Anatomia60 mg strukture ne sella turcicaE kufizuar nga diaphragma sellae, tuberculum sellae, dorsum sellae, sinuset laterale , dhe sinuset sphenoideLobi anterior and posterior

Embriologjia e hipofizes1. Hipofiza anteriore a.Merr origjinen nga xhepi i Rathke's b.lidhet me hipotalamusin nepermjet sistem portal hipofizar 2. Hipofiza posteriore a. Merr origjinen nga hypothalamusi b. lidhet me hypothalamusin neperm jet traktit nervor(Rathkes pouch)

Hypothalamus kontrollon clirimin hormonal ne hipofizen anteriore Releasing hormones (releasing factors)Te sekretuar si neurotrasmetues nga aksonet e neuroneve ne kapilaret dhe venat drejt hipofizes anteriore (adenohypophysis)TRH (thyroid releasing hormone) -----stimulon TSHCRH (corticotropin releasing hormone) --- stimulon ACTH GnRH (gonadotropin releasing hormone) -- stimulon FSH dhe LHGHRH (growth hormone releasing hormone) --- stimulon GH Inhibiting hormonesPIF (prolactin inhibiting factor) ----inhibon PRL

Gjashte hormonet e sekretuara nga hipofiza anteriore

growth hormone (GH)thyroid-stimulating hormone (TSH)follicle-stimulating hormone (FSH)luteinizing hormone (LH)adrenocorticotropic hormone (ACTH)prolactin (PRL)

FunksionetLobi Anterior :FSHLHACTHTSHProlactinGHLobi Posterior :ADHOxytocin

Hypothalamic-Pituitary- Target-gland axis

Regulatory hormonePituitary hormoneTarget glandFeed back hormoneTRHTSHThyroidT4, T3LH-RHLHGonads E2, Test.LH-RHFSHGonadsInhibin, E2, Test.GH-RHGHMult organsIGF-1PIFProlactin Breast?????????CRH, ADHACTHAdrenalCortisol

NameHormone Secreted% of all cellsStain SomatotrophGrowth Hormone (GH)~50%AcidophilicLactotrophProlactin (PH)~20%AcidophilicCorticotrophACTH~15%BasophilicGonadotrophFollicular Stimulating Hormone (FSH) and Luteinizing Hormone (LH)~10%BasophilicThyrotrophThyroid Stimulating Hormone (TSH)~5%Basophilic

Epidemiologjia e adenomave pituitareEtiologjia eshte e panjohur Pa lidhje me faktoret ambjentale10-15% e te gjithe tumoreve primare te trurit20-25% e gjendrave pituitare ne autopsi kane adenoma70% e adenomave jane sekretuese nga ana endokrine25% e pacienteve me MEN-I zhvillojne adenoma pituitare

Disa karakteristika te adenomave pituitareTumoret funksionuese me shpesh tek paciente me moshe te reTumoret jo funksionuese me shpesh tek pacientet ne moshe te vjeterMund te jete si pjese e MEN I syndrome p.sh te shoqeruar me hiperplazi te pankreasit dhe te paratiroideve

ADENOMAT E HIPOFIZESMarrin origjinen nga qelizat e adenohipofizesPrevalence ~ 20/100,000Incidence ~ 0.5-7.4/100,000Microadenoma < 10mmMacroadenoma > 10mmZakonisht kane rritje te ngadalte

Adenomat sekretuese hipofizareProlactinoma: oligo/amenorrhea, galactorrhea, infertilitet, osteopenia, *ulje te libidos, *dhimbje koke, *prekje te kampit viziv*me shpesh te burrat dhe grate ne menopauzeAcromegalia: hypertrofi ventriculare / dysfunction diastolik, apnea e gjumit, neuropati periferike atrofi muskulare

Adenomat sekretuese hipofizareCushings Disease: obesitet central, grumbullim dhjami supraclavicular, myopathi proximale striae roze,qafa e buallit, atrofi e lekures,ekimoza spontane,hypokalemiaTSH secreting adenoma: intolerance ndaj te nxehtit,humbje peshe,dobesi,dridhje,takikardi sinusale,fibrilacion atrial,insuficience kardiake*klinikisht e ngjashme me hipertireozen primareGonadotroph producing tumors10-15% e adenomave prodhojne FSH apo LH; me shpesh keto hasen ne burra apo gra te moshes se mesme .

