ปิยะวิทย์ ทิพรส - dpulibdoc.dpu.ac.th/thesis/piyavit.thi.pdf · 2020....

ตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย

ปยะวทย ทพรส

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรบรหารธรกจดษฎบณฑต

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2561

Organic Rice Production Model and Production Efficiency

Piyavit Thipbharos

A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Business Administration

College of Innovative Business and Accountancy, Dhurakij Pundit University

2018

ค

หวขอวทยานพนธ ตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย ชอผเขยน ปยะวทย ทพรส อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.พาชตชนต ศรพานช อาจารยทปรกษารวม อาจารย ดร. เวทางค พวงทรพย สาขาวชา บรหารธรกจดษฎบณฑต ปการศกษา 2561

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอ (1) พฒนาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย (2)

ท านายประสทธภาพการผลตขาวอนทรย โดยศกษาผานอทธพลของปจจยพนทปลก (LSF) ปจจยการผลต(ISF) ปจจยตนทน (CSF) และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ทมตอผลผลตขาวอนทรยทเกบเกยวได ขอมลทใชในการพจารณาตวแบบไดจากการส ารวจตวอยางเกษตรกรผปลกขาวอนทรยทไดรบการรบรองโดยกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ จากภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต

ผลการศกษา พบวา ปจจยพนทปลก (LSF) มอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดส ทงทปลกแบบสเดยวและปลกขาวสรวมกบขาวขาว ในขณะทปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ไมมอทธพลตอผลผลตขาวเมลดส ในสวนของการผลตขาวอนทรยเมลดขาว พบวา ปจจยพนทปลก (LSF) ไมมอทธพลตอผลผลตขาวเมลดขาวทงทปลกแบบขาวเดยวและปลกขาวขาวรวมกบขาวส เมอพจารณาประสทธภาพการผลตเชงเทคนค (TE) ของการปลกขาวอนทรยทกประเภทไมแตกตางกน อยางไรกตามเมอพจารณาคาสงสดและคาต าสดของ TE พบวา มชวงกวางมาก แสดงวาการผลตขาวอนทรยของเกษตรกรหลายคนยงสามารถเพมผลผลตใหมากขนไดอกมาก และเมอพจารณาประกอบกบคาผลไดของการผลต (RTS) พบวา มเพยงการปลกขาวอนทรยเมลดขาวเดยวเทานนทมคา RTS 1 นอกจากนยงพบวา ดชนการคาขาว (HCI) มคาคอนขางต า โดยเฉพาะอยางยง เกษตรกรผปลกขาวอนทรยเมลดขาว นนหมายความวา สดสวนของขาวเปลอกอนทรยทเกษตรกรเกบไว มมากเกนความจ าเปนส าหรบการบรโภคในครวเรอน

ฆ

ง

Thesis Title Organic Rice Production Model and Production Efficiency Author Piyavit Thipbharos Thesis Advisor Assoc. Prof. Dr.Pachitjanut Siripanich Co- Thesis Advisor Dr. Watang Paungchap Department Business Administration Academic Year 2018

ABSTRACT

The objectives of this The objectives of this research are to (1) develop a predictive

model for organic rice production and (2) predict production efficiency through the effects of land specific factors (LSF), input specific factors (ISF), cost specific factors (CSF), and farmer specific factors (FSF) on harvested organic rice. The data for developing the model is obtained by a sample survey conducted on organic rice farmers certified by the Rice Inspection and Certification Division, Rice Department, Ministry of Agriculture and Cooperatives, from North, Northeast and South of Thailand.

It is found that the LSF has an influence on colored organic rice yield for both cases, i.e., cultivating only colored rice and cultivating both colored and white rice. While FSF does not has significant effect on yield of colored organic rice. On the other hand, LSF does not influence the yield of white organic rice. In considering technical efficiency (TE), there is no significance difference between means of TE obtained from 4 predictive models. However, when maximum and minimum values of TE are determined, very wide range are found. Therefore, many farmers need to improve their TE and hence increase productivity. On the return to scale (RTS), it is found that cultivating only the organic hite rice achieves RTS > 1, other cases don’t. In addition, the household commercialization indices (HCI) for almost all cases are quite low, especially in cultivating white rice. It seems that organic paddy rice kept by farmers is more than necessary for household consumption.

จ

กตตกรรมประกาศ

งานวจยฉบบนส าเรจลลวงอยางสมบรณโดยไดรบความอนเคราะหและความกรณาอยางยงจาก รองศาสตราจารย ดร.พาชตชนต ศรพานช อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และ อาจารย ดร. เวทางค พวงทรพย อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทไดกรณาใหความรและค าแนะน าทเปนประโยชนตอวทยานพนธฉบบน ผวจยขอกราบขอบพระคณทานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. สมบรณวลย สตยารกษวทย ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร. อ านวย แสงโนร และ ผชวยศาสตราจารย ดร. อดลลา พงศยหลา กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาใหขอเสนอแนะในการแกไขวทยานพนธทมประโยชนตอผ วจ ย และขอกราบของพระคณปราชญชาวนาผ มประสบการณผลตขาวอนทรย ท ง 5 ทานประกอบดวย 1) คณส ารวย มสมชย 2) คณยวง เสยงใส 3) คณธนพล ศรใส 4) คณถวล เสยงแจว 5) คณทว คมรกษา ททานสละเวลาในการใหขอมลการผลตขาวอนทรยทเปนประโยชนและตรวจสอบเครองมอทใชในการรวบรวมขอมลในการวจยครงน

ขอขอบคณมหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทมอบทนศกษาตอในระดบปรญญาเอก และ “งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจยระดบบณฑตศกษา จากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ าป 2560”

ขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. อทธพงศ มหาธนเศรษฐ ภาควชาเศรษฐศาสตรการเกษตรและทรพยากร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทชวยเหลอและใหขอแนะน าทางวชาการ และขอขอบคณ อาจารย STEPHEN CANNELL วทยาลยนวตกรรมบรหารธรกจและการบญช (CIBA) มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทชวยตรวจสอบการเขยนและไวยากรณในบทคดยอภาษาองกฤษ

ขอขอบคณก านน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน ผน าเครอขายกลมวสาหกจชมชนขาวอนทรย และชาวนาผปลกขาวอนทรยในพนทจงหวดศรสะเกษ จงหวดหนองคาย จงหวดอตรดตถ และจงหวดพทลงทกทานทไมไดกลาวนาม ส าหรบความกรณาใหความชวยเหลอ และความรวมมอในการใหสมภาษณและตอบแบบสอบถาม

ขอกราบขอบพระคณ นางอนออย พลาผว และนางออมใจ อารยะศลปธร พสาวทเปนแรงผลกดนใหก าลงทรพย ก าลงใจ และหวงใยเสมอมา รวมทงลกชาย (เดกชาย ศรณยสฐ เมฆบณฑตกล หรอ นองกปตน) ทท าใหขาพเจามมานะอดทนจนฟนฝาอปสรรคจนส าเรจการศกษา โดยคณคาและประโยชนตอการศกษาและสงคมอนพงมของวทยานพนธฉบบน ผวจยขอนอมบชาแดพระคณบรพาจารย เพอเปนแนวทางในการวจยและพฒนางานวชาการใหมความเขมแขงและย งยนสบไป

ฉ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................. ช สารบญ .................................................................................................................................. ซ สารบญตาราง ........................................................................................................................ ญ สารบญภาพ ........................................................................................................................... ฏ บทท

1. บทน า .......................................................................................................................... 1 1.1 ทมาและความส าคญของปญหา .......................................................................... 1 1.2 วตถประสงคของการวจย .................................................................................... 6 1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ................................................................................ 6 1.4 ขอบเขตของการวจย ........................................................................................... 7 1.5 นยามเชงปฏบตการ ............................................................................................ 9 2. แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ ............................................................ ….. 12 2.1 แนวคดและทฤษฎประสทธภาพการผลต.............................................. ................ 12 2.2 ตวแบบการวดประสทธภาพการผลต..................................................................... 16 2.3 ผลงานวจยทเกยวของกบการวดประสทธภาพการผลตขาว................................ 20 2.4 กรอบแนวคดการวจย............................................................................... .......... 39 3. วธด าเนนการวจย ........................................................................................................ 46 3.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย………………………................. ........... 46

3.2 ประสทธภาพการผลต……………………………………………..…………… 47 3.2.1 ประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency; TE)…………………….. 47

3.2.2 ผลไดของการผลต (return to scale; RTS) ………………………………… 49 3.2.3 ดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (household commercialization Index; HCI) ............................................................................................ ... 50

3.3 การส ารวจเกษตรกรผผลตขาวอนทรย…………………………………………. 50

ช

3.3.1 ประชากรเปาหมาย……………………………………………. ............... 51 3.3.2 แผนการสมตวอยาง ................................................................................... 53 3.3.3 ขนาดตวอยางและการค านวณขนาดตวอยาง…………………………...... 54 3.3.4 เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล……………………………………….…. 58 3.3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล………………………………………………… 62

3.4 การส ารวจเกษตรกรตวอยาง….……………………………………………....... 62 4. ผลการศกษา ................................................................................................................. 63

4.1 สมการการท านายผลผลตขาวอนทรย ................................................................ 66 4.2 คาวดประสทธภาพการผลต................................................................................ 69

5. สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ .............................................................................. 71 5.1 สรปผลการวจย................................................................................................................ 71

5.1.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย................................................ ................... 71 5.1.2 การท านายประสทธภาพการผลต ................................................................. ......... 73

5.2 การอภปรายผลการวจย................................................................................................... 74 5.2.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย..................... ........................................... 74 5.2.2 การท านายประสทธภาพการผลต...................... .................................................. 81

5.3 ขอเสนอแนะจากการวจย................................................................................................ 85 บรรณานกรม ............................................................................................................................ 92 ภาคผนวก ................................................................................................................................. 104 ก เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล ................................................................................ 105

ข ลกษณะทวไปของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ........................................................... 119 ค ตนทนและผลตอบแทนการผลตขาวอนทรย............................................................... 123 ประวตผเขยน ........................................................................................................................... 128

ซ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1.1 ปรมาณขาว (ลานตน) ทแตละประเทศผลตได และสวนแบงการตลาด (รอยละ) ขาว

โลกป 2556/58 ถงป 2558/59 ............................................................................... 3 1.2 ปรมาณผลผลตขาวโลก (ลานตนขาวสาร) ป 2553/2554 ถงป 2558/2559 …...…... 4

1.3 ปรมาณผลผลตขาวอนทรย (ตน) ทไดรบการรบรองของไทย จ าแนกแตละป...…. 5 1.4 ปรมาณผลผลตผลตภณฑอนทรยเพอจ าหนาย (ตน) ทไดรบการรบรอง ของไทยในป 2557…………….................................……………………………. 5

2.1 จ านวนผลงานวจยทตพมพเผยแพรในประเทศ ในชวง พ.ศ. 2528 ถง 2557 ทผวจยทบทวนวรรณกรรม1 จ าแนกตามตวแบบทางเศรษฐมตทใชเปน

เครองมอวดคา TE ของเกษตรกรผผลตขาวในประเทศ........................................ 21

2.2 จ านวนผลงานวจยเกยวกบการวดประสทธภาพการผลตขาวทตพมพเผยแพรในวารสารนานาชาต จ าแนกตามประเทศและลกษณะการเพาะปลก.......................... 24

2.3 จ านวนผลงานวจยเกยวกบการวดคา TE ในการผลตขาวทตพมพเผยแพร ในวารสารนานาชาต จ าแนกตามตวแบบทางเศรษฐมตทใชในการวจย................. 25

2.4 การศกษาประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ในประเทศไทยและตางประเทศ (ป พ.ศ. 2550-2555)…………………………. 29

2.5 ปจจยผลตทสงผลเชงบวกตอการเพมผลผลตขาวอนทรย และคา TE ของ เกษตรกร(ประเภท cross section data และ panel data)…………………………… 35

2.6 คณลกษณะ farmer,s-specific factors (FSF) ทสงผลเชงบวกอยางมนยส าคญตอการเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย………………………....... 36

3.1 แนวโนมการลดลงของจ านวนเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ทไดรบการรบรองในปการผลต 2556 ถงป 2558………………………………. 51

3.2 จ านวนเกษตรกร (คน) ผผลตขาวอนทรยทตออายและไดรบการรบรอง

จากกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว ปการผลต 2558......... 52

3.3 ขนาดตวอยางและความคลาดเคลอน ( e ) จ าแนกตามจงหวดและภาค………….. 55 3.4 ขนาดตวอยางทด าเนนการไดจรง จ าแนกตามหม ต าบล อ าเภอ จงหวด และภาค… 56

ฌ

สารบญตาราง (ตอ) ตารางท หนา

3.5 จ านวน (ราย) ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย จ าแนกตามเมลดสและขาว .......... 62 4.1 ตวแปรและคาของตวแปรในตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย...................... 63

4.2 สมประสทธของตวแปรท านายทมนยส าคญทางสถตตามตวแบบการท านาย ผลผลตขาวอนทรยจ าแนกตามสของขาว................................................................ 68 4.3 คาวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยจ าแนกตามสของขาว……........…………. 70

ญ

สารบญภาพ ภาพท หนา ภาพท 2.1 กรอบแนวคดการวจย ........................................................................... 45 ภาพท 3.1 ขนตอนการสรางเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล............................. 61

1

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

ประเทศไทยสามารถผลตขาวสงออกเปนอนดบตนๆของโลกมานาน กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ รายงานวา ประเทศไทยสามารถผลตขาวสงออกและมสวนแบงการตลาดเปนอนดบ 2 ของโลก

รองจากอนเดย ทงน ในป 2557/58 ไทยมสวนแบงการตลาดรอยละ 21.19 ของการสงออกขาวโลก

จนกระทง ป 2558/59 ไทยกลบมามสวนแบงการตลาดเทากบอนเดย คอ รอยละ 22.61 ดงรายละเอยด

แสดงในตารางท 1.1 เนองจากอนเดยประสบปญหาภยแลง จงตองลดการสงออกขาวลงเพอน ามา

บรโภคภายในประเทศเพมขน (กรมสงเสรมการคาระหวางประเทศ [ดไอทพ], 2558; ส านกงาน

เศรษฐกจการเกษตร [สศก.], 2559) ถงแมไทยจะมสวนแบงการตลาดเพมขน และปรมาณการสงออก

ขาวในแตละปเพมขน รวมทงมปรมาณเพยงพอแกการบรโภคภายในประเทศมากกวาอนเดยและ

ประเทศอนๆ นอกจากนยงเพยงพอเปนวตถดบส าหรบอตสาหกรรมแปรรปขาวสงออก แตไทยยงคงม

ประสทธภาพการผลตต ากวาอนเดยและอกหลายประเทศ ซงจะเหนไดจากปรมาณผลผลตขาวของไทย

ตงแตปการผลต 2553/54 จนถงป 2558/59 มแนวโนมลดลงอยางตอเนองและตดลบเพมขน (รอยละ

-12.53) เมอเทยบกบประเทศอนๆ ไดแก จน อนเดย เวยดนาม บงคลาเทศ อนโดนเซย ดงรายละเอยด

แสดงในตารางท 1.2 ทงทไทยมเนอทเกบเกยวผลผลตขาวมากกวาอกหลายประเทศ เชน เวยดนาม บง

คลาเทศ (สศก., 2558) แตทผานมาพนทเพาะปลกขาวอนทรยทไดรบการรบรองของไทยกลบม

แนวโนมลดลงรอยละ 10.65 ในชวงป 2554 ถงป 2556 (Kongsom & Panyakul, 2016) ทงน สวนทาง

กบกระแสความตองการเพมขนของตลาดขาวทงในและตางประเทศตองการขาวทผานการผลตดวย

2

ขนตอนทมคณภาพสงและปลอดภยตอสขภาพของผบรโภค อยางไรกตามไทยสามารถผลตขาวอนทรย

ทไดรบการรบรองปอนตลาดโลกเพมขนทกปดงรายละเอยดแสดงในตารางท 1.3

ดงนน การผลตขาวอนทรยจงเปนทางเลอกของเกษตรกรทตองการจะผลตขาวทมคณภาพ

และความปลอดภย ประกอบกบทผานมารฐบาลใหการสนบสนนใหเกษตรกรผลตขาวอนทรยอยาง

จรงจงในดานเพมประสทธภาพการผลตทสอดคลองกบสภาพพนท (Zoning) รวมทงสนบสนนการใช

เทคโนโลยการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม ทงน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท

8 (พ.ศ. 2540-2544) เรอยมาจนถงฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) มการบรรจเรองขาวอนทรยไวใน

โครงการวจยและการพฒนาขาวเพอการคา การพฒนาคณภาพชวต การเพมขดความสามารถในการ

แขงขนและรกษาทรพยากรแวดลอมใหย งยน (โสภณ ศรบาง, 2544; อทธ พศาลวานช, 2558) ในชวง

แผนพฒนาเศรษฐกจฯดงกลาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ไดพระราชทานปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงมาใชในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) ท าใหการ

ปลกขาวแบบเกษตรอนทรยมแนวโนมขยายตวมากขนตามความตองการของตลาดท งในและ

ตางประเทศ (อรกช เกจพรฬห, 2556) จากการรายงานของ Kongsom and Panyakul (2016) รายงานวา

ในป 2557 ขาวอนทรยทไดรบการรบรองของไทยมปรมาณผลผลตเพอจ าหนายทงสน 13,840 ตน แบง

ผลผลตเพอการสงออก 12,690 ตน (รอยละ 30.4 ของการสงออกทงหมด) ซงเปนรองเพยงอาหาร

อนทรยแปรรป (รอยละ 66.1 ของการสงออกทงหมด) และทเหลอผลตเพอจ าหนายภายในประเทศ

1,150 ตน แสดงรายละเอยดในตารางท 1.4 นอกจากน กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกระทรวง

พาณชยมนโยบายรวมกนสนบสนนและสงเสรมใหเกษตรกรผลตขาวอนทรยเพมขน เพราะม

จดมงหมายใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองไดทงดานรายได ความมนคงดานอาหาร และปจจยการ

ผลต (สรพงค, 2553; Yussefi & Willer, 2003) ทงนจะตองเปนปจจยทควบคกบประสทธภาพการผลต

ดวย (อมรา เวยงวระ และคณะ, 2555) การเพมประสทธภาพการผลตขาวอนทรยจงมความส าคญตอการ

พฒนาเกษตรกรไทยผผลตขาวอนทรยในปถดไป สามารถเปลยนเกษตรกรผผลตขาวแบบเดม (ท ามาก

ไดนอย) เปนเกษตรกรผผลตขาวสมยใหม (ท านอยไดมาก) ซงสอดคลองกบนโยบายโครงการเดนหนา

3

สยค THAILAND 4.0 (กระทรวงพาณชย [พณ.], 2559) ท งน ตามทฤษฎการผลตส าหรบการวด

ประสทธภาพการผลต เกษตรกรสามารถด าเนนการไดโดยเลอกสวนผสมปจจยการผลตทมอยอยาง

จ ากดเพอใหไดระดบผลผลตสงสด (Farrell, 1957; Coelli, Prasada, Rao, & Battese, 2005; Ogundari,

Amos, & Ojo, 2010)

ตารางท 1.1 ปรมาณขาว (ลานตน) ทแตละประเทศผลตได และสวนแบงการตลาด (รอยละ) ขาวโลกป

2556/58 ถงป 2558/59

ประเทศ

ป 2556/2557 ป 2557/2558 ป 2558/2559 ปรมาณ Market share ปรมาณ Market share ปรมาณ Market share

อนเดย ไทย เวยดนาม ปากสถาน สหรฐอเมรกา เมยนมาร กมพชา อรกวย บราซล อยปต อารเจนตนา ออสเตรเลย จน กายานา ปารากวย อนๆ

10.907 10.969 6.325 3.600 2.998 1.688 1.000 0.957 0.850 0.600 0.494 0.404 0.393 0.422 0.380 1.310

25.190 25.330 14.610 8.310 6.920 3.900 2.310 2.210 1.960 1.390 1.140 0.930 0.910 0.970 0.880 3.030

11.500 9.000 6.200 4.000 3.350 2.000 1.100 0.950 0.800 0.250 0.400 0.400 0.400 0.500 0.400 1.214

27.080 21.190 14.600 9.420 7.890 4.710 2.590 2.240 1.880 0.590 0.940 0.940 0.940 1.180 0.940 2.860

9.500 9.500 7.000 4.500 3.250 1.800 1.000 0.950 0.800 0.400 0.480 0.330 0.400 0.520 0.500 1.091

22.610 22.610 16.660 10.710 7.730 4.280 2.380 2.260 1.900 0.950 1.140 0.790 0.950 1.240 1.190 2.600

รวม 43.297 100.000 42.464 100.000 42.021 100.000

ทมา: ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2559)

4

ตารางท 1.2 ปรมาณผลผลตขาวโลก (ลานตนขาวสาร) ป 2553/2554 ถงป 2558/2559

ประเทศ

ป 2553/54 ป 2554/55 ป 2555/56 ป 2556/57 ป 2557/58 (2)

ป 2558/59 (1)

ผลตาง (รอยละ) (1) และ (2)

(1) จน 137.000 140.700 143.000 142.530 144.500 145.500 0.690 (2) อนเดย 95.980 105.310 105.240 106.646 104.800 103.500 -1.240 (3) อนโดนเซย 35.500 36.500 36.550 36.300 36.300 36.300 0.000 (4) บงคลาเทศ 31.700 33.700 33.820 34.390 34.500 35.000 1.450 (5) เวยดนาม 26.371 27.152 27.537 28.161 28.074 28.200 0.450 (6) ไทย 20.262 20.460 20.460 18.750 18.750 16.400 -12.530 (7) เมยนมาร 11.060 11.473 11.715 11.957 12.600 12.200 -3.170 (8) ฟลปปนส 10.539 10.710 44.428 11.858 11.915 12.000 0.710 (9) บราซล 9.300 7.888 8.037 8.300 8.500 8.000 -5.880 (10) ญปน 7.793 7.812 7.923 7.937 7.842 7.900 0.740 (11)สหรฐอเมรกา 7.593 5.866 6.348 6.117 7.068 5.963 -15.630 (12) ปากสถาน 5.000 6.200 5.800 6.800 6.900 6.900 0.000 (13) เกาหลใต 4.295 4.224 4.006 4.230 4.241 4.000 -5.680 (14) กมพชา 4.233 4.268 4.670 4.725 4.700 4.700 0.000 (15) อยปต 3.100 4.250 4.675 4.750 4.530 4.000 -11.700 (16) อนๆ 40.622 41.160 41.843 43.329 43.588 43.460 -0.290

รวม 450,348 467,673 472,792 478,390 478,808 474,023 -1.00

ทมา: ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2558)

5

ตารางท 1.3 ปรมาณผลผลตขาวอนทรย (ตน) ทไดรบการรบรองของไทย จ าแนกแตละป

พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2550 พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2556 7,827.4 13,467.1 23,515.8 44,005.8

ทมา: Kongsom and Panyakul (2016)

ตารางท 1.4 ปรมาณผลผลตผลตภณฑอนทรยเพอจ าหนาย (ตน) ทไดรบการรบรองของไทย ในป 2557

ผลตภณฑ ตลาดภายในประเทศ ตลาดตางประเทศ รวมทงหมด (ตน) ขาวอนทรย 1,150 12,690 13,840 ผกผลไมอนทรย 3,391 25 3,416 อาหารอนทรยแปรรป 560 18,673 19,233 กลมไมใชอาหารอนทรย 2 22 24

รวม 5,103 31,410 36,513

ทมา: Kongsom and Panyakul (2016)

จากผลการศกษาทงในและตางประเทศมขอเสนอแนะวา รฐบาลควรสงเสรมใหเกษตรกร

หนมาผลตขาวอนทรยใหมากขน อนเปนแนวทางหนงในการบรรเทาความยากจนและเพมความมนคง

ดานอาหาร (Omondi & Shikuku, 2013; Crivenu & Sperdea, 2014) นอกจากน ผลจากการทภาครฐ

สนบสนนใหเกษตรกรผลตขาวอนทรยปรมาณเพมขนซงนอกจากจะมประโยชนตอภาคธรกจขาว

อนทรยสงออกแลว Kongsom and Panyakul (2016) เสนอวายงมประโยชนตอธรกจการจ าหนายขาว

อนทรยในประเทศดวยและพบวา ชองทางการตลาดจ าหนายขาวอนทรยในประเทศเรยงจากมากไปหา

6

นอย คอ Modern trade (รอยละ 59.48 ของยอดขายในประเทศทงหมด) ตามดวยราน Green shop (รอย

ละ 29.49) และรานอาหารอนทรยทวไป (รอยละ 5.85)

ผวจยสนใจน าแนวคดเชงธรกจมาประยกตใชกบการเกษตรทเปนหวใจหลกของประเทศไทย โดยเรมจากการศกษาตวแบบผลผลตขาวอนทรย ทงเมลดขาว หรอเมลดสอยางเดยว (ขาวเดยวหรอสเดยว) และผลผลตแบบผสม (ขาวสรวมกบขาวขาว) ซงยงไมมการศกษาใดรายงานไว จากนนจงค านวณหาประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency) หรอ TE รวมทงผลไดของการผลต (RTS) และดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (HCI) ทงหมดนอาจใชเปนเกณฑชวดความสามารถในการใชปจจยการผลตเพอศกษาระดบการผลตทตองการ (Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Rhaman 2013) ซงจะเปนแนวทางใหหนวยงานภาครฐก าหนดนโยบายทเหมาะสมเกยวกบการผลตและการคาขายขาว เชน การเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยในประเทศไทย และการสรางกลยทธส าหรบปรบปรงประสทธภาพการผลตขาวอนทรย อนจะเปนผลใหเกษตรกรสามารถจดสรรปจจยการผลตไดอยางเหมาะสมเพอเพมปรมาณขาวอนทรยทเกบเกยวไดและเพมรายไดจากการจ าหนายผลผลตขาวอนทรยในตลาดทงในและตางประเทศ

1.2 วตถประสงคของการวจย 1. เพอพฒนาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย

2. เพอท านายประสทธภาพการผลตขาวอนทรย ซงประกอบดวยประสทธภาพเชงเทคนค (TE)

ผลไดของการผลต (RTS) และดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (HCI)

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ตวแบบผลผลตทพฒนาขนนจะใชในการค านวณหาดชนตาง ๆ ทใชชวดประสทธภาพและ

ความสามารถในการผลตและการคาขายขาวอนทรยของเกษตรกรในประเทศไทย ดชนตาง ๆ เหลานเปนประโยชนตอเกษตรกร ผประกอบการธรกจการเกษตร หนวยงานภาครฐ และเอกชนทเกยวของดงน

7

1. เปนแนวทางในการเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยในแตละพนท

ของประเทศไทย

2. เปนแนวทางแกภาครฐในการก าหนดนโยบายการผลตขาวอนทรย และเปนแนวทางในการ

สรางกลยทธส าหรบปรบปรงประสทธภาพการผลตขาวอนทรย

1.4 ขอบเขตของการวจย ขอบเขตการศกษามรายละเอยด ดงน

1.4.1 ขอบเขตดานประชากร ประชากรทเปนเปาหมายของการศกษา คอ เกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรอง

โดยกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว จากขอมลเบองตน พบวา มเกษตรกรทไดรบการรบรองดงกลาวและขอตออายการรบรองในปการผลต 2558 จ านวนทงหมด 1,210 คน (กองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานผลตภณฑขาว, 2558)

ผวจยแบงการวดประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ออกเปน 3 กลม คอ (1) ผลตสเดยว (2) ผลตขาวเดยว (3) ผลตแบบผสม (ขาวสรวมกบขาวขาว) คอ (3.1) สในผสม (พจารณาเฉพาะขาวส) (3.2) ขาวในผสม (พจารณาเฉพาะขาวขาว)

1.4.2 ขอบเขตดานเนอหา 1.4.2.1 ขอบเขตและความหมายของตวแปร

(1) ประสทธภาพการผลต ในทนหมายถง ประสทธภาพการผลตเชงเทคนค (technical efficiency) หรอ TE ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทง 3 กลม

(2) ลกษณะทางสงคม-เศรษฐกจ (socio-economic characteristics) ของเกษตรกรในทางเศรษฐมตก าหนดเปนตวแปรทใชชอหลากหลายแตกตางกน เชน farmer,s spcecific factors, farmer,s spcecific variables, farmer,s demographic variables, non input factors, determinants หรอ explanatory variables แตการศกษานจะใชชอวา farmer,s specific factors หรอ FSF ซงหมายถง ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยซงไมใชปจจยการผลตในการปลก

1.4.2.2 ผลไดของการผลต (return to scale ; RTS) ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย หมายถง คาสมประสทธ (coefficient) ทสามารถอธบายคาความยดหยนของประสทธภาพผลผลตตอ

8

ประสทธภาพการใชปจจยการผลตแตละชนดในการผลตขาวอนทรย (output efficiency elasticity for each factor input) ตามวธการของ Ogundari, Amos, and Ojo, (2010); Backman, Islam, and Sumelius (2011); Rahman and Barmon (2015)

1.4.3 ขอบเขตของระเบยบวธสถตทใชในการวเคราะหขอมล 1.4.3.1 ศกษาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย

การศกษานเลอกตวแปรเขาในตวแบบการถดถอยเชงเสนพหคณ (Multiple Linear

Regression; MLR) ดวยวธแบบมขนตอน (stepwise method) โดยใชคาสมประสทธแสดงการตดสนใจ

(coefficient of determination; 2R ) เปนเกณฑ ในสวนการท านายผลผลตขาวอนทรย จะใชตวแบบการ

วเคราะหขอบเขตผลผลตเชงสม (Stochastic Frontier Analysis Model; SFA Model) ตามแนวคดของ

Meeusen and Van den Broeck (1977); Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) ประกอบกบฟงกชน

ผลผลตคอบบ-ดกลาส (Cobb-Douglas Production Function) หรอเรยกตวแบบ SFA-Cobb Douglas ตว

แปรท านายในตวแบบจะแบงเปน 4 ปจจย (factor) ไดแก (1) ปจจยพนทปลก (land,s specific foctors;

LSF (2) ปจจยการผลต (input,s specific factors; ISF) (3) ปจจยตนทน (cost,s specific factors; CSF)

และ ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (farmer,s specific factor; FSF)

1.4.3.2 ศกษาการท านายประสทธภาพการผลต การศกษานวดคาประสทธภาพการผลต

แบงออกเปน 3 สวน ดงน

(1) ประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency ; TE)

ประสทธภาพเชงเทคนคส าหรบการศกษานจะศกษาตามแนวคดของ Farrell (1957) ซงคาน

จะแสดงถงลกษณะประสทธภาพเชงเทคนคแบบมงเนนผลผลตหมายถง อตราสวนของผลผลตทผลต

ไดจรง (observed outputs) เทยบกบผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลต (production frontier

outputs) (Battese & Coelli, 1995; Kumbhakar & Lovell, 2000; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010) การ

ท านายคา TE ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยแตละราย จะศกษาโดยผานอทธพลของปจจยพนทปลก

ปจจยการผลต ปจจยตนทน และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรทมตอผลผลตขาวอนทรยทเกบเกยว

ไดในพนท

9

(2) ผลไดของการผลต

ผลไดของการผลตในทนหมายถง คาความยดหยน (หรอคาสมประสทธ) ของผลผลตเทยบ

กบแตละปจจยการผลตแตละชนด ซงผวจยจะศกษาตามวธของ Ogundari, Amos, and Ojo (2010);

Backman, Islam, and Sumelius, (2011); Rhaman and Barmon (2015) โดยทคานจะไดหลงจาก

วเคราะหตวแปรปจจยการผลตในตวแบบท านายผลผลตขาวอนทรย

(3) ดชนการคาขายในครวเรอน (household commerciallizaion index ; HCI) คาน

จะแสดงถงระดบการคาขาย (degree of commercialization) เปนคาทไมไดจากตวแบบท านายผลผลต

ขาวอนทรย แตไดจากสตรการค านวณ ตามวธของ Piya, Kiminani, and Yaki (2012); Ele, Omini, and

Adinya (2013)

1.4.4 ขอบเขตดานระยะเวลา ผวจยด าเนนการวจยในระหวางเดอนมกราคม พ.ศ. 2559 ถง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2560

โดยใชระยะเวลาส ารวจขอมลในแตละพนทและรวบรวมขอมลเปนเวลา 6 เดอน ในระหวางเดอนสงหาคม 2559 ถง เดอนมกราคม พ.ศ. 2560

1.5 นยามเชงปฏบตการ

เพอความเขาใจตรงกนเกยวกบความหมายของค าศพทเฉพาะทใชในงานวจยน ผวจยจงไดนยามความหมายของค าศพท ดงน

1. เกษตรกร หมายถงบคคลหรอนตบคคลทประกอบการเกษตร ซงในทนหมายถง เกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรอง

- บคคล หมายถงผมอาชพประกอบการเกษตรเปนของครวเรอนตวเอง - นตบคคล หมายถงบรษท หางหนสวน บรษทมหาชน หรอนตบคคลอนทไดจด

ทะเบยนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกบกรมทะเบยนการคา กระทรวงพาณชยและไดประกอบการเกษตร (ศนยสารสนเทศการเกษตร ศสส. สศก., 2557)

2. ขาวอนทรย หมายถงผลตผลและผลตภณฑขาวอนทรยทไดจากการผลตภายใตระบบการผลตขาวอนทรย (มกษ. 9000, 2553)

10

3. ขาวอนทรยทไดรบการรบรอง หมายถงขาวอนทรย ตามขอ (2) ทไดรบการรบรอง ปการผลต 2558 จากกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานผลตภณฑขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

4. ตนทน ในทน หมายถง คาใชจายเกดขนจรงในการใชปจจยการผลตและคาจางแรงงานตางๆเพอผลตขาวอนทรย การศกษานจะพจาณา 2 ตนทน คอ (1) ตนทนทเปนเงนสด ในทนหมายถง ตนทนหรอคาใชจายทเปนเงนสดทงหมดทเกดขนจรงในการใชปจจยการผลต คาจางแรงงาน (คน เครองจกรกลเกษตร) ตลอดจนคาใชจายอนๆทเกยวของด าเนนการผลตขาวอนทรย (2) ตนทนทไมเปนเงนสด ในทนหมายถงตนทนผนแปรหรอตนทนคงททเกษตรกรแตละครวเรอนเกษตรขาวอนทรยไมตองจายเปนเงนสด แตตองถอวาตนทนทไมเปนเงนสดนเปนสวนหนงของตนทนการผลต ส าหรบการศกษานจะพจารณาจากตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด ไดแก 1. คาแรงในครวเรอนเกษตรขาวอนทรยทกกรณ 2. คาเสยโอกาสของการใชทดนตนเอง (รวมทงแปลงตอฤดการปลก) ทงน คาเสยโอกาสของการใชทดนตนเอง (กรณมทดนเปนของตนเอง) ค านวณจากอตราคาเชาตอไรในพนททองถนและคดตามระยะเวลาการปลกขาวอนทรย (ประมาณ 4 เดอน) ในขณะทตนทนคงททไมเปนเงนสด จะคดจากคาเสอมราคา (ไมคดมลคาซาก) ของอปกรณ/เครองจกรกลการเกษตร (ณรดา ปนชย, 2555; กรมการขาว, 2558; ศรประภา ธงสรยะ, 2558 ; Rhaman & Barmon, 2015)

5. ปจจยการผลต ในทนหมายถงปจจยซงประกอบดวยปจจยการผลตคงทและปจจยการผลตผนแปรของการผลตขาวอนทรย (Rhaman & Barmon, 2015)

