สถาบนทางสงคม

ความหมายของสถาบนทางสงคม

สถาบนสงคม คอ กลมทบคคลทเปนสมาชกรวมอยและชวตสงคมด าเนนไปไดเพราะสมาชกของกลมมการกระท าตอกนตามบรรทดฐานแบบอยาง ทกลมหรอสงคมก าหนดไวแนนอน เปนทรบรและยอมรบนบถอกนดงนนค าวาสถาบนสงคมจงหมายความได 2 ประการ 1. กลมคนทรวมกนแนนอนดวยจดประสงคทจะกระท าการตอกน ระหวางกนและ

รวมกน 2. แบบอยางของการกระท าทางสงคมทก าหนดไวชดเจนแนนอนเปนทรบใชสบตอ

กนมา

องคประกอบของสถาบนทางสงคม

สาเหตของการเกดสถาบนสงคม

1. ความตองการของมนษย ทงความตองการทางกายและความตองการทางจตใจท าใหรวมกนเปนสถาบนเพอตอบสนองความตองการดงกลาว 2. การเพมของประชากรมนษยมากขน ท าใหความตองการตางๆ ของมนษยเพมมากขน จงรวมกนเปนสถาบนงายขน และเกดขนตลอดเวลา 3. สถาบนสงคมเปนเครองมอทส าคญในการจดระเบยบทางสงคม เพราะเปนกลมของบรรทดฐาน ซงเปนทยอมรบของสงคมวาเปนสงทมความจ าเปนตอสงคม ตองสราง และด ารงรกษาไวใหคงอยตลอดไป

4. เปนวฒนธรรมหรอแบบอยางของพฤตกรรมทสมาชกของสงคมประพฤตปฏบตสบตอกนมาเปนเวลานาน จนเปนทยอมรบกนโดยทวไปและเปนสงจ าเปนทตองมในสงคม 5. เกดจากสตปญญาของมนษย ทตระหนกถงความส าคญและความจ าเปนของการด าเนนชวตรวมกนในลกษณะของสถาบน เพอความสงบสข ความสะดวกสบาย และความเจรญกาวหนาของมนษยและสงคม 6. ความเจรญกาวหนาและการขยายตวของสงคม ท าใหสถาบนสงคมทมอยไมสามารถตอบสนองความตองการทเพมขน

การเกดขนของสถาบนสงคม

1. การมคณคารวมกน 2.ความจ าเปนของ

มนษย

การทสมาชกของสงคมมความเชอรวมกน หรอการยอมรบเอาความคดความเหน วธการหรอกระท าการอยางใดอยางหนงวาเปนสงทถกตอง เมอมนษยมคณคารวมกน มนษยกมการปฏบตในทางสงคมรวมกน การปฏบตรวมกนน เมอมการกระท าเขานาน ๆ กท าใหพฤตกรรมนน ๆ กลายเปนพฤตกรรมทมลกษณะเปนสถาบนขนมา

1. การมคณคารวมกน

มนษยมความจ าเปนพนฐานมากมายเพอการด ารงชวตอยไดสงคมประกอบดวยกลมคน หากมนษยไมสามารถด ารงชวตอยได สงคมกไมสามารถคงสภาพอยไดเชนกน เนองจากมนษยมความจ าเปนพนฐานมากมาย จงเกดสถาบนสงคมขนเพอตอบสนองความจ าเปนเหลานน

2.ความจ าเปนของมนษย

สถาบนเศรษฐกจ

สถาบนครอบครว

สถาบนการเมอง การปกครอง

1) ความจ าเปนของมนษยในเรองปากทอง อาหาร เครองนงหม

2) ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการทางเพศ การผลตสมาชกใหมใหกบสงคม

3) ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการความมนคง ปลอดภย

4)ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการความมนคงทางจตใจ สถาบนศาสนา

5) ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการใหการฝกอบรมสมาชกของสงคมและการถายทอดวฒนธรรม

6)ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการใหการบรการสขภาพอนามยแกสมาชกของสงคม

