ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา

เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data.

อรทย กกผล. Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม.--กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา, 2559. 220 หนา. 1. การเกดเปนเมอง 2. การปกครองทองถน .  I. ธเนศ ชำนาญ, ผแตงรวมII. บรสกร, ผแตงรวม. III. ชอเรอง 352.14 ISBN = 978-974-449-950-9

วปท.59-48-1,000.100

พมพครงท 1 ธนวาคม 2559 จำนวนพมพ 1,000 เลม

ลขสทธของสถาบนพระปกเกลา

จดพมพโดย

สถาบนพระปกเกลา

ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษาฯ อาคารบ ชน 5

เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210

โทรศพท 02 - 1419563-77 โทรสาร 02-1438175

เวบไซต www.kpi.ac.th

พมพท บรษท ซน แพคเกจจง (2014) จำกด 1510/10 ถนนประชาราษฎร 1 แขวงบางซอ เขตบางซอ กรงเทพมหานคร 10800 โทรศพท 02-913-2080 โทรสาร 02-913-2081 นางจรนพร เสนวงศ ณ อยธยา ผพมพผโฆษณา

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

III

คำนำ

หลงจากการบงคบใชรฐธรรมนญฉบบป 2540 เปนตนมา

เปรยบไดกบจดเรมตนทสำคญของการพฒนาความเปนเมองใน

ประเทศไทย มการยกฐานะขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบ

สขาภบาลเปนเทศบาลทงหมด 2,441 แหงทวประเทศ ซงกอนหนานน

(ชวง พ.ศ. 2475-2535) มจำนวลเทศบาลเพยง 134 แหงเทานน

อยางไรกตามแมเมองหลายแหงจะถกยกระดบเปนเทศบาลเพอใหรฐ

สามารถตอบสนองความตองการบรการสาธารณะไดรวดเรวขนแลวกตาม

แตพบวาประเทศไทยยงคงประสบปญหาเกยวกบการบรหารจดการเมอง

หลายประการดวยกน ไมวาจะเปนปรากฏการณทเรยกวา “ระเบด

คนเมอง” หรอการทคนจำนวนมากหลงไหลเขามามารวมตวกนในเมอง

เพอประกอบอาชพและทำกจกรรมอนๆ อนสงผลใหเกดปญหาประชากร

ลนเมองตามมา หรอจะเปนปญหา “กรงเทพฯเมองเอกนคร” ซงเกดจาก

การพฒนาทกระจกตวอยทเมองหลวงเมองเดยว ทำใหกรงเทพฯ มสถานะ

เปนเมองโตเดยวทรวมศนยการพฒนาเมองดานตางๆ เอาไว เมอเปนเชน

นนยอมสงผลใหเกดปญหาอนๆ ตามมา เชน การจราจรตดขด ชมชน

แออด และความเหลอมลำดานรายได เปนตน เพอลดปญหาดงกลาว

เราจงควรหนกลบมาใหความสำคญททองถนโดยมองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนแกนนำในการพฒนาเมอง ทงนเพอใหการกระจายรายได

การพฒนาโครงสรางพนฐาน และการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

IV

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

ในเมองตางๆ ทวประเทศดขน ไมกระจกตวหรอรวมศนยอยทเมองใดเมองหนง

อยางทเปนมา

หนงสอเลมนไดรวบรวมแงมมตางๆทองคกรปกครองสวนทองถนควรร

เกยวกบแนวทางการพฒนาเมอง ไดแก ความสำคญของเมองกบการบรหาร

จดการทองถนสมยใหม สถานการณการเกดขนของเมองทงในบรบทไทยและ

บรบทโลก ตวอยางการพฒนาเมองตามโมเดลตางๆ ททนสมยและการพฒนา

เมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน เปนตน ดวยความหวงเปน

อยางยงวาจะเปนตวจดประกายใหองคกรปกครองสวนทองถนไดแนวทางใหมๆ

ทมประสทธภาพในการพฒนาเมองหรอทองถนทตนอาศยอยใหดยงๆ ขนไป

สดทายน ขอขอบพระคณทกทานทเกยวของ ขอขอบคณ ดร.อรญ

โสตถพนธ สำหรบแนวคดทนทองถนและพฒนาเครองมอในการวเคราะห

ขอบคณ อะลาม นำมนต และเจ ชวยเปนพลงขบเคลอนใหหนงสอออกมา

สวยงาม และขอบคณทมงานวทยาลยพฒนาการปกครองทองถนทอยดวยกน

มาโดยตลอด

(ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล)

V

สารบญ

หนา

คำนำ II

บทท 1 เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถน 1

สมยใหม

“เมอง” ในประเทศไทย: เตบโตตามยถากรรมและไรทศทาง 3

เมอง: โจทยในการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน 10

บทท 2 รจกเมอง และรทนการพฒนา 19

คำนยามของเมอง และความเปนเมอง 22

สถานการณความเปนเมองของโลก 24

สถานการณความเปนเมองของประเทศไทย 28

ประเดนทาทายทเกดจากประชากรเมองเพมสงขน 28

รทนการพฒนา 33

บทท 3 หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง 41

อทยานนคร (Garden City) 44

ซมไบโอซต (Symbio City) 73

VI

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

เมองอจฉรยะ (Smart City) 87

เมองสรางสรรค (Creative City) 104

เมองยตธรรม (Just City) 138

บทท 4 พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน 151

(Local Capitals Model)

ยทธศาสตรพฒนาทองถนสความสำเรจ 154

คนหาศกยภาพพฒนามากกวามงหาปญหาเพอแกไข 164

คนหาศกยภาพจากทนทองถน 171

ลงมอจดทำแผนยทธศาสตร 179

บทสงทาย 187

บรรณานกรม 195

ประวตผเขยน 205

สารบญ หนา

VII

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

บทท 1 รปท 1 แผงลอยรกมรดกโลก 8 รปท 2 เมอปาปนลอมเชยงใหม จะเกดอะไรขน 9 รปท 3 นำทวมเมองพทยา อ.บางละมง จ.ชลบร พ.ศ. 2552 9 รปท 4 แสดงความสามารถในการบรหารจดการทองถน 4 ดาน 11 รปท 5 แสดงคณลกษณะและความสามารถของผนำ 16 องคกรปกครองสวนทองถน

บทท 2 รปท 6 ประชากรโลกทอาศยอยในเมองและชนบท ตงแตป พ.ศ. 2493-2593 25 รปท 7 สดสวนประชากรทอาศยอยในเมองและชนบท ตอประชากรทงหมด 26 ตงแตป พ.ศ. 2493-2593 รปท 8 สดสวนของประชากรทอาศยอยในเมองตอประชากรทอาศยชนบท 27 รปท 9 เปาหมายและแนวทางพฒนาของยทธศาสตรท 9 กบการพฒนา 35 ภาค เมอง และพนทเศรษฐกจ

บทท 3 รปท 10 Tree Magnets Diagram ในความคดของ Sir Ebenezer Howard 46 รปท 11 ภาพขยายของเมองศนยกลางตามแบบฉบบดงเดมของ 50 Sir Ebenezer Howard รปท 12 แผนผงเมอง Garden City แบบดงเดม 51 รปท 13 ภาพมมบนของเมองแลชเวรท เมองในสวนแหงแรกของโลก 53 รปท 14 พพธภณฑมรดกเมองแลชเวรท 54 รปท 15 วงเวยนแหงแรกของประเทศองกฤษ 55 รปท 16 ลานกจกรรมทใชจดเทศกาล “Who do you think you are, 55 Letchworth?” รปท 17-18 เมองแลชเวรทเมอแรกเรมกอตงในป ค.ศ. 1903 56 รปท 19 แผนผงเมองแลชเวรท การเดน ซต 56 รปท 20 แผนผงเมองเวลลน การเดน ซต ในปค.ศ. 1920 58 รปท 21 ถนนสายหลก (Parkway) ของมองเวลวน 58 รปท 22 พนทศนยกลางของเมอง (Howardsgate) 60

สารบญรปภาพ หนา

VIII

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

รปท 23 สถาปตยกรรมแบบ Neo-Georgian 60 รปท 24 สวนสาธารณะ Standborough Park 61 รปท 25 The Howard Center 61 รปท 26 โรงแรม Western Homestead Court 62 รปท 27 Welwyn Garden City Golf Club 62 รปท 28 สวนสาธารณะ Fort Canning 64 รปท 29 สวนสาธารณะ East Coast 65 รปท 30 สวนสาธารณะ Telok Blangah 65 รปท 31 Park Connectors หรอสวนเชอมตอระหวางเมอง 65 รปท 32 ปาสงวน Bukit Timah 67 รปท 33 ปาสงวน Central Catchment 67 รปท 34 เสนทางทองเทยวรอบเกาะสงคโปร 68 หรอ The Round Island Route รปท 35 อโมงคปาผจญภยรอบชายฝง 69 รปท 36 สวนพฤกษศาสตรสงคโปร 70 รปท 37 สวนสาธารณะ “Bishan Park” อนเปรยบไดกบ Central Park 72 ของประเทศสงคโปร รปท 38 อนดบเมองทนำเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 76 มาใชเพอเพมประสทธภาพของบรการสาธารณะและยกระดบชวต ของประชาชน โดย The Networked Readiness Index (NRI) รปท 39 สถตความกาวหนาของการรไซเคลของประเทศสวเดนตงแต 78 ป 1975 – 2012 รปท 40 อนดบประเทศทสามารถนำขยะมารไซเคลไดมากทสดตามลำดบ 79 ในป 2013 รปท 41 โรงงานคดแยกขยะในสวเดนซงถกนำไปรวมไวทลานพก 79 รปท 42 ลานรองรบขยะหลงคดแยกแลวเพอนำไปรไซเคลตอไป 80 รปท 43-44 เมอง Malmo ในอดตเปนพนทอตสาหกรรม 81 แตในปจจบนกลายเปนเมองเชงนเวศน รปท 45-46 ระบบขนสงสาธารณะในเมองสวเดนสวนใหญใช 83 กาซชวภาพ (Bio Gas) ในการขบเคลอน

สารบญรปภาพ หนา

IX

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

รปท 47 จดเชาจกรยานในเมองสตอกโฮลม 85 รปท 48 เสนทางปนจกรยานรอบเมอง 85 รปท 49 จกรยาน ณ จดเชาในเมองสตอกโฮลม 85 รปท 50 รปแบบของจกรยานทใหบรการในเมองสตอกโฮลม 85 รปท 51 องคประกอบของ Smart City 91 รปท 52 โครงขายไฟฟาอจฉรยะ หรอ Smart Grids 94 รปท 53 ความเชอมโยงของเครอขายคมนาคมอจฉรยะ 96 รปท 54 โครงขายขนตอนระบบจดการนำอจฉรยะ 98 หรอ Smart Water Management รปท 55 บรการสาธารณะอจฉรยะ หรอ Smart Public Service 100 รปท 56 อาคารอจฉรยะ หรอ Smart Building 101 รปท 57 Smart City Control Center ในเมองรโอ เดอ จาเนโร 103 ประเทศบราซล รปท 58 PSNH’s Control Center ทควบคมการจายกระแสไฟฟาทงหมด 103 ของเมองนวแฮมเชยร ประเทศสหรฐอเมรกา รปท 59 The Computerized Control Center ณ หนวยงานบรหารจดการ 103 ภยพบตเมองจากาตาร ประเทศอนโดนเซย รปท 60 Smart Grid Control Center เมองซานดอาโก 103 ประเทศสหรฐอเมรกา รปท 61 มหานครโตเกยว 113 รปท 62-63 สะพานนฮงบาช สญลกษณทางการคาทสำคญในอดต 115 เปรยบเทยบอดตกบปจจบน รปท 64 เหตการณ Great Kanto Quake ป 1923 116 รปท 65 ทหารญปนกำลงสำรวจความเสยหายหลงจากโดน 117 ประเทศสมพนธมตรทงระเบดปรมาณลงทเมองฮโรชมา ในชวงสงครามโลกครงท 2 รปท 66 สวนแบบเซนทเนนความรมรน สงบ ตามวถของเซน 118 รปท 67 หนยนต Humanoid ทคอยตอนรบลกคาตามศนยการคาชนนำ 118 รปท 68 โครงการระบบอโมงค G-CANS หรอ Tokyo Flood Tunnel 120 บรเวณอโมงคเกบนำไตดน

สารบญรปภาพ หนา

X

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

รปท 69-70 รถไฟชนคนเซน 122 รปท 71 ผาไหมคากะยเซน (Kaga Yuzen) สนคาขนชอของ 124 เมองคานาซาวา ประเทศญปน รปท 72 ไอศกรมทมสวนผสมของแผนทองคานาซาวา 128 รปท 73 ชางฝมอกำลงแสดงการยายแผนทองอนเปนขนตอนหนง 128 ของการผลตแผนทองใหนกทองเทยวไดชม รปท 74 หองจดแสดงสนคาทประดบตกแตงดวยแผนทองคานาซาวา 128 รปท 75 ชางฝมอกำลงเพนทผาไหมคากะยเซน 129 รปท 76 ผาไหมคากะยเซนเมอลงสครบถวนสมบรณพรอมสำหรบ 129 สวมใสเปนชดกโมโน รปท 77-78 ขนตอนการทำขนมทสาธตโดยนกทำขนมชาวคานาซาวา 130 รปท 79 นกทองเทยวไดลองสวมใสชดกโมโนทใชแสดงละครโน 130 รปท 80 เมโทรเคเบลทเชอมตอศนยกลางของเมองเมเดยน 133 กบโคมนา (ตำบล) ทไกลทสด รปท 81 บนไดเลอนกลางแจง นวตกรรมของเมองสมยใหมในเมองเมเดยน 134 รปท 82 Parque Explora อนเปนสญลกษณทางตอนเหนอของเมเดยน 135 รปท 83 หองสมดสเปนกงสวนสาธารณะ หรอ 136 Parque Biblioteca Espana ในเมองเมเดยน รปท 84-87 New York City’s The High Line ในมหานครนวยอรก 141 รปท 88-89 อพารทเมนททไดรบการพฒนาจาก 144 Singapore’s Housing Development Board (HBD) ในประเทศสงคโปร รปท 90 ความเปนอยผคนในชมชน Cidade Tiradentes 145 เมอง São Paulo ประเทศบราซล รปท 91 จตรสกลางชมชน Cidade Tiradentes 145 เมอง São Paulo ประเทศบราซล รปท 92 ระบบขนสงสาธารณะทชวยใหคนในชมชน Cidade Tiradentes 146 ปลอดภยมากยงขน รปท 93 ระบบขนสงสาธารณะทเชอมตอระหวางเมองขางเคยงเขาดวยกน 146 รปท 94 Public Housing ในเมองอมสเตอรดม 148