6. พนทปลก ในทน หมายถงพนทปลกซงประกอบดวย (1) ขนาดพนท (2) การมพนทใกลแหลงน า (3) พนททมการปลกพชหมนเวยนปองกนสารเคมเขาสแปลงนาขาวอนทรย (4) การจดการพนทดนกอนปลกขาวอนทรย (5) ลกษณะทดนปลกขาวอนทรย (นาลมน า นาดอน นามหน) (นตพงษ สงศรโรจน และ จารก สงหปรชา, 2550; สนต ศรสมบรณ, 2551; Sujatha, Suhasini, & Prasad, 2008; Chen, Chin, Zhang, Zhao, & Chien, 2012 )

7. ผลผลต (outputs) ในทน หมายถง ปรมาณขาวเปลอกอนทรยทงหมดทเกบเกยวได (กโลกรม/ไร)

8. ประสทธภาพการผลต ในทนประกอบดวย 3 สวนไดแก (1) คา TE ทแสดงถงอตราสวนของผลผลตทผลตไดจรง (observed outputs) เทยบกบผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลต (frontier outputs) มคาอยระหวาง 0 ถง 1 (2) คาผลไดของการผลต (RTS) ทแสดงถงคาความ

11

ยดหยน (หรอคาสมประสทธ) ของผลผลตเทยบกบแตละปจจยการผลตแตละชนดทใช (Farrell, 1957; Khumbhakar & Lovell, 2000; Coelli, Prasada, Rao, & Battese 2005; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Rhaman, 2013) (3) คาดชนการคาขายในครวเรอน (household commercialization index ; HCI) แสดงถงระดบการคาขายในครวเรอนเกษตรขาวอนทรย ซงมหนวยเปนรอยละ (Piya, Kiminani, & Yaki, 2012; Ele, Omini, & Adinya, 2013) คานสามารถบงชความมงมนของเกษตรกรในการใชสนทรพยและเทคโนโลยการเกษตรเพอใหไดผลผลตออกสตลาด กอใหเกดรายไดและยกมาตรฐานความเปนอยของเกษตรกรและเปนตวบงชวาเกษตรกรมการถอครองผลผลตไวในครวเรอนมากนอยเพยงใด (Olufemi & Obi, 2017)

9. ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (Farmer,s Specific Factors ; FSF) ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต หมายถงตวแปรทอธบายลกษณะทางสงคม-

เศรษฐกจ (socio-economic characteristic) ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย เชน เพศ อาย การศกษาในระบบ ความเปนหวหนาครวเรอน ขนาดครวเรอนประสบการณ รายได คาใชจาย การเขาถงแหลงเงนทน การฝกอบรม การไดรบความชวยเหลอ/สนบสนนจากภาครฐ เปนตน (Coelli, Prasada, Rao, & Battese 2005; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Backman, Islam, & Sumelius, 2011; Rhaman, 2013)

12

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรอง ตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย ผวจยไดน าเสนอ

แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของการวดประสทธภาพการผลตขาว ซงมรายละเอยด ดงน

2.1 แนวคดและทฤษฎประสทธภาพการผลต การวดประสทธภาพการผลต (production efficiency measurement) ของผผลตทงในภาค

การเกษตร อตสาหกรรม และการบรการ ไมใชองคความรใหม แตมความส าคญและไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในระดบสากล มผลการวจยเชงประจกษมากมายทเกดจากความรวมมอกนระหวางนกวจยและนกขบเคลอนนโยบายของแตละประเทศ โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนาและประเทศทพฒนาแลว นยมน าประสทธภาพการผลตมาเปนมาตรวดความสามารถของผ ผลตผลตผลทางการเกษตรในดานการลดตนทน การเพมผลตอบแทน และการเพม ขนของผลผลตไดอยางมประสทธภาพ (Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Rhaman & Barmon, 2015)

Farrell (1957) เปนนกเศรษฐศาสตรคนแรกทน าเสนอแนวคดการวดประสทธภาพการผลตของผผลต ในทางเศรษฐศาสตร ค าวา”ผผลต” จะเรยกวา “หนวยผลตหรอหนวยตดสนใจ” (decision making units; DMUs) ทด าเนนการผลตภายใตขอสมมตทางสถตของฟงกชนผลผลตทมลกษณะใหผลตอบแทนตอขนาดการผลตคงท (constant return to scale) (Battese, 1992; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010) ประกอบดวย 3 ประสทธภาพ ดงน

1. ประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency) หรอ คา TE หมายถงประสทธภาพทแสดงมาตรวดความสามารถของผผลตในการเพมผลผลตใหไดมากทสดภายใตความเปนไปไดของระดบปจจยการผลตทม (output oriented technical efficiency) หรอการวดความสามารถของผผลตในการใชปจจยการผลตทมอยใหนอยทสดส าหรบการผลตระดบผลผลตจ านวนคงททก าหนด (input oriented technical efficiency) ทงน จะทราบวาผผลตมคา TE แบบมงเนนการใชปจจยการผลตทมระดบ

13

นอยทสด หรอมงเนนผลผลตระดบสงสดนน Farrell (1957) เสนอแนะวา สามารถท านายไดจากการวเคราะหผลไดของการผลต (return to scale) หรอคา RTS

2. ประสทธภาพจดสรรหรอประสทธภาพดานราคา (allocative or price efficiency) หรอคา AE หมายถงประสทธภาพทแสดงมาตรวดความสามารถของผผลตในการใชปจจยการผลตแตละชนดในสดสวนทเหมาะทสดภายใตราคาของปจจยการผลตและผลผลตทผผลตก าลงเผชญ

3. ประสทธภาพเชงเศรษฐกจ (economic efficiency) หรอคา EE หมายถงประสทธภาพทแสดงมาตรวดความสามารถของผผลตในการเลอกใชปจจยการผลตจ านวนนอยทสดและท าใหเกดตนทนการผลตต าสดจากผลผลตทก าหนดใหจ านวนคงทคาหนง (Farrell, 1957; Kumbhakar & Lovell, 2000; Coelli, Prasada, Rao, & Battese, 2005; Rhaman, 2013)

ส าหรบการศกษานผวจยจะศกษาเฉพาะการวดคา TE ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ทงน ค าวา “ประสทธภาพการผลต” และ/หรอ “ประสทธภาพเชงเทคนค” ทปรากฏในรายงานวจยฉบบนผวจยหมายถงประสทธภาพแบบเดยวกน นนคอ มความหมายเหมอนกน และสามารถใชแทนกนได

2.1.1 ทฤษฎการผลตและฟงกชนผลผลต (production function) ปจจยทงหลายทใชในกระบวนการผลต เรยกวา ปจจยการผลต (inputs หรอ factor of

production) สนคาหรอบรการทไดจากการผลต เรยกวา ผลผลต (outputs หรอ products) ผผลตตองวเคราะหวาควรใชปจจยการผลตมากนอยเทาใดจงท าใหไดรบผลผลตในปรมาณทเหมาะสม นอกจากน การศกษาทฤษฎการผลตมประโยชนชวยใหเราเขาใจตนทนการผลตและเปนประโยชนในการวเคราะหปญหาทางเศรษฐกจอนๆ เชน ปญหาการกระจายรายได เปนตน (Kumbhakar & Lovell, 2000; Backman, 2011)

การศกษาทฤษฎการผลต คอ การศกษาความสมพนธระหวางปจจยการผลตกบจ านวนผลผลตทไดรบ สวนฟงกชนผลผลตหรอฟงกชนการผลต คอ ความสมพนธระหวางปจจยการผลตกบปรมาณผลผลตทเกดขนในกระบวนการผลตอยางใดอยางหนง (สนคาและบรการ) ฟงกชนผลผลตเขยนในรปสมการท 2.1 จะไดวา

14

n321

X,...,X,X,XfY ( 2.1) เมอ Y คอ ปรมาณผลผลต (เปนตวแปรตาม) f คอ กระบวนการผลตหรอเทคโนโลย

n321X,...,X,X,X คอ ปจจยการผลตตางชนดทใชในการผลต (ตวแปรอสระ)

จะเหนวา ฟงกชนผลผลตจะแสดงปรมาณผลผลตในระยะเวลาใดเวลาหนงทงนขนอยกบปรมาณปจจยการผลตชนดตางๆทใชในกระบวนการผลต การเปลยนแปลงจ านวนปจจยการผลตและเทคโนโลยการผลตจะท าใหปรมาณผลผลตทไดเปลยนแปลง

2.1.2 ฟงกชนผลผลตทใชในการวเคราะห กระบวนการผลตทางการเกษตรคอนขางจะยงยากและเปลยนแปลงไปตามสภาพทองท

นอกจากน เทคนคการผลตยงเปนตวก าหนดความแตกตางของผลผลตจากการใชปจจยการผลตในจ านวนเทา ๆ กน ในความเปนจรงไมมผลผลตใดทผลตขนมาไดจากปจจยชนดเดยว อยางไรกตาม ผลของการใชปจจยหนงอาจประเมนออกมาได โดยการก าหนดใหปจจยอนคงทอยในระดบหนง แตใหปจจยหนง ๆ เปลยนแปลงไป ความสมพนธดงกลาว เรยกวา ฟงกชนผลผลต หรอ ฟงกชนการผลต (production function) คอ ฟงกชนทแสดงถงความสมพนธระหวางตวแปรอสระคอปจจยการผลต กบตวแปรตามคอผลผลต หรอกลาวอกนยหนงเปนการแสดงถงอตราทปจจยการผลตตางๆ ถกเปลยนไปเปนผลผลต ในการแสดงฟงกชนผลผลตสามารถท าไดหลายรปแบบ เชน แบบตาราง กราฟ หรอในรปสมการทางคณตศาสตร แตทนยมใชกนคออยในรปสมการทางคณตศาสตร (ศานต เกาเอยน, 2538; ศรณย วรรธนจฉรยา, 2539)

จากฟงกชนผลผลตทมกจะเขยนในรปแบบสมการของ n321

X,...,X,X,XfY หรอ L,KfY เมอ K คอ ปจจยทน (capitals) และ L คอ ปจจยแรงงาน ซงใชบอยในทางปฏบตท

สามารถอธบายพฤตกรรมการผลตไดสามขนหรอสามขนาดการผลต (scale of production) อยางไรกตาม ฟงกชนผลผลตอกรปแบบทพบในการศกษาเชงประจกษ ไดแก ฟงกชนผลผลตแบบสมการก าลงสอง (quadratic production function) เชน ฟงกชนผลผลต Translog production function (นตพงษ สงศรโรจน, มปป. ; ศานต เกาเอยน, 2538; ศรณย วรรธนจฉรยา, 2539) และฟงกชนผลผลตของคอบบ - ดกลาส (Cobb-Douglas production function) ซงเปนสมการ power function (Cobb & Douglas, 1928; Border, 2004; Tan, 2008) ดงแสดงในสมการท 2.2 และสามารถแปลงเปนสมการเสนตรงดงสมการท 2.3 ไดดงน

15

βαKbLK,LP (2.2) หรอ KlnβLlnαblnK,LPln (2.3) เมอ P คอ ผลผลตทงหมด (ทเกดจากการใชปจจยแรงงานและปจจยทน)

L คอ ปจจยแรงงานทใช K คอ ปจจยทนทใช

b คอ คาคงตวทประมาณคาไดจากตวแบบท านาย α แล β คอ คาสมประสทธของผลผลตตอปจจยแรงงานและปจจยทน ตามล าดบ

จากฟงกชนผลผลตของ Cobb-Douglas สมการท 2.2 ขางตน คาสมประสทธ ( βα, ) ทประมาณคาไดจากสมการท 2.3 สามารถน ามาวเคราะหคาความยดหยนของผลผลตตอการใชปจจยการผลตแตละชนดในทางเศรษฐศาสตร หรอเรยกวา คาผลไดของการผลต (return to scale) (ศานต เกาเอยน, 2538; ศรณย วรรธนจฉรยา, 2539; Tan, 2008)

ฟงกชนผลผลตของ Cobb-Douglas ในสมการท 2.2 ขางตน สามารถขยายใหครอบคลมปจจยการผลต (ปจจยแรงงาน ปจจยทน และอนๆ) ใหสอดคลองกบความเปนจรงแสดงดงสมการท 2.4

K21 βK

β2

β10 X...XXβY (2.4)

โดยสามารถแปลงเปนฟงกชนเสนตรง นนคอ จะไดตวแบบการถดถอยเชงเสนพห (Multiple Linear Regression Model ; MLR) ดงสมการท 2.5

KK22110Xlnβ...XlnβXlnββlnYln (2.5)

เมอ Y คอ ปรมาณผลผลต 0β คอ คาคงตวทไดจากการประมาณคาในตวแบบ

K21X,...,X,X คอ ปจจยการผลตชนดท 1, 2, … , K ตามล าดบ

K,...,2,1 βββ คอ คาความยดหยนของ K21

X,...,X,X ตามล าดบ

16

2.2 ตวแบบการวดประสทธภาพการผลต การวดประสทธภาพการผลตส าหรบการศกษาน หมายถง การวด TE ซงคานไดรบความ

นยมอยางกวางขวางในระดบสากลส าหรบวดประสทธภาพการผลตของผผลตผลตผลทางการเกษตร ทงน สามารถแบงตวแบบวดประสทธภาพเชงเทคนคได 2 แบบ ดงน

2.2.1 แบบนอนพาราเมทรก (non-parametric approach) ตวแบบนอนพาราเมทรกจะวดประสทธภาพเชงเทคนค ดงน (1) ประมาณคาขอบเขต

ผลผลต (frontier production) โดยสรางจากขอมลของตวอยางทเกบมาเรยกวา piecewise linear frontier production (2) ไมมการก าหนดรปแบบฟงกชนผลผลตและรปแบบการกระจายของความคลาดเคลอน (composed error) หรอคา เทคนคทใชส าหรบวธน เชน ตวแบบการวเคราะหโอบลอมขอมล (Data Envelopment Analysis Model) หรอตวแบบ DEA วธนผผลตสามารถวเคราะหปจจยการผลตและผลผลตไดมากกวา 1 ชนด ซงถอไดวาเปนจดเดนของวธน แตวธ DEA จะไมไดน าคาความคลาดเคลอนทางสถตมาพจารณา จงท าใหตวแบบนมความไว (sensitivity) ตอความคลาดเคลอนจากการวด ซงในทนจะไมกลาวในรายละเอยด

2.2.2 แบบพาราเมทรก (parametric approach) ตวแบบพาราเมทรกนจะพจารณา (1) คาความคลาดเคลอนทางสถต (statistical (noise)

errors) หรอคา ν (2) ความคลาดเคลอนจากความไมมประสทธภาพของผผลต (inefficiency errors) หรอคา μ (3) ตองก าหนดรปแบบฟงกชนผลผลตใหถกตองและเหมาะสม (4) ก าหนดขอสมมตการกระจายของความไมมประสทธภาพของผผลต

ตวแบบพาราเมทรกทไดรบความนยมใชมากทสดในปจจบน คอ ตวแบบการวเคราะหขอบเขตผลผลตเชงสม (Stochastic Frontier Analysis Model) หรอตวแบบ SFA สวนฟงกชนผลผลตทไดรบความนยมไดแก Cobb-Douglas production function และ/หรอ Translogs production function (Kumbhakar & Lovell, 2000; Coelli, Prasada, Rao, & Battese, 2005; Taraka, Latif, & Shamsudin, 2010; Rhaman, 2013; Rhaman & Barmon, 2015)

การศกษานจะศกษาการวดประสทธภาพการผลตดวยตวแบบพาราเมทรก ดงน

17

2.2.2.1 ตวแบบ SFA SFA เปนตวแบบทไดรบความนยมอยางกวางขวางในระดบสากล ส าหรบวดคา TE ของ

ผผลตผลตผลทางการเกษตรโดยเฉพาะพชเศรษฐกจทงหลาย ไดแก ขาว ถว ออย มนส าปะหลง ปาลมน ามน พชผกผลไม เนองจากตวแบบ SFA มขอด ดงน

1. สามารถวดประสทธภาพการใชปจจยการผลตมากกวา 1 ชนดเพอผลตผลผลต 1 ชนด (multiple input and single output )ไดอยางมประสทธภาพ ทงน สวนใหญเกษตรกรผลตภายใตสภาวะทไมแนนอน การใชตวแบบ SFA จงมความเหมาะสมมาก

2. สามารถวเคราะหไดทงขอมลทมขนาดใหญจากแหลงขอมลทงแบบ cross-sectional data และ panel data

3. มความนาเชอถอเพราะอาศยทฤษฎทางสถตมาประมาณคา 4. ค านงถงการแบงความคลาดเคลอน (composed errors) ( μ-νε ) ทสงผล

กระทบตอความสามารถในการผลตของผผลต โดยแยกความคลาดเคลอนภายนอกขอบเขตผลผลตทไมสามารถควบคม หรอคา ν ออกจากความคลาดเคลอนทเกดจากความไมมประสทธภาพของผผลต หรอคา μ

5. สามารถพจารณาทงระดบปจจยการผลตและระดบผลผลตไปพรอมกน และอธบายตวแปร Farmer,s-Spcecific Factors ทมผลตอคา TE

6. สามารถท านายคา TE โดยประมาณคาพารามเตอรไดอยางถกตองมากขน เนองจากองคประกอบของความคลาดเคลอน เมอน ามาหาคา TE จะตดความแปรปรวนทไมเกยวของออกไป (Kumbhakar & Lovell, 2000; Rhaman, 2013)

ตวแบบ SFA พฒนาและน าเสนอโดย 2 ผลงานวจย คอ Meeusen and Van den Broeck (1977); Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) ตวแบบนคลายกบตวแบบ deterministic frontier analysis (DFA) ซงพฒนาโดย Aigner and Chu (1968) ทใชสมการของ Cobb-Douglas เปนฟงกชนผลผลต เรยกวา Cobb-Douglas frontier production function ยกเวนจะมคาความคลาดเคลอนเชงสมสมมาตร (symmetric random (noise) error ; ν ) เพมเขามาในตวแบบ ทงน ผวจยทง 2 ผลงานขางตนไดพจารณาตวแบบถงองคประกอบของคาความคลาดเคลอน นอกจากน แตละผลงานไดพฒนาขอบเขตผลผลต (frontier production) และขอสมมตการกระจายของคา ν และคา μ ในตวแบบ SFA โดยท Meeusen and Van den Broeck (1977) ไดก าหนดการกระจายของความคลาดเคลอน μ เปนแบบ

18

exponential normal distributions ขณะท Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) น าคาการกระจายของ μ และคา ν มาพจารณารวมกน ตอมา ในปเดยวกน Battese and Corra (1977) ไดก าหนดการกระจายของคาμ เปนแบบกงเสนโคงปกต (half - normal distribution) ตวแบบ SFA แสดงดงสมการท 2.7

ενβ,xfy (2.7)

เมอ μ-νε โดยท

y คอ ปรมาณผลผลตทผลตไดจรง x คอ ปจจยการผลต

β,xf คอ ขอบเขตผลผลต (production frontier) ν คอ ความคลาดเคลอนสม (random error) จากการวดปจจยเชงสมตางๆ

(measurement errors) โดยบางครงอาจจะเกดจากการบกวนแบบฉบพลน (random shock) ซงอยนอกเหนอการควบคมของเกษตรกร

μ คอ ความคลาดเคลอนสมซงเกยวของกบตวเกษตรกรเอง หรออาจเรยกวาความคลาดเคลอนจากความไมมประสทธภาพ (inefficiency error) จะเปนตวแปรสมทมคาไมตดลบ (μ > 0)

β คอ สมประสทธของปจจยการผลตซงเปนพารามเตอรทตองการประมาณคา จะเหนวาในตวแบบ SFA จะมคาความคลาดเคลอนทเกดขน 2 องคประกอบ ( ν , μ ) และ

เปนอสระจากกนและเปนอสระจากตวแปรอระตวอน (regressors) ซงสามารถอธบายไดดงน

1. องคประกอบแรก ( ν ) จะสะทอนถงความคลาดเคลอนสมทมลกษณะเปนตว รบกวนแบบสมมาตรทเบยงเบนรอบๆขอบเขตผลผลต β,xf ของผผลตทง 2 ดาน (symmetric two-sided error) ดงน เมอคา ≥ν 0 (คาบวก) หรอเมอคา ν < 0 (คาลบ) จะสะทอนถงความคลาดเคลอนทเกดจากการวด หรอความคลาดเคลอนทางสถต หรอความคลาดเคลอนจากการบกวนแบบฉบพลน ซงอยนอกเหนอการควบคมของผผลต ไดแก ความไมมประสทธภาพของผผลต โรคระบาด สภาพภมอากาศแปรปรวน ภยธรรมชาต การประทวงรฐบาล การขนลงของราคาน ามนในตลาดโลก ฯลฯ ลวนเปนสาเหตทท าใหเกดคลาดเคลอนทสามารถเบยงเบนไปจากขอบเขตผลผลต

ในทางสถตก าหนดใหขอสมมตของคา ν มลกษณะการกระจายแบบปรกต (normal

distribution) มคาเฉลยเทากบศนย และมความแปรปรวนคงท 2

19

2. องคประกอบทสอง (μ ) คานจะเปนตวแปรสมซงจะสะทอนถงความไมมประสทธภาพของเชงเทคนคของผผลต (random (inefficiency) error) และมคาไมตดลบ (μ 0) หมายความวา

- ถา คา μ > 0 จะมความคลาดเคลอนเบยงเบนออกไปจากขอบเขตผลผลต ชใหเหนถงความไมมประสทธภาพเชงเทคนค

- ถา คาμ = 0 แสดงวาผผลตมประสทธภาพเชงเทคนคทสด (full technical efficiency) ดงนน ผผลตจงควรผลตใหอยบนเสนหรอใตเสนขอบเขตผลผลตทแสดงถงเสนทมประสทธภาพเชงเทคนค ทงน จงก าหนดคา μ มลกษณะการกระจายแบบปรกต (normal distribution) มคาเฉลยเทากบ

ศนย และมความแปรปรวนคงท 2μσ และมการกระจายแบบ non-negative half - normal distributions

จะเหนวา ทง 3 ผลงานวจยขางตนจะก าหนดการกระจายของคา ν และคา μ แตกตางกนไป นอกจากน Stevenson (1980) ยงไดก าหนดการกระจายความคลาดเคลอนμ เปนแบบ truncated (at zero) - normal distribution อกดวย ไมวาขอสมมตการกระจายของคาμ จะเปนแบบใดกตาม Kumbhakar and Lovell (2000) อธบายวา คาμ จะแสดงถงความคลาดเคลอนซงมความเบ (skewness) หรอการกระจายไมเปนเสนโคงปกต (non-normal distribution) ซงสามารถท านายคา TE ไมคอยแตกตางกนมากนก ซงในทนจะไมกลาวในรายละเอยด แตส าหรบการวจยนจะก าหนดขอสมมตของคาμ เปนแบบ half normal distribution ดงนน ตวแบบ SFA สามารถวดคา TE ของผผลตรวมหรอวดแตละรายไดโดยตรง โดยท TE สามารถวดจากการเปรยบเทยบระหวางระดบผลผลตทผผลตสามารถผลตไดจรงเทยบกบระดบผลผลตทสามารถผลตไดสงสดตามเสนขอบเขตผลผลต (stochastic frontier output) (หาไดจากการท านายดวยตวแบบ SFA) ดงนน การหาคา TE สามารถวดไดจากสมการท 2.8 ถง สมการท 2.9 ดงน νβ,xexpy . TE (2.8)

เมอ y คอ ปรมาณผลผลตทผลตไดจรง νβ,xexp คอ ขอบเขตผลผลตเชงสมซงประกอบดวยสวนของ deterministic effect คอ β,xexp และสวนของ noise effect คอ νexp

ในทางคณตศาสตรประสทธภาพเชงเทคนคของผผลตสามารถก าหนดใหมลกษณะเปนเสนขอบเขตผลผลตตามแนวคดของ Farrell (1957) ทแสดงถงลกษณะประสทธภาพเชงเทคนคแบบมงเนน

20

ผลผลต (output oriented TE) หมายถง อตราสวนทผลตไดจรงเทยบกบผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลตเนองจากอทธพลของ νexp ( Ogundari, Amos, & Ojo, 2010) ดงสมการท 2.9

จะได

μ-expνβ,xexp

μ-νβ,xexp

νβ,xexp

yTE

(2.9)

จากสมการท 2.9 ขางตน เปนตวแบบทแสดงขอบเขตผลผลตทสมมตใหผผลตเนนการวดประสทธภาพการใชปจจยการผลตทมอยใหนอยทสดเพอผลผลตสงสด คอวดประสทธภาพการใชปจจยการผลตมากกวา 1 ชนด ทจะใหไดผลผลต 1 ชนด นอกจากน Coelli, Prasada, Rao , and Battese (2005) เสนอแนะวาคา TE เปนตวแปรสมทไมใชคาพารามเตอร ดงนนควรใชค าวาการท านาย (predict) คา TE แทนการประมาณคา (estimate) TE ทงนคา TE ของหนวยผลต มคาอยระหวาง 0 และ 1 2.3 ผลงานวจยทเกยวของกบการวดประสทธภาพการผลตขาว

จากการทบทวนผลงานวจยทตพมพทงในประเทศและนานาชาต ผลงานวจยทศกษาการวด

ประสทธภาพการผลตขาว มประมาณทงสน 105 ผลงานทคนควาจากฐานขอมล ดงน (1) บทความท

ตพมพวารสารนานาชาต จ านวน 70 ผลงาน (ป ค.ศ.1993 ถง 2015) ซงเปนการเพาะปลกแบบเกษตรเคม

(ไมแสดงตาราง) (2) ตพมพวารสารในประเทศ จ านวน 36 ผลงาน (ป พ.ศ. 2528 ถง 2557) (การ

เพาะปลกแบบเกษตรอนทรย) ทงน สามารถวเคราะหผลงานวจยทศกษาการวดประสทธภาพการผลต

ขาวทตพมพในประเทศและนานาชาต ดงน

2.3.1 ผลงานวจยทตพมพในประเทศ จากการทบทวนวรรณกรรม ตงแต ปพ.ศ. 2528 ถง 2557 พบวา มงานวจยทส ารวจขอมลใน

ลกษณะ cross sectional data เพอศกษาการวดประสทธภาพการผลตขาวไทย จ านวนทงสน 36 ผลงาน แบงเปนการเพาะปลกแบบเกษตรเคมจ านวน 26 ผลงาน และเกษตรอนทรยจ านวน 10 ผลงาน ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 2.1

21

ตารางท 2.1 จ านวนผลงานวจยทตพมพเผยแพรในประเทศ ในชวง พ.ศ. 2528 ถง 2557 ทผวจย

ทบทวนวรรณกรรม1 จ าแนกตามตวแบบทางเศรษฐมตทใชเปนเครองมอวดคา TE ของเกษตรกรผผลต

ขาวในประเทศ

ตวแบบทใชในงานวจย ผลงานวจย

ดานเกษตรเคม ดานเกษตรอนทรย2 รวม 1. Cobb-Douglas Frontier Production Function 17 6 23 2. Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production

Function 9 4

13

รวม 26 10 36

หมายเหต. 1สวนใหญศกษาเฉพาะจงหวดใดจงหวดหนงในแตละภาค

2ดรายละเอยดงานในตารางท 2.4

2.3.2 ผลงานวจยทตพมพในวารสารตางประเทศ จากการทบทวนวรรณกรรมตงแต ป ค.ศ. 1993 ถง 2015 พบวา ประเทศทส ารวจขอมลเกษตรกรในลกษณะ cross sectional data และ panel data เพอศกษาการวดประสทธภาพการผลตขาว มจ านวนท งสน 18 ประเทศ ท งนเรยงล าดบตามจ านวนผลงานวจยดง ตารางท 2.2 พบวา มผลงานตพมพในวารสารนานาชาตทศกษาการวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยของเกษตรกรผผลตขาวเพยง 1 ผลงานจากประเทศไทย สวนทเหลอ 69 ผลงาน เปนการวดประสทธภาพการผลตขาวทวไปทมการเพาะปลกแบบเกษตรเคม โดยในผลงานนมตวแบบทางเศรษฐมตทใชเปนเครองมอวดประสทธภาพการผลตขาวในระดบนานาชาต จ านวนผลงานวจยตพมพ 70 ผลงานดงตารางท 2.2 พบวา มการใชตวแบบทางเศรษฐมตเพอก าหนดฟงกชนผลผลตและศกษามาตรวดประสทธภาพการผลตขาวดงรายละเอยดแสดงในตารางท 2.3

22

2.4 งานวจยทเกยวของกบการวดประสทธภาพการผลตขาวดวยตวแบบทางเศรษฐมต (ทงในประเทศ

และตางประเทศ)

2.4.1 ขาวไทย (การเพาะปลกแบบเกษตรเคม) ตวแบบส าหรบวดประสทธภาพการผลตขาวไทยท

เพาะปลกแบบเกษตรเคม มดงน

2.4.1.1 Cobb-Douglas Frontier Production Function - ลกษณะขอมล Cross Sectional

Data จากการทบทวนวรรณกรรม (ไมไดแสดงตาราง) ปรากฏผลงานวจย 18 ผลงาน (พ.ศ. 2528 ถง

2558) พบวา ครวเรอนเกษตรกรผผลตขาวแบบเกษตรเคม มระดบคา TE เฉลยต าสดอยรอยละ 26

ภายใตการผลตแบบ CRTS และสงสดเกนรอยละ 100 คอ อยทรอยละ 125 ภายใตการผลตแบบ IRTS

ทงน ปจจยการผลตหลกทกปจจย ไดแก (1) ขนาดพนท (2) ปยเคม/สารเคม (3) แรงงานคน (แรงงาน

จาง แรงงานครอบครว) (4) เมลดพนธ มอทธพลท าใหเกษตรกรแตละรายมคา TE มากนอยแตกตางกน

ในแตพนทและแตละสภาพสงเคม-เศรษฐกจของไทย สวนปจจยอนๆนอกจากปจจยหลก 4 ปจจย

ขางตน ไดแกปจจย (5) สภาพดนปลกขาว และ (6) คาใชจายด าเนนการ มอทธพลตอการเพมคา TE ของ

เกษตรกรผผลตขาว (ศศ พศเพง, 2552; บงอร แสนศร และคณะ, 2557) นอกจากน การเพาะปลกขาว

แบบลมตอซงตนขาว สงผลใหเกษตรกรมคา TE เฉลยเกน รอยละ 100 คอ รอยละ 115 ภายใตการผลต

แบบ IRTS (สภาภรณ แสนศร, 2548) หมายถง มอตราการเพมขนของผลผลตมากกวาอตราการเพม

ของปจจยการผลต (Farrell, 1957; Coelli, Prasada, Rao, & Battese, 2005) จะเหนวาเกษตรกรทมคา TE

เฉลยไมเกน รอยละ 100 คอ สงสด รอยละ 96 ในเขตจดรปทดน (มงกร พรหมแสง, 2540) รองลงมา

รอยละ 93 เปนการเพาะปลกขาวแบบนาน าตม สวนเกษตรกรทมคา TE เฉลย ต าสดจะอยท รอยละ 26

ทงนเนองจากมการระบาดของโรคเพลยกระโดดสน าตาลและโรคใบหงกอยางหนกซงเปนปจจย

ภายนอกทควบคมยาก มงกร พรหมแสง (2540); สภาพร แสนศร, (2548) พบวา ปจจย (1) แรงงานคน

(2) ปยเคม/สารเคม และ (3) เมลดพนธ สงผลตอการเพมคา TE ของเกษตรกรใหมผลผลตเพมขน เมอ

เพาะปลกขาวแบบจดรปทดนและลมตอซงขาว

23

2.4.1.2 Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function มผลงานวจย

ปรากฏ 10 ผลงาน (พ.ศ.2534-2556) พบวา ครวเรอนเกษตรกรผผลตขาวแบบเกษตรเคม มคา TE เฉลย

ต าสดอยทรอยละ 43 (อรวรรณ ศรโสมพนธ และคณะ, 2556) สงสดรอยละ 97 (โสภณ ศรบาง, 2544)

มากนอยตางกนในแตละสภาพพนทของไทย พบวาปจจย (1) ปยเคม/สารเคม (2) แรงงานคน/

เครองจกรกล มอทธพลอยางมากตอ TE ของเกษตรกรผผลตขาวใหมผลผลตเพมขน (โสภณ ศรบาง,

2544; เกรยงไกร ทบทอง, 2553)

2.4.2 ขาวไทย (เพาะปลกแบบเกษตรอนทรย) ตวแบบส าหรบวดประสทธภาพการผลตขาวไทยท

เพาะปลกแบบเกษตรอนทรย มดงน

2.4.2.1 Cobb-Douglas Frontier Production Function มผลงานวจยปรากฏ 5 ผลงาน

(พ.ศ. 2544-2553) พบวา ครวเรอนเกษตรกรผผลตขาวแบบเกษตรเคมมระดบคา TE เฉลยต าสดอย 0.62

(constant return to scale ; CRTS) หรอรอยละ 62 และสงสดอยท 1.125 (increasing return to scale ;

IRTS) หรอรอยละ 125 สวนใหญปยอนทรย/สารอนทรย และปจจยแรงงาน มอทธพลตอ TE ของ

เกษตรกรสงมาก พอทจะใหผลผลตขาวเพมขนดวย (โสภณ ศรบาง, 2544 ) จะเหนวาคา TE เฉลย

ต าสดของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย (รอยละ 43) จะมากกวา TE เฉลยต าสดทปลกแบบเกษตรเคม

(รอยละ 26) ขณะทคา TE เฉลยสงสดกใหผลเชนเดยวกน คอ เกษตรเคม (รอยละ 115) (สภา, 2546)

และเกษตรอนทรย (รอยละ 125) (นภาลย, 2553)

24

ตารางท 2.2 จ านวนผลงานวจยเกยวกบการวดประสทธภาพการผลตขาว ทตพมพเผยแพรในวารสาร

นานาชาต จ าแนกตามประเทศและลกษณะการเพาะปลก

ประเทศ จ านวนผลงานวจย ลกษณะการเพาะปลก 1. ไนจเรย 17 เกษตรเคม 2. บงคลาเทศ 9 เกษตรเคม 3. ฟลปปนส 6 เกษตรเคม 4. ไทย 6 เกษตรเคม 5 งานวจย เกษตรอนทรย 1

งานวจย 5. อนเดย 5 เกษตรเคม 4 งานวจย เกษตรอนทรย 1 งานวจย 6. เวยดนาม 4 เกษตรเคม 7. เมยนมาร 3 เกษตรเคม 8. มาเลเซย 3 เกษตรเคม 9. กานา 3 เกษตรเคม 10. จน 2 เกษตรเคม 1 งานวจย เกษตรอนทรย 1

งานวจย 11. ปากสถาน 2 เกษตรเคม 12. เนปาล 2 เกษตรเคม 13. เคนยา 2 เกษตรเคม 14. ไตหวน 1 เกษตรเคม 15. มาลาวตอนใต 1 เกษตรเคม 16. แอฟรกาตะวนตก 1 เกษตรเคม 17. สหรฐอเมรกา 1 เกษตรเคม 18. ตนเซย 1 เกษตรเคม 19. ตรก 1 เกษตรเคม

รวม 70

25

ตารางท 2.3 จ านวนผลงานวจยเกยวกบการวดคา TE ในการผลตขาวทตพมพเผยแพรในวารสาร

นานาชาต จ าแนกตามตวแบบทางเศรษฐมตทใชในการวจย

ตวแบบทางเศรษฐมต1 จ านวนผลงานวจย1

1. Cobb-Douglas Frontier Production Function 1 (ฟลปปนส ตพมพวารสาร ป 1993) 2. Translog Frontier Production Function

1. Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function

54

2. Stochastic Translog Frontier Production Function 15 รวม 70

หมายเหต. ม 3 ผลงานทศกษาทง TE AE และ EE (จาก 70 ผลงานวจย) และม 1 ผลงานทศกษา

เฉพาะ TE และ AE (จาก 70 ผลงานวจย)

