯ รวมถง
การซอสทธเรยกรองทเปนตวเงนทางการคาจากบคคลอน ในการพาณชย อตสาหกรรม การบรการ
และธรกจอนๆ และผประกอบธรกจใหสนเชอเปนปกตธระ หรอบรษทจดการเรยกรองและตดตาม
ทวงถามหนทไดจดทะเบยนโดยกระทรวงยตธรรม แตไมรวมการปฏบตหนาทของทนายความหรอ
องคกรเชยวชาญทางดานกฎหมายในการจดการตดตามทวงถามหน เนองจากการบรการดาน
กฎหมายในการดาเนนคด การวาความ การไกลเกลยหรอวธการอนใด
จะเหนไดวาผตดตามทวงถามหนทถกควบคมตามกฎหมายของประเทศญปนมความ
คลายคลงกบกฎหมายการตดตามทวงถามหนของไทย แตแตกตางกนตรงทประเทศญปนม
กฎหมายการตดตามทวงถามหนในหนอนๆ และมกฎหมายเฉพาะเกยวกบผประกอบธรกจให
สนเชอทเปนปกตธระทตองอยภายใตกฎหมายการตดตามทวงถามหนในหนอนๆ เชนเดยวกน แต
กฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยมเพยงความคมครองในเรองการขอสนเชอสาหรบ
การกยมเงนทงในระบบและนอกระบบของผมอาชพใหกยมเงนหรอผประกอบธรกจใหสนเชอ
เทาน น และมไดมกฎหมายฉบบอนทใหการคมครองครอบคลมในหนประเภทอนๆ เฉก
เชนเดยวกนกบประเทศญปน อนเปนการใหเจาหนทกประเภทตามทกฎหมายกาหนดถกควบคม
การตดตามทวงถามหนและกฎหมายยงกาหนดกฎหมายเฉพาะสาหรบผประกอบธรกจการให
สนเชอใหมการควบคมแกผตดตามทวงถามหนทเครงครดมากกวากฎหมายตดตามทวงถามหน
ทวไปอกดวย มไดจากดเฉพาะหนจากผทมอาชพใหกยมเงนหรอผประกอบธรกจใหสนเชอเทานน
สวนสหรฐอเมรกาการควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถามหนมไดรวมหนทเกดจากสถาบน
การเงนแตอยางใด แตสาหรบเครอรฐออสเตรเลยการตดตามทวงถามหนครอบคลมถงมลหนทก
ประเภทใหตองผตดตามทวงถามหนตองถกควบคมตามกฎหมายตดตามทวงถามหน
ผวจยเหนวาการใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวงถามหนนน หากกฎหมาย
บญญตถงการควบคมดแลการตดตามทวงถามหนของเจาหนทไมเหมาะสม โดยตามเหตผลในการ
ประกาศใชพระราชบญญตฉบบน “โดยทการทวงถามหนในปจจบนมการกระทาทไมเหมาะสมตอ
ลกหนไมวาจะเปนการใชถอยคาทเปนการละเมดสทธสวนบคคลอยางรนแรง การคกคาม โดยข
เขญ การใชกาลงประทษราย หรอการทาใหเสยชอเสยง รวมถงการใหขอมลเทจและการสราง
DPU
163
ความเดอดรอนราคาญใหแกบคคลอน ประกอบกบปจจบนยงไมมกฎหมายทกาหนดหลกเกณฑ
วธการและเงอนไขในการทวงถามหนและการควบคมการทวงถามหนไวเปนการเฉพาะ สมควรม
กฎหมายในเรองดงกลาวจงจาเปนตองตราพระราชบญญตน” แมกฎหมายฉบบนมไดใหความ
คมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการถกกระทาอยางไมเหมาะสมในการตดตามทวงถามหน
ในหนทกประเภทเชนเดยวกบเครอรฐออสเตรเลย แตกไดขยายความคมครองถงหนของผบรโภคท
เกยวกบหนกยมทงหนในระบบ และหนนอกระบบมากกวาสหรฐเมรกาซงเปนหนในภาคครวเรอน
แตถงกระนนกถอเปนการสมควรอยางยง ทกฎหมายจะบญญตการคมครองใหครอบคลมถงการให
ความคมครองแกลกหนทขอสนเชอจากเจาหนทไมใชทางการคาปกตดวยเชนกน
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ตามมาตรา 4 บญญตไววา
“ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง
ปวงชนชาวไทยยอมไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญเสมอกน” และตามมาตรา 27 บญญตไววา
“บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย มสทธและเสรภาพและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยม
กน”
ฉะนนจงกลาวไดวารฐตองใหการรบรองคมครองสทธของบคคลทกคนอยางเทยม
เทากนและรวมถงบคคลทเปนผบรโภคดวย ดงน นการใหการรบรองสทธของผบรโภคตาม
รฐธรรมนญ บคคลทเปนผบรโภคแมจะตกเปนลกหนหรอไมกตาม บคคลทกคนยอมสมควรไดรบ
ความเสมอภาคในการไดรบความคมครองทางกฎหมายอยางเทาเทยมกนจากรฐ และไมวาตนจะตก
เปนลกหนจากเจาหนทางการคาปกตหรอเจาหนทไมใชทางการคาปกตหรอไมอยางไรกตาม
หนนอกระบบหรอหนจากบคคลธรรมดาทมไดเปนผประกอบธรกจใหกยมเงนของ
ประเทศไทยกมสดสวนขนาดใหญและทากนแพรหลายทวไปในสงคมไทย โดยเจาหนนอกระบบท
มความสมพนธกบผก เชน ญาต คนรจก เพอน เพอนรวมงาน หรอเจานาย เพราะดวยลกษณะนสย
ของคนไทยทมความเปนกนเอง โอบออมอาร แบงปน และเหนอกเหนใจผอน เมอมผทรจกมกคน
หรอมคนแนะนามา มความไวเนอเชอใจแลว การเอยปากขอยมเงนทไมมากเกนไปตามฐานะของ
ผให กมกจะเชอไดวาผกยอมไดกยมเงนตามปจจยจาเปนของตน ซงเมอผกยมไมชาระหนกยอมตก
เปนลกหนทจะตองถกตดตามทวงถามหนจากเจาหน ผรบมอบอานาจจากเจาหนหรอผประกอบ
ธรกจทวงถามหนไดเชนกน กลาวคอ แมลกหนจะไดกยมจากเจาหนรายใด แตหากลกหนมได
ชาระหนตามสญญา เจาหนทกประเภทยอมมสทธในการเรยกใหชาระหนโดยการตดตามทวงถาม
หน เมอเจาหนเปนเพยงเจาหนซงใหสนเชอเพยงครงคราว หรอเพราะความสมพนธระหวางกน
แตหากลกหนไมชาระหนคน เจาหนกมสทธตดตามทวงถามหน ซงทงเจาหนเอง ผรบมอบอานาจ
หรอผรบมอบอานาจชวงจากเจาหน อาจมการทวงถามหนทมลกษณะไมเหมาะสมไดเชนกน ทง
DPU
164
การทวงถามหนตอบคคลอน การบอกกลาวการเปนหนของลกหน การตดตอลกหนหรอบคคลอน
อนเปนการรบกวน การสรางความเดอดรอนราคาญ กระทงการใชถอยคาทไมเหมาะสมหรอการ
ทาใหเสยชอเสยงกอาจเกดขนได เมอลกหนไมยอมชาระหนตามสญญา หากกฎหมายใหความ
คมครองการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและยงใหความคมครองลกหนในหนทผดกฎหมาย
ของผซงจดใหมการเลนการพนนตามกฎหมายวาดวยการพนนแลว ลกหนทเกดจากการกยมเงน
จากเจาหนซงมใชทางการคาปกตซงเปนหนทเกดจากการแสดงเจตนาสจรตของคสญญาและชอบ
ดวยกฎหมายแลว กควรใหความคมครองทครอบคลมถงลกหนทขอสนเชอจากเจาหนซงไมใช
ทางการคาปกตดวยเพราะลกหนยอมถกตดตามทวงถามหนจากเจาหนอยางไมเหมาะสมไดเชนกน
จงจะถอไดวาลกหนไดรบการปฏบตอยางเสมอภาคและไดรบความคมครองเทาเทยมกนอยาง
แทจรงตามกฎหมายรฐธรรมนญ
ดงนนผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลก
กฎหมายเพอขยายขอบเขตของกฎหมายของเจาหนผใหสนเชอทกประเภททมจาตองเปนผมอาชพ
ใหกยมเงนหรอผประกอบธรกจใหสนเชอเทานน ใหเจาหนสนเชอทกประเภทตองถกควบคม
กากบดแลพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหน อนถอเปนการคมครองแกบคคลทกคนทเปน
ลกหนใหไดรบการปฏบตและความคมครองอยางเทาเทยมกนตามรฐธรรมนญ และในฐานะทรฐ
ตองใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนตามสทธของผบรโภคทรฐธรรมนญไดใหการ
รบรองไว ทงเพอใหเกดความเทาเทยมกนตามเจตนารมณแหงกฎหมายในการควบคมการทวงถาม
หนทไมเหมาะสมของผตดตามทวงถามหนทสรางความเดอดรอนราคาญใหแกบคคลอนไดอยาง
ครอบคลมตามกฎหมาย
4.2.2 ขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหนของลกหน
ตามพระราชบญญตทวงถามหน มาตรา 3 บญญตวา “ลกหน หมายความวา ลกหนซง
เปนบคคลธรรมดาและใหหมายความรวมถงผค าประกนซงเปนบคคลธรรมดาดวย” โดยตามมาตรา
นไดกาหนดวาบคคลทจะไดรบความคมครองตามมาตรานตองเปนบคคลธรรมดาเทานน และ
หมายถงผค าประกนลกหนแตไมรวมถงลกหนทเปนนตบคคล โดยเจตนารมณกฎหมายตองการให
ความคมครองทงหนในระบบจากสถาบนการเงนและผประกอบธรกจทไมใชธนาคาร และหนนอก
ระบบดวย แตหากเปนนตบคคลทตกเปนลกหนยอมไมไดรบความคมครองตามกฎหมาย ไมวาจะ
เปนบรษทจากด หางหนสวนจากด หางหนสวนสามญจดทะเบยน สมาคม มลนธ วด หรอนต
บคคลอนๆ ดงนนไมวาหนนนจะเปนหนทเกดจากสนเชอ หนทเกดจากการซอหรอการใชบรการ
ตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค เจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาท
เปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน แตลกหนทเปนนตบคคลยอมไมไดรบความ
DPU
165
คมครองตามกฎหมาย ซงการตดตามทวงถามหนจากนตบคคลนนจะเหนไดวา ลกหนทถกตดตาม
ทวงถามหนมใชตวนตบคคลเพราะนตบคคลเปนเพยงบคคลทกฎหมายสมมตใหมสภาพบคคล
เชนเดยวกบบคคลธรรมดา เมอนตบคคลกอใหเกดหนขนและมการตดตามทวงถามหน เจาหน
หรอผตดตามทวงถามหนตองไปตดตามทวงถามหนกบผแทนนตบคคลนนกคอ ไปทวงถามหนกบ
บคคลธรรมดา แตกฎหมายมไดใหความคมครองนตบคคล จงมไดใหความคมครองแกผแทนนต
บคคลซงเปนบคคลธรรมดาทอาจถกตดตามทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมายเชนกน มผลให
การทวงถามหนตอลกหนทเปนนตบคคลแมจะเปนการกระทาทไมชอบตามพระราชบญญตน
ผตดตามทวงถามหนกไมมความผดตามพระราชบญญตน
จากการศกษารางพระราชบญญตในบทท 2 จะเหนไดวาเจตนารมณของกฎหมายท
กาหนดการใหความคมครองเฉพาะบคคลธรรมดา เนองจากปญหาการตดตามทวงถามหนในสงคม
ปจจบน เปนปญหาทเกดขนแกกลมบคคลธรรมดาทเปนลกหน มากกวากลมลกหนทเปนนตบคคล
ทงนขนอยกบอานาจตอรองของตวลกหนนน จงมการเสนอกฎหมายใหคมครองเฉพาะบคคล
ธรรมดา
จากการศกษาถงขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหน
ของลกหน ลกหนซงไดรบความคมครองตามกฎหมายการตดตามทวงถามหนของสหรฐอเมรกา
คอ ลกหนซงจะไดรบความคมครองตามกฎหมายจะตองเปนบคคลธรรมดาเทานน และเนองจาก
หนไดรบความคมครองตามกฎหมายของสหรฐอเมรกา คอ หนท เกดจากการใชจายใน
ชวตประจาวนโดยปกตของผบรโภค ทมวตถประสงคในการใชสวนบคคล ครอบครว หรอใชใน
ครวเรอนเทานน7
285 ไมรวมถงหนทเกดจากการประกอบธรกจของผบรโภคทเปนผประกอบการ
หนทเกดจากกยมเงนจากธนาคารหรอสถาบนการเงน จงเหนไดวาวตถประสงคของหนทไดรบ
ความคมครองไมเปดชองใหนตบคคลกอหนขนตามกฎหมายนได
เครอรฐออสเตรเลย ลกหนซงจะไดรบความคมครองตามกฎหมายจะเปนบคคล
ธรรมดา หนวยงานทางธรกจ หรอนตบคคลทเปนหนหรอถกกลาวหาวาเปนหน
ประเทศญปน ลกหนซงไดรบความคมครองคอบคคลธรรมดาและผค าประกนลกหน
เทานนไมรวมถงลกหนทเปนนตบคคล
จากการศกษาถงลกหนซงไดรบความคมครองท งประเทศในระบบกฎหมายจารต
ประเพณ (Common Law System) และประเทศในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law
System) จะเหนไดวาสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลยทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ
เชนเดยวกน แตกมความแตกตางกนในหลกของกฎหมายการตดตามทวงถามหนทใหความ
285 The Fair Debt Collection Practices Act 1977, supra not 30, Section 803 (5).
DPU
166
คมครองแกลกหน คอ เครอรฐออสเตรเลยกฎหมายใหความคมครองลกหนทงลกหนทเปนบคคล
ธรรมดาและลกหนทเปนนตบคคล แตสหรฐอเมรกาใหความคมครองแกลกหนในการตดตามทวง
ถามหนจากเจาหนเฉพาะลกหนทเปนบคคลธรรมดาเทานน แตอยางไรกตามสหรฐอเมรกาใหความ
คมครองแกลกหนทเปนบคคลธรรมดาจากมลหนทเกดจากการซอขายสนคา ประกน บรการตางๆ
ของบคคลหรอครอบครว มไดรวมถงหนทเกดขนจากธนาคารหรอสถาบนการเงน เปนเพยงหนท
เกดจากการอปโภคบรโภคในภาคครวเรอน แตมลหนของเครอรฐออสเตรเลยเปนมลหนท
ครอบคลมหนทกประเภทจงใหความคมครองแกลกหนทกประเภทเชนกน สาหรบประเทศญปน
ใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษร ลกหนทไดรบความคมครองคอบคคลธรรมดาและผค าประกน
ลกหนเทานนไมรวมถงลกหนทเปนนตบคคล ซงกฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทย
มความคลายคลงกบประเทศญปนทใหความคมครองแกลกหนทงในหนการขอสนเชอหรอหน
ประเภทอนตามทกฎหมายกาหนด
ผวจยเหนวาขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหน
เฉพาะลกหนทเปนบคคลธรรมดาดงกลาวนน อาจเกดปญหาขนไดในอนาคตและอาจสงผลกระทบ
ตอผแทนนตบคคลหรอบคคลทเกยวของกบนตบคคล เนองจากหนทไดรบความคมครองตาม
กฎหมายทวงถามหนของไทยไดครอบคลมทงหนทเกดจากการใหสนเชอทงนอกระบบและใน
ระบบ หนจากการอปโภคบรโภคและหนอนซงเจาหนมสทธรบชาระหนทเกดจากการคาปกตหรอ
เปนปกตธระของเจาหน มไดจากดเพยงหนในครวเรอนทมวตถประสงคในการใชสวนบคคล
ครอบครวหรอใชในครวเรอนเทานนทจะไดรบความคมครองเชนสหรฐอเมรกา โดยวตถประสงค
ของกฎหมายและสภาพของมลหนไมสามารถเกดจากการกระทาของนตบคคลได จงไดกาหนดให
บคคลธรรมดาเทานนทไดรบความคมครองตามกฎหมาย
ซงแตกตางจากหนทไดรบความคมครองของประเทศไทย ทมไดมการจากดถงหนท
ไดรบความคมครองไวเพยงหนสวนบคคลเทานน นตบคคลจงสามารถทานตกรรมและอาจตกเปน
ลกหนไดหากมไดชาระหน และอาจถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม กลาวคอ เมอนตบคคล
ดงกลาวตกเปนลกหนกยอมอาจถกตดตามทวงถามหนได แมวานตบคคลจะมสภาพเปนบคคลท
กฎหมายกาหนดขนแตเมอนตบคคลกอใหเกดหนขนและมการตดตามทวงถามหน เจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนยอมไปตดตามทวงถามหนกบผแทนนตบคคล หรออาจไปตดตามทวงถามหน
กบหนสวน พนกงาน หรอลกจางของนตบคคล หรอการประกอบกจการแบบครอบครวบคคลใน
ครอบครวยอมอาจถกตดตามทวงถามหนในหนของนตบคคลดวย และอาจมการตดตามทวงถาม
หนทไมเหมาะสมเกดขนแกบคคลดงกลาว ทงหนนนไมใชหนสวนบคคลแตเปนหนของนตบคคล
ทเกดจากการประกอบธรกจและไมสามารถชาระหนได แมการดาเนนกจการจะไดกระทาไป
DPU
167
ภายในกรอบแหงวตถประสงคและตามกฎหมายกตาม เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนอาจอางได
วาตนมไดทาการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมแกบคคลในฐานะบคคลธรรมดา แตทาในฐานะ
ตดตามทวงถามหนของหนนตบคคลซงมใชหนของบคคลธรรมดาแตจาตองทวงถามหนกบบคคล
ธรรมดาทเกยวของกบนตบคคลเพอใหชาระหนของนตบคคลทกฎหมายมไดกาหนดควบคม
พฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนไว จะเหนไดวาการทมไดกาหนดใหการรบรองคมครองสทธ
ของลกหนนตบคคลทาใหเกดชองวางของกฎหมาย
เมอนตบคคลมใชลกหนตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 3 แต
ขอเทจจรงทเกดขนเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนจาตองทวงถามหนกบบคคลธรรมดาทเปน
ตวแทนของนตบคคล หรอบคคลอนทเกยวของกบนตบคคล ทงตามมาตรา 8 ไดบญญตวา “หามผ
ทวงถามหนตดตอกบบคคลอนซงมใชลกหนเพอการทวงถามหน” เมอหนทเกดขนเปนหนของนต
บคคลแตการตดตามทวงถามหนตองกระทาตอบคคลธรรมดากจะนาไปสการตความวา บคคล
ธรรมดาทถกตดตามทวงถามหนนนเปนลกหนตามกฎหมายการทวงถามหนหรอไม ถาบคคล
ธรรมดาทถกตดตามทวงถามหนเปนลกหนตามกฎหมายการทวงถามหนในฐานะนตบคคล เจาหน
หรอผตดตามทวงถามหนยอมมสทธทวงถามหน แตหากบคคลธรรมดาทถกตดตามทวงถามหน
มไดเปนลกหนตามกฎหมายทวงถามหนในฐานะนตบคคล เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนยอมไม
มสทธทวงถามหนกบบคคลนนตามมาตรา 8 แตไมวาอยางไรกตามหากมการตดตามทวงถามหนท
ไมเหมาะสมเกดขนทง 2 กรณนเจาหนกยอมอางวาตนมไดทวงถามหนในฐานะบคคลธรรมดาทไม
จาตองถกควบคมตามกฎหมายฉบบนไดเชนกน ซงหากขอบเขตของกฎหมายในการใหความ
คมครองการตดตามทวงถามหนของลกหน คมครองเฉพาะลกหนทเปนบคคลธรรมดาแลว ยอม
อาจเกดปญหาในการบงคบใชกฎหมายในการใหความคมครองแกลกหนทเปนนตบคคลในอนาคต
ได
ดงนนผวจยเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลก
กฎหมายเพอกาหนดขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหนของ
ลกหนทเปนนตบคคล โดยการบญญตคานยามของหนตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.
2558 โดยกาหนดวา “ลกหน หมายความวา ลกหนซงเปนบคคลธรรมดาและลกหนซงเปนนต
บคคล ทงนใหหมายความรวมถงผค าประกนซงเปนบคคลธรรมดาดวย” การกาหนดกฎหมายใน
การใหความคมครองลกหนทเปนนตบคคลเชนนเปนการควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถาม
หนมใหใชชองวางของกฎหมายในการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมแกบคคลธรรมดาเพอการ
ตดตามทวงถามหนของนตบคคล เปนการปองกนการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมทอาจ
เกดขนแกผแทนนตบคคล หนสวน พนกงาน ลกจางของนตบคคล หรอบคคลในครอบครวท
DPU
168
ประกอบกจการเปนนตบคคลดวย บคคลดงกลาวกจะไดรบความคมครองตามกฎหมายทจะไมถก
ตดตามทวงถามหนทไมใชหนสวนตวของตนอนเปนการละเมดสทธและเสรภาพสวนบคคล ซง
หากรฐมเจตนารมณทจะใหความคมครองแกลกหนอยางแทจรง รฐยอมจาตองใหความคมครองแก
ลกหนทเปนนตบคคลดวยเชนเดยวกนตามหลกความเสมอภาคทบคคลทกคนยอมไดรบความ
คมครองอยางเทาเทยมกนตามรฐธรรมนญ
4.2.3 ขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผประกอบธรกจทวงถาม
หน
ตามพระราชบญญตทวงถามหน พ.ศ. 2558
มาตรา 3 บญญตวา “ธรกจทวงถามหน” หมายความวา การรบจางทวงถามหนไมวา
โดยตรงหรอโดยออมเปนปกตธระ...”
มาตรา 5 บญญตวา “บคคลใดจะประกอบธรกจทวงถามหน ตองจดทะเบยนการประกอบ
ธรกจ...”