7)ความจ าเปนของมนษยในเรองความตองการพกผ อนหย อนใจ และคลายเครยดจากการท างาน

8)ความจ าเปนของมนษยในเรองขอมลขาวสารตาง ๆ

สถาบนการศกษา

สถาบนการแพทย และสาธารณสข

สถาบนนนทนาการ

สถาบนสอสารมวลชน

จงเหนไดวา สถาบนสงคมเกดขนจากความจ าเปนของมนษยในการตอบสนองความตองการพนฐานของสงคม

1. มลกษณะเปนรปธรรม คอ เปนกลมคนทรวมกนเพอกระท าการใหบรรลวตถประสงครวมกน มสถานทด าเนนการ มวสดอปกรณทใชในการด าเนนงานตางๆ 2. มลกษณะเปนนามธรรม คอ เปนบรรทดฐานทางสงคมหรอแบบอยางของพฤตกรรมทใชรวมกนของสมาชกในสงคม 3. เปนระเบยบแบบแผนของความสมพนธทางสงคม ซงก าหนดรปแบบของความสมพนธระหวางสมาชกในสงคม 4. มการก าหนดสถานภาพและบทบาท หรอต าแหนงหนาทความรบผดชอบของสมาชกไวอยางแนนอน เปนทางการ และเปนระบบ 5. มความมนคงถาวร คอ ด ารงอยไดเปนเวลายาวนาน ไมสนสด เปลยนแปลงหรอลมเลกในเวลาอนรวดเรว

ลกษณะของสถาบนสงคม

ประเภทของสถาบนสงคม

1. สถาบนครอบครว

เปนสถาบนแรกทมการขดเกลาทางสงคมรวมทงถายทอดวฒนธรรม ประกอบดวยบคคลทมความเกยวพนทางสายโลหต

ประเภทของครอบครว

1. การแบงครอบครวตามจ านวนของคครอง

แบงออกไดดงน

Monogamy

Polygamy

ครอบครวประเภทนสามจะมภรรยาไดคนเดยว บรรทดฐานนอาจก าหนดเปนลายลกษณอกษร ครอบครวแบบมคครองหลายคน

2. การแบงครอบครวตามความเปนใหญ หรอ ความมอ านาจในครอบครว

แบงออกไดดงน

ครอบครวทผชายเปนใหญ

ครอบครวทผหญงเปนใหญ ครอบครวทผชายและผหญงมอ านาจเทาเทยมกน

หนาทของครอบครว

2. สถาบนเศรษฐกจ

สถาบนทางเศรษฐกจ มเปาหมายอยทการกนดอยดของประชาชน ดงนนกจกรรมทางเศรษฐกจจงเกยวของกบกรรมมาวธทจะกอใหเกดความมงม การกนด อยด หรอ อยางนอยกเพอการมกนมใชของประชาชน

ระบบเศรษฐกจ

ระบบเศรษฐกจ (ตอ)

หนาทของสถาบนเศรษฐกจ

3. สถาบนศาสนา

ศาสนา หมายถง ระบบความเชอ การกระท า

สงศกดสทธ หมายถง สงทท าใหสมาชก เกดความรก ความเกรงกลวและใหการยอมรบ

ความส าคญของศาสนา

การแบงประเภทของศาสนา

รากฐานทมาของศาสนาแบงเปน 4 ประเภท คอ

1 ศาสนาทมรากฐานมาจากสงเรนลบเหนอธรรมชาต

เปนรปแบบทพบไดทวไปในสงคม กอนสงคมอตสาหกรรม ศาสนาประเภทนไมรวมถงความเชอในเรองของพระเจาและวญญาณ แตมความเชอวามอ านาจเหนอธรรมชาต ซงมอ านาจหรออทธพลเหนอชวตมนษย และสามารถใหคณใหทาแกมนษย ซงอ านาจเหนอมนษยนอาจเปนสงทดหรอเลวกได

มความเชอวาวญญาณอยในสรรพสงจางๆ เชน แมน า ภเขา ลม ฯลฯ และวญญาณในทศนะของผทมความเชอถอนน

2 ศาสนาทมรากฐานมาจากวญญาณนยม

การแบงประเภทของศาสนา (ตอ)

3 ศาสนาทมรากฐานมาจากอดมคตนามธรรม

ศาสนาชนดนเชอในเรองของผลการกระท าตามแนวความตด มากกวาทจะเชอในผลทจะไดรบจากการบชา พระเจา ความคดและการกระท าของเขามจดมงหมายทจะยกระดบความเปนอย คน และขดความสามารถของเขาใหสงทสด ศาสนาประเภทน เปนทรจกกนดทสดคอ พทธศาสนา

4 ศาสนาทมรากฐานมาจากเทวนยม

เปนศาสนาทตงอยบนฐานแหงความเชอในพระเจาวาเปนผทมอ านาจ เปนผก าหนดชะตาชวตของมนษย เปนผกอใหเกดสรรพสงทงหลาย