2.4.2.2 Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function (เพาะปลกแบบเกษตร

อนทรย) จากการส ารวจผลงานวจย มปรากฏ 4 ผลงาน (พ.ศ. 2546 ถง 2551) พบวา ครวเรอนเกษตรกร

ผผลตขาวแบบเกษตรเคม มระดบคา TE เฉลยต าสดอยท รอยละ 64 (นงนช นามวงศ, 2556) และสงสด

รอยละ 71 (ปรเมศร อศวเรองพภพ, 2556) พบวา ปจจยเมลดพนธเปนปจจยการผลตขาวอนทรยทม

อทธพลตอ TE ของเกษตรกรสงสดทจะใหผลผลตขาวอนทรยเพมขนรองลงมาเปนปจจยขนาดพนท

และปจจยแรงงานคน (นงนช นามวงศ, 2546; ปรเมศร อศวเรองพภพ, 2556; สนต ศรสมบรณ, 2551)

ดงนน จะเหนวาการผลตขาวแบบแบบเกษตรอนทรยในสากลมจ านวนนอยมากสวนใหญจะพบปรากฎ

ผลงานในประเทศ จากการทบทวนวรรณกรรม มผลงานวจยทศกษาการวดประสทธภาพการผลตขาว

แบบอนทรย และแบบใชสารเคมทผานการตพมพในวารสารทงในประเทศและตางประเทศ มจ านวน

26

ทงสน 105 ผลงาน ทงนเปนผลงานวจยระดบนานาชาตจ านวน 70 ผลงาน (ชวงป ค.ศ. 1993-2015) และ

ผลงานวจยโดยนกวจยชาวไทยมจ านวนทงสนประมาณ 35 ผลงาน (ป พ.ศ. 2528-2557) ซงในจ านวน

105 ผลงานนมผลงานวจยทวด TE เกษตรกรผผลตขาวอนทรย จ านวน 10 ผลงาน เปนผลงานจากทวป

เอเชยทงหมด คอ ประเทศไทย (8 ผลงาน) ประเทศจน (1 ผลงาน) และ ประเทศอนเดย (1 ผลงาน) ดง

แสดงรายละเอยดในตารางท 2.4

การศกษาการวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยทงไทย จน และอนเดย สวนใหญเปนการศกษาเชงส ารวจขอมลในลกษณะภาคตดขวาง (cross sectional data) เฉพาะพนทใดพนทหนง (จงหวด) ทงนจากการศกษาของไทยจะศกษาในพนทเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนสวนใหญ อาจเพราะเปนแหลงพนทปลกขาวอนทรยสงออกมากทสดในประเทศไทย และพนธขาวทศกษาสวนใหญเปนขาวขาวดอกมะล 105 นอกจากนนป พ.ศ. 2544 รฐบาลไดก าหนดใหเกษตรอนทรยเปนวาระแหงชาต และใหจงหวดสรนทรน ารองดานเกษตรอนทรยเปนจงหวดแรก จงหวดสรนทรจงไดสนองนโยบายรฐบาลโดยใชขาวขาวดอกมะล 105 เปนพนธขาวบกเบก (รณชย และคณะ, มปป.) การศกษาการวด TE ของเกษตรกร สวนใหญใชตวแบบ SFA ซงเปนวธวดแบบพาราเมทรก (parametric approach) ประกอบกบฟงกชนผลผลต Cobb-Douglas Production Function และ Translog Production Functions ตอมา Battese and Coelli (1995) ไดพฒนาคาความคลาดเคลอนในตวแบบ SFA คอคา Inefficiency Effect (μ ) ของหนวยผลต โดยใชคา exp(μ ) ในสตรคา TE แทนท μ และเสนอตวแบบวดความไมมประสทธภาพเชงเทคนคของหนวยผลต เรยกวา Technical Inefficiency Effect Model หรอ Inefficiency Effect Model

จากผลงานวจยทง 10 ผลงาน พบวาสายพนธขาวอนทรยของไทยทศกษามากทสด คอ พนธขาวขาวดอกมะล 105 ทนยมปลกมากทสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จากการศกษาของ นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา (2550) รายงานวา (1) ปจจยแรงงาน(คน) (2) สายพนธขาวอนทรย (3) ปยอนทรยจากธรรมชาต (4) ขนาดพนทปลก มผลท าใหปรมาณผลผลตขาวอนทรยเพมขนอยางมนยส าคญ ทงน สอดคลองกบงานวจยของ เศรษฐศาสตร ไชยแสง (2551); สนต ศรสมบรณ (2551) อมรา เวยงวระ และคณะ (2554); ศศ พศเพง (2555); ปรเมศร อศวเรองพภพ (2556); Songsrirot and Singhapreecha (2007); Suhasini and Prasad (2008); Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012) ทงน นกวจยทกลาวมาขางตนไดศกษาการวดคา TE ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยดวยตวแบบ SFA ผาน

27

ฟงกชนผลผลตแบบ Cobb-Douglas Production Function เปนสวนใหญ ขณะท Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012) จะวดดวยตวแบบวเคราะหการโอบลอมขอมล (Data Envelopment Analysis ; DEA) นอกจากน (5) ปจจยคาใชจายเครองจกรกลเกษตร (คาจางแรงงาน คาน ามนเชอเพลง) ยงมผลตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรยอยางมนยส าคญเชนเดยวกน (นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา, 2550; เศรษฐศาสตร ไชยแสง และสนต ศรสมบรณ, 2551; ปรเมศร อศวเรองพภพ, 2556) รวมทง Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012); สนต ศรสมบรณ (2551) รายงานวา (6) ปจจยการมพนทปลกขาวอนทรยใกลแหลงน า (ในและนอกเขตระบบชลประทาน) สงผลท าใหปรมาณผลผลตขาวอนทรยเพมขนอยางมนยส าคญเชนเดยวกน ท านองเดยวกน ศศ พศเพง (2555); Suhasini & Prasad (2008) รายงานเพมเตมวา (7) ปจจยการใชสารอนทรยก าจดศตรพช และก าจดวชพชมผลตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรยเชนเดยวกน นอกจากน Suhasini and Prasad (2008) รายงานวา (8) ปจจยการปลกพชหมนเวยนปองกนสารเคมรอบพนทปลกขาวอนทรย มผลตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรยอยางมนยส าคญเชนเดยวกน ดงนน จากการทบทวนวรรณกรรมดงรายละเอยดแสดงในตาราง (2.4) จะเหนไดวา ปจจยการผลต ( )X และตวแปร farmer,s-specific factors ( )Z ทสงผลกระทบตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรย และTE อยางมนยส าคญทางสถตนน ทผวจยจะน ามาใชในการศกษาน ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 2.5 และตารางท 2.6 ตามล าดบ

2.3.2 ผลงานวจยในตางประเทศ

ในตางประเทศมการใชตวแบบวดประสทธภาพการผลตขาว ดงน

2.3.2.1 ตวแบบ Cobb-Douglas/Translog Frontier Production – cross section data

(เพาะปลกแบบเกษตรเคม) จากการทบทวนวรรณกรรม มผลงานวจยของฟลปปนส ปรากฏ 1 ผลงาน

คอ Fukui (1993) เมอ 22 ปทผานมา ผวจยพบวา ฟงกชนผลผลตแบบ Cobb-Douglas Production

Funciton ประมาณคาระดบ TE มากกวา (TE 0.70) เมอประมาณดวยสมการ Translog Production

Function (TE 0.60) ปจจยแรงงานคนมอทธพลให TE ของเกษตกรผผลตขาวในฟลปปนสเพมขน

รองลงมาเปนปจจยทน (capitals) และปจจยปยเคม/สารเคม

28

ตารางท 2.4 การศกษาประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยในประเทศไทยและตางประเทศ (ป พ.ศ. 2550-2555)

ผวจย ตวแบบ ฟงกชนผลผลต ขอมลทวไป ปจจยทมผลตอการเพมผลผลต ปจจยทมผลตอประสทธภาพการผลต

นตพงษ สงศรโรจน และ

จารก สงหปรชา (2550)

SFA MLR

Cobb-Douglas Production Function

- ประเภท cross sectional data - พนธขาวขาวดอกมะล 105 ทไดรบการรบรอง - เกบขอมลพนทจงหวดยโสธร - ขนาดตวอยาง 150 ราย - ปเพาะปลก 2548/2549 - เพาะปลกแบบนาปกด าน าตม

- จ านวนแรงงานคน - ปรมาณเมลดพนธ - ขนาดพนท - ปรมาณปยหมกอนทรย - คาใชจายเครองจกรกลเกษตร

- การสนบสนนจากภาครฐดานเงนทน - การฝกอบรมเกษตรอนทรย มคา TE 0.670 หรอ รอยละ67 เมอเทยบกบผผลตทมประสทธภาพสงสดบนเสนขอบเขตผลผลต แสดงวา เกษตรกรสามารถเพมประสทธภาพการผลตไดอกรอยละ 33

29

29

ตารางท 2.4 (ตอ)


เศรษฐศาสตร ไชยแสง (2551)

SFA IEM


- ประเภท cross sectional data - พนธขาวขาวดอกมะล 105 (contract farming) - เกบขอมลพนทจงหวดอบลราชธาน - ขนาดตวอยาง 110 ราย - ปเพาะปลก 2548/2549 - เพาะปลกแบบนาปกด าน าตม

- จ านวนแรงงานคน - ขนาดพนท -ปรมาณ เมลดพนธ - ปรมาณป ยหมกอนทรย - คาน ามนเชอเพลง - มคา TE 0.902 หรอ รอยละ 90.2 เมอเทยบกบผ ผลตทมประสทธภาพสงสดบนเสนขอบเขตผลผลต - สวนใหญเกษตรกรมคา TEสง

-ประสบการณการปลกขาวอนทรย -ระดบการศกษา - อายหวหนาครวเรอน

สนต ศรสมบรณ (2551)

SFA IEM


- ประเภท cross sectional data - พนธขาวขาวดอกมะล 105 - เกบขอมลในพนทจงหวดอทยธาน - ขนาดตวอยาง 41 ราย - ปเพาะปลก 2548/2549

- จ านวนแรงงานคน - ขนาดพนท - คาใชจายเครองจกรกลเกษตร - การมพนทนาตดแหลงน า

- ระดบการศกษา - สดสวนของรายไดอนๆตอรายไดทงหมด

มคา TE 0.9016 หรอ รอยละ 90.2 เมอเทยบกบผ ผลตทมประสทธภาพสงสดบนเสนขอบเขตผลผลต

30

30



อมรา เวยงวระ, ชนภา เขยวณรงค, อรนช รตนเลศสกล,

ลดดาวลย กรรณนช, ส าราญ สรโน, และสารณย

จนทรศม (มปป.)

จากกรมการขาวและกรมวชาการเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

CD แนวคด production function ตามหลกเศรษฐศาสตรทวไป (ไมระบตวแบบสมการ)

-ประเภท cross sectional data - เกบขอมลการปลกขาวอนทรย (ปลก 5 จงหวด คอ เชยงใหม พทลง ยโสธร เชยงราย และพทลง) - ขนาดตวอยาง จ าแนกเปน เชยงราย 41 ราย ยโสธร 51 ราย สรนทร 50 ราย เชยงใหม 57 ราย และพทลง 200 ราย - ไมระบปเพาะปลก - เพาะปลกแบบนาปกด าน าตม

-ขนาดพนทปลก -คาจางแรงงานคน - วด TE ดวยคาผลผลตเพม(MPP) และความยดหยนของผลผลตเนองมาจากปจจยการผลต

ไมไดศกษา

ศศ พศเพง (2555) CD


- ประเภท cross sectional data - พนธขาวขาวดอกมะล 105 - ไมระบพนทเกบขอมล - ขนาดตวอยาง 110 ราย - ปเพาะปลก 2552 -นาปกด าน าตม

- จ านวนแรงงานคน - ปรมาณปยหมกอนทรย - ปรมาณสารก าจดศตรพชและวชพช


ไมระบคาประสทธภาพการผลตภายใต แตระบผลไดของการผลตแบบลดลง(DRTS)

31

31



ปรเมศร อศวเรองพภพ (2556)

SFA IEM


- ประเภท cross sectional data - ไมระบพนธขาวอนทรย - เ กบขอ มลในพน ทจงหวดยโสธรและสรนทร

- ขนาดตวอยาง 400 ราย - ปเพาะปลก 2555/2556 - เพาะปลกแบบนาปกด าน าตม

- จ านวนแรงงานคน - ปรมาณปยหมกอนทรย - ขนาดพนทปลก - คาใชจายเครองจกรกลเกษตร

- อายของเกษตรกร - ระดบการศกษา - การเปนครอบครวขยาย มคา TE 0.710 หรอ รอยละ 7 1 เ ม อ เ ท ย บ ก บ ผ ผ ล ต ท มประ สท ธภ าพ ส ง สดบน เส นขอบ เ ขต ผลผ ล ต เ ก ษ ตรก รสามารถเพมประสทธภาพไดอกรอยละ 29

Songsrirot and Singhapreecha

(2007)

SFA MLR


- ประเภท cross sectional data - พนธขาวขาวดอกมะล 105 ทไดรบการรบรอง

- เ กบขอ มลในพน ทจงหวดยโสธร

- ขนาดตวอยาง 165 ราย - ปเพาะปลก 2005/2006 - นาปกด าน าตม

- จ านวนแรงคน - ปรมาณเมลดพนธ - ปรมาณปยหมกอนทรย

- คณลกษณะของเกษตรกร - การฝกอบรมเกษตรอนทรย - ระดบการศกษา - ท าเลทนาปลกขาว - การจดการพนทนากอนปลกขาว

Translog Production Function -มคา TET เฉลย 0.8666 และคา

TEK เฉลย 0.7165

32

32



Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008)

SFA Cobb-Douglas Production Function

- ประเภท cross sectional data - เกบขอมลในอนเดย - ขนาดตวอยาง 30 ราย - ไมระบพนธขาวอนทรย - ไมระบปเพาะปลก - นาปกด าน าตม

- ปรมาณเมลดพนธ - ขนาดพนทปลก - จ านวนแรงงาน - การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนาอนทรย -ไมระบค า TE เฉ ลย ระบแตเฉพาะ TE level ของเกษตรกรแตละราย


Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012)

DEA Linear programming (non-parametric approach)

- ประเภท cross sectional data - จ านวนตวอยาง 95 ราย - เกบขอมลใน Wuchang city ประเทศจน

- ปเพาะปลก 2006/2007 - นาปกด าน าตม

- การมพนท ตดแหลงน า /ม สงอ านวยความสะดวก (ตองใชมากกวาปจจยอน) - จ านวนแรงงานคน - ขนาดพนทปลก - ปรมาณปยหมกอนทรย - น าหมกอนทรยก าจดแมลง และวชพชอนทรย


- TE (CRS) เฉลย = 0.93 - TE (VRS) เฉลย = 0.96

33

33



Srisompun and Isvilanonda (2012)

SFA Cobb-Douglas Production Function

- panel data - พนทเพาะปลกในประเทศไทย

- ปรมาณปยหมกอนทรย - จ านวนแรงงาน - ขนาดพนทปลก

- เพศ - อาย - การศกษา - ประสบการณ

34

34

ตารางท 2.5 ปจจยการผลตทสงผลกระทบเชงบวกตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรย และคา TE ของเกษตรกรอยางมนยส าคญทางสถต (ทงประเภท cross sectional data และ panel data)

ผวจย แรงงานคน1

(คน/วน/ไร) (X1)

เมลดพนธ (กก./ไร) (X2)

ปยอนทรย (กก./ไร) (X3)

ขนาดพนทปลก (ไร) (X4)

คาใชจายเครองจกรกลการเกษตร (บาท/ไร)

สารสกดชวภาพก าจดศตรพช/วชพช (ลตร/ไร) (X6)

พนทปลกใกลแหลงน า 2

(DV) (X7)

การปลกพน3

หมนเวยน (DV) (X8)

การจดการพนทดนกอนปลกขาวอนทรย 4

(DV) (X9)

ลกษณะพนทดนปลกขาวอนทรย 5

(DV) (X10)

(1) นตพงษ สงศรโรจน และ จารก สงหปรชา (2550)

(2) เศรษฐศาสตร ไชยแสง (2551)

(3) สนต ศรสมบรณ (2551) (4) อมรา เวยงวระ และคณะ (2555)

(5) ศศ พศเพง (2555) (6) ปรเมศร อศวเรองพภพ

(2556)

(7) Songsrirot and Singhapreecha (2007)

(8) Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008)

(9) Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012)

(10) Srisompun and Isvilannonda (2012)

หมายเหต. 1แรงงานจาง แรงงานครอบครว และแรงงานแลกเปลยน 2 (ในระบบชลประทาน = 1 นอกเขตชลประทาน = 0) 3ปองกนสารเคมรอบพนทปลกขาวอนทรย (ปลก = 1 ไมปลก = 0) 4 ( จดการ = 1 ไมไดจดการ = 0 ) 5 (นาลมน า = 1 นาดอน = 0)

35

35

ตารางท 2.6 คณลกษณะ farmer,s-specific factors (FSF) ทสงผลเชงบวกอยางมนยส าคญตอการเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย

ผวจย

อาย1 (ป)

(Z1) การศกษา2

(จ านวนปทเรยน) (Z2)

ประสบการณ (ป) (Z3)

รายไดจากการขายขาวอนทรย (บาท/ป) (Z4)

การฝกอบรม3

(ครง) (Z5) รายไดอน

นอกเหนอการผลตขาว

อนทรย (บาท) (Z6)

ลกษณะครอบครว4

(DV) (Z7)

การเขาถงแหลง

สนเงนก 5

(DV) (Z8)

HCI (รอยละ)6

(Z9)

(1) นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา (2550)

(2) เศรษฐศาสตร ไชยแสง (2551)

(3) สนต ศรสมบรณ (2551) (4) ปรเมศร อศวเรองพภพ

(2556)

(5) Songsrirot and Singhapreecha (2007)

(6) Piya, Kiminani, and Yaki, (2012)

(7) Srisompun and Isvilannonda (2012)

หมายเหต. 1อายของหวหนาครวเรอนเกษตรกร 2 year of schooling 3 การฝกอบรมการผลตขาวอนทรย 4 1 = เดยว 0 = ขยาย 51 = เขาถงเงนก 0 = ไมเขาถง 6 ดชนการคาขายในครวเรอน (household commercialization index ; HCI)

36

37

2.3.2.2 ตวแบบ Stochastic Translog Frontier Production Function- Cross Sectional

Data (เพาะปลกแบบเกษตรเคม) มผลงานวจยปรากฏ 10 ผลงาน ตงแตป 2004 ถง 2014 พบวา ม 5

งานวจยทรายงานวาเกษตรกรผผลตขาวมระดบ TE เฉลยตงแตรอยละ 80 ขนไป (Vaillano & Fleming,

2004; Tijani, 2006; Taraka, 2011; Mailena, Shamsudin, Radam & Mohamed, 2014) ทงน ปจจยการ

ผลตหลกทกปจจย ไดแก ขนาดพนท ปยเคม/สารเคม แรงงานคน (แรงงานจาง แรงงานครอบครว) และ

เมลดพนธ มอทธพลท าใหเกษตรกรม TE มากนอยแตกตางกนในแตพนทและแตละคณลกษณะสงเคม-

เศรษฐกจของแตละประเทศ พบวาเกษตกรของปากสถานมระดบคา TE เฉลยสงสด (รอยละ 89)

(Abedullah, 2010) ขณะทเกษตรกรผผลตขาวประเทศกานาต าสด (รอยละ 53) (Al-hassan, 2008) และ

เมอวเคราะหดวย inefficiency effect model พบวาทง 10 ผลงานวจยรายงานวา ระดบการศกษา และ

ประสบการณท านามอทธพลตอ TE ของเกษตรกรในประเทศของตน รองลงมาเปน อาย เพศ การ

ฝกอบรม การสงเสรมความรจากภาครฐ ทนาสนใจ คอ Taraka (2011) เกบขอมลเกษตรกรไทย พบวา

ปจจยน ามนเชอเพลง และปจจยเมลดพนธขาวเทานนทมอทธพลตอการเพม TE ของเกษตรกร และเมอ

วเคราะหดวย inefficiency effect model นอกจากระดบการศกษาและประสบการณการท านาแลวปจจย

GAP ยงมผลตอการเพม TE ของเกษตรกรเชนเดยวกน

2.3.2.3 ตวแบบ Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function – Cross

Sectional Data (เพาะปลกแบบเกษตรเคม) มผลงานวจยปรากฏมากทสด 41 ผลงาน ตงแตป 1992 ถง

2015 พบวาม 16 งานวจยทรายงานวาเกษตรกรผผลตขาวมระดบ TE เฉลยตงแต รอยละ 80 ขนไป และ

พบวา เกษตรกรผผลตขาวของจนและพมาม TE มากทสด (รอยละ 90 ขนไป) (Kyi & Oppen, 1999)

และมหลายงานวจยทใหผลตรงกนวานอกจาก 4 ปจจยหลกแลว ปจจยการจดการระบบน าหรอระบบ

ชลประทานสามารถชวยเพม TE ของเกษตรกร (Kyi & Oppen, 1999; Kouser & Mashtaq, 2007;

Khan, Huda & Alam, 2010; Backman, Islam & Sumelius, 2011; Khai & Yabe, 2011; Goldman,

2013) ทงนปจจยการผลตหลกทกปจจย ไดแก ขนาดพนท ปยเคม/สารเคม แรงงานคน (แรงงานจาง

แรงงานครอบครว) และเมลดพนธ มอทธพลท าใหเกษตรกรม TE มากนอยแตกตางกนในแตพนทและ

แตละคณลกษณะสงคม-เศรษฐกจของแตละประเทศ ม 2 ผลงานวจยทวดประสทธภาพการผลตขาว

38

ของเกษตรในเชง TE, AE และ EE ไปพรอมกน คอ Xu and Jeffrey (1998); Wadud (2003) เมอ

วเคราะหดวย Inefficiency Effect Model พบวา ปจจยประสบการณการท านาและระดบการศกษาม

อทธพลในการเพมประสทธภาพการผลตขาว รวมทงอก 39 ผลงานวจย มรายงานวานอกจากปจจย

ประสบการณการท านาและปจจยระดบการศกษามอทธพลในการเพมประสทธภาพการผลตขาวแลวยง

มปจจยการฝกอบรมหาความรเพมเตม การสงเสรมความร การดแลจากภาครฐใหผลการเพม

ประสทธภาพการผลตใหแกเกษตรกรเชนเดยวกน

2.2.3.4 ตวแบบ Stochastic Translog Frontier Production Function – Panel Data

(เพาะปลกแบบเกษตรเคม) มผลงานวจยปรากฏ 2 ผลงาน คอ ผลงานของ Vaillano and Fleming (2004)

(ฟลปปนส) และ Magreta, Edriss, Mapemba, and Zingore (2013) (ตนเซย) แตกตางกนมาก งานวจย

ชนแรก พบวา ปจจยแรงงานคน ขนาดพนท ปยเคม มผลตอการเพม TE ของเกษตรกรผผลตขาวทระดบ

นยส าคญ 0.05 คอ มระดบคา TE เฉลย เทากบ รอยละ 79 ขณะทงานวจยชนทสอง พบวา เมลดพนธขาว

และแรงงานคนมอทธพลตอการเพมประสทธภาพการผลตขาว (TE 0.65) ทระดบนยส าคญ 0.01 และ

เมอทดสอบดวย inefficiency effect model พบวา ขนาดครวเรอน ระดบการศกษา ประสบการณเปนตว

แปรทชวยเพม TE ของเกษตรกรผผลตขาวทงสองประเทศ คอ ฟลปปนส และตนเซย ตามล าดบ

2.2.3.5 ตวแบบ Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function – Panel data

(เพาะปลกแบบเกษตรเคม) มผลงานวจยปรากฏ 8 ผลงาน ตงแตป 1992 ถง 2014 สวนใหญมระดบคา

TE เฉลยของเกษตกรผผลตขาวสง (ตงแตรอยละ 80 ขนไป) เชนงานวจยของ Battese and Coelli (1992)

(อนเดย), Selim (2009) (บงคลาเทศ), Ogundele and Okoruwa (2014) (ไนจเรย) และม 7 ผลงานวจย

พบวา ปจจยปยเคม/สารเคม มอทธพลตอการเพม TE ของเกษตรกร คอ Battese and Coelli (1992); Rola

and Quintana-Alejandrino (1993); Sherlund, Barrett, and Adesina (2002); Selim (2009); Srisompu

and Isvilanonda (2012); Baten and Hossain (2014); Ogundele and Okoruwa (2014) รองลงมาเปน

ปจจยแรงงานคน (Battese & Coelli, 1992; Sherlund, Barrett, & Adesina (2002); Pate & Tan-Cruz,

2007; Selim , 2009) สวนปจจยอน เชน ปรมาณธาตไนโตรเจนกมผลตอ TE มากเชนกน (Rola &

Quintana-Alejandrino, 1993) นอกจากน เมอวเคราะหดวยตวแบบ inefficiency effect model พบวา ม

39

6 ผลงานวจยทรายงานวา ปจจยระดบการศกษามอทธพลตอการเพม TE ของเกษตรกรผผลตขาว

รองลงมาเปน เพศ อาย และการเขาถงแหลงสนเชอ คอ Battese and Coelli (1992); Sherlund, Barrett ,

and Adesina (2002); Selim (2009); Pate and Tan-Cruz (2007); Srisompu and Isvilanonda (2012);

Baten and Hossain (2014); Ogundele and Okoruwa (2014)

2.2.3.6 Stochastic Cobb-Douglas Frontier Production Function – Panel data

(เพาะปลกแบบเกษตรอนทรย) มงานวจยปรากฏ 1 ผลงานเปนของ Srisompun and Isvilanonda (2012)

ซงผวจยไดส ารวจขอมล panel พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรย มคา TE เฉลยรอยละ 88 จดวาอยใน

ระดบ TE สง ท งนปจจยปยอนทรย/สารอนทรย และปจจยแรงงานคน (แรงงานจาง และแรงงาน

ครอบครว) มอทธพลเชงบวกตอการเพม TE ของเกษตรสงมาก รองลงมาเปนขนาดพนท และเมอ

วเคราะหดวย inefficiency effect model พบวาตวแปร เพศ อาย ระดบการศกษา และประสบการณการ

ท านามอทธพลท าใหเกษตรกรม TE สงขนตามไปดวย

2.5 กรอบแนวคดการวจย การศกษานเปนการพฒนาตวแบบการท านายผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย

โดยใชขอมลของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว เมลดส และผลตทงเมลดขาวและเมลดส ในปการผลต 2558 ซงเปนขอมลแบบภาคตดขวาง (cross-sectional data) ทงน ผวจยไดเกบขอมลจรงในป 2559 เพอใหบรรลวตถประสงค จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการวดประสทธภาพการผลต พบวา งานวจยจะวดดวยตวแบบวเคราะหขอบเขตผลผลตเชงสม (Stochastic Frontier Analysis Model ; SFA Model) ประกอบกบฟงกชนผลผลตคอบบ - ดกลาส (Cobb-Douglas) เปนสวนใหญ โดยท (1) ตวแปรปจจยการผลต (input,s specific factors ; ISF) (2) ตวแปรพนทปลก (land,s-specific factors ; LSF) (3) ตวแปรลกษณะเฉพาะของเกษตรกร (farmer,s specific factors ; FSF) (4) ตวแปรตนทนการผลต (cost,s specific factors ; CSF) มอทธพลตอผลผลตและประสทธภาพการผลตอยางมนยส าคญ ( = 0.05) (นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา, 2550; เศรษฐศาสตร ไชยแสง, 2551; สนต ศรสมบรณ, 2551; อมรา เวยงวระ และคณะ, 2555; ปรเมศร อศวเรองพภพ, 2556; Songsrirot & Singhapreecha, 2007; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Srisompun & Isvilannonda, 2012; Rhaman & Barmon, 2015) นอกจากน Piya, Kiminani, and Yaki (2012); Ele, Omini, and Adinya (2013) ยง

40

รายงานวา คาดชนการคาขายในครวเรอน (household commercialization index ; HCI) ยงถอเปนปจจยลกษณะสงคม-เศรษฐกจของเกษตรกรผผลตทมอทธพลตอการเพมผลผลตและประสทธภาพการผลตอยางมนยส าคญยง ( = 0.01) ดงนนส าหรบการศกษานจงน าตวแปรนมาเปนสวนหนงของการศกษาคาวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยดวย

จะเหนวา การศกษาประสทธภาพการผลตของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทงในประเทศและตางประเทศ พบวา ทงตวแปร ISF, LSF, CSF และ FSF มอทธพลตอการเพมผลผลตและประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency) อยางมนยส าคญ (นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา, 2550; เศรษฐศาสตร ไชยแสง, 2551; สนต ศรสมบรณ, 2551; ปรเมศร อศวเรองพภพ, 2556; Songsrirot & Singhapreecha, 2007; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Srisompun & Isvilannonda, 2012; Rhaman & Barmon, 2015) ทงน จากการวดอทธพลรวมของตวแปร ISF, LSF, CSF, FSF, และ ตวแปรผลผลตไปพรอมกนในขนตอนเดยว จะสามารถท านายประสทธภาพการผลตและผลไดของการผลต (return to scale ; RTS) ซงสามารถประเมนสดสวนประสทธภาพการใชปจจยการผลตเทยบกบผลผลตวาเปนอยางไร เมอวเคราะหผานตวแบบ SFA ประกอบกบฟงกชนผลผลตคอบบ-ดกลาส (Cobb-Douglas) (Khan, Huda, & Alam, 2010; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010; Backman, 2011; Rahman & Barmon, 2015)

การศกษามกรอบแนวคดการวจย แสดงรายละเอยดในภาพท 2.1

37

ภาพท 2.1 กรอบแนวคดการวจย

ตนทน (Cost,s Specific Factors ; CSF )

(1) ตนทนทเปนเงนสด (2) ตนทนทไมเปนเงนสด (รวมคาเสยโอกาส คาเสอมราคา)

ปจจยการผลต (Input,s Specific Factors ; ISF)

(1) แรงงาน (คน เครองจกร) (2) เมลดพนธ (3) ป ยอนทรยหมก

(4) สารสกดสมนไพรก าจดศตรขาว (6) ระบบน าชลประทาน (7)

จลนทรยก าจดศตรขาว (8) ปนมารลขาว (9) ป ยพชหมนเวยน (10)

น าหมกชวภาพบ ารง ฯลฯ

พนทเพาะปลก (Land,s Specific Factors ; LSF)

(1) ขนาดพนทปลกขาวอนทรย (2) การมพนทปลกใกลแหลงน า

(3) การจดการพนทกอนปลก (4) กาปลกพชหมนเวยนปองกน

สารเคมรอบแปลงนา (5) ลกษณะพนทปลก (ท าเล) ฯลฯ

เกษตรกรผผลต (Farmer,s Specific Factors ; FSF) (1) เพศ (2) อาย (2) ระดบการศกษา (3) จ านวนปทเรยน (4)ประสบการณปลก

ขาวทงหมด (5) ประสบการณปลกขาวอนทรย (6) รายไดอนนอกเหนอจากการ

ปลกขาวอนทรย (7) ขนาดครอบครว (8) การเขาถงแหลงกเงนลงทน (9) การ

ฝกอบรมเกษตรขาวอนทรย (10) การสนบสนน/ชวยเหลอปจจยการผลตจาก

หนวยงานภาครฐ ฯลฯ

ผลผลต - ปรมาณขาวเปลอกอนทรยท

เกบเกยวได

ประสทธภาพการผลต - ประสทธภาพเชงเทคนค (TE)

- ผลไดของการผลต (RTS)

ดชนการคาขายในครวเรอน

(HCI)

45

46

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษานเปนการพฒนาตวแบบการท านายผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรยโดยใชขอมลจรงทไดจากเกษตรกรจ านวน 3 กลม คอ (1) แบบสเดยว (2) แบบขาวเดยว (3) แบบผสม (ขาวสรวมกบขาวขาว) คอ (3.1) สในผสม (พจารณาเฉพาะขาวส) (3.2) ขาวในผสม (พจารณาเฉพาะขาวขาว) โดยคาประสทธภาพการผลตส าหรบการวจยน ประกอบดวย ประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency; TE) ผลไดของการผลต (return to scale; RTS) และดชนการคาขายในครวเรอน (household commercialization index; HCI) โดยมรายละเอยดวธด าเนนการวจย ดงน

3.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย

ผวจยพจารณาสรางตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยจากแนวคดของ Meeusen and

Van den Broeck (1977) และ Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) เรยกวา ตวแบบวเคราะหขอบเขต

ผลผลตเชงสม (Stochastic Frontier Analysis Model; SFA model) ในการสรางตวแบบวเคราะห

ขอบเขตผลผลตเชงสม ใชแนวคดฟงกชนผลผลตของ Cobb – Douglas ท าใหไดตวแบบดงสมการ 3.1

ดงตอไปน

k1n10 z,...,zgx,...,xfβlnyln (3.1) เมอ y คอ ผลผลตขาวเปลอกอนทรย (กโลกรม/ไร) ทผลตไดจรง (observed outputs)

คอ ความคลาดเคลอนเชงสม

x1,x2, … ,xn คอ ตวแปรเกยวกบปจจยพนทปลก (LSF) ปจจยการผลต (ISF) และ ปจจยตนทน (CSF)

z1,z2, … , zk คอ ตวแปรเกยวกบลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ซงไมเกยวกบปจจยการผลต

0β คอ คาคงตวทไดจากการประมาณคา

47

รายละเอยดของตวแปรตางๆทใชในตวแบบตามสมการ 3.1 ขางตน จะกลาวรายละเอยด

ตอไป

การพจาณาสรางตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย (ดสมการ 3.1) ขนแรกผวจยเลอกตว

แปรตาม (ก าหนดทงในรปลอกการทมและไมใชลอกการทม) คอ ผลผลตขาวเปลอกอนทรยทเกบเกยว

ได เลอกตวแปรอสระ (ทงในรปลอกการทมและไมใชลอกการทม ขณะทตวแปรหนจะไมก าหนดลอก

การทม) จากจ านวน 4 ปจจยทส ารวจไดจากเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ไดแก ปจจยพนทปลก (CSF)

(5 ตวแปร) ปจจยการผลต (ISF) (18 ตวแปร) ปจจยตนทน (CSF) (6 ตวแปร) และปจจย

ลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) (21 ตวแปร) เขาตวแบบการถดถอยเชงเสนพหคณ (Multiple

Linear Regression Model; MLR) ดวยวธแบบมขนตอน (stepwise method) โดยใชคาสมประสทธแสดง

การตดสนใจ (coefficient of determination; 2R ) สงสดเปนเกณฑ จากนนท านายผลผลต

ประสทธภาพเชงเทคนค และผลไดของการผลตขาวอนทรยโดยใชตวแบบการวเคราะหขอบเขตผลผลต

เชงสม (Stochastic Frontier Analysis Model; SFA Model) ประกอบกบฟงกชนผลผลตคอบบ - ดกลาส

(Cobb-Douglas Production Function)

3.2 ประสทธภาพการผลต เมอผวจยไดก าหนดตวแบบท านายผลผลตขาวอนทรยทเหมาะสม (ดสมการ 3.1) จากนน