กลาวคอบคคลทงบคคลธรรมดาหรอนตบคคลใดจะทาการรบจางทวงถามหนไมวา
โดยตรงหรอโดยออมเปนปกตธระจะตองไปจดทะเบยนการประกอบธรกจทวงถามหนถาไมจด
ทะเบยนจะมความผดและไดรบโทษทางปกครองตามกฎหมายน เพราะกฎหมายตองการคมครอง
ลกหนทถกทวงถามหนจงกาหนดใหผซงจะทาธรกจทวงถามหนทมลกษณะเปนปกตธระโดยทา
เปนอาชพตองไปจดทะเบยนเปนผประกอบธรกจทวงถามหนมฉะนนจะมโทษทางปกครอง แตถา
ในกรณทผตดตามทวงถามหนไดทวงถามหนเพยงครงคราวไมเปนปกตธระ กไมตองไปจด
ทะเบยนเปนผ ประกอบธรกจทวงถามหน แตกตองไมทวงถามหนอนเปนการฝาฝนตอ
พระราชบญญตน เพราะจะมโทษทางอาญาตามทกฎหมายบญญตไว ซงในทางปฏบตถาเปนผ
ประกอบธรกจทวงถามหนแลวยอมไมคอยเกดปญหาการตดตามทวงถามหนเพราะยอมถกควบคม
ดวยพระราชบญญตน แตสาหรบผตดตามทวงถามหนทไมเปนปกตธระทวงถามหนเพยงครงคราว
กไมตองจดทะเบยน หรออาจมกรณทมการทวงถามลกหนหลายครงแตกอางไดวาตนไมไดทวง
ถามเปนปกตธระไมตองจดทะเบยนกได เพราะอยางไรกตามลกหนไมอาจทราบไดวาผมาทวงถาม
หนนนไดจดทะเบยนเปนผประกอบธรกจทวงถามหนหรอไม หรอไดทวงถามหนผอนโดยทาเปน
อาชพหรอไม จะเกดปญหาตอเมอหากผตดตามทวงถามหนนนไดกระทาใหเกดผลกระทบตอสทธ
ลกหน เชน รบกวนลกหนในเวลาหรอสถานททไมเหมาะสม ตดตอกบผอนทเกยวของกบลกหน
เพอทวงถามหน หรอทวงถามหนในลกษณะทไมชอบ ซงหากผตดตามทวงถามหนมไดกระทา
จนถงขนาดเปนการคกคามหรอกระทาผดกฎหมายแลว ลกหนคงมไดมการรองเรยนจนถงขนาดได
ทราบวาผตดตามทวงถามหนนนเปนผตดตามทวงถามหนทมไดจดทะเบยน ยงหากเปนการตดตาม
DPU
169
ทวงหนทเปนหนนอกระบบแลว หากเจาหนมการผลดเปลยนใหบคคลอนไปทวงถามหน
ผตดตามทวงถามหนอาจอางถงความไมใชปกตธระของการทวงถามหนได
กฎหมายฉบบนมเจตนารมณทจะใหความคมครองแกลกหนซงถกตดตามทวงถามหนท
ไมเหมาะสมและไมชอบดวยกฎหมาย จงไดกาหนดใหมการจดทะเบยนผประกอบธรกจทวงถามหน
เพอใหทราบถงขอมลของผประกอบธรกจทวงถามหน เมอมปญหาการทวงถามหนทผดกฎหมาย
เกดขนจะไดทราบถงขอมลและรายละเอยดของผตดตามทวงถามหนเพอลงโทษได แตถาหากเปน
ผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระทไมตองจดทะเบยนกจะไมมขอมลรายละเอยดของผตดตาม
ทวงถามหน ซงนาไปสผลเดมกอนมกฎหมายตดตามทวงถามหน ผซงประสงคจะประกอบธรกจ
ทวงถามหนโดยชอบดวยกฎหมายยอมไปจดทะเบยนและปฏบตตามกฎหมาย แตสาหรบผตดตาม
ทวงถามหนทมไดมวตถประสงคเชนนนกจะทาการทวงถามหนตามเจตนาของเจาหน โดยหากม
การรองเรยนและสามารถหาตวผตดตามทวงถามหนมารบโทษได ผตดตามทวงถามหนเชนนกจะ
อางวาตนมไดประกอบธรกจเพอการทวงถามหน เปนเพยงทวงถามหนครงคราวโดยหากการ
ตดตามทวงถามหนมการกระทาความผดอาญาเกดขนผตดตามทวงถามหนยอมไดรบโทษทางอาญา
แตผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระนหากมการกระทาความผดตามพระราชบญญตการทวง
ถามหน พ.ศ. 2558 กไมตองรบโทษตามกฎหมายฉบบน ไมสามารถลงโทษทางปกครองและโทษ
ทางอาญาแกผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระเชนนได แตเมอผตดตามทวงถามหนทไมใชปกต
ธระไมไดจดทะเบยนกยอมไมมประวตขอมลเปนเหตใหหาตวผกระทาผดมาลงโทษไดยากขน ทง
เพยงการทวงถามหนโดยกอกวนใหเกดความราคาญลกหนอาจไมดาเนนการรองเรยนเพราะ
เสยเวลาของลกหนและกฎหมายอาจไมสามารถทาอะไรได
ปญหาดงกลาวนาไปสปญหาในกรณทหากผตดตามทวงถามหนไดกระทาผดตาม
กฎหมายนโดยความประสงคของเจาหน ทงยงไมสามารถนาตวผตดตามทวงถามหนทไมใชปกต
ธระทกระทาผดกฎหมายมาลงโทษได ปญหาคอ เจาหนตองรบผดตามกฎหมายฉบบนตาม
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะตวการตวแทน หรอนายจางลกจางดวยหรอไม ซงตาม
กฎหมายทวไปแลวเจาหนจาตองรบผดในฐานะตวการ หรอในฐานะนายจาง และกฎหมายฉบบนก
ไดกาหนดใหเจาหนถกควบคมตามกฎหมายนดวย หากเจาหน ผรบมอบอานาจหรอผรบมอบ
อานาจชวงจากเจาหน ผประกอบธรกจทวงถามหนจากเจาหนทาการทวงถามหนโดยฝาฝน
กฎหมายนกมจะโทษทางอาญา แตประเดนสาคญคอลกหนจาตองพสจนถงเจตนาของเจาหนทม
ความประสงคจะใหมการทวงถามหนโดยไมชอบดวยกฎหมายหรอไม ซงเปนการยากตอลกหนท
จะพสจนเจตนาของเจาหนเชนนน ยงเปนกรณทผตดตามทวงถามหนไมใชผรบจางทวงถามหนท
DPU
170
เปนปกตธระดวยแลว ซงปญหาขอนทาใหเหนประสทธภาพของการบงคบใชกฎหมายทแทจรงวา
สามารถใหความคมครองแกลกหนไดเพยงใด
กฎหมายในสวนของผประกอบธรกจทวงถามหนของประเทศไทยนน ผตดตามทวง
ถามหน ไดแก เจาหน ผรบโอนหน ผรบมอบอานาจหรอผรบมอบอานาจชวง และผประกอบ
ธรกจทวงถามหนหรอผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนทตองมการจดทะเบยนตาม
กฎหมาย แตไมรวมถงการกระทาหนาทของทนาย
จากการศกษาขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผประกอบ
ธรกจทวงถามหน ผตดตามทวงถามหนทอยในความควบคมของกฎหมายในระบบกฎหมายจารต
ประเพณ (Common Law System) ไดแก สหรฐอเมรกา คอ เจาหนทเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล
และหมายความรวมถงหนสวนหรอลกจางในเครอธรกจของเจาหน รวมทงทนายความททาการ
รบจางตดตามทวงถามหนในนามเจาหนดวย และหลกความรบผดของเจาหนในการกระทาของ
ผตดตามทวงถามหนนน ศาลถอวาสานกงานตดตามทวงถามหนมความสมพนธกบเจาหนใน
ลกษณะของความเปนตวแทน เจาหนจงตองรบผดในการกระทาทเปนการฝาฝนกฎหมายของ
สานกงานตดตามทวงถามหน ตามความรบผดของเจาหนเพอบคคลอน (Vicariously Liable) ทงน
กฎหมายฉบบนถอเปนความรบผดโดยเดดขาด เพยงผบรโภคสามารถพสจนถงการฝาฝนกฎหมาย
นของผตดตามทวงถามหน กถอวาเปนหลกฐานเพยงพอสาหรบการพจารณาคดของศาลในการ
โตแยงกบผตดตามทวงถามหน
สวนเครอรฐออสเตรเลย ผตดตามทวงถามหนคอ เจาหนทเปนบคคลธรรมดาหรอนต
บคคล ผรบมอบอานาจ ผตดตามทวงถามหนอสระ ผรบโอนหนและทนายความ จะเหนไดวาการ
ตดตามทวงถามหนในสหรฐอเมรกาเจาหนอาจมอบหมายใหทนายความเปนผตดตามทวงถามหน
แทนเจาหนได แตเครอรฐออสเตรเลยกฎหมายกาหนดใหผตดตามทวงถามหนทไมใชเจาหนและ
ทนายความ จะเปนบคคลทรบจางทวงถามหนอสระเพอทาการทวงถามหนแทนเจาหนกได
ประเทศในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) คอ ประเทศญปน
ผตดตามทวงถามหนทอยในความควบคมของกฎหมายตองเปนเจาหนตามทกฎหมายกาหนดหรอ
บรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนทไดจดทะเบยนโดยกระทรวงยตธรรมโดยไมรวมถง
การทาหนาทของทนายความ
จากการศกษาดงกลาวจะเหนไดวาผตดตามทวงถามหนของประเทศไทยจะมลกษณะท
ประสมประสานกนทงสหรฐอเมรกาในกรณทผประกอบวชาชพทนายความจะประกอบธรกจ
รบจางตดตามทวงถามหนในนามของเจาหนกสามารถกระทาได เครอรฐออสเตรเลยในการรบซอ
หรอรบโอนหนตอไปทกทอด และประเทศญปนในกรณผประกอบธรกจทวงถามหนหรอผรบมอบ
DPU
171
อานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนทตองมการจดทะเบยนตามกฎหมาย และประเทศไทย
กฎหมายยงควบคมการตดตามทวงถามหนทไมชอบดวยกฎหมายจากผจดใหมการเลนพนนตาม
กฎหมายการพนนอกดวย
ผวจยเหนวาขอบเขตของกฎหมายในการควบคมพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนของ
ผประกอบธรกจทวงถามหนทมใชการรบจางทวงถามหนอนเปนปกตธระ เปนเพยงการรบจางทวง
ถามหน หรอทาการทวงถามหนในฐานะลกนอง คนสนท หรอพรรคพวกของเจาหน โดย
ผตดตามทวงถามหนประเภทนมไดมหนาทในการตดตามทวงถามหนอยางเดยว แตมหนาทในการ
จดการและดาเนนการใดๆ ตามทเจาหนหรอผใหกยมเงนไดมอบหมาย การตดตามทวงถามหนเปน
เพยงลกษณะหนงในการดาเนนกจการของผตดตามทวงถามหนประเภทน เจาหนหรอผใหกยมเงน
ในลกษณะนายทนประเภทนมกมอทธพล เปนทรจกอยางกวางขวาง มระบบอปถมภในแวดวง
ราชการ และมความคลองตวในการประกอบธรกจใหกยมเงน ทงลกษณะในการตดตามทวงถาม
หนอาจมท งการตดตามทวงถามหนเปนปกตธระและเปนครงคราว แตเพอเปนการหลบหลก
กฎหมายในการตดตามทวงถามหน ผตดตามทวงถามหนประเภทนจะไมไปจดทะเบยนเปนผ
ประกอบธรกจตดตามทวงถามหน และพรอมจะดาเนนการกบลกหนทไมสามารถชาระหนไดทนท
ตามทเหนไดในขาวหนาหนงสอพมพทวไป การตดตามทวงถามหนประเภทนจะมการใชความ
รนแรงมากขน โดยการกดดนบบคนทาใหเกดความกลวเพอใหลกหนกระทาการใดเพอใหตนตอง
เสยซงสทธเสรภาพในการดาเนนชวต หรอตดตามทวงถามหนโดยใชความรนแรงแกลกหนจนถง
แกชวต
เมอกฎหมายยงมชองวางใหผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระไมจาตองรบผดตาม
กฎหมายฉบบน ความเสยหายทลกหนไดรบอยางสาหสยอมมอาจไดรบความคมครองตามกฎหมาย
ฉบบนไดอยางแทจรง เนองจากผตดตามทวงถามหนทใชวธการตดตามทวงถามหนทรนแรงมกมา
จากการมอบหมายของเจาหนหรอผใหกยมเงน เมอผตดตามทวงถามหนไดกระทาความผดเกดขนก
ไมสามารถจบผตดตามทวงถามหนทกระทาผดมาลงโทษตามกฎหมายอาญาไดเพราะไมมขอมล
ของผตดตามทวงถามหนประเภทน และผกระทาผดสวนใหญยอมหลบหนเพอมใหตนเองตองรบ
โทษเปนทนเดมอยแลว หากกฎหมายยงเปดชองวางใหผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระใหม
ตองรบโทษตามกฎหมาย ซงจะเหนไดวาเปนการแบงแยกลกษณะการตดตามทวงถามหนของ
สงคมออกจากกน หากผมความประสงคจะประกอบธรกจตดตามทวงถามหนดวยความสจรตก
ยอมมหนาทไปจดทะเบยนเปนผประกอบธรกจการตดตามทวงถามหน แตผทมไดตดตามทวงถาม
หนเปนธระปกตหรอเปนเพยงตดตามทวงถามหนครงคราวกไมจาตองไปจดทะเบยน แตการ
กาหนดกฎหมายลกษณะดงกลาวยงทาใหเกดการปะปนของลกษณะการตดตามทวงถามหนของ
DPU
172
ผตดตามทวงถามหนครงคราวทไมตองจดทะเบยนเพราะไมไดมเจตนาจะประกอบธรกจตดตาม
ทวงถามหน กบผตดตามทวงถามหนทมลกษณะไมสจรต ใหสามารถใชวธการทไมชอบดวย
กฎหมายไดโดยไมถกควบคมพฤตกรรมในการตดตามทวงถามหนตามกฎหมายฉบบน ทงหากม
การรองเรยนในการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ผตดตามทวงถามหนยอมยกกฎหมายขนอาง
ประโยชนแกตนวาตนมใชผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนไมอยภายใตการควบคมตาม
กฎหมาย ทงบคคลทตกเปนลกหนของเจาหนทมอทธพลนยอมไมสามารถใชสทธของตนในการ
เรยกรองใดๆ เพราะอาจถกขมขและคกคามในสทธเสรภาพของตน ยงหากมการเรยกรองใดๆ ยง
อาจกอใหเกดผลรายแกลกหนและผทเกยวของกบลกหนได ทงกลยทธของเจาหนและผตดตามทวง
ถามหนทสามารถดาเนนการใดๆ ทไมชอบดวยกฎหมายกบลกหน พรอมทงสามารถยกกฎหมาย
ขนอางในสทธตามความชอบธรรมของตนทมไดมกฎหมายกาหนดไว
ในกรณผตดตามทวงถามหนในลกษณะตวการตวแทนตามประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชยไดกาหนดไวดงน
มาตรา 797 บญญตไววา “อนวาสญญาตวแทนนน คอสญญาซงใหบคคลคนหนง
เรยกวาตวแทน มอานาจทาการแทนบคคลอกคนหนง เรยกวาตวการ และตกลงจะทาการดงนน
อนความเปนตวแทนนนจะเปนโดยตงแตงแสดงออกชด หรอโดยปรยายกยอมได”
มาตรา 798 บญญตไววา “กจการอนใดทานบงคบไวโดยกฎหมายวาตองทาเปนหนงสอ
การตงตวแทนเพอกจการอนนนกตองทาเปนหนงสอดวย
กจการอนใดทานบงคบไววาตองมหลกฐานเปนหนงสอ การตงตวแทนเพอกจการอน
นนกตองมหลกฐานเปนหนงสอดวย”
มาตรา 820 บญญตไววา “ตวการยอมมความผกพนตอบคคลภายนอกในกจการทงหลาย
อนตวแทนหรอตวแทนชวงไดทาไปภายในขอบอานาจแหงฐานตวแทน”
มาตรา 823 บญญตไววา “ถาตวแทนกระทาการอนใดอนหนงโดยปราศจากอานาจ กด
หรอทานอกทาเหนอขอบอานาจกด ทานวายอมไมผกพนตวการ เวนแตตวการจะใหสตยาบนแก
การนน”
ตามหลกกฎหมายลกษณะตวการตวแทนนนอาจสรปไดดงน
สญญาเกดขนจากบคคลทง 2 ฝาย โดยตองมขอตกลงจะทาการซงไมขดตอความสงบ
เรยบรอยของประชาชน ตองเกดจากความยนยอมของตวการและความเตมใจของตวแทน และการ
เปนตวแทนอาจเปนโดยแสดงออกชดเจนหรอโดยปรยายกได การทาสญญาตงตวแทนเปนไปตาม
กจการทกฎหมายกาหนด ไดแก ตองทาเปนหนงสอ เชน ใบมอบอานาจ ใบมอบฉนทะ ใบแตง
ทนายฯลฯ หรอตองมหลกฐานเปนหนงสอ ความรบผดของตวการจะเกดขนตอเมอ ตวแทน
DPU
173
กระทาภายในขอบอานาจหนาท หรอตวแทนทาการโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบ
อานาจ แตตวการไดใหสตยาบนตอการกระทาของตวแทน จะเหนไดวาตามหลกกฎหมายตวการ
ตวแทนทจะนามาบงคบใชกบผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระ ยงมขอจากดในขอตกลงทตอง
ไมขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชนระหวางตวการกบตวแทน แตการทวงถามหนของ
ผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระนนไมสามารถหยงถงเจตนาของคสญญาในการตดตามทวง
ถามหนทแทจรงวามวตถประสงคเพยงใด จงยงอาจเปนชองวางใหแกเจาหนวาการตดตามทวงถาม
หนของผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระทไดทาไปโดยฝาฝนกฎหมายนน มไดอยในขอบ
อานาจของการเปนตวแทนและเจาหนทเปนตวการไมจาตองรบผดในทางละเมดตอบคคลภายนอก
ในกรณผตดตามทวงถามหนในลกษณะนายจางลกจางตามประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชยไดกาหนดไวดงน
มาตรา 425 บญญตไววา “นายจางตองรวมกนรบผดกบลกจางในผลแหงละเมดซง
ลกจางไดกระทาไปในทางการทจางนน”
มาตรา 426 บญญตไววา “นายจางซงไดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกเพอ
ละเมดอนลกจางไดทานน ชอบทจะไดชดใชจากลกจางนน”
มาตรา 427 บญญตไววา “บทบญญตในมาตราทงสองกอนนน ทานใหใชบงคบแก
ตวการและตวแทนดวยโดยอนโลม”
ตามหลกกฎหมายลกษณะนายจางลกจางนนอาจสรปไดดงน
นายจางกบลกจางนนมความสมพนธกนตามสญญาจางแรงงานตามมาตรา 575 นายจาง
จะตองรวมรบผดกบลกจางกเฉพาะแตในผลแหงละเมดซงลกจางไดกระทาไปในทางการทจางนน
ไดแก ลกจางกระทาละเมดตอบคคลอน ลกจางกระทาละเมดในระหวางทเปนลกจาง ลกจาง
กระทาละเมดในทางการทจาง
จะเหนไดวาหากในกรณผตดตามทวงถามหนมฐานะเปนตวแทนหรอในกรณผตดตาม
ทวงถามหนมฐานะเปนลกจาง หากการใดไดทาไปภายในขอบอานาจหรอทาไปในทางการทจาง
ตวการหรอนายจางตองรบผดชอบชดใชคาเสยหายจากการกระทาอนเปนการละเมดนนตามหลก
ความรบผดในละเมดของบคคลอน (Vicarious Liability) อนเปนหลกทถกนามาใชเพอใหการเยยวยา
ชดใชคาเสยหายตอผเสยหายในทางแพง โดยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 84
บญญตไววา “ถาคความฝายใดฝายหนงกลาวอางขอเทจจรงอยางใดๆ เพอสนบสนนคาฟองหรอ
คาใหการของตน ใหหนาทนาสบขอเทจจรงนนตกอยแกคความฝายทกลาวอาง” ลกหนจงมหนาท
ในการพสจนความประสงคของเจาหนในการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมตามพระราชบญญต
การทวงถามหน พ.ศ. 2558 คอ ตองพสจนวาการกระทาใดๆ ของผตดตามทวงถามหนวาไดกระทา
DPU
174
ไปภายใตขอบอานาจของตวแทนหรอในทางการจาง ซงเปนการยากตอลกหนทจะพสจนเจตนา
ของเจาหนเชนนน และเจาหนยอมยกขอตอสไดวาตนมไดเปนตวการตวแทนหรอนายจางลกจาง
การกระทาดงกลาวมไดเปนไปภายใตขอบอานาจของตวแทนหรอในทางการทจางเพอใหตนพนผด
สงผลใหเกดการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมทมวธการทรนแรงมากขน ทงน
ลกหนผไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระทมไดจดทะเบยนน มไดรบ
ความคมครองจากกฎหมายฉบบนแตอยางใด เพราะเมอผตดตามทวงถามหนไดทาละเมดตอลกหน
กจะหลบหนไป คงเหลอเพยงแตเจาหนทมตองชดใชคาเสยหายทเกดขนแตประการใด ซงหากเปน
กรณของการตดตามทวงถามหนทเปนเพยงการรบกวน หรอทาใหอบอาย ทมไดเปนการกระทบ
ตอสทธเสรภาพในรายกาย ชวตหรอทรพยสนของลกหนมากนก กรณดงกลาวกคงไมเกดปญหา
ตามมา แตขอเทจจรงของสงคมในปจจบนลกหนหรอบคคลทเกยวกบลกหนยอมถกตดตามทวง
ถามหนทมลกษณะคกคาม รนแรงและถอเปนอาชญากรรมของสงคม ซงตามบรบทของลกษณะ
การตดตามทวงถามหนของไทยแลว กฎหมายไมสามารถกาหนดใหผทจะทาการตดตามทวงถาม
หนทกคนตองจดทะเบยนได อนจะเปนการยงยากในการบงคบใชกฎหมายและอาจไมเกด
ประสทธผลอนเปนประโยชนเทาทควร เนองจากการตดตามทวงถามหนทมใชปกตธระของคนใน
สงคมไทยยงมลกษณะการตดตามทวงถามหนกนเอง หรอการใหผอนชวยเหลอในการตดตามทวง
ถามหนแทน โดยมไดมการทาสญญาหรอมไดมการมอบอานาจเปนกจจะลกษณะตามกฎหมาย แต
มลกษณะเปนการทบคคลใดบคคลหนง ไปทวงถามหนลกหน เชน บคคลทถกรองขอใหชวยไป
ตดตามทวงถามหน เปนคนรจก เปนเพอน เปนญาตกบลกหน หรอเปนคนทไดรบความนบถอ
จากลกหน ผตดตามทวงถามหนเชนนหากกฎหมายกาหนดใหทกคนทจะตดตามทวงถามหนตอง
ไปจดทะเบยนถงจะตดตามทวงถามหนได มฉะนนจะมความผดตามกฎหมาย ซงการกาหนด
กฎหมายในลกษณะนไมสามารถเขาถงวตถประสงคทแทจรงของกฎหมายการทวงถามหนได
เพราะกฎหมายนกาหนดใหผซงจะประกอบธรกจการตดตามทวงถามหนตองจดทะเบยนเพอให
ทราบถงขอมลของผตดตามทวงถามหนและหากมการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมกสามารถ
นาตวผตดตามทวงถามหนมาลงโทษได แตผลทตามมาคอผตดตามทวงถามหนทเปนเพยงผทวง
ถามหนแทน ตองมารบผดตามกฎหมายหากไปทวงถามหนเพยงครงคราวหรอตดตามทวงถามหน
กนเองและมไดจดทะเบยน ซงกฎหมายลกษณะนถอเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของคนใน
สงคมมากเกนควร และสาหรบผทตดตามทวงถามหนทมไดมเจตนาทจะปฏบตตามกฎหมายกจะ
ไมมาจดทะเบยนเปนผประกอบธรกจตดตามทวงถามหน และอาจมการกระทาความผดเกดขนอย
เชนเดม การใหกฎหมายควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถามหนทกคนโดยใหตองจดทะเบยน
DPU
175
ผวจยเหนวาไมสามารถแกไขปญหาการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมของผตดตามทวงถามหน
ทไมใชปกตธระได
ดงนนผวจยเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลก
กฎหมายเพอกาหนดขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวง
ถามหนเฉพาะทมใชปกตธระ โดยนาความรบผดโดยเครงครดในทางแพงอนมลกษณะเชนเดยวกบ
สหรฐอเมรกามาบงคบใชกบเจาหน กลาวคอ ผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนทเปนปกตธระ
ตามกฎหมายฉบบนกใหเปนไปตามกฎหมายฉบบน
สาหรบผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระหรอมการตดตามทวงถามหนเพยงครง
คราวทกฎหมายมไดควบคมพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนไว หากมการตดตามทวงถามหนท
ฝาฝนกฎหมายฉบบน แตไมสามารถนาตวผตดตามทวงถามหนทกระทาผดมาลงโทษตามกฎหมาย
อาญาได ผวจยขอเสนอใหเจาหนชดใชคาเสยหายในทางละเมดใหแกผเสยหายทเปนลกหนใน
