การเขียนสารคดีชีวิต .... การ... ·...
TRANSCRIPT
การเขยนสารคดชวตบคคล
• ส าหรบในประเทศไทยงานเขยนสารคดเกยวกบบคคลยคแรก ๆ จะอยในรปแบบของการเขยนพงศาวดาร
• หลงจากสมยรชกาลท 5 เปนตนมา การเขยนสารคดของไทยเรมมลกษณะเปนการเขยนตามแบบอยางตะวนตก คอ เขยนในรปแบบของสารคดชวประวต
การเขยนสารคดชวตบคคล
• งานเขยนสารคดเกยวกบประวตบคคลในยคแรกๆ เหนไดจากพระนพนธของสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพซงไดรวบรวมเรองราวเกยวกบชวประวตของบคคลส าคญหลายทาน เชน
- พระราชประวตสมเดจพระนเรศวรมหาราช
- ประวตของสนทรภ
• ในสมยรชกาลท 6 เกดธรรมเนยมการเขยนประวตผตายลงในหนงสองานศพ แจกแขกทมารวมงาน และกลายเปนประเพณทปฏบตกนมาจนถงทกวนน
• สารคดประวตบคคลทไทยไดรบแบบอยางมาจากตะวนตกมรปแบบการเขยนอย 2 ประเภท คอ
1) สารคดชวประวต เปนเรองทผแตงเขยนถงประวตของบคคลใดบคคลหนงทเหนวานาสนใจ 2) สารคดอตชวประวต เจาของประวตเปนผเขยนเรองราวของตวเอง
การเขยนสารคดชวตบคคล
• สารคดชวประวตทงของไทยและของตะวนตกในยคแรกๆ จะมการเขยน ในเชง “สดด” หรอสรรเสรญเจาของประวตเปนสวนใหญ
• ลกษณะเนอหาจะเปนการเชดชยกยองคณงามความดทเปนแบบฉบบนายดถอ บางครงยงมเจตนาทจะใหบทเรยนหรอแบบอยางทางศลธรรมอกดวย
การเขยนสารคดชวตบคคล
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
• สารคดชวประวต หรอ สารคดชวตบคคลในทศนะของนกเขยนสารคด แนวใหม มลกษณะและวธการเขยนทแตกตางจากการเขยนสารคดชวตบคคลของนกเขยนรนเกาอยมาก ดงน
1. ตองเปนสารคดทมงน าเสนอเรองราวในชวตของบคคลในมตทรอบดาน คอ ไมเพยงแตน าเสนอวาบคคลนนเปนใคร แตตองบอกวา “เขาเปนคนอยางไร” และ “ท าไมถงเปนเชนนน”
2. ตองมอง “บคคล” ในฐานะปจเจกบคคลทมชวตทนาสนใจในตวเอง ในฐานะมนษยปถชนทมทงดานดและดานทบกพรองตามมมมองทวา “ไมมใครสมบรณหรอดเลศ” เชน - น าเสนอประสบการณชวตทเลวรายในอดต - น าเสนอความส าเรจในชวต - น าเสนอแนวคดในการด าเนนชวต อดมคต หรอความมงหมายในชวต
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
3. ไมจ ากดทจะน าเสนอเฉพาะชวประวตของบคคลทมชอเสยง คนส าคญ หรอคนทมบทบาทในสงคมเทานน สามารถเขยนถงประวตบคคลธรรมดาสามญได เพราะชวตแตละชวตตาง มแงมม และประสบการณทนาสนใจไมนอยกวากน เชน - เดกอายนอยทมความสามารถใหการซอมนาฬกา/ปลกผกออแกนค - แมคาขายขาวแกงทประสบความส าเรจ - คนขายพวงมาลย หรอนกรอง นกดนตรขางถนนกได
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
4. สาระและน าเสยงไมจ าเปนตองมองเจาของประวตในแงยกยอง เชดช เพยงดานเดยว แตควรจะชใหเหน “ชวต” ของบคคลนน ๆ ตามทเปนจรง และตองยนยนความคดทวา - ประสบการณชวตของคน ๆ หนงอาจเปนบทเรยนและแนวทางในการด าเนนชวตใหแกบคคลอน - ชวยใหผอานเขาใจและตระหนกวาชวตของมนษยแตละคนนนมลกษณะเฉพาะ
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
5. ตองน าเสนอขอมลเกยวกบชวตบคคลอยางรอบดานโดยอาศยหลกฐานและขอมลทครบถวนและนาเชอถอ
- จากการบอกเลาของเจาของประวต
- จากการบอกเลาโดยบคคลทเกยวของ
- จากการสงเกต การใชเอกสารเชงหลกฐาน เชน สมดบนทก จดหมาย
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
6. ตองน าเสนอขอเทจจรงและตองมศลปะในการเขยน โดยการใชกลวธทนาสนใจ มสสนบรรยากาศ และมงใหเกดความเพลดเพลนในการอาน กลาวโดยสรปกคอตองเปนสารคดท - ใหความร (Knowledge)
- ใหเรองราวสาระ (Information)
- ใหความจรรโลงใจ (Inspiration)
การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม
ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต
1. ก าหนดแนวคดใหชดเจนวา จะเขยนถงบคคลประเภทใด
- คนทมชอเสยงหรอบคคลธรรมดาสามญ - บคคลทเลอกจะเขยนถงนนมความนาสนใจในเรองใด เชน เขยนถงผน าชมชนทเปนชาวบานธรรมดา แตมความนาสนใจในความคด ภมปญญา และสามารถน ามาใชในการพฒนาชมชน และทองถน ของตนจนประสบความส าเรจ