สารบญรปภาพ หนา

XI

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

บทท 4 รปท 95 Bill Gates กบแนวคดเรองผนำ 158 รปท 96 Jack Welch กบแนวคดเรองผนำ 158 รปท 97 Dr. Peter F. Drucker กบแนวคดเรองการจดการและผนำ 159 รปท 98 Steve Job กบแนวคดเรองยทธศาสตร 161 รปท 99 ความแตกตางระหวางกรอบคดในการพฒนา 166 รปท 100 ประเทศสงคโปร 166 รปท 101 แสดงแผนทจงหวดโออตะ และผลตภณฑหลากหลายทมอตลกษณ 170 เฉพาะถนทมาจากการพฒนาศกยภาพ รปท 102 แสดงลกษณะของทน ทงมคณคาและมลคาและจบตองไดและมได 172 รปท 103 แสดงทนทองถน 4 ประเภท 173 รปท 104 แสดงความสำคญของทนวฒนธรรมกบการสรางความแตกตาง 176 ในอตสาหกรรมสรางสรรคของประเทศเกาหลกบละครเกาหล “แดจงกม” ทโดงดง รปท 105 แสดงเปาหมายของการขบเนนอตลกษณพฒนาพนท 178 รปท 106 แสดงสายโซแหงคณคาและความผกพน 179 รปท 107 แนวทางการจดทำแผนยทธศาสตรบนพนฐานของศกยภาพทองถน 179 รปท 108-109 สนามฟตบอลไอโมบายและสนามแขงรถชางเซอรกต 187 รปท 110 มหกรรมแขงขนนกเขาชวาเสยงแหงอาเซยน จดขนทจงหวดยะลา 188 รปท 111 เทศกาลอาหารรสด ผลไมรสเดนทมคนเขารวมมากมาย 188 รปท 112 กลวยหนฉาบ อาหารวางขนชอและเปนสนคาโอทอป 188 ของจงหวดยะลา รปท 113 ตลาดนำอมพวายามใกลคำ 189 รปท 114 ตลาดนำในวนทกลบมาสดใสอกครงหนง 191 รปท 115 ชมชนรมนำอมพวาในอดต 192 รปท 116 ตลาดนำอมพวาในปจจบน 192 รปท 117-118 มมแหงความคกคกและอกมมทแสนสงบของอมพวา 192

สารบญรปภาพ หนา

XII

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

สารบญตาราง หนา

ตารางท 1 แสดง จำนวนองคกรปกครองสวนทองถน 6

ตารางท 2 แสดง คณลกษณะของความแตกตางระหวาง 11

องคกรปกครองสวนทองถนและสวนราชการทวไป

ตารางท 3 แสดง ยทธศาสตรการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจ 34

และสงคมแหงชาตฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564)

ตารางท 4 แสดง ประเภททนของเมองตามแนวคดตวแบบ 171

การจดการทนของ PWC

U r b a n i z a t i o n

เมอ “เมอง” กลายเปนโจทย ของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

1

PB

คำถามสำคญ?? คอ ผบรหารหรอบคคลกรทองถน

ไดมการรทน รรอบ จบตา รวมทงเตรยมรองรบการเปลยนแปลง

สความเปนสงคมเมองของตน หรอไม อยางไร?

�

“เมอง” ในประเทศไทย: เตบโตตามยถากรรมและไรทศทาง

ในหลายทศวรรษทผานมา สงคมไทยเปลยนแปลงไป

อยางมาก ไมวาจะเปนเรองจำนวนผคน อาคารบานเรอน ถนน

หนทาง สงอำนวยความสะดวกตางๆ รวมทงความเปนเมอง

ซงกระจายทวประเทศไทยไมไดจำกดเพยงแคกรงเทพมหานคร

จากเดมทประชากรไทยกระจายตวอยตามชนบทเปนสวนใหญ

ประกอบอาชพเปนเกษตรกร นำไปสการเปลยนแปลงททกวนน

ประชากรเขามารวมตวกนอยในเมองมากขน ปจจบนอาชพ

เกษตรกรรมเหลอไมถงครงหนง คนประกอบอาชพนอกภาค

เกษตร เพ มข นอย า ง เห น ได ช ด เช น ทำง าน ใน โร ง ง าน

อตสาหกรรม การกอสราง คาขายและบรการตางๆ นอกจากนน

ลกษณะทางกายภาพของสงคม อาท เชน อาคารบานเรอนและ

�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

รานคาสมยใหมตงกระจายตวอยทวทกเมอง ถนนหนทาง รวมรปแบบการ

เดนทางทหลากหลาย สะดวกและรวดเรว ประกอบกบเทคโนโลยทสงผล

ของการเปลยนแปลงวถชวตสความทนสมย สถานการณการเปลยนแปลงท

คนมารวมตวอย ในเมองและมการเพมขนของประชากรในเขตเมอง

อยางรวดเรวนเปนทมาใหสถาบนวจยประชากรเรยกวาปรากฏการณนวา

“ระเบดคนเมอง” ในประเทศไทย โดยชใหเหนวาเมอพจารณาจาก

ประชากรเมอง (ทงทมชอและไมมชออย ในทะเบยน และพจารณา

รวมตวเลขประชากรทประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจนอกภาคเกษตร)

อาจมากถงรอยละ 51 ของประชากรทงหมด (ปราโมทยและคณะ)

ความนาหวงเกยวกบปรากฏการณ “ระเบดคนเมอง” ในประเทศ

ไทย คอ มการเตรยมการรองรบมากนอยเพยงใด เมองเปนพนททม

บทบาทสำคญตอสงคมและมอทธพลตอวถการดำเนนชวตของผคนเปน

อยางมาก อาจเปนทงภยคกคามและเปนโอกาสขนอยทการบรหารจดการ

เตรยมการรองรบ แนวคดการพฒนาอยางทฤษฎภาวะทนสมยมองการเกด

ขนและเตบโตของเมองและความเปนเมองในทางบวกเปนตวชวดของ

ความทนสมย เพราะเมองมกเปนศนยรวมของกจกรรมทางเศรษฐกจ

ความกาวหนาของวทยาการ และคณภาพชวตของประชาชน ประชาธปไตย

กเชอวาเบงบานในสงคมเมอง แตตอมาแนวคดการพฒนาอนๆ กลบเรม

มองวา “เมอง” เปนความเลวราย สงผลใหเกดความเหลอมลำในสงคม

เมองเอารดเอาเปรยบดดซมทรพยากรสวนเกนจากเขตชนบทสเมอง

เมองเปนตนเหตของปญหาสงแวดลอม รวมทงปญหาอาชญากรรมและ

ปญหาสงคมมกเกดในเมอง

หากพจารณาจากประสบการณการบรหารจดเมองของประเทศไทย

ทผานมา อาจกอใหเกดความกงวลมากยงขน กลาวคอ ทงในระดบ

นโยบายของประเทศและการบรหารจดการทองถนใหความสำคญกบพนท

ทเรยกวา ‘เมอง’ นอยมาก โดยมขอสงเกต 2 ประการดงน

�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

ประการทหนง ประเทศไทยมประสบการณนอยมากในการบรหาร

จดการพนทเมอง ทผานเรามกเขาใจวาประเทศไทยเปนสงคมชนบทและ

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ดงนนโยบายภาครฐและ

การออกแบบระบบการบรหารงานภาครฐในรปแบบของการบรหารราชการ

สวนกลาง ภมภาคและทองถนไมไดใหความสำคญกบลกษณะของพนท

ทแตกตางกน ลกษณะของความเปนเมองไมไดอย ในวธคดของการ

ออกแบบระบบบรการสาธารณะ ในหลายทศวรรษของการพฒนาประเทศ

พนทเมองเตบโตมากขน หากแตเขตเมอง ซงในทางการบรหารปกครอง

คอ เขตเทศบาลกลบไมไดเตบโตตามไปดวย ดงจะเหนไดวาประเทศไทย

ตงแต พ.ศ. 2475-2535 มจำนวนเทศบาลอยเพยง 134 แหง และในป

พ.ศ. 2541 มจำนวนเทศบาล 149 แหง จนกระทงมาถงยคของการปฏรป

การปกครองทองถนภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ทสงผลใหเกดการยก

ฐานะสขาภบาลขนเปนเทศบาล สงผลใหมจำนวนเทศบาลเพมขนเปน

1,129 แหง อาจกลาวไดวาการปฏรปการปกครองทองถนตงแต 2540

เปนตนมา เรมเหนสญณาณของการเตบโตของเมองและการพฒนาบรการ

สาธารณะสอดรบกบความตองการของเมอง ปจจบนประเทศไทยมเทศบาล

รวมทงสน 2,441 แหง1 มากขน แตยงไมทงหมด เพราะยงสามารถเหน

พนททมความเปนเมองสงขนหากแตยงคงการบรหารจดการขององคการ

บรหารสวนตำบล ความลาชาของการเกดขนของเทศบาลยงสะทอนความ

ไมเขาใจของวธคดของระดบนโยบายตอการออกแบบระบบบรการ

สาธารณะทตองสอดคลองตอสภาพการเปลยนแปลงของสงคม

1 สรปขอมล อปท. ท วประเทศ ht tp : / /www.d la .go . th /work /ab t /summarize.jsp สบคนวนท 2 ธ.ค. 2559

�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

ตารางท 1 แสดงจำนวนองคกรปกครองสวนทองถน

ทมา: กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทยขอมล ณ วนท 6 พฤศจกายน 2558

นอกจากวถคดแลว ประสบการณการพฒนาและนโยบายของ

ประเทศไทยทผานมามกธำรงความเปนเอกนครของกรงเทพมหานคร

นเปนหนงปจจยในการอธบายความลาชาของความเปนเมองในประเทศไทย

ประเทศไทยมรปแบบความเปนเมองท ร จกกนดวา เมองโตเดยว/

เมองเอกนคร หรอ primate city ในทางวชาการ หมายถง สภาพของ

ประเทศทมเมองเอกเมองเดยวทมความใหญโตเจรญกาวหนากวาเมองอนๆ

มาก กรงเทพมหานครเปนเมองเอก เปนเมองหลวง และเปนศนยกลาง

การพฒนาทกดานทกเรองอยทกรงเทพทงทางดานเศรษฐกจ สงคม

วฒนธรรม และการเมอง นโยบายรฐท ผ านก เนนการพฒนาใน

กรงเทพมหานคร จนนำมาสสถานการณของ “กรงเทพคอประเทศไทย”

ซงนกวชาการเหนรวมกนวาสภาพความเปนเอกนครของกรงเทพมหานครน

สงผลกระทบตอการพฒนาประเทศ รวมทงสงผลกระทบทางลบตอ

กรงเทพมหานครอกดวย2 วนนความเปนเอกนครของกรงเทพยงคงอย

2

หากพจารณาจากประสบการณการบรหารจดเมองของประเทศไทยทผานมา อาจกอใหเกดความกงวลมากยงขน กลาวคอ ทงในระดบนโยบายของประเทศและการบรหารจดการทองถนใหความสาคญกบพนททเรยกวา ‘เมอง’ นอยมาก โดยมขอสงเกตดงน

ประการทหนง ประเทศไทยมประสบการณนอยมากในการบรหารจดการพนทเมอง ทผานเรามกเขาใจวาประเทศไทยเปนสงคมชนบทและประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ดงนนโยบายภาครฐและการออกแบบระบบการบรหารงานภาครฐในรปแบบของการบรหารราชการสวนกลาง ภมภาคและทองถนไมไดใหความสาคญกบลกษณะของพนททแตกตางกน ลกษณะของความเปนเมองไมไดอยในวธคดของการออกแบบระบบบรการสาธารณะ ในหลายทศวรรษของการพฒนาประเทศ พนทเมองเตบโตมากขน หากแตเขตเมอง ซงในทางการบรหารปกครอง คอ เขตเทศบาลกลบไมไดเตบโตตามไปดวย ดงจะเหนไดวาประเทศไทยตงแตพ.ศ. 2475-2535 มจานวนเทศบาลอยเพยง 134 แหง และ ในป พ.ศ. 2541 มจานวนเทศบาล 149 แหง จนกระทงมาถงยคของการปฏรปการปกครองทองถนภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ทสงผลใหเกดการยกฐานะสขาภบาลขนเปนเทศบาล สงผลใหมจานวนเทศบาลเพมขนเปน 1,129 แหง อาจกลาวไดวาการปฏรปการปกครองทองถนตงแต 2540 เปนตนมา เรมเหนสญณาณของการเตบโตของเมองและการพฒนาบรการสาธารณะสอดรบกบความตองการของเมอง ปจจบนประเทศไทยมเทศบาลรวมทงสน 2,441 แหง1 มากขน แตยงไมทงหมด เพราะยงสามารถเหนพนททมความเปนเมองสงขนหากแตยงคงการบรหารจดการขององคการบรหารสวนตาบล ความลาชาของการเกดขนของเทศบาลยงสะทอนความไมเขาใจของวธคดของระดบนโยบายตอการออกแบบระบบบรการสาธารณะทตองสอดคลองตอสภาพการเปลยนแปลงของสงคม