ลกษณะกฎหมายนายจางลกจาง ตามหลกความรบผดของบคคลอน (Vicarious Liability) และเปน
ความรบผดโดยเครงครดตอลกหนในทางแพงเพอการเยยวยาชดใชคาเสยหายทเกดขนจากการ
ตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนทอาจหลบหนไปจากการกระทาความผด การ
กาหนดใหนาความรบผดโดยเครงครดมาบงคบใชกบผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระเทานน
เนองจากการประกอบธรกจตดตามทวงถามหนทเปนปกตธระนนตองอยภายใตพนฐานของการ
แขงขนทางการคา ทผดาเนนกจการยอมตองรกษามาตรฐานและประสทธภาพในการประกอบ
ธรกจ ทงยงปองกนมใหมขอโตแยงทฝาฝนตอกฎหมายทจะทาใหไมไดรบความนาเชอถอในกลไก
ทางการตลาด แตหากมการฝาฝนขอกฎหมายการทวงถามหนขน ลกหนยอมนาสบในขอกลาวอาง
ของตนตอผประกอบธรกจทวงถามหนทเปนปกตธระได เพราะกฎหมายไดควบคมพฤตกรรมใน
การตดตามทวงถามหนของผประกอบธรกจทวงถามหนนไวเปนการเฉพาะ
แตสาหรบผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระมไดอยภายใตพนฐานเดยวกน แตการ
ตดตามทวงถามหนขนอยกบความประสงคของเจาหนแตเพยงผเดยว ท งอาจไมสามารถนาตว
ผตดตามทวงถามหนทกระทาผดมาลงโทษตามกฎหมายอาญาหรอชดใชคาเสยหายได และยงไมม
กฎหมายทใหการควบคมการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระไว
การกาหนดใหเจาหนตองชดใชคาเสยหายในทางละเมดใหแกผเสยหายทเปนลกหนใน
ลกษณะกฎหมายนายจางลกจางตามหลกความรบผดของบคคลอน (Vicarious Liability) และเปน
ความรบผดโดยเครงครดตอลกหน ทาใหลกหนมจาตองพสจนถงเจตนาทฝาฝนกฎหมายของ
เจาหน เพยงพสจนวาการละเมดเกดขนและเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนเปนผรบผดชอบ แม
ตามคาพพากษาศาลฎกาทวางหลกวานายจางไมตองรวมรบผดในทางละเมดกบลกจาง ในความผด
DPU
176
จงใจกระทาละเมดอนเปนเรองเฉพาะตวของลกจางโดยแท แตการตดตามทวงถามหนดงกลาวใน
บรบทของสงคมไทยยอมสนนษฐานไดวาผตดตามทวงถามหนไดกระทาละเมดเพอการรบชาระหน
ตามทไดรบมอบหมายจากเจาหน เพราะการตดตามทวงถามหนในบรบทของประเทศไทยไม
สามารถควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถามหนไดครอบคลมทกคน แตตามพระราชบญญต
การทวงถามหน พ.ศ. 2558 ในความคมครองครอบคลมถงหนนอกระบบดวย กลาวคอ ผใหกยม
เงนทเปนนายทน และผตดตามทวงถามหนใหแกนายทนเหลานบางรายมไดไปจดทะเบยนธรกจ
ทวงถามหน แตเปนลกษณะการตดตามทวงถามหนกนเอง หรอทวงถามหนแทนกน หรอลกษณะ
ใหลกนองหรอพรรคพวกไปทวงถามหนซงลกษณะของกลมอทธพลเชนนมใชความสมพนธแบบ
นายจางกบลกจางทมเวลาเขาออกในการทางาน แตเปนความสมพนธแบบเจานายกบลกนองทม
ลกษณะการทางานตลอดเวลา ไมมเวลางานเขา – ออก ปกต หรอสามารถเรยกใหทางานเมอไรกได
และทางานทกประเภททเจานายสงการ โดยตดตามทวงถามหนเชนนอาจมไดมการมอบอานาจ
อยางเปนกจจะลกษณะ หรอเปนททราบอยแลวระหวางเจานายและลกนองวาตองดาเนนการเชนไร
กบลกหน ถงกระนนการแตงตงผดาเนนการใดๆ อาจตองเสยคาใชจายมาก และอาจไมคมคากบ
หนทไดรบชาระ การใหความคมครองแกลกหนจากผตดตามทวงถามหนทไมใชปกตธระใน
ลกษณะใหเจาหนชดใชคาเสยหายในทางละเมดใหแกผเสยหายทเปนลกหน ตามหลกความรบผด
ของบคคลอน (Vicarious Liability) และเปนความรบผดโดยเครงครดตอลกหน การเยยวยาชดใช
ความเสยหายทไดรบน ผวจยเหนวาเปนทางออกหนงในการใหความคมครองผบรโภคทตกเปน
ลกหนทควรไดรบตามรฐธรรมนญ
แตทงนผวจยขอมกลาวลวงไปกลาวถงความรบผดในฐานะตวการ ตวแทน ผใช หรอ
ผสนบสนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เพราะการใหความคมครองแกลกหนให
ไดรบการเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมตามพระราชบญญตการ
ทวงถามหน พ.ศ. 2558 กเปนการเพยงพอแกการใหความคมครองแกลกหนไดอยางพอสมควรและ
เปนไปตามสทธของผบรโภคตามรฐธรรมนญแลว
4.3 ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน
จากการศกษากฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยและตางประเทศแลว
เหนไดวากฎหมายการตดตามทวงถามหนของทกประเทศ มบทบาทในการใหความคมครองลกหน
โดยกฎหมายไดกาหนดควบคมดแลกระบวนการในการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถาม
หนอนมลกษณะทครอบคลมถงขอปฏบตในกระบวนการของการตดตามทวงถามหนในทกขนตอน
ไมวาจะเปนในเรองของเวลา สถานท การตดตอพบปะลกหนดวยตนเองหรอดวยวธการอนในการ
DPU
177
ทวงถามหน ขอบงคบในการตดตอสอบถามผอนทเกยวของกบลกหนเพอสอบถามขอมลเกยวกบ
สถานทตดตอลกหน และมขอบงคบตามกฎหมายทตองปฏบตตาม ซงหากมการฝาฝนจะตอง
ไดรบโทษตามทกฎหมายกาหนด คอ ในเรองของการหามทวงถามหนทมการใชความรนแรง การ
รบกวนทเกนควร การกระทาทไมเหมาะสม การแสดงออกทมลกษณะเปนเทจหรอหลอกลวง
หรอการกระทาทไมเปนธรรมตอลกหนและในเรองของการชาระหนโดยสจรตของลกหน
กระบวนการตดตามทวงถามหนของทกประเทศตามทไดศกษามาไดกาหนดถงขอ
ปฏบตและขอหามปฏบตของผทจะดาเนนการตดตามทวงถามหนไวโดยมลกษณะในการใหความ
คมครองแกลกหนและควบคมพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนทใกลเคยงกน โดยประเทศไทยท
เนนไปในลกษณะการตดตามทวงถามหนทตองมการตดตอกบบคคล การจดทะเบยนของผทจะ
ประกอบธรกจทวงถามหน และการกระทาทไมเหมาะสมไมเปนธรรมแกลกหน สหรฐอเมรกาจะ
เนนการใหความคมครองไปในเรองของหลกการในการแจงการชาระหน การโตแยงสทธของ
ลกหน และการกระทาทมลกษณะไมเปนธรรมและไมมเหตผล สาหรบเครอรฐออสเตรเลยจะเนน
ไปทางการเจราจาตอรองระหวางเจาหนกบลกหน และการกระทาทไมสภาพและไมเหมาะสม
และประเทศญปนจะเนนไปในเรองสทธเสรภาพของลกหน และการควบคมบรษทผตดตามทวง
ถามหนทตองไมมสวนเกยวของกบสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม
แตตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ผวจยเหนวาการใหความคมครอง
แกคสญญานน รฐตองใหความคมครองแกคสญญาทงสองฝายอยางเทาเทยมกน แมเจาหนจะอยใน
ฐานะทมอานาจตอรองในทางเศรษฐกจมากกวาลกหน แตกฎหมายจาตองมใหความคมครองแก
ลกหนมากจนกลายเปนการจากดสทธในการดาเนนการใดๆ ตามกฎหมายของเจาหนอนกอใหเกด
ความไมเปนธรรมแกคสญญาฝายใดฝายหนง ทงนผวจยเหนวายงคงมกรณทกฎหมายควรใหความ
คมครองแกฝายเจาหนและฝายลกหนในขอกาหนดของกระบวนการในการตดตามทวงถามหนใน
กรณอนอกเฉกเชนเดยวกบนานาประเทศ ทกฎหมายของไทยยงมไดมบญญตไว ไดแก กรณการ
กาหนดใหลกหนมระยะเวลาในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถาม กรณการใชสทธในการ
ดาเนนคดของเจาหน และในกรณทลกหนถงแกความตาย ซงยงมไดมการกาหนดวธไวในกฎหมาย
ตดตามทวงถามหนและอาจมปญหาในการบงคบใชกฎหมายได โดยผวจยไดวเคราะหไวดงน
4.3.1 กรณการกาหนดใหลกหนมระยะเวลาในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถาม
กฎหมายไดกาหนดถงวธการของผตดตามทวงถามหนในการขอรบชาระหนจากลกหน
ไว ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 10 บญญตไววา “ในกรณทผทวงถาม
หนขอรบชาระหน ผทวงถามหนตองแสดงหลกฐานการรบมอบอานาจใหรบชาระหนจากเจาหนตอ
DPU
178
ลกหนหรอบคคลซงลกหนไดระบไวเพอการทวงถามหนดวยและเมอลกหนไดชาระหนแกผทวง
ถามหนแลว ใหผทวงถามหนออกหลกฐานการชาระหนแกลกหนดวย”
ตามมาตรานจะเหนไดวาผตดตามทวงถามหนทไดรบมอบอานาจ มอานาจจะขอรบ
ชาระหนจากลกหนโดยผตดตามทวงถามหนจะตองแสดงหลกฐานการรบมอบอานาจใหรบชาระ
หนจากเจาหนตอลกหน แตยงไมมการกาหนดถงระยะเวลาในการขอรบชาระหน หลงจากท
ผตดตามทวงถามหนไดทาการตดตามหนแลว เชน ในกรณทผตดตามทวงถามหนอาจตดตามทวง
ถามหนและขอรบชาระหนทนท โดยมไดใหระยะเวลาแกลกหนทจะสามารถชาระหนไดทนท
หากกรณการตดตามทวงถามหนนไดเกดขนกยอมสนนษฐานไวกอนวาลกหนไมสามารถทจะชาระ
หนไดตามกาหนดในสญญา ซงถอวาลกผดนดชาระหนอยแลว ซงหากเจาหนไปทาการทวงถาม
หนแลวขอชาระทนทลกหนสวนใหญยอมไมสามารถทจะชาระหนไดทนท หรอหากเจาหนไดให
เวลาแกลกหน 2 หรอ 3 วนหลงจากตดตามทวงถามหนในครงแรกแลว ยอมเปนการใหเวลาแก
ลกหนทจะดาเนนการตางๆ เพอใหสามารถชาระหนได
จากการศกษารางพระราชบญญตการทวงถามหนจะเหนไดวายงคงมปญหาขอถกเถยง
ในเรองของผตดตามทวงถามหนทแสดงตนโดยตวตอตวกบลกหน แตทมไดแสดงหลกฐานการ
มอบอานาจจากเจาหนและลกหนไดชาระหนไปโดยสจรต แตดวยสภาพสงคมปจจบนมมจฉาชพท
ทาการหลอกลวงวามาขอรบชาระหนใหกบเจาหนแตมใชผทไดรบมอบอานาจใหมาขอรบชาระหน
จรง กฎหมายจงไดใหความคมครองแกลกหนทชาระหนไปโดยสจรตตามมาตรา 10 วรรค 2 ซง
การใหความคมครองในลกษณะนแบงเปนการใหความคมครองแกลกหน ประการแรก คอ ผทมา
ขอรบชาระหนจะเปนผใดกไดไมจาตองเปนผตดตามทวงถามหนหากลกหนไดชาระหนไปโดย
สจรตใหถอวาลกหนชาระหนโดยชอบ แมเจาหนจะมไดรบชาระหนนนซงการใหความคมครองแก
ลกหนมากเกนควรเชนนมผลทาใหเจาหนเสยเปรยบเปนอยางมากเพราะการใชสทธโดยสจรตของ
ลกหนกยอมตงอยบนพนฐานของความระมดระวงรอบคอบในการชาระหนแกผใดผหนงดวย
เชนกน ประการทสอง คอ ผขอรบชาระหนตองเปนผตดตามทวงถามหนทไดทาการตดตามทวง
ถามหนแกลกหน แตมไดรบมอบอานาจใหขอรบชาระหนและลกหนไดชาระไปโดยสจรตจงจะถอ
วาลกหนชาระหนโดยชอบ ซงเจตนารมณของกฎหมายในการใหความคมครองแกลกหนทชาระ
หนไปโดยสจรตนนเปนเพยงการใหความคมครองในประการทสองมไดขยายไปถงบคคลใดๆ ท
ไมไดเกยวของกบการตดตามทวงถามหนเลย
จากการศกษาเรองการใหระยะเวลาลกหนในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถามครง
แรกนน กฎหมายของสหรฐอเมรกาไดกาหนดวาเจาหนจะแจงใหลกหนชาระหนไดตอเมอภายหลง
5 วน นบแตวนทไดตดตอสอสารกบลกหนเปนครงแรก โดยในการแจงใหชาระหน จะตองทา
DPU
179
หนงสอสงไปยงลกหน (ยกเวนในกรณทการตดตอสอสารครงแรกนนไดมขอมลดงกลาวแลว หรอ
ลกหนไดชาระหนแลว) ซงหากลกหนมไดโตแยงถงความมผลบงคบไดจรงของหนภายใน 30 วน
ผตดตามทวงถามหนสามารถดาเนนการทวงถามหนตอไปได
เครอรฐออสเตรเลยนนไดมขอกาหนดเกยวกบการขอรบชาระหนในลกษณะทให
เจาหนหรอผตดตามทวงถามหนรวมมอกบลกหนใชวธการทยดหยนและแนวทางทสมเหตสมผลใน
การเตรยมการเกยวกบการชาระหน โดยคานงถงรายได รายจายในการดารงชพของลกหน ปญหา
ทางการเงนของลกหน และหากลกหนไมสามารถทจะชาระหนได ผตดตามทวงถามหนมสทธทจะ
ทาการสอบถามขอมลทเหมาะสมเกยวกบสถานะการเงนของลกหนเพอยนยนวาลกหนไมสามารถ
ชาระหนไดจรง เมอผตดตามทวงถามหนพจารณาไดวาลกหนไมสามารถทาการชาระหนไดจรง
ผตดตามทวงถามหนอาจแนะนาใหลกหนขอคาแนะนาจากทปรกษาทางการเงน หากลกหนขอเขา
รบคาปรกษาทางการเงน ผตดตามทวงถามหนจะตองไมตดตอกบลกหนจนกวาจะถงเวลาท
เหมาะสม เพอชวยใหลกหนไดรบคาแนะนาทดขนจากปญหาสภาวะทางการเงนของลกหน
ประเทศญปนเมอบรษทผตดตามทวงถามหนไดรบชาระหนไมวาทงหมดหรอบางสวน
บรษทตองออกเอกสารใหผชาระเงนในทนท โดยระบชอทางการคาของบรษท ทอยและจานวน
เงนทไดรบและรายละเอยดอนใดตามกฎกระทรวง และเมอบรษทผตดตามทวงถามหนไดรบการ
ชาระหนเงนทงหมดใหบรษทเวนคนเอกสารหลกฐานแหงหนใหบคคลททาการชาระหนเงนโดยม
ชกชา
ผวจยเหนวาเปนการเหมาะสมทจะนาขอกาหนดถงวธการของผตดตามทวงถามหนในการ
ขอรบชาระหนของสหรฐอเมรกามาปรบใชกบประเทศไทยในสวนของระยะเวลาทสามารถเรยกให
ลกหนชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถามครงแรก คอ ผตดตามทวงถามหนจะขอรบชาระหนได
ตอเมอภายหลง 5 วน นบแตวนทไดตดตอสอสารกบลกหนเปนครงแรกและไดแจงรายละเอยด
เกยวกบการขอรบชาระหนแกลกหนแลว โดยในการขอรบชาระหนของผตดตามทวงถามหน
ดงกลาวตองแสดงหลกฐานอนแสดงถงสทธของตนทจะไดรบชาระหนดวยอนเปนการสอดคลอง
กบมาตรา 10 ตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 กลาวคอ เมอผตดตามทวงถามหนได
ตดตอกบลกหนเพอการทวงถามหนตามมาตรา 8 แลว ใหผตดตามทวงถามหนแจงถงกาหนด
ระยะเวลาทจะขอชาระหนโดยนบภายหลง 5 วน ถดจากวนทมการตดตอเพอการทวงถามหนครง
แรก และเพมเตมวาในการตดตอดงกลาวใหผตดตามทวงถามหนแจงแกลกหนถงหนทตองชาระ
รายละเอยดของผตดตามทวงถามหนทจะไปขอรบชาระหน และหลกฐานการรบมอบอานาจใหรบ
ชาระหนจากเจาหน
DPU
180
ผวจยเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลกกฎหมายใน
การกาหนดวธการของผตดตามทวงถามหนในการขอรบชาระหนจากลกหนตามพระราชบญญต
การทวงถามหน พ.ศ. 2558 โดยกาหนดวา “การตดตอลกหนเพอการทวงถามหนตามมาตรา 8
ผตดตามทวงถามหนยอมขอรบชาระหนจากลกหนไดภายหลง 5 วน นบแตวนทไดตดตอกบลกหน
ครงแรก และใหผตดตามทวงถามหนแจงถงหนทตองชาระ รายละเอยดของผตดตามทวงถามหน
หรอบคคลอนใดทจะไปขอรบชาระหน และหลกฐานการรบมอบอานาจใหรบชาระหนจากเจาหน”
การกาหนดกฎหมายในลกษณะเชนนกเพอใหลกหนมโอกาส มเวลาในการดาเนนการเพอหาเงนมา
ชาระหนและไมเปนการกดดนลกหนจนเกนไปใหตองรบสภาพในการชาระหนในทนท สาหรบใน
สวนของการโตแยงสทธของลกหนของสหรฐอเมรกาผวจยเหนวาไมเหมาะสมกบบรบทของ
ประเทศไทยทจะตองมการสงหนงสอโตตอบพสจนความรบผดในหนทบงคบไดจรงของลกหน
เพราะกฎหมายการตดตามทวงถามหนของไทยนนใหความคมครองหนทงในระบบและหนนอก
ระบบ การสงหนงสอโตตอบอาจไมยงซงประสทธผลทจะไดรบเทาทควร ทงเปนการสนเปลอง
คาใชจายของฝายเจาหนและเปนการขยายสทธใหแกฝายลกหนมากเกนควรทาใหลกหนประวงเวลา
ในการชาระหนจนอาจทาใหเจาหนเสยเปรยบ สาหรบในสวนการกาหนดใหผตดตามทวงถามหน
ตองแจงรายละเอยดดงกลาวนนกเพอปองกนการชาระหนของลกหนทอาจผดพลาดไปชาระหน
ใหแกผตดตามทวงถามหนทมไดมอานาจในการขอรบชาระหนและครอบคลมไปถงบคคลอนท
มใชผตดตามทวงถามหนนน แตเปนบคคลทไดรบมอบหมายจากเจาหนใหมาขอรบชาระหนแก
ลกหนทแทจรง อนเปนการคดกรองผทจะตดตามทวงถามหนหรอบคคลใดทจะมาขอรบชาระหน
อกครงหนง เปนการยนยนแกลกหนอกครงวาตนไดชาระหนแกบคคลตามรายละเอยดทไดมการ
แจงไวลวงหนาและไดชาระหนไปโดยสจรตจรง และยงเปนการรกษาผลประโยชนใหแกฝาย
เจาหนใหมตองเสยเปรยบจนเกนควร ซงการใหความคมครองตามกฎหมายอยางเทาเทยมกนแก
คสญญาทงสองฝายถอเปนสทธททกฝายควรไดรบตามรฐธรรมนญ
4.3.2 กรณการใชสทธในการดาเนนคดของเจาหน
กฎหมายไดกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนไว
ตาม “มาตรา 12 หามผทวงถามหนกระทาการทวงถามหนในลกษณะทเปนเทจ หรอทา
ใหเกดความเขาใจผดดงตอไปน
(3) การแสดงหรอมขอความททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด หรอจะถกยดหรออายด
ทรพย หรอเงนเดอน”
ตามประเดนปญหาตามมาตรานจะเหนไดวาตามมาตรา 12 (1) (2) (4) นนผตดตามทวง
ถามหนไมมสทธตามกฎหมายทจะกระทาการดงกลาวเพราะถอเปนการแสดงขอความอนเปนเทจ
DPU
181
แอบอางวาเปนบคคลอนเพอใหลกหนหลงเชอและเกดความเขาใจผด แตตามมาตรา 12 (3) นนเปน
การทเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนมอานาจทจะใชสทธตามกฎหมายในการฟองคดแพงและยด
หรออายดทรพย หรอเงนเดอนของลกหนไดจรง แตเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนมไดมความ
ประสงคจะใชสทธดงกลาวจรงเพยงขวาจะใชสทธใหลกหนเกดความกลว
จากการศกษารางพระราชบญญตการทวงถามหนในสวนของขอหามปฏบตในลกษณะ
แสดงขอความทเปนเทจ ตามรางพระราชบญญตยงมความกงวลในเรองการบงคบใชกฎหมายตาม
มาตรา 12 (3) คอ ประเดนแรกในเรองของการใชสทธของเจาหนในการฟองรองใหลกหนชาระหน
ทเกรงวาในทางปฏบตเจาหนอาจมไดฟองรองทกคดทไดมการออกหนงสอบอกกลาวทวงถาม
เพราะอาจคานงถงความคมคาในการฟองคดกบลกหน ประเดนทสองเรองกอนบงคบคดฝายเจาหน
จะมหนงสอบอกกลาวการบงคบชาระหนไปยงลกหนกอนวาใหลกหนมาชาระหนภายในเวลาท
กาหนดมฉะนนลกหนจะถกบงคบคด ซงในขณะทออกหนงสอบอกกลาวฝายเจาหนไมอาจทราบ
ไดวาสามารถบงคบคดกบลกหนไดหรอไม เชน ประเภทของทรพยทยดหรออายดราคารวมกนแลว
ตากวาเกณฑทกรมบงคบคดตงไว หลกเกณฑในการอายดเงนเดอนในกรณลกหนเปนขาราชการ
พนกงานรฐวสาหกจ หรอเปนพนกงานบรษท การตดตามทวงถามหนโดยแสดงขอความวาลกหน
จะถกยดหรออายดทรพยหรอเงนเดอน การกาหนดกฎหมายเชนนอาจทาใหลกหนบางสวนหยบยก
ประเดนกฎหมายวาเจาหนแสดงขอความอนเปนเทจวาจะดาเนนคดหรอบงคบคดเพอการขมขให
ลกหนชาระหน
ในกรณทเจาหนจะใชสทธในการฟองรองดาเนนคดหรอบงคบคดนน ซงตามวธปฏบต
เจาหนหรอผรบมอบอานาจใดๆ จะตองออกหนงสอบอกกลาวทวงถามใหแกลกหนชาระหนกอน
โดยกาหนดระยะเวลาใหแกลกหน หากลกหนเพกเฉยมชาระหนเจาหนจงมความจาเปนอยางยงท
จะตองดาเนนคดตามกฎหมายตอไป หรอจะบงคบคดตามคาพพากษา ซงในทางปฏบตแลวเจาหน
กมสทธทจะดาเนนคดตอหรอไมกได หรอจะดาเนนการบงคบหรอไมเพยงใดกได หนงสอบอก
กลาวทวงถามมไดเปนสญญาผกพนใหเจาหนตองดาเนนการฟองคดหรอบงคบคดตอลกหน ดง
ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 165 วรรค 1 ทบญญตวา “การขวาจะใชสทธตามปกต
นยม ไมถอวาเปนการขมข...” การขวาจะใชสทธตามปกตนยม หมายถง การขวาจะใชสทธทผขม
อยดวยวธการตามปกตนยม โดยหวงผลตามปกตนยม เชน เจาหนบอกลกหนวาถาไมชาระหนจะ
ฟองศาลหรอจะฟองใหเปนบคคลลมละลาย หรอลกหนออกเชคสงจายเงนชาระหนแลวเชคเรยก
เกบเงนไมไดเจาหนบอกลกหนวา ถาไมทาสญญารบสภาพหนใหเจาหนแลว เจาหนจะฟองเปน
คดอาญาฐานออกเชคไมมเงน การทเจาหนมาขลกหนอยางนทงหมดถอวาเปนการขวาจะใชสทธ
DPU
182
ตามปกตซงไมถอเปนการขมขวาจะใชสทธตามกฎหมาย ถาลกหนกลวจะถกฟอง กลวจะถกเลก
สญญารบมดจา จงยอมทานตกรรมตามทเจาหนบอก การแสดงเจตนาทานตกรรมจะไมเสอมเสยไป
คาพพากษาศาลฎกาท 380/2523 ขวาจะฟองคดแพงตอศาลเพอใหลกหนชาระหนตามท
เปนหน เปนการขวาจะใชสทธตามปกตนยม ลกหนกลววาจะถกฟองเสยชอเสยงกยอมทาสญญา
ประนประนอมยอมความให สญญานนไมเปนโมฆยะ
คาพพากษาศาลฎกาท 672/2519 จาเลยสงจายเชคชาระหนใหโจทกแลวถกธนาคาร
ปฏเสธการจายเงน โจทกขวาจะใหเจาพนกงานดาเนนคดฐานออกเชคไมมเงนตามพระราชบญญต
วาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค แลวใหจาเลยซงเปนผออกเชคนนออกเชคใหโจทกใหม เพอ
จะไมฟองคด ศาลฎกาวนจฉยวาไมเปนการขมขอนจะทาใหนตกรรมตกเปนโมฆยะเพราะเปนการท
โจทกขวาจะใชสทธตามกฎหมายโดยชอบ
ซงกรณทเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนจะใชสทธตามกฎหมายในการฟองคดแพง
และยดหรออายดทรพย หรอเงนเดอนของลกหน แตหากภายหลงปรากฏวามไดมการฟองคดหรอ
บงคบคดเกดขนจรง ลกหนอาจใชชองทางของกฎหมายรองเรยนวาเจาหนแสดงออกหรอม
ขอความเทจเปนเพยงขมขใหลกหนเกดความกลววาจะดาเนนคดหรอบงคบคดกบลกหน เพอให
เจาหนรบโทษตามกฎหมาย
จากการศกษาหลกกฎหมายการตดตามทวงถามหนของตางประเทศ สหรฐอเมรกาไดม
หลกกฎหมายทกาหนดขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนในลกษณะทหลอกลวงหรอทาให
เขาใจผดไววาผตดตามทวงถามหนหรอบคคลภายนอก จะดาเนนคด ยกเวนการดาเนนคดดงกลาว
จะชอบดวยกฎหมายและมเหตผลทนาจะเปนไปไดวาจะมการดาเนนคดเกดขน และหามผตดตาม
ทวงถามหนการแสดงออกวาการไมชาระหนของลกหน จะมผลทาใหเกดการยดทรพยสน หรอ
จบกม จาคก หรอขายทรพยสนหรออายดเงนเดอน ยกเวนการกระทานนจะชอบดวยกฎหมายและ
ผตดตามทวงถามหนมเจตนาทจะกระทาการนน
เครอรฐออสเตรเลยไดมขอหามปฏบตในการปลอมหรอหลอกลวงในการตดตามทวง
ถามหน โดยเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนมสทธอธบายถงผลของการไมชาระหน แตตองไม
แสดงออกอนเปนการหลอกลวงเกยวกบหน ผลทตามมาของการไมชาระหน ตองไมขมขหรอทา
ใหกลววาจะดาเนนการทางกฎหมายทไมอาจเกดขนได หรอหลอกลวงวาจะไมมการดาเนนการทาง
กฎหมายแตความจรงมความตงใจทจะดาเนนการตามกฎหมายหรอกระบวนการดงกลาวอาจเกดขน
ได เชน การกลาวหรอบอกเปนนยวาจะยด อายด บานหรอทรพยสน เงนเดอนผลประโยชนอนๆ
ของลกหนหรอคนใกลชด
DPU
183
ประเทศญปนบรษทจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหนตองไมใชวธการหลอกลวง
หรอวธการทไมชอบดวยกฎหมายในการทาธรกจตดตามทวงถามหน หรอตองไมทาใหเกดความ
เขาใจผดอยางรายแรงเกยวกบการตดตามทวงถามหน หรอขอมลอนใดตามทระบไวใน
กฎกระทรวง
ผวจยเหนวาการบงคบใชกฎหมายการตดตามทวงถามหนในลกษณะทเปนเทจ หรอทา
ใหเกดความเขาใจผดวาจะถกดาเนนคด ถกยดหรออายดทรพยหรอเงนเดอน อาจกอใหเกดปญหา
ในการบงคบใชกฎหมายไดเพราะหากลกหนกลววาจะถกดาเนนคดจรงจงชาระหนแกเจาหน กคง
ไมมปญหาเกดขนเพราะเจาหนไดรบชาระหนเรยบรอยแลวกไมฟองดาเนนคดกบลกหน ลกหนนน
กจะไมมทางรไดเลยวาเจาหนมเจตนาทจะใชสทธทางกฎหมายจรงหรอไม แตกรณทลกหนจะ
ทราบไดวาเจาหนมไดมความประสงคจะใชสทธในการฟองคดตอเมอระยะเวลาในการชาระหนได
ผานไปสกระยะแลว เจาหนมไดมการฟองรองลกหนเปนคด เมอลกหนเหนวาเจาหนไมดาเนนการ
ใด ลกหนอาจใชสทธเขารองเรยนวาเจาหนมประสงคจะใชสทธทางกฎหมายอยางแทจรง ซงการ
บงคบใชกฎหมายในการใชสทธการดาเนนคดของเจาหนของไทยน มความแตกตางจาก
สหรฐอเมรกาทมการกาหนดใหผตดตามทวงถามหนมหนาทตองแจงสทธและขอมลเกยวกบหน
โดยทาเปนหนงสอใหลกหนทราบ และลกหนมสทธโตแยงความสมบรณในหนไมวาทงหมดหรอ
บางสวนโดยผตดตามทวงถามหนตองตรวจสอบและสงหลกฐานเพอพสจนความถกตองของหน
ใหแกลกหน ตามลาดบขนตอนของกฎหมายซงถอเปนการยนยนในตวลกหนและจานวนหนท
ถกตองกอนจะมการฟองรองดาเนนคดตอกน แตสาหรบประเทศไทยมไดมการปฏบตดงกลาว
ทงนโดยวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนของไทย เจาหนอาจมอบอานาจให
บคคลใดๆ หรอใหทนายความเปนผดาเนนการในการตดตามทวงถามหน ซงอาจเปนการทวงถาม
หนดวยวาจาหรอเปนการบอกกลาวทวงถามเปนหนงสอ มการกาหนดระยะเวลาใหชาระหนซง
หากลกหนไมชาระหน ผตดตามทวงถามหนกจะดาเนนการฟองรองคด ซงการบงคบใชขอ
กฎหมายนลกหนอาจมการรองเรยนเจาหน ผตดตามทวงถามหนหรอทนายความไดเชนกนและ
นาไปสการพสจนขอเทจจรงวา การดาเนนการตดตามทวงถามหนเกดจากฝายเจาหนมลกษณะททา
ใหเกดความเขาใจผดตามพระราชบญญตนหรอไม ทงทวธการในการทาหนงสอบอกกลาวทวงถาม
เปนวธการตามทกฎหมายกาหนดไวแตกลบทาใหฝายเจาหนเกดความเสยเปรยบในขอกฎหมายเปน
อยางมาก
กฎหมายขอนอาจเปดชองทางใหแกลกหนซงมเจตนาไมสจรต ในการกลนแกลง
รองเรยนเจาหนใหไดรบโทษได และเมอเจาหนถกรองเรยนจนกลายเปนบรรทดฐานของสงคมแลว
พฤตกรรมของเจาหนอาจเปลยนแปลงไปโดยหากมการทาหนงสอบอกกลาวทวงถามตอลกหนและ
DPU
184
ลกหนมไดมการชาระหนตามระยะเวลาทกาหนด เจาหนตองฟองรองคดกบลกหนทกรายเพราะ
เจาหนไมอยากถกรองเรยนและเพอหลกเลยงไมใหตนตองมารบโทษอก เจาหนตองฟองรองลกหน
ไมวาเจาหนจะตองการหรอไม เชนในกรณทเจาหนทวงถามหนเพราะลกหนขาดชาระหนอยแตไม
มากหนก ซงตอนแรกเจาหนตงใจจะฟองดาเนนคด โดยสงหนงสอทวงถามใหชาระหนหากไม
ชาระจะดาเนนคด แตสดทายแลว เจาหนไมฟองเพราะเสยเวลา เสยคาใชจาย ไดเงนคนกลบมาไม
คมคา หรออยากรกษาความสมพนธระหวางคสญญาและไมวาดวยเหตผลใด สวนฝายลกหนกไม
ยอมชาระหน แตรอเวลาตามหนงสอทวงถาม พอเหนวาเจาหนไมฟองแนเพราะเวลาผานมาสกพก
แลวจงไปรองเรยนวาเจาหนมจดหมายทวงถามหนวาจะดาเนนคดกบตน แตไมดาเนนคดการ
กระทาของเจาหนในการทวงถามหนมลกษณะทาใหเขาใจผด กฎหมายเชนนยอมกอใหเกดความ
วนวายในสงคม และเปนการเปดทางใหลกหนซงไมสจรตสามารถกระทาการใหเจาหนเสยเปรยบ
ทงทเจาหนกยงไมไดรบชาระหนจากลกหนกเปนการเสยเปรยบแลว ลกหนยงสามารถใชกฎหมาย
กลนแกลงเจาหนไดอก และเจาหนตองเลอกทจะฟองดาเนนคดแมตนจะเสยเวลา เสยคาใชจาย ยง
มาเสยความรสกอก ซงทาใหเจาหนตกอยในฐานะทเสยเปรยบเปนอยางมากและหากตองมการ
พสจนในเรองเจตนาในการทจะดาเนนคดคงเปนเรองทยากหยงถงเจตนาทแทจรงได
เชนเดยวกบการมหนงสอบอกกลาวใหชาระหนมฉะนนจะบงคบคด ยดอายดทรพย
หรอเงนเดอน โดยฝายเจาหนตองยนคารองขอตอศาลเพอใหศาลมคาสงตงเจาพนกงานบงคบคด
ดาเนนการบงคบคดไมวาจะเปนการยด อายดทรพยหรออายดเงนเดอนกยอมขนอยกบสถานการณ
ของลกหนวาบงคบคดไดเพยงใด ทงอายความเรองการบงคบคดยดหรออายดทรพยสนของลกหน
ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 271 ทกาหนดวาเจาหนมสทธบงคบยดทรพยสน
ของลกหนภายในเวลา 10 ป นบแตวนสนคาบงคบหรอวนทลกหนไมใชหนตามคาพพากษา เจาหนม
สทธตามระยะเวลาดงกลาว
การกาหนดใหผตดตามทวงถามหนหามแสดงออกหรอมขอความททาใหเชอวาจะถก
ดาเนนคด หรอจะถกยดหรออายดทรพย หรอเงนเดอน เชนนอาจทาใหการใชสทธของเจาหนทจะ
ใชสทธทางกฎหมายของตนถกจากดสทธโดยเขามามผลผกพนกบหนงสอบอกกลาวทวงถามหน
หรอบอกกลาวบงคบคด วาเมอใชสทธบอกกลาวทวงถามตามกฎหมายแลว จาตองใชสทธฟองรอง
หรอบงคบคดตามกฎหมายตอลกหนตอไปอกเทานนไมสามารถสละสทธนนได มฉะนนอาจถก
รองเรยนและมโทษตามกฎหมาย ซงหากเกดการรองเรยนลกษณะนจะทาใหสงคมเกดความวนวาย
เพราะลกหนควรมหนาทชาระหนของตน แตกลบรอโอกาสทจะใชสทธของตนทาใหเจาหนตอง
ไดรบความเดอดรอน
DPU
185
ผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเกยวกบขอหามปฏบตในการ
ตดตามทวงถามหนในลกษณะทเปนเทจ หรอทาใหเกดความเขาใจผด ซงการแสดงออกหรอม
ขอความททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด หรอจะถกยดหรออายดทรพย หรอเงนเดอน ใหถอเปนการ
ใชสทธของเจาหนโดยชอบดวยกฎหมาย ไมผกพนใหตองดาเนนการทางกฎหมาย ในการ
แสดงออกหรอหรอมขอความททาใหเชอวาจะถกดาเนนคด หรอจะถกยดหรออายดทรพย หรอ
เงนเดอน ซงหากเจาหนไดใชสทธบอกกลาวทวงถามใหลกหนชาระหนภายในกาหนดแตเจาหน
มไดมการฟองรองคดกถอเปนสทธของเจาหนทจะใชสทธตามกฎหมายหรอไมกได และใน
ขนตอนของการบงคบคดหากเจาหนไดทวงถามใหชาระหนภายในกาหนดตามคาพพากษาแลวแต
เจาหนยงมไดมการดาเนนการใดๆ ตอไปเพอการบงคบชาระหนกถอเปนสทธของเจาหนเชนกน
โดยใหยกเลกมาตรา 12 (3) ออกเสย เพอขจดปญหาทอาจเกดขนในการใชกฎหมายเพอเปนเครองมอ
ในการประวงเวลาการชาระหนหรอเพอปองกนผลกระทบทอาจทาใหเจาหนเสยเปรยบในสทธตาม
กฎหมายของเจาหน อนเปนไปตามสทธตามรฐธรรมนญในสทธเสรภาพของบคคล กลาวคอ
บคคลใดถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว บคคลนนสามารถใชสทธทางศาล
หรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได เจาหนยอมมสทธทจะฟองรองดาเนนคดกบลกหนหรอไมกได
ผวจยเหนวาการกาหนดใหความคมครองในเรองนเชนเดยวกบสหรฐอเมรกา ทหาม
ตดตามทวงถามหนในลกษณะหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผดไววาผตดตามทวงถามหนจะดาเนนคด
กบลกหน ยกเวนการดาเนนคดดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายและมเหตผลทนาจะเปนไปไดวาจะม
การดาเนนคดเกดขน และการแสดงออกวาการไมชาระหนของลกหน จะมผลทาใหเกดการยด
ทรพยสน หรอจบกม จาคก หรอขายทรพยสนหรออายดเงนเดอน ยกเวนการกระทานนจะชอบ
ดวยกฎหมายและผตดตามทวงถามหนมเจตนาทจะกระทาการนน ซงมความคลายคลงกบเครอรฐ
ออสเตรเลย ผวจยเหนวากระบวนการในการเรยกชาระหนของทงสองประเทศไดกาหนดหลกใน
การโตแยงความรบผดในหนของลกหนไว โดยมการสงเอกสารโตตอบกนระหวางเจาหน และ
ลกหน ถาลกหนปฏเสธการชาระหนหรอมการโตแยงในตวหนนน ผตดตามทวงถามหนตองหยด
ตดตามทวงถามหนจนกวาจะตรวจสอบใหแนใจวาเปนลกหนและเปนหนในจานวนนนจรง จงจะ
ดาเนนการขนตอไปได แตประเทศไทยไมมขนตอนกระบวนการเชนเดยวกบสหรฐอเมรกาและ
เครอรฐออสเตรเลย โดยกระบวนการในการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยนนเมอลกหนเปน
หนกดาเนนการสงหนงสอทวงถามทนทโดยไมไดมการตรวจสอบความเปนหน แตอยางไรเสย
ในทางปฏบตเจาหนจาตองบอกกลาวการชาระหน บอกกลาวการบงคบคดแตหากมไดใชสทธ
ดาเนนการตอไป กฎหมายตองไมเปดชองใหแกลกหนทไมสจรตทจะใชกฎหมายเปนเครองมอ
ยนยนเจตนาทแทจรงของเจาหน เพราะหนาทลกหนจาตองชาระหนแกเจาหนอยราไป หากเจาหน
DPU
186
มไดตดตามขอรบชาระหนตอยอมเปนประโยชนแกลกหนและการพสจนเจตนาของเจาหนวาจะใช
สทธตามกฎหมายจรงหรอเพยงขมขกเปนการยากทจะทราบเจตนาดงกลาวหากเจาหนนนมสทธ
โดยชอบตามกฎหมาย ท งตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยยงถอวาการขวาจะใชสทธ
ตามปกตนยม ไมถอเปนการขมข ประกอบกบการใหความคมครองตามกฎหมายฉบบนยงใหความ
คมครองหนนอกระบบทอาจมขอจากดในเรองสญญาหรอหลกฐานการกยมเงน แตอยางไรกตาม
หากเจาหนจะมไดมสทธนนตามกฎหมายอย เชน หนไมมหลกฐานกยมเงน หนการพนน ซงหนท
กลาวนยอมไมอาจคาดหวงไดวาผตดตามทวงถามหนจะตดตามทวงถามหนอยางเหมาะสมตาม
กฎหมายเพยงใด
4.3.3 ในกรณทลกหนถงแกความตาย
ในกรณทลกหนถงแกความตายนนกฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยยง
มไดมการกาหนดไวใหผตดตามทวงถามหนจะสามารถทวงถามหนกบผใดไดบาง แตเนองดวยตาม
พระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 มาตรา 8 ทบญญตไววา “ผทวงถามหนจะตดตอกบ
บคคลอนซงมใชลกหนเพอการทวงถามหนมได และหามแจงถงความเปนหนของลกหน เวนแต
ในกรณทบคคลอนนนเปนสาม ภรยา บพการหรอผสบสนดานของลกหน และบคคลอนดงกลาวได
สอบถามผทวงถามหนถงสาเหตของการตดตอใหผทวงถามหนชแจงขอมลเกยวกบหนไดเทาท
จาเปนและตามความเหมาะสม” อนเปนการหามมใหผตดตามทวงถามหนตดตามทวงถามหนกบ
บคคลอนทมใชลกหนมฉะนนจะมความผดทางอาญา โดยจากการศกษารางพระราชบญญตการ
ทวงถามหน ไดกลาวถงกรณทลกหนถงแกความตายนนยงไมไดมกฎหมายกาหนดไว การตดตาม
ทวงถามหนกาหนดใหบงคบชาระหนจากกองมรดกของลกหนตามประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชย ซงขอหามปฏบตในการตดตามทวงถามหนตามมาตรา 8 น กฎหมายไมอนญาตให
ผตดตามทวงถามหน ตดตอบคคลอนเพอทาการทวงถามหน เวนแตบคคลนนเปนสาม ภรยา
บพการหรอผสบสนดานของลกหน และบคคลนนตองไดสอบถามผตดตามทวงถามหนถงสาเหต
ของการตดตอ ผตดตามทวงถามหนจงสามารถชแจงขอมลเกยวกบหนได ซงจะทาใหเกดปญหาวา
แมลกหนถงแกความตายไปแลว ผตดตามทวงถามหนกยงทาไดเพยงชแจงขอมลเกยวกบหนแตไม
สามารถทาการตดตามทวงถามหนตอบคคลอนได เชนนจะเหนไดวากฎหมายไมเปดชองใหเจาหน
ตดตามทวงถามหนแกบคคลอนและบคคลในครอบครวของลกหน จะทาไดเพยงแจงขอมลเกยวกบ
หนไดเทานน แมหลกกฎหมายทวไปจะเปดชองใหบคคลภายนอกเขาชาระหนแทนลกหนได และ
รฐยอมตองอานวยซงความยตธรรมใหแกคสญญาทง 2 ฝาย ทงนหากฝายเจาหนสามารถใชสทธ
ตดตามทวงถามหนจากบคคลทเกยวของกบลกหนไดกอนในกรณทลกหนถงแกความตายยอมเปน
ประโยชนแกเจาหน เพราะเมอกฎหมายมขอบงคบควบคมพฤตกรรมการตดตามทวงถามหนของ
DPU
187
เจาหนใหเหมาะสมเปนการเฉพาะแลวกควรใหสทธแกเจาหนเพมเตมในเรองของการใชสทธ
ตดตามทวงถามหนจากบคคลทเกยวของกบลกหนในกรณทลกหนถงแกความตายตามสทธของ
ลกหนทพงมตอเจาหน ซงหากบคคลทเกยวของไมประสงคจะชาระหนดงกลาว เจาหนยอมบงคบ
ชาระหนจากกองมรดกไดตามหลกกฎหมายทวไปได
หลกการแบงมรดกนนกฎหมายมไดบงคบใหทายาทตองชาระหนใหแกเจาหนกอนแบง
มรดก ดงนนทายาทอาจแบงมรดกกนโดยไมสนใจชาระหนใหแกเจาหนกได จงตกเปนหนาทของ
เจาหนทตองหาทางเรยกรองใหทายาทชาระหนใหแกตนเองภายในอายความมรดก ตามประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา มาตรา 1754 วรรค 3 ทกาหนดหามมใหเจาหนฟองรองเจามรดกเมอ
พนกาหนดหนงป นบแตเมอเจาหนไดร หรอควรไดรถงความตายของเจามรดก แมเจาหนมสทธท
จะฟองรองไดอนเปนสทธทวไปตามกฎหมายมรดก ซงโดยหลกกฎหมายทวไปในการเรยกชาระ
หนกยมเงนมกาหนดอายความ 10 ป นบจากวนทถงกาหนดชาระตามสญญา แตหากเกดกรณลกหน
ตาย เจาหนตองบงคบชาระหนจากกองมรดกและสทธเรยกรองของเจาหนในการฟองคดกลดเหลอ
เพยง 1 ป เทานน เจาหนกตองฟองภาย 1 ป ซงระยะเวลาทเจาหนจะไดรบชาระหนมจากดสนลง
ยงหากเจาหนมไดรถงความตายของลกหนเจาหนอาจมไดรบชาระหนเลยเพราะทรพยของลกหนท
ถงแกตายไดหมดไปแลว ทงมาตรา 8 แหงพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 กฎหมายหาม
มใหผตดตามทวงถามหนทาการตดตามทวงถามหนแกผอนทไมใชลกหน แตในกรณทลกหนตาย
สทธของเจาหนยอมกลบคนสหลกกฎหมายทวไป ทาใหโอกาสในการไดรบชาระหนของเจาหนลด
นอยลงหากทายาทของเจาหนมไดแจงถงความตายของลกหน หรอเจาหนไดรบทราบถงความตาย
ของเจาหนเมอมการจดการแกกองมรดกไปแลว และเจาหนกองมรดกมสทธบงคบใหทายาทชาระ
หนใหแกตนไดเพยงไมเกนทรพยมรดกทตกทอดแกทายาทเทานน การทกฎหมายมไดใหความ
คมครองแกการใชสทธของเจาหนในการกาหนดใหผตดตามทวงถามหนสามารถตดตามทวงถามหน
แกบคคลอนในกรณลกหนถงแกความตาย ทาใหเปนการยากแกผตดตามทวงถามหนทจะทาการ
ตดตามทวงถามหนและไดรบชาระหนจากทายาท ซงการกาหนดกฎหมายอนเปนการจากดสทธของ
ผตดตามทวงถามหนเกนควรนน อาจทาใหเจาหนเสยซงสทธตามกฎหมายในการทจะไดรบชาระ
หนจากบคคลทเกยวของกบลกหน ไมวาหนดงกลาวผตดตามทวงถามหนจะไดเคยตดตามทวงถาม
หนแกลกหนหรอไม เชน ลกหนไดอยในระยะเวลาทกาลงชาระหนตามทตกลงกบผตดตามทวง
ถามหน หากลกหนเสยชวตลงในระยะเวลาดงกลาว ผตดตามทวงถามหนยอมไมมสทธดาเนนการ
ตดตามทวงถามหนกบบคคลในครอบครวของลกหนเพอการชาระหนในระยะเวลาตอไป และอาจ
เปนกรณการเสยสทธในการทจะไดรบชาระหนจากบคคลอนทมความประสงคจะชาระหนใหแก
DPU
188
ผตดตามทวงถามหนในกรณทเจาหนถงแกความตาย ทงอาจทาใหอตราดอกเบยเพมขนจนกวาจะได
มการบงคบชาระหนตามลาดบจากกองมรดก
ปญหาการตดตามทวงถามหนในกรณลกหนถงแกความตายน กฎหมายการตดตามทวง
ถามหนของทง 3 ประเทศยงมไดมการกาหนดไว
ผวจยจงเหนวาการกาหนดใหสทธแกเจาหนในเรองการตดตามทวงถามหนแกบคคลซง
เกยวของกบลกหนในกรณทลกหนตาย กอนทจะไปบงคบชาระหนในกองมรดกนนเปนการให
ความคมครองแกเจาหนอกขนตอนหนงใหไดมโอกาสไดรบชาระหน หรอไดรบชาระหนตอไป
ไมวาทงหมดหรอบางสวน ยนระยะเวลาในการดาเนนการฟองรองเอากบทรพยมรดกของลกหน
เพราะบรบทในสงคมไทยการชาระหนแทนกนของสาม ภรยา บพการหรอผสบสนดานของลกหน
นน ยงมใหเหนอยท วไปในครอบครวเพอทจะรกษาเสถยรภาพของความเปนอยและความสมพนธ
ในทางทดของครอบครว เชน พอแมใชหนใหลก หรอในทางกลบกน สามภรยาชาระหนแทนกน
ซงหากบคคลทเกยวของมความประสงคจะชาระหนยอมเปนประโยชนแกเจาหน แตหากบคคลท
เกยวของไมประสงคจะชาระหน เจาหนยอมบงคบชาระหนตามหลกกฎหมายมรดกตอไปได และ
หากผตดตามทวงถามหนกระทาการอนเปนการรบกวนหรอไมเหมาะสม บคคลทเกยวของกยอมม
สทธรองเรยนตามกฎหมายการตดตามทวงถามหนไดเชนเดยวกน
ผวจยเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเกยวกบการตดตามทวงถามหน
แกบคคลอนซงเกยวของกบลกหนในกรณทลกหนถงแกความตาย โดยหลกวาหากผตดตามทวง
ถามหนไดตดตอกบบคคลทเกยวของกบลกหน คอ สาม ภรยา บพการหรอผสบสนดานของลกหน
และบคคลนนตองไดสอบถามผทวงถามหนถงสาเหตของการตดตอ ผทวงถามหนจงจะสามารถ
ชแจงขอมลเกยวกบหนไดเทาทจาเปนและเหมาะสม ตามมาตรา 8 แลว เพอมใหขดกบมาตรา 8 ให
กาหนดวาในกรณทผตดตามทวงถามหนไดร หรอควรไดรถงความตายของลกหน ใหผทวงถาม
หนสามารถแจงถงสทธของลกหนในสญญาแกบคคลผเปนทายาทของลกหนได และถาบคคลนน
ไดสอบถามผตดตามทวงถามหนถงสทธของลกหนแลว ผทวงถามหนจงสามารถแจงหนาทของ
ลกหนตามสญญานนไดวา ลกหนซงเปนผตายไดมหนทตองชาระกบเจาหน หากไมชาระหน
เจาหนมสทธคดดอกเบยผดนดจนกวาจะชาระหนจนแลวเสรจ และหากทางเจาหนมการฟองคด
อาจมคาใชจายในการดาเนนคดตอไป สาหรบจานวนครงในการตดตามทวงถามหนแกบคคลท
เกยวของกบลกหนในกรณทลกหนถงแกความตายนกใหเปนไปตามทกฎหมายเหนสมควร
การแจงหนาทของลกหนใหแกทายาทถอเปนขนตอนอกครงทใหโอกาสแกเจาหนไดม
โอกาสไดรบชาระหนในกรณทลกหนยงไมไดชาระหนหรอยงชาระไมครบตามจานวน ซงหาก
กฎหมายมการกาหนดการแจงสทธของลกหนตามสญญาแกบคคลผเปนทายาทแลว และเมอทายาท
DPU
189
ไดสอบถามถงสทธดงกลาวเจาหนกสามารถแจงถงหนาทของลกหนตามสญญา คอหนทผตายตอง
ชาระโดยชอบ ถอเปนการทกฎหมายเปดโอกาสใหแกเจาหนไดใชสทธของตนตามกฎหมายแก
ทายาทอกครงหนง ซงหากทายาทเหนวาหนดงกลาวสมควรไดรบชาระหนเนองจากปจจยตางๆ
โดยไมตองรอใหเจาหนฟองทายาทใหชาระหนจากกองมรดกของผตาย ทายาทอาจชาระหน
ดงกลาวไดตามกฎหมาย แตถาหากทายาทมอาจชาระหนใหแกเจาหนไดดวยประการใด หรอ
เพกเฉยตอการชาระหน เจาหนกสามารถใชสทธของตนในการฟองทายาทใหชาระหนจากกอง
มรดกไดตามกฎหมาย คอ ภายในกาหนด 1 ปนบแตเจาหนไดรหรอควรไดรถงความตายของเจา
มรดก และหากเจาหนกองมรดกไดฟองบงคบชาระหนเอาแกทายาทคนใดคนหนงกอนทจะพน
กาหนด 1 ปแลว เจาหนคนนนกสามารถทจะบงคบชาระหนเอาแกทายาทคนอนไดแมจะบงคบ
ภายหลงจากทพนกาหนด 1 ปแลวกตาม