2. เกบขอมลใหละเอยดและรอบดาน - ลงไปพดคย - สมภาษณเจาของประวต และบคคลทเกยวของ - รวบรวมเอกสารและหลกฐานอนๆ การมขอมลทละเอยดท าใหผเขยนรจกเจาของประวตมากขน ทงในแงของ ตวตน แนวคด นสยใจคอ ไปจนถงรายละเอยดอนๆ
ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต
3. ก าหนดจดเนนของสารคด คอ ตองการเนนหรอน าเสนอจดเดนของ บคคลทเขยนถงในเรองใด เชน - ความมานะพยายามในการตอส อปสรรค และปญหาชวต - ความผนผวนของชวตและโชคชะตา - ความผดพลาดหรอขอบกพรองทเปนบทเรยนชวต - ความส าเรจในหนาทการงาน การก าหนดจดเนนจะท าใหสารคดมทศทางและเปาหมายชดขน
ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต
4. ก าหนดโครงเรอง โดยปกตแลวการเขยนสารคดชวประวตบคคล - ควรเรมตนดวยภมหลงและประวตของบคคลนน ตงแตชาตก าเนด ครอบครว การศกษา อปนสยใจคอ - จากนนอาจเปนประเดนทเกยวของกบเหตการณส าคญในชวต การท างาน ความส าเรจ ความผดพลาดลมเหลว จดหกเหของชวตจนถงชวงเวลาปจจบน (กรณเจาของประวตยงมชวตอย) หรอชวงเวลาสดทายของชวต (กรณเสยชวตแลว)
ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต
ตวอยางการวางโครงเรองสารคดชวประวต
ชอเรอง: ชวตความเปนครเพอมอบความรใหลกศษย
จดเนน: เนนความใฝฝน ความมงมนในการเปนอาจารย และความส าเรจตามทตวเองตองการ
โครงเรอง: 1. ความน า 2. ประวตความเปนมาแตเยาววย 3. ชวตขณะก าลงศกษา 4. ประสบการณในอดต - ความส าเรจในการเรยนและการท างาน - ความพลาดพลงในชวตชวงหนง - จดหกเหของชวต 5. เสนทางทเลอกในปจจบน 6. ความจบ
การล าดบเรองในการเขยนสารคดชวประวต
• การล าดบเรอง หมายถง ล าดบการเสนอเหตการณเรองราวตางๆ ในชวตของบคคลผเปนเจาของประวต อาจเสนอในลกษณะตาง ๆ คอ
1. เสนอตามล าดบเวลา คอ ล าดบไปตามอาย หรอ การเผชญเหตการณเรองราวทงหลายของเจาของประวต 2. เสนอตามการจดกลมเหตการณหรอประสบการณ คอ การจดเหตการณหรอเรองราวทส าคญ หรอนาสนใจมาขนตนกอน - อาจจดเปนกลมประสบการณ เชน ดานการศกษา ดานชวตการแตงงาน ดานการท างาน ดานการอทศตนเพอสงคม
การวนจฉยและประเมนคณคาสารคดชวประวต
1. ผเขยนรจกบคคลทเขาเขยนประวตดแคไหน - เปนสมาชกของครอบครว - เปนเพอนสนท - หรอรจกจากการอานเอกสารตางๆ - หรอผานการสมภาษณเจาของประวตหรอบคคลใกลตว 2. ผเขยนยกยองจนเกนไปหรอมงตแผความผดพลาด ความลมเหลว หรอขอบกพรองของเจาของประวตมากเกนไปหรอไม
3. ประวตบคคลทดมกเขยนถงบคคลทไมใชเพอนหรอผใกลชด เพราะอาจ เกดความล าเอยงเพราะความรกใครชอบใจ แตนกเขยนทดกตองมความเหนอก เหนใจ มความรสกรวม 4. ผเขยนตองน าเสนออยางซอสตยตามความจรง เพอสะทอนบคลกภาพอนแทจรง 5. การเขยนสารคดชวประวตทดตองน าเสนอดวยจนตนาการบาง ไมวาจะเปนการเสนอการกระท าและบทพด เสนอใหเหนลกษณะบคลกลกษณะของบคคลนน
การวนจฉยและประเมนคณคาสารคดชวประวต
ผทควรไปสมภาษณ
• เปนชวตทใหแรงบนดาลใจ เพราะเขาประสบความส าเรจในบางสงทมคณคา • เขาไดกระท าบางสงบางอยาง ทไมเคยมผท ามากอน • อทธพลของเขามเหนอชวตของผอน • ชวตของเขามบางสงบางอยาง ทท าใหผอานเกดความเขาใจในตนเอง
บทสรปของสารคดชวประวต
• สารคดชวประวตเปนเรองเกยวกบชวตจรง • เรองชวตทนาสนใจและการน าเสนอทด จงอาจใหสาระแกผอานไดมาก โดยเฉพาะ
- ในแงมมทเกยวกบชวต
- ความเขาใจในความเปนมนษย - ความผนแปรของชวต
• นอกจากนพฤตกรรม แนวการด ารงชวตของบคคลบางคน อาจเปนแบบอยางในการสรางคานยมทดหรอใหแนวประพฤตปฏบต เชน
- การเปนนกอนรกษ
- การอทศตนเพอประโยชนสขของผอน
• ประวตชวตของคนบางคน อาจชใหเหนความส าเรจ ความลมเหลวในชวต ของเขา ซงเปนบทเรยนแกผอาน แมแตประวตชวตของฆาตกรหรออาชญากรบางคน กยงใหสาระบางแงมม เชน
- ท าใหเขาใจเบองหลง ปมชวตทซอนเรนของเขา
- ท าใหผอานเขาใจความเปน “มนษย” ไดดขน