Adenomat Pituitare

Tipi I Adenomes Prevalence %adenoma Prolactin sekretuese 30adenoma GH sekretuese 15adenoma ACTH sekretuese 10adenoma Gonadotrop sekretuese 10adenoma GH/PRL sekretues 7adenoma TSH sekretuese 1adenoma jofunksionuese 25*2% unclassified

Klasifikimi PathologjikBeninje ose malinjeChromophobic jo-funksionueseBasophilic Morbus Cushing Acidophilic Acromegali , ProlaktinomaMixed

Growth Hormone Acromegaly

AcromegalyGigantismOccurs during adulthoodBegins during childhood

Adenomat Somatotrop

Ze vendin e dyte nga adenomat pituitareStimulimi I prodhimit te somatomedinave (ILGF-1, somatomedin C) dhe GH con ne efektet ne organet shenje.Gigantism Hypersecretimi I GH stimulon secretimin hepatic te insulin-like growth factors I cili shkakton shfaqjet klinike te semundjes.Ne rastet se crregullimi fillon para maturimit kockor rritja e GH con ne gjigantizem rritje e gjeneralizuar e permasave te trupit dhe gjymtyre te gjate Acromegaly Pas maturimit kockor crregullimi con ne akromegali zmadhim te kokes ,duarve te kembes gjuhes dhe indev te buta.Rritja e GH con ne diabet dhe pershpejton semundjet kardiovaskulare.

Etiologjia e akromegalise 1- Adenoma hipofizare somatotrope 2-Tumoret hipotalamike: gangliocitoma 3- Sekretimi paraneoplazik

Efektet fiziologjike te GH dhe somatomedinave

Stimulimi i rritjes te kartilagove epifizare

Stimulimi i anabolizmit muskulor

Stimulimi i pergjithshem i mitogjenezes dhe rritjes qelizore

Hiperglicemi,Hiperinsulinizem,Lipolize

Faktoret modifikues te sintezes te GH

FAKTORETGH i rriturGH i uletNeurogjeneStadi 3 e 4 I gjumitStresi: fizik,psikik,Kirurgjia alfa stimuluesit,beta bllokuesitDopamina,acetilkolina e agonistet e tyreGjumi paradoksalMungesa efektive(nanizem hipofizar) eGHAlfa bllokuesitBeta StimuluesitAntagonistet e acetilkolinesHormonaleGHRHIGF i uletEstrogjenetGlukagoniAVPSomatostina AIGF i rriturHipotiroidizmiGlukokortikoidet e rrituraMetabolikeHipoglicemiteMosngreniaAminoacidetAzotemiaCirrozaHiperglicemiteObeziteti

MetabolizmiFiziopatologjiaanomalite biologjike P/Caabsorbim intest.i Ca reabsorbimi tub.i P Reabsorbim tub.CaP>45mg/l,hiperkalciuriGlucidikAntagonizem ndaj insulines e insulinosekrecionit i neoglikogjenezesRezistence insulinike TDGLipidikLipolize,mobilizim I acideve yndyrore te indit adipoz Rritje te nivelit te ALYProteinikAnabolizant lehtesi ne futjen dheinkorporimin indor te aminoacideve Bilanc azotik pozitivhidroelektrolitikShtim I reabsorbimit tubular te NaShtimi I likideve extraqelizore hipervolemi

Simptomat ne lidhje me hipersekretimin e GHPerqindja e rasteveHipertrofi e anesiveHTA dhe kardiopatiDhimbje reumatizmaleRritja e kembes Rritja e organevePakesim I libidosImpotence Amenorre HiperkalciuriDiabet mellitusTDGCefalePrekje te kampit viziv Hiperfosforemi 100706439252330-4050-70Mbi 801520-4050-602080

Permbledhja e shenjave te akromegalise

Dismorfia akrofaciale Fytyra: e zgjatur,me kocka te dala perpara dhe te zgjeruara,makroglosia,prognatizmi,crregullime te dhembeve,aspekti si fytyre kali.Kraniumi: kercimi i kockave.Duart: te trashura dhe katrore.Kembet: te trashura dhe katrore.Trungu: kifoze dorsale,lordoze lumbare.Lekura: hipertrofi dermoepidermike,djerse profuze.

Organomegalia Zemra:hipertrofi,pastaj kardiomiopati.Mushkerite: rritje te kapacitetit pulmonar total.Melcia, veshkat, shpretka, gjendrat e peshtymes: rriten ne vellim.Zorra e trashe:megakolon,polipe, kancere.Gjendrat endokrine: te rritura ne vellim.

Te gjitha shenjat e meposhtme mund te hasen ne akromegali pervec njeres

a)Hipertrofi te pjeseve te buta b)Impotenca c)prognatizem d)lekure e thate e)nuk e di

Ekzaminimet e zakonshme gjate akromegalise

GH, IGF1, TSH ,PRL, FSH ,LH

Formula e gjakut: anemi

Glicemia e rritur

Hiperlipidemia e tipit 4

Bilanci azotik pozitiv

Fosforemia e rritur me kalcemi normale

Fosfaturi normale me kalciuri te shtuar

Osteokalcina dhe hidroksiprolinuria rriten

Eksplorimi dinamik i akromegalise

Provat e frenimitProvat e stimulimitHiperglicemi me rruge oraleProva e TRHProva me bromokriptineProva e LHRH

Prova me levodopeProva e hipoglicemise(insuline)

Prova e HGPG

- Pergjigje normale( pozitive) Ulje e sasise se GH -Pergjigje anormale(negative) 1) Ne me te shumten e rasteve ekziston stimulimi paradoksal i. GH 1 ore pas ngarkeses me glukoze 2) Ndonjehere, verehet vetem nje frenim jo i plote i GH,niveli maksimal i te cilit mbetet mbi 2 ng/ml

Perdoret vetem ne rastet kur jemi perpara formave te fshehta te akromegalise.konditat e realizimit jane te njejta si gjate diabetit

Prova me TRH

TRH normalisht nuk kan asnje efekt mbi sekretimin e GH. Ne akromegali injektimi

intravenoz I 250 mg TRH ne me shume se 50% te te semureve jep stimulim anormal te

GH.