4.4 ปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
หนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยโดยหลกแลว
ไดแก คณะกรรมการกากบการทวงถามหน โดยประกอบดวยตวแทนทกภาคสวนในหลายองคกร
และเปนขาราชการในระดบสงทาหนาทเปนคณะกรรมการกากบการทวงถามหนใหญในการออก
ประกาศ คาสง ขอบงคบ หลกเกณฑและวธการพจารณาเรองรองเรยน สงเพกถอนการจดทะเบยน
การประกอบธรกจ พจารณาวนจฉยอทธรณคาสงใหชาระคาปรบทางปกครอง ทงยงเสนอแนะ
คณะรฐมนตรหรอรฐมนตรเกยวกบมาตรการคมครองหรอชวยเหลอลกหนในดานอนๆ
หนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนในลาดบรองทเขามากากบดแลการ
ตดตามทวงถามหน คอ คณะกรรมการกากบการทวงถามหนประจาจงหวด และคณะกรรมการ
กากบการทวงถามหนประจากรงเทพมหานคร โดยมอานาจในการวนจฉยเรองรองเรยน สงเพกถอน
การจดทะเบยนของผประกอบธรกจทวงถามหนในเขตพนทรบผดชอบของตน
จากการศกษาแลวจะเหนไดวาหากผซงประสงคจะประกอบธรกจตองไปขอจดทะเบยน
ตอสานกงานทะเบยนกองบญชาการตารวจนครบาลในเขตกรงเทพฯ สานกงานทะเบยนททาการ
ปกครองจงหวดในตางจงหวด และคณะกรรมการสภาทนายความซงทาหนาทนายทะเบยน ณ สภา
ทนายความในกรณผประกอบธรกจตดตามทวงถามหนเปนทนายความ สวนผทถกตดตามทวงถาม
หนจากผตดตามทวงถามหนโดยไมเหมาะสมสามารถไปรองเรยนไดทคณะกรรมการกากบการ
ตดตามทวงถามหนประจากรงเทพมหานคร กองบญชาการตารวจนครบาล หรอรองเรยนไดท
สถานตารวจในกรงเทพมหานคร สาหรบตางจงหวดสามารถรองเรยนไดทคณะกรรมการกากบการ
ตดตามทวงหนประจาจงหวด ททาการปกครองจงหวด หรอรองเรยนไดทวาการอาเภอ และยง
DPU
190
สามารถรองเรยนไปยงสานกการสอบสวนและนตการ กรมการปกครองและสานกนโยบายพฒนา
ระบบการเงนภาคประชาชน สานกงานเศรษฐกจการคลงเกยวกบการทวงถามหนของผใหสนเชอ
ซงเปนนตบคคลไดอกดวย
จากการศกษาเปรยบเทยบหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนของ
ตางประเทศ จะเหนไดวาสหรฐอเมรกา ในระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law System)
หนวยงานทเขามาควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนโดยตรง คอ “คณะกรรมการการคากลาง
(Federal Trade Commission : FTC)” ซงเปนหนวยงานทเปนอสระจากรฐบาลสหรฐอเมรกากอตง
ขนเมอ ค.ศ. 1914 ตามกฎหมาย The Federal Trade Commission Act 1914 เพอรวมกบกระทรวง
ยตธรรมในการบงคบใชกฎหมายปองกนการผกขาด โดยมหนาทคมครองผบรโภคและควบคมมให
ผประกอบธรกจมพฤตกรรมทตอตานการแขงขน พฤตกรรมทหลอกลวงผบรโภคและพฤตกรรมท
ไมเปนธรรมทางการคา โดย Federal Trade Commission ถอเปนองคกรของสหรฐอเมรการะดบ
สหพนธรฐทใหความคมครองแกผบรโภค โดยมหนาทกากบดแลกจการพาณชยของประเทศ
เพอใหเกดความเปนธรรมทาหนาทดแลในกจการทางการคา ทางการคมครองผบรโภค ทางการ
แขงขนทางการคาของสหรฐอเมรกา
สาหรบเครอรฐออสเตรเลยในระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law System) จะ
เหนไดวาหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนคอ ACCC และ ASIC โดย ACCC เปน
หนวยงานทจดตงขนเพอกากบดแลการแขงขนทางการคา การใหความคมครองแกผบรโภค การ
ควบคมการสอสารโทรคมนาคมและอตสาหกรรมพลงงาน ทงยงมบทบาทในการสงเสรมใหความร
แกผบรโภคและผประกอบธรกจ และดวยความรวมมอของ ASIC ซงเปนหนวยงานทควบคมดแล
กากบกจการ บรษท บรการทางการเงน หลกทรพยและตราสารอนพนธ ประกนภย กฎหมายคมครอง
ผบรโภคและสงเสรมความรทางการเงนแกผลงทนและเจาหน โดยทง 2 หนวยงานจะทาหนาท
รวมกนในการควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ชวยเหลอลกหนใหไดรบการ
กระทาทเหมาะสม จดหาผเชยวชาญใหความชวยเหลอทางการเงนและใหคาปรกษาตางๆ เกยวกบหน
จะเหนไดวาหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนของทง 2 ประเทศ ใน
ระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law System) เปนหนวยงานทใหความคมครองแกผบรโภค
เดมอยแลวเพยงกฎหมายขยายอานาจในการกากบดแลแกหนวยงานนนๆ
ประเทศญปนในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) ไดมหนวยงานท
เขามากากบดแลการตดตามทวงถามหน ประเทศญปนโดยกฎหมายไดบญญตใหรฐมนตรวาการ
กระทรวงยตธรรม ผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาต และเนตบณฑตยสภาญปน ทมหนาทใน
การอนมต เพกถอนการขอจดทะเบยนของผซงประสงคจะประกอบธรกจตดตามทวงถามหน ทง
DPU
191
ในหนของผประกอบธรกจใหกยมเงนเปนปกตธระและหนอปโภคบรโภคตางๆ โดยทง 3 องคกร
ตองทาหนาทประสานงานซงกนและกนในการสอดสองดแลควบคมการดาเนนงานของผประกอบ
ธรกจตดตามทวงถามหนใหเปนไปตามขอปฏบตและการควบคมการตดตามทวงถามหนทเปนการ
กระทาทเปนการรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจของลกหนและการกระทาทเปนการ
ละเมดอยางรนแรงอนเกดจากสมาชกกลมองคกรอาชญากรรม
จากการศกษาผวจยวเคราะหไดวา หนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหน
ของสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลยเปนหนวยงานตามกฎหมายทใหความคมครองแก
ผบรโภคดงเดมอยแลว และสาหรบประเทศญปนเปนหนวยงานทไดรบมอบอานาจตามกฎหมาย
โดยใหอานาจแก 3 องคกรใหญ คอกระทรวงยตธรรม สานกงานตารวจแหงชาตและเนตบณฑตย
สภาญปน ในการประสานงานซงและกนโดยตรงโดยทกฝายตองฟงความเหนของอกฝายหนงใน
การดาเนนการทางกฎหมายในการควบคมดแลกากบการตดตามทวงถามหน สาหรบประเทศไทย
หนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนไดตงขนตามกฎหมายทมลกษณะคลายคลงกบ
ประเทศญปนทหนวยงานกากบดแลการตดตามทวงถามหนมไดอยในการควบคมดแลโดยตรงจาก
หนวยงานทใหความคมครองผบรโภค แตการกาหนดหนวยงานใหความคมครองแกผบรโภคทตก
เปนลกหนของประเทศญปนเปนการทกฎหมายใหอานาจแกองคกรในสวนทเกยวของกบการ
ตดตามทวงถามหนโดยตรงเปนผรบผดชอบดแลในการกากบดแลผประกอบธรกจทวงถามหนทง
บคคลธรรมดาและผมวชาชพทนายความและควบคมการตดตามทวงถามหนไปในทางเดยวกน
สวนประเทศไทยมองคกรทเขามามบทบาทในการกากบควบคมการตดตามทวงถามหนเปนอยาง
มากทงหนวยงานชดใหญและในลาดบรองหลากหลายหนวยงานในการทางานรวมกน
ผวจยขออางถงสรปเนอหารายงานประชมฯ นตามทไดกลาวไวในบทท 2 เพอความ
เขาใจในหนวยงานท เขามากากบดแลการตดตามทวงถามหน ซงรายงานการประชม
คณะกรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. .... สภานตบญญต
บนทกการประชม ครงท 8/2557 สรปเนอหาการอภปรายไดวา ทางกระทรวงมหาดไทยไดมคาสง
ของคณะรกษาความสงบใหมศนยดารงธรรม ซงทาหนาทแกไขปญหาความเดอดรอนอยแลว
ปลดกระทรวงมหาดไทยจงอาศยชองทางตรงนเพอแกไขปญหาความเดอดรอน สาหรบประเดน
คณะกรรมการกากบการทวงถามหน เดมทปลดกระทรวงการคลงเปนประธาน ภายหลงเหนชอบ
ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนประธาน และทางกระทรวงมหาดไทยไดขอเสนอให
ปลดกระทรวงมหาดไทยเปนรองประธานคนทหนง และเพอใหสอดคลองกบททางคณะกรรมการ
วสามญเหนวา ใหแยกหนนอกระบบใหอยในการดแลของกระทรวงมหาดไทย และใหปลด
กระทรวงการคลงเปนรองประธานอกคนทสองใหดแลหนในระบบ โดยเสนอใหขาราชการของ
DPU
192
สานกงานเศรษฐกจการคลง 1 คน เปนฝายเลขาฯ และเสนอใหขาราชการของกรมการปกครอง 1
คน เปนผชวยเลขาฯ ทเสนอเปนคณะกรรมการครงน
ผวจยมความเหนวาการกากบดแลการตดตามทวงถามหนจะเปนการเหมาะสมหาก
หนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนเปนหนวยงานซงมหนาทใหความคมครองแก
ผบรโภคเชนเดยวกบสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลย คอ สานกงานคณะกรรมการคมครอง
ผบรโภค สงกดสานกนายกรฐมนตร ทประเทศไทยมอยแตเดมแลวตามพระราชบญญตคมครอง
ผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงแกไขเพมเตม พ.ศ.2541 ไดใหคาจากดความของคาวาผบรโภค หมายถงผ
ซอหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจ หรอผใชสนคา หรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจ
โดยชอบ แมจะมไดเสยคาตอบแทนกตาม รวมถงผไดรบเสนอหรอชกชวนจากผประกอบธรกจ
เพอใหซอสนคาหรอรบบรการ โดยสทธของผบรโภคทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายท
สาคญสาหรบปจจยในการกอใหเกดหนตามกฎหมายน กคอ สทธทจะไดรบขาวสารขอมลเกยวกบ
สนคาและบรการตางๆ อยางถกตองตามความเปนจรง เชน การเรยกเกบคาธรรมเนยมโดยยงไมไดม
การทวงถามหนจรงทมไดระบไวโดยชดเจนในสญญา สทธทจะไดรบความเปนธรรมในการทา
สญญาโดยไมโดนเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจและขอความในสญญาจะตองเปนธรรมแก
ผบรโภค เชน การเรยกดอกเบยเกนอตราทกฎหมายกาหนด ทงการกอใหเกดหนตามกฎหมายยง
นาไปสการตดตามทวงถามหนทเปนการรบกวนและละเมดซงสทธเสรภาพของผบรโภคอกดวย
และสทธของผบรโภคทสาคญอกประการหนง คอ สทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความ
เสยหาย ผบรโภคมสทธจะไดรบการคมครองและชดเชยคาเสยหายเมอผประกอบธรกจกระทาการ
ละเมดแกตน เนองจากปญหาการตดตามทวงถามหนมสาเหตมาจากการกยมเงน การซอสนคา
อปโภคบรโภค การใชบรการและธรกรรมตางๆ ซงหากแมกฎหมายไดกาหนดใหสานกงาน
คณะกรรมการคมครองผบรโภคเปนหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนกสามารถ
ใหความคมครองแกผบรโภคไดอยางเหมาะสมเชนกน แตในทางตรงกนขามแลวการใหความ
คมครองผบรโภคตามกฎหมาย ผบรโภคกตองมหนาทของผบรโภคทตองปฏบตโดยไมขดตอ
กฎหมาย แตดวยพระราชบญญตการทวงถามหนน มงเนนการปองกน ปราบปราม และใหการ
คมครองการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ทเกดจากหนนอกระบบ และหนทเกดจากการพนน
ดวย ทาใหไมสามารถกาหนดลงไปไดอยางชดเจนวาจะเปนการเหมาะสมหรอไมทจะใหสานกงาน
คณะกรรมการคมครองผบรโภคเขาเปนหนวยงานทเขามากากบดแลการตดตามทวงถามหนอนม
ลกษณะความผดทไมไดเกดขนจากการบรโภคสนคาหรอการใชบรการเพยงประเภทเดยวแตเปน
ความผดทเกดจากการพนนทผดกฎหมายดวย
DPU
193
เนองดวยในปจจบนไดมการบงคบใชกฎหมายแลว ท งกฎหมายยงกาหนดใหม
ผทรงคณวฒในดานการคมครองผบรโภคซงรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยแตงต งเปน
กรรมการในคณะกรรมการกากบการทวงถามหนชดใหญ และมผแทนองคกรพฒนาภาคเอกชนใน
ดานการคมครองผบรโภคเปนกรรมการซงแตงตงโดยผบญชาการตารวจนครบาลในเขตกรงเทพฯ
หรอผวาราชการจงหวดในตางจงหวด เพอใหความคมครองผบรโภคทตกเปนลกหนพรอมการ
ควบคมและปรามปราบดแลผตดตามทวงถามหนทงหนในระบบ หนนอกระบบ
ผวจยมความเหนวาหนวยงานกากบดแลการตดตามทวงถามหนมอานาจเนนไปในทาง
ปราบปรามผกระทาผดทเกดขนในปจจบนและปองกนการกระทาความผดทจะเกดขนตอไปใน
อนาคตมากกวาการเยยวยาความเสยหายทเกดแกลกหน เนองจากกฎหมายฉบบนกาหนดในเรอง
ของหนทไดรบความคมครอง คอ หนนอกระบบ หรอหนการพนน ทจะถกตดตามทวงถามหนท
ไมเหมาะสมมากทสด กาหนดเรองของหนวยงาน อานาจหนาทของคณะกรรมการกากบการทวง
ถามหน หนาทของผประกอบธรกจทวงถามหน โทษในทางปกครองและอาญาแกผกระทาละเมด
โดยกาหนดถงการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนใหสามารถรองเรยนตอหนวยงาน
ของรฐจากการกระทาของผตดตามทวงถามหนทเปนการฝาฝนพระราชบญญตน แตมไดมลกษณะ
ในการคมครองผบรโภคในอนทจะดาเนนการเพอปกปองสทธของลกหนทตกเปนหนโดยนตกรรม
สญญาทชอบดวยกฎหมายแตอยางใด โดยผตดตามทวงถามหนทกระทาผดจะไดรบเพยงโทษทาง
ปกครองและโทษทางอาญา แตมตองมความรบผดในทางแพงตอลกหน คอ มตองชดใชคาเสยหาย
ใหแกลกหนทไดรบผลกระทบจากการตดตามทวงถามหนหรอลกหนไมอาจเรยกคาเสยหายไดตาม
กฎหมายฉบบน ซงจะกลาวในหวขอถดไป เพราะการตดตามทวงถามหนในลกษณะนเปนการ
กระทาก ากงอนเปนความผดอาญา แมจะมลกษณะการขมขใหกลว การใชวาจาไมเหมาะสม ใช
กรยาทไมเหมาะสม และการกระทาททาใหลกหนหลงเชอวาเปนเจาหนาทรฐ โดยกฎหมายอาญา
ไมสามารถดาเนนคดกบผตดตามทวงถามหนหรอเจาหนเหลานน โดยจะเหนไดวาลกหนไดรบ
ความคมครองจากรฐ เพยงรองเรยนตามกฎหมายเพอใหผตดตามทวงถามหนหยดกระทาการละเมด
เพยงเทานน มไดรบการเยยวยาจากความเสยหายทเกดขน โดยลกหนตองเปนผไปฟองรองเปนคด
ความในทางแพงเอง ซงประเทศไทยยงมไดมบรรทดฐานในการพจารณาคดทลกหนไดรบความ
เสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมเชนนมากเทาใดนก
จะเหนไดวาโดยหลกทวไปของการบงคบใชกฎหมายคมครองผบรโภค คอ เมอม
กฎหมายฉบบใดไดใหอานาจกระทาการคมครองผบรโภคเปนการเฉพาะแลว กยอมมการบงคบ
ตามกฎหมายฉบบนนดวย เชน กรณทผบรโภคถกละเมดสทธในเรองอาหาร ผบรโภคสามารถไป
รองเรยนตอสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาซงเปนหนวยงานทมอานาจหนาทในการขอรบ
DPU
194
การคมครองเรองสนคาอาหารและยาเทานน แตถาไมมกฎหมายใด หรอ หนวยงานใดระบวาให
ความคมครองเปนการเฉพาะแลว จงตองใชพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงให
ความคมครองในดานสนคาและบรการทวไป และโดยสทธของผบรโภคตามตามรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 61 กาหนดไววา “รฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกท
มประสทธภาพในการคมครอง และพทกษสทธของผบรโภคดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการรขอมลท
เปนจรง ดานความปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทาสญญา หรอดานอนใดอนเปนประโยชนตอ
ผบรโภค” จะเหนไดวารฐธรรมนญไดกาหนดรบรองถงสทธของบคคลซงเปนผบรโภควายอมไดรบ
ความคมครองในดานการไดรบขอมลทเปนความจรง ดานความปลอดภย ดานความเปนธรรมใน
การทาสญญา หรอดานอนใดอนเปนประโยชนตอผบรโภค และจาตองเปนมาตรการหรอกลไกทม
ประสทธภาพในการใหความคมครองแกผบรโภคดวย โดยจะเหนไดวาพระราชบญญตนเปน
พระราชบญญตทรฐเขามามบทบาทในการใหความคมครองผบรโภคจากการถกตดตามทวงถามหน
ทไมเหมาะสมไวเปนการเฉพาะ โดยกฎหมายไดกาหนดถงการรองเรยนเมอผบรโภคทตกเปน
ลกหนไดถกกระทาละเมดไวดวยเชนกน
ดงนนผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมเกยวกบหลก
กฎหมายและการบงคบใชกฎหมาย ในสวนของหนวยงานทเขามาเพอเยยวยาความเสยหายทเกด
จากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมแกผบรโภคทตกเปนลกหน ซงไมวาหนนนจะเปนสญญา
ทไมเปนธรรมหรอไมกตาม และไมรวมถงหนทเกดจากการพนนทผวจยไดเสนอแนวทางแกไขไว
ในปญหาขางตนแลว คอ สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค เนองจากตามพระราชบญญต
การทวงถามหน พ.ศ. 2558 กไดกาหนดใหมผทรงคณวฒในดานการคมครองผบรโภคและผแทน
องคกรพฒนาภาคเอกชนในดานการคมครองผบรโภคเพอใหเขามาเปนบคลากรในหนวยงานท
ควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนเพอใหความคมครองแกลกหนเชนกน ดงนนสานกงาน
คณะกรรมการคมครองผบรโภคจงเหมาะสมทจะเปนหนวยงานทเขามาดาเนนการเยยวยาความ
เสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมทเกดแกผบรโภคทตกเปนลกหน เชนนยอมยง
ประโยชนในการใหความคมครองแกลกหนไดอยางครบวงจร โดยหากมการกระทาไมเหมาะสม
หรอการกระทาทเปนการละเมดเกดขนกบลกหนจากการตดตามทวงถามหนนน ลกหนสามารถ
รองเรยนการกระทาของผตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดตามพระราชบญญตการทวงถามหน
พ.ศ. 2558 เพอปองกนและปราบปรามการกระทาความผดทเกดขน และใหผบรโภคซงตกเปน
ลกหนโดยนตกรรมสญญาทชอบดวยกฎหมาย ทไดรบผลกระทบเกดความเสยหายจากการตดตาม
ทวงถามหนทไมเหมาะสมสามารถรองเรยนตอสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค หรอ
คณะกรรมการคมครองผบรโภคประจาจงหวด เพอใหการคมครองและเยยวยาในความเสยหายแก
DPU
195
ลกหนหรอบคคลทเกยวของทเกดจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดอกขนตอนหนง
โดยเขาสกระบวนการในการใหความคมครองของสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ตาม
อานาจพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 มาตรา 41 คอ เมอสานกงานคณะกรรมการ
คมครองผบรโภคไดรบแจงเรองรองเรยนและพจารณาแลว ใหเรยกผตดตามทวงถามหนทกระทา
ไมเหมาะสมมาเจรจาไกลเกลยเพอชดใชเยยวยาคาเสยหาย ซงหากไมสามารถเจรจาไกลเกลยกน
ได ทางคณะกรรมการคมครองผบรโภคกมอานาจในการดาเนนคดแทนผบรโภค ซงพระราชบญญต
คมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ถอเปนกฎหมายฉบบเดยวทมอานาจในการดาเนนคดแทนผบรโภค เพอ
ฟองเรยกคาเสยหายใหแกผบรโภคโดยผบรโภคไมตองเสยคาใชจายในการดาเนนคด
4.5 ปญหามาตรการในการเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน
มาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมของประเทศไทยมลกษณะ
เปนโทษปรบทางปกครอง โทษจาคกและโทษปรบทางอาญา ในการปองกนและปราบปรามการ
ตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ทงพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ยงกาหนดอานาจ
หนาทใหคณะกรรมการกากบการทวงถามหนในลาดบรองมอานาจพจารณาวนจฉยเรองรองเรยน
และสงเพกถอนการจดทะเบยนของผประกอบธรกจทวงถามหน มอานาจสงใหระงบการกระทาท
ฝาฝนหรอปฏบตใหถกตองภายในระยะเวลาทกาหนดโดยอาจมคาสงลงโทษปรบทางปกครองแก
ผตดตามทวงถามหนทไมปฏบตตามคาสง และหากผตดตามทวงถามหนเพกเฉยไมยอมชาระ
คาปรบทางปกครอง คณะกรรมการฯ กมอานาจฟองตอศาลปกครองเพอบงคบใหชาระคาปรบได
ทงยงมโทษในทางอาญาในการลงโทษจาคกและโทษปรบแกผตดตามทวงถามหนทฝาฝนกฎหมาย
ฉบบน แตผตดตามทวงถามหนสามารถชาระคาปรบตามคาเปรยบเทยบภายในระยะเวลาทกฎหมาย
กาหนดกถอวาคดอาญาเปนอนเลกกน ยกเวนการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนโดยใช
วธการขมข ใชความรนแรง หรอการกระทาอนใดททาใหเกดความเสยหายแกรางกายชอเสยง หรอ
ทรพยสนของลกหนหรอผอน หรอแสดงขอมลเทจ หรอทาใหเขาใจผดวาการตดตามทวงถามหน