ตารางท 1 แสดงจานวนองคกรปกครองสวนทองถน

ทมา: กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทยขอมล ณ วนท ๖ พฤศจกายน ๒๕๕๘

1

สรปขอมลอปท.ทงประเทศ http://www.dla.go.th/work/abt/summarize.jsp สบคนวนท 2 ธ.ค. 2559

2 อานเพมเตมไดจาก คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เอกสารสมมนาวชาการประจำป 2526 ประเทศไทย คอ กรงเทพ วนท 17-18 กมภาพนธ 2526 หองเอท ธรรมศาสตร

�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

ดงเหนวาประชากรตามหลกฐานทางทะเบยนราษฎรในกรงเทพมหานคร

ม 5,696,409 ลาน (2558)3 หากนบรวมประชากรทมาทำงานแตไมมชอ

ในทะเบยนราษฎรรวมแลวประมาณ 10-12 ลาน หากแตเมองใหญอนดบ

ตอมา อยางนครนนทบร4 นครนครราชสมา หรอ นครเชยงใหม แตละ

แหงมประชากรไมถง 3 แสนคน (เฉพาะทอย ในทะเบยนราษฎร)

ประสบการณการบรหารจดการกรงเทพมหานครในฐานะพนท เมอง

แหงแรกในประเทศไทยถอวาประสบปญหามากมายและสามารถนำมา

เปนการเรยนรสำหรบการบรหารจดการเมองในอนาคต ประเดนแรก คอ

การเตบโตของเมองจำเปนตองคำนงถงความสามารถของในการรองรบของ

เมอง (carrying capacity) ประสบการณของกรงเทพฯสะทอนการเตบโต

จนเกนความสามารถของเมองในการรองรบ สาธารณปโภค สาธารณปการ

ไมเพยงพอ เกดปญหาชมชนแออด ปญหาจราจรซงมกระบวาเปนปญหา

อนดบหนงทตองการแกไขจากผวาราชการกรงเทพมหานคร นอกจากนน

บทเรยนทสำคญคอการทำงานเชงรกและการวางแผนพฒนาเมอง เพราะ

เมอเกดปญหาการแกไขทำไดยากมากและใชคาใชจายสง เชน การ

แกปญหาดวยระบบขนสงมวลชน การกอสรางรถไฟฟาทงบนดนหรอใตดน

ใชงบประมาณจำนวนในการกอสราง ยงตองใชงบจำนวนมากในการเวนคน

ทดนและเกดการตอตานโครงการ เปนตน

ประการทสอง ดวยวธคดไมไดใหความสำคญกบการเตบโตของ

เมองและการเปลยนแปลงสงคม นโยบายรฐไมไดทำงานเชงรกในเรองน

สงผลใหเมองในประเทศไทยเปนการเตบโตตามยถากรรม และกาวตาม

3 ประกาศสำนกทะเบยนกลาง เรอง จำนวนราษฎรทวราชอาณาจกรตาม หลกฐานทางทะเบยนราษฎร ณ วนท 31 ธ.ค 2558 http://www.ratchakitcha.soc. go.th/DATA/PDF/2559/E/048/27.PDF สบคนเมอ วนท 2 ธ.ค. 2559

4 ประชากรตามทะเบยนราษฎร ณ สนป พ.ศ. 2558 ในเขตเทศบาลนครนนทบร มจำนวน 256,960 คน เปนชาย 121,969 คน เปนหญง 134,991 คน

�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

โอกาสทางเศรษฐกจโดยมไดคำนงถงผลกระทบและภาพรวมการพฒนา

ขาดการวางแผนและทศทางทด ดงนนการเตบโตของเมองในประเทศไทย

คอนขางไรระเบยบและมปญหา บางเมองเตบโตเพราะเปนเขตตดตอกบ

เมองขนาดใหญ มหมบานจดสรรขนมากมาย เพราะทดนราคาถก หากแต

ระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการมาไมทน ระบบและขนาดถนน

และระบายนำไมไดรองรบความเปนชมชนหนาแนน กจะไดยนขาวเกยวกบ

การระบายนำไมทนเพราะทอขนาดเลก ถนนแคบ และมปญหาจราจร

บางเมองเตบโตดวยการเปนทตงของโรงงานอตสาหกรรม ผคนทมาอยเปน

คนมาอยชวคราว ถนนหนทางไมไดรองรบการขนสงของรถบรรทก รวมทง

การเตรยมความพรอมของระบบปองกนภยตางๆ รวมทงเรองราวของการม

อาคารสงในพนทแตอปกรณดบเพลงไมมสมรรถนะในกรณของอาคารสง

นอกจากนน การเตบโตของเมองหลายครงไปทำลายอตลกษณและ

ประวตศาสตรของเมอง อาท เชน การทบอาคารเกาเพอเปดทางเปน

โรงแรมหรอตกแถว รวมทงการพฒนาเมองโดยไมคำนงถงภมทศน

ของเมอง ใหอาคารสงมาตงตดวดโบราณ หรอบดบงทศนยภาพ ซงในยค

ปจจบนถอ เปนทนหรอทรพยากรในการพฒนาเมองได ด งแสดง

ประสบการณหลากหลายจากรปท1 น

รปท 1 แผงลอยรกมรดกโลก

ทมา : คมชดลก (ม.ย.2552) http://www.komchadluek.net/ news/local/63073 สบคนเมอ 2 ธนวาคม 2559

�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

รปท 2 เมอปาปนลอมเชยงใหม จะเกดอะไรขน

ทมา : Oknationtv http://oknation.nationtv.tv/

blog/pen/2008/10/26/entry-1 สบคนเมอ 2 ธนวาคม 2559

รปท 3 นำทวมเมองพทยา อ.บางละมง จ.ชลบร พ.ศ. 2552

ทมา : สำนกขาว T-news http://www.tnews.co.th/html/content/2610/ สบคนเมอ 2 ธนวาคม 2559

10

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

เมอง: โจทยในการบรหารจดการ ขององคกรปกครองสวนทองถน

การเตบโตของเมอง หรอ “ระเบดคนเมอง” นสงผลกระทบตอ

การบรหารจดการทองถนอยางหลกเลยงไมได ทงนเพราะองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนหนวยระดบพนททอยใกลชดกบประชาชนคนเมองมาก

ทสด (Area-based Organization and management) และมหนาทความ

รบผดชอบโดยตรงตอการจดบรการสาธารณะทหลากหลายรองรบการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทมาพรอมกบความเปนเมอง (multi-

functional agency) อาท เชน การจดการขยะและนำเสย การจดพนท

สเขยว ระบบคมนาคมขนสง ระบบสวสดการสงคมและสขอนามย

การผงเมอง รวมทงทศทางการพฒนาเศรษฐกจของเมอง

ลกษณะขององคกรปกครองสวนทองถนซงแตกตางจากสวนราชการ

อนๆ ในพนท ดงแสดงในตารางท 2 โดยหลกการแลวควรจะเปน

หนวยงานหลกและเหมาะสมทสดในพนทในการจดการรองรบความเปน

เมอง ถงแมระบบการบรหารภาครฐทยงมการกระจายอำนาจลาชา

อาจทำใหความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนรบมอกบ

สถานการณไดไมเตมทนก หากแตองคกรปกครองสวนทองถนยงถอเปน

“ดานแรก” ในการรบมอกบสถานการณทเปลยนแปลงไป ขอมลประชากร

การเปลยนแปลงทางกายภาพ การกอสรางอาคาร การคาขาย ชวตทาง

เศรษฐกจและสงคมทเกดขนยอมเปนองคกรปกครองสวนทองถนทสามารถ

จบสญญาณการเปลยนแปลงดงกลาว

11

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

ตารางท 2: แสดงใหเหนคณลกษณะของความแตกตางระหวางองคกร

ปกครองสวนทองถนและสวนราชการทวไป

ทมา: ผเขยน

คำถามสำคญ?? คอ ผบรหารหรอบคคลกรทองถนไดมการรทน รรอบ

จบตา รวมทงเตรยมรองรบการเปลยนแปลงสความเปนสงคมเมองของ

ตนหรอไม อยางไร?

นอกจากองคกรปกครองสวนทองถนตองดำเนนบทบาทในฐานะเปน

ดานหนาในการจบตาความเปนเมองในพนทของตนแลว รปแบบการบรหาร

จดการขององคกรปกครองสวนทองถนยอมตองปรบตามไปดวย มงส

“การบรหารจดการทองถนเชงรก” (an anticipatory government)

หมายความถง การบรหารทใหความสำคญกบการเตรยมปองกนปญหา

ทอาจจะเกดในอนาคตมากกวาทจะคอยใหปญหาเกดขนแลวคอยตามแก

การบรหารรฐกจแบบดงเดมท เนนการบรหารตามอำนาจหนาทหรอ

บรหารงานประจำไมเพยงพอ ประกอบกบการตระหนกวาองคกรปกครอง

12

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

สวนทองถนบรหารภายใตสถานการณทมลกษณะสำคญสามประการคอ

1) มการเปลยนแปลงอยางรวดเรว (high speed) 2) มความซบซอนสง

(high complexity) 3) มความหลากหลาย (high diversity)

สงทเปนหวใจสำคญของพฒนาการบรหารจดการทองถนเชงรก คอ

ความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการ

4 ประเดนหลก (ดงแสดงในรปท 4) ดงน คอ

๏ ความสามารถในการพฒนาทองถน: องคกรปกครองสวน

ทองถนในฐานะองคกรระดบพนทมหนาทความรบผดชอบ

ในการพฒนาทองถน หากทผานมากระบวนการยงเปนการ

วางแผนแบบราชการ เปนงานประจำ และเนนมงการแกปญหา

องคกรปกครองสวนทองถนควรใหความสำคญกบการจดทำ

แผนพฒนาบนฐานของการพฒนาศกยภาพทองถน และนำพา

ประชาชนไปสเปาหมายในอนาคตรวมกน ประเดนทสำคญ

อกประการคอ การยดหลกการพฒนาทยงยน ซงหมายถง

เปนการพฒนาทองถนทมความสมดลทงทางดานเศรษฐกจ

ดานคณภาพสงคม และดานสงแวดลอม ซงในเอกสารฉบบน

สวนหนงจะนำเสนอแนวทางและเครองมอสำคญทองคกร

ปกครองสวนทองถนนำไปใชในพนทได

๏ ความสามารถในดานการพฒนาองคกรแบบมงผลสมฤทธ:

การจดทำแผนพฒนาเปนเรองทยากเพราะเปนการคาดการณ

อนาคต หากแตทสำคญไมนอยกวากน คอ ความสามารถของ

องคกรในการนำนโยบายหรอแผนหรอโครงการไปสการปฏบต

ซงเกยวของกบปจจยนำเขา ทงทรพยากรบคคล งบประมาณ

วฒนธรรมองคกร รวมกระบวนงาน รวมทงผนำทกระดบ และ

การประสานโดยยดเปาหมายเพอใหสมฤทธผลตามทกำหนด

1�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

นอกจากนนการพฒนาองคกรยงรวมถงแนวทางการพฒนา

ใหมๆอาท เชน การพฒนาเครอขาย การเปนหนสวนกบ

ภาคเอกชน และการพฒนาเทคโนโลยในการทำงานและบรการ

ประชาชน

๏ ความสามารถในดานการเงนการคลง: หวใจอกประการของ

องคกรปกครองสวนทองถน คอ การบรหารการเงนการคลง

ท ผ านมาองคกรปกครองส วนท อ งถ นม กม ว ธ ค ดแบบ

หนวยราชการ รอเงนงบประมาณอยางเดยว ซงนบวนจะยาก

ขนเรอยๆเพราะรฐบาลนอกจากมนโยบายของตนเองแลว ยงม

ปญหาเรองรายไดของประเทศ เพอความเปนอสระของการ

บรหารจดการพนท องคกรปกครองสวนทองถนตองคดเรอง

ของการเปนองคกรปกครองสวนทองถนทคดหารายไดมากกวา

ใชนวตกรรมการพฒนารายไดรปแบบใหม โดยเฉพาะบรการ

สาธารณะในสงคมเมองทตองการมาตรฐานสงจำเปนตองใช

งบประมาณสงขน ประกอบกบประชาชนในเขตเมองบางสวน

มความสามารถในการจาย นวตกรรมการพฒนารายได อาท

เชน การเกบคาธรรมเนยมในบรการสาธารณะ การกเงน

เพอพฒนาบรการสาธารณะ รวมทงการรวมทนกบภาคเอกชน5

๏ ความสามารถดานการมสวนรวมของประชาชน: ลกษณะท

สำคญขององคกรปกครองสวนทองถน คอ การมสวนรวมของ

ประชาชน เปนทรกนวาทมาของการจดตงองคกรปกครอง

สวนทองถน คอ การเปดใหประชาชนในทองถนเขามาม

5 ศกษาเพมเตมใน วฒสาร ตนไชย และคณะ 2558 โครงการศกษาวจย เรอง

ขอเสนอเชงนโยบายนวตกรรมการพฒนารายไดขององคกรปกครองสวนทองถน

กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา

1�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

สวนรวมในการตดสนใจเกยวกบชวตและความเปนอยของ

ประชาชนเอง โดยใหความสำคญกบ “การตดสนใจโดย

ประชาชน (by the people)” จนสงผลใหองคกรปกครอง

สวนทองถนเปนรากฐานสำคญของการพฒนาประชาธปไตย

เพราะการปกครองสวนทองถนเปนเสมอนกบโรงเรยน

ประชาธปไตยทแทจรง ทผานมาการบรหารจดการทองถนมก

ดำเนนการมสวนรวมของประชาชนในลกษณะทใหประชาชน

เปนผรอรบประโยชนและเรยกรองเทานน จำเปนปรบการ

บรหารจดการการมสวนรวมของประชาชนในลกษณะสงเสรม

ใหประชาชนรกถนและเปน “เจาของทองถน” (Sense of

ownership) อยากเขามารวมคด รวมทำ รวมแบงปน รวมกน

สรางอนาคตทพงปรารถนาในทองถนของตน

รปท 4 แสดงความสามารถในการบรหารจดการทองถน 4 ดาน

ทมา: ผเขยน

1�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

ปจจยทสำคญอกประการของการรทนและรบมอกบการเปลยนแปลง

สความเปนเมอง คอ “คณลกษณะของการนำองคกรทสงเสรมนวตกรรม”