จะพฒนาตวแบบทใชท านายประสทธภาพการผลตโดยใสคาของตวแปรตางๆทส ารวจไดจรงจากเกษตรกรในพนท ประกอบดวย (1) ตวแปรตาม คอ ผลผลตขาวเปลอกอนทรยทเกบเกยวไดจรง (กโลกรม/ไร) (2) ตวแปรอสระ ไดแก ตวแปรทเกยวของกบปจจยพนทปลก (LSF) ปจจยการผลต (ISF) ปจจยตนทน(CSF) และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) จากตวแบบดงกลาวจะไดคาวดประสทธภาพการผลต คอ คา TE และคา RTS สวนคา HCI จะหาไดจากสตรการค านวณ โดยมรายละเอยดน าเสนอตามล าดบ ดงน

3.2.1 ประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency; TE)

ประสทธภาพเชงเทคนคส าหรบการศกษานไดจากแนวคดของ Farrell (1957) และเปนคาท

แสดงลกษณะประสทธภาพเชงเทคนคแบบมงเนนผลผลต ซงค านวณไดจากอตราสวนของผลผลตท

48

ผลตไดจรง (observed outputs) เทยบกบผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลต (frontier

outputs) (Battese & Coelli, 1988, 1992, 1995; Ogundari, Amos, & Ojo, 2010) นนคอ เปนลกษณะการ

วดประสทธภาพการผลตเชงเปรยบเทยบ โดยการประมาณคาสมการขอบเขตผลผลต (frontier

production function) คา TE สามารถท านายไดจากสตรดงสมการ 3.2 ตอไปน

eyyTE (3.2)

โดยท

y คอ ปรมาณขาวเปลอกอนทรยทเกบเกยวไดจรง (กโลกรม/ไร)

y คอ คาท านายของ y จากสมการ 3.1

คอ ความคลาด เค ลอนสม ( random error) จากการว ด ปจจย เ ช ง สม ตางๆ (measurement errors) โดยบางครงอาจจะเกดจากการบกวนแบบฉบพลน (random shock) ซงอยนอกเหนอการควบคมของเกษตรกร

Meeusen and Van den Broeck (1977); Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) เสนอใหแบง (decompose) ความคลาดเคลอน ในสมการ 3.1 ออกเปน 2 สวน กลาวคอ (3.3)

โดยท คอ ความคลาดเคลอนสมซงเกยวของกบตวเกษตรกรเอง หรออาจเรยกวาความคลาดเคลอนจากความไมมประสทธภาพ (inefficiency error)

กลาวคอ =22

2

(3.4)

โดยท = ylnyln (3.5) สวน 2

และ 2 คอ ความแปรปรวนของ และ ตามล าดบ

ในทน ผวจยไดแบงระดบและใหความหมายของประสทธภาพการผลตตามคา TE โดย

อาศยหลกของ Songsrirot and Singhapreecha (2007); Ogundari, Amos, and Ojo (2010) ออกเปน 5

ระดบ ดงน

49

ระดบ 1 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพการผลตสงสด

เมอ 0.9001 TE 1.000

ระดบ 2 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพการผลตสง

เมอ 0.8001 TE 0.9000

ระดบ 3 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพการผลตปานกลาง

เมอ 0.6001 TE 0.8000

ระดบ 4 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพการผลตต า

เมอ 0.5001 TE 0.6000

ระดบ 5 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพการผลตต าสด

เมอ 0.000 TE 0.5000

3.2.2 ผลไดของการผลต (return to scale ; RTS)

ผลไดของการผลตในทนหาไดจากผลรวมของคาสมประสทธ (coefficient) จากตวแบบ

ท านายผลผลตขาวอนทรย (ดสมการ 3.1) ทสามารถอธบายคาความยดหยนของผลผลตทมตอการใช

ปจจยการผลตแตละชนดในการผลตขาวอนทรย (output efficiency elasticity for each factor input) ซง

ผวจยไดศกษาตามวธของ Ogundari, Amos, and Ojo (2010); Backman, Islam, and Sumelius, (2011);

Rhaman and Barmon (2015) นนคอ คานหาไดโดยน าคาสมประสทธของตวแปรตางๆในตวแบบ

ท านาย (3.1) มารวมกน โดยผลไดของการผลตสามารถอธบายได ดงน

RTS < 1.0 หมายถง เกษตรกรผ ผลตขาวอนทรยมผลไดของการผลตภาวะลดลง

(decreasing return to scale)

RTS = 1.0 หมายถง เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมผลไดของการผลตภาวะคงท (constant

return to scale)

RTS > 1.0 หมายถง เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมผลไดของการผลตภาวะเพมขน

(increasing return to scale)

50

3.2.3 ดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (household commercialization index ; HCI)

จากการทผวจยไดท าการส ารวจเกษตรกรผผลตขาวอนทรย พบวา เกษตรกรไดใชปจจย

(factor) ตางๆ ไดแก ปจจยพ น ท (LSF) ปจจยการผลต(ISF) ปจจยตนทน (CSF) และปจจย

ลกษณะเฉพาะของเกษตรกร (FSF) ในการผลตจนไดปรมาณผลผลตขาวเปลอกทเกบเกยวไดทงหมด

มาแลวนน ตอไปดวาเกษตรกรมการบรหารจดการผลผลตอยางไรใหออกสตลาดอนทจะกอใหเกด

รายไดและ/หรอเกบสะสมขาวเปลอกไวในครวเรอนมากนอยเพยงใด Olufemi and Obi (2017) กลาววา

คานสามารถบงชความมงมนของเกษตรกรในการใชสนทรพยและเทคโนโลยการเกษตรเพอใหไดผล

ผลตออกสตลาด กอใหเกดรายไดและยกมาตรฐานความเปนอยของเกษตรกรและเปนตวบงชวา

เกษตรกรมการถอครองขาวไวในครวเรอนมากนอยเพยงใด ถาเกบไวไมมากแคพออยพอบรโภคไม

เดอดรอน อาจสงผลท าใหเกษตรกรมรายไดจากการจ าหนายเพมขนซงจะชวยบรรเทาภาระคาใชจายท

เปนเงนสด

ดช นก า รค า ข า ย ในค รว เ ร อน ใน ท น จ ะแสดง ถ ง ระดบก ารคา ข า ย ( degree of

commercialization) ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยวามประสทธภาพในการบรหารจดการผลผลตออก

สตลาดมากนอยเพยงใด คานจะศกษาตามวธของ Piya, Kiminani, and Yaki (2012); Ele, Omini, and

Adinya (2013) โดยค านวณจากสตร ดงน

HCI = 100

3.3 การส ารวจเกษตรกรผผลตขาวอนทรย

ในการศกษาครงน ผวจยมจดมงหมายพฒนาตวแบบ (ดสมการ 3.1) เพอศกษาประสทธภาพการผลตขาวอนทรยในประเทศไทย โดยหาคา TE RTS และ HCI ขางตน จงด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยวธการส ารวจตวอยาง (sample survey) โดยอาศยระเบยบวธสถตดงรายละเอยดตอไปน

ปรมาณขาวอนทรยทเกบเกยวไดทงหมด (กโลกรม/ป)

ปรมาณขาวอนทรยทจ าหนายทงหมดในครวเรอน (กโลกรม/ป) Z]

51

3.3.1 ประชากรเปาหมาย ประชากรของการส ารวจในครงน คอ เกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองโดย

กองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ และในการสมตวอยางผวจยก าหนดใหกรอบตวอยางคอรายชอเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองโดยกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ จากการคนควาขอมลเบองตน พบวา ในปการผลต 2558 เกษตรกรทไดรบการรบรองและขอยนตออายการรบรองคอนขางนอยเมอเทยบกบปการผลต 2556 (ประมาณ 4,000 คน) และป 2557 (ประมาณ 2,000 คน) ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 3.1 ทงนอาจเปนเพราะวาหลายจงหวดในประเทศไทยประสบปญหาเพลยกระโดดสน าตาล ภยแลง ฝนทงชวง และบางเดอนปรมาณน าฝนมากจนเกดน าทวมหลายจงหวดในเขตภาคกลาง ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนน จงมเกษตรกรทไดรบการรบรองดงกลาวและขอตออายการรบรองในปการผลต 2558 จ านวนทงหมด 1,210 คน (กองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานผลตภณฑขาว, 2558) ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 3.1 และ 3.2 ตารางท 3.1 แนวโนมการลดลงของจ านวนเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองในปการผลต

2556 ถงป 2558

ปการผลต ปทไดรบการ

รบรอง

จ านวนเกษตรกรผผลตขาว

อนทรยทไดรบการรบรอง (คน)

หมายเหต

2556 2556 ประมาณ 4,000 สวนใหญเปนระยะปรบเปลยนจากวถ

เกษตรเคมมาเปนวถเกษตรอนทรย

2557 2557 ประมาณ 2,000 ขอตออายการรบรองจากป 2556

2558 2558 1,210 ขอตออายการรบรองจากป 2557

ทมา: ทะเบยนรายชอเกษตรกรผไดรบการรบรองขาวอนทรย (2558) : สบคน 30 มถนายน 2559.จาก http: / /dric. ricethailand.go. th/ index.php/ registration-is-organic-rice กองตรวจสอบและ รบรองมาตรฐานผลตภณฑขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

http://dric.ricethailand.go.th/index.php/registration-is-organic-rice

52

ตารางท 3.2 จ านวนเกษตรกร (คน) ผผลตขาวอนทรยทตออายและไดรบการรบรอง จากกองตรวจสอบ

และรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว ปการผลต 2558

ภาค จงหวด จ านวนเกษตรกร

กลาง กรงเทพมหานคร 1

สระบร 1

สโขทย 1

นครสวรรค 1

เพชรบรณ 4 อทยธาน 5

เหนอ ล าปาง 16 เชยงใหม 19 พะเยา 9 เชยงราย 16 อตรดตถ 45

ตะวนออกเฉยงเหนอ นครราชสมา 21 บรรมย 31

มหาสารคาม 28 สรนทร 64

อบลราชธาน 98 หนองคาย 153 ศรสะเกษ 599

ใต กระบ 16 พทลง 82 รวม 1,210

ทมา: ทะเบยนรายชอเกษตรกรผไดรบการรบรองขาวอนทรย (2558) : สบคน 30 มถนายน 2559. จาก http://dric.ricethailand.go.th/index.php/registration-is-organic-rice กองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานผลตภณฑขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

http://dric.ricethailand.go.th/index.php/registration-is-organic-rice

53

3.3.2 แผนการสมตวอยาง

การเลอกเกษตรกรมาเปนตวอยางในการศกษาครงน จะใชแผนการสมตวอยางแบบแบงชน

ภมหลายขน (Multi-stage Stratified Random Sampling) โดยมรายละเอยดดงน

ขนท 1 เลอกจงหวดจากแตละภาค

(1) แบงเกษตรกรผผลตขาวอนทรย เปนชนภมตามภาคทขอขนทะเบยนรบรอง (และเปน

ทตงของพนทท านาทเกษตรกรด าเนนการเพาะปลก) ซงในทน พจารณาเลอกมาเพยง 3 ภาค (ชนภม)

ไดแก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต เนองจากผวจยพจารณาเหนวา เกษตรกรในภาค

กลางมความไดเปรยบมากกวาภาคอน ๆ ในแทบทกดาน ทงการเขาถงแหลงเงนทน ความรทางวชาการ

และเทคโนโลย ตลอดจนทรพยากรตางๆทเปนตนทนการผลต นอกจากน จ านวนเกษตรกรทไดรบการ

รบรองในภาคกลาง มจ านวนนอยมาก ประกอบกบปราชญชาวนาหลายทานไมแนะน าใหเกบขอมลขาว

อนทรยในเขตภาคกลาง เพราะไมเหมาะสมตามวถการเพาะปลกขาวอนทรยอยางแทจรง ดงน น

การศกษาครงนจงไมเกบขอมลเกษตรกรผผลตขาวอนทรยในภาคกลาง

(2) ในแตละภาคเลอกจงหวดมา 1 ถง 2 จงหวด โดยใชการสมแบบถวงน าหนก ตามจ านวน

เกษตรกรทมอยในจงหวดตางๆ (จงหวดทมจ านวนเกษตรกรเปาหมายมากจะมโอกาสถกสมสง) ผล

การเลอกจงหวดในภาคตาง ๆ เปนดงน

- ภาคเหนอ ไดแก จงหวดอตรดตถ

- ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก จงหวดศรสะเกษ และ จงหวดหนองคาย

- ภาคใต ไดแก จงหวดพทลง

ขนท 2 สมอ าเภอจากแตละจงหวดทสมไดในขนท 1

ในแตละจงหวดทสมไดในขนท 1 เลอกอ าเภอทมเกษตรกร จงหวดละ 2-3 อ าเภอ โดยใช

การสมแบบถวงน าหนก ตามจ านวนเกษตรกรทมอยในอ าเภอตางๆ

ขนท 3 สมต าบลจากแตละอ าเภอทสมไดในขนท 2

ในแตละอ าเภอทสมไดในขนท 2 เลอกต าบลทมเกษตรกร อ าเภอละ 2 ต าบล (อาจสม

มากกวา 2 ต าบล กรณทอ าเภอนนมหลายต าบล) โดยใชการสมแบบถวงน าหนก ตามจ านวนเกษตรกร ท

มอยในต าบลตางๆ

54

ขนท 4 สมหมบานจากแตละต าบลทสมไดในขนท 3

ในแตละต าบลทสมไดในขนท 3 เลอกหมบาน ต าบลละ2 หมบาน (เวนแตบางต าบลทม

หมบานเดยว) โดยใชการสมแบบถวงน าหนก ตามจ านวนเกษตรกรทมอยในหมบานตางๆ

ขนท 5 สมเกษตรกรจากแตละหมบานทสมไดในขนท 4

ในแตละหมบานทสมไดในขนท 4 เลอกเกษตรกรตามจ านวนทก าหนด/ตองการ โดยให

เกษตรกรแตละคน (ครวเรอน) มโอกาสถกสมเทา ๆ กน (การสมแบบงาย)

การก าหนดขนาดตวอยางในแตละหมบาน/ต าบล/อ าเภอ/จงหวดทสมไดในภาคตาง ๆ จะใช

วธการจดสรรขนาดตวอยางแบบเปนสดสวนกบขนาดประชากร (proportional – to – size allocation ;

PPS) ในแตละชนภมของการสมแตละขน

3.3.3 ขนาดตวอยางและการค านวณขนาดตวอยาง

การเกบรวบรวมขอมลจะใชการสมภาษณตวตอตว (face-to-face) กบเกษตรกรผผลตขาว

อนทรยดวยแบบสอบถามแบบมโครงสรางทผวจยพฒนาขน (ดตารางภาคผนวก ก) เนองจากใน

การศกษานมขอจ ากดในดานคาใชจายและเวลาในการด าเนนงาน ดงนน ผวจยจงพจารณาก าหนดขนาด

เกษตรกรตวอยาง ใหเปนรอยละ 20 ของขนาดประชากร ( N = 1,210) หรอ คดเปน 242 คน ซงเมอ

พจารณาตามสตรทางสถตแลวพบวา ขนาดตวอยาง ( n = 242) น เปนขนาดตวอยางทท าใหความ

คลาดเคลอน ( e ) ของการประมาณคาเฉลยประชากรดวยคาเฉลยทระดบความเชอมนรอยละ 95 มคา

ไมเกน e ซงค านวณไดจากสตรตามสมการ 3.6

e = nN

nNZ 2/

(3.6)

โดยท N แทน ขนาดประชากร ในทน N = 1,210 n แทน ขนาดตวอยาง ในทน n = 242

2/Z แทน คาเปอรเซนไทลท (2

1

)100 ของการแจกแจงปกตมาตรฐาน ทระดบ

ความเชอมนรอยละ 95 ในทน 2/Z = 025.0Z = 1.96 แทน สวนเบยงเบนมาตรฐานประชากร ในทนพจารณาให เปนคาสวนเบยงเบน

มาตรฐานของรายไดทงหมดจากการจ าหนายขาวอนทรยของเกษตรกรในครวเรอนเกษตรขาวอนทรย

55

ซงผวจยประมาณคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน น จากการส ารวจเบองตน (pretest) เกษตรกรผผลต

ขาวอนทรยจ านวน 26 ราย

ในการวจยนผวจยก าหนดจ านวนตวอยางขนาด 242 ราย ส ารองไว 8 ราย รวมตวอยางขนาด

250 ราย ซงค านวณจากเกณฑขางตน แผนการเลอกตวอยางทก าหนดขางตนขนาดตวอยางจ าแนกตาม

จงหวดและภมภาคทก าหนดไวเปนแผนและเกบไดจรง รวมทงคาความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง

(sampling error) ทประมาณไดแสดงไวในตารางท 3.3 และขนาดตวอยางเกษตรกรผผลตขาวอนทรย

จ าแนกตามหม ต าบล อ าเภอ จงหวด และภาคทอยอาศย (ทตงของพนท) แสดงไวในตารางท 3.4

ตารางท 3.3 ขนาดตวอยางและความคลาดเคลอน ( e ) จ าแนกตามจงหวดและภาค

ภาค ขนาดประชากร จงหวด แผน ทเกบไดจรง

n e n e เหนอ 105 อตรดตถ 22 0.1858 17 0.2176

ตะวนออกเฉยงเหนอ 994 ศรสะเกษ 166 0.0694 171 0.0682

หนองคาย 42 0.0148 37 0.1581

กลาง 13 - - - - -

ใต 98 พทลง 20 0.1955 25 0.1692

รวม 1,210 - 250 0.0552 250 0.0552

หมายเหต. คาความคลาดเคลอน ( e ) จะใชในการประมาณคาเฉลยประชากร ดวยคาเฉลย

ตวอยาง x ทระดบความเชอมน 1- = 0.95 เมอสมตวอยางขนาด n จากประชากรขนาด N (ด

สมการ 3.6)

56

ตารางท 3.4 ขนาดตวอยางทด าเนนการไดจรง จ าแนกตามหม ต าบล อ าเภอ จงหวด และภาค

ภาค จงหวด อ าเภอ ต าบล หม ตวอยาง (คน) รวม (คน)

เหนอ อตรดตถ เมอง หาดกรวด 3 3 17

น ารด 3 3

พชย บานหมอ 2 3

คอรม 3 2

ทองแสนขน ผกขวง 4 3

6 1

น าพ 1 1

8 1

ตะวนออกเฉยงเหนอ ศรสะเกษ ราษไศล ด 1 11 171

2 15

4 2

6 10

7 18

8 7

10 4

11 12

13 2

14 13

ไผ 5 10

หวานค า 7 7

8 3

หนองแค 5 3

16 7

57


ภาค จงหวด อ าเภอ ต าบล หม ตวอยาง (คน) รวม (คน)

ตะวนออกเฉยงเหนอ

(ตอ)

ศรสะเกษ

(ตอ)

โพธศรสวรรณ เสยว 5 3

8 6

12 4

14 4

เมองจนทร หนองใหญ 3 3

4 4

5 3

6 10

9 3

10 4

เมองจนทร 5 3

หนองคาย เฝาไร อดมพร 11 2 37

12 8

สระใคร เมองสระใคร 3 8

4 9

บานฝาง 8 10

ใต พทลง บางแกว ทามะเดอ 6 3 25

นาปะขอ 4 9

เมอง ต านาน 5 3

8 4

ควนมะพราว 5 3

ควนขนน พนางตง 5 3

รวม (3 ภาค) 4 จงหวด 11 อ าเภอ 21 ต าบล 45 หม 250 คน 250 คน

58

3.3.4 เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

การศกษานจะส ารวจเกษตรกรตวอยางดวยแบบสอบถามแบบมโครงสรางทผวจยพฒนาขน

(ดภาคผนวก ก) จากการทบทวนวรรณกรรม ขอมลทตยภม ขอเสนอแนะจากอาจารยทปรกษา และจาก

ขอมลการสมภาษณปราชญชาวนาผมประสบการณการผลตขาวอนทรยและไดขนทะเบยนกบส านก

ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร ทงนเพอใหไดตวแปรครอบคลมตามวตถประสงคและ

กรอบแนวคดการวจย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล มรายละเอยดดงน

1. เครองมอเกบรวบรวมขอมล

เครองมอเกบรวบรวมขอมลในทน หมายถง แบบสอบถามส าหรบสมภาษณตวอยาง เพอ

ส ารวจเกษตรกรผผลตขาวอนทรย ขอค าถามในแบบสอบถามมทงแบบปลายปด แบบปลายเปด และ

ค าถามในรปแบบตาราง ทงน สวนประกอบของเครองมอจะแบงเปน 3 สวน คอ สวนท 1 ตวแปรท

เกยวของกบลกษณะทวไปและลกษณะทางดานสงคม-เศรษฐกจ สวนท 2 ตวแปรทเกยวของกบการใช

ปจจยการผลต พนทเพาะปลก การปลก/เกบเกยว/นวด และการจ าหนาย ขอค าถามจะครอบคลมตงแต

การจดการเตรยมน า/เตรยมดน การปลก การดแลรกษา การเกบเกยว/นวด การขนยายตากแดด/ขนยาย

เกบ และการจ าหนาย สวนท 3 ตวแปรทเกยวของกบตนทน และผลตอบแทน ทงน แสดงรายละเอยด

ในภาคผนวก ก

2. การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

การศกษานจะตรวจสอบคณภาพเครองมอดวยวธวดความตรงตามเนอหา (content validity)

โดยใชเกณฑดชนความสอดคลองระหวางวตถประสงคกบความตรงตามเนอหา (index of item-

objective congruence; IOC) ตรวจสอบคณภาพดวยปราชญชาวนา จ านวน 5 ราย แบบสอบถามท

ตรวจสอบความตรงตามเนอหาเรยบรอยแลว จะน ามาทดลองส ารวจเบองตนแกเกษตรกร (try out

survey หรอ pretest) จ านวน 26 ราย จากนนจะน าไปแกไขปรบปรงแบบสอบถามแลวจงน าไปเกบ

ขอมลเกษตรกรตวอยางในครวเรอนเกษตรขาวอนทรยตอไป

59

ผวจยด าเนนการสรางเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลตามขนตอนดงน

1. ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการวดประสทธภาพการผลตขาวแบบทวไปและการ

ผลตขาวแบบเกษตรอนทรยทงในประเทศและตางประเทศ

2. ก าหนดนยามเชงปฏบตการ กรอบแนวคดการวจย และโครงสรางของตวแปรทใชในการ

วจย

3. สรางขอค าถามในแบบสอบถามตามนยามเชงปฏบตการ ในกรณตวแปรทมผท าการ

พฒนาเครองมอวดและทดลองใชมาแลว ผวจ ยไดน าขอค าถามในเครองมอนนมาปรบแกไขให

เหมาะสมกบตวแปรและตวอยางในการวจย จากนนน าเสนอทปรกษาวทยานพนธ

4. ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) โดยน าแบบสอบถามทผานการ

ตรวจสอบจากทปรกษาวทยานพนธ น าเสนอปราชญชาวนาซงขนทะเบยนกบส านกปลดกระทรวง

เกษตรและสหกรณการเกษตร จ านวน 5 ราย

ปราชญชาวนาจ านวน 5 รายจะด าเนนการตรวจสอบวา ขอค าถามในแบบสอบถามสามารถ

วดตรงตามเนอหาและครอบคลมตามวตถประสงคทตองการจะวดหรอไม โดยพจารณาประเดน ดงน

1) เนอหามความครอบคลม 2) ความสอดคลองระหวางเนอหาในประเดนยอยกบหวขอใหญ 3) ความ

สอดคลองระหวางเนอหา วตถประสงค และน าหนก จากนนน าผลทปราชญชาวนาตรวจสอบไป

วเคราะหรายขอ โดยก าหนดแตละขอดงน

ถาเหนวาสอดคลองและตรงตามวตถประสงค ให 1 คะแนน

ถาเหนวาสอดคลองแตไมตรงตามวตถประสงค ให -1 คะแนน

ถาไมแนใจวาสอดคลองตามวตถประสงค ให 0 คะแนน

น าผลคะแนนไปค านวณหาคาทเรยกวา สมประสทธความสอดคลอง(index of item-

objective congruence: IOC) หรอ ดชนความตรงตามเนอหา (content validity index: CVI) ตามสตรดง

สมการ 3.7 ดงน

60

N

RCVIIOC (3.7)

โดยท R หมายถง คะแนนรวมทปราชญนาทกคนให และ N หมายถง จ านวนปราชญ

ชาวนา ทงน การแปลความหมายของคา IOC เปนดงน

ถาไดคา IOC 0.50 หมายถง ค าถามขอนนมความตรงตามเนอหา

ถาไดคา IOC = 0.50 หมายถง ไมแนใจวาค าถามขอนนมความตรงตามเนอหา

ถาไดคา IOC 0.50 หมายถง ค าถามขอนนไมมความตรงตามเนอหา

5. เมอผวจยทราบคณภาพของแบบสอบถามจากการประเมนของปราชญชาวนา (ค านวณ

ตามสมการ 3.7 ขางตน) จะน ามาด าเนนการปรบปรงแกไขแบบสอบถามใหเปนไปตามขอแนะน าของ

ปราชญชาวนาและน าเสนออาจารยทปรกษาอกครงกอนทจะด าเนนการทดสอบแบบสอบถามเบองตน

(pretest) กบเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองในแตละภาค จ านวน 26 ราย

ขนตอนการสรางเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลส าหรบการวจยน ดงรายละเอยดแสดงใน

ภาพท 3.1

61

ภาพท 3.1 ขนตอนการสรางเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

ปรบปรงและแกไข

ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการวด

ประสทธภาพการผลตขาวทวไปและขาวอนทรยทง

ในประเทศและตางประเทศ

รางแบบสอบถามตามกรอบแนวคดการวจย และวตถประสงค

ทดลองส ารวจเบองตนแกเกษตรกรผผลต ขาวอนทรย

test)

จดท าแบบสอบถาม ฉบบสมบรณ

เสนออาจารยทปรกษา

เสนอปราชญชาวนา

วดคณภาพของแบบสอบถาม

ผาน

ปรบปรงและแกไข ไมผาน

ไมผาน

ไมผาน

ผาน

ผาน

ผาน เสนอทปรกษา

ไมผาน

62

3.3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล

วธการเกบรวบรวมขอมลมขนตอนด าเนนการ ดงน

(1) วางแผนเกบขอมลในพนทส ารวจเกษตรกรตวอยาง

(2) ด าเนนการเกบขอมลโดยสมภาษณเกษตรกรในแตละครวเรอนเกษตรขาวอนทรย

โดยตรงดวยแบบสอบถามแบบมโครงสราง ซงใชระยะเวลาเกบขอมลประมาณ 6 เดอน

(3) น าขอมลทเกบรวบรวมมาได ด าเนนการตรวจสอบความสมบรณของขอมลโดย

ละเอยด จากนน น าขอมลมาเรยงล าดบหมายเลข และลงรหส จากนนบนทกขอมล และวเคราะห ขอมล

ดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปเชงสถต

3.4 การส ารวจเกษตรกรตวอยาง

ในการศกษาครงนผวจยพจารณาผลการศกษาประสทธภาพการผลตขาวอนทรย โดยแยกออกตามสของเมลดขาว จากการส ารวจเกษตรกรตวอยาง พบวา มเกษตรกรผลตขาวเมลดสอยางเดยว (สเดยว) ผลตเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว) และผลตแบบผสม (ทงเมลดสและเมลดขาว) จ านวน 24, 179 และ 47 ราย ตามล าดบ ดงนน ในการวเคราะหขอมลผวจยจะพจารณาผลการศกษาโดยแยกออกเปน 3 กลม หรอ 4 ตวแบบ (Models) เพอใหเหนการวดคาประสทธภาพการผลตไดชดเจนมากขน ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 3.5

ตารางท 3.5 จ านวน (ราย) ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย จ าแนกตามเมลดสและเมลดขาว

ประเภท ขนาดตวอยาง หมายเหต ผลตขาวสเดยว 24 ผลตเมลดสเทานน ผลตขาวขาวเดยว 179 ผลตเมลดขาวเทานน ผลตทงขาวสและ

ขาวขาว 47 พจารณาแยกตามส

- สในผสม (พจารณาเฉพาะขาวส) - ขาวในผสม (พจารณาเฉพาะขาวขาว)

รวม 250

63

บทท 4 ผลการศกษา

จากตวแบบการท านายผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย ซงน าเสนอไวในสมการ 3.1 และ 3.2 ตามล าดบ มตวแปรและการวดคาของตวแปรทเกยวของในตวแบบ ซงประกอบดวย 4 ปจจยใหญ ๆ ไดแก (1) ปจจยพนท (LSF) 5 ตวแปร (2) ปจจยการผลต (ISF) 13 ตวแปร (3) ปจจยตนทน (CSF) 6 ตวแปร (4) ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) 21 ตวแปร แสดงดงรายละเอยดในตารางท 4.1 ตอไปน

ตารางท 4.1 ตวแปรและการวดคาของตวแปรในตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย จ าแนกตามปจจยการผลต

สญลกษณ ตวแปร หนวย/คาของตวแปร ตวแปรตาม (Y) ผลผลตขาวเปลอกอนทรย กโลกรม/ไร ปจจยพนทปลก (LSF)

X1 ขนาดพนทปลก ไร X2 การมพนทปลกใกลแหลงน า 0 = ไมใกล 1 = ใกล X3 การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา 0 = ไมปลก 1 = ปลก X4 การจดการพนทกอนปลกขาวอนทรย 0 = ไมไดจดการ 1 = จดการ X5 ลกษณะท าเล/ดนปลก 0 = ทดอน (ทสง)หรอมหนปน

1 = ทลมน า ปจจยการผลต (ISF)

X6 ปรมาณเมลดพนธ กโลกรม/ไร X7 ปรมาณปยหมกอนทรย กโลกรม/ไร X8 การใชปยหมกอนทรย 0 = ไมใช 1 = ใช X9 ปรมาณน าหมกบ ารงชวภาพ ลตร/ไร

64


สญลกษณ ตวแปร หนวย/คาของตวแปร ปจจยการผลต (ISF) (ตอ)

X10 การใชน าหมกชวภาพบ ารง 0 = ไมใช 1 = ใช X11 ปรมาณเมลดปยพชหมนเวยน กโลกรม/ไร X12 การใชเมลดปยพชหมนเวยน 0 = ไมใช 1 = ใช X13 ปรมาณปยอนทรยอดเมดส าเรจรป กโลกรม/ไร X14 การใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป 0 = ไมใช 1 = ใช X15 ปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจด

ศตรขาวอนทรย ลตร/ไร

X16 แรงงานคน วนท างาน/ไร X17 แรงงานเครองจกร ชวโมงท างาน/ไร X18 การใชน าในระบบชลประทาน 0 = ใ ช น า น อ ก ร ะ บ บ

ชลประทานเทานน 1 =ใชน าในระบบชลประทาน (อาจมนอกระบบรวมดวย)

ปจจยตนทน (CSF) X19 ตนทนทงหมดทเปนเงนสด หมนบาท/ไร X20 ตนทนทงหมดทไมเปนเงนสด หมนบาท/ไร X21 ตนทนคงททเปนเงนสด หมนบาท/ไร X22 ตนทนคงททไมเปนเงนสด หมนบาท/ไร X23 ตนทนผนแปรทเปนเงนสด หมนบาท/ไร X24 ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด หมนบาท/ไร

ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) Z1 เพศ 0 = หญง 1 = ชาย Z2 อาย ป

65


สญลกษณ ตวแปร หนวย/คาของตวแปร ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) (ตอ)

Z3 จ านวนปทศกษาในระบบ ป Z4 สถานภาพความเปนผน าครวเรอน 0 = ไมใช 1 = ใช Z5 ประสบการณปลกขาวอนทรย ป Z6 ประสบการณปลกขาวทงหมด ป Z7 การเขาฝกอบรมเกษตรขาวอนทรย ครง Z8 การเขาถงแหลงเงนทน (เงนก) 0 = ไมเขาถง 1 = เขาถง Z9 การไดรบการสนบสนนปจจยการผลต

จากหนวยงานภาครฐ 0 = ไมใช 1 = ใช

Z10 การมรายไดอนๆนอกเหนอการผลตขาวอนทรย

0 = ไมได 1 = ได

Z11 การเปนผลงทนหลก 0 = ไมใช 1 = ใช Z12 การเปนผตดสนใจหลก/รวมตดสนใจ 0 = ไมใช 1 = ใช Z13 การเปนผควบคมหรอด าเนนการหลก 0 = ไมใช 1 = ใช Z14 ลกษณะครวเรอน 0 = ขยาย 1 = เดยว Z15 จ านวนผอยอาศยในครวเรอน คน Z16 การขอเชาทนาคนอน 0 = ไมไดเชา 1 = เชา Z17 การปลกขาวอนทรยบนพนทนาของ

ตนเอง 0 = ไมไดปลกในทนาตนเอง 1 = ปลกในทนาตนเอง

Z18 ท าฟรบนทนาคนอน 0 = ไมไดท าฟร 1 = ไดท าฟร Z19 การใชวธปกด าตนกลาออน 0 = ไมไดปกด า 1 = ปกด า Z20 การใชวธหวานขาวเปลอกงอก 0 = ไมไดหวาน 1 = หวาน Z21 การใชวธโยนตนกลาออน 0 = ไมไดโยนตนกลา

1 = โยนกลา

66

ในทนจะพจารณาแยกออกเปน 3 กรณ คอ (1) เกษตรกรทผลตขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว (สเดยว) (2) เกษตรกรทผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว) (3) เกษตรกรทผลตขาวอนทรยทงเมลดส (สในผสม) และเมลดขาว (ขาวในผสม) โดยพจารณาแยกตามส ซงผลการศกษาสามารถอธบายไดตามล าดบ ดงน

4.1 สมการการท านายผลผลตขาวอนทรย

จากการศกษาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยทง 3 กลม (4 ตวแบบ) พบวา ตวแบบทเหมาะสม คอ ตวแบบเชงเสนของพารามเตอร (linear in parameter model) ซงพจารณามาจากตวแบบของ Cobb-Douglas กลาวคอ ตวแปรตาม (dependent variable) อยในรปของฟงกชนลอการทมของผลผลตขาวอนทรยเชนเดยวกบตวแปรอสระ (independent variable) ทเปนตวแปรในมาตรแบบชวง (interval scale) และมาตรอตราสวน (ratio scale) สวนตวแปรในมาตรนามบญญต (nominal scale) จะเขยนในรปตวแปรหน (dummy variable) และมคาดงแสดงในตารางท 4.1 ผลการศกษาแสดงไวในตารางท 4.2 และสามารถอธบายไดตามล าดบ ดงน

4.1.1 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว (สเดยว) ผลการศกษา พบวา มปจจยเพยง 2 ปจจยทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยสเดยวอยางม

นยส าคญ กลาวคอ ปจจยตนทน (CSF) ผานตวแปรตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด มอทธพลเชงบวกตอการเพมผลผลผลตขาวสเดยว และปจจยพนทปลก (LSF) ผานตวแปรการปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา เปนปจจยทมอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวสเดยวอยางมนยส าคญ

4.1.2 เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว) ผลการศกษา พบวา มปจจยหลายปจจยทมอทธพลเชงบวกอยางมนยส าคญตอการเพม

ผลผลต ไดแก (1) ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกร (FSF) ประกอบดวยตวแปรตางๆ ไดแก การใชวธหวานขาวเปลอกงอก สถานภาพความเปนหวหนาครวเรอน และการเขาถงแหลงเงนทน (เงนก) (2) ปจจยการผลต (ISF) มตวแปรเดยว คอ การใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป ในขณะทปจจยพนทปลก (LSF) และปจจยตนทน (CSF)ไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวอยางมนยส าคญ

4.1.3 เกษตรกรผผลตทงขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาว ผลการศกษาสามารถอธบายไดดงน 4.1.3.1 ขาวอนทรยเมลดส (สในผสม)