ดงกลาวเปนการกระทาของศาล เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานของรฐ หรอในกรณผตดตามทวง
ถามหนเปนเจาหนาทของรฐไมสามารถเปรยบเทยบปรบได ทงนกฎหมายฉบบนยงใหอานาจแก
คณะกรรมการสภาทนายความในการเพกถอนการจดทะเบยนของผประกอบธรกจทวงถามหนท
ประกอบวชาชพทนายความอกดวย
สาหรบสหรฐอเมรกาไดกาหนดมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไม
เปนธรรมไวในลกษณะของการชดใชคาเสยหายในทางแพงอนเปนมาตรการเยยวยาความเสยหาย
แกลกหนทถกตดตามทวงถามหนโดยไมเปนธรรมและคาเสยหายในเชงลงโทษอนเปนมาตรการ
DPU
196
ปองปรามการกระทาละเมดทมลกษณะอยางเดยวกนทอาจเกดขนไดในอนาคต โดยหากผตดตาม
ทวงถามหนไดฝาฝนขอปฏบตหรอขอหามปฏบตในกระบวนการในการตดตามทวงถามหน
ผตดตามทวงถามหนจะตองชดใชคาเสยหายใหแกลกหนในทางแพง คอคาเสยหายทแทจรงท
ลกหนไดรบจากการละเมดกฎหมายฉบบน และคาเสยหายทางจตใจหากการกระทาดงกลาวเปน
การทาใหลกหน เสยเกยรต ลาบากใจ เกดความทกขทรมานทางจตใจ ความเศราโศกทางอารมณท
บคคลไดรบ
ทงศาลยงมอานาจทาคาสงใหชดใชคาเสยหายพเศษ คอคาเสยหายในเชงลงโทษโดย
คานงถงจานวนของครงและความตอเนองของการฝาฝนไมปฏบตใหถกตองตามกฎหมาย ของ
ผตดตามทวงถามหนอนมลกษณะเปนการกระทาโดยจงใจ หรอโดยมงหมายใหเกดความ
กระทบกระเทอนตอจตใจของบคคลใหไดรบความอบอาย หรอถกเหยยดหยาม และการพจารณา
รวมถงทรพยสนของผตดตามทวงถามหน ประกอบกบจานวนของผเสยหายทไดรบผลกระทบดวย
สาหรบเครอรฐออสเตรเลยมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสม โดยกฎหมายกาหนดความรบผดของเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนทฝาฝนขอปฏบต
หรอขอหามปฏบตในการทวงถามหนมความผดทมโทษปรบและมอตราโทษปรบในจานวนเงนท
แตกตางกนตามความหนกเบาของการกระทาความผด และอตราคาปรบในจานวนเงนทสงในความ
รบผดของนตบคคล กฎหมายไดใหหนวยงานทกากบดแลการตดตามทวงถามหนมอานาจออก
คาสงทางแพงกบเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนในการควบคมพฤตกรรมของเจาหนหรอผตดตาม
ทวงถามหนในอนาคต เพกถอนใบอนญาตการประกอบธรกจตดตามทวงถามหน หรอคาสงทาง
แพงทเปนการลงโทษโดยเฉพาะการโฆษณาแกไขพฤตกรรม ทงกฎหมายยงกาหนดใหลกหนหรอ
บคคลภายนอกมสทธเรยกรองคาเสยหายตอศาล โดยใหศาลมคาสงชดใชคาเสยหายใหแกลกหน
หรอบคคลภายนอกอนเปนผลมาจากการกระทาละเมดของเจาหนหรอผตดตามทวงถามหน หรอ
ใหมคาสงอนๆ ทบรรเทาความเสยหายของลกหน ถอเปนมาตรการเยยวยาความเสยหายแกลกหนท
ถกตดตามทวงถามหนโดยไมเหมาะสม
ประเทศญปนไดกาหนดมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทมลกษณะเปน
การรบกวนชวตสวนตวหรอการดาเนนธรกจลกหนอยางรนแรงไวอนมลกษณะของโทษหาม
ประกอบธรกจใหสนเชอและหามประกอบกจการจดการเรยกรองและตดตามทวงถามหน หรอม
โทษปรบ หรอทงหามประกอบธรกจหรอหามประกอบกจการและมโทษปรบอยางสงตามกฎหมาย
ทง 2 ฉบบ และมโทษปรบสาหรบความรบผดของนตบคคล โดยรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม
มอานาจในการสงเพกถอนการจดทะเบยนของผประกอบกจการจดการเรยกรองและตดตามทวง
ถามหน แตกฎหมายของประเทศญปนมไดมการกาหนดถงมาตรการในการเยยวยาความเสยหาย
DPU
197
ของลกหนทถกตดตามทวงถามหนไว เนองจากกฎหมายถง 2 ฉบบ มงเนนถงการควบคม
ปราบปรามและระงบซงการตดตามทวงถามหนทเปนการละเมดอยางรนแรง บบคน กดดนตลอด
จนถงการขมเหง ย ายลกหนทงบรษและสตรโดยเฉพาะการขมเหงลกหนซงเปนสภาพสตรโสดใน
ลกษณะคกคามทางเพศ จนถงการบงคบใหขายอวยวะหรอกดดนใหเกดการฆาตวตาย โดยสมาชก
กลมองคกรอาชญากรรมหรอกลมยากซา
ผวจยเหนวามาตรการในการลงโทษของประเทศไทยตามพระราชบญญตการทวงถาม
หน พ.ศ. 2558 มทงมาตรการลงโทษทงในทางปกครองและโทษทางอาญา ซงคอนขางเปนอตรา
โทษทสงกวาการกระทาผดตามกฎหมายอาญา ทงนเพอการปองกนและปราบปรามการกระทาทฝา
ฝนกฎหมายฉบบน แตทงโทษทางปกครองและโทษทางอาญานน ตางมวตถประสงคของกฎหมาย
ทแตกตางกน กลาวคอโทษทางปกครองมวตถประสงคในการใหอานาจแกฝายปกครองทจะมคาสง
ลงโทษผกระทาการอนเปนการฝาฝนกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ และคาสงทางปกครองท
กาหนดไวเพอมใหละเมดตอสทธเสรภาพหรอประโยชนของประชาชน ซงกาหนดเปนโทษปรบท
มจานวนเงนแนนอนและมใชการกระทาความผดทรนแรง สาหรบโทษทางอาญามวตถประสงค
ลงโทษ เพอใหผกระทาความผดเขดหลาบ เพอชดใชตอการกระทาความผดของตน และเพอปอง
ปรามมใหผอนเอาเปนเยยงอยาง กระทงเพอตดผกระทาผดออกไปจากสงคมเปนการชวคราวหรอ
ถาวร โดยการกระทาของผกระทาความผดอนถอเปนการกระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอย
หรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอตอผลประโยชนรวมกนของคนในสงคม แตกฎหมายฉบบน
ยงมไดมการกาหนดถงความรบผดในทางแพง กลาวคอ มาตรการในการเยยวยาชดใชความเสยหาย
ทเกดแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ดงสทธของผบรโภคท
จะไดความคมครองตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ในสทธประการท 5 สทธทจะ
ไดการรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย อนเปนไปสทธของผบรโภคทรบรองไวใน
รฐธรรมนญ
พระราชบญญตฉบบนไดมงค มครองลกหนจากการถกตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสม ดงจะเหนไดวาการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมหรอไมชอบดวยกฎหมายนมง
คมครองสทธของบคคลทถกคกคามไมวาเปนสทธในชวตรางกาย สทธเสรภาพ ทรพยสน ชอเสยง
การหลอกลวงและการสรางความเดอดรอนราคาญใหแกบคคลอน ทอาจถกละเมดจากเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนในกระบวนการตดตามทวงถามหนทอาจเกดขนได ทงแกตวลกหนเองหรอ
บคคลทเกยวของกบลกหนทงทางรางกายและทางจตใจ ซงเมอเกดการกระทาอนเปนการละเมดขน
ตามกฎหมายฉบบนลกหนตองไปฟองเรยกคาเสยหายเปนคดละเมดในทางแพงตามหลกกฎหมาย
ทวไป
DPU
198
สทธของผบรโภคตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 46
และมาตรา 61 ไดวางหลกในเรองสทธของผบรโภคไววา “สทธของผบรโภคยอมไดรบความ
คมครอง รฐจาตองเปนผสนบสนนใหเกดพลงในการคมครองและการพทกษสทธของผบรโภค ทง
ในดานการจดตงองคกรทมความอสระเพอผบรโภค โดยรฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกทม
ประสทธภาพในการคมครอง และพทกษสทธของผบรโภคดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการรขอมลท
เปนจรง ดานความปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทาสญญา หรอดานอนใดอนเปนประโยชน
ตอผบรโภค” ซงตามรฐธรรมนญฉบบนจะเหนไดวา รฐใหการรบรองถงการใหความคมครองแก
ผบรโภคในระดบทรฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกตางๆ ทมประสทธภาพในการใหความ
คมครองแกผ บรโภคอกขนหนงดวย รวมท งดานอนๆ อนเปนประโยชนตอผ บรโภค แม
รฐธรรมนญฉบบนจะมไดกลาวไวเปนการเฉพาะถงการอานวยซงสทธรองเรยนเพอใหไดรบการ
แกไขเยยวยาความเสยหายของผบรโภค แตตามรฐธรรมนญไดขยายการใหความรบรองแก
ผบรโภคในดานอนทเปนประโยชนตอผบรโภคไวอยางกวาง ซงสทธรองเรยนเพอใหไดรบการ
แกไขเยยวยาความเสยหายของผบรโภคนนกถอเปนมาตรการหนงอนเปนประโยชนตอผบรโภค
และเปนการพทกษสทธของผบรโภคทผบรโภคควรไดรบการอานวยความยตธรรมจากรฐตาม
รฐธรรมนญ
ครนเมอพระราชบญญตนมวตถประสงคทจะใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปน
ลกหนจากการตดตามทวงถามหน รฐกควรอานวยถงสทธเรยกรองในการกาหนดถงมาตรการใน
การเยยวยาความเสยหายแกลกหนจากการกระทาละเมดทอาจเกดขนจากการตดตามทวงถามหนไว
เปนเฉพาะเจาะจงเชนกน เมอกฎหมายมไดมการบญญตการเยยวยาชดใชคาเสยหายใหแกลกหน
หากลกหนไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน ลกหนตองไปฟองเรยกคาเสยหายตอ
ศาลเองตามหลกกฎหมายละเมดทวไป ซงเมอลกหนตกเปนหนไมสามารถชาระหนไดนนเพราะ
ลกหนมปญหาทางดานการเงนแตลกหนตองเสยคาใชจายในการดาเนนคดเพอเรยกรองคาเสยหายท
ตนถกกระทาละเมด ท งยงกอใหเกดความอบอายแกลกหนทเปนคดความดงกลาวเกดจากการ
ตดตามทวงถามหนทลกหนไมสามารถชาระหนไดซงลกหนตกเปนผผดนดตามสญญากยมเงนตอ
เจาหนแตยงเรยกรองคาความเสยหายจากการไมชาระหนของตนอก ทงยงเสยเวลาในการดาเนนคด
ทมคาวนจฉยถงการกระทาความผดทตองรบโทษแลว ทาใหตองมคดในกระบวนการพจารณาของ
ศาลมากขนและตองไปตามขนตอนของการเรยกคาเสยหายตามคดแพงแบบปกตทมใชคดผบรโภค
ทงลกหนสวนใหญยงขาดความรความเขาใจในสทธของตนทจะเขาถงความยตธรรม สาเหตดงท
กลาวมาอาจใหลกหนเลอกทจะไมใชสทธของตนในการทจะเปนคดความกนอกครงในเรองการ
เรยกรองคาเสยหายทเกดจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมจากผตดตามทวงถามหน ซงผล
DPU
199
นนกจะทาใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนไมตองชดใชคาเสยหายทเกดแกลกหนจากการกระทา
อนไมเหมาะสมของตนตามกฎหมายฉบบน
ผวจยเหนวาหากกฎหมายตองการใหความคมครองแกลกหนอยางแทจรงยอมตอง
กาหนดถงมาตรการในการเยยวยาความเสยหายทอาจเกดขนใหแกลกหนใหชดเจนอกประการหนง
และถอเปนคดผบรโภคดวย เนองจากมลหนอนเปนทมาใหมการตราพระราชบญญตการทวงถาม
หน พ.ศ. 2558 เปนมลหนตามกฎหมายคมครองผบรโภค และความรบผดทางแพงมวตถประสงค
เพอชดใชความเสยหายใหแกผ ไดรบความเสยหายอนเนองมาจากการกระทาละเมดน น
นอกเหนอจากการลงโทษกรณการฝาฝนอานาจรฐและเพอปองกนหรอปราบปรามการกระทา
ความผดแลว สทธของผบรโภคทตกเปนลกหนควรไดรบการคมครองในการไดรบการเยยวยา
ความเสยหายเชนนนตามรฐธรรมนญ
จากการศกษาจะเหนไดวามาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนของ
สหรฐอเมรกากฎหมายไดกาหนดใหศาลมอานาจกาหนดใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนชดใช
คาเสยหายในทางแพง ท งคาเสยหายทแทจรงและคาเสยหายทางจตใจ และยงอาจกาหนด
คาเสยหายในเชงลงโทษเพมเตมจากความรบผดของเจาหนและผตดตามทวงถามหนได สาหรบ
เครอรฐออสเตรเลยเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนยอมไดรบโทษปรบจากการฝาฝนกฎหมายและ
ลกหนทเปนผเสยหายสามารถเรยกรองคาเสยหายตอศาลเพอเยยวยาบรรเทาความเสยหายได จะ
เหนไดวาทงสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลยในระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law
System) ตางมมาตรการในการเยยวยาความเสยหายทเกดขนแกลกหนเมอถกละเมดจากเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนในกระบวนการตดตามทวงถามหน ซงทงประเทศญปนและประเทศไทย ใน
ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) ยงมไดมกฎหมายกาหนดมาตรการในการ
เยยวยาชดใชคาเสยหายทอาจเกดแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนไว
ผวจยจงเหนวาเพอใหสมตามเจตนารมณของกฎหมายในการใหความคมครองแก
ผบรโภค ควรกาหนดใหมมาตรการในการเยยวยาความเสยหายแกลกหนทระบไวอยางชดเจน
เชนเดยวกบสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลย และถอเปนคดผบรโภคเพอใหผบรโภคทเปน
ลกหนมโอกาสเขาถงความยตธรรม ไดอยางสะดวก รวดเรว มประสทธภาพ รวมถงยงเปนการ
สรางมาตรฐานในทางจรยธรรมใหแกผทวงถามหนใหดาเนนการตดตามทวงถามหนอยางสจรต
และถกตองตามกฎหมาย
ทงนยงเหนวาการกาหนดมาตรการในการเยยวยาความเสยหายนควรกาหนดใหมความ
สอดคลองกบการใหหนวยงานสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคเปนผเขามากากบดแล
เยยวยาความเสยหายใหแกลกหนตามประเดนปญหากอนน ยอมยงประโยชนในการใหความ
DPU
200
คมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนซงถกกระทาโดยไมเหมาะสมจากการตดตามทวงถามหนจาก
ผตดตามทวงถามหนอยางแทจรงและเพอใหเปนไปตามรฐธรรมนญ ทงยงเปนไปตามหลกการให
ความคมครองแกผบรโภคตามหลกสากลของนานาประเทศอกดวย
อนงผวจยเหนวาการกาหนดมาตรการในการลงโทษการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสมในลกษณะของการชดใชคาเสยหายในทางแพงอนเปนมาตรการเยยวยาความเสยหายแก
ลกหนทถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม โดยการกาหนดใหศาลมอานาจสงใหเจาหนหรอ
ผ ตดตามทวงถามหนชดใชคาเสยหายทางจตใจและคาเสยหายในเชงลงโทษเชนเดยวกบ
สหรฐอเมรกา และตามกฎหมายของประเทศไทยดงทมบญญตไวเปนการเฉพาะภายใต
พระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. 2551 นน ผวจย
เหนวาการใหความคมครองตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไม
ปลอดภยนน เนองมาจากการซอขายสนคาอปโภคบรโภคระหวางผประกอบการและผบรโภค ท
ถอไดวาเปนการแสดงซงเจตนาของคสญญาทง 2 ฝาย ทอยบนพนฐานความสจรต แตเนองจากเกด
ความผดพลาดขนทตวสนคาและมผลทาใหเกดความเสยหายแกผบรโภค ซงความเสยหายดงกลาว
เกดจากความบกพรองในกระบวนการผลตหรอกระบวนการอนๆ โดยสวนใหญแลวยอมมไดเกด
จากเจตนาทไมสจรตของผประกอบการในการผลตสนคาทไมมคณภาพเพราะผประกอบการ
ดงกลาวคงไมอาจรกษามาตรฐานในการแขงขนทางการตลาดไวได และเมอผบรโภคทสจรตไดรบ
ความเสยหายจากสนคาของผประกอบการ ผประกอบการจงสมควรทจาตองชดใชคาเสยหายทง
คาเสยหายทแทจรงและคาเสยหายทางจตใจใหแกผบรโภค สาหรบคาเสยหายในเชงลงโทษท
กาหนดขนเพอปองกนความเสยหายทเกดขนแกสงคมกยอมถอเปนความรบผดชอบของ
ผประกอบการตอสงคมอนเปนเรองปกตวสยและเปนการสรางมาตรฐานใหผประกอบการคานงถง
ความรบผดชอบตอสงคมในกาลตอไป
แตตามพระราชบญญตการทวงหนน ผวจยเหนวาไมอาจกาวลวงถงเจตนาทแทจรงของ
คสญญาทง 2 ฝายไดอยางชดเจน เนองจากพฤตกรรมการอปโภคบรโภคของผกยมเงนนอกระบบท
มกจะมพฤตกกรมการใชจายทไมเหมาะสม เชน ผก มนสยฟ มเฟอยเกนฐานะ ผก ขาดการวาง
แผนการใชเงนและไมสามารถควบคมการใชจายได ผกทตดอบายมขตางๆ ผกทกอหนเพมขน
เรอยๆ จนไมสามารถชาระหนได ผกทไมยอมชาระหนแมตนจะพอชาระหนได หรอผกทรวาตน
ไมสามารถชาระหนไดแนนอนแตกไปกยมเงนเพอนามาใชกอนฯลฯ ประกอบกบฝายผใหกเองท
ใชโอกาสดงกลาวในการเอารดเอาเปรยบผกยมเงน เชน การทาสญญาไมตรงตามทใหกยมเงนจรง
การเรยกอตราดอกเบยทสงมาก จนไปถงการตดตามทวงถามหนไมเหมาะสม
DPU
201
ผวจยเหนวาการกาหนดใหมมาตรการในการเยยวยาความเสยหายแกลกหนจากการ
ตดตามทวงถามหนไมเหมาะสม ใหไดรบการชดใชคาเสยหายทแทจรงในทางแพงยอมถอเปนการ
อานวยความยตธรรมอยางเหมาะสมทง 2 ฝาย และถอเปนการใหความคมครองแกลกหนไดดง
เจตนารมณในการใหความคมครองแกสทธของผบรโภคตามรฐธรรมนญแลวเชนกน
จากการวเคราะหปญหาหลกกฎหมายในการใหความคมครองลกหนจากการตดตาม
ทวงถามหนอาจกลาวโดยสรปไดดงน
1) ปญหาการตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความคมครอง
(1) ปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนทไดรบความคมครอง โดยเสนอ
ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 เกยวกบคานยาม ของ
ผตดตามทวงถามหนเพอใหเกดความเขาใจและการตความในหนทไดรบความคมครอง
“มาตรา 3 “ผทวงถามหน” หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจ
ตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค ผจดใหมการเลนการพนนเปนปกตธระตามกฎหมายวา
ดวยการพนน และเจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการกระทาทเปนทางการคาปกตหรอ
เปนปกตธระของเจาหน ท งนไมวาหนน นจะเปนสญญาทไมเปนธรรมหรอไมกตาม และให
หมายความรวมถง ผรบมอบอานาจจากเจาหนดงกลาว ผรบมอบอานาจชวงในการทวงถามหน ผ
ประกอบธรกจทวงถามหน และผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวงถามหนดวย”
กลาวคอจากคาวา “หนดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไมกตาม” ใหแกไขเพมเตม
เปน “ไมวาหนนนจะเปนสญญาทไมเปนธรรมหรอไมกตาม” การเสนอแนวทางแกไขเพมเตม
เกยวกบหลกกฎหมายเชนน เพราะกฎหมายควรใหความคมครองการแสดงเจตนาทชอบดวย
กฎหมายอนเกดจากเจตนาทสจรต ตามหลกศกดสทธแหงการแสดงเจตนา โดยทไมขดกบ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในเรองความสมบรณแหงนตกรรม คอ ผกระทานตกรรมตองม
ความสามารถ ไดกระทาตามแบบของนตกรรม และกระทาไปโดยมวตถประสงคทชอบดวย
กฎหมาย
(2) ปญหาการใชและการตความกฎหมายเกยวกบหนการพนนใหเปนหนทไดรบความ
คมครอง ผวจยจงเหนเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเกยวกบหลกกฎหมายโดยตดคา
นยามทใหหนการพนนเปนหนทไดรบความคมครองตามพระราชบญญตการทวงถามหนมาตรา 3
ออก
“มาตรา 3 “ผทวงถามหน” หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจ
ตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค และเจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการ
กระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน ทงนไมวาหนนนจะเปนสญญาทไมเปน
DPU
202
ธรรมหรอไมกตาม และใหหมายความรวมถง ผรบมอบอานาจจากเจาหนดงกลาว ผรบมอบอานาจ
ชวงในการทวงถามหน ผประกอบธรกจทวงถามหน และผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวง
ถามหนดวย”
การกาหนดกฎหมายเชนนเพอไมใหขดกบหลกความสมบรณแหงนตกรรม ในสวน
ของนตกรรมทการกระทาตองมวตถประสงคทชอบดวย การเลนการพนนทไมไดรบอนญาตตาม
กฎหมายเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายมผลเปนโมฆะเสยเปลา ไมอาจบงคบตามกฎหมาย
ได และเพอไมใหขดตอหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาในเรองผเสยหายโดยนตนย อนเปน
หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐของประเทศไทย
2) ปญหาขอบเขตของกฎหมายของบคคลทเกยวของกบการตดตามทวงถามหน
(1) ปญหาขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของเจาหน ให
แกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 เกยวกบคานยามของผให
สนเชอ
“มาตรา 3 “ผใหสนเชอ” หมายความวา
(1) บคคลซงใหสนเชอแกบคคลอน...”