ซงในกรณขององคกรปกครองสวนทองถน ผนำมลกษณะพเศษเพราะ

มาจากการเลอกตงของประชาชน ประกอบกบโดยระบบการออกแบบ

มความตงใจใหผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนมความเขมแขง

(St rong execut ive form) เพ อ ใหสามารถนำองคกรไดอย างม

ประสทธภาพและประสทธผล จากผลการศกษาองคกรปกครองสวน

ทองถนทประสบความสำเรจผานรางวลพระปกเกลา ระบคณลกษณะและ

ความสามารถผนำขององคกรปกครองทองถนทรองรบความทาทายใหมๆ

ดวยหลก 4 Cs ในรปท 5

1) วธคดสรางสรรค (Creative Thinking) ผบรหารขององคกร

ปกครองสวนทองถนทประสบความสำเรจมวธคดทชดเจนวาปญหาคออะไร

และทศทางในอนาคตตองการใหเกดอะไรขน การทำงานจะไมยดกบ

กรอบเดมและงานประจำททำอยเทานน กอใหเกดนวตกรรมหรอความคด

สรางสรรคใหมๆ ในการจดบรการสาธารณะ

2) ความมงมนตงใจในการทำงาน (Commitment) ของทง

ผบรหารและบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถน โดยเฉพาะความมง

มนตงใจของผบรหารถอเปนปจจยสำคญเพราะเปนการสงสญญาณใหกบ

บคลากรทราบวาควรจะทำอยางไรกบเรองนน ถาผบรหารจรงจงลกนอง

กจะรวมมอรวมใจ กอใหเกดการทำงานเปนทม แมจะเจอปญหาอปสรรค

กไมทอถอย

3) การมสวนรวมของประชาชน (Connect with people) การ

ดำเนนงานหรอจดบรการสาธารณะใดใดกตาม หากประชาชนรสกวามได

เปนเพยงผรบบรการ แตรสกวาตนเปนสวนหนงหรอเปนเจาของทองถน

ความรสกนนจะเปนพลงมหาศาลทสงผลใหการจดการปญหาหรอ

1�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

ดำเนนงานประสบความสำเรจ และเปนปจจยสนบสนนใหโครงการมความ

ยงยน

4) การพฒนาอยางตอเนอง (Continuous Improvement)

กวาการดำเนนงานจะประสบความสำเรจไดนนตองมการเรยนรจาก

ปญหาอปสรรคทพบเจอ โดยมการตดตามประเมนผลและแกไขปญหา

ทประสบควบคกนไป อนเปนการเรยนรจากการลองผดลองถกและสงสม

ประสบการณในการทำงาน

รปท 5 แสดงคณลกษณะและความสามารถของผนำองคกรปกครอง

สวนทองถน

ทมา: ผเขยน

1�

เมอ “เมอง”กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม บทท 1

ดวยตระหนกถงความสำคญของความเปนเมอง รวมทงความทาทาย

ตอองคกรปกครองสวนทองถนในการเตรยมการรองรบความเปนเมอง

รวมทงแนวทางพฒนาเมองท เปนอย ใหมชวตชวาเพอใหคนในเมอง

มความสขและคณภาพชวตทด เอกสารชนนจงเปนความตงใจชวนผบรหาร

องคกรปกครองสวนถนมารจกและรทนเมองและความเปนเมอง รวมทง

ชวนคดและพฒนาแนวทางพฒนาเชงรกในการพฒนาเมอง ภายใตความ

เช อว า ความเปนเมอง หรอ Urban iza t ion ถอ เปนสภาวการณ

การเปลยนแปลง ไมไดเกดเฉพาะในถนและในประเทศเทานน หากยงเปน

ปรากฏการณของโลก (Global Phenomenon) ทไดรบความสนใจ

อยางกวางขวาง เพราะความเปนเมองจะสงผลตอการเปลยนแปลงใน

หลากหลายมตทงประชากร ลกษณะทางกายภาพ ความตองการประเภท

บรการสาธารณะใหมๆ การรวมกลมของประชาชน ประกอบกบเทคโนโลย

ใหมๆ และวถการดำรงชวตแบบเมองสะทอนถงความตองการลกษณะ

การบรหารจดการเมองทตอบสนองตอการเปลยนแปลงดงกลาว การ

บรหารจดการองคกรปกครองสวนทองถนสมยใหมจงจำเปนตองศกษา

ประเดนสาธารณะทเกยวของกบความเปนเมองรวมทงการกำหนดนโยบาย

และยทธศาสตรทสอดคลอง

การเปนเมองและการเตบโตของเมองเปนนคร หรอมหานคร

สงผลกระทบตอประชาชนทงทางบวกและลบ ในทางบวก เมองสงผลดตอ

การพฒนาเศรษฐกจสงคมและการเมอง ประชาชนมคณภาพชวตทดขน

โอกาสในการทำงานสงขน มนวตกรรมใหม หากแตถาเมองเตบโตโดยขาด

ทศทาง และขาดการบรหารจดการทดกจะนำมาซงปญหาตางๆ มากมาย

ซ งหลายๆ เมองหร อนครในโลกน กำล ง เผชญอย เชน การ เกด

แหลงเสอมโทรม ความไมพอพยงของโครงสรางพนฐาน ปญหาจราจร

ปญหาสงแวดลอมและสงผลตอคณภาพชวต และหยดยงการพฒนา

เศรษฐกจ คำถามสำคญคอควรมแนวทางและการบรหารจดการเมอง

1�

เมอ

“เมอง

”กลา

ยเปน

โจทย

ของก

ารบร

หารจ

ดการ

ทองถ

นสมย

ใหม บทท 1

อยางไรเพอทงปองกนปญหาและสามารถจดการปญหาตางๆ ของเมอง

อยางมประสทธผล นอกจากนนยงพฒนาใหเมองเปนกลไกของการพฒนา

ประเทศ (Cities as an engine of growth and social quality)

การนำเสนอในเอกสารนแบงเปน 4 บทยอย โดยเรมจาก

บทท 1 เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยสำคญของการบรหารจดการ

ทองถนสมยใหม มงสรางความตระหนกถงการเปลยนแปลงของสงคมไทย

ทเขาสความเปนเมอง และตงคำถามถงบทบาทขององคกรปกครองทองถน

ในการรบมอกบสงคมเมอง

บทท 2 รจกเมอง และรทนการพฒนา ม งสรางความเขาใจ

เกยวเมองและความเปนเมอง รวมทงสำรวจสถานการณความเปนเมอง

ในบรบทโลก ความทาทายใหมๆจากปรากฏการณความเปนเมอง รวมทง

รเทาทนวานโยบายระดบประเทศทมตอเมองและการพฒนาเมองเปน

อยางไรบาง

บทท 3 หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง มงใหเหนแนวคดและ

แนวทางการพฒนาเมองทหลากหลาย เปนการเปดมมมองใหเหนกรณ

ศกษาประสบการณนานาชาตในเรองการพฒนาเมอง รวมทงเพอสราง

แรงบนดาลใจใหพฒนาเมองไปในทศทางทสะทอนอตลกษณและศกยภาพ

ของพนท

บทท 4 พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

(Local Capitals Model) มงนำเสนอแนวทางหนงในการวางแผนการ

พฒนาทองถนบนฐานศกยภาพและจดแขงของทองถน โดยชวนใหปรบ

แนวทางในการจดทำแผนยทธศาสตรท ใหความสำคญกบการคนหา

ศกยภาพเพอพฒนามากกวามงแกปญหา

U r b a n i z a t i o n

รจกเมอง และรทนการพฒนา

2

PB

“เมอง หมายถง สถานทตงถนฐานอนถาวร หนาแนน

และมขนาดใหญโตทมนษย มาอยรวมกนเปนกลม”

21

ความเปนเมอง หรอ Urbanization ถอเปนสภาวการณ

การเปล ยนแปลงหรอ ปรากฏการณของโลก (Globa l

Phenomenon) ทไดรบความสนใจอยางกวางขวาง เนองจาก

สงคมในปจจบนมความเจรญกาวหนาขนเรอยๆ พนททเคยถก

เรยกวาชนบทมความเจรญเขามา ผคนกอพยพเขามาอยในเมอง

มากขน และความเปนเมองนเองกสงผลตอการเปลยนแปลง

ในหลายมตทงลกษณะทางกายภาพของเมอง จำนวนประชากร

วถชวตของคนในสงคม และรวมถงความตองการบรการ

สาธารณะทมแตกตางออกไปจากเดม

บทนนำเสนอ 2 สวน สวนแรก มงสรางความรความ

เขาใจเกยวกบเมองและความเปนเมอง ท งระดบโลกและ

ในประเทศไทยรวมทงปญหาทมาพรอมกบสงคมเมอง สวนทสอง

เปนการใหขอมลเกยวนโยบายของรฐผานรางแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 เพอใหผบรหารองคกร

ปกครองสวนทองถนรเทาทนโยบายรฐและเตรยมการในพนทให

สอดคลองและทนสถานการณ

22

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

คำนยามของเมอง และความเปนเมอง

เรมแรกหากเราจะศกษาเรองเมองและผลกระทบของความเปนเมอง

เรานาจะมาทำความเขาใจกนกอนวาคำ 2 คำ ไดแก “เมอง” และ “ความ

เปนเมอง” ท เราจะพดถงตอจากนมความหมายวาอยางไร เรมตน

ทคำวา เมอง ซงเปนคำทเราใชพดกนโดยทวไป โดยมกใชเรยกบรเวณทม

ความเจรญเขาถง มบานเรอนมากมาย และมประชากรอยหนาแนน

โดยเราอาจสรปไดวา “เมอง หมายถง สถานทตงถนฐานอนถาวร

หนาแนน และมขนาดใหญโตทมนษยมาอยรวมกนเปนกลม”

ทมา: http://www.un.org/en/development/desa/population/images/themes/urbanization.jpg

ดวยความหมายนเมองจะเปนถนฐานทอยถาวรของมนษย ไมใช

บรเวณสถานท ทสรางขนเพยงเพออยชวคราว เชน camp นกเดนทาง

ศนยอพยพ ศนยประสบภย ทไมไดใชในการอยอาศยอยางถาวร ใชอย

เฉพาะชวงเวลาใดเวลาหนงเทานน นอกจากนนในดานของความเจรญ

หากเราเทยบกบพนททเราเรยกวา ชนบท กมความแตกตางมากแมจะเปน

ถนทอยอาศยทถาวรเหมอนกน เมองเปนสถานทอยอาศยทมประชากร

2�

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

มากกวา มการปลกอาคาร บานเรอนและอยตดๆ กน เปนบรเวณกวาง

ใหญกวา แมชนบทจะมการปลกบานเรอนแตกมความหางไกลกน หรอ

หากอยใกลกนกมจำนวนไมมากและไมหนาแนนเทาเมอง นอกจากนน

เมองยงมสงอำนวยความสะดวกใหกบคนในเมองมากกวาในชนบทอกดวย

ในสวนของคำวา ความเปนเมอง หรอ Urbanization ในภาษาองกฤษ เปน

คำทมการใหคำนยามไวอยางหลากหลาย โดยทางราชบณฑตยสถาน

ป พ.ศ. 2524 ทไดนยามไววา

ความเปนเมอง (Urbanization) หมายถง กระบวนการทชมชน

กลายเปนเมอง หรอการเคลอนยายของผคนหรอการดำเนนกจการงาน

เขาสบรเวณเมองหรอการขยายตวของเมองออกไปทางพนท การเพม

จำนวนประชากร หรอในการดำเนนกจการงานตางๆ ทมากขน

โดยคำวา Urbanization ถกใชครงแรกในป ค.ศ. 1888 ซงในชวง

ครสตทศวรรษ 1880 นมการพดถงการเจรญเตบโตของเมองในประเทศ

สหรฐอเมรกาอยางรวดเรว เชน เมองลอสแองเจลส (Los Angeles)

ทความเปนเมองนนเพมมากขนอยางไมสามารถควบคมได6 นกวชาการ

หรอองคการระหวางประเทศทำการศกษาและพดถงความเปนเมอง มกจะ

พดในเชงของผลกระทบในแงลบทเกดขนจากความเปนเมองตวอยางเชน

ความแออดของทอยอาศย การอพยพของประชากรเขามาส เมอง

การจราจรตดขด บรการสาธารณะทไมทวถง คณภาพชวตทลดลง ทำให

การบรหารจดการเรองตางๆ ของเมองทำไดยาก เปนตน

อยางไรกดหากเราจะบอกวาพนท ใดนบวาเปนพนท เมองนน

ในแตละประเทศกจะม เกณฑในการกำหนดทแตกตางกนออกไป 6 สบคนจาก http://www.merriam-webster.com/dictionary/urbanization