67

เมอเกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาว แตพจารณาเฉพาะขาวเมลดส (สในผสม) พบวา มหลายปจจยทมอทธพลเชงลบอยางมนยส าคญตอผลผลต ไดแก (1) ปจจยพนทปลก (LSF) ประกอบดวยตวแปรขนาดพนท การมพนทปลกใกลแหลงน า (2) ปจจยการผลต (ISF) ประกอบดวยตวแปรปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย และแรงงานเครองจกร (3) ปจจยตนทน (CSF) คอ ตวแปรตนทนคงททไมเปนเงนสด

มขอนาสงเกตวา เกษตรกรทผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวจะมปจจยเชงลบเพยงปจจยเดยวเทานนทมอทธพลตอผลผลต โดยเปนตวแปรการปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา แตเมอเกษตรกรปลกขาวอนทรยเมลดสในผสม พบวา การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนาไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรย แตกลบเปนตวแปรอนๆในปจจยพนทปลก (LSF) ซงไดแก ขนาดพนทและการมพนทปลกใกลแหลงน า นอกจากนยงมตวแปรในปจจยการผลต (ISF) และปจจยตนทน (CSF) ดงกลาวขางตน ซงลวนมอทธพลทางลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดส (สในผสม) แตไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว

4.1.3.2 ขาวอนทรยเมลดขาว (ขาวในผสม) เมอเกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาว แตพจารณาเฉพาะขาวเมลดขาว (ขาว

ในผสม) พบวา มเพยงปจจยการผลต (ISF) เพยงปจจยเดยวทมอทธพลอยางมนยส าคญตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสม โดยผานตวแปรการใชน าในระบบชลประทาน และปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย

ขอนาสงเกตประการหนง คอ เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวจะมปจจยถง 2 ปจจย (4 ตวแปร) ทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว แตเมอเกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวรวมกบเมลดส พบวา มปจจยเพยง 1 ปจจย (2 ตวแปร) เทานนทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาว (ขาวในผสม) ดงรายละเอยดแสดงไวในตารางท 4.2

68

ตารางท 4.2 สมประสทธของตวแปรท านายทมนยส าคญทางสถตตามตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย จ าแนกตามสของเมลดขาว

ปจจย2

ตวแปร

ปลกขาวส/ขาวอยางเดยว ปลกทงขาวสและขาว สเดยว ขาวเดยว ส ขาว

คาคงตว (constant) 5.4976 5.6653 7.4176 6.6687

LSF

ขนาดพนทปลก 1 - - -0.2003 - การมพนทปลกใกลแหลงน า - - -0.5827 - การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา -0.3888 - - -

ISF

การใชป ยอนทรยอดเมดส าเรจรป - 0.1978 - - ปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย 1

- - -0.0127 -0.0068

แรงงานเครองจกร1 - - -0.3530 - การใชน าในระบบชลประทาน - - - 0.2544

CSF ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด1 0.1010 - - - ตนทนคงททไมเปนเงนสด1 - - -0.0528 -

FSF

สถานภาพความเปนหวหนาครวเรอน - 0.0138 - - การเขาถงแหลงเงนทน (เงนก) - 0.0071 - - การใชวธหวานขาวเปลอกงอก - 0.9139 - - คาสมประสทธการก าหนด (R2) 0.689 0.333 0.592 0.400

หมายเหต. 1 ตวแปรอสระอยในรปลอการทม (logarithm) และ ตวแปรตามอยในรปลอการทม 2 LSF = ปจจยพนทปลก ISF = ปจจยการผลต CSF = ปจจยตนทน FSF = ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต มนยส าคญทระดบ 0.01 มนยส าคญทระดบ 0.05

69

4.2 คาวดประสทธภาพการผลต

คาวดประสทธภาพการผลตส าหรบการศกษานประกอบดวย ประสทธภาพเชงเทคนค (TE) ผลไดของการผลต (RTS) และดชนการคาขายในครวเรอน (HCI) โดย TE และ RTS ค านวณไดจากสมการท านายผลผลตขาวอนทรย สวน HCI คอ รอยละของปรมาณขาวทขายไดตอปรมาณขาวทเกบเกยวไดของครวเรอนการเกษตร และการสรปผลของ TE RTS และ HCI จะสรปโดยจ าแนกตามสของเมลดขาว ดงรายละเอยดในตารางท 4.3 และสามารถอธบายผลการศกษาไดดงน

1. เมอพจารณาประสทธภาพเชงเทคนค (TE) จะเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยม

ประสทธภาพเชงเทคนคเฉลยอยในระดบสง โดยมคาเฉลยประสทธภาพการผลตอยระหวาง 0.800 –

0.900 โดยประมาณ พบวา TE เฉลยของการปลกขาวอนทรยเมลดขาว (ขาวเดยว) สงกวาการปลกขาว

อนทรยเมลดส (สเดยว) เมอเกษตรกรปลกอยางใดอยางหนง แตเมอเกษตรกรปลกขาวอนทรยทงเมลดส

รวมกบเมลดขาว กลบพบวา TE เฉลยของการปลกขาวอนทรยเมลดส (สในผสม) มคาสงกวาการปลก

ขาวอนทรยเมลดขาว (ขาวในผสม) อยเลกนอย

2. เมอพจารณาผลไดของการผลต (RTS) พบวา เกษตกรผผลตขาวอนทรยเมลดส (ทงท

ปลกแบบเมลดสอยางเดยว (สเดยว) หรอเมอปลกทงเมลดสและขาว (สในผสม)) มผลไดของการผลต

ในภาวะลดลง (RTS 1.00) และมเพยงเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว)

เทานนทมผลไดของการผลตในภาวะเพมขน (RTS 1.00)

3. เมอพจารณาดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (HCI) พบวา เกษตรกรผผลตขาว

อนทรยเมลดสจะมคา HCI มากกวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว ไมวาครวเรอนนนจะปลกขาว

อนทรยแบบสเดยว หรอสในผสม แสดงวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสจ าหนายขาวออกสตลาด

ในสดสวนมากกวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว และมขอนาสงเกตวา เกษตรกรผผลตขาว

อนทรยเมลดสยงมปรมาณขาวเปลอกสะสมไวในครวเรอนนอยกวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลด

ขาว

เมอพจารณาคาวดประสทธภาพการผลตทง 3 ตว พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยยงมชองวางในการผลตใหมประสทธภาพอยหลายดาน ดงจะไดอภปรายและเสนอแนะตอไป

70

ตารางท 4.3 คาวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรย จ าแนกตามสของเมลดขาว

ประสทธภาพการผลต

ปลกขาวส/ขาวอยางเดยว ปลกทงขาวสและขาว สเดยว ขาวเดยว ส ขาว

ประสทธภาพเชงเทคนค (TE) คาสงสด 0.9213 0.9528 0.9476 0.9561 คาเฉลย 0.8171 0.8961 0.8437 0.8085 คาต าสด 0.5574 0.7407 0.5696 0.4246

ผลไดของการผลต (RTS) -0.2880 (DRTS)1

1.1326 (IRTS)2

-1.2015 (DRTS)

0.2476 (DRTS)

ดชนการคาขายในครว เ รอน (รอยละ HCI)3

81.30 74.98 79.64 52.32

-เกบเกยว (กโลกรม/ป) 2,823 7,363 2,731 6,732 -จ าหนาย (กโลกรม/ป) 2,295 5,521 2,175 3,522 -เ ห ล อ เ ก บ ส ะ ส ม ไ ว ใ น

ครวเรอน (กโลกรม/ป) 528 1,842 556 3,210

หมายเหต . 1 RTS 1.0 หมายถง ผลไดของการผลตขาวอนทรยในภาวะลดลง เรยกวา DRTS (decreasing return to scale)

2 RTS 1.0 หมายถง ผลไดของการผลตขาวอนทรยในภาวะเพมขน เรยกวา IRTS (increasing return to scale)

3 HCI = household commercialization index ค านวณไดจาก (ปรมาณขาวอนทรยทขาย100) ปรมาณขาวอนทรยทเกบเกยวได

71

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง ตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย มจดประสงคเพอ 1)

พฒนาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย (2) ท านายประสทธภาพการผลต โดยศกษาผานอทธพลของปจจยพนท (LSF) ปจจยการผลต (ISF) ปจจยตนทน (CSF) และปจจยจากตวเกษตรกรผผลต (FSF) ทมตอผลผลตขาวอนทรยทเกบเกยวได โดยใชขอมลจากตวอยางเกษตรกรผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองโดยกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ จ านวน 250 คน จากทงหมด 1,210 คน การเลอกเกษตรกรมาเปนตวอยางใชแผนการสมตวอยางแบบแบงชนภมหลายขน (Multi-stage Stratified Random Sampling) การเลอกตวอยางตามชนภมใชวธการจดสรรขนาดตวอยางในแตละชนภม แบบเปนสดสวนกบขนาดประชากร (proportional – to – size allocation ; PPS) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงน คอ แบบสอบถาม โดยสมภาษณเกษตรกรผผลตขาวอนทรยแบบตวตอตว (face-to-face interview) มทงแบบปลายปดและปลายเปด สามารถสรป อภปรายผล และขอเสนอแนะจากผลการวจย ซงมรายละเอยดดงน

5.1 สรปผลการวจย

5.1.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยส าหรบการศกษานไดจากแนวคดของ Meeusen and

Van den Broeck (1977); Aigner, Lovell, and Schmidt (1977) ซงเปนตวแบบ SFA ประกอบกบฟงกชนผลผลตคอบบ-ดกลาส ท าใหไดตวแบบทอยในรปสมการเชงเสนของพารามเตอร (linear in parameter) โดยแบงเปน 3 ตวแบบตามชนดของขาวทปลก ไดแก (1) แบบสเดยว (2) แบบขาวเดยว (3) แบบผสม (สในผสมและขาวในผสม) พบวา สมการการท านายผลผลตขาวอนทรยทง 3 กลม สามารถสรปไดดงน

72

กลมท 1: ผลผลตขาวอนทรยเมลดส เมอเกษตรกรปลกขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว (สเดยว) ตวแปรท านายประกอบดวย ปจจย

พนท (LSF) ผานตวแปรการปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา ปจจยตนทน (CSF) ผานตวแปรตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด ขณะทปจจยการผลต (ISF) และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ไมมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสอยางมนยส าคญ

กลมท 2: ผลผลตขาวอนทรยเมลดขาว เมอเกษตรกรปลกขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว) ตวแปรท านายประกอบดวย

ปจจยการผลต (ISF) ผานตวแปรการใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ผานตวแปรการใชวธหวานขาวเปลอกงอก สถานภาพความเปนหวหนาครวเรอน และการเขาถงแหลงเงนทน ขณะทปจจยพนทปลก (LSF)ไมมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวอยางมนยส าคญ

กลมท 3: ผลผลตทงขาวอนทรยเมลดสและเมลดขาว เมอเกษตรกรปลกขาวอนทรยทง 2 ชนดไดผลการศกษา ดงน (1) ผลผลตขาวอนทรยเมลดส (สในผสม) ตวแปรท านายประกอบดวย ปจจยพนทปลก (LSF)

ผานตวแปรขนาดพนทปลกและ การมพนทปลกใกลแหลงน า ปจจยการผลต (ISF) ผานตวแปรปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย และแรงงานเครองจกร ปจจยตนทน (CSF) ผานตวแปรตนทนคงททไมเปนเงนสดขณะท ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ไมมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมอยางมนยส าคญ

(2) ผลผลตขาวอนทรยเมลดขาว (ขาวในผสม) ตวแปรท านายประกอบดวย ปจจยการผลต (ISF) ผานตวแปรปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย และการใชน าในระบบชลประทาน ขณะท ปจจยพนทปลก (LSF) ปจจยตนทน (CSF) และปจจยลกษณะเฉพาะของตวเกษตรกรผผลต (FSF)ไมมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสมอยางมนยส าคญ

73

5.1.2 การท านายประสทธภาพการผลต การท านายประสทธภาพการผลตส าหรบการศกษาน จะศกษาตามแนวคดของ Farrell (1957)

ซงแสดงถงลกษณะประสทธภาพเชงเทคนคแบบมงเนนผลผลต (output oriented technical efficiency) ไดจากอตราสวนของผลผลตทผลตไดจรงเทยบกบผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลต การท านายผลผลตสงสดทเปนไปไดตามขอบเขตผลผลต จะศกษาดวยตวแบบ Cobb-Douglas SFA

ดงนน คาวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยส าหรบการศกษาน สามารถจ าแนกได 3 สวน ดงน

5.1.2.1 คาประสทธภาพเชงเทคนค (technical efficiency; TE) เมอพจารณาคา TE จะเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยมประสทธภาพเชงเทคนคเฉลยอย

ในระดบสง และในกรณทเกษตรกรในครวเรอนนนผลตขาวอนทรยเมลดสรวมกบเมลดขาว พบวา เกษตรกรมประสทธภาพเชงเทคนคในการผลตขาวอนทรยเมลดสมากกวาเมลดขาว

5.1.2.2 ผลไดของการผลต (return to scale; RTS) เมอพจารณาคา RTS จะเหนวา สวนใหญเกษตกรกรผผลตขาวอนทรยมผลไดของการผลต

ในภาวะลดลง ยกเวน เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว) มผลไดของการผลตในภาวะเพมขน

5.1.2.3 ดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (household commercialization index; HCI) เมอพจารณาคา HCI จะเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสจะมคา HCI มากกวา

เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว ไมวาครวเรอนนนจะปลกขาวอนทรยเมลดสเดยว หรอปลกขาวอนทรยทงเมลดสรวมกบเมลดขาว แสดงวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสจ าหนายผลผลตออกสตลาดในสดสวนมากกวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว และมขอนาสงเกตวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสมปรมาณขาวเปลอกสะสมไวในครวเรอนนอยกวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอกดวย

74

5.2 การอภปรายผลการวจย การวจยเรอง ตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรย ผวจยสามารถอภปรายผล

ตามจดประสงคการวจย ตามล าดบดงน 5.2.1 ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย

ตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยในการศกษาน พฒนาจากแนวคดตามตวแบบ SFA - Cobb - Douglas โดยเปนสมการเชงเสนของพารามเตอร (linear in parameter) ตวแบบนมความยดหยนครอบคลมปจจย (factor) ตาง ๆ ไดหลายปจจย ในแตละปจจยทศกษาประกอบดวยตวแปรตาง ๆ ทเปนทงตวแปรแบบตอเนอง (continuous variable) และตวแปรแบบไมตอเนอง (discrete variable) รวมทงมตวแปรคณภาพซงน าเสนอในลกษณะตวแปรหน (dummy variable) พบวา สมการท านายทพฒนาได สามารถอธบายการกระจายของผลผลตขาวอนทรยไดระดบหนง (ดคา R2 ในตารางท 4.2)

5.2.1.1 ตวแปรท านายทเกยวของ การพฒนาตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยส าหรบกรณตาง ๆ แตละกรณมตวแปร

ท านายทเกยวของดงน (1) ปจจยพนทปลก (LSF)

จากผลการศกษาจะเหนวา ปจจยพนทปลก (LSF) มอทธพลอยางมนยส าคญตอผลผลตขาวอนทรยเมลดส ท งแบบสเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว) และแบบสในผสม (เกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาวแตพจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดสเทานน)

กรณตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว ตวแปรการปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนามอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว เนองจาก จากการส ารวจเกบขอมลในพนทเกษตรกรสวนใหญจะไมนยมปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนา เนองดวยเหตผลมาจากคนนามขนาดเลกเกนไปและอาจเปนแหลงชกชมของสตวฟนแทะ เชน หนนาซงสามารถกดกนท าลายตนขาวได นอกจากน ถาปลกตนไมใหญรอบแปลงนาขาวอนทรยเมลดสเดยวอาจท าใหตนไมหรอพชสามารถบดบงแสงแดดทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของตนขาวได ดงนน ดวยเหตผลดงกลาวอาจสงผลท าใหผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวตอไรลดลงได อยางไรกตาม ผลการศกษาน ดเหมอนจะขดแยงกบผลการศกษาของ Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008) ทพบวา การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนาขาวอนทรยน น มผลตอการเพมผลผลตขาวอนทรยตอไรไดอยางมนยส าคญ แตเมอพจารณาในรายละเอยด พบวา นอกจากตวแบบผลผลตของการศกษาจะอยในรปฟงกชนผลผลตทแตกตางกนแลว ผลการศกษาของ Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008) เปนการศกษาการผลตขาวอนทรยเมลดขาว

75

สวนการศกษาเปนการศกษาการผลตขาวอนทรยเมลดส นอกจากน พชทปลกรอบแปลงนาขาวอนทรยเมลดขาวสวนใหญท Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008) ศกษาจะเปนพชสดหมนเวยนทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของตนขาวและเมลดขาวอนทรย

กรณตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม ผลการศกษาทไดจากตวแบบการท านายนไดขอคนพบวา ตวแปรขนาดพนทปลกและตวแปรการมพนทปลกใกลแหลงน ามอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมนน ซงยงไมมผลการวจยท งในระดบในประเทศและนานาชาตรายงานไว ดงนน ผลการศกษาดวยตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยแบบสในผสมน พบวา ขนาดพนทปลกขาวอนทรยเมลดสในผสมยงมากยงท าใหผลผลตตอไรลดลง และการมพนทปลกใกลแหลงน ามากขนเทาใดกยงท าใหผลผลตตอไรลดลงเชนกน ผลการศกษานสอดคลองกบความคดเหนของปราชญชาวนาหลายทาน ซงใหเหตผลวา เมอใดกตามถาเกษตรกรปลกขาวอนทรยเมลดสในผสม (ปลกรวมกบขาวอนทรยเมลดขาว) เกษตรกรอาจจะดแลไมใหวเนองจากการปลกขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาวไปพรอมกน จะตองดแลอยางใกลชด สม าเสมอ และทวถงแตการเตรยมดนปลกพชสดหมนเวยน การเตรยมดนปลกกลาขาว การดแลรกษาในชวงตนขาวก าลงเจรญเตบโต และการเกบเกยว อาจเปนสาเหตท าใหผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมตอไรลดลงได ปราชญ ธนพล ศรใส ใหขอเสนอแนะวา การปลกขาวอนทรยเพอใหไดผลผลตตอไรสงเกษตรกรควรใชขนาดพนท 2 – 5 ไร เพราะถาขนาดพนทมจ านวนมากเกนไป การดแลจะไมทวถงยอมสงผลท าใหไดผลผลตขาวอนทรยแบบสในผสมตอไรลดลงได ขณะทอกตวแปรหนงทสงผลตอการลดลงของผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม คอ ตวแปรการมพนทปลกใกลแหลงน า ซงมอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมนน ปราชญยวง เสยงใส ใหขอคดเหนวาการทเกษตรกรมพนทปลกใกลแหลงน ามากเกนไป (เชน น าในบอ สระ ซงเกษตรกรขดขนเองไวใช หรอแหลงน าตามธรรมชาต) อาจท าใหพนทนาปลกขาวอนทรยเปยกชนหรอมน าขงมากเกนไป จะสงผลท าใหเกดการแพรระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล หนอน และแมลงทเปนศตรขาวอนทรยเพมขนซงจะสงผลท าใหผลผลตขาวอนทรยแบบสในผสมตอไรลดลงไดเชนกน

ในสวนของผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวทงแบบขาวเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว) และแบบขาวในผสม (เกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสเมลดขาวแตพจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเทานน) พบวา ปจจยพนทปลก (LSF) ไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวทงแบบขาวเดยว และแบบขาวในผสม

76

(2) ปจจยการผลต (ISF) จากผลการศกษาดวยตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว จากผลการท านาย

จะเหนวา ไมมตวแปรใดในปจจยการผลต (ISF) ทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยแบบสเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว) แตมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยแบบอน ๆอยางมนยส าคญ อาจเนองจาก การปลกขาวอนทรยแบบสเดยวสวนใหญเปนพนทปลกในเขตภาคใต ซงเปนพนทท าการเกษตรอนทรยแบบดงเดมมาแตบรรพบรษ ดนมความอดมสมบรณดวยแรธาตอนทรยตามธรรมชาตอยแลวจงไมมความจ าเปนทจะตองใชปจจยการผลตใดๆมาเสรมในการเพมผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวแตอยางใด

กรณผลการศกษาดวยตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยแบบขาวเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว) จะเหนวา ตวแปรการใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป และตวแปรการใชน าในระบบชลประทานมอทธพลเชงบวกตอผลผลตอยางมนยส าคญ การทตวแปรการใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรปมอทธพลเชงบวกตอผลผลตขาวขาวเดยว เนองจาก เกษตรกรเกอบทงหมดมการใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรปมาใชในชวงขาวเจรญเตบโต อาจเนองจากปยหมกอนทรยอดเมดส าเรจรปใชงาย สะดวกและทส าคญอดมไปดวยสารอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของตนขาวตลอดอายการเกบเกยวจงสงผลท าใหผลผลตตอไรเพมขนอยางมนยส าคญ ซงผลการศกษานสอดคลองกบการรายงานผลการศกษาของ นตพงษ สงศรโรจน และ จารก สงหปรชา (2550); เศรษฐศาสตร ไชยแสง (2551); Songsrirot and Singhapreecha (2007); Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008)

กรณผลการศกษาดวยตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสม (เกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาวแตพจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเทานน) จะเหนวาตวแปรการใชน าในระบบน าชลประทานยงมความสมพนธไปในทศทางเดยวกบผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสมอยางมนยส าคญ เพราะวาน าในระบบชลประทานส าคญมากตอการผลตขาวอนทรยตงแตการเตรยมดนปลกพชสดหมนเวยน การเตรยมดนเพาะกลาขาว และการเจรญเตบโตในชวงขาวตงทอง ปราชญทว คมรกษาใหเหตผลวาน าในระบบชลประทานจะมการน าตะกอนอนทรยวตถไหลมากบน าดวย โดยเฉพาะแรธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโปตสเซยมจะท าใหขาวอนทรยไดรบสารอาหารเพมขนดวย จงสงผลท าใหผลผลตเพมขนอยางมนยส าคญยง นอกจากน Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012); สนต ศรสมบรณ (2551) รายงานวา ปจจยการมพนทปลกขาวอนทรยในเขตระบบชลประทานจะสงผลท าใหปรมาณผลผลตขาวอนทรยเพมขนอยางมนยส าคญเชนเดยวกน นอกจากน ปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย ยงเปนตวแปรทมอทธพลเชงลบตอ

77

ผลผลตขาวอนทรยแบบขาวในผสมเชนเดยวกน อาจเนองมาจากเกษตรกรกลมนใชปรมาณนอยเกนไป เฉลย 10 ลตรตอไร และมเกษตรกรหลายรายไมนยมใชเนองจากขาดแคลนแรงงานในการฉดพน ประกอบกบในชวงปเพาะปลกทผวจยส ารวจเกบขอมลนน เกษตรกรอธบายวาเกดสภาพแหงแลง ฝนทงชวง อากาศมความแปรปรวน จงท าใหงายตอการเกดการแพรระบาดของแมลง และเพลยกระโดดสน าตาล จงเปนสาเหตหนงท าใหผลผลตตอไรต า นอกจากน จากขอคดเหนของปราชญธนพล ศรใส กลาววาการผลตขาวอนทรยในชวงระยะปรบเปลยนวถเกษตรเคมมาเปนเกษตรอนทรยนน ควรใชปรมาณน าหมกสมนไพรก าจดศตรขาวอนทรยไมนอยกวา 20 ถง 25 ลตรตอไร ทงนสอดคลองกบการรายงานของ ศศ พศเพง (2555); Chen, Xin, Zhang, Zhao, and Chien (2012) รายงานวา การใชน าหมกสมนไพรก าจดศตรขาวอนทรยอยางเหมาะสม มผลตอการเพมผลผลตขาวอนทรยอยางมนยส าคญเมอวดดวยตวแบบ Cobb-Douglas และตวแบบ Linear Programming ตามล าดบ

กรณผลการศกษาดวยตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม (เกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาวแตพจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดสเทานน) จะเหนวาแรงงานเครองจกรและปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย มอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมอยางมนยส าคญ โดยตวแปรแรงงานเครองจกร (ชวโมงท างานตอไร) เปนปจจยการผลต (ISF) ทมความสมพนธไปในทศทางตรงกนขามกบผลผลตอยางมนยส าคญ ยงมการใชแรงงานเครองจกรเพมขนจะท าใหผลผลตตอไรลดลง อาจเปนเพราะวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดส สวนใหญปลกบนขนาดพนทใหญ (เฉลย 6.78 ไร) อาจจ าเปนตองใชจ านวนแรงงานเครองจกรเพมขน (เฉลย 1.53 ชวโมงตอไร) ขณะเดยวกนเกษตรกรกลมนยงปลกขาวอนทรยเมลดขาวไปพรอมกนดวย ท าใหเกดการเตรยมดนท าในสภาวะเรงรบ ปราชญทว คมรกษา ใหขอแนะน าวา การเตรยมดนตองท าแบบคอยเปนคอยไป และมความประณตอยางมระเบยบแบบแผน ซงจะสงผลตอการเพมขนออกซเจน ธาตอาหาร จลนทรยทเปนประโยชน และไสเดอนดน ท างานไดอยางมประสทธภาพมากขน อนจะเปนการเพมผลผลตตอไรได นอกจากน ตวแปรปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรยยงมความสมพนธไปในทศทางตรงขามกบผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสมอยางมนยส าคญเชนเดยวกน อาจเนองจากการทเกษตรกรกลมนใชปรมาณนอยเกนไป คอ เฉลย 10.68 ลตรตอไร และยงมเกษตรกรหลายรายไมนยมใช ประกอบกบในชวงปเพาะปลกทผวจยส ารวจเกดสภาพแหงแลง ฝนทงชวง อากาศมความแปรปรวน จงท าใหงายตอการเกดการแพรระบาดของแมลง และเพลยกระโดดสน าตาล จงเปนสาเหตท าใหผลผลตตอไรต า นอกจากน ปราชญถวล สยงแจว แนะน าวาการผลตขาวอนทรยในชวงระยะปรบเปลยนวถเกษตรเคมมาเปนเกษตรอนทรยควรใชน าหมกสมนไพรชวภาพก าจด

78

ศตรขาว ไมนอยกวา 20-25 ลตรตอไร ทงนยงสอดคลองกบการรายงานของ ศศ พศเพง (2555); Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008) รายงานวาการใชน าหมกสมนไพรก าจดศตรขาวอนทรยปรมาณทเหมาะสม มผลตอการเพมปรมาณผลผลตขาวอนทรยอยางมนยส าคญ มขอสงเกตวา การผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสมนมเพยง 2 ตวแปรในตวแบบท านายผลผลต ซงสอดคลองกบผลไดของการผลตระยะลดลง แมวาจะมประสทธภาพการผลตอยในระดบสง (TE 0.8085) แตยงระดบต ากวาเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว (TE 0.8961) นอกจากน ไดขอคนพบอกวา การผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวและเมลดขาวในผสม (พจารณาเฉพาะขาวอนทรยเมลดขาว) จะไมมอทธพลของปจจยพนท (LSF) และปจจยตนทน (CSF) ในตวแบบท านายผลผลต (3) ปจจยตนทน (CSF)

จากผลการศกษาจะเหนวา ปจจยตนทน (CSF) ไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาว ทงแบบขาวเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว) และแบบขาวในผสม (เกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาว แตพจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเทานน) แตมอทธพลอยางมนยส าคญตอผลผลตขาวอนทรยเมลดส โดยตวแปรตนทนผนแปรทไมเปนเงนสดมอทธพลเชงบวกตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว และตนทนคงทไมเปนเงนสดมอทธพลเชงลบตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสผสม จะเหนวาตนทนผนแปรทไมเปนเงนสดเปนปจจยตนทนทมความสมพนธไปในทศทางเดยวกบผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวอยางมนยส าคญ ซงการศกษานผวจยวเคราะหตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด 2 กรณ คอ (1) คาแรงในครวเรอน (ค านวณจากคาแรงตอวนในพนท) (2) คาเสยโอกาสของการใชทดนตนเอง (ค านวณจากอตราคาเชาตอไรในพนทและคดตามระยะการปลกขาวอนทรย ซงใชเวลาประมาณ 4 เดอน) จากการค านวณ พบวา เกษตรกรมตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด เฉลย 3,927 บาทตอไร ซงมคาใกลเคยงหรอเกนครงหนงของตนทนผนแปรทเปนเงนสด เฉลย 4,969 กโลกรมตอไร ดงนน แสดงใหเหนวา เมอเกษตรกรมความขยนหมนเพยร อดทน ใชแรงงานภายในครอบครว ลดแรงงานจาง และปลกขาวอนทรยในพนทตนเอง (ไมเชา) มากขน จะสงผลตอการเพมผลผลตขาวอนทรยตอไรไดอยางมนยส าคญ ทงน ตวแปรนยงไมเคยมผลการศกษาใดๆรายงานไว ในขณะทตนทนคงททไมเปนเงนสดเปนปจจยตนทนทมความสมพนธไปในทศทางตรงกนขามกบผลผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม (พจารณาเฉพาะผลผลตขาวอนทรยเมลดสเทานน) อยางมนยส าคญ การวจยนวเคราะหตนทนคงททไมเปนเงนสดเปนคาเสอมราคา (ไมคดมลคาซาก) ของอปกรณ/เครองจกรกลการเกษตร จากการค านวณ พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสมตนทนคงททไมเปนเงนสด เฉลย 7,881.70 บาทตอไร ซงมคาเกนครงหนงของตนทนคงททเปนเงนสด (เฉลย

79

4,671.10 กโลกรมตอไร) และยงมากกวาตนทนคงททไมเปนเงนสดของการผลตขาวอนทรยเมลดขาวทมตนทนเฉลยเพยง 3,458 บาทตอไร แสดงใหเหนวา เกษตรกรมการใชอปกรณ/เครองจกรกลการเกษตรในการเตรยมดนและดแลขาวอนทรยเมลดสรวมกบเมลดขาวในรอบฤดการผลตสงมากเปนพเศษ และเครองจกรกลการเกษตรอาจมอายการใชงานนานมากเกนไป ไมคอยมก าลงสมรรถภาพหรอเสอมถอยในการใชงาน ยอมจะสงผลตอผลผลตขาวอนทรยตอไรทลดลงไดอยางมนยส าคญ ซงสอดคลองกบการเกบขอมลจรง พบวา เกษตรกรกลมนไดผลผลตตอไรต ามาก ประมาณ 420.8 กโลกรมตอไร ทงน ตวแปรนยงไมเคยมผลการศกษาใดๆรายงานไว (4) ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF)

จากผลการศกษาจะเหนวา ปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) มอทธพลอยางมนยส าคญตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว (เกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว) อยางมนยส าคญโดยผานตวแปรการใชวธหวานขาวเปลอกงอก สถานภาพความเปนหวหนาครวเรอน และการเขาถงแหลงเงนทน (เงนก) แตไมมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยแบบอน ๆ ทงเมลดสเดยว เมลดในผสม และเมลดขาวในผสม การทตวแปรการใชวธหวานขาวเปลอกงอกมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว อาจเนองจากสถานภาพ การใชวธหวานขาวเปลอกงอก จากผลการศกษา พบวา การทเกษตรกรปลกขาวอนทรยโดยวธหวานขาวเปลอกงอก จะมความสมพนธไปในทศทางเดยวกบผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวอยางมนยส าคญ เนองจากวธนเกษตรกรไดเตรยมขาวเปลอกแชน าใหเกดการงอกเบองตนมาแลว ซงมความแขงแรงและพรอมเจรญเตบโตไดทนทเมอหวานทงลงในแปลงนาทเตรยมดนเสรจแลว จงมผลท าใหผลผลตขาวอนทรยขาวเดยวเพมขนอยางมนยส าคญ ซงสอดคลองกบเกษตรกรกลมนทมประสทธภาพเชงเทคนคและผลไดของการผลตทเพมขนในขณะท ตวแปรการทสถานภาพความเปนหวหนาครวเรอนมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว อาจเนองจากสถานภาพความเปนหวหนาครวเรอนมหนาทรบผดชอบในการด าเนนการตงแตการยนขอจดทะเบยนรบรอง ควบคมการปลกในพนท ยอมเปนภาระงานหลกทตองท าใหส าเรจลลวง เพอใหสมาชกภายในครวเรอนมความภมใจในความเปนหวหนาครวเรอน ดงนน จงท าใหหวหนาครวเรอนตองสรางแรงกระตนและความมงมนอยางสง ยอมอาจสงผลท าใหผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวเพมขนอยางมนยส าคญ แมวาผลผลตทเกบเกยวไดจรงจะมปรมาณนอยกตาม ในสวนตวแปรการเขาถงแหลงเงนทน (เงนก) มอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว อาจเนองจากการทเกษตรกรเขาถงแหลงเงนทนไดงายและดอกเบยต าจากสถาบนการเงนของภาครฐ สามารถสงผลท าใหเกษตรกรมแรงจงใจ และก าลงใจทจะดแลเอาใจใสขาวอนทรยในรอบฤดการผลต ซงอาจสงผลอาจท า

80

ใหผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวเพมขนอยางมนยส าคญ และผลการศกษานยงสอดคลองกบการศกษาของ Sujatha, Suhasini, and Prasad (2008) รายงานวา การทเกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทนนนสงผลตอการเพมผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรยอยางมนยส าคญ เมอท านายดวยตวแบบ Cobb-Douglas SFA เชนเดยวกน

เมอพจารณาเปรยบเทยบกบสมการผลผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว หมายถง สมการผลผลตส าหรบกรณทเกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดสอยางเดยว ผลการศกษาพบวา ทกตวแปรในปจจยการผลต (ISF) และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกรผผลต (FSF) ไมมอทธพลทางตรงตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสเลย โดยมตวแปรท านาย (predictor) เพยง 2 ตวแปรเทานนทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสอยางมนยส าคญ ไดแก (1) ตวแปรตนทนผนแปรทไมเปนเงนสดในปจจยตนทน (CSF) และ (2) ตวแปรการปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนาในปจจยพนทปลก (LSF)

เมอพจารณาเปรยบเทยบกบสมการผลผลตส าหรบขาวเดยว หมายถง สมการผลผลตส าหรบกรณทเกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว ผลการศกษาพบวา ใหผลตรงขามกน กลาวคอ สมการผลผลตส าหรบขาวเดยวนตวแปรท านาย (predictor) ทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางมนยส าคญกลบเปนตวแปรในปจจยการผลต (ISF) และปจจยลกษณะเฉพาะของเกษตรกร (FSF) โดยไมมตวแปรในปจจยตนทน (CSF) และปจจยพนทปลก (LSF) เลยทมทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวอยางมนยส าคญ

เมอพจารณาเปรยบเทยบสมการผลผลตส าหรบสผสมและขาวผสม (สมการผลผลตส าหรบกรณทเกษตรกรผลตขาวอนทรยทงเมลดสและเมลดขาวแตพจารณาเฉพาะเมลดสอยางเดยว และเมลดขาวอยางเดยว ตามล าดบ) ผลการศกษาพบวา ในกรณของสมการผลผลตส าหรบสผสมนน มตวแปรท านาย (predictor) เพยง 2 ตวเทานนทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดสอยางมนยส าคญและตวแปรทง 2 ตวตางอยในปจจยปจจยการผลต (ISF) สวนในกรณของสมการผลผลตส าหรบขาวผสมนน มตวแปรท านายเพยง 2 ตวเชนกนทมอทธพลตอผลผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางมนยส าคญ

5.2.1.2 ความเหมาะสมของตวแบบ จากตวแปรทท านายผลผลตขาวอนทรยส าหรบการศกษาน จะเหนวา มลกษณะของตวแปร