กฎหมายควรจะบญญตใหครอบคลมถงการควบคมเจาหนสนเชอทไมใชทางการคา
ปกต รวมทงควบคมพฤตกรรมผรบมอบอานาจทวงถามหนในกรณทผใหสนเชอทไมใชทางการคา
ปกตไดมอบอานาจใหผอนทวงถามหนดวย
(2) ปญหาขอบเขตของกฎหมายในการใหความคมครองการตดตามทวงถามหนของ
ลกหน ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 เกยวกบคานยาม
ของลกหน
“มาตรา 3 “ลกหน” หมายความวา ลกหนซงเปนบคคลธรรมดาและลกหนซงเปนนต
บคคล ทงนใหหมายความรวมถงผค าประกนซงเปนบคคลธรรมดาดวย”
การกาหนดกฎหมายในการใหความคมครองลกหนทเปนนตบคคลเชนนเปนการ
ควบคมพฤตกรรมของผตดตามทวงถามหนมใหใชชองวางของกฎหมายในการตดตามทวงถามหน
ทไมเหมาะสมแกบคคลธรรมดาเพอการตดตามทวงถามหนของนตบคคล
(3) ปญหาขอบเขตของกฎหมายในการควบคมการตดตามทวงถามหนของผประกอบ
ธรกจทวงถามหน ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 เกยวกบ
คานยามของธรกจทวงถามหน
“มาตรา 3 “ธรกจทวงถามหน” หมายความวา การรบจางทวงถามหนไมวาโดยตรงหรอ
โดยออมเปนปกตธระ แตไมรวมถงการทวงถามหนของทนายความซงกระทาแทนลกความของตน
DPU
203
เวนแต ผรบจางทวงถามหนทมใชปกตธระ เจาหนตองรวมรบผดตอผเสยหายในความ
เสยหายทเกดจากการตดตามทวงถามหน ไมวาความเสยหายนนจะเกดจากการกระทาโดยจงใจหรอ
ประมาทเลนเลอของผตดตามทวงถามหนหรอไมกตาม”
และใหกาหนดวา “เพอใหเจาหนรบผดตอผเสยหาย ผเสยหายหรอผมสทธฟองคด ตอง
พสจนวาผเสยหายไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและเจาหนหรอ
ผตดตามทวงถามหนเปนผรบผดชอบในหนนน แตไมตองพสจนวาความเสยหายเกดจากเจตนาท
ฝาฝนกฎหมายของเจาหน”
หากมการตดตามทวงถามหนทฝาฝนกฎหมายฉบบน แตไมสามารถนาตวผตดตามทวง
ถามหนทกระทาผดมาลงโทษตามกฎหมายอาญาและเรยกรองคาเสยหายได ใหเจาหนชดใช
คาเสยหายในทางละเมดใหแกผเสยหายทเปนลกหน ตามหลกความรบผดของบคคลอน และถอ
เปนความรบผดโดยเครงครดตอลกหนในทางแพงเพอการเยยวยาชดใชคาเสยหายทเกดขนจากการ
ตดตามทวงถามหน
3) ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน
(1) ปญหากรณการกาหนดใหลกหนมระยะเวลาในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวง
ถาม ผวจยเหนวาใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน โดยใหกาหนดวา “ผทวงถาม
หนจะแจงใหลกหนชาระหนไดตอเมอภายหลง 5 วน นบแตวนทไดตดตอสอสารกบลกหนเปนครง
แรกและไดแจงรายละเอยดเกยวกบการขอรบชาระหนแกลกหนแลว” เพอใหลกหนมโอกาส มเวลา
ในการดาเนนการเพอหาเงนมาชาระหนและไมเปนการกดดนลกหนจนเกนไปใหตองรบสภาพใน
การชาระหนในทนท และเพมเตมวาในการตดตอดงกลาวใหผตดตามทวงถามหนแจงแกลกหนถง
หนทตองชาระ รายละเอยดของผตดตามทวงถามหนทจะไปขอรบชาระหน และหลกฐานการรบ
มอบอานาจใหรบชาระหนจากเจาหน อนเปนการสอดคลองกบมาตรา 10 ตามพระราชบญญตการ
ทวงถามหน พ.ศ. 2558
(2) ปญหากรณการใชสทธในการดาเนนคดของเจาหน ผวจยจงเหนเปนการเหมาะสมท
จะเสนอแนวทางแกไขเกยวกบหลกกฎหมายโดยใหยกเลกมาตรา 12 (3) แหงพระราชบญญตการทวง
ถามหน พ.ศ. 2558 เพอขจดปญหาทอาจเกดขนในการใชกฎหมายเพอเปนเครองมอในการประวงเวลา
การชาระหนหรอเพอปองกนผลกระทบทอาจทาใหเจาหนเสยเปรยบในสทธตามกฎหมายของเจาหน
(3) ปญหากรณทลกหนถงแกความตาย ผวจยเหนวาใหแกไขเพมเตมพระราชบญญต
การทวงถามหน โดยกาหนดวา “ในกรณทผตดตามทวงถามหนไดร หรอควรไดรถงความตายของ
ลกหน ใหผทวงถามหนสามารถแจงถงสทธของลกหนในสญญาแกบคคลผเปนทายาทของลกหน
ได และถาบคคลนนไดสอบถามผตดตามทวงถามหนถงสทธของลกหนแลว ผทวงถามหนจง
DPU
204
สามารถแจงหนาทของลกหนตามสญญานนไดวา ลกหนซงเปนผตายไดมหนทตองชาระกบเจาหน
หากไมชาระหนเจาหนมสทธคดดอกเบยผดนดจนกวาจะชาระหนจนแลวเสรจ และหากทางเจาหน
มการฟองคดอาจมคาใชจายในการดาเนนคดตอไป”
สาหรบจานวนครงในการตดตามทวงถามหนแกบคคลทเกยวของกบลกหนในกรณท
ลกหนถงแกความตายนกใหเปนไปตามทกฎหมายเหนสมควร
การแจงหนาทของลกหนใหแกทายาทถอเปนขนตอนอกครงทใหโอกาสแกเจาหนไดม
โอกาสไดรบชาระหนในกรณทลกหนยงไมไดชาระหนหรอยงชาระไมครบตามจานวน เพราะอาย
ความตามสญญากยมเงนมกาหนดอายความ 10 ป แตอายความมรดกเจาหนมสทธเรยกรองภายใน
อายความ 1 ป เทานน และถงหากแมทายาทจะมไดชาระหนตามขอกาหนดน เจาหนกมสทธฟองรอง
จากกองมรดกไดตามหลกกฎหมายทวไป
4) ปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน
ผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมใหสานกงาน
คณะกรรมการคมครองผบรโภค เปนหนวยงานทเขามาเพอใหความเยยวยาความเสยหายทเกดจาก
การตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมแกผบรโภคทตกเปนลกหน ตามแนวทางทผวจยได
เสนอแนะตามปญหาขอ 4.1 คอ การกยมเงนตองประกอบดวยความสมบรณนตกรรม และมใชหน
ทเกดจากการพนน ถงจะไดรบความคมครองตามกฎหมาย ตามอานาจพระราชบญญตคมครอง
ผบรโภค พ.ศ. 2522 มาตรา 41 ลกหนทไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสมสามารถรองเรยนตอสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค หรอคณะกรรมการ
คมครองผบรโภคประจาจงหวด โดยกาหนดวา “ใหคณะกรรมการคมครองผบรโภค สมาคม และ
มลนธ ตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค เปนผมสทธฟองคดแทน มอานาจฟองคดเรยก
คาเสยหายแทนผเสยหายได และยกเวนคาฤชาธรรมเนยมท งหมดในการฟองดาเนนคดแทน
ผเสยหาย” เพอใหการคมครองและเยยวยาในความเสยหายแกลกหนหรอบคคลทเกยวของทเกดจาก
การตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดอยางครบวงจร
5) ปญหามาตรการในการเยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน
ผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะเสนอแนวทางแกไขเพมเตมโดยควรกาหนดใหม
มาตรการในการเยยวยาความเสยหายแกลกหนทระบไวอยางชดเจนและถอเปนคดผบรโภค
เนองจากมลหนอนเปนทมาใหมการตราพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 เปนมลหนตาม
กฎหมายคมครองผบรโภค ซงผวจยไดเสนอใหนาการใหความคมครองแกการเลนการพนนออก
เสย โดยการชดใชคาสนไหมนใหกาหนดวา “ใหศาลมคาสงใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนท
DPU
205
จงใจหรอประมาทเลนเลอฝาฝนพระราชบญญตน ตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกลกหน
หรอบคคลภายนอก”
ผวจยเหนวาการใหความคมครองนนควรใหความคมครองแกคสญญาทง 2 ฝาย ซง
กฎหมายควรทจะใหความคมครองทเทาเทยมไมยงหยอนไปกวากนมากเกนจนทาใหฝายใดฝาย
หนงเกดความเสยเปรยบหรอไดรบความเสยหาย เพราะกฎหมายฉบบนมงใหความคมครองแก
ลกหนมใหไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม แตกตองคงไวซงสทธ
และเจตนาของคสญญาในการตกลงทานตกรรมใดใหสมประสงคทง 2 ฝายดวย ดงนนเมอมฝายใด
ฝายหนงถกควบคมการปฏบตหนาทใหเปนไปตามกฎหมายแลว กฎหมายจะตองใหความคมครอง
ซงสทธและหนาทของฝายนนไมยงหยอนไปกวากนหรอตองคมครองมใหฝายนนเกดความเสยหาย
แกตนไดดวยเชนกน DPU
บทท 5
บทสรปและเสนอแนะ
5.1 บทสรป
กฎหมายในการตดตามทวงถามหนแกผบรโภคทตกเปนลกหนน นมวตถประสงค
เพอใหการคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนของเจาหน ผรบมอบอานาจจากเจาหน
หรอผประกอบธรกจทวงถามหน ทมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนอนเปนการกระทาท
ไมเหมาะสม ไมเปนธรรม ท งกบตวลกหนและบคคลทเกยวของกบลกหน และเพอเปนการ
ควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนทงในเรองของขอบงคบในการ
ขอจดทะเบยนและวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนเพอใหเปนไปอยางเหมาะสมอนมเปน
การละเมด คกคามซงสทธและเสรภาพของบคคลซงหากมการฝาฝนยอมไดรบโทษตามกฎหมาย
การกยมเงนนอกระบบของประเทศไทยนนเนองมาจากปจจยหลายประการดวยกน
โดยปจจยหลกนนมาจากความจาเปนหรอความตองการของผบรโภคเพอสนองความตองการในการ
อปโภคบรโภคของตนและครวเรอน ทงความตองการแหลงเงนทนนอกระบบเพราะความจาเปน
ในการดาเนนชวตเนองจากเปนผมรายไดนอย ไมวาจะดวยอาชพ ความรความสามารถ หรอภาวะ
เศรษฐกจในขณะนน ทาใหไมสามารถหาเงนเพอในมาใชจายใหเพยงพอตอคนในครอบครวได ไม
มหลกประกนทางการเงนไมรายไดไมแนนอนตามกลไกทางการตลาด ไมสามารถไปกยมเงนจาก
สถาบนการเงนทถกตองตามกฎหมายได หรอจาเปนตองใชเงนโดยเรงดวน และอาจตองจายอม
กยมเงนในแหลงเงนกทใกลตวมากทสดเพราะผกมกไมมโอกาสในการเปรยบเทยบหรอเลอกแหลง
กยมเงนนอกระบบไดมากนก หากเหนวาเพยงพอกบความตองการแมทราบวาถกเอาเปรยบแตกถก
จงใจดวยความจาเปนใหตองยอมรบขอตกลง
กรณของบคคลทมความตองการมากกวารายไดไดของตน มความตองการจบจายใช
สอยมากกวารายได ทสามารถบรการการเงนทางครวเรอนไดเพยงพอ แตเลอกทจะกยมเงนจาก
แหลงเงนกนอกระบบตามความพงพอใจตนเองมากกวาความจาเปนไมวาสนคาหรอบรการนนจะม
ราคาสงเพยงใดหรอคมคากบราคาทจายไปหรอไม หรอบางรายผบรโภคมความพงพอใจในการกยม
เงนเพอใหไดสนคาใหมๆ ทนสมยมาครอบครอง ละเลยไมมวนยทางการเงน หรออาจเรยกไดวา
“เสพตดการกยมเงนนอกระบบ” โดยจะทาการกยมเงนจากเจาหนรายหนงไปเรอยๆ จนกลายเปนหน
นอกระบบทพอกพนขนจากการกยมเงนนอกระบบจากเจาหนหลายราย จนไมสามารถบรหาร
DPU
207
จดการทางการเงนเพอชาระหนไดและเขาสสภาวะการหมนหน โดยการกยมเงนจากแหลงกยมเงน
อนเพอนาไปชาระหนเกาทเรงรดและมลกษณะทหากลกหนยงคงไมชาระหนลกหนเองอาจไดรบ
ความเสยหายอยางใดอยางหนง หรออาจถกตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมจากเจาหนเงนกนอก
ระบบ เนองจากดอกเบยหรอกลยทธในการใหกยมเงนของผใหผกยอมหวงผลกาไรจากการปลอยก
และยอมหาทางเอารดเอาเปรยบผบรโภคไมมากกนอยซงเปนปกตของลกษณะการใหกยมเงนทวไป
ปจจบนปจจยในการกยมเงนนอกระบบในดานของตวผบรโภคเองเกดจากปจจยความ
จาเปนหรอความตองการของผบรโภค ปจจยอตราคาครองชพของผบรโภค และปจจยทางสงคม
ความเปนอยของผบรโภค ดวยปจจยเหลานลวนมความสมพนธซงกนและกนในการตดสนใจของ
ผบรโภคทจะเลอกแหลงเงนทนของตน เพอนามาใชจายทงในการประกอบอาชพหรอการดาเนน
ชวตประจาวน ทงโดยหากพจารณาถงปจจยการกยมเงนในดานของผใหกยมเงนนอกระบบ ยอม
เหนไดวาการใหกยมเงนนอกระบบมลกษณะทดงดดความนาสนใจของแหลงกยมเงนนอกระบบ
นนเอง คอมลกษณะของการกยมเงนกนเอง พบปะเจอกนระหวางบคคลธรรมดาทง 2 ฝาย เชน ผ
ปลอยเงนกนอกระบบทเปนนายทน พอคาแมคา เพอน ญาต เจาของทดน ซงเปนบคคลธรรมดา
ทปลอยเงนก โดยจะมการตกลงซงกนกอนการกยมเงนในลกษณะการพดคยมคาเสนอคาสนองท
ตองตรงกน ไมมพธรตองหรอแบบแผนในการกยมเงนทยงยาก ไมตองรออนมตทางเอกสาร ความ
นาเชอถอเพยงมบคคลมาเปนหลกประกนหรอไมจาตองมหลกประกนใดหากผใหกกบผกสามารถ
ตกลงกนได ดาเนนการกยมรวดเรวหรออาจมการผอนปรนการชาระหนไดงายตามเงอนไขของ
คสญญา แตปญหาของการกยมเงนนอกระบบเมอผบรโภคไดยอมตกลงกยมเงนจากการผใหกนอก
ระบบผกยอมตองรบภาระในการชาระหนเงนตน ดอกเบยและตองยอมรบอานาจตอรองใดๆ โดย
ปรยายในการบงคบชาระหนของเจาหนเมอผกไมสามารถชาระหนไดและตกเปนลกหน
กลาวคอขอสญญาในการกยมเงนนอกระบบมกจะมลกษณะทเอาเปรยบผกเปนอยาง
มาก โดยผใหกจะเรยกดอกเบยในอตราสงกวาทกฎหมายกาหนดจนถงอตราดอกเบยทสงมากโดยม
การทาขอสญญาตกลงระหวางกนในลกษณะหลบเลยงกฎหมายและหากลกหนไมสามารถชาระหน
ใหครบตามกาหนดหรอระยะเวลาตามทเจาหนไดเคยผอนผนใหตามเงอนไขใดๆ แลว เจาหนกจะ
ทาการตดตามทวงถามหน หรอใหผอน หรอใหผมอทธพล หรอกลมแกงอนธพาลนอกกฎหมาย
ตดตามทวงถามหนแทนโดยมลกษณะในการตดตามทวงถามหนทเขาถงตวลกหนและบคคลท
เกยวของกบลกหน เชน การโทรศพทรบกวนลกหนในเวลาทไมเหมาะสม มการพดจากดดนหรอ
ขมข หยาบคาย หรอใชอานาจในการเปนเจาหนเงนกเหนอสทธเสรภาพของลกหน แอบอางวาเปน
เจาหนาทของรฐ เขาไปยงเกยวกบบคคลทเกยวของกบลกหนเพอใหลกหนเกดความเกรงกลว
ความอบอาย ทาการขมขกรรโชก จนกระทงถงขนาดการตดตามทวงถามหนในลกษณะทเปนการ
DPU
208
คกคามตอชวต รางกาย เสรภาพ หรอทรพยสนของลกหนและครอบครวในลกษณะทรนแรงเกน
กวาเหต ซงเปนการกระทาเพอกดดนใหลกหนทนไมไหวและตองยนยอมชาระหนในทสด
ถงแมตามหลกกฎหมายจะเหนไดวาการแสดงซงเจตนาของบคคลในการเขาทาสญญา
ใดๆ บคคลนนยอมมสทธเสรภาพ มอสระ มความสมครใจทจะผกมดตวเองดวยสญญาเพราะถอวา
บคคลทกคนมเหตผลและรจกความตองการของตนเองไดดกวาคนอนตราบเทาทไมขดตอหลก
ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน และคสญญาตองยดถอหลกกระทาการใดๆ
ดวยความสจรต โดยถอเปนหลกความศกดสทธของบคคลในการแสดงเจตนาตามความประสงค
ของตนและหลกเสรภาพในการทาสญญานนตองปราศจากการแทรกแซงจากอานาจรฐ ซงเมอนา
หลกการดงกลาวมาบงคบใชกบคสญญาในการกยมเงนนอกระบบในปจจบนกอาจกอใหเกดความ
ไมเปนธรรมแกคสญญาและอาจทาใหคสญญาฝายผกเสยเปรยบไดเปนอยางมาก ทงผใหกทมสทธ
เสรภาพของตนทเหนอกวาผก ในการเลอกคณสมบตของผก เลอกเงอนไขในขอสญญาและ
กาหนดวธการในการชาระหน ซงจากการศกษาการใหกยมเงนนอกระบบเชนน หลกความสจรตท
คสญญาควรรกษาไวในการทาสญญาระหวางกนนนไดถกละเลยในการทาสญญากยมเงนนอก
ระบบของผใหก และยงถกละเมดหลกการกระทาโดยสจรตจากการตดตามทวงถามหนของเจาหน
อกดวย ทงลกหนกลบเปนฝายทถกเจาหนเรยกรองวาเปนฝายทไมสจรต ถกตราหนาเปนคนคดโกง
เนองจากเพราะตกอยในฐานะผดสญญาและไมสามารถชาระหนไดเพราะขอสญญาการกยมเงนท
เอาเปรยบเกนควรของเจาหน หรอบางครงผทตกเปนลกหนกไมยอมชาระหนแมตนจะสามารถ
ชาระหนไดบางแลว ดงคาทกลาววา “ไมม ไมหน ไมจาย”
กระบวนการในการตดตามทวงถามหนกยมเงนนอกระบบกอนทจะมพระราชบญญต
การทวงถามหน พ.ศ. 2558 ทงเจาหนหรอผรบมอบอานาจจากเจาหนตางใชวธการตดตามทวงถาม
หนทไมเหมาะสม ไมเปนธรรมตอลกหนไมวาจะเปนการใชถอยคาทเปนการละเมดสทธสวน
บคคลอยางรนแรง การคกคามโดยขเขญ การใชกาลงประทษราย หรอการทาใหเสยชอเสยง รวมถง
การใหขอมลเทจและการสรางความเดอดรอนราคาญใหแกบคคลอน อนถอเปนกระทาทมลกษณะ
อนเปนการละเมดและคกคามตอสทธและเสรภาพ และศกดศรความเปนมนษยของผบรโภคทตก
เปนลกหนอยางรายแรง ตอมาเมอไดมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 ทออกมาเพอให
ความคมครองลกหนจากการตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและออกมา
เพอเขามามบทบาทในการควบคมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนของเจาหน หรอผ
ประกอบธรกจทวงถามหน แตจากการศกษากฎหมายฉบบนยงคงพบปญหาตางๆ ไดแก ปญหา
การตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความคมครอง ปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมาย
ของบคคลทเกยวของกบการตดตามทวงถามหน ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน
DPU
209
ปญหาหนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน และปญหาเกยวกบมาตรการในการ
เยยวยาความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน ดงทไดกลาวไวในบททกอนหนาน
ตามกฎหมายรฐธรรมนญไดกาหนดใหความคมครองแกประชาชนทกคนในเรองการ
ใหความคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพและความเสมอภาค ทประชาชนทกคนควร
ไดรบการคมครองจากรฐ และบคคลทกคนยอมเสมอกนในกฎหมายและยอมไดรบความคมครอง
ตามกฎหมายเทาเทยมกน โดยถอไดวาเปนหลกการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหน
และถกกระทาการอนไมเหมาะสม ไมเปนธรรมและถกกระทาการละเมดจากการตดตามทวงถาม
หน และไดรบความเสยหายจากการกระทาดงกลาวนนมสทธไดรบความคมครองจากรฐตาม
รฐธรรมนญเชนเดยวกน
โดยสามารถพจารณาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ในการ
ทรฐไดใหความคมครองแกผบรโภคตามมาตรา 46 และมาตรา 61 ไดวางหลกในเรองสทธของ
ผบรโภคไววา สทธของผบรโภคยอมไดรบความคมครองและรฐตองจดใหมมาตรการหรอกลไกท
มประสทธภาพในการคมครอง และพทกษสทธของผบรโภคดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการรขอมล
ทเปนจรง ดานความปลอดภย ดานความเปนธรรมในการทาสญญา หรอดานอนใดอนเปน
ประโยชนตอผบรโภค
โดยจะเหนไดวานอกจากสทธของผบรโภคทตองไดรบความคมครองแลว รฐยงตอง
อานวยซงสทธรองเรยนในการใดๆ เพอประโยชนตอผบรโภคดวย การเยยวยาความเสยหายของ
ผบรโภคจงถอเปนหนาทของรฐทตองจดใหมขนอยางมประสทธภาพดวย รฐตองเปนผใหความ
คมครองและรบรองสทธของผบรโภคทตกเปนลกหนทไดรบความเสยหาย โดยการใหผบรโภคท
ตกเปนลกหนไดรบการเยยวยาแกไขความเสยหายทเกดขนจากการตดตามทวงถามหนทไม
เหมาะสม ไมเปนธรรมดงทไดกลาวมาขางตน นอกเหนอไปจากการควบคมและปรามปราบกากบ
ดแลผตดตามทวงถามหน รวมทงปองกนการกระทาความผดทจะเกดขนตอไปในอนาคต ฉะนน
การใหความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมและการควบคมกากบดแล
การตดตามทวงถามหนของผตดตามทวงถามหนใหเปนไปอยางเหมาะสมนน กฎหมายควรใหการ
คมครองและควบคมการตดตามทวงถามหนระหวางคสญญาทง 2 ฝาย อยางเสมอภาคเพอคงไวซง
สทธมนษยชนและสทธเสรภาพขนพนฐานของมนษยและความเทาเทยมกนตามกฎหมายอยาง
แทจรง
มาตรการทางกฎหมายทควบคมการตดตามทวงถามหนตามทไดศกษามาในกลมระบบ
กฎหมายจารตประเพณ ทงในสหรฐอเมรกาตามรฐบญญตวาดวยวธปฏบตในการตดตามทวงหน
อยางเปนธรรม พ.ศ. 2520 (The Fair Debt Collection Practices Act 1977) และ เครอรฐออสเตรเลย
DPU
210
ตามวธการปฏบตในการตดตามทวงถามหนของเจาหนและผตดตามทวงถามหน พ.ศ. 2559 (Debt
Collection guideline : for collectors and creditors 2016) และระบบกฎหมายลายลกษณอกษรใน
ประเทศญปนไดมกฎหมาย 2 ฉบบ ทไดใหการคมครองลกหนและควบคมการตดตามทวงถามหน
จากผตดตามทวงถามหน ไดแก พระราชบญญตธรกจการใหกยมเงน พ.ศ. 2526 (Money Lending
Business Act 1983) และ พระราชบญญตมาตรการพเศษเกยวกบบรษทจดการเรยกรองและตดตาม
ทวงถามหน พ.ศ. 2541 (Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection
Businesses 1998)
ไดมการวางหลกกฎหมายในการตดตามทวงถามหนท งในเรองหนทไดรบความ
คมครองตามกฎหมาย โดยสหรฐอเมรกาใหความคมครองลกหนทถกตดตามทวงถามหนโดยให
ความสาคญแกหนของบคคลในการดาเนนชวตภายในครวเรอน เครอรฐออสเตรเลยไดใหความ
คมครองแกหนของลกหนทกประเภท สาหรบประเทศญปนไดใหความคมครองในหนทกาหนดไว
อยางชดเจนโดยเฉพาะหนทเกดจากการลงทนทางธรกจและหนทเกดจากสนเชอเพอการอปโภค
บรโภคในครวเรอน สาหรบประเทศไทยนนกฎหมายไดใหความคมครองแกหนกยมเงนจาก
สถาบนการเงนในระบบและหนกยมเงนนอกระบบ ทงยงคมครองหนทไมชอบดวยกฎหมาย
รวมทงหนทเกดจากการพนนดวย ซงการใหความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหน
ตามกฎหมายนนผวจยเหนวายงคงมปญหาในการตความกฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความ
คมครอง
การใหความคมครองแกลกหนในสหรฐอเมรกาและประเทศญปน ไดใหความคมครอง
เฉพาะบคคลธรรมดา และเครอรฐออสเตรเลยไดใหความคมครองแกลกหนทงบคคลธรรมดาและ
นตบคคล สวนประเทศไทยการใหความคมครองแกลกหนทเปนบคคลธรรมดาเทานน ทงยงให
ความคมครองโดยแบงแยกเฉพาะเจาะจงใหความคมครองเฉพาะลกหนทกยมเงนจากผใหกยมเงนท
มวตถประสงคใหกยมเงนเปนอาชพเทานน ผวจยเหนวายงคงมปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมาย
ของบคคลทเกยวของกบการตดตามทวงถามหน ซงการเลอกใหความคมครองแกลกหนเชนนยอม
กอใหเกดความไมเสมอภาคกนในการไดรบความคมครองตามกฎหมายตามสทธโดยชอบของ
รฐธรรมนญ
ทงกระบวนการในการตดตามทวงถามหนของตางประเทศตางมประสทธภาพในการ
คมครองลกหนจากกระบวนการในการตดตามทวงถามหนและมการกาหนดมาตรการในการเยยวยา
ความเสยหายใหแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนอนเปนการกระทาโดยไม
เปนธรรม ไมเหมาะสม โดยกฎหมายการตดตามทวงถามหนของประเทศไทยเหมาะสมทจะ
เพมเตมกระบวนการในการตดตามทวงถามหนใหมประสทธภาพยงขนและกาหนดหนวยงานและ
DPU
211
มาตรการในการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวงถามหนอน
เปนการกระทาทไมเหมาะสมเชนเดยวสหรฐอเมรกาและเครอรฐออสเตรเลย เพอใหผบรโภคทตก
เปนลกหนทไดรบความเสยหายจากการตดตามทวงถามหนมสทธรองเรยนเพอใหไดรบการแกไข
เยยวยาความเสยหายตามหลกในการประกนสทธของผบรโภคตามทรฐธรรมนญกาหนดไว ทงยง
เปนไปตามหลกการใหความคมครองแกผบรโภคตามหลกสากลของนานาประเทศ
ดงปญหาในทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยมเงนนอกระบบทผวจยได
กลาวมา ผวจยจงเหนวาเปนการเหมาะสมทจะแกไขเพมเตมเกยวกบกฎหมายในการตดตามทวง
ถามหนใหสามารถครอบคลมการใหความคมครองแกผบรโภคทตกเปนลกหนจากการตดตามทวง
ถามหนกยมเงนนอกระบบ รวมทงการใหการเยยวยาความเสยหายจากการกระทาอนไมเหมาะสม
ของผตดตามทวงถามหน ใหไดรบความคมครองตามกฎหมายอยางเหมาะสม และเพอเปนควบคม
กากบดแลการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสม ไมเปนธรรมเพอเปนการปองกนและปราบปราม
การกระทาผดทเกดจากการตดตามทวงถามหนรวมทงรบผดชอบชดใชคาเสยหายจากการตดตาม
ทวงถามหนอนเปนการกระทาละเมดกฎหมายของตน เพอเปนการอานวยความยตธรรมและอด
ชองวางของกฎหมายใหเกดความเปนธรรมแกคสญญาทง 2 ฝาย และเพอใหตรงตามเจตนารมณ
ของกฎหมายทจะใหความคมครองแกลกหนจากการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมไดอยาง
แทจรง ทงนเพอใหเกดประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายในการตดตามทวงถามหนใหมความ
ชดเจนยงขนเชนเดยวกนกบอารยประเทศ
5.2 ขอเสนอแนะ
จากทไดกลาวมาแลวในบทสรปนนจะเหนวาประเดนสาคญนนเปนเรองเกยวกบปญหา
ในทางกฎหมายเกยวกบการตดตามทวงถามหนกยมเงนนอกระบบ ไมวาจะเปนปญหาการตความ
กฎหมายในหนนอกระบบทไดรบความคมครอง ปญหาในเรองขอบเขตของกฎหมายของบคคลท
เกยวของกบการตดตามทวงถามหน ปญหากระบวนการในการตดตามทวงถามหน ปญหา
หนวยงานทควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหน และปญหาเกยวกบมาตรการในการเยยวยา
ความเสยหายจากการตดตามทวงถามหน ซงแมวาประเทศไทยไดมกฎหมายทใหความคมครอง
ผบรโภคทตกเปนลกหนและมาตรการทใชในการควบคมกากบดแลการตดตามทวงถามหนทไม
เปนธรรม อยางไรกดยงคงมปญหาตามทกลาวมารฐจงมหนาทตองใหความคมครองแกผบรโภคท
ตกเปนลกหนและถกตดตามทวงถามหนโดยไมเหมาะสมตามสทธของรฐธรรมนญในการใหความ
คมครองผบรโภคและตามหลกเกณฑในการตดตามทวงถามหนทเปนสากลทาใหผบรโภคทตกเปน
DPU
212
ลกหนและผใหกยมเงนทเปนเจาหนไดรบความคมครองสทธเสรภาพอยางเสมอภาค โดยผวจยขอ
เสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาวไวดงน
5.2.1 ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 ของคานยาม “ผ
ทวงถามหน”
“มาตรา 3 “ผทวงถามหน” หมายความวา เจาหนซงเปนผใหสนเชอ ผประกอบธรกจ
ตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค และเจาหนอนซงมสทธรบชาระหนอนเกดจากการ
กระทาทเปนทางการคาปกตหรอเปนปกตธระของเจาหน ทงนไมวาหนนนจะเปนสญญาทไมเปน
ธรรมหรอไมกตาม และใหหมายความรวมถง ผรบมอบอานาจจากเจาหนดงกลาว ผรบมอบอานาจ
ชวงในการทวงถามหน ผประกอบธรกจทวงถามหน และผรบมอบอานาจจากผประกอบธรกจทวง
ถามหนดวย”
5.2.2 ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหนในบทบญญตมาตรา 3 ของคานยาม
“ผใหสนเชอ” “ลกหน” และ “ธรกจทวงถามหน”
“มาตรา 3 “ผใหสนเชอ” หมายความวา
(1) บคคลซงใหสนเชอแกบคคลอน...”