2�

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

ในประเทศไทยเราสามารถใชเขตของเทศบาล เพอบงบอกวาพนทนนเปน

เมองไดโดยเฉพาะเทศบาลเมอง และเทศบาลนคร ซงในพระราชบญญต

เทศบาล พทธศกราช 2496 ไดกำหนดเกณฑไวดงน

เทศบาลเมอง ไดแก ทองถนอนเปนทตงศาลากลางจงหวด หรอ

ทองถนชมนมชนทมราษฎรตงแตหนงหมนคนขนไป ทงมรายไดพอควรแก

การทจะปฏบตหนาทอนตองทำตามพระราชบญญตน และซงมประกาศ

กระทรวงมหาดไทยยกฐานะเปนเทศบาลเมองประกาศกระทรวงมหาดไทย

นนใหระบชอและเขตของเทศบาลไวดวย สวน เทศบาลนคร ไดแก

ทองถนชมนมชนทมราษฎรตงแตหาหมนคนขนไป ทงมรายไดพอควรแก

การทจะปฏบตหนาทอนตองทำตามพระราชบญญตน และซงมประกาศ

กระทรวงมหาดไทยยกฐานะเปนเทศบาลนคร ประกาศกระทรวงมหาดไทย

นนใหระบชอและเขตของเทศบาลไวดวย

สถานการณความเปนเมองของโลก

ความเปนเมอง (Urbanization) เปนปรากฏการณทเกดขนอยาง

เดนชดในทกทวป ไมเวนแมแตทวปแอฟรกาทมความเจรญนอย อาจกลาว

ไดวา Urbanization นนเปนกระแสหนงของโลกในขณะน ในปจจบนเราพบ

วาประชากรของโลกอาศยอยในพนทเมองมากกวาพนทชนบท จากขอมล

ในเอกสาร World Urbanization Prospects ประจำป 2014 ซงจดทำขน

โดยองคการสหประชาชาต ไดแสดงใหเหนวาความเปนเมองนนเกดขน

ในวงกวางและเปนไปอยางรวดเรวทวโลก โดยวดไดจากการทประชากร

ยายจากชนบทเขามาอาศยอยในเมองทำใหประชากรในเมองนนเพมขน

อยางรวดเรว

๏ จากแตเดมทในป พ.ศ. 2493 ประชากรโลก มากกวา 2 ใน 3

(70 เปอรเซนต) อาศยอยในพนทชนบท สวนประชากรโลก

2�

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

นอยกวา 1 ใน 3 (30 เปอรเซนต) อาศยอยในพนทเมอง

ตอมาในป พ.ศ. 2557 ประชากรโลก 54 เปอรเซนตอาศย

อยในเขตเมอง

๏ การเพมขนของประชากรทอาศยอยในเมอง ในป พ.ศ. 2550

เปนครงแรกในประวตศาสตรของโลก ทประชากรอาศยอยใน

เขตเมอง มจำนวนมากกวา ประชากรทอาศยอยในเขตชนบท

หลงจากป พ.ศ. 2550 เปนตนมา ประชากรอาศยอยในเมอง

มากขนเรอยๆ และไมมแนวโนมวาจะลดลงเลย

๏ จากแนวโนมการเพมขนของประชากรทอาศยอยในเมอง มการ

คาดการณวาในป พ.ศ. 2593 จะมประชากรโลกเพยงหนง

ในสาม (34 เปอรเซนต)ทอยในชนบท สวนประชากรโลก

2 ใน 3 (66 เปอรเซนต) จะอาศยอยในตวเมอง

รปท 6 ประชากรโลกทอาศยอยในเมองและชนบท

ตงแตป พ.ศ. 2493-2593

ทมา : World Urbanization Prospects The 2014 Revision

2�

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

เมอเราพจารณาในแตละพนทของโลกจะพบวา ระดบความเปนเมอง

ในพนทตางๆ มความแตกตางกนไป จากรปท 7 หากเราเปรยบเทยบ

สดสวนความเปนเมองระหวางยโรป เอเชย และแอฟรกา จะพบวายโรป

มประชากรทงหมดทอาศยอยในเมองกวารอยละ 73.4 ซงถอวาสงมาก

เมอเทยบกบในเอเชยทมประชากรอาศยอยในเมองเพยงรอยละ 47.5 และ

รอยละ 40 ในแอฟรกา

รปท 7 สดสวนประชากรทอาศยอยในเมองและชนบท

ตอประชากรทงหมด ตงแตป พ.ศ. 2493-2593

ทมา

: W

orld U

rban

izatio

n Pros

pects

The

2014

Rev

ision

2�

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

เราอาจคดวาในภมภาคเอเชยเรามความเปนเมองทนอยหากเทยบ

กบภมภาคอนๆ อยางยโรป อเมรกาเหนอ แครเบยน หรอ โอเชยเนย

เลยไมจำเปนตองสนใจเรองความเปนเมอง คดแบบนอาจคดผด เพราะดวย

ระดบความเปนเมองในปจจบนทมอยไมมาก แสดงใหเหนวาภมภาคเอเชย

และแอฟรกายงสามารถทจะเตบโตขนเปนเมองไดมากกวาน กแสดงวา

ผลกระทบตางๆ จากความเปนเมองนนเรายงไมไดพบเจอกบมนอยาง

เตมรปแบบ หากเราดแนวโนมการเจรญเตบโตของเมองจากรปท 7 จะพบวา

เอเชย และแอฟรกาเปนภมภาคทมแนวโนมในการเจรญเตบโตทสงทสด

เมอเทยบกบภมภาคอนๆ ในป 2593 คอรอยละ 64 และรอยละ 56

ตามลำดบ สวนยโรปทจะมอตราการเพมขนของความเปนเมองเพยงรองละ

7 เทานน

รปท 8 สดสวนของประชากรทอาศยอยในเมองตอประชากรทอาศย

ชนบทมอตราสวนทเพมขนเรอยๆ ทกป

ทมา : http://www.wearethepractitioners.com/library/the-practitioner/2016/08/16/urbanization

2�

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

สถานการณความเปนเมองของประเทศไทย

ประเทศไทย เราเปนประเทศทอยในกระแสของความเปนเมอง

เชนเดยวกบประเทศอนๆ ทวโลก โดยประเทศไทย มประชากรอย

64,785,909 คน ในป 2556 และจากขอมลของสถาบนวจยประชากร

และสงคมมหาวทยาลยมหดล ไดทำการคาดประมาณประชากรภายใน

ประเทศพบวา ในป 2556 มประชากรอยใน เขตเมองคดเปนรอยละ

45.90 ซงหากเทยบกบประชากรในเขตเมองป 2554 จะพบวามประชากร

ในเขตเมอง เพยงรอยละ 36.12 ของประชากรทงประเทศ ประเทศไทย

ทใชพนทเทศบาลเปนตวบอกพนทเปนเมอง ปจจบนประเทศไทยมเทศบาล

อยทงหมด 2,441 แหง แบงเปนเทศบาลนคร 30 แหง เทศบาลเมอง

178 แหง และเทศบาลตำบลอก 2,233 แหง7 การทประเทศไทย

มประชากรอาศยอยในเมองมากขน อาจมขอดในเรองของกำลงการผลต

ทตอบโจทยอตสาหกรรมทอยในยานของเมองมากขน การขนสงสนคา

มตนทนตำลงเพราะประชากรไมไดอยในพนทชนบททหางไกลอกตอไป

แตอยางไรกตามการทประชากรมาอาศยรวมกนยอมเกดผลกระทบทาง

ดานลบหลายประการและเปนประเดนททาทางการบรหารจดการเปน

อยางยง

ประเดนทาทายทเกดจากประชากรเมองเพมสงขน

เมอพนทใดๆ มความเปนเมองเพมมากขน มความหนาแนนของ

ประชากรตอพนทมากขน อนเกดจากการยายถนฐานของประชากรเขามา

ในเมอง เพอหาโอกาสในดานตางๆ ยอมมผลกระทบกบเมองทงในลกษณะ

ทางกายภาพ สภาพความเปนอยและวถชวตของคนเมอง ความตองการ

บรการสาธารณะททวถงและตอบสนองความตองการ การเขาถงโอกาส

7 ขอมล ณ วนท 6 พฤศจกายน 2558 กรมสงเสรมการปกครองทองถน

2�

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

และทรพยากร ความปลอดภยในชวตและทรพยสน และอนๆ อกมากมาย

ในทนขอยกตวอยางผลกระทบทเปนความทาทายของเมอง 5 ประการดงน

1. การเตบโตและขยายตวขนของเมอง

จากการทประชากรไดหลงไหล เขามาสเมองมากขน อยางมหาศาล

โดยในป พ.ศ. 2533 ประชากรโลกอาศยอยในเขตเมอง 43 เปอรเซนต

ของประชากรโลกทงหมด ตอมาในป 2558 ประชากรโลกอาศยอย

ในเมองเพมขนมาเปน 54 เปอรเซนตของประชากรโลกทงหมด8 และม

แนวโนมทจะเพมขนอยางตอเนอง นนหมายความวาเมองตางๆ ไดเกด

การขยายตวขนเรอยๆ เพอรองรบกบประชากรทเขามาทำงาน และเขามา

8 United Nations Human Settlements Programme, Urbanization and

Development: Emerging Futures World Cities Report 2016 (Nairobi: United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat), 2016), pp. 6.

�0

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

อยอาศย ความเจรญของเมองจะคอยๆ แผขยายออกไปสบรเวณทเรยกวา

ชานเมองมากขน กอเกดทงทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม บรษทเชง

พาณชย หางสรรพสนคา และสถานทอำนวยความสะดวกในการดำเนน

ชวตอนๆ โดยการเตบโตของเมองนเองแนนอนวาการเปลยนแปลงทเดนชด

ทสดคอการเปลยนแปลงทางกายภาพ การเกดขนของอาคารบานเรอน

ตกสง โครงสรางพนฐาน ถนน สะพาน ระบบรางขนสง เปนตน สงเหลาน

จะถกสรางขนมาแทนทสงทมอยเดม โดยเฉพาะพนทสเขยวทมกถกแทนท

ดวยอาคารสงปลกสราง เมอเราพดถงความเปนเมองหรอ urbanization

สงทเราเหนไดชดเจนทสดคอการเตบโตและขยายตวขนของเมองซงทำให

ลกษณะทางกายภาพของพนทนน รวมถงพนทโดยรอบเปลยนแปลงไป

2. การเปลยนวถชวตครอบครว

ลกษณะแวดลอมในสงคมทอยอาศยเปนสงหนงทมผลตอรปแบบ

การดำเนนชวตของคนในสงคม ในทนลกษณะของเมองกยอมมผลตอวถ

ชวตของผอยอาศยดวยเชนกน โดยความเปนเมองทำใหคนในเมองมความ

เปนปจเจกมากยงขน ดวยวถชวตทมความเรงรบ และอาศยการทำตามกฎ

หรอระบบตางๆ ของสงคมมากกวาการชวยเหลอเกอกลกนแบบในชนบท

ทำใหคนในเมองมแนวโนมเปนโสดมากขน และแตงงานชาลง นอกจากน

จากขอมลสถตประชากรเราพบความสมพนธระหวาง ความเปนเมอง

(urbanization) กบการเจรญพนธ (fertility)9 วาประเทศทมความยากจน

9 การเจรญพนธ (Fertility) หมายถง จำนวนบตรทเกดมชพจรงๆ ของบคคลหรอกลมบคคล ซงบตรนนจะเปนเพศชายหรอหญงกได ในการปฏบต นยมวดการเจรญพนธของเพศหญงมากกวาเพศชาย ทงน เพศหญงจะใหกำเนดบตร และอยในชวงวยใหกำเนดบตรไดเทานน (Reproduction Age) หลงจากผานพนวยมประจำเดอนไปแลวสตรจะใหกำเนดบตรไมได ดงนนจงสามารถทราบจำนวนบตรทแนนอนจากสตรคนหนงหรอกลมหนง ตลอดวยใหกำเนดบตรได

�1

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

และมความเปนเมองทนอย จะมอตราการเจรญพนธทสง หรอมอตราการ

เกดทสงนนเอง เราจะเหนไดจากในประเทศแถบแอฟรกา ซงมความเปน

เมองทนอย แตมอตราการเจรญพนธทสง ขณะทในยโรป ประเทศญปน

และอเมรกาเหนอ มความเปนเมองสง แตมอตราการเจรญพนธทตำ

ประเทศทมความเปนเมองสง ซงแนนอนวาประชาการในประเทศจะไดรบ

ระบบการดแลสขภาพทด ไดรบโอกาสทางการศกษา และโอกาสในการ

ประกอบอาชพทสง ประชากรในประเทศเหลานมแนวโนมทจะแตงงาน

ชาลง มบตรชาลง หรอไมมเลย

และดวยวถชวตชวตครอบครวทเปลยนไป การมลกชา และนอยลง

ทำใหประชากรผสงอายมมากขน ประชากรวยทำงานมนอยลงเรอยๆ นำไปส

สงคมผสงอาย (Aging society) คอมประชากรอาย 60 ปขนไปมากกวา

รอยละ 10 ของประชากรทงประเทศหรอมประชากรอายตงแต 65 ปมาก

กวารอยละ 7 ของประชากรทงประเทศ หากดสถานการณของโลกตอนน

จะพบวาประชากรทมอายมากกวา 60 ป มจำนวนมากขนคดเปน 3.26

ตอป โดยประชากรกลมนคดเปน 12 เปอรเซนตของประชากรโลกทงหมด

ในป 255810 นเปนผลพวงหนงของความเปนเมองทเราตองตระหนกถง

และตองเตรยมรบมอดวย

3. การเพมขนของสลม

ระหวางป 1960s และ 1970s องคกรระหวางประเทศอยาง

World Bank และ UN-Habitat เรมใหความสนใจถงผลกระทบของการ

เจรญเตบโตของเมอง ในดานการจดการทอยอาศยและการบรการ

10 United Nations Human Settlements Programme, Urbanization and

Development: Emerging Futures World Cities Report 2016 (Nairobi: United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat), 2016), pp. 9.