ท านายทมตวแปรหน (dummy variables) เปนจ านวนหลายตวแปรในแตละปจจยอาจไมเหมาะสมกบตวแบบทางเศรษฐมต แตทงนตวแปรท านายทไดจากขอมลทางการเกษตรนนกอาจหลกเลยงไมไดเชนกน เพราะเกษตรกรผผลตขาวอนทรยแตละรายมลกษณะเฉพาะในแตละทองททเรยนรจาก

81

ประสบการณในการผลตขาวอนทรยของตวเอง นอกจากน ขอมลทเกบไดอาจไมแมนย า ไมชดเจน ไมอยในระบบเดยวกนและอาจมมาตรวดทแตกตางกน

5.2.2 การท านายประสทธภาพการผลต จากผลการศกษาการท านายประสทธภาพการผลต โดยศกษาผานตวแบบการท านายผลผลต

ขาวอนทรย จดประสงคนผวจยแบงออกเปน 3 สวน ดงน 5.2.2.1 ประสทธภาพเชงเทคนค (TE) จากผลการท านายประสทธภาพเชงเทคนคสามารถอธบาย ไดดงน (1) การผลตขาวอนทรยเมลดส การศกษา พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวมคา TE สง แตเมอเทยบกบเกษตรกร

ผผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม ซงมคา TE ทสงกวา สามารถอธบายไดวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวและสในผสมจะมคา TE คดเปนรอยละ 81.71 และ 84.37 ตามล าดบ แสดงวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสสามารถเพมประสทธภาพเชงเทคนคไดอกรอยละ18.29 และ 15.63 ตามล าดบ จะเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสเดยวสามารถจดสรรปจจยเพมขนไดอกรอยละ 18.29 โดยทเกษตรกรกลมนควรเพม/ลดปจจยเหลาน ไดแก (1) การปลกพชปองกนสารเคมเขาสแปลงนาขาวอนทรย ใหเหมาะสมอยาใหรกชดเปนแหลงเพาะพนธสตวฟนแทะ (2) ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด ในทนหมายถงตนทนหรอคาใชจายทเกษตรกรไมตองจายเปนเงนสด แตตองถอวาตนทนผนแปรทไมเปนเงนสดนเปนสวนหนงของตนทนการผลต ส าหรบการศกษานพจารณาจาก 1. คาแรงในครวเรอนเกษตรขาวอนทรยทกกรณ 2. คาเสยโอกาสของการใชทดนตนเอง (รวมทงแปลงตอฤดการปลก) ทงน คาเสยโอกาสของการใชทดนตนเอง (กรณมทดนเปนของตนเอง) ค านวณจากอตราคาเชาตอไรในพนททองถนและคดตามระยะเวลาการปลกขาวอนทรย (ประมาณ 4 เดอน) (ณรดา ปนชย, 2555; กรมการขาว, 2558; ศรประภา ธงสรยะ, 2558; Rhaman & Barmon, 2015) ในขณะทเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดสในผสม (พจารณาเฉพาะขาวเมลดส) จากการท านายพบวา สามารถจดสรรปจจยเพมขนไดอกรอยละ 15.63 นน ไดแก (1) พนทปลกไมควรมขนาดใหญ (2) ไมควรอยใกลแหลงน ามากเกนไป เพราะจะเปนแหลงเพาะพนธศตรขาวอนทรย เชน เพลยกระโดดสน าตาล หนอน และแมลง (3) ใชปรมาณน าหมกสมนไพรก าจดศตรขาวอนทรยใหเหมาะสม ประมาณ 20 ถง 25 ลตรตอไร (4) ลดชวโมงการท างานของการใชแรงงานเครองจกร และ (5) ลดตนทนคงททไมเปนเงนสด นอกจากน พบอกวาเกษตรกรสามารถมศกยภาพผลตขาวอนทรยเมลดสใหมระดบประสทธภาพการผลตสงไดทงทปลกเฉพาะเมลดสอยางเดยว (สเดยว) และปลกขาวอนทรยเมลดสรวมกบเมลดขาว (สในผสม) อยางไรกตาม

82

คาพสยของ TE คอนขางกวางเมอเทยบกบ TE ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยว (ขาวเดยว)

(2) การผลตขาวอนทรยเมลดขาว การศกษาพบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวมคา TE สงสดเมอเทยบกบการปลก

ทง 4 แบบ ซงถอวาม TE อยในระดบสงคอนไปทางสงสด และมคาพสยแคบทสดเมอเทยบกบเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสม แมวาจะมคา TE เฉลย อยในระดบสงเชนกน แตพสยของคา TE คอนขางกวาง เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยว และขาวในผสม มคา TE โดยเฉลย คดเปนรอยละ 89.61 และ 80.85 แสดงวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวสามารถเพมประสทธภาพเชงเทคนคไดอก รอยละ 10.39 และ 19.15 ตามล าดบ จะเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวสามารถจดสรรปจจยเพมขนไดอก รอยละ 10.39 โดยทเกษตรกรกลมนสามารถเพมตวแปรไดดงน ไดแก (1) เพมการใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป (2) หวหนาครวเรอนควรเขามามสวนในการด าเนนการปลกใหมากขน (3) หาวธเขาถงแหลงเงนทนใหมากขน และ (4) ปรบการปลกใหเปนวธหวานขาวเปลอกงอกส าหรบครวเรอนทปลกขาวขาวเดยว ในขณะท เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวในผสม (พจารณาเฉพาะขาวอนทรยเมลดขาว) จากการท านาย พบวา เกษตรกรสามารถจดสรรปจจยเพมขนไดอก รอยละ 19.15 ไดแก (1) เพมการใชน าในระบบชลประทาน และ (2) ลดปรมาณการใชน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรย จะเหนขอคนพบอกวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวอยางเดยวมคา TE สงสด ซงจดอยในกลมระดบสงคอนไปทางสงสด หมายความวา มเกษตรกรทมศกยภาพผลตขาวอนทรยเมลดขาวใหมระดบประสทธภาพการผลตสงสดไดถามงมนปลกขาวอนทรยเฉพาะเมลดขาวอยางเดยว

5.2.2.2 ผลไดของการผลต (RTS) ผลไดของการผลตในทน หมายถงการหาคาความยดหยน (คาสมประสทธ) ของผลผลต

เทยบกบปจจยการผลตแตละชนด (output efficiency elasticity for each factor Inputs) โดยการหาจากผลรวมของคาสมประสทธหนาปจจยทมนยส าคญในตวแบบท านายผลผลตขาวอนทรย ตามวธของ Ogundari, Amos, and Ojo (2010); Backman, Zahidul, Islam, and Sumelius (2011); Rhaman and Barmon (2015) จากผลการศกษา พบวา ในกรณการผลตขาวอนทรยเมลดส เกษตรกรผผลตขาวอนทรยท ง 2 กลม คอ แบบสเดยว และแบบสในผสม มผลไดของการผลตภาวะลดลง ในขณะทเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว มเกษตรกรผผลตขาวเดยวเทานนทมผลไดของการผลตภาวะเพมขน (IRTS) สวนเกษตรกรผผลตขาวในผสมมผลไดของการผลตในภาวะลดลง

83

จะเหนวา ผลไดของการผลตขาวอนทรยท ง 3 กลม (4 ตวแบบ) จะสะทอนใหเหนวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยกลมใดทปลกขาวอนทรยแลวใหผลตอบแทนทดหรอไมดในชวงระยะเวลาของการผลต จากผลการศกษา พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวเทานนทมผลไดของการผลตอยในภาวะเพมขน (increasing retrun to scale) แสดงวาการผลตขาวอนทรยเมลดขาวเดยวใหผลตอบแทนทด สวนทเหลอคอการผลตขาวอนทรยเมลดสเดยว สในผสม และขาวในผสม มผลไดของการผลตอยในภาวะลดลง(decreasing retrun to scale) ทงสน ในทางเศรษฐศาสตรการผลต แนะน าวาชวงภาวะลดลงควรใหชะลอการผลต โดยทเกษตรกรเองจะตองไมเดอดรอน จากนนคอยบรหารจดการโดยการจดสรรปจจยทเกยวของกบการผลตทเหมาะสมตามตวแบบการท านายผลผลตขาวอนทรย

5.2.2.3 ดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน (HCI) คานแสดงถงรอยละของระดบการคาขาย ทหาไดจากอตราสวนระหวางปรมาณขาวท

จ าหนายทงหมด (กโลกรมตอป) กบปรมาณขาวทเกบเกยวไดทงหมด (กโลกรมตอป) คณ 100 (Piya, Kiminani, & Yaki, 2012; Ele, Omini, & Adinya, 2013) ซงสามารถบงชความมงมนของเกษตรกรในการใชสนทรพยและเทคโนโลยการเกษตรเพอใหไดผลผลตออกสตลาด กอใหเกดรายไดและยกมาตรฐานความเปนอยของเกษตรกร (Olufemi & Obi, 2017) จากผลการศกษาไดขอคน พบวา ในกรณการผลตขาวอนทรยเมลดส เกษตรกรจะมระดบการคาขายสงกวาเมลดขาว ทงแบบสเดยว และแบบสในผสม คดเปน รอยละ 81.30 และ 79.64 และ และยงสะสมขาวเปลอกไวในครวเรอนต ากวาเมลดขาว เทากบ 528 และ 556 กโลกรม/ป ตามล าดบ นอกจากน ผวจยยงไดระบระดบ HCI ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดส ซงจ าแนกตามภาค ดงแสดงรายละเอยดเพมเตมแสดงในตารางภาคผนวกท ค.3 ในขณะทการผลตขาวอนทรยเมลดขาว เกษตรกรผผลตขาวเดยว และขาวในผสม มระดบการคาขายในครวเรอนคอนขางต า คดเปนรอยละ 74.98 และ 52.32 และมการสะสมขาวไวในครวเรอนมากเกนไป เทากบ 1,842 และ 3,210 กโลกรมตอป แทนทจะจ าหนายกลบคนมาในรปรายไดทเปนเงนสด นอกจากน ผวจยยงไดระบระดบ HCI ของเกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาว ซงจ าแนกตามภาคเชนกน ดงแสดงรายละเอยดในตารางภาคผนวกท ค.4 ทงน จากการทบทวนวรรณกรรม ยงไมมผลการวจยตพมพในวารสารวชาการทน าเสนอดชนการคาขายขาวอนทรยในครวเรอน ซงคานจะใชเปนตววดประสทธภาพการผลตวาเกษตรกรแตละครวเรอนจ าหนายขาวเปลอกอนทรยออกไปเทาใดจากปรมาณขาวเปลอกทเกบเกยวไดในแตละป แทนทจะเกบสะสมขาวเปลอกในครวเรอนมากเกนจ าเปน จากรายงานของปลดกระทรวงพาณชย วา ในชวง 10 ปทผานมาประชาชนคนไทยบรโภคขาว เฉลยจากเดม 190 กโลกรมตอปตอคน ซงขณะน ลดลงเหลอ 106 กโลกรมตอปตอคน หรอบรโภคลดลงรอยละ

84

44 (มตชนออนไลน, 2561) แสดงใหเหนวาคนไทยบรโภคขาวลดลง ประกอบกบจากการส ารวจ พบวาในภาพรวม เกษตรกรในครวเรอนเกษตรขาวอนทรยมลกษณะครอบครวเดยวถงรอยละ 66.80 มจ านวนผอยอาศย เฉลย 4.68 คน/ครวเรอน ดงแสดงรายละเอยดในตารางภาคผนวก ข.1 ดงนน เกษตรกรจงไมจ าเปนตองเกบขาวเปลอกไวในครวเรอนเปนจ านวนมาก ตามขอคนพบส าหรบงานวจยน

สวนเรองการตลาดของขาวอนทรยเมลดสและขาวนน เปนอกประเดนหนงทมความส าคญไมนอยกวาการเพมประสทธภาพการผลต เนองจาก เมอเกษตรกรไดแนวทางการใชปจจยทจะสามารถเพมผลผลตจากสมการท านาย จะเหนไดวาผลการศกษานนเกษตรกรมประสทธภาพการผลตอยในระดบสง แตจากการศกษาเชงส ารวจเกษตรกรผผลตขาวอนทรยยงไมสามารถจ าหนายผลผลตกลบคนมาในรปรายไดทเปนเงนสด หรอยงจ าหนายไดในปรมาณนอยยอมสงผลตอปรมาณการสะสมขาวในครวเรอนทมากเกนไป (ดตารางท 4.3) ดงนน เกษตรกรตองบรหารจดการผลผลตขาวอนทรยใหออกสตลาดเพมขนใหสอดคลองกบภาครฐซงไดสงเสรมการปลกและการแปรรปขาวอนทรย รวมทงไดก าหนดนโยบายการบรหารจดการขาวเพอใหสามารถแขงขนไดในตลาดโลก นบไดวาเปนโอกาสทดของเกษตรกรไทยผผลตขาวอนทรย ประกอบกบผบรโภคทงในและตางประเทศไดหนมาใสใจกบเทรนดสขภาพ (healthy trends) มากขน เชน ผลตภณฑออแกนกส ผลตภณฑอาหารหรอเครองดมน าผกผลไมเพอสขภาพทมขนาดการตลาดเตบโตสงมาก การทองเทยงเชงสขภาพ เปนตน จากการคาดการณของ Grand View Research ของกลมวจยวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ธนาคารไทยพาณชย ไดชชดวา ตลาดอาหารและเครองดมออแกนกสทวโลกมมลคาทางการตลาด (market value) สงถง 320.5 พนลานเหรยญสหรฐ ในป 2025 ซงเปนการเตบโตสงสดเปนประวตการณ (ธนาคารไทยพาณชย, 2561) ดงนน ขาวอนทรยนบไดวาเปนหนงในอาหารเพอสขภาพทตลาดยงมโอกาสเตบโตไดมาก ทงตลาดในประเทศและตางประเทศ เมอพจารณาจากตารางท 1.4 (ดบทท 1) จะเหนวา ตลาดภายในประเทศของขาวอนทรยยงมสวนแบงการตลาดอยนอยมาก (รอยละ 8.31 ของตลาดขาวอนทรยทงหมด) เมอเทยบกบตลาดภายในประเทศของผกผลไมอนทรย (รอยละ 99.27 ของตลาดผกผลไมอนทรย) แสดงใหเหนวา ขาวอนทรย (ทงขาวเมลดขาวและเมลดส) มโอกาสเตบโตในตลาดในประเทศอกมาก โดยการเกาะไปกบกระแสของผบรโภครกสขภาพทจะเตบโตเพมขนเรอยๆ ขณะทกระแสการบรโภคขาวทผานการเพาะปลกดวยวถแบบดงเดม (ใชสารเคมในการผลต) จะคอยๆ ลดลง เนองจากถกแรงกดดนจากกระแสการตอตานในดานความไมปลอดภยตอสขภาพ นอกจากตลาดขาวอนทรยแลว ตลาดอาหารอนทรยแปรรป นบเปนตลาดทนาสนใจอกตลาดหนงในการขยายตลาดของเกษตรกร เนองจากตลาดใน

85

ประเทศยงมการเตบโตนอยอยเชนกน (ดตารางท 1.4) โดยเกษตรกรผผลตขาวอนทรยสามารถน าขาวอนทรยทผลตไดมาแปรรปเพอเพมมลคาใหกบผลผลตขาวอนทรยเปนอาหารอนทรยแปรรป เชน ท าขาวตงหนาตง ขาวแตน ขนมนางเลด ขาวมนอนทรย หรอผลตภณฑอนทท าจากขาว ซงผลตภณฑเหลานใชตนทนการผลตคอนขางต า หรอหากเกษตรกรมความร ความเชยวชาญ ตลอดจนเขาถงแหลงเงนทน อาจผลตเปนผลตภณฑแปรรปทใชนวตกรรมทสงขน เชน น าขาวไรซเบอรรอนทรยมาแปรรปเปนแปงเบเกอรสมวงเพอใชเปนแหลงวตถดบของผลตภณฑขนมอบ หรอแหลงวตถดบผลตสารสกดเพอสขภาพ ถาเปนร าขาวดบสามารถน ามาสกดเปนน ามนร าขาวหรอผลตภณฑสารสกดอะราบโนไซแลน (arabinoxylans) และไดเพปไทดทมสมบตเปนสารตานอนมลอสระ หรอสามารถน าขาวหอมมะลและขาวไรซเบอรรอนทรยมาแปรรปในรปผงหรอเมดสครปขดผวหนาใหมความกระจางใส เปนตน แมวาการแปรรปผลผลตขาวอนทรยจะมการใชนวตกรรมขนสง และมตนทนการผลตสงกตาม แตขณะเดยวกนสามารถน ามาซงการต งราคาจ าหนายทสงขนไดดวย ดงนน เมอผลตภณฑสามารถตอบสนองความตองการของทงผบรโภคไดเพมขน เกษตรกรยอมจะมรายไดเพมขนนอกเหนอจากการปลกขาวอนทรยอยางเดยว นบเปนกลยทธการท าธรกจการเกษตรแบบ vertical integration agri-business หมายถง เกษตรกรสามารถเปนเจาของกจการไดเองตงแตการจดการดานตนน า (วตถดบ) กลางน า (ผลตเอง) ไปจนถงการจดการดานปลายน า (การขนสง การจ าหนายใหแกผบรโภคโดยตรง) ในลกษณะธรกจแบบเบดเสรจ คอ ผลตเอง ขายเอง โดยไมผานพอคาคนกลางหลายราย หรอทเรยกวาการท าธรกจเกษตร vertical แบบ forward integration (นท ศรสอนถวล, 2560) โดยทชองทางการจดจ าหนาย เกษตรกรสามารถรวมกลมกนเปนวสาหกจชมชน ผลตเปนสนคา OTOP จากนนสามารถจ าหนายผลตภณฑทางออนไลน หรอทางสอโซเชยล มเดย (social media) ทมตนทนรานคาต า และสามารถสอสารไปไดทวโลกสมดงค าวา thai smart farmer เกษตรกรไทยตามนโยบายของรฐบาลไทยแลนดยค 4.0 5.3 ขอเสนอแนะจากการวจย 5.3.1 ขอเสนอแนะเกยวกบตวแบบผลผลต

การพฒนาตวแบบผลผลตในการศกษานมสงทเกยวของในตวแบบทส าคญ 2 ประการ คอ (1) ตวแปรอสระ (independent variable) ในบรรดาตวแปรอสระ 54 ตวแปรทศกษาน มตวแปรเชงปรมาณจ านวน 21 ตวแปร และมตวแปรเชงคณภาพจ านวน 31 ตวแปร ซงลวนอยในรปตวแปรหน (dummy variable) แบบทวภาค (binary) (2) ขอมล โดยขอมลทน ามาชวยในการพฒนาตวแบบเปนขอมลการผลต

86

ของเกษตรกรไทยในภมภาคตาง ๆ คอ ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต โดยทเกษตรกรไทยในแตละภมภาคจะมลกษณะการด าเนนการคอนขางเฉพาะตามประสบการณและความรทสบตอกนมาตามบรรพบรษ ท าใหมความคลายกนในแตละพนท แตจะแตกตางกนในพนททตางกนในรายละเอยด นอกจากน เกษตรกรผผลตขาวอนทรยสวนใหญมไดมการชงตวงวดสงตางๆอยางละเอยด เชน การใชปยหมกอนทรย การใชน าหมกชวภาพทท าขนเอง โดยเกษตรกรปฏบตทกอยางดวยความเคยชน ท าใหมผลตอขอมลทเกบรวบรวมมา

ในสวนทเกยวกบตวแบบผลผลตผวจยมขอเสนอแนะดงน (1) ตวแบบทไดในการศกษานยงอาจพฒนาใหดขนได เมอมขอมลและตวแปรทถกตอง แมนย ามากขน โดยเฉพาะอยางยงการลดกลมตวแปรหน (dummy variable) โดยการแทนดวยตวแปรเชงปรมาณทเหมาะสม (2) การปรบหรอคดสรรตวแปรใหเหมาะสมเพอใหเกษตรกรไทยใหขอมลไดถกตองแมนย าและตรงกนทกพนท (3) ตวแปรหลายตวส าหรบในบางพนทไมมการใช หรอไมมการด าเนนการ ท าใหการวเคราะหขอมลแบบคลาสสก (classical analysis) ทท าอยไดผลในขอบเขตจ ากด ดงนน จงอาจจ าเปนตองใชวธการวเคราะหแบบอนๆ มาชวย หรออาจใชเทคนคขอมลขนาดใหญ (big data) (4) หากตองการเพมประสทธภาพการผลตขาวอนทรยอยางจรงจง จ าเปนตองมขอมลทถกตอง ชดเจน ดงนน หนวยงานทเกยวของอาจตองใหความรเกยวกบการจดบนทกขอมลทจ าเปนและถกตอง รวมทงเกษตรกรตองตระหนกถงความส าคญและความจ าเปนของขอมลทถกตองและครบถวน เพอจดบนทกคาของตวแปรในปจจยตางๆ ทใช ทงทเปนตวเงนสดและไมเปนเงนสด เชน การท าบญชรบ-จาย การชงตวงวดปจจยการผลตตางๆ ทใช

5.3.2 ขอเสนอแนะเชงการบรหาร/การจดการ

5.3.2.1 การลดตนทนการผลต จากขอคนพบของการศกษาจะเหนวามตวแปรทเกยวของกบตนทนการผลตขาวอนทรย

ไดแก การใชปยอนทรยอดเมดส าเรจรป ปรมาณน าหมกสมนไพรก าจดศตรขาวอนทรย แรงงานเครองจกร ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด และตนทนคงททไมเปนเงนสด ดงนนการทจะสามารถลดตนทนการผลตไดสามารถท าไดดงน

(1) เกษตรกร สามารถลดตนทนการผลตขาวอนทรยไดโดยการ (1) ผลตปยหมกอนทรยอดเมดส าเรจรปใชเองภายในครวเรอนและ/หรอชมชน ไมจ าเปนไมควรซอแบบส าเรจรปเนองจากราคาตอหนวยสงมาก เกษตรกรสามารถท าขนเองโดยการรวมกลมผนกก าลงชวยกน การท าเองเชนนควรไดรบการสนบสนนเครองมออดเมดส าเรจรปจากหนวยงานภาครฐ หรอถาเกษตรกรในพนทมทกษะในดานชาง

87

สามารถประดษฐเครองอดเมดปยหมกอนทรยขนมาใชดวยกนภายในชมชนจะดมาก ซงจะเปนไปตามกรอบนโยบายของภาครฐเกยวกบ smart farmer ในยคไทยแลนด 4.0 (2) เกษตรกรควรท าน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรยขนมาเองไวในใชภายในครวเรอน และ/หรอรวมมอท ากนเองภายในชมชน และควรใชในปรมาณทเหมาะสมกบพนธขาวและสภาพพนทปลกของตนเองในแตละพนท (3) ลดการพ งพาแรงงานจางหรอแรงงานเครองจกร พยายามใชแรงงานภายในครวเรอน และ/หรอใชแรงงานแลกเปลยนภายในชมชนใหมากทสด ซงจะเปนการลดคาจางแรงงานได (4) เกษตรกรตองมความขยนหมนเพยร อดทน ใชแรงงานภายในครอบครวหรอแรงงานแลกเปลยน (ลงแขก) ลดแรงงานจาง และปลกขาวอนทรยในพนทตนเอง (ไมเชา) มากขน จะสงผลตอการลดตนทนทเปนเงนสดได (5) อปกรณ/เครองจกรกลการเษตรกรทจ าเปนตองใชในการเพาะปลกเกษตรกรควรใชอยางคมคาและระมดระวง และถาเปนไปไดควรท าอปกรณ/เครองจกรกลการเกษตรขนมาไวใชเองภายในครวเรอนหรอชมชนเปนการลดตนทนการซออปกรณ/เครองจกรกลการเกษตรทมราคาแพงมากเกนไป

(2) ภาครฐ จากผลการศกษาภาครฐสามารถด าเนนนโยบายใหเปนรปธรรมในดานการลดตนทนการผลต ดงน (1) ใหความรทถกตองและถกวธในการผลตปยหมกอนทรยอดเมดส าเรจรปใชเองภายในครวเรอนและ/หรอชมชน ภาครฐอาจจะตองสนบสนนเครองมออดเมดส าเรจรป หรอถาเกษตรกรในพนทมทกษะในดานชางทจะสามารถประดษฐเครองอดเมดปยหมกอนทรยขนมาใชดวยกนภายในชมชนจะดมาก โดยมเจาหนาทภาครฐทมความรความสามารถเปนพเลยง (mentor) (2) ภาครฐควรใหความรและการปฏบตทถกตองแกเกษตรกรในการท าน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรยขนมาเองไวในใชภายในครวเรอนและ/หรอในชมชน หากรฐตองการสนบสนนการผลตขาวอนทรยแลวควรจะตองใหการสนบสนนทงปยอนทรยอดเมดส าเรจรปและปจจยอนๆ

5.3.2.2 การเพมผลผลต จากขอคนพบของการศกษาจะเหนวามตวแปรในหลายปจจยทเกยวของกบการเพมผลผลต

ขาวอนทรย ดงนน การทจะสามารถเพมผลผลตไดสามารถท าไดดงน (1) เกษตรกร จากผลการศกษาถาเกษตรกรตองการเพมผลผลตขาวอนทรยตอไร สามารถท าได

ดงน (1) ควรปลกขาวอนทรยในพนทขนาด (ไร) ทเหมาะสมไมมากจนเกนไป เพราะการปลกขาวอนทรยจ าเปนตองดแลอยางใกลชดมากกวาการปลกขาวแบบปกต (2) กรณการผลตขาวอนทรยเมลดสไมควรเพาะปลกใกลแหลงน ามากเกนไป เชน แหลงน าธรรมชาตและ/หรอบอ สระทเกษตรกรขดขนมาไวใชเอง เนองจากจะเปนแหลงการระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล หนอนท าลาย และ/หรอแมลงทเปนพาหะน าโรค (3)ใชวธปลกขาวอนทรยแบบหวานขาวเปลอกงอก เนองจากขาวเปลอกไดแชน าเพอท าใหเกดการ

88

งอกเบองตนมาแลว ซงมความแขงแรงและพรอมเจรญเตบโตไดทนทเมอหวานทงลงในแปลงนาทเตรยมดนเสรจเรยบรอยแลว (4) ในชวงการเตรยมดน เกษตรกรควรเตรยมดนปลกขาวอนทรยอยางประณต ไมควรเรงรบท ามากเกนไป จากขอคนพบ ควรใหเวลาในการเตรยมดน (กรณใชแรงงานเครองจกร) มากกวา 2 ชวโมงตอไร ปราชญชาวนาหลายทานเสนอแนะวา การเตรยมดนปลกขาวจ านวนนอยไรอยางประณตและพถพถน จะเปนการผสมแรธาตอนทรยวตถในดนอยางสม าเสมอ นอกจากน ยงสามารถท าลายวชพชในนาขาวไปพรอมกนดวย และถาเกษตรกรรายใดปลอยใหโคหรอกระบอทเลยงในนาขาวหลงเกบเกยว สตวจะกนหญาพรอมถายมลลงมาเทากบเปนการเพมปยอนทรยใหแกนาขาวอยางด ยอมจะท าใหไดผลตตอไรสง ประมาณ 900 ถง 1,000 กโลกรมตอไร โดยทในชวงขาวเจรญเตบโตเตมวยอาจไมจ าเปนตองใชน าหมกชวภาพบ ารง (5) การใชปรมาณน าหมกสมนไพรชวภาพก าจดศตรขาวอนทรยควรใชในปรมาณทเหมาะสม นนคอเกษตรกรควรใหความส าคญตอการเพมปรมาณน าหมกชวภาพบ ารงในชวงขาวเจรญเตบโตเตมวย จากการเกบขอมล พบวา เกษตรกรผผลตขาวอนทรยเมลดขาวใชน าหมกชวภาพบ ารง เฉลย 18.21 ลตรตอไร ซงนอยเกนไป ทงนปราชญชาวนาและหนวยงานภาครฐทเกยวของแนะน าวา การใชน าหมกชวภาพบ ารงอยางเหมาะสมในชวงตนกลาออนและชวงเมลดขาวอมทองนน ควรใชประมาณ 20 ถง 25 ลตรตอไร

(2) ภาครฐ จากขอคนพบการศกษามขอเสนอแนะใหภาครฐมนโยบายทเปนรปธรรมในดานการเพมผลผลต ดงน (1) ควรจดสรรระบบน าชลประทานใหแกเกษตรกรผปลกขาวอนทรยในแตละพนทใหทวถง เนองจากระบบน าชลประทานมความจ าเปนตอการเพมผลผลตขาวอนทรยอยางมากโดยเฉพาะการปลกพนธขาวอนทรยเมลดขาว (2) หาวธการกระตนใหเกษตรกรเพมความขยน อดทน และพงพาตนเองใหมากทสด (3) มนโยบายใหหวหนาครวเรอนขอยนจดทะเบยนเครองหมายรบรองทตลาดสากลใหการยอมรบมากกวาเครองหมายรบรองเฉพาะในประเทศทท าอย จะท าใหเกษตรกรผลตขาวอนทรยเมลดขาวสงออกตางประเทศไดมากขน เมอมตลาดรองรบและไดราคามากขนจะท าใหเกษตรกรมแรงจงใจทจะเพมความขยน อดทน และเพยรพยายามใจการปลกเพมขน ซงจะสงผลตอผลผลตตอไร (4) สนบสนนหรอใหเกษตรกรเขาถงแหลงเงนทน/เงนกทมดอกเบยต าอยางตอเนอง

5.3.2.3 การเพมรายได จากขอคนพบของการศกษาจะเหนวามตวแปรในหลายปจจยทเกษตรกรสามารถท าเพอเพม

รายไดไปพรอมกบการผลตขาวอนทรยในแตละป ดงน (1) ในชวงระหวางรอเกบเกยวขาวอนทรย เกษตรกรสามารถใชเวลาใหเกดประโยชนโดยการท าน าหมกสมนไพรชวภาพไวจ าหนายเพอสรางรายไดอกทางหนง (2) เกษตรกรสามารถเพมมลคาขาวอนทรยโดยเกษตรกรสามารถรวมกลมแปรรปผลตภณฑ

89

ขาวอนทรยออกจ าหนายโดยตรงในพนทใหแกคนทวไป และ/หรอเพมชองทางการจ าหนายในตลาดนด กลมเพอน คนรจก และสอ Social media (3) เกบขาวไวในกรณทราคาขาวอนทรยยงไมดพอเพอจ าหนายเมอราคาขาวปรบตวสงขน จากการศกษา พบวา เกษตรกรเกบขาวอนทรยไวในครวเรอนเกนความจ าเปน

5.3.2.4 การตลาด จากผลการศกษา พบวา การปลกขาวอนทรยสเดยวหรอขาวเดยวจะดกวาการปลกแบบผสม

ดงนน การปลกขาวพนธทองถน เชน ภาคใตปลกขาวอนทรยเมลดส เชน พนธสงขหยดพทลง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอสามารถปลกไดทงพนธเมลดส คอ พนธไรซเบอรร หรอ พนธเมลดขาว คอ พนธขาวดอกมะล 105 สวนภาคเหนอควรปลกพนธเมลดส เชน พนธหอมมะลแดงและมะลด า นอกจากน จากตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตจะเหนวา มตวแปรในหลายปจจยทเกษตรกรและ/หรอหนวยงานภาครฐทเกยวของสามารถน ามาแนวทางเพอก าหนดกลยทธในการลดตนทนการผลต เพมผลผลตขาวอนทรย และเพมรายไดนน แตในอกมตหนงทมความส าคญไมแพกน คอ การตลาด หมายถง จะท าอยางไรทจะการกระจายผลผลตขาวอนทรยออกสตลาดทงในและตางประเทศใหมากทสด ไมใหเกษตรกรและ/หรอหนวยงานภาครฐเกบสะสมหรอครอบครองขาวเปลอกไวมากจนเกนไป เนองดวยปจจบนแนวโนมการผลตขาวอนทรยมาแรง และขาวอนทรยยงนบไดวาเปนหนงในอาหารเพอสขภาพทตลาดยงมโอกาสเตบโตไดมาก ทงตลาดในประเทศและตางประเทศ ดงนน เพอเปนการรองรบรปแบบการด าเนนชวตของผบรโภคยคใหมทตองการรกษาสขภาพ เกษตรกรผปลกขาวอนทรยในยคไทยแลนด 4.0 ควรรจกแสวงหาโอกาสทางการตลาด ดงน

(1) เกษตรกร จากผลการศกษามขอเสนอแนะแกเกษตรกรในดานการตลาดทเกยวของ ดงน (1) ผน าชมชนควรรวมกลมสรางการบรณาการสงเสรมการตลาดขาวอนทรยเชงรกอยางเปนรปธรรม เชน สรางตลาดสเขยวระดบชมชน/อ าเภอ/จงหวด สรางเครอขายเพอเชอมโยงการจ าหนายกบองคกรภาคเอกชนและ/หรอหนวยงานภาครฐ ตามวถเกษตรอนทรย ปราโมทย ยอดแกว (2560) รายงานวา การบรโภคขาวอนทรยของคนไทย ผบรโภคมกเกดจากแรงจงใจในเรองสขภาวะทไดจากสารใหประโยชนในขาว (functional rice ingredients) ดงนน ถาเกษตรกรจะแปรรปผลผลตขาวอนทรย ผลตภณฑควรมการบรรจ การปดฉลาก และใหค าแนะน าชดเจนและถกตอง เพอแสดงใหเหนถงคณคาตอสขภาพ เนองจากผบรโภคจะเลอกซอขาวอนทรยทถกบรรจแบบสญญากาศในขนาดน าหนก 1 กโลกรม มากทสด เพราะสะดวกในการเลอกซอ และจดเกบรกษาไดยาวนานโดยไมเกดกลนอบหรอกลนหน (2) เพมชองทางการจดจ าหนายนอกเหนอการขายตามตามรานคาทวไป ตามตลาดนด หรอขายตามราน modern trade คอ ขยาย

90

ชองทาง social media อนๆนอกจาก facebook ซงเปนฐานหลกทมขอมลขาวอนทรย เชน line, instragram/webboard กลมผบรโภครกสขภาพ / เวบไซตของระบบสมาชก เชน ผกปนโตขาว.com/youtube ในลกษณะของการรววสนคาหรอโฆษณาโดยชองทางอนๆทจะดงผบรโภคใหกลบมาท facebook (3) เมอเกษตรกรเพม/ชองทางการจดจ าหนายแลว ควรจดชองทางช าระเงนทสะดวก รวดเรว และเหมาะสมกบยคดจทล เชน ระบบ rabbit line pay ระบบ prompt pay หรอ ระบบ QR code เปนตน (4) อาจจะปรบปรงบรรจภณฑสนคาขาวอนทรยเปนขวดพลาสตกทเหมาะสม นอกเหนอจากถงพลาสตก เนองจากเสามารถเกบรกษาขาวอนทรยใหนานขนและยงคงคณคาโดยไมเกดการสญหาย ของสารอาหารทเปนประโยชนตอสขภาพ นอกจากน ขวดพลาสตกยงปองกนมอด แมลง และขนสงไดสะดวก นอกจากนยงใชในการตวงขาวอนทรยไดสะดวกอกดวย

(2) ภาครฐ จากผลการศกษามขอเสนอแนะใหแกภาครฐก าหนดนโยบายในดานการตลาดทเปนรปธรรม ดงน (1) พฒนาศนยการเรยนร โดยอาจท าใหเปนหนวยงานทจะสามารถออกใบประกาศนยบตรหลกสตรการท าเกษตรขาวอนทรย ซงไดรบการรบรองจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ไดแก กรมการขาว กรมสงเสรมการเกษตร หรอกรมวชาการเกษตร (2) พฒนาเกษตรกรใหมจตวญญาณแหงเกษตรอนทรย ใหมความร ความเชยวชาญทจะสามารถพฒนาพนทใหเปนแหลงเรยนรเชงการทองเทยว หรอสอสารการตลาดใหผบรโภคเหนถงการปลกขาวอนทรยทเนนคณภาพ และมคณคาตอการคดสรางสรรค เนองจาก สงทจะท าใหผบรโภคเชอใจวาขาวอนทรยของเกษตรกรไทยเปนขาวอนทรยอยางแทจรง คอ การใหลกคาหรอผทสนใจไดมาเยอนพนทปลกจรงและสมผสไดถงวถชวตและกระบวนการผลตทกขนตอน ตงแตการเตรยมดนจนถงการเกบเกยว การเกบรกษา/ขนยาย และแปรรปเปนขาวสารเพอจ าหนาย 5.3.3 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป จากการวจยในครงนมขอเสนอแนะส าหรบเปนแนวทางในการท าวจยครงตอไปดงนคอ

(1) การศกษานผวจยเกบขอมลการผลตขาวอนทรยจากหลากหลายสายพนธในแตละภาคทได รบการรบรอง เชน ภาคเหนอจะนยมปลกพนธขาวหอมมะลแดง/มะลด า มากท สด ภาคตะวนออกเฉยงเหนอนยมปลกขาวพนธขาวดอกมะล 105 มากทสด รองลงมาเปนพนธไรซเบอรร ภาคใตนยมปลกขาวพนธสงขหยดมากทสด จะเหนวา แตละภาคมการปลกพนธขาวเฉพาะของตนเองในพนท เมอน ามาศกษาตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรยในภาพรวม อาจจะท าใหคาวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยในภาพรวมทงประเทศทไดไมสามารถเปรยบเทยบกนได ดงนน ควร

91

ศกษาตวแบบผลผลตและประสทธภาพการผลตขาวอนทรยเมลดสและ/หรอเมลดขาวทเปนสายพนธเฉพาะเจาะจงในแตละภาคใหชดเจน จงคดวานาจะเปนประโยชนตอเกษตรกรผผลตขาวอนทรยมากทสด นอกจากนควรศกษาในเชงการตลาดรวมดวย จากผลการศกษา พบวา การปลกขาวอนทรยสเดยวหรอขาวเดยวจะดกวาการปลกแบบผสม ดงนน การปลกขาวพนธทองถน เชน ภาคใตปลกขาวอนทรยเมลดส เชน พนธสงขหยดพทลง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอสามารถปลกไดทงพนธเมลดส คอ พนธไรซเบอรร หรอ พนธเมลดขาว คอ พนธขาวดอกมะล 105 สวนภาคเหนอควรปลกพนธเมลดส เชน พนธหอมมะลแดงและมะลด าจะท าอยางไรทจะการกระจายผลผลตขาวอนทรยออกสตลาดทงในและตางประเทศใหมากทสด ไมใหเกษตรกรและ/หรอหนวยงานภาครฐเกบสะสมหรอครอบครองขาวเปลอกไวมากจนเกนไป เนองดวยปจจบนแนวโนมการผลตขาวอนทรยมาแรง และขาวอนทรยยงนบไดวาเปนหนงในอาหารเพอสขภาพทตลาดยงมโอกาสเตบโตไดมาก

(2) ควรท าการวจยเชงคณภาพโดยสามารถท ารวมกบปราชญชาวนา วธการด าเนนการวจยเชงคณภาพนนอาจมจดเนนในเชงบรหารธรกจมากกวาการเกษตรเชงลก ซงเชอวายงไมมใครท างานวจยลกษณะนอยางชดเจน การศกษานมท าอยบางแตไมไดอยในขอบเขตของการศกษา

92

บรรณานกรม

93

บรรณานกรม ภาษาไทย

หนงสอ คณะกรรมการขบเคลอนนโยบาย Smart farmer และ Smart officer. (2556). คมอแนวทางการ

ขบเคลอนนโยบาย Smart farmer และ Smart officer ตอนท 1 กรอบแนวทางการด าเนนงานในระยะเรมตน. กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรมการขาว (2558). เทคนคการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนการ

ผลตขาว. กรงเทพฯ: ผแตง.