ความส าคญของศาสนา

1 สรางศรทธาและความเชอแกมนษย

2 อบรมสงสอนคณคาทางศลธรรมและจรยธรรม

3 เปนแรงเสรมควบคมพฤตกรรมของมนษย

4 สรางเสรมคานยมและบรรทดฐานชองสงคม

5 ชวยใหสมาชกของสงคมมความสขทางใจ

4. สถาบนการศกษา

การศกษาแตเดมนน เคยเปนหนาทหนงของสถาบนครอบครวและสถาบนศาสนา ตอมาเมอสงคมซบซอนมากขนความเปนอยล าบากยากเยนมากขน ท าใหครอบครวและสถาบนศาสนาตองลดหนาทและบทบาททางการศกษาลงไป และปลอยใหสถาบนการศกษาไดด าเนนการในเรองการเรยนรชองเดกและสมาชกอนๆ ของสงคมตอ

การใหการศกษาเพอกอใหเกดการเรยนรแยกออกได 2 รปแบบดงน การใหการศกษาแบบเปนทางการ เปนการจดการศกษาโดยวางแผนและระบบการด าเนนงานอยางมระเบยบมขนตอน ทงในดานดารเรยนการสอน หลกสตร ตวผเรยนผสอน ฯลฯ การศกษาอยางไมเปนทางการ ซงเปนการใหการศกษาทไมมการก าหนดเกณฑตายตว ไมมการก าหนดเวลาในการเรยน การสอน สถานททจะเรยนจะสอน อายของผเรยน ฯลฯ

ผ เกยวของทางการศกษา

หนาทของสถาบนการศกษา

5. สถาบนการปกครอง

แบบอยางของการคดการกกระท าในเรองเกยวกบการรกษาระเบยบ ความสงบ การบรรลเปาหมายของสงคมรวมกน สถาบนการปกครองเปนสถาบนทครอบคลมตงแตเรองผปกครอง หรอผ มอ านาจในสงคม รวมทงการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน ผน าการเลอกตง ลทธการเมองตางๆ และอดมการณทางการเมองเปนตน

รปแบบ ลกษณะของการปกครอง

1 ประชาธปไตย

เปนการปกครองของประชาชนโดยประชาชนมสวนรวมในการปกครองชมชนหรอสงคมของตนดวยความเสมอภาค

1.1 ประชาธปไตยแบบตวแทน เปนรปแบบการปกครองทใชกนมาก โดยประชาชนท าการเลอกผแทนของตนเขาไปในตวแทนในสภา

1.2 ประชาธปไตยทางตรง เปนรปแบบการปกครองทใชในสงคมขนาดเลก ทใหสทธประชาชนทกคนเขาไปมสวนรวมทางการเมอง เชน ในเมองนวองแลนดขององกฤษ หรอ รฐกรกสมยโบราณ

รปแบบ ลกษณะของการปกครอง (ตอ)

2 คณาธปไตย

เปนรปแบบของรฐบาลทด าเนนโดยกลมคนกลมเดยว ผปกครองจะมอ านาจในการออกกฎเกณฑและควบคมเสรภาพในการด าเนนชวตทกดาน โดยจะสรางคตนยม เพอใหประชาชนมความจงรกภกด

3 อภชนาธปไตย

เปนรปแบบของรฐบาลทด าเนนการโดยบคคลคนเดยว ใชอ านาจเชนเดยวกบการปกครองแบบคณาธไตย การปกครองแบบนแบงผปกครองไดเปน 2 แบบ คอ

3.1 ราชาธปไตย ซงเปนการไดอ านาจปกครองโดยการสบราชสมบต

3.2 ทรราช ซงเปนการไดอ านาจการใชก าลง หรอใชค าแหนงหนาทในการสรางอ านาจ

หนาทของสถาบนปกครอง

1. รกษาไวซงความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม ปจจยทจะชวยใหเกดความเปนระเบยบไดแก กฎเกณฑ กฎหมาย กตกา ขอบงคบ ฯลฯ เพอใชเปนบรรทดฐาน ประกอบกบเจาหนาทตางๆทคอยควบคมดแลใหผคน ปฏบตตามบรรทดฐาน

2. วางแผน ประสานนโยบาย และโครงดารตางๆ เพอสนองความตองการของสงคมและใหสงคมเปลยนแปลงไปในทศทางทเหมาะสม

3. ปกปองคมครองสงคม จากอนตรายภายนอก เชน ภยสงคม ภยทางเศรษฐกจ

เปนองคประกอบทส าคญอกอยางของสถาบนสงคม บรรทดฐานของสงคมประกอบดวย วถประชา (Folkways) จารต (Mores) และกฎหมาย (Laws)

บรรทดฐานทางสงคม (Social Norms)

วถประชา จารต กฏหมาย

เปนบรรทดฐานทางสงคมทมผลนอยตอสงคม เชน การแตงงานใหถกกาลเทศะ การพดจาระหวางผใหญผนอย ฆราวาสและพระสงฆและมารยาทในเรองตาง ๆ เปนตน ผท าผดวถประชาชาวบานจะไมเขามาเกยวของ ปลอยใหปจเจกชนลงโทษกนเอง เชน ลงโทษดวยการซบซบนนทา การไมคบหาสมาคมดวย แตถาท าดกจะไดรบการชมเชย ยกยองอยากเปนพวกดวย เปนตน