�2

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

สาธารณะขนพนฐานใหเพยงพอตอประชาชน การเจรญเตบโตอยางมาก

ของเมองอนเปนผลจากการยายถนฐานจากชนบทเขามาสเมอง และ

การบรหารจดการใหมทอยอาศยอยางเพยงพอ ในหลายประเทศ เมองทม

ความเจรญมากจะมพนทชมชนทมประชาชนอยกนอยางแออด มบานเรอน

ทไมไดมาตรฐาน ไมถกสขลกษณะและขาดการรกษาความปลอดภย

เราเรยกพนทดงกลาววา สลม (slum) โดยในปจจบนพนทสลมนน

มจำนวนเพมขนตามเมองทมความเจรญตางๆ ซงสลมเปรยบไดกบจดดางดำ

ของเมอง UN-Habitat ไดประมาณวาในป 2557 ประชากรคดเปน

29.7 เปอรเซนตของประชากรโลกทอาศยอยในเมองนนอยในพนทสลม11

และทอยอาศยประเภทนมลกษณะ มกไมถกตองตามกฎหมาย ไมม

สงอำนวยความสะดวกทางสงคม ไมมนำทสะอาด ไมมการจดการกบขยะ

และของเสยทถกสขลกษณะ ซงปญหาสลมนกเปนตวสะทอนถงความ

เหลอมลำในดานโอกาสของประชาชนในเมองในการเขาถงทรพยากรของ

เมอง

4. การเพมขนของความไมปลอดภย

เมองเปนพนททมความเสยงตอการเกดอาชญากรรมมากกวาใน

พนทชนบท ถงแมวาในเมองจะมระบบการรกษาความปลอดภยทดอยางไร

กไมอาจสอดสองดแลความปลอดภยทางดานชวตและทรพยสนของ

ประชาชนไดอยางทวถงทงหมด ยงในปจจบนโลกกำลงเผชญกบปญหา

การกอการรายซงเปนประเดนทยากตอการรบมอ โดยการกอการรายนเอง

จะเกดขนในพนทสาธารณะของเมองทมประชาชนอยเปนจำนวนมาก เชน

หางสรรพสนคา โรงแรม สถานขนสงมวลชน โรงเรยน เปนตน โดยการ

กอการรายมเปาหมายทจะทำใหเกดความสญเสยชวตเปนจำนวนมาก และ

ทำใหสงคมตกอยในความกลว ไมกลาทจะใชชวตตามปกต เพอผลทาง

11 Ibid., p. 13.

��

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

สงคม การเมอง หรอเศรษฐกจบางอยาง ทการกอการรายนนปองกน

ไดยากเพราะตวผกอการรายนนแฝงตวอยกบประชาชนทวไป

นอกจากนเมองยงเปนพนทแพรกระจายของโรคไดเปนอยางด

ยกตวอยางเชน การแพรกระจายของไวรสซารส SARS ในป 2546 เรมตน

จากจงหวด Guangdong ประเทศจนและไดแพรระบาดไปยงประเทศอนๆ

อก 29 ประเทศทวโรคอยางรวดเรว ในเวลา 6 เดอน ซงมผเสยชวตถง

916 คน และมผตดเชอถง 8,422 คน12 ซงการทไวรสซารสแพรกระจาย

ไดอยางรวดเรวเชนนเปนผลจากการคมนาคมทสะดวกรวดเรวไรพรมแดน

ประกอบกนการทประชาชนอยกนอยางแออดในเมองทำใหมโอกาสตดเชอ

โรคจากผอนไดงาย เมองจงเปนพนททตองไดรบการบรหารจดการความ

ปลอดภยในหลายๆ ดาน ซงเปนความทาทายหนงของผบรหารเมอง

รทนการพฒนา

เมอรจกเมองและความเปนเมองแลว นโยบายรฐถอเปนปจจยบรบท

ทมอทธพลตอการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถน แนนอน

ทสดการจดทำแผนพฒนาทองถนจำเปนตองสอดคลองกบแผนในระดบชาต

นอกจากนนนโยบายระดบชาตยงสามารถสรางโอกาสในการพฒนาหรอ

ปจจยทางบวกตอการกำหนดตำแหนงและวสยทศนการพฒนาเมอง

ปจจบนประเทศไทยบรหารภายใตการขบเคลอนของชวงแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564)13 เพอให

12 Ibid., p. 22. 13 คณะรฐมนตรเหนชอบรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) ในคราวการประชมคณะรฐมนตรเมอวนท 13 กนยายน 2559 ศกษาเพมเตมรางแผนพฒนาฯ ดงกลาวไดท http://www.nesdb.go.th/ewt_news. php?nid=6101&filename=index สบคนวนท 2 ธ.ค. 2559

��

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

บรรลวสยทศนการพฒนาทวา “ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน

เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง” มกำหนดเปน 10 ยทธศาสตรการพฒนา ดงน

ตารางท 3 แสดง ยทธศาสตรการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคม

แหงชาตฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564)

ยทธศาสตร 1 การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย

ยทธศาสตรท 2 การสรางความเปนธรรมลดความเหลอมลำในสงคม

ยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยาง

ยงยน

ยทธศาสตรท 4 การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยาง

ยงยน

ยทธศาสตรท 5 การเสรมสรางความมนคงแหงชาตเพอการพฒนา

ประเทศ สความมงคง และยงยน

ยทธศาสตรท 6 การบรหารจดการในภาครฐ การปองกนการทจรต

ประพฤตมชอบและธรรมาภบาลในสงคมไทย

ยทธศาสตรท 7 การพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกส

ยทธศาสตรท 8 การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม

ยทธศาสตรท 9 การพฒนาภาค เมอง และพนทเศรษฐกจ

ยทธศาสตรท 10 ความรวมมอระหวางประเทศเพอการพฒนา

หนงในยทธศาสตรพฒนาคอยทธศาสตรในภาค เมองและพนทของ

เศรษฐกจ ซงไดมการตงโจทยถงการทจะใชประโยชนจากศกยภาพในพนท

และภมสงคมทมอย มาดำเนนการ ทงในเรองของการพฒนาเมองใหม

��

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

ความนาอย มศกยภาพทจะรองรบในดานการคาการลงทน ทงในเชงของ

โครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ ระบบโลจสตกส เพอเปนโครงขายเพอ

เชอมระหวางเมองใหมากขน เพอลดการกระจกตวของประชากรทอาศยอย

ทเมองหลวง ฯลฯ ซงสะทอนใหเหนความสำคญของ “เมอง” และมองวา

“เมอง” จะเปนพลงในการพฒนาเศรษฐกจและลดความเหลอมลำใน

สงคมได

รปท 9 แสดงเปาหมายและแนวทางพฒนาของยทธศาสตรท 9

การพฒนาภาค เมอง และพนทเศรษฐกจ

ทมา: สภาพฒนาเศรษฐกจและสงคม http://www.nesdb.go.th/article_attach/article_file_20160922162840.pdf

ดงแสดงในรปภาพขางบน เปาหมายใหญของการพฒนาภาค เมอง

และพนทเศรษฐกจ นน คอการกระจายโอกาสทางเศรษฐกจ ความเจรญ

เตบโตทางเศรษฐกจ ไปสภมภาคใหทวถงมากขน ทงในการพฒนาเมอง

ทเปนศนยกลางของจงหวดเพอเพมความนาอยสำหรบคนทกกลม เพอเนน

��

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

การพฒนาและฟนฟพนทฐานเศรษฐกจใหขยายตวอยางเปนมตรตอ

สงแวดลอม เพมคณภาพชวตของคนในชมชน อกทงเปนการพฒนาพนท

เศรษฐกจใหมใหมการสนบสนนการเพมขดความสามารถในการแขงขน

และการพฒนาทยงยน

ในแนวทางการพฒนาเมองนน ในประเดนการพจารณาเพอจดทำ

แผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ดงกลาว ไดวางแนวคดการพฒนาเมอง โดยให