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. (2553). มาตรฐานสนคาเกษตร มกษ, 9000 เลม 4 – 2553 เกษตรอนทรย เลม 4: ขาวอนทรย. กรงเทพฯ: ผแตง.

ศานต เกาเอยน. (2538). เศรษฐศาสตรการผลตทางการเกษตร. กรงเทพฯ: ภาควชาเศรษฐศาสตร

และทรพยากร, คณะเศรษฐศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศรนย วรรธนจฉรยา. (2539). การวเคราะหเศรษฐศาสตรผลตทางการเกษตร. กรงเทพฯ: ภาควชา

เศรษฐศาสตรและทรพยากร, คณะเศรษฐศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อทธ พศาลวานช. (2558). ขาวไทยในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บทความ

นตพงษ สงศรโรจน และจารก สงหปรชา. (2550). การวดประสทธภาพเชงเทคนคของการผลตขาวหอมมะลอนทรยทไดรบการรบรอง. วารสารเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 14 (1), 31-45.

บงอร แสนศร, อรวรรณ ศรโสมพนธ, ศภรตน จตตจ านง และพชร สรตระกลศกด. (2557). ประสทธภาพการผลตเชงเทคนคของการผลตขาวขาวดอกมะล 105 ในจงหวดรอยเอด. วารสารขอนแกนเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน, 42(1), 136-141.

94

สรพงค เบญจศร (2553). เกษตรอนทรยในประเทศไทย. วารสารมหาวทยาลยทกษณ, 13(1), 78-88.

อรวรรณ ศรโสมพนธ, ศภรตน จตตจ านง, สกลกานต สมลา, นรศ สนศร และวรรทณา สนศร. (2556). อทธพลดานการจดการตอประสทธภาพการผลตขาวเหนยวในจงหวดมหาสารคาม. วารสารขอนแกนเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน, 41, 699-705

วทยานพนธ

เกรยงไกร ทบทอง. (2553). การเปรยบเทยบประสทธภาพเชงเทคนคของการผลตขาวเหนยวพนธใหมกบขาวเหนยวพนธดงเดมในเขตจงหวดหนองคาย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ณรดา ปนชย. (2555). การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนโครงการสงเสรมการปลกขาวอนทรย

เพอการสงออกของเกษตรกรในจงหวดเชยงใหม (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).

มหาวทยาลยเชยงใหม.

นภาลย ไชยชาญรมย. (2553). การวเคราะหเปรยบเทยบประสทธภาพและผลตอบแทนการผลตขาว

หอมมะลอนทรยและแบบทวไป ของอ าเภอมหาชนะชย จงหวดยโสธร ปการเพาะปลก

2551/2552 (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

มงกร พรหมแสง. (2540). การวเคราะหเปรยบเทยบประสทธภาพการผลตขาวในเขตและนอกเขตจดรปทดนหนองหวาย ปการเพาะปลก 2537/2538 (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

โสภณ ศรบาง. (2544). การเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนจากการผลตขาวขาวดอกมะล 105โดยวธการผลตแบบขาวอนทรยและแบบขาวปลอดสารพษ ในอ าเภอกดชม จงหวดยโสธร ปก า ร เพ าะปลก 2542/2543 ( วท ย า นพนธป รญญามหาบณ ฑตย ) . ก ร ง เทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สนต ศรสมบรณ. (2551). ประสทธภาพทางเทคนคของการผลตขาวแบบอนทรยและแบบใชส า ร เ ค ม ท า ง ก า ร เ ก ษ ต ร ( ว ท ย า น พน ธ ป รญญ า มห าบณ ฑ ต ) . ก ร ง เ ท พ ฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ศรประภา ธงสรยะ. (2558). การวเคราะหเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนทางการเงนของการผลตขาวระหวางวธการผลตแบบดงเดม วธการผลตแบบปลอดสารพษ และวธการผลต

95

แบบเกษตรอนทรย ในจงหวดราชบร (การศกษาคนควาอสระ ปรญญามหาบณฑต สาขาเศรษฐศาสตรธรกจ). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สารสนเทศจากสออเลกทรอนกส

กรมการขาว. (2556). การลดตนทนการผลตขาว (พมพครงท 3). จากกรมการขาว. สบคน 30มถนายน 2559, จาก http://kaengsanamnang.khorat.doae.go.th/data/pro_rd.pdf

กองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาวและผลตภณฑ. (2559). ขอมลภาคตดขวางทะเบยนการรบรองการผลตขาวอนทรย ปการผลต 2558. สบคน 30 มถนายน 2559, จาก

http://dric.ricethailand.go.th/index.php/ registration-is-organic-rice.pdf กระทรวงพาณชย. (2559). เดนหนาสยคประเทศไทย 4.0. สบคน 4 กรกฎาคม 2558, จาก

http://ditp-design.com/node/494 สานกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2558). ผลผลตขาวไทยสงออก. สบคน 24 สงหาคม 2558, จาก

http://www.bot.or.th/Thai/EconomicConditions/Thai/Northeast/commodities/Doclib_Commoddity Yearly/Agricul%20Yearly%202556.pdf.

กรมสงเสรมการเกษตร. (2550). การจดองคความรการผลตสนคาเกษตรทปลอดภยและได

มาตรฐาน (ขาว). สบคน 4 กรกฎาคม 2558, จาก http://www.sukhothai.doace.go.th.

กระทรวงพาณชย. กรมสงเสรมการคาระหวางประเทศ. (2558). รายงานสถานการณสนคาขาวไทย

ในสหรฐอเมรกา. สบคน 4 กรกฎาคม 2558, จาก

http://www.ditp.go.th/contents_attach/138308/138308.pdf

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร.(2550). รายงานวจย เรอง การศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพทางเทคนคระหวางขาวแบบมพนธะสญญาและขาวแบบไมมพนธะสญญา. สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก http://www.oae.go.th/ewtadmin/ewt/oae_baer/download/article/article_20100819153707.pdf

นตพงษ สงศรโรจน. (มปป.). ทฤษฎการผลต. สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก

www.nitiphong.com/paper_pdf/book/prin-ch5.pdf

http://dric.ricethailand.go.th/index.php/%20registration-is-organic-rice

http://ditp-design.com/node/494

http://www.sukhothai.doace.go.th/

http://www.ditp.go.th/contents_attach/138308/138308.pdf

96

ปรเมศร อศวเรองพภพ และโอปอล สวรรณเมฆ. (2556). ประสทธภาพการผลตและการตลาดขาวอนท ร ย จ งหวด ส รนทรและยโสธร . สบคน 22 ตล าคม 2560, จาก http://www.amc.kmitl.ac.th/research/faculty/form/budget/2556/2556-02-12-006.pdf

นท ศรสอนถวล. (2560). กลยทธ vertical integration กบกลยทธในการด าเนนธรกจ. สบคน 25 พฤศจกายน 2561, จาก

http://www.bangkokinnovationhouse.com/index.php/en/inno-aday-vertical-integration-1 ธนาคารไทยพาณชย. (2561). Healthy trend 4 เทรนดสขภาพมาแรงป 2018. สบคน 7 ธนวาคม

2561, จาก https://businesslinx.globallinker.com/bizforum/article/healthy-trend-4-

%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%94%E0%B9%8C%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%82%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%B5-2018/11922#

รณชย ชางศร, กรรณนกา นากลาง, พากเพยร อรญนารถ, นงรตน นลพาณชย และลอชย อารยะรงสฤษฏ. (มปป.). ความยงยนของขาวอนทรยสรนทร: บนเสนทางของการผลตพชอนทรย กรมวชาการเกษตร. สบคน 21 ตลาคม 2561, จาก http://agkb.lib.ku.ac.th/rd/search_detail/result/155757.

ส านกนโยบายและแผนพฒนาการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2558). แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงเคมแหงชาต ฉบบท 11 (2555-2559). สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก http://www.oae.go.th/main.php?filename=index

ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2558). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2559. สบคน 24 ตลาคม 2559, จาก http://oldweb.oae.go.th/Journalpublishers.html

ธนาคารแหงประเทศไทย สวนเศรษฐกจภาค (2556). แนวโนมการสงออกผลผลตการเกษตรของ

ไทย. สบคน 25 กนยายน 2559, จาก

http://www.bot.or.th/Thai/EconomicConditions/Thai/Northeast/commodities/Doclib_Com

modityYearly/Agricul%20Yearly%202556.pdf.

http://www.amc.kmitl.ac.th/research/faculty/form/budget/2556/2556-02-12-006.pdf

http://www.oae.go.th/main.php?filename=index

97

สภาภรณ แสนศร. (2548). ประสทธภาพการผลตขาวอนทรยในเขตภาคเหนอ. สบคน 30 กนยายน 2559, จาก http://archive.lib.cmu.ac.th/full/T/2555/ageco30255jp_ch2.pdf

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2559). สรปสาระส าคญ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบเอด พ.ศ. 2555-2559. สบคน 22 ตลาคม

2560, จาก www2.oae.go.th/EVA/download/plan/summaryplan11_thai.pdf

ศศ พศเพง. (2552). การเปรยบเทยบประสทธภาพเชงเทคนคในการผลตขาวหอมมะลแบบเกษตร

อนทรยและเกษตร เคมในพนทเพาะปลก จงหวดสรนทร. สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก

http://econ.nida.ac.th/index.php?option=com_content&view=article&id=412%3A5110312

032&catid=129%3Astudent-independent-study&Itemid=207&lang=th

ศนยสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2557). สารสนเทศเศรษฐกจ

การเกษตร.(ออนไลน) สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก

http://www.oae.go.th/ewtadmin/ewt/oae_web/download/journal/BOOK_Definition55.

อมรา เวยงวระ, ชนภา เขยวณรงค, อรนช รตนเลศสกล, ลดดาวลย กรรณนช, ส าราญ สรโน, และสารณย จนทรศม. (2555). การศกษาประสทธภาพเชงเศรษฐกจของการผลตขาวอนทรย . สบคน 22 ตลาคม 2560, จาก

http://anchan.lib.ku.ac.th/agnet/bitstream/001/3108/1/brrd54001025c.pdf

http://archive.lib.cmu.ac.th/full/T/2555/ageco30255jp_ch2.pdf

http://econ.nida.ac.th/index.php?option=com_content&view=article&id=412%3A5110312032&catid=129%3Astudent-independent-study&Itemid=207&lang=th

http://econ.nida.ac.th/index.php?option=com_content&view=article&id=412%3A5110312032&catid=129%3Astudent-independent-study&Itemid=207&lang=th

http://anchan.lib.ku.ac.th/agnet/bitstream/001/3108/1/brrd54001025c.pdf

98

ภาษาตางประเทศ

BOOK Yussefi, M., & Willer, H. (2003). Organic Functional Group Preparations. New York:

Academic Press. Khumbhakar, S. C., & Lovell, C. A. K. (2000). Stochastic frontier analysis. Cambridge

University Press: USA.

ARTICLE Al-hassan, S. (2008). Technical efficiency of rice farmers in Northern Ghana. AERC Research

Paper 178, African Economic Research Consortium, Nairobi, 1-35. Aigner, D. J., & Chu, S. F. (1968) On Estimating the industry production function. American

Economic Review, 58, 826-839. Aigner, D., & Lovell, C. A. K. (1977). Formulation and estimation of stochastic frontier

production function models. Journal of Econometrics, 6, 21-37. Backman, S., Zahidul Islam, K. M., & Sumelius, J. (2011). Determinants of technical efficiency

of rice farms in north central and north western regions in Bangladesh. Journal of Developing Areas, 45 , 73-94.

Battese, G. E., & Coelli, T. J. (1988). Prediction of firm-level technical efficiencies with a generalized frontier production function and panel data . Journal of Econometrics, 38, 387-399.

Battese, G. E., & Coelli, T. J. (1992). Frontier production function S, technical efficiency and panel data : with application to paddy farmers in India. Journal of Production Analysis, 3, 153-169.

Battese, G. E., & Coelli, T. J. (1995). A model for technical inefficiency effects in a stochastic frontier production function for panel data. Empirical economics, 20, 325-332.

99

Battese, G. E., & Corra, G. S. (1977). Estimation of a Frontier Production model: with application to the pastoral zone of Eastern Australia. Australlian Journal of Agricultural Economics, 21, 169-179.

Battese, G. E. (1992). Frontier production functions and technical efficiency : a survey of empirical applications in agricultural economies. Agricultural Economics, 7, 185-208.

Baten, A., & Hossain, I. (2014). Stochastic frontier model with distributional assumptions for rice production technical efficiency. Journal of Agriculture and Technology, 16, 481-496.

Border, K, C. (2004, March). On the Cobb-Douglas Production Function. Retrieved October, 22, 2017, from http://www.hss.caltech.edu/~kcb/Notes/CobbDouglas.pdf

Chen, Y., Xin, J., Zhang, X., Zhao, J., & Chien, H. (2012). Conversion from conventional to organic production : A case study of china,s paddy rice farmers in Wuchang city, Journal of Organic systems, 7(1), 20-29.

Criveanu, R. C., & Sperdea, N. M. (2014). Organic agriculture, Climate change, and food security. Economics, Management, and Financial Markets, 9(1), 118-123.

Cobb, C.W., & Douglas, P. H. (1928). A Theory of Production.The American Economic Review, 18(1), 139-165. Coelli, T. D., Prasada, R. D. S., & Battese, G. E. (1998). An introduction to efficiency and

productivity analysis, Boston: Kluwer. Coelli, T. D., Prasada, R., D. S.,& Battese, G. E. (2005). An introduction to efficiency and

productivity analysis. Boston: Kluwer. Coelli, T. D., & Battese, G. (1997). Identification of factors which influence the technical

inefficiency the technical inefficiency of Indian farmers. Australian Journal of Agricultural Economics, 40(2), 103-128.

Ele, I, E., Omini, G. E., & Adinya, B. I. (2013). Assesing the extent of commercialization of smallholding farming households in cross river state, Nigeria, Journal of Agricultural and Veterinary Science, 4(2), 49-55.

Farrell, M. J. (1957). The measurement of productive efficiency. Journal of the Royal Statistical Society, 120(3) , 253-290.

100

Goldman, D. (2013, April). Technical efficiency of rice production in India: A study using stochastic frontier analysis to estimate technical efficiency and its determinants. Medford, MA: Fletcher School.

Khai, H. V., & Yabe, M. (2011). Technical efficiency analysis of rice production in Vietnam. Journal of ISSAAS, 17(1), 135-143.

Khan, A., Huda, F. A., & Alam, A. (2010). Farm household technical efficiency : a study on rice producers in selected areas of Jamalpur district in Bangladesh. European Journal of Social Sciences, 14 (2) , 262-271.

Kongsom, C. & Panyakul, V. (2016). Production and market of certified organic products in Thailand. Intenational Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 10(8), 2609-2613.

Kouser, A. S., & Mushtaq, K. (2007). Analysis of technical efficiency of rice production in Punjab-Pakistan-Implications for future investment strategies. Pakistan Economic and Social Review, 45(2) , 231-244.

Kouser, A. S., & Mushtaq, K. (2007). Environmental efficiency analysis of Basmati rice production in Punjab, Pakistan: Implications for sustainable agricultural development. Pakistan Economic and Social Review, 49(1), 57-72.

Kyi, T., Oppen, MV. (1999). Stochastic frontier production function and technical efficiency estimation : A case study on irrigated rice in Myanmar. Retrieved October, 22, 2017, from http://ftp3.gwdg.de/pub/tropentag/proceedings/1999/referate/STD_C6pdf

Mailena, A., Shamsudin, M. N., Radam, A., & Mohamed, Z. (2014). Efficiency of rice farms and its determinants application of stochastic frontier analysis. Trends in Applied Sciences Research, 9(7), 360-371.

Magreta, R., Edriss, A. K., Mapemba, L., & Zingore, S. (2013). Economic efficiency of rice production in smallholder irrigation schemes : A case of Nkhate irrigation scheme in Southern Malawi. In Intertional Conference of the African Association of Agricultural Economists 4th (pp.1-17), Hammamet: Tunisia.

101

Meeusen, W., & Van den Broeck, J. (1977). Efficiency estimation from Cobb-Douglas production function with composed error. International Economic Review, 18 (2) , 435-444.

Ogundari, K., Amos, T.T., & Ojo, S. O. (2010). Estimating confidence intervals for technical efficiency of rainfed rice farming system in Nigeria. China Agricultural Economic Review, 2(1), 107-118.

Ogundele, O. O., & Okoruwa, V. O. (2006). Technical efficiency differentials in rice production technologies in Nigeria, Working Paper RP 154., 1-37.

Ogundele, O. O., & Okoruwa, V. O. (2014). Accounting for agricultural productivity growth in rice farming : Implication for agricultural transformation agenda in Nigeria. Advancement in Sciences and Technology Research, 1(1), 1-7.

Olufemi, F. O., & Obi, A. (2017). Determinants of Commercialisation Level among Smallholder Maize Farmers in Eastern Cape, South Africa: A Case Study of Qamata and Tyefu Municipality. The Journal of Human Ecology, 58(3), 118-125.

Omondi, S. O., & Shikuku, K. M. (2013). An analysis of technical efficiency of rice farmers in Ahero irrigation scheme, Kenya. Journal of Ecomomics and Sustainable Development, 4(10) , 9-16.

Pate, N. T., & Tan-Cruz, A. (2007, October). Technical efficiency of Phillipine rice-producing regions: An econometric approach, In National Convention on Statistics (NCS) 10th. Philippines: EDSA Shangri-La Hotel.

Piya, S., Kiminani, A., & Yaki, H. (2012). Comparing the technical efficiency of rice farms in urban and rural areas : A case study from Nepal. Trends in Agricutural Economics, 5(3), 48-60.

Rahman, S. (2003). Profit efficiency among Bangladeshi rice farmers. Food Policy, 28(5-6), 487-503. Retrieved October 22, 2017, from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/s0306919203000745.

Rahman, S. A. (2013). Farm production efficiency: The scale of success in agriculture. Keffi, Nigeria: Nasarawa State.

102

Rahman, S., & Barmon, B. K. (2015). Productivity and efficiency impacts of urea deep placement technology in modern rice production: An empirical Analysis from Bangladesh. The Journal OF Developing Areas, 49(3), 119-132.

Rola, A. C., & Quintana-Alejandrino, T. (1993). Technical efficiency of Philippine rice farmers in irrigated, rainfed low-land and upland environments: A frontier production function analysis. Philippines Journal Crop Science, 18(2) , 59-69.

Selim, S. (2009, April). Labour productivity and rice production in Bangladesh: A stochastic frontier approach. Cardiff Business School Working Paper Series, 1-22.

Sherlund, S, M., Barrett, C. B., & Adesina, A. A. (2002). Smallholder technical efficiency controlling for environmental production conditions. Journal of Development Economics, 69, 85-101.

Songsrirote, N., & Singhapreecha. C. (2007). Tehnical efficiency and its determinants on conventional and certified organic jasmine rice farms in yasothon province. Thammasat Economic Journal, 25(2) , 96-133.

Srisompun, O., & Isvilanonda, S. (2012). Efficiency change in Thailand rice production : Evidence from panel data analysis. Journal of Development and Agricultural Economics, 4(4) , 101-108.

Sherlund, S. M., Barrett, C. B., & Adesoma. A. A. (2012). Smallholder technical efficiency controlling for environmental production conditions. Journal of Development Economics, 69, 85-101.

Sujatha, R., Suhasini, K., & Prasad, Y. E. (2008). Organic farming for sustainable agriculture : a comparative analysis of organic versus conventional rice and cotton. Journal of Global Economy, 4 (3-4), 196-207.

Stevenson, R. E. (1980). Likelihood functions for generalized stochastic frontier estimation. Journal of Econometrics, 13(1), 57-66.

Tan, B. H. (2008, November). Cobb-Douglas Production Function, Retrieved October, 22, 2017, from file:///C:/Users/SP_ONE/Downloads/Cobb-DouglasP.pdf

103

Taraka, K., Latif, I. A., & Shamsudin, M. N. (2010). A nonparametric approach to evaluate technical efficiency of rice farms in Central Thailand. Chulalongkorn Journal of Economics, 22, 1-14.

Than, K. M. (2011). A study of literature reviews on farmers on farmer education and farm efficiency. Yanon University of Distance Education Research Journal, 3(1), 145-150.

Tijani, A. A. (2006). Analysis of the technical efficiency of rice farms in Ijesha land of Osun state, Nigeria. Agrekon, 45(2) , 126-135.

Tzouvelekas, V., Pantzios, C. J., & Fotopoulos, C. (2002). Measuring multiple and single factor technical efficiency in organic farming: The case of Greek wheat farms. British Food Journal, 104(8) , 591-609.

Villano, R., & Fleming, E. (2004). Analysis of technical efficiency in a rainfed lowland rice environment in Central Luzon Philippines using a stochastic frontier production function with a Heteroskedastic error structure. Working Paper Series in Agricultural and Resource Economics, 1-28.

104

ภาคผนวก

105

ภาคผนวกท ก เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

106

Code no.

แบบสอบถามเพอใชประกอบการท าวจย เรอง ตวแบบการวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรย

จงหวด 1. อตรดตถ 2. ศรสะเกษ 3. หนองคาย 4. พทลง บานเลขท หมท ต าบล อ าเภอ โทรศพทมอถอ

ค าชแจง

1. วตถประสงคของการศกษา : เพอวดประสทธภาพการผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองทงนผลทไดจากการวจยสามารถเปนแนวทางแกเกษตรกรและหนวยงานทเกยวของในการเพมประสทธภาพการผลตขาวอนทรย

2. ผตอบแบบสอบถาม : หวหนาครวเรอน คสมรส หรอ ลก/หลานของหวหนาครวเรอน ทสามารถใหขอมลเกยวกบการท าการเกษตรขาวอนทรยในพนทน

3. การด าเนนการกบขอมล : ขอมลทงหมดจะน าไปใชในทางวชาการอยางสรางสรรค เคารพในความคดเหนของผอนและค านงถงผลดและผลเสยของการเผยแพรขอมลและผลงานทางวชาการ

ดงนน ผวจยจงใครขอความอนเคราะห โปรดตอบค าถามทกขอตามความเปนจรง ขอมลของทานถอเปนความลบ ไมมการเผยแพรขอมลเปนรายบคคล และไมมผลกระทบใด ๆ ตอตวทาน แตจะน าไปวเคราะหในภาพรวมซงจะเปนประโยชนตอเกษตรกรทวไป รวมทงตวทานในอนาคต ในดานการเพมประสทธภาพการผลต

4. แบบสอบถาม : ประกอบดวยสวนตาง ๆ 3 สวนไดแก สวนทหนง ขอมลทวไปดานลกษณะทางสงคม-เศรษฐกจของเกษตรกรผปลกขาวอนทรย สวนทสอง ขอมลดานการเพาะปลกขาวอนทรย สวนทสาม ขอมลดานตนทนและผลตอบแทนจากการปลกขาวอนทรย

หมายเหต : (1) ขาวเปลอกเมลดขาวอนทรย หมายถงเมลดขาวเจามสขาวทเพาะปลกแบบเกษตรอนทรย ไดแก พนธขาวขาวดอกมะล 105 พนธขาวหอมปทมธาน พนธขาวสพรรณบร พนธขาวเสาไห พนธขาวสโขทย เปนตน (2) ขาวเปลอกเมลดมสอนทรย หมายถงเมลดขาวเจาเปนสอนทไมมสขาว เชน สด า สมวง สแดง เปนตน ทเพาะปลกแบบเกษตรอนทรย ไดแก พนธขาวไรซเบอรร พนธขาวสนเหลก พนธขาวสงขหยด พนธขาวหอมมะลแดง เปนตน

(นายปยะวทย ทพรส)

นกศกษาปรญญาเอก หลกสตรบรหารธรกจดษฎบณฑต วทยาลยบรหารธรกจเชงนวตกรรมและการบญช

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย มอถอ (089)8128727 ทท างาน 0-2954-7300 ตอ 258

107

ขอมลของผตอบแบบสอบถาม สถานะของทานในครวเรอนน เปนอยางใดตอไปน 1. เปนหวหนาครวเรอน (ผมสทธตดสนใจหรอรวมตดสนใจเกยวกบการปลกขาวอนทรย และเปน

ผด าเนนการปลกหรอควบคมการปลกขาวอนทรยในพนทน) 2. เปนคสมรสของหวหนาครวเรอน และสามารถตอบค าถามเกยวกบการปลกขาวอนทรยในพนทนได 3. เปนลกของหวหนาครวเรอน และสามารถตอบค าถามเกยวกบการปลกขาวอนทรยในพนทนได 4. เปนพ นอง ญาต ของหวหนาครวเรอน และสามารถตอบค าถามเกยวกบการปลกขาวอนทรยในพนทนได 5. อน ๆ (ระบ) .......................................และสามารถตอบค าถามเกยวกบการปลกขาวอนทรยในพนทนได

!!! หยดการสมภาษณ หากไมใชผทสามารถตอบค าถามเกยวกบการปลกขาวอนทรยในพนทนได !!!

สวนท 1 : ขอมลทวไปดานลกษณะทางสงคม-เศรษฐกจของเกษตรกรผปลกขาวอนทรย ค าชแจง กรณาตอบค าถามโดยใสเครองหมาย ในชอง หนาขอความ และ/หรอ เขยนขอความในชองวางทก าหนดให 1. กรณาใหขอมลเกยวกบหวหนาครวเรอน (หวหนาครวเรอน = ผมสทธตดสนใจหรอรวมตดสนใจเกยวกบการปลกขาวอนทรย และเปนผด าเนนการปลกหรอควบคมการปลกขาวอนทรยในพนทน) 1.1 เพศของหวหนาครวเรอน 1. ชาย 2. หญง 1.2 อายของหวหนาครวเรอน……………. ป (เศษของอายเกน 6 เดอน ปดเปน 1 ป นอยกวา 6 เดอน ปดทง)

1.3 การศกษาของหวหนาครวเรอน ประถมศกษาหรอต ากวา เรยนกป..............................ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) มธยมศกษาตอนตน เรยนกป………………ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) มธยมตอนปลาย/ปวช. เรยนกป……………….ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) อนปรญญา/ปวส. เรยนกป……………….ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) ปรญญาตร เรยนกป…………………ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) ปรญญาโท เรยนกป…………………….ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา) ปรญญาเอก เรยนกป…………………….ป (ไมนบชวงหยดพกการศกษา)

เฉพาะพนกงาน

108

1.4 อาชพของหวหนาครวเรอน อาชพหลก : 1. เกษตรกร 2. ราชการ/รฐวสาหกจ 3. พนกงานเอกชน 4. อน ๆ (ระบ) ………. รายได (จากอาชพทไมใชเกษตรกร) ……… บาท/ตอเดอน อาชพรอง : 1. เกษตรกร 2. ราชการ/รฐวสาหกจ 3. พนกงานเอกชน 4. อน ๆ (ระบ) …………รายได (จากอาชพทไมใชเกษตรกร) ………บาท/ตอเดอน 1.5 หนาทของหวหนาครวเรอนทเกยวกบการเพาะปลกขาวอนทรยในพนทน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. ผทด าเนนการจดทะเบยนขอรบรองเปน “ผผลตขาวอนทรยทไดรบการรบรองในประเทศไทย” 2. เปนลงทนหลกหรอรวมลงทน (สนบสนนดานการเงน) ในการท านาขาวอนทรย 3. เปนผตดสนใจหรอรวมตดสนใจเกยวกบการด าเนนการและการปลกขาวอนทรยในพนทน 4. เปนผด าเนนการปลกหรอควบคมการปลกขาวอนทรยในพนทน 2. เมอป พ.ศ. 2558 นอกจากหวหนาครวเรอนแลว สมาชกทอาศยอยประจ า ในครวเรอนน มใครบาง อยางไร 1. คสมรสของหวหนาครวเรอน : (1) มอาชพทมรายไดประจ าหรอไม 1. มรายได ……………….บาท/เดอน 2.ไมมรายไดประจ า (2) การปลกขาวอนทรย 1. ไมท า 2. ชวย/รวมปลก

3. เปนแรงงานประจ า 2. ลกของหวหนาครวเรอน: ทอาศยอยประจ า ในครวเรอนน มกคน …………. คน ทมอาชพทมรายไดประจ ามกคน …………... คน ทเปนแรงงานปลกขาวอนทรย 1. ชวย/รวมปลก…….........คน 2. เปนแรงงานประจ า ……คน 3. พอ-แมของหวหนาครวเรอนหรอของคสมรส : ทอาศยอยประจ า ในครวเรอนน มกคน…………....คน ทมอาชพทมรายไดประจ ามกคน …………….. คน ทเปนแรงงานปลกขาวอนทรย 1. ชวย/รวมปลก …............คน 2. เปนแรงงานประจ า ...….คน 4. ผอยอาศยอน ๆ (ระบ)มกคน …………….คน ทมอาชพทมรายไดประจ ามกคน………… คน ทเปนแรงงานปลกขาวอนทรย 1. ชวย/รวมปลก ………...คน 2. เปนแรงงานประจ า ……คน 3. ทานหรอครอบครวของทานทอาศยอยดวยกนในทดนผนน มประสบการณในการปลกขาวทงหมด ……..…ปทานหรอครอบครวของทานทอาศยอยดวยกนในทดนผนน มประสบการณในการปลกขาวอนทรย ……..….ป

4. ในรอบ 5 ปทผานมาทานหรอครอบครวของทานเคยเขารบการฝกอบรมมาตรฐานการผลตขาวอนทรยทงจากภาครฐ (เชน เกษตรจงหวด พฒนาทดนจงหวด ศนยวจยขาว กรมการขาว กรมวชาการเกษตร) และภาคเอกชน (เชน ไอโฟม; IFOAM ) บางหรอไม 1. ไมเคย 2. เคยฝกอบรม …………….ครง

109

5. ถาทานหรอครอบครวของทานตองการเงนมาใชในการเพาะปลกขาวเกษตรอนทรย โดยปกตจะตดสนใจท าสงใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. กจากธนาคารของรฐ เชน ธ.ก.ส. หรอธนาคารออมสน 2. กนอกระบบ

3. ขอยมจากญาต หรอคนรจกโดยไมเสยดอกเบย 4. ขอยมจากญาตหรอคนรจกโดยเสย ดอกเบย 5. กจากธนาคารพาณชยทวไป เชน ธนาคารไทยพาณชย ธนาคารกสกรไทย ธนาคารกรงเทพฯ ธนาคาร

ทหารไทย 6. อนๆ (โปรดระบ) ……………………………………………………………………………………….. 6. เมอป พ.ศ. 2558 แหลงทมาของรายไดหลกของครวเรอนน คออะไร (เลอกตอบเพยง 1 ขอเทานน)

1.รายไดหลกมาจากการท าการเกษตร 2.รายไดหลก มาจากอาชพหลกของหวหนาครวเรอน 3.รายไดหลก มาจากอาชพหลกของคสมรส 4.รายไดหลกมาจากแหลงอนๆ (ระบ)………………… 7. เมอป พ.ศ. 2558 รายไดรวมท งหมดของครวเรอน (ท งรายไดจากการเกษตรและรายไดทไมไดมาจากการเกษตร) เปนเทาใด ………………………………บาท/ป (โดยประมาณ)

8. เมอป พ.ศ. 2558 กรณาระบรายไดของครวเรอนทไมใชมาจากการเพาะปลกขาวอนทรย ……………….บาท/ป (โดยประมาณ)

สวนท 2 : ขอมลดานการเพาะปลกขาวอนทรย (2.1) การเตรยมพนท-เตรยมดนเพาะปลก 1. ความรทไดจากการปลกขาวอนทรยของทานไดมาจากใครบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1. ดงเดม (ปยาตายาย) 2. เจาหนาทเกษตรจงหวด 3. คนรจก/เพอนบาน 4. ปราชญชาวนา/กลมเกษตรกรอนทรยแนะน า 5. อนๆ (ระบ)…………

2. เมอป พ.ศ. 2558 ลกษณะดนส าหรบปลกขาวอนทรยในพนทของทานเปนดนชนดใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1. ดนเหนยว 2. ดนเหนยวปนทราย 3. ดนทราย 4. ดนรวนปนทราย 5. อน (โปรดระบ)……..........................................................