1 วถประชา

2 จารต เปนบรรทดฐานทางสงคมทมความส าคญตอสงคมมาก เพราะผไมท าตามจารตจะมผลกระทบตอสงคมอยางมาก สงคมจงมขอหามตาง ๆ มากมาย เชน หามฆากน หามท ารายกน หามลกขโมย หามประพฤตผดประเวณ เปนตน ผทท าผดจารตจะถกสงคมลงโทษอยางรนแรง เชน ลงประชาทณฑ หรอตดสนใหตายไปตามกน ถาไปฆาคนอนหรอท าผดประเวณ เปนตน

3 กฎหมาย เปนบรรทดฐานทางสงคมทส าคญมากในสงคมสมยใหม เปนบรรทดฐานประเภททเปนลายลกษณอกษร ทก าหนดถงระดบการกระท าผด รวมทงมบทลงโทษไวอยางชดเจนโดยมหนวยงานทเปนทางการของสงคมจะมหนาทในการน าผกระท าผดมาลงโทษ

การเปลยนแปลงของสถาบนสงคม สถาบนสงคมเปนเรองทเกดขนจากสงคมเพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานหรอความ

ตองการของคนในสงคมนนท าใหสถาบนสงคมมการเปลยนแปลงเมอความจ าเปนพนฐานหรอความตองการของคนในสงคมนนเปลยนแปลงไป อยางไรกตามอาจจะสรปถงสาเหตของการเปลยนแปลงสถาบนสงคมได ๓ ลกษณะ คอ

1. ความตองการของคนในสงคมเปลยนไป

2. ไมสามารถตอบสนองความตองการของสงคมนนได

3. วตถใหมในสงคมซงจะทาใหมวธการตอบสนองความ

ตองการของคนในสงคมนนดขน

ปจจย ๔ คอ อาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค ทอยอาศย ความตองการทางเพศ เปนเรองทมอยปกต ซงมกจะไมเปลยนแตความตองการในชนรองลงไปของคนในสงคมมกจะเปลยนไดงาย

1. ความตองการของคนในสงคมเปลยนไป

ดานอาหาร

คนในสงคมมการเปลยนแปลงการบรโภคอาหารจากทเคยบรโภคอยเปนปกต เชน ตองการความวจตรพสดารมากขน มความตองการการบรการอยางอนในขณะทบรโภคอาหาร หรอนยมการรบประทานอาหารแบบฝรงจานดวน (Fast Food) มากขน กอาจท าใหมการเปลยนแปลงในสถาบนทเกยวของ เชน มภตตาคารหรหรา มคอฟฟซอป มรานอาหารจานดวน เกดขนในสงคมมากขน หรอความตองการในการซอเครองใช อปโภค บรโภคของคนในสงคมเปลยนแปลงไป จากทเคยซอสงของ เหลานในรานขายของช า มานยมซอในหางสรรพสนคา ท าใหเกดหางสรรพสนคา และรานสะดวกซอขนมากมาย เปนตน

2. ไมสามารถตอบสนองความตองการของสงคมนนได

ปจจบนสถาบนครอบครวไมสามารถตอบสนองความตองการในการใหความรกความอบอนกบเดก เนองจากพ อแม ไมมเวลาเลยงดลก ท าใหเกดสถาบนรบเลยงดเดก เกดขนท าหนาทแทนสถาบนครอบครวซงไมสามารถท าหนาทในดานนไดหรอจากกรณตวอยางในขอ 1 ทกลาวมา รานขายของช า ไมสามารถตอบสนองความตองการซอสนคา ความสะดวก สบายของผซอได จงท าใหเกดหางสรรพสนคา และรานสะดวกซอขน เปนตน

3. มวตถใหมในสงคมซงจะท าใหมวธการตอบสนองความตองการของคนในสงคมนนดขน

เชน มการรบเอาเทคโนโลยททนสมยมาใชในชวตประจ าวนท าใหมการเปลยนแปลงในวถชวตของคนในสงคมสงผลท าใหสถาบนสงคมมการเปลยนแปลงตามไปดวย

ค าถามทายบท 1. จงวเคราะหใหเหนถงประโยชนทสงคมจะไดรบจากการมสถาบนสงคม 2. ในสงคมทมขนาดเลกมกจะมสถาบนสงคมพนฐานอยางนอย 5 สถาบน ไดแกสถาบนอะไรบาง แตละสถาบนมความส าคญตอสงคมอยางไร