เปนเมองทนาอย ซงจะเปนความนาอยในความหมายทวามความปลอดภย

มสงแวดลอมทด เศรษฐกจด เดนทางสะดวก มระบบสาธารณปการทม

คณภาพและทวถง มการเนนถงความสอดคลองกบอตลกษณ ความหลากหลาย

และศกยภาพของเมอง บนฐานการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม

ดงนน จงสามารถแยกประเดนใน แนวทางการพฒนาหลก ดงน

1. พฒนาสภาพแวดลอมเมองศนยกลางของจงหวดใหเปนเมอง

นาอย เออตอการขยายตวทางเศรษฐกจและสงคมอยางม

สมดล จดระบบสาธารณปโภคสาธารณปการทมคณภาพและ

เพยงพอตอความตองการของประชาชนและกจกรรมเศรษฐกจ

ในเมอง จดระบบบรการสงคมทไดมาตรฐานรวมทงทอยอาศย

ของผมรายไดนอย ใหความสำคญตอการเพมพนทสเขยว และ

ดแลความปลอดภยของประชาชน

2. สงเสรมการจดการสงแวดลอมเมองอยางมบรณาการภายใต

การมสวนรวมของสวนกลาง สวนทองถน ภาคประชาสงคม

และภาคเอกชน ใชแนวทางการจดการขยะมลฝอยอยางครบ

วงจร ปรบปรงการรวบรวมขยะ การคดแยก การนำกลบมาใช

ประโยชน และจดตงสถานทจดการขยะมลฝอยรวมกนระหวาง

ชมชน ตลอดจนรณรงคการใชนำอยางประหยดเพอชวยลด

มลพษทางนำ และเพมประสทธภาพการใชพลงงานในเขตเมอง

��

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

3. พฒนาระบบขนสงสาธารณะในเขตเมอง เพอบรรเทาปญหา

จราจรและใหประชาชนเขาถงบรการระบบขนสงสาธารณะซงม

ตนทนตำและเปนมตรกบสงแวดลอม โดยใหความสำคญ

ตอระบบรถประจำทาง ระบบทางจกรยาน ทางเทา และการ

พฒนาสถานขนสงสาธารณะในเขตเมอง ภายใตหลกการ

สงเสรมความสะดวกปลอดภยในการเดนทางของคนทกชวงวย

และผพการ รวมทงสงเสรมความเชอมโยงระหวางเมองและ

ชนบท

4. รกษาอตลกษณของเมองและสรางคณคาของทรพยากรเพอ

กระจายรายไดใหคนในทองถน โดยใหความสำคญตอการ

อนรกษ สบสานประเพณ วฒนธรรม สถาปตยกรรมพนบาน

และเมองเกา ตลอดจนใชเศรษฐกจดจทลตอยอดการพฒนา

เมอง ควบคกบการสงเสรมการเรยนรของชมชน และการสราง

“แบรนด” หรอเอกลกษณของเมอง เพอสนบสนนการพฒนา

เมองอยางมคณคาทงทางดานเศรษฐกจและสงคม

5. เพมประสทธภาพการบรหารจดการเมอง โดยรวมองคกร

ปกครองสวนทองถนในเขตเมองใหมขนาดทเหมาะสม เสรม

สรางขดความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนและ

ความรวมมอระหวางกน เพอใหบรหารจดการเมองไดอยางม

ประสทธภาพ รวมทงใหประชาชนในพนทมสวนรวมในการ

วางแผน การพฒนาเมอง การจดทำผงเมองและการบงคบใช

อกทงเพมบทบาทของหนวยงานสวนกลางในการสนบสนน

การพฒนาเมองทงดานเทคนคและการจดสรรงบประมาณ

��

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

นอกจากนนยงมการกำหนดแนวทางการพฒนาเมองสำคญ ดงน

คอ

1. สงเสรมกรงเทพฯ ใหเปนเมองศนยกลางการตดตอธรกจ

ระหวางประเทศ รวมทงเปนศนยกลางการศกษา การบรการ

ดานการแพทยและสขภาพระดบนานาชาต ทพรอมดวย

สงอำนวยความสะดวกเทคโนโลยในการสอสารและระบบ

คมนาคมมาตรฐานสง โดยปรบปรงและจดใหมศนยการขนสง

ในเขตเมอง อาท บางซอ จดระเบยบการใชประโยชนทดน

จดเตรยมระบบสาธารณปโภคสาธารณปการ บรการทางสงคม

และทอยอาศย ใหสอดคลองกบความตองการของประชากร

เมองทเพมขนรวมทงแกไขปญหาจราจร ขยะ นำเสย นำทวม

และมลภาวะทางอากาศ ตลอดจนการจดทศนยภาพของเมอง

ใหสวยงาม มพนทสเขยวและสวนสาธารณะ

2. พฒนาเมองปรมณฑล (สมทรปราการ นนทบร ปทมธาน

นครปฐม และสมทรสาคร) ใหเปนเมองศนยกลางการบรการ

ธรกจและการพาณชยศนยกลางการขนสงและโลจสตกส

ศนยบรการดานสขภาพและการศกษาและเมองทอยอาศย โดย

ประสานการวางระบบโครงขายโครงสรางพนฐาน ระบบขนสง

มวลชนสาธารณะ และบรการทางสงคม กบมาตรการทาง

ผงเมอง ในการชนำใหการขยายตวของเมองเปนไปอยางม

แบบแผนและเหมาะสม รวมทงการจดการสงแวดลอมเมองให

เออตอการอยอาศย การเดนทางและการขนสงโดยสะดวกและ

ปลอดภย โดยเฉพาะการปองกนนำทวม-นำเสย พรอมทง

การจดใหมพนทส เขยวเพอเปนปอดและสถานทพกผอน

หยอนใจของชมชนเพมขน รองรบการขยายตวทางเศรษฐกจ

��

รจกเมอง และรทนการพฒนา

บทท 2

และกจกรรมตางๆทงการทองเทยว อตสาหกรรม ธรกจการคา

การคมนาคมขนสง และการเพมขนของประชากรเมอง

3. พฒนาเมองเชยงใหมและเมองพษณโลกใหเปนศนยกลาง

การคา การบรการธรกจสขภาพ การศกษา และธรกจดาน

ดจทล โดยการปรบปรงโครงขายเสนทางคมนาคมทงสายหลก

สายรองการพฒนาระบบขนสงสาธารณะและการขนสงหลาย

รปแบบเพอการเชอมโยงระหวางเมองและพนทโดยรอบ รวมถง

การพฒนาเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทม

ประสทธภาพสงเพอรองรบ “สงคมดจทล” และการพฒนา

ระบบบรหารจดการสงแวดลอมเมองอยางมประสทธภาพเพอ

การพฒนาเมองอยางยงยน

4. พฒนาเมองขอนแกนและเมองนครราชสมาใหเปนเมอง

ศนยกลาง การคาการลงทนการบรการสขภาพและศนยกลาง

การศกษา โดยพฒนาและปรบปรงโครงสรางพนฐานเชอมโยง

กบระบบโครงสรางพนฐานหลกท เชอมโยงระหวางภาค

สงเสรมระบบขนสงสาธารณะในเมองใหเชอมโยงระหวางเมอง

และระบบขนสงอนๆ และรกษาความสมดลของระบบนเวศ

5. พฒนาเมองภเกตและเมองหาดใหญใหเปนเมองนาอยและ

เออตอการขยายตวทางเศรษฐกจ รวมทงการเปลยนแปลงของ

สงคมและสงแวดลอม โดยการสนบสนนใหมการพฒนาระบบ

ขนสงสาธารณะ โครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสารททนสมย รวมท งการพฒนาทอยอาศย

ทเพยงพอ ตลอดจนมระบบบรหารจดการขยะทเหมาะสม

�0

รจกเ

มอง

และร

ทนกา

รพฒ

นา

บทท 2

6. พฒนาพนทรอบสถานขนสงระบบรางในเมองทมศกยภาพท

สำคญ อาท เมองอยธยา เมองนครสวรรค เมองขอนแกน

และเมองทงสง และบรเวณเมองชายแดนทมศกยภาพ รวมทง

บรเวณใกลพนทเขตเศรษฐกจพเศษชายแดน อาท เมองเบตง

เมองสะเดา เมองพนำรอน เมองอรญประเทศ เมองนครพนม

เมองหนองคาย เมองเชยงของ โดยสนบสนนใหมการจดทำ

โครงการนำรองทใชแนวทางการจดรปทดน การผงเมองควบค

กบการพฒนาเมองแบบประหยดพลงงาน

U r b a n i z a t i o n

หลากหลายแนวคด พฒนาเมอง

3

PB

แนวคดมความสำคญ ในการออกแบบเมอง

เพราะการพฒนาเมองสมยใหม ควรเอาหลกวชาความรมาชวย และยงชวยผบรหารกำหนด

ทศทางเมอง โดยไมตองเรมจากศนย

��

บทนนำเสนอแนวคดการพฒนาเมองทนาสนใจ แนวคด

มความสำคญในการออกแบบพฒนาเมองเพราะการพฒนาเมอง

สมยใหมควรเอาหลกวชาความรมาชวย เพราะแนวคดการพฒนา

ทำใหเราเหนรปแบบการพฒนาเมองทหลากหลาย รวมทง

ใหแนวทางการวเคราะหของการพฒนาเมอง รวมทงสามารถ

ชวยใหผบรหารกำหนดทศทางการพฒนาหรอโครงการพฒนา

ทสอดรบกน โดยไมตองเรมจากศนย นอกจากนนยงใหแรง

บนดาลใจผานประสบการณการพฒนาเมองจากกรณศกษาดวย

แนวคดการพฒนาเมองทนำเสนอมหลากหลาย ตงแต

แนวคดอทยานนครซงมการนำเสนอตงแตศตวรรษท 19 แตยง

มาประยกตใชจนปจจบน จนมาถงแนวคดพฒนาเมองสรางสรรค

และเมองอจฉรยะ ซงกำลงไดรบความสนใจอยางมากในปจจบน

นอกจากนนแนวคดการพฒนาเมอง ยงนำเสนอมตการพฒนา

ทหลากหลาย อาท เชน แนวคดเมองสรางสรรคเนนการพฒนา

ทางเศรษฐกจบนฐานความรและนวตกรรม ในขณะท เมอง

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ยตธรรมใหความสำคญกบคณภาพทางสงคมและการมสวนรวมของคนดอย

โอกาสในเมอง รวมทงแนวคดซมไปโอซตใหความสำคญกบการมองเมอง

แบบองครวมและใหความสำคญกบการพฒนาสงแวดลอม ประหยด

พลงงานและสรางความสมดลในเมอง

อทยานนคร (Garden City)

คำจำกดความ

Garden City หมายถง เมองทถกออกแบบเพอใหผอยอาศย

มคณภาพชวตทดและมสภาพแวดลอมเหมาะสมตอการอยอาศย

มเขตอตสาหกรรมทมขนาดพอเหมาะกบเมอง โดยพนททงหมดถกลอม

รอบไปดวยพนทชนบทหรอพนทสเขยว ทดนจะถกจดการโดยสาธารณะ

เพอใหผลประโยชนตกแกประชาชนอยางแทจรง14

Garden City หมายถง การสรางเมองใหมทถกออกแบบและ

วางแผนแบบองครวม เพอใหชมชนรายลอมไปดวยธรรมชาตทสวยงาม

เหมาะสมแกการอยอาศย มสงคมทปฏสมพนธซ งกนและกนและ

มคณภาพชวตทด มบานพกสาธารณะทมคณภาพและอย ในราคา

ทประชาชนสามารถซอได พรอมทงงานทสามารถหาไดงายในทองถน

ของตน15

14 The Garden City and Town Planning Association 15 Town and Country Planning Association. Garden City Principles. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.tcpa.org.uk/garden-city-principles. (วนทสบคนขอมล : 14 พฤษจกายน 2559)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

Garden City หมายถง วธการวางผงเมองและออกแบบเมอง

ซงออกแบบโดย Sir Ebenezer Howard โดยตงใจใหชมชนลอมรอบ

ไปดวยเขมขดสเขยว (Greenbelt) อนเปนพนทสงวนไวสำหรบการปลก

ตนไมใหรมเงาและพชชนดตางๆ พนทอนๆ เชน ทอยอาศย โรงงาน

อตสาหกรรม และเขตเกษตรกรรม ถกออกแบบอยางเปนระบบในสดสวน

ทเทาๆ กน ทำใหสามารถดแลไดสะดวก16

อทยานนคร (เมองในสวน) ธรรมชาต ปาไม สใจกลางเมองรมเยน

แนวคดเมองในสวนหรออทยานนครนเกดจากทาน Sir Ebenezer

Howard ซงทานเกดในเมองลอนดอน ประเทศองกฤษ เมอป ค.ศ. 1850

เมออาย 21 ปเขาไดยายไปอย ณ ประเทศสหรฐอเมรกา โดยใชเวลากวา

สปอาศยอยในเมองชคาโกและไดเหนการสรางเมองชคาโกขนมาใหมหลง

จากโดนไฟไหมเมองครงใหญในป ค.ศ. 1871 ชวงเวลานเองทเขาไดใช

ความคดวเคราะหอยางหนกเพอหาทางทจะพฒนาเมองอยางจรงจงตาม

แนวทางทตนเชอ โดยดงเดมนนเขาไดความคดเมองในอดมคต (Utopia

City) จากหนงสอทมชอวา Looking Backward (1888) เขยนโดย

Edward Bellamy หลงจากเหตการณไฟไหมครงใหญ 17 ป เขากไดออก

หนงสอ Garden City of Tomorrow ในป ค.ศ.1898

แนวคดหลกของหนงสอเลมนคอตองการใหคนในเมองสามารถใช

ชวตอยไดอยางสงบสขไปพรอมๆ กบธรรมชาต ซงแนวคดนเกดขนจาก

16 Jones the Planner. (2012, 24 June). Garden Cities – An English

Illusion. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.jonestheplanner.co.uk/2012/06/garden-cities-english-illusion.html. (วนทสบคนขอมล : 14 พฤษจกายน 2559)

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ประสบการณการทำงานสวนตวของเขาและจากการสงเกตคนอนไปพรอมๆ

กน แตกอนทจะเขาใจเนอหาหลกเกยวกบเมองในสวนนน เราจำเปนทจะ

ตองทำความเขาใจบรบทและสภาพแวดลอมของประเทศองกฤษ ณ เวลา

นนกอน ในชวงศตวรรษท 19 ประเทศองกฤษและประเทศอนๆ ทวโลก

กำลงอยในชวงปฏวตอตสาหกรรม เมองใหญๆหลายเมองกลายเปนสถานท

ทแออดไปดวยแรงงานทอพยพมาจากชนบทเพอเขามาทำงานในเมอง

โดยเฉพาะในกรงลอนดอน การไหลบาของแรงงานในเวลานนขาดการ

วางแผนจากสวนกลางทำใหเกดความแออดและไมสามารถพฒนาไดอยาง

ยงยน ทำใหนกการเมองแตละพรรคพยายามหาทางออกใหกบเรองน

การแกปญหาเรองนสำหรบ Sir Ebenezer Howard นนงายเพยงนดเดยว

นนคอการผสมผสานความเปนเมองเขากบความเปนชนบท เพอใหเขาใจได

งายขน เขาเปรยบเมองเขากบแมเหลกซงประกอบไปดวย 3 เมองหลก

ไดแก เมอง (Town) ชนบท (Country) และเมองผสมชนบท (Town-

Country) หรอเมองในสวนนนเอง สวนคนกเปรยบเสมอนกบเขมเลมเลกๆ

โดยเขาตงคำถามวาคนหรอเขมเลมเลกๆ นนจะวงไปหาเขาไปหาเมองไหน

หรอแมเหลกตวไหนมากกวากน

รปท 10 Tree Magnets Diagram

ในความคดของ Sir Ebenezer Howard

ทมา : http://gallery.nen.gov.uk/asset658822_14082-.html

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

เขาเปรยบขอดและขอเสยของแมเหลกสองชนหลก นนคอแมเหลก

เมอง (Town) และแมเหลกชนบท (Country) เพอทจะดวาคนจะวงเขาไป

อยในเมองแบบไหนมากกวากน ซงแตละแบบกมขอดและขอเสยแตกตาง

กนไป แบบเมองมขอดคอ มโอกาสทางสงคมสง สามารถหลบหนจาก

ผคนได มสถานทนาตนเตนมากมาย มโอกาสทจะถกจางงาน คาแรงสง

ถนนหนทางมไฟสองสวาง มอาคารบานเรอนทใหญโตโออามากมาย แตก

ยงมขอเสยคอ คนอาศยอยเยอะจนเกดเปนชมชนแออดหลายแหง หองเชา

ราคาแพง ระบบระบายนำทไมด อากาศเปนพษและขมกขมวอยตลอดเวลา

และสดทายคอไมสามารถใกลชดกบธรรมชาตได สวนชนบทนนเขาพบวา

มขอดคอ มทดนใหใชประโยชนมากมายดวยคาเชาทราคาถก อากาศ

บรสทธ มปาไมและทงหญาเหมาะสมกบการทำเกษตรกรรมดวยทรพยากร

นำทเพยงพอตอความตองการ อกทงยงมแสงแดดอบอนไมเหมอนในเมอง

อยางไรกตามเขายงพบวาชนบทนนกมขอเสยเชนกนคอ บานแตละแหง

อยหางกนจนขาดการตดตอกนเปนสงคมใหญ บางหมบานรกราง คาจางตำ

มงานใหทำนอย ไมมจตสำนกสาธารณะ ระบบชลประทานและการระบาย

นำไมมประสทธภาพ ซงสงเหลานตองการการปฏรปใหดขน แมวาจะมขอด

ขอเสยในแบบทแตกตางกนแตสดทายเขาพบวาเมองทงสองแบบไมสามารถ

นำไปสสงคมในอดมคตตามแบบทเขาคดได ท เขาตองการคอ เมอง

ทปลอดจากสลม และผคนตางมความสขไปกบขอดของเมองและชนบท

ไปพรอมๆ กน เขาจงเสนอเมองแบบทสามหรอแมเหลกตวทสามนนคอ

เมองผสมชนบท (Town-country) หรอเมองในสวน (Garden city)

ขนมา

คณลกษณะของเมองในสวนแบบดงเดม

เขาออกแบบใหเมองในสวนมขนาดทจำกด มการวางแผนเมอง

ลวงหนากอนทผคนจะเขาอาศย สวนตวเมองนนถกลอมรอบดวยเขต

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เกษตรกรรมอนเปรยบไดกบเขมขดสเขยว (Green Belt) ของเมอง