3. เมอป พ.ศ. 2558 พนทนาส าหรบปลกขาวอนทรยของทานมลกษณะแบบใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1. นาลมน า 2. นาดอน 3. ทงนาลมนาดอน 4. ทนาใกลแหลงน า (ระบชอแหลงน า) …………………………………… 5. อน ๆ (ระบ)………...

4. เมอป พ.ศ. 2558 พนทปลกขาวอนทรยของทานอยทใดของระบบชลประทาน

1. ในเขตชลประทาน 2. นอกเขตชลประทาน 3. ทงในและนอกเขตชลประทาน

5. เมอป พ.ศ. 2558 ทานปรบปรงดนกอนปลกขาวอนทรยอยางไร (หลงเกยว-นวดขาวในฤดกอนหนา) (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1. ไมเผาตอซง ฟางขาวและเศษวสดอนทรยในแปลงนา 2. ปลกพชตระกลถวในแปลงนา 3. ไถนากลบตอซงและใสปยอนทรย/แหนแดง/อนๆ (ระบ) ......................................................................... 5. ปลกพชบ ารงดน โดยไดรบการสนบสนนพชทใชบ ารงดน จาก (ระบชอหนวยงาน/บคคล)

110

6. ปลกพชบ ารงดน โดยไมไดรบการสนบสนนพชทใชบ ารงดน จากหนวยงาน/บคคลใดๆเลย 7. ไมไดปลกพชบ ารง 8. ปรบปรงดนวธอนๆ (ระบ) ................................................

6. เมอป พ.ศ. 2558 ทานปลกพชหมนเวยนบนคนนาหรอพนททเปนแนวปองกนสารเคมเขาสพนทปลกขาวอนทรยหรอไม

1. ไมปลก เพราะ ........................................................................................................................................... 2. ปลก - พชทปลก คอ ...........................................................................................................................

- เหตผลทเลอกพชชนดนคอ เปนปย เพมรายได อนๆ (ระบ).................... - ปรมาณเมลดพนธทใช................................................กโลกรมตอไร - ราคา/คาใชจายทใชในการปลก...................................บาท - รายไดทไดจากการปลกพชหมนเวยน ........................บาท 3. ปลกบางสวนของพนทปลกขาวอนทรยตามหวไรปลายนา

7. ในปเพาะปลก 2558 ชวงระยะเวลาการเพาะปลกขาวอนทรยในพนทของทานเปนเชนใด นาป: ปลกเดอน 1. พค. 2. มย. 3. กค. 4. สค. 5. อน ๆ (ระบ) ............................ เกบเกยวเดอน 1. ตค. 2. พย. 3. ธค. 4. มค. 5. อน ๆ (ระบ) ............................ นาปรง: ปลกเดอน 1. พค. 2. มย. 3. กค. 4. สค. 5. อน ๆ (ระบ) ............................ เกบเกยวเดอน 1. ตค. 2. พย. 3. ธค. 4. มค. 5. อน ๆ (ระบ) ............................ (2.2) การเพาะปลก ดแลรกษา การเกบเกยว/นวด และการจ าหนายขาวอนทรย (ขาวเปลอก) 8. เมอป พ.ศ. 2558 ทานไดเมลดพนธขาวอนทรยทใชปลก จากแหลงใด

8.1 ทานทปลกพนธเมลดขาวอนทรย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. เมลดพนธของตนเอง 2. ศนยขาวชมชน 3. ศนยเมลดพนธขาว 4. ศนยวจยขาว 5. รานคา 6. เพอนบาน 7. อนๆ (ระบ)...........................................................

8.2 ทานทปลกพนธเมลดมสอนทรย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. เมลดพนธของตนเอง 2. ศนยขาวชมชน 3. ศนยเมลดพนธขาว 4. ศนยวจยขาว 5. รานคา 6. เพอนบาน 7. อนๆ (ระบ)...........................................................

9. เมอป พ.ศ. 2558 วธท านาขาวอนทรยของทานเปนลกษณะใด 1. นาด า 2. นาหวาน 3. นาโยน 4. นาหยอด 5. อนๆ (ระบ) ................................................................................................................................................ 10. เมอป พ.ศ. 2558 ทานใชวธใดควบคมวชพชในนาขาวอนทรย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. ใชระดบน าควบคม 2. หวานเมลดถวเขยวไปดวยเพอควบคมวชพช 3. ใชวสดคลมดน 4. ใชพนธขาวทสามารถตานทานวชพชได 5. ปลกพชหมนเวยน 6. ถอนดวยมอ 7. ใชเครองมอการเกษตร เชน เคยวเกยว เครองตดหญา กรรไกรตดหญา ฯลฯ 8. อน ๆ (ระบ)...............................................................................................................................................

111

11. เมอป พ.ศ. 2558 ทานใชวธใดบาง เพอควบคมศตรขาวอนทรย (หอยเชอร แมลง และขาววชพช) ในนา ขาวอนทรย (ระบวธการจดการทกวธทใชกบศตรขาวอนทรยทง 3 ตว)

วธการจดการ ศตรขาวอนทรย

หอยเชอร

แมลง ขาววชพช

1. ใชพนธขาวทตานทานโรคและแมลง 1 2 3 2. ปลกพชทก าจดศตรขาวอนทรยได เชน ปลกตะไครหอมไลแมลง

1 2 3

3. ฉดพนดวยสารน าหมกชวภาพจากสมนไพร 1 2 3 4. ถอนตนทเปนโรค แลวเอาไปเผาทง 1 2 3 5. เลยงเปดในนาขาว 1 2 3 6. เลยงปลาในนาขาว 1 2 3 7. ใชระดบน าเพอควบคมโรค/ศตรขาวอนทรยบางชนด 1 2 3 8. ปลอยน าเขานา เพอลอใหหอย/แมลง/วชพชโผลขนมาแลวก าจด เชน ไถกลบขาววชพชแลวตากแดด หรอจบหอย/แมลงไปก าจด

1 2 3

9.ใชไฟลอใหมาตดกบดก และหรอกาว 1 2 3 10. อนๆ (ระบ) 1. ........................................................... 1 2 3

2. ........................................................... 1 2 3 12. เมอป พ.ศ. 2558 ทานเกบเกยวขาวอนทรยอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. เกบเกยวเอง เพราะ ................................................................................................................................. 2. จางคนเกบเกยว เพราะ ............................................................................................................................ 3. เกบเกยวเอง และจางคนอนเกบเกยวให เพราะ ........................................................................................ 4. อนๆ (ระบ) ............................................................................................................................................. 13. เมอป พ.ศ. 2558 หลงจากททานเกบเกยวขาวอนทรยแลวทานท าอยางไรตอไป 1. ขายผลผลตทนท เพราะ ......................................................................................................................... 2. ขายในเดอน เพราะ ............................................................................................................................... 3. ท าการแปรรปเอง คอ 1. สเปนขาวสารเพอขายตอ 2. แปรรปเปนของบรโภคในรปอนๆ 3. แปรรปเปนเครองอปโภค เชน สบ ครมบ ารงผว 4. อนๆ (ระบ) ................................................................................... 14. เมอป พ.ศ. 2558 ทานขายขาวอนทรยอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. มคนมารบซอตงแตชวงตงทอง 2. คนในชมชนททราบมาสงซอ 3. สเปนขาวสารและขาย 4. อนๆ (โปรดระบ) .......................................

112

15. เมอป พ.ศ. 2558 ผลผลตขาวเปลอกอนทรยของทานผรบซอเปนใคร โปรดประมาณเปอรเซนต (%) ของขาวททานขาย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1. ขายใหโรงส .............................. % 2. ขายใหพอคาคนกลาง ......................... % 3. สแลวบรรจถงขายเอง .............. % 4. ขายแบบอนๆ (ระบ) จ านวน .............. % สวนท 3 : ขอมลดานตนทน (รายจาย) และ ผลตอบแทน (รายไดและผลผลต) 1. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมเนอทดนปลกขาวอนทรยอยางไร (กรณาเตมรายละเอยดในชองวางใหสมบรณ)

รายการ เนอทปลกขาวเมลดสขาวอนทรย เนอทปลกขาวเมลดมสอนทรย

1. เนอทปลกขาวทงหมด ......................................ไร .....................................ไร 1.1 เปนทนาของตนเอง .....................................ไร .....................................ไร 1.2 เชาทนาคนอน .....................................ไร .....................................ไร 1.4 ไดท าฟรบนทนาคนอน .....................................ไร .....................................ไร 1.4 อนๆ ระบ) .....................................ไร .....................................ไร 2. ทานมคาเ ชาทปลกขาวอนทรยเทาใด

จายเปนเงน .................... บาท/ไรหรอ ........................ บาท/ปหรอจายเปนขาว ...................... ถง/ไร

จายเปนเงน ................ บาท/ไร หรอ ...................... บาท/ปหรอจายเปนขาว ............. ถง/ไร

3. ทานจายคาภาษทดนเทาใด (ถาไมตองจายภาษทดนใหใส “0 บาท/ป”)

.........................................บาท/ป

.................................. บาท/ป

113

ค าชแจง: กรณาตอบทกขอ โดยเตมค าตอบลงในชองวาง หรอขด ในชองทตรงกบค าตอบของทาน 2. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายเกยวกบเมลดพนธและปยส าหรบปลกขาวอนทรยมากนอยเพยงใด

ชนดของปจจยการผลต

ปรมาณทใช ราคาตอ

หนวย

รวมเปนเงน (บาท)

แหลงทมาของเมลดพนธ / ปยอนทรย หมายเหต

ปรมาณ หนวย ของตนเอง

ซอ ไดฟร อน ๆ (ระบ)

1. เมลดพนธ (ขาวมส)

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

2. เมลดพนธ (ขาวขาวทวไป)

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

3. ปยคอก(หรอปยมลสตว)

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

4. ปยน าหมกชวภาพ

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

5. ปยพชสด ....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ……… 6. ปยอนทรยอดเมด ....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ……… 7. อนๆ (ระบ) ……….......

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

8. อนๆ (ระบ) ……..........

....... ....... ......... ............ 1 2 3 4…. ………

3. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายเกยวกบน าหมกชวภาพเพอก าจดวชพชและ/หรอโรคขาวในนาขาวอนทรยมากนอยเพยงใด

น าหมกชวภาพทใชก าจดวชพช/โรคขาวในนาเกษตรอนทรย

ปรมาณทใช ราคาตอ

หนวย


แหลงทมาของน าหมกชวภาพทใช หมายเหต

ปรมาณ หนวย ท าเอง ซอ ไดฟร อน ๆ (ระบ)

1. ชอ/สตร (ระบ) …….............

......... ....... .......... ............. 1 2 3 4… …......

2. ชอ/สตร (ระบ) ……............

......... ....... .......... ............. 1 2 3 4… …..…

3. ชอ/สตร (ระบ) ……............

......... ....... .......... ............. 1 2 3 4… ..…....

4. ชอ/สตร (ระบ) …….. .......

......... ....... .......... ............. 1 2 3 4… ..……

114

4. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายในการปลกพชธรรมชาตเพอก าจดวชพชและ/หรอโรคขาวในนาขาวอนทรยมากนอยเพยงใด

พชธรรมชาตทใชก าจดวชพช/โรคขาวในนาอนทรย

ปรมาณทใช ราคาตอ หนวย


แหลงทมาของพชธรรมชาตทใช หมายเหต

ปรมาณ หนวย เพาะเอง


1. แหนแดง .......... ........ .......... ............. 1 2 3 4 … ………. 2. พชอนๆ (ระบ) ….…

.......... ........ .......... ............. 1 2 3 4 … ……….

3. พชอนๆ (ระบ)….….

.......... ........ .......... ............. 1 2 3 4 … ……….

4. พชอนๆ (ระบ)……..

.......... ........ .......... ............. 1 2 3 4 … ……….

5. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายเกยวกบเชอจลนทรยส าหรบก าจดวชพชและหรอโรคขาวในนาขาวอนทรยมากนอยเพยงใด

เชอจลนทรยทใชก าจด

วชพช/โรคขาว ในนา

ปรมาณทใช ราคาตอ หนวย


แหลงทมาของเชอจลนทรยทใช หมายเหต

ปรมาณ หนวย เพาะเอง


1. กอนราขาว (บวเวอรเรย)

……. …….. …… ………. 1 2 3 4 … ……..

2. กอนราเขยว (ไตรโคเดอรมา)

……. …….. …… ………. 1 2 3 4 … ……..

3. เ ชอจากหนอกลวย

……. …….. …… ……... 1 2 3 4 … ……..

4. เชออนๆ (ระบ) ……. …….. …… ……… 1 2 3 4 … …….. 6. เมอป พ.ศ. 2558 ใน 1 รอบฤดการปลกขาวอนทรยใหไดรบการรบรอง ทานมคาจางแรงงานในพนทมากนอย

เพยงใด คาจางแรงงานประมาณ………บาท (ใชคนรวมทกงานประมาณ ………… คน เปนเวลา……… วน คาใชจายวนละ…………….…..บาท/คน) 7. เมอป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายอะไรบางหลงการเกบเกยวขาวอนทรย 7.1 ดอกเบยเงนก ………………… บาท/เดอน (โดยประมาณ) อตราดอกเบยรอยละ……………. ตอป 7.2 คาใชจายอนๆ (ระบ)…………..1. บาท/เดอน……………………… (โดยประมาณ) 2. บาท/เดอน………………………. (โดยประมาณ)

115

8. เมอป พ.ศ. 2558 ทานหรอครอบครวของทานกยมเงนเพอใชในการเพาะปลกขาวเกษตรอนทรยบางหรอไม 1. ไมก ไมยม 2. ยมเงน (ไมมดอกเบย) จาก ……………………………… 3. กเปนเงนสดหรอสงของ (มดอกเบย) ดงรายละเอยดตอไปน

3.1 กเปนเงนสด เงนตน………….. บาท อตราดอกเบยรอยละ……...ตอป ระยะเวลากยม…. ป แหลงทมาของเงนก (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. ธ.ก.ส. 2. ธนาคารออมสน 3. ธนาคารพาณชยทวไป 4. ญาต เพอน คนรจก 5. กนอกระบบ 6. อนๆ (ระบ) ....................................................................................................................... 3.2 กมาเปนสงของ (กรณาระบรายละเอยดในตาราง)

สงของทกยม ปรมาณทก คดเปนเงน (บาท)

อตราดอกเบย (เปอรเซนต)

ระยะเวลากยม(ป) แหลงทกยม

1. เมลดพนธ ................ ................... ........................ ........................ ........................ 2. ป ยอนทรย (มลสตว พชสด)

................ ................... ........................ ........................ ........................

3. น าหมกชวภาพ ................... ................... ........................ ........................ ........................ 4. อนๆ (ระบ) ................... ................... ........................ ........................ ........................

9. ในรอบฤดการปลกขาวอนทรยป พ.ศ. 2558 ทานมคาใชจายเกยวกบเครองจกรและอปกรณทางการเกษตรมากนอยเพยงใด และคดเปนมลคาเทาใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

รายการ

เปนของตวเอง (ทยงใชได และน ามาปลกขาวอนทรยเมอป 2558) เชา / ยมจากคน

อน

จ านวน หนวย

ราคาซอ (บาท/หนวย)

อายใชงาน (ป) คาซอมแซมเฉลย

(บาทตอป)

คาเชา (บาท/ไร/ครง) (ถาไมมคาใชจาย

ใส “0”) ใชมาแลว

คาดวาจะใชไดอก

1. รถไถเดนตาม ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 2. รถปกด าตนกลา ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 3. รถตดน ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 4. เครองสบน าเขานา ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 5. เครองหยอดเมลดขาว ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 6. ทอสบน า/ทอสงน า ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 7. สายยาง ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 8. เครองพนยาชวภาพ ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 9. เครองตดหญา ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 10. รถเกยวนวด ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 11. รถขนขาว ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 12. รถเขน ………… …………… …………. ………… ……………… …………………

116

13. จอบ ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 14. เสยม ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 15. เคยวเกยวขาว ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 16. วว/ควาย ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 17. ยงฉาง ………… …………… …………. ………… ……………… ………………… 18. อนๆ ………… …………… …………. ………... ……………… ………………… 19. อนๆ ………… …………… …………. ………… ……………… …………………

รวม ……………… …………………

10. เมอป พ.ศ. 2558 ทานใชแรงงานปลกขาวอนทรยและคาน ามนเชอเพลงมากนอยเพยงใด มรายละเอยดดงน

ล าดบขนตอน การปลกขาวอนทรย

ใชแรงงานแลกเปลยน (ลงแขก) รวมกบแรงงาน

ครอบครว (รวมตวเองดวย) เทาใด

ใชแรงงานจางเทาใด คาจางแรงงานโดยเฉลย

แรงงานเครองจกร ทจางท า (บาทตอไร)

วนละ กคน

รวมกวน

กชวโมง ตอวน

วนละกคน

รวมกวน


คาจางวนละ (บาท)

เหมารวม (บาท)

คาน าเชอเพลง

(บาทตอไร)

คาจาง (บาทตอไร)

(1) ขนการเตรยมดน (กอนปลกหรอหลงเกบเกยวเสรจ) -การไถนา ก ารท าเทอก และการสบน าเ ข า น า ( ใ ห ค ดรวมกน)

........ ....... ........ ......... .......... .......... .......... ......... .......... ...........

(2) ขนตอนการปลก

-การหวานกลา การตกกลา และการปกด า (ใหคดรวมกน)

........ ....... ........ ......... .......... .......... .......... ......... .......... ...........

(3) ขนตอนดแลรกษา (กอนเกบเกยว/นวด)

-การปลกซอม การถอนแยก การใหน า การตรวจแปลงนา ก า ร ท า ป ย ห ม กอนทรย การใสป ย การท าสารน าหมกชวภาพ การใสสารน าหมกชวภาพก าจดศตรขาว/วชพช การใสฮอรโมน และอนๆ (ถาม) (ใหคดรวมกน

........ ....... ........ ......... .......... .......... .......... ......... .......... ...........

117

ล าดบขนตอน การปลกขาวอนทรย

ใชแรงงานแลกเปลยน (ลงแขก) รวมกบแรงงาน

ครอบครว (รวมตวเองดวย) เทาใด

ใชแรงงานจางเทาใด คาจางแรงงานโดยเฉลย

แรงงานเครองจกร ทจางท า (บาทตอไร)

วนละ กคน

รวมกวน


วนละกคน

รวมกวน


คาจางวนละ (บาท)

เหมารวม (บาท)

คาน าเชอเพลง

(บาทตอไร)

คาจาง (บาทตอไร)

(4) ขนตอนการเกบเกยวผลผลตและขนขาวเปลอกไปขาย

-การเกบเกยว การขนเกบ การตาก การนวด การสขาวและการบรรจ การขนขาวไ ป ข า ย ( ใ ห ค ดรวมกน)

........ ....... ........ ......... .......... .......... .......... ......... .......... ...........

11. เมอป พ.ศ. 2558 ทานไดรบผลผลตขาวอนทรย (ขาวเปลอก) และรายไดจากการปลกขาวอนทรยอยางไร

ป พ.ศ. 2558 ทานทปลกพนธเมลดขาวทวไปอนทรย ทานทปลกพนธเมลดมสอนทรย ขาวพนธท 1 ททานปลก (ระบ) พนธ .................................................. พนธ ........................................... 1.1 ผลผลตททานไดรบ (เฉลยตอไร)

..................กโลกรม หรอ ...............ถง หรอ......... เกวยน

..................กโลกรม หรอ

...............ถง หรอ......... เกวยน 1.2 ผลผลตทงหมด(เฉลยทงป) ททานไดรบ (โดยประมาณ)

..................กโลกรม/ป หรอ...........ถง/ป หรอ........ เกวยน/ป

..................กโลกรม/ป หรอ

...........ถง/ป หรอ........ เกวยน/ป 1.3 ราคาเทาใดททานขาย

(โดยประมาณ) .................บาทตอกโลกรม หรอ.................บาทตอถง หรอ .................บาท/เกวยน

.................บาทตอกโลกรม หรอ

.................บาทตอถง หรอ

.................บาท/เกวยน 1.4 รายไดทงหมดททานขายขาว

(เฉลยตอป) ..................บาทตอป ..................บาทตอป

1.5ปรมาณขาวเปลอกททานขาย ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........เกวยน

.................กโลกรมหรอ

................ ถง หรอ...........เกวยน 1.6 ทานเกบไวท าพนธเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง

หรอ...........เกวยน ..................กโลกรมหรอ............... ถง หรอ...........เกวยน

1.7 ทานเกบไวบรโภคเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........เกวยน

..................กโลกรมหรอ

................ถง หรอ...........เกวยน

1.8 ทานจายเปนคาเชานาเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........บาท

..................กโลกรมหรอ

..................ถง หรอ...........บาท

118

ป พ.ศ. 2558 ทานทปลกพนธเมลดขาวทวไปอนทรย ทานทปลกพนธเมลดมสอนทรย ขาวพนธท 2 ททานปลก (ระบ) พนธ .................................................. พนธ ........................................... 2.1 ผลผลตททานไดรบ (เฉลยตอไร)

..................กโลกรม หรอ ...............ถง หรอ......... เกวยน

..................กโลกรม หรอ

...............ถง หรอ......... เกวยน 2.2 ผลผลตทงหมด(เฉลยทงป) ททานไดรบ (โดยประมาณ)

..................กโลกรม/ป หรอ...........ถง/ป หรอ........ เกวยน/ป

..................กโลกรม/ป หรอ

...........ถง/ป หรอ........ เกวยน/ป 2.3 ราคาเทาใดททานขาย

(โดยประมาณ) .................บาทตอกโลกรม หรอ.................บาทตอถง หรอ .................บาท/เกวยน

.................บาทตอกโลกรม หรอ

.................บาทตอถง หรอ

.................บาท/เกวยน 2.4 รายไดทงหมดททานขายขาว

(เฉลยตอป) ..................บาทตอป ..................บาทตอป

2.5ปรมาณขาวเปลอกททานขาย ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........เกวยน

.................กโลกรมหรอ

................ ถง หรอ...........เกวยน 2.6 ทานเกบไวท าพนธเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง

หรอ...........เกวยน ..................กโลกรมหรอ............... ถง หรอ...........เกวยน

2.7 ทานเกบไวบรโภคเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........เกวยน

..................กโลกรมหรอ

................ถง หรอ...........เกวยน 2.8 ทานจายเปนคาเชานาเทาใด ..................กโลกรมหรอ..................ถง

หรอ...........บาท ..................กโลกรมหรอ..................ถง หรอ...........บาท

12. ทานมแรงจงใจในการเพาะปลกขาวอนทรยอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………… 13. ทานคดวารฐบาลควรมบทบาทอยางไรในดานการชวยเหลอหรอดานนโยบายการเพาะปลกขาว โดยเฉพาะอยางยงขาวอนทรย …………………………………………………………………………………………………………………… 14. กรณาใหค าจ ากดความค าวา “เกษตรอนทรย” ตามททานคด …………………………………………………………………………………………………………………… 15. ปญหา หรอ ขอเสนอแนะ หรอ เรองอนๆ ททานตองการจะอธบาย รวมทงตวทานมการน าหลกทฤษฎความพอเพยงของพอหลวงมาปรบใชในการเกษตรอนทรยอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………

** กรณาใหชอและเบอรโทรศพทส าหรบการตดตอเพอขอขอมลเพมเตมในอนาคต ในกรณทผวจยมปญหา ** ชอผตอบแบบสอบถาม (ชอเลน)………………………….… เบอรโทรศพทมอถอ ………............................……….…………… ชอและเบอรโทรศพทของทานจะถกเกบเปนความลบซงจะใชเพอสอบถามขอมลเพมเตมเทานน รวมทงขอมลททานกรณาใหสมภาษณทงหมด ผวจยจะน าไปวเคราะหและน าเสนอในภาพรวม โดยจะไมมผลกระทบใดแกตวทาน ผ วจย ขอขอบคณทกรณาใหขอมลอยางละเอยดและเปนจรง

119

ภาคผนวก ข ลกณะทวไปของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย

120

ตารางภาคผนวกท ข.1 ลกษณะทวไปของเกษตรกรผผลตขาวอนทรย จ าแนกตามภาค

ลกษณะทวไปของตวอยาง ภาคใต ภาคเหนอ ภาค ตอ/น1 รวม เพศ (รอยละ)

- ชาย 80.00 58.80 80.80 79.20 - หญง 20.00 41.20 19.20 20.80

อาย (ป)

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน 60 10.10 50.59 14.8 55.06 10.11 55.25 11.26

คาสงสด 76.00 69.00 87.00 87.00 คาต าสด 43.00 40.00 30.00 30.00

ระดบการศกษา (รอยละ) - ประถมศกษา 72.00 52.90 63.50 63.60 - มธยมศกษาตอนตน 8.00 5.90 16.30 14.80 - มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 8.00 29.40 15.40 15.60 - อนปรญญา/ปวส. 8.00 5.90 1.40 1.60 - สงกวาปรญญาตร 4.00 5.90 3.40 4.40

จ านวนปทเรยน (ป)

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน 6.72 4.37 7.88 3.98 6.48 2.92 6.60 3.17

คาสงสด 19.00 15.00 16.00 19.00 คาต าสด 4.00 3.00 3.00 3.00

จ านวนผอยอาศย (คน)

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน 4.36 1.96 4.71 1.05 4.72 1.52 4.68 1.54 คาสงสด 10.00 6.00 11.00 11.00 คาต าสด 2.00 3.00 2.00 2.00

(1) มลกษณะครอบครวเดยว (รอยละ) 76.00 70.60 65.40 66.80 (2) มลกษณะครอบครวขยาย (รอยละ) 24.00 29.40 34.60 33.20

หมายเหต. 1ตอ/น หมายถง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

121

ตารางภาคผนวกท ข.1 (ตอ)

ลกษณะทวไปของ

ตวอยาง ภาคใต ภาคเหนอ ภาค ตอ/น1 รวม

ประสบการณปลกขาวอนทรยทงหมด (ป)

คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

18.72 16.72 7.41 6.27 8.48 11.02 9.43 11.84

คาสงสด 50.00 30.00 58.00 58.00 คาต าสด 3.00 3.00 2.00 2.00

ประสบการณปลกขาวทงหมด (ป) คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

37.00 16.43 25.82 14.82 33.25 13.53 33.12 14.05

คาสงสด 58.00 50.00 63.00 63.00 คาต าสด 3.00 5.00 3.00 3.00

การฝกอบรมเกษตรขาวอนทรย (ครง/ป)


8.56 6.25 14.9 12.83 9.67 6.74 9.91 7.36

คาสงสด 30.00 50.00 50.00 50.00 คาต าสด 4.00 4.00 1.00 1.00

รายไดจากอาชพเกษตรกร (บาท/เดอน)


4,1293,094 10,70919,245 8,6787,452 8,4786,251

คาสงสด 12,550 82,000 60,000 82,000 คาต าสด 600 1,250 400 400

รายไดทมใชการผลตขาวอนทรย (บาท/เดอน)


74,70049,549 128,005121,668

124,989117,116 119,743113,528

คาสงสด 224,400 492,000 700,000 700,000 คาต าสด 6,000 24,000 5,000 5,000

หมายเหต. 1ตอ/น หมายถง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

122

ตารางภาคผนวกท ข.1 (ตอ)

ลกษณะทวไปของตวอยาง ภาคใต ภาคเหนอ ภาค ตอ/น1 รวม

รายไดรวม (บาท/ป)2

คา เฉ ลยสวนเ บยง เบนมาตรฐาน

118,74960,787 305,297271,670 205,059171,252 200,958178,212

คาสงสด 263,400 1,318,400 1,300,000 1,318,400 คาต าสด 32,400 40,000 30,000 30,000

(3) เปนหวหนาครวเรอน (รอยละ)

64.00 82.40 75.50 74.80

(4) หวหนาครวเรอนเปนผจดทะเบยนขอรบรองคณภาพ (รอยละ)

96.00 100.00 2.40 97.60

(5) หวหน าค รว เ รอน เ ปนผ ตดสนใจหลกการผลตขาวอนทรยในพนท (รอยละ)

64.00 35.30 75.50 73.60

(6) ห ว หน า ค ร ว เ ร อ น เ ป นผ ด าเนนการ/ควบคมการผลตขาวอนทรยในพนท (รอยละ)

100.00 100.00 97.60 98.00

หมายเหต. 1ตอ/น หมายถง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2รายไดรวมทงในและภาคเกษตรอนทรย

123

ภาคผนวก ค

ตนทนและผลตอบแทนการผลตขาวอนทรย

124

ตารางภาคผนวกท ค.1 ตนทนการผลตขาวอนทรยเมลดส (บาท/ไร) จ าแนกในแตละภาค

รายการ ภาคใต % ภาคเหนอ % ภาคตอ/น % รวม % ตนทนคงท 2,341.7 15.7 13,985.8 56.4 22,672.7 42.37 12,552.80 34.13 เงนสด 497.8 21.26 1,434.8 10.26 11,592.9 51.13 4,671.10 37.21 ไมเปนเงนสด 1,843.8 78.74 12,551.0 89.74 11,079.8 48.87 7,881.70 62.79 ตนทนผนแปร 12,585.5 84.3 10,809.8 43.6 30,833.4 57.63 24,230.40 65.87 เงนสด 5,845.8 46.45 4,889.8 45.24 14,191.9 46.03 13,302.30 54.90 ไมเปนเงนสด 6,739.8 53.55 5,919.1 54.76 16,641.5 53.97 10,928.10 45.10 ตนทนทงหมด 14,927.2 100.00 24,795.6 100.00 53,506.1 100.00 36,783.2 100.00 เงนสด 6,343.6 42.50 6,324.7 25.50 25,784.8 48.19 17,973.4 48.86 ไมเปนเงนสด 8,583.6 57.50 18,470.1 74.50 27,721.3 51.81 18,809.8 51.14 พนทเฉลย (ไร) 6.55 9.73 4.96 6.78

หมายเหต. ตอ/น หมายถง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

125

ตารางภาคผนวกท ค.2 ตนทนการผลตขาวอนทรยเมลดขาว (บาท/ไร) จ าแนกในแตละภาค

รายการ ภาคใต % ภาคเหนอ % ภาคตอ/น % รวม %

ตนทนคงท 3,138.82 15.44 9,721.67 56.56 6,703.73 41.80 5,510.0 32.82 เงนสด 665.98 21.22 998.74 10.27 3,484.60 51.98 2,052.0 37.24 ไมเปนเงนสด 2,472.84 78.78 8,722.93 89.73 3,219.13 48.02 3,458.0 62.76 ตนทนผนแปร 17,194.71 84.56 7,466.33 43.44 9,332.94 58.20 11,281.10 67.18 เงนสด 8,155.70 47.43 3,351.93 44.89 4,335.86 46.46 6,267.7 55.56 ไมเปนเงนสด 9,039.03 52.57 4,114.4 55.11 4,997.08 53.54 5,013.4 44.44 ตนทนทงหมด 20,333.58 100.00 17,187.97 100.00 16,036.67 100.00 16,791.10 100.00 เงนสด 8,821.68 43.38 4,350.67 25.31 7,820.46 48.77 8,319.7 49.55 ไมเปนเงนสด 11,511.9 56.62 12,837.3 74.69 8,216.21 51.23 8,471.4 50.45 พนทเฉลย (ไร) 4.69 14.00 14.32 13.58

หมายเหต. ตอ/น หมายถง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

126

ตารางภาคผนวกท ค.3 ผลตอบแทนการผลตขาวอนทรยเมลดส จ าแนกในแตละภาค

รายการ ภาคใต ภาคเหนอ ภาคตอ/น1 รวม 1. ผลผลต เฉลย (กโลกรม/ไร) 403.29 532.90 372.61 431.86 2. ปรมาณขาวทเกบเกยวไดทงหมด

(กโลกรม/ป) 2,641.56 5,185.11 1,848.17 2,923.70

3. ปรมาณขาวทขายทงหมด (หลงเ ก บ ไ วท าพน ธ แล ะบ รโภค ) (กโลกรม/ป)

1,994.00 4,241.00 1,225.00 2,220.62

4. ราคาขาวเฉลย ทเกษตรกรขายได (บาท/กโลกรม)

21.58 25.71 23.96 23.57

5. รายไดทงหมด เฉลย (บาท/ไร) 6,842.44 12,804.64 6,600.35 8,683.05 6. รายไดสทธเหนอตนทนผนแปร

เฉลย (บาท/ไร) 0.57 1.02 0.60 0.74

7. รายไดสทธเหนอตนทนผนแปรทเปนเงนสด เฉลย (บาท/ไร)

1.17 2.62 0.47 0.65

8. ก าไรสทธ เฉลย (บาท/ไร) -7,585.16 -13,766.72 -26,983.14 -15,572.4 9. BCR2 0.47 0.48 0.20 0.36 10. ระดบคาขายในครวเรอน (%) 75.49 81.79 66.28 75.95

หมายเหต. 1ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ; 2benefit-cost ratios (อตราสวนก าไรตอตนทน)

127

ตารางภาคผนวกท ค.4 ผลตอบแทนการผลตขาวอนทรยเมลดขาว จ าแนกในแตละภาค

รายการ ภาคใต ภาคเหนอ ภาคตอ/น1 รวม

1. ผลผลต เฉลย (กโลกรม/ไร) 979.48 793.86 518.79 536.90 2. ปรมาณขาวทเกบเกยวไดทงหมด

(กโลกรม/ป) 4,593.75 11,114.1 7,429.11 7,291.10

3. ปรมาณขาวทขายทงหมด (หลงเก บไวท าพน ธ และบ รโภค ) (กโลกรม/ป)

2,002.00 5,477.00 5,776.00 5,623.00

4. ราคาขาวเฉลยทเกษตรกรขายได (บาท/กโลกรม)

12.25 8.26 14.01 13.83

5. รายไดทงหมด เฉลย (บาท/ไร) 5,228.79 3,231.24 5,627.52 5,704.04 6. รายไดสทธเหนอตนทนผนแปร

เฉลย (บาท/ไร) 0.30 0.43 0.60 0.51

7. รายไดสทธเหนอตนทนผนแปร ทเปนเงนสด เฉลย (บาท/ไร)

3.01 5.55 9.88 9.50

8. ก าไรสทธ เฉลย (บาท/ไร) -15,104.75 -17,102.31 -14,706.02 -14,629.50 9. BCR2 0.26 0.19 0.35 0.34 10. ระดบการคาขายในครวเรอน

(%) 43.58% 49.28% 77.75% 77.12

หมายเหต. 1ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ; 2benefit-cost ratios (อตราสวนก าไรตอตนทน)

128

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายปยะวทย ทพรส ประวตการศกษา พ.ศ. 2541 ระดบปรญญาตร วทยาศาสตรบณฑต

(วท.บ. วทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร) มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม เขตจตจกร กรงเทพฯ

พ.ศ. 2544 ระดบปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต (วท.ม. เทคโนโลยทางอาหาร) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เขตพญาไท กรงเทพฯ ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน ผชวยศาสตราจารยประจ าหลกสตรการจดการและการ

เปนผประกอบการดจทล วทยาลยบรหารธรกจนวตกรรมและการบญช มหาวทยาลยธรกจบณฑตย โทรศพทมอถอ (089) 8128727 ID. LINE 0898128727 E-mail : [email protected]

ปิยะวิทย์ ทิพรส - dpulibdoc.dpu.ac.th/thesis/piyavit.thi.pdf · 2020....

Documents