Prova e hipoglicemise nga insulina

Provokimi I hipoglicemise te nje te semuri akromegal kerkon doza te larta te insulines per shkak te insulinorezistences.Te nje person i shendoshe ,hipoglicemia ndiqet nga rritja e sasise te GH. Tek akromegali,pergjigja eshte e ndryshme; ajo mund te mungoje , te jete normale ose shume e rritur.

Argumentat biologjike qe lejojne te vendoset diagnoza e akromegalise

Kombinimi i rritjes se GH dhe IGF 1 eshte nje element madhor i diagnozes

GH plazmatik i rritur dukshem,ne shume matje,dhe ne kondita te mira te marrjes dhe dozimit.

Somatomedina C (IGF 1) e rritur

GH jo i frenueshem nga prova e HGPG( e dobishme ne format e fshehta)

Suprimimi i ciklit nikteral te GH.

Ecuria evolutive e akromegalise

Per te vleresuar kete ecuri duhen bere keto ekzaminime:

Klinike: Biologjike: -Astenia -Glicemia -Dhimbjet e kokes -Cikli niktemeral I GH -Hipertensioni arterial -GH bazal -Dhimbjet artikulare -Bilanci fosfokalcik -Djerset -Somatomedina C -Pamja e ngjyrave -Insulinemia -Fusha vizive -GH ne provat dinamike -Dhimbjet radikulare

Kriteret e efikasitetit te mjekimit

GH duhet te mbetet vazhdimisht nen 2 ng/ml ne proven e HGPG.

Shenja me e mire e mungeses se evolucionit te semundjes eshte normalizimi I sasise se IGF 1.

Trajtimi i akromegalise

MedikamentozAgonistet dopaminergjike bromokriptine dostinexAnaloget e somatostatinave sandostatina LAR antagonistet e receptoreve te GH pegvisomante

Trajtimi kirurgjikalZakonisht preferohet nderhyrja transfenoidale e cila ne rast se nuk jep rezultat mund te perseritet nje nderhyrje e dytePreferohet qe nderhyrjet te behen nga ekipe te specializuara neurokirurgesh

RadioterapiaKonvencionale dhe stereotaktike (akseleratore lineare)Gama knife

KomplikacionetHypopituitarismiHumbja e shikimitKarcinogjenikeNekroza nga radiacioniInfarkti Cerebral

Gamma-Knife Radiosurgery

Qendrimi terapeutik ne akromegali

Rezonanca magnetike e hipofizes

Makroadenoma hipofizare me rritje suprasellare

Shkaqet e hiperprolaktinemiveNeurogjeneThithja e gjirit stimulimi I I nervave te toraksit traumat,djegiet plaget e toraksit

2. HipotalamikeEncefalitet ,porfirite,kancer,empty sella granulomatozat , sarkoidozat

3. Hipofizare Prolaktinomat hiperplazia e qelizave qe prodhojne PRL

Endokrine te pergjithshmeGravidanca hipotiroidizmi,insuficienca renale , cirroza e melcise

Medikamentoze Estrogjenet preparatet psikotrope, preparatet antihipertensive (aldometi ,rezerpina) antiemetiket (primperani) , cimetidina opiatet

Egzaminimet paraklinikeExplorimi endokrinPRLProva e stimulimit me TRHTSHExplorimi neuroradiologjikRMN e hipofizesExplorimi oftalmologjikKampi viziv

1. Cila eshte shenja e hershme me e shpeshte tek nje burre me hiperprolaktinemi?

a)Gjinekomastia b)Impotenca c)Steriliteti d)Galaktorrea e)nuk e di

Trajtimi medikamentoz i prolaktinomaveAgonistet dopaminergjike Bromokriptina (Parlodel)2,5mg .Zakonisht fillohet me tb ne dite duke shtuar nga tb cdo dite deri ne 6 tab/dite Dostinex (Cabergolina)0,5mg doza 1 tb cdo 3 dite doza mesatare 1mg/javeEfektet anesore hipotension ortostatik tharje te gojes turbullime digjestive,rralle dhe turbullime psiqike .Me shume efekte anesore bromokriptina

Trajtimi kirurgjikalTrajtimi kirurgjikal behet me rruge transfenoidale perjashtim bejne rastet kur kemi makroadenoma te medha me fenomene kompresive te strukturave perreth ku mund te preferohet rruga transkraniale

********