“มาตรา 3 “ลกหน” หมายความวา ลกหนซงเปนบคคลธรรมดาและลกหนซงเปนนต
บคคล ทงนใหหมายความรวมถงผค าประกนซงเปนบคคลธรรมดาดวย”
“มาตรา 3 “ธรกจทวงถามหน” หมายความวา การรบจางทวงถามหนไมวาโดยตรงหรอ
โดยออมเปนปกตธระ แตไมรวมถงการทวงถามหนของทนายความซงกระทาการแทนลกความของ
ตน
เวนแต ผรบจางทวงถามหนทมใชปกตธระ เจาหนตองรวมรบผดตอผเสยหายในความ
เสยหายอนเกดจากการตดตามทวงถามหน ไมวาความเสยหายนนจะเกดจากการกระทาโดยจงใจ
หรอประมาทเลนเลอของผตดตามทวงถามหนหรอไมกตาม”
5.2.3 ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน
(1) ในเรองการกาหนดใหลกหนมระยะเวลาในการชาระหนหลงจากทเจาหนทวงถาม
หน
“ผทวงถามหนจะแจงใหลกหนชาระหนไดตอเมอภายหลง 5 วน นบแตวนทได
ตดตอสอสารกบลกหนเปนครงแรกและไดแจงรายละเอยดเกยวกบการขอรบชาระหนแกลกหน
แลว”
(2) ในเรองการใชสทธในการดาเนนคดของเจาหน ใหยกเลกมาตรา 12 (3) แหง
พระราชาบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558
DPU
213
(3) ในเรองลกหนถงแกความตาย
“ในกรณทผตดตามทวงถามหนไดร หรอควรไดรถงความตายของลกหน ใหผทวงถาม
หนสามารถแจงถงสทธของลกหนในสญญาแกบคคลผเปนทายาทของลกหนได และถาบคคลนน
ไดสอบถามผตดตามทวงถามหนถงสทธของลกหนแลว ผทวงถามหนจงสามารถแจงหนาทของ
ลกหนตามสญญานนไดวา ลกหนซงเปนผตายไดมหนทตองชาระกบเจาหน หากไมชาระหน
เจาหนมสทธคดดอกเบยผดนดจนกวาจะชาระหนจนแลวเสรจ และหากทางเจาหนมการฟองคด
อาจมคาใชจายในการดาเนนคดตอไป”
5.2.4 ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน
“ใหคณะกรรมการคมครองผบรโภค สมาคม และมลนธ ตามกฎหมายวาดวยการ
คมครองผบรโภค เปนผมสทธฟองคดแทน มอานาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผเสยหายได และ
ยกเวนคาฤชาธรรมเนยมทงหมดในการฟองดาเนนคดแทนผเสยหาย”
5.2.5 ใหแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน
“ใหศาลมคาสงใหเจาหนหรอผตดตามทวงถามหนทจงใจหรอประมาทเลนเลอฝาฝน
พระราชบญญตน ตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกลกหนหรอบคคลภายนอก”
ท งนจากการศกษาวจยและการนาสนอขอเสนอแนะในการใหความคมครองแก
ผบรโภคทตกเปนลกหนจากการกยมเงนนอกระบบและควบคมกากบดแลมาตรการตดตามทวงถาม
หนของผตดตามทวงถามหนนน ผวจยไดนาหลกเกณฑมาตรการทางกฎหมายเกยวกบการตดตาม
ทวงถามหนของทง สหรฐอเมรกา เครอรฐออสเตรเลย และประเทศญปน มาปรบใชเปนแนวทาง
ในการเสนอแนะปรบปรงแกไขเพมเตมพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558 โดยมงหวงให
สามารถนากฎหมายไปบงคบใช เพอลดปญหาในการตดตามทวงถามหนทไมเหมาะสมทเกดขนใน
สงคม และเพอใหกฎหมายครอบคลมในการใหความคมครองแกคสญญาทง 2 ฝายอยางเทาเทยม
ไมยงหยอนไปกวากนอนถอเปนสทธของคสญญาทงสองฝายทควรไดรบตามรฐธรรมนญ โดย
ทงหมดทงมวลกเพอใหเปนไปตามหลกประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยสญญา เปนไป
ตามสทธของผบรโภคทรฐธรรมนญไดรบรองไว และเปนไปตามหลกในการใหความคมครองทาง
กฎหมายแกบคคลทกคนอยางเทาเทยมกนตามหลกสากล อนธารงไวซงความยตธรรมและรกษาไว
ซงความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนในสงคมตอไป
DPU
บรรณานกรม
DPU
215
บรรณานกรม
ภาษาไทย
กมล กมลตระกล. สทธและทางรอดของลกหน. กรงเทพมหานคร : ปรชญา, 2551.
กลพล พลวน. “วนสทธมนษยชน.” บทบณฑตย. เลมท 4. ปท 32. (2518) : 169.
โกญจนาท เจรญสข. “รปแบบสญญาในปจจบน และกฎหมายขอสญญาไมเปนธรรม.” http://www.
yimwhan.com/board/show.php?user=konjanard&topic=16&Cate=1, 30 พ ฤ ศ จ ก า ย น
2558.
จรนทร เทศวานช. เงนตลาดเงนและสถาบนการเงน. กรงเทพมหานคร : ซเอดยเคชน, 2542.
จด เศรษฐบตร. หลกกฎหมายแพงลกษณะนตกรรมและสญญา. พมพครงท 7. กรงเทพมหานคร :
โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,
2556.
โชตชย สวรรณาภรณ. “Non-Bank Consumer Finance Blood, Sweat and Tears Faux pas or Force
majeure.” http://www.fpo.go.th/FPO/index2. php?mod=Content&file=contentview&
contentID=CNT0002861&categoryID=CAT0000146, 8 กรกฎาคม 2559.
ดาราพร ถระวฒน. กฎหมายสญญา สถานะใหมของสญญาปจจบนและปญหาขอสญญาไมเปน
ธรรม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542.
เดชอดม ไกรฤทธ. “คาอธบายเรยงมาตราพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ. 2558.” https://
issuu.com/lct.news/doc, 14 มกราคม 2559.
ธรารตน บตรโพธ. “มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการกากบดแลผตดตามทวงหน”. วทยานพนธ
มหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555.
บรษท บางกอก มเดย แอนด บรอดคาสตง จากด. “แกงหมวกกนนอคไมกลวพ.ร.บ.ทวงหน พบ 9
เดอนรองเจาหนโหดพง 805 ราย.” https://www.pptvthailand.com/sport/news/16938,
2 สงหาคม 2559.
บรษท สนก ออนไลน จากด. “ทวงหนโหด! ควาสปารตาฟนลกหนดบอนาถ.” http://news.
sanook.com/1048230/, 2 สงหาคม 2559.
บรษท สนก ออนไลน จากด. “รวบแกงเงนกนอกระบบคดดอกวนละหมน.” http://news.sanook.
com/977901/, 2 สงหาคม 2559.
DPU
216
บางกอกโพสต. “informal debts.” http://www.bangkokpost.com/learning/meaning/informal+
debts, 14 มกราคม 2558.
ประกาศคณะกรรมการกากบการทวงถามหน เรอง กาหนดหลกเกณฑการเปรยบเทยบและ
ระยะเวลาการชาระคาปรบตามคาเปรยบเทยบตามพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.
2558.
ปวรศ หวงพนจกล. “การคมครองลกหนจากการตดตามทวงหน”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะ
นตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2550.
ปองพทย สามตถยากร. “การตดตามทวงถามหนอยางเปนธรรม : ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายของ
สหรฐอเมรกาและกฎหมายไทย”. วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร
จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550.
ปยากร ชลวร และ ภคณ พงศพโรดม. “นาโนไฟแนนซทางออกของหนนอกระบบ?,” https://
www.scbeic.com/th/detail/product/1254, 24 มกราคม 2559.
ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน พ.ศ. 2491 (The Universal Declaration of Human Rights 1948)
ไผทชต เอกจรยกร. “ปญหาหนนอกระบบในสงคมไทย.” เลม 1. วารสารราชบณฑตยสถาน.
(มกราคม – มนาคม 2554) : 14 – 15.
ภทรพร คงบญ. “เรองเลา ดร. ผง ตอน 5 : US Federal Trade Commission (FTC) has decided to
sue OMICS International.” https://www.gotoknow.org/posts/613515, 16 กนยายน
2559.
เยาวนารถ เพาะผล. “มาตรการทางกฎหมายในการใหความคมครองผบรโภค : ศกษาเฉพาะกรณ
ผใชบรการเงนกนอกระบบ.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลย
ธรกจบณฑตย, 2558.
รจนา อนคง. “ปจจยทมผลตอความสาเรจในการนานโยบายแกปญหาหนนอกระบบไปปฏบต.”
วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2557.
ราชบณฑตยสถาน. “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554.” http://www.royin.go.th/
dictionary/search.php, 14 มกราคม 2558.
วรรณทน รงเรองสภากล. “ความรเบองตน : สญญาฟารมประกน : Contract Farming.” https://
www.gotoknow.org/posts/291182, 25 พฤษภาคม 2559.
วฒนา เทพวฒสถาพร. “แนวความคดและวธการเพอการวนจฉยความไมเปนธรรมตามพระราช
บญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. 2540.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะ
นตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.
DPU
217
วส ตงสมตร. “ผเสยหายโดยนตนย.” www.moj.go.th/ media/k2/attachments/188_ 1637.doc, 25
พฤษภาคม 2559.
วทยาลยการยตธรรม สานกงานศาลยตธรรม. “วงการกฎหมายทวไป : จดยนของกระบวนการยตธรรม
กบสงทเรยกวาการพนน.” http://elib.coj.go.th/Article/ articlehaya3.htm, 8 มกราคม
2560.
วกพเดย สารานกรมเสร. “บรษทมตซบช ยเอฟเจ ไฟแนนเชยล กรป.” https://th.wikipedia.org/
wiki/มตซบชยเอฟเจไฟแนนเชยลกรป, 8 กรกฎาคม 2559.
ศนนทกรณ โสตถพนธ. คาอธบายนตกรรม – สญญา พรอมคาอธบายในสวนของ พ.ร.บ. วาดวยขอสญญาท
ไมเปนธรรม พ.ศ. 2540 และกฎหมายใหมทเกยวของ. พมพครงท 16. กรงเทพมหานคร :
สานกวญ�ชน, 2554.
ศยามล เจรญรตน, วชย สวรรณประเสรฐ, และไชยณรงค เศรษฐเชอ. “ความเหลอมลาและความ
เปราะบางทเกดจากหนนอกระบบในสงคมไทย Inequality and Vulnerability among
Informal Debt in Thai Society.” เลมท 4. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร. (2559) :
194 – 195.
ศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปน กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธง) รวมกบ
คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. “รายงานฉบบสมบรณโครงการศกษาพฒนา
นโยบายการยตธรรมเพอแกปญหาหนนอกระบบ.” http://dric.nrct.go.th/get_fulltext.
php?book_id=280095&absid=DRL020463, 20 มกราคม 2559.
สถานโทรทศนสกองทพบกชอง 7. “แมคาสดทน! แจงจบแกงทวงหนขทาราย เหตจายรายวนขาด
1000 บาท.” http://news.ch7.com/detail/165146/แมคาสดทน_แจงจบแกงทวงหนขมข
ทวงเงน.html, 2 สงหาคม 2559.
สภานตบญญตแหงชาต. “หนงสอดวนทสด ท สว (สนช) 0007/5883 ลงวนท 26 ธนวาคม 2557.”
http://w3c.senate.go.th/bill/bk_data/18-3.pdf, 22 มกราคม 2559.
สภานตบญญตแหงชาต. “เอกสารประกอบการพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.
....” http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nla2557/apnla2557-003.pdf,
7 กรกฎาคม 2559.
สานกกฎหมาย สานกงานเศรษฐกจการคลง. “รายงานฉบบสมบรณ โครงการวจย เรอง การศกษา
แนวทางการใชมาตรการทางกฎหมายในการกากบดแลและแกไขปญหาเจาหนนอก
ระบบ (A Study of Legal Measure for Supervision Policy and Solution in Money
DPU
218
Lending Problem).” http://www.fpo.go.th/e_research/ebook/pdf_file/1341904897.pdf,
29 ตลาคม 2558.
สานกกรรมาธการ 2 สานกงานเลขาธการวฒสภา ปฏบตหนาทสานกงานสภานตบญญตแหงชาต.
“ความเปนมาและประเดนอภปรายการพจารณารางพระราชบญญตการทวงถามหน พ.ศ.
....” http://w3c.senate.go.th/pictures/comm/1516/file_1427857342.pdf, 22 มกราคม 2559.
สานกงานกฎหมายและคดกทม.. “ผเสยหาย (มาตรา 2(4)).” https://www.facebook.com/BMAlaw/
posts/680703131960379, 25 พฤษภาคม 2559.
สานกงานพศษฐ ศรสงข ทนายความ. “ขอควรรเกยวกบกฎหมายทวงหนฉบบใหม.” https://www.
facebook.com/srisungadvocate/posts/458653810956049:0, 25 พฤษภาคม 2559.
สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. “สรปผลทสาคญการ
สารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2558.” http://service.nso.go.th/nso/
nsopublish/themes/files/SocioPocket58.pdf, 2 สงหาคม 2559.
สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. “กฎหมายตดตามทวงหนอยางเปนธรรม :
กฎหมายความหวงของลกหน.” http://library2.parliament.go.th/ejournal/content_af/
2557/jul2557-2.pdf, 18 มนาคม 2559.
สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. “หนนอกระบบ : นาโนไฟแนนซ (Nano –
Finance).” http://www.parliament.go.th/library, 29 ตลาคม 2558.
สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. “ปญหาหนนอกระบบและแนวทางการแกไข
โดยภาครฐ.” http://library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2559/hi2559-076.pdf,
29 ตลาคม 2558.
สรางครตน จาเนยรพล. “หนนอกระบบกบความเปนธรรมทางสงคม.” http://www.cusri.chula.
ac.th/backup/download/cluster6.pdf, 2 สงหาคม 2559.
อรนช อาชาทองสข. “การควบคมและเเกไขขอสญญาทไมเปนธรรม.” วทยานพนธมหาบณฑต
คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2536.
อไรพรรณ เจรญรถ และ นายภาสกร ตาปสนนทน. “ “นาโนไฟแนนซ” คออะไร ใครรบาง?,”
https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/DocLib_/Article23_04_2015_.pdf,
24 มกราคม 2559.
Yetiintelligence.com. “ขอบงคบเกยวกบการพนนในประเทศไทย.” http://www.yetiintelligence.
com/regulation.html, 25 พฤษภาคม 2559.
DPU
219
ภาษาตางประเทศ
Act on Special Measures Concerning Claim Management and Collection Businesses 1998.
Anteris Consulting Pty Ltd for Australian Competition and Consumer Commission May 2015.
“Research into the Australian debt collection industry.” https://www.accc.gov.au/
system/files/Research%20into%20the%20Australian%20debt%20collection%20indus
try_0.pdf, 8 January 2017.
Australian Competition and Consumer Commission & Australian Securities and Investment
Commission. “Debt collection practices in Australia Summary of stakeholder
consultation May 2009.” https://www.accc.gov.au/system/files/Debt%20collection%20
practices%20in%20Australia.pdf, 8 January 2017.
Australian Government Federal Register of Legislation. “Trade Practices Amendment
(Australian Consumer Law) Act (No. 2) 2010.” https://www.legislation.gov.au/
Details/C2012C00868, 7 January 2017.
Australian Securities and Investment Commission Act 2001.
Australian Securities and Investment Commission. “14–159MR ACCC and ASIC Revise Guidelines
for Businesses and Consumers About Debt Collection Activities.” http://asic.gov.au/about
-asic/media-centre/find-a-media-release/2014-releases/14-159 mr-accc-and-asic-revise-
guidelines-forbusinessesandconsumers-about-debt-collection -activities/, 8 July 2015.
Baker v. G C Services Corporation. “677 F. 2d 775.” http://openjurist.org/677/f2d/775/baker-v-
g-c-services-corporation, 7 July 2015.
Brian Keith Faulkner. “West v. Nationwide Credit, Inc. – Third Party Communication Clarified
in the Fair Debt Collection Practices Act.” http://scholarship.law.campbell.edu/cgi/
viewcontent.cgi?article=1366&context=clr, 7 July 2015.
Damon Gibbons. “Taking On The Money Lenders: Lessons From Japan.” http://www.learning
andwork.org.uk/sites/niace_en/files/publications/Taking%20on%20the%20money%2
0lenders%20lessons%20from%20Japan.pdf?redirectedfrom=cesi, 10 July 2016.
Daniel A. Edelman. “The Fair Debt Collection Practices Act – Recent Developments.” https://pdfs.
semanticscholar.org/3ce0/fd754f740da7af0a6c907a3347c46a9d03aa.pdf, 7 January 2017.
Debt Collection guideline : for collectors and creditors 2016.
DPU
220
Investopedia. “Unlawful Loan.” http://www.investopedia.com/terms/u/unlawful-loan.asp, 14 January
2016.
Justia. “Anthony Graziano, Appellant, v. Michael Harrison, Appellee, 950 F.2d 107 (3d Cir.
1991). ” http://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/950/107/110824/, 20
January 2017.
Justia. “Garza v. Bancorp Group, Inc., 955 F. Supp. 68 (S.D. Tex. 1996)” http://law.justia.com/
cases/federal/district-courts/FSupp/955/68/1516238/, 20 January 2017.
Money Lending Business Act 1983.
Openjurist. “972 F. 2d 1067 – Bloom v. Ic System Inc.” http://openjurist.org/972/f2d/1067/
bloom-v-ic-system-inc, 20 January 2017.
Ordinance for Enforcement of the Money Lending Business Act 1983.
Organized crime registry.“More Eyes On Yakuza's Role In Japanese Economy.” http://orgcrime.
tripod.com/japeconomy.htm, 10 July 2016.
Shigeru Sato and Shingo Kawamoto. “Loan-Shark Lending Surge Feared in Japan” http://www.
bloomberg.com/news/articles/2012-08-07/loan-shark-lending-surge-feared-in-japan,
9 July 2016.
The Australian Consumer Law 2010.
The Fair Debt Collection Practices Act 1978.
The Loan Servicers Association of Japan. “About Servicers.” http://www.servicer.or.jp/en/ser
vicer/index.html, 10 January 2017.
The Loan Servicers Association of Japan. “Charter of the Loan Servicers Association of Japan.”
http://www.servicer.or.jp/en/about/founded.html, 10 January 2017.
The Sydney Morning Herald. “Screws turned on loan sharks.” http://www.smh.com.au/national/
screws-turned-on-loan-sharks-20110827-1jfb7.html, 9 July 2016.
Wikipedia the free encyclopedia. “ACOM.” https://en.wikipedia.org/wiki/Acom, 8 July 2016.
Wikipedia the free encyclopedia. “Australian Consumer Law.” https://en.wikipedia.org/wiki/
Australian_Consumer_Law 7 January 2017.
Wikipedia the free encyclopedia. “Competition and Consumer Act 2010.” https://en.wikipedia.
org/wiki/Competition_and_Consumer_Act_2010, 7 January 2017.
DPU
221
Wikipedia the free encyclopedia. “Darkness financial.” https://ja.wikipedia.org/wiki/闇金融, 10
August 2016.
Wikipedia the free encyclopedia. “Gray zone interest rates.” https://ja.wikipedia.org/wiki/グレー
ゾーン金利, 10 August 2016.
Wikipedia the free encyclopedia. “Loans in Japan.” https://en.wikipedia.org/wiki/Loans_in_Japan,
10 July 2016.
Wikipedia the free encyclopedia. “Loan shark.” https://en.wikipedia.org/wiki/Loan_shark, 10
July 2016.
DPU
222
ประวตผเขยน
ชอ-นามสกล กญณฏฐ วเศษสงห
ประวตการศกษา พ.ศ. 2548 นตศาสตรบณฑต
จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร
พ.ศ. 2552 สาเรจเนตบณฑต
จากสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา
ตาแหนงและสถานททางานปจจบน ผชวยพนกงานไตสวนปฏบตการ
สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปราม
การทจรตแหงชาต
361 ถ.นนทบร ต.ทาทราย อ.เมองนนทบร
จ.นนทบร 11000
DPU
top related