การบรหารเมองนนคอนขางอสระ ทดนทจะนำไปใชประโยชนอะไรกตาม

จะดแลโดยคณะทำงานทประชาชนไววางใจเพอใหจดสรรทดนใหประชาชน

เชาไดอยางเปนธรรม หลกการโดยสรปคอ ทรพยากรใดกตามทมมลคา

ทางเศรษฐกจ ไมวาจะเปนทรพยากรทางธรรมชาตหรอโอกาสทจะเขาถง

ทรพยากรเหลานนตองสามารถเกอหนนใหแกสมาชกในชมชนไดอยาง

เทาเทยมกน ในขณะเดยวกนกสามารถทจะเปนเจาของผลผลตทตนเปน

ผผลตขนมาดวย และผคนสามารถนำสงทตนผลตไดมาซอขายแลกเปลยน

กนโดยมเงนเปนสอกลางไดอยางอสระ17 นอกจากนเมองในสวนยงมขอด

คอ มธรรมชาตทสวยงามพรอมผคนทอาศยอยอยางสงบไมเรงรบ มโอกาส

ทางสงคมในการเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยม มพนทสเขยวและ

สวนสาธารณะอนเปนทพบปะของผคน ผคนสามารถเชาหองพกทมคณภาพ

ไดในราคาตำแตมคณภาพ มงานทใหคาแรงสงพรอมโอกาสทจะเขาถงงาน

มากขน สนคาทขายในตลาดมราคาสมเหตสมผล นำประปาสะอาดและ

ถกสงตอไปยงบานเรอนอยางเปนระบบ มอากาศทสดชนสดใสและ

แสงแดดทไมขมกขมว ผคนมเสรภาพในการประกอบอาชพ และไมม

ชมชนแอดอดในเมอง ดานขอมลเกยวกบการออกแบบนนเขาไดระบไวใน

หนงสอดงน

๏ พนททงหมดถกออกแบบเปนวงกลมโดยมเมองใหญตรงกลาง

1 เมอง และเมองลอมรอบ 6 เมอง โดยแตละเขตเมองจะม

พนทเทาๆ กน

17 The End of Poverty. Georgism. Capitalism, and Socialism. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://povertythinkagain.com/controversies/a-word-from-the-sponsor-of-the-film-the-end-of-poverty-georgism-capitalism-and-socialism/. (วนทสบคนขอมล: 29 กนยายน 2559)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

๏ มถนนหลกออกจากเมองลอมรอบทง 6 เมองมงตรงไปยงเมอง

ศนยกลาง ระยะหางระหวางเมองศนยกลางและเมองลอมรอบ

ประมาณ 10 กโลเมตร

๏ เมองใหญตรงกลางเรยกวา Central City มพนท 30,350 ไร

สามารถจประชากรได 58,000 คน ชนในสดของเมอง

จะเปนสวนสาธารณะกลาง ถดออกชนทสองมาเปนทตงของ

สถานทสำคญ อาท ททำการเมอง หองสมด โรงพยาบาล

โรงภาพยนตร พพธภณฑ โรงละคร ซงจะวางโดยรอบสวน

สาธารณะกลางเปนวงกลม ชนทสามจะเปนสวนสาธารณะ

อกครงหนง และชนทสจะเปนอาคารโดยรอบเรยกวา Crystal

Palace ซงออกแบบเพอสรางเปนรานคา รานอาหารกลางแจง

ฯลฯ และทำหนาทเสมอนรวของเมองชนใน สวนชนทหาจะเปน

ถนนรอบเมองศนยกลางเรยกวา Fifth Avenue

๏ พนทถดออกมาถกออกแบบเปนพนทสเขยวซงถอเปนสวน

สำคญมากของเมอง สวนใหญเปนพนทเกษตรกรรม ปาไม

สวนธรรมชาต มพนททเรยกวา Grand Avenue ซงเปนทตง

ของโรงเรยน บานเรอน โบสถ และสวนสาธารณะ อนเปน

พนททผคนใชพบปะสงสรรคกนเปนปกต โดยมถนน 5 สาย

ตดผานในแนวขวาง เรยงจากสายท 1 หรอ First Avenue ซง

อยนอกสด ถดเขามาเรอยๆจนเจอถนนเสนในสดคอเสนทหา

หรอ Fifth Avenue นนเอง ในแนวตงตดดวยถนนสองสายเพอ

แบงเมองออกเปนบลอกทเทาๆกน เปนการจดสรรพนทใหงาย

ตอการบรหารเมองในภายหลง บานเรอนแตละแหงจะตองตง

เปนแนวแถวอยางเปนระเบยบ โดยเนนพนทสเขยวบรเวณบาน

ใหมากทสด เพราะตนไมคอหวใจหลกของเมองในสวนตาม

ความคดของ Sir Ebenezer Howard

�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 11 ภาพขยายของเมองศนยกลาง

ตามแบบฉบบดงเดม ของ Sir Ebenezer Howard

ทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/Garden_city_movement#/

media/File:Diagram_No.3_ (Howard,_Ebenezer,_

To-morrow.).jpg

๏ ถดออกจากถนนสายทหนงซงเปนสายนอกสดนนเปนทตงของ

โรงงานทงหลาย เพอไมใหเปนการรบกวนเมองศนยกลาง

สามารถดแลงาย และยงถกลอมรอบดวยพนทสเขยว ซง

รมนอกสดของโรงงานจะมทางรถไฟตดผานทำใหโรงงานแตละ

แหงเชอมตอกน เพอชวยเรองการขนสงสนคา และลดความ

แออดของการจราจรในเมอง และเชอมเมองศนยกลางกบเมอง

ลอมรอบทงหกเมองทอยรายรอบ

�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 12 แผนผงเมอง Garden City แบบดงเดม

ทมา: https://en.wikipedia.org/wiki/Garden_city_movement#/media/File:Diagram_No.7_ (Howard,_Ebenezer,_To-morrow.).jpg

๏ ชนตอมาเปน “เมองลอมรอบ” จำนวน 6 เมอง เรยกวา

Agglomeration Cities มพนท 22,760 ไร สามารถบรรจ

ประชากรได 32,000 คนแตละเมองหางกนประมาณ 3 – 5

กโลเมตร ภายในเมองลอมรอบแตละแหงถกออกแบบแตกตาง

กน แตมเคาโครงเดมจากเมองศนยกลางและมการปรบเปลยน

พนทใชสอย แตทขาดไมไดเลยนนคอสวนหรอพนทสเขยว

ในแตละเมอง ชนนอกสดของเมองจะถกลอมรอบดวยทาง

รถไฟ ทำใหนอกจากถนนเมองทตดผานแตละเมองแลว ยงม

ระบบขนสงสาธารณะทางรางทเชอมโยงเมองแตละเมองเขา

ดวยกนอกชนหนง การใชรถรางและรถไฟนนถอเปนการลด

มลพษในอากาศจากการใชรถสวนบคลไดเปนอยางด นอกจากน

�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ยงมระบบชลประทานควบคไปกบถนนแตจะสายชวยใหเมองม

ระบบระบายนำทดเยยมอกดวย

๏ หากการสรางเมองชนใน (Central City) สำเรจ และม

ประชากรถง 58,000 คนแลว จำเปนจะตองขยบขยายโดยไม

ยงเกยวกบบรเวณเขมขดสเขยว (Green Belt) ของเมอง หรอ

บรเวณ Grand Avenue ทงหมดเปนอนขาด เพราะพนทตรงน

ถอเปนพนททำเกษตรกรรมทมการเพาะปลกเปนประจำ พรอม

กบบานเรอนทอยอาศยทมตนไมลอมรอบเปนวงกลมทวทง

บรเวณเปนเสมอนปอดของเมองซงจะทำลายไมได ดงนน

ประชากรทเกนตองออกไปอาศยยงเมองลอมรอบซงเปนเมองท

ไกลออกไปอยางนอย 10 กโลเมตร โดยเรมตงรกรากใหมจาก

เมองศนยกลางแลวคอยขยายออกมาตามแบบแผนกลายเปน

เมองในสวนอกเมองหนงอกครง เมองเหลานจะถกเชอมโยง

ดวยระบบราง ทงรถไฟและรถราง รวมถงถนนทสามารถไปมา

หาสกนไดอยางสะดวก

อทยานนคร: จากแนวคดสโลกความจรง

Latchworth Garden City, Hertfordshire, England

เมองแรกทนำหลกการของ Sir Ebenezer Howard มาใชในการ

สรางเมอง คอ เมองแลชเวรท ฮารตฟอรดเชอร ประเทศองกฤษ ออกแบบ

โดย Raymon Unwind และ Barry Parker ในป ค.ศ. 1903 เมองแหงน

มประชากรประมาณ 34,248 คน มเนอทประมาณ 9,670 ไร เปนพนท

สงวนไวสำหรบเปนพนทสเขยวหรอเขมขดสเขยวของเมองจำนวน 3,290 ไร

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

หรอประมาณรอยละ 35 ของพนท ถกออกแบบใหรบผอาศยไดมากสด

35,000 คน18 ในชวงเรมตนของออกแบบเมองนนผออกแบบทงสองคน

ไดสญญากบชาวบานวาจะไมมปญหารถตด ผคนทขวกไขวหนาแนนตาม

ทองถนนและมตนไมรอบเมอง เพราะทงหมดคอสงทชาวบานเรยกรอง

เมอสรางเมองเสรจกพบวาปญหาเหลานนไมเคยเกดขนเลย เนองจาก

นกออกแบบถอวานคอการลงทนทางสงคมไมใชเปนเพยงแคการสรางเมอง

ธรรมดา การวางแผนเมองทดไมเพยงแตจะลดปญหาทวไป เชน รถตด

ควนพษ ไฟฟาดบ นำประปาไมทวถง เพยงเทานน แตยงชวยแกปญหา

อาชญากรรม การวงราว และอนๆ ไดในคราวเดยวกน

รปท 13 ภาพมมบนของเมองแลชเวรท เมองในสวนแหงแรกของโลก

ทมา: http://www.letchworthgc.com/ sites/default/files/images/gallery/9_Heritage_Museum.jpg, http://m.letchworth.com/sites/default/files/ images/2574-sollershottcircus-071.jpg

18 UK National Statistics. Letchworth Garden City (Hertfordshire) Population. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.citypopulation.de/php/uk-england-eastofengland.php?cityid=E35000115. (วนทสบคนขอมล: 10 พฤษจกายน 2559)

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เงนทไดการจดเกบภาษทดนและอสงหารมทรพยของเมองแลชเวรท

จะถกโอนมาใหเมองใชในการพฒนาระบบสาธารณปโภคและระบบขนสง

มวลชนทสะดวกพรอมสำหรบผสงอายและผพการ พรอมกบการเพมพนท

ส เขยวใหมากขนในทกๆ ป เมองแลชเวรทยงมสถานท เพอสขภาพ

(Treatment Center) ทรวมทงโรงพยาบาล ฟตเนสออกกำลงกาย และยง

มโรงภาพยนตร และสถานทพกผอนหยอนใจอนๆ เชน สวนสาธารณะ

ลานกจกรรม ใหประชาชนไดใชเปนทพบปะสงสรรคอกดวย ทกวนน

หมบานแลชเวรทยงคงพยายามรกษาสภาพแวดลอมของเมองใหเหมอนกบ

วนแรกทสรางเสรจ โดยชาวแลชเวรทเชอวา “เมองในสวน” หรอ

Garden City ไมใชแคเมองทเราอยากอยอาศยและทำงานเพยงอยางเดยว

แตยงเปนพนทแหงแรงบนดาลใจใหคนหนมสาวไดพฒนาสรางสรรคเมอง

ในสวนใหดยงขนไปอกดวย

รปท 14 พพธภณฑมรดก เมองแลชเวรท

เสมอนถกตงอยในปาไมทรมรนนาเยยมชม

ทมา: http://www.letchworthgc.com/ sites/default/files/images/gallery/9_Heritage_Museum.jpg, http://m.letchworth.com/sites/default/files/ images/2574-sollershottcircus-071.jpg

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 15

วงเวยนแหงแรกของประเทศองกฤษ

และเปนศนยกลางของเมองแลชเวรท

ตามแบบ Garden City ดงเดมท

Sir Ebenezer Howard ออกแบบ

รปท 16 ลานกจกรรมทใชจดเทศกาล

“Who do you think you are, Letchworth?”

เพอเฉลมการตงเมอง Garden City ครงแรกของโลก

ทจดในเดอนมถนายนของทกป

ทมา: http://www.letchworthgc.com/galleries/who_do_you_think_you_are_letchworth_july_2011, http://static.panoramio.com/photos/original/24917922.jpg

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 17 - 18 เมองแลชเวรทเมอแรกเรมกอตงในป ค.ศ. 1903

รปท 19 แผนผงเมองแลชเวรท การเดน ซต

ทมา : https://media1.britannica.com/eb-media/02/11602-004-2DE929EF.jpg, http://static.nai.nl/regie/historisch/pix/letch_straatje.JPG, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Letchworth_stadsplan_1903.jpg

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

Welwyn Garden City, Hertfordshire, England

เวลวน การ เดน ซต หรอท ร จกกนในชอ เวลวน เฮทฟลด

(Welwyn Hatfield) เปนเมองหนงในเขตปกครองฮารตฟอรดเชอรของ

ประเทศองกฤษ เมองแหงนเปนเมองในสวนแหงทสองทกอตงโดย Garden

City Movement โดยม Sir Ebenezer Howard เปนหวหนา ใชสถาปนก

ลกครงฝรงเศสแคนาดาชอวา Louis de Soissons เปนผออกแบบเมองน

ในป ค.ศ.1920 หลงจากเมองแลชเวรท 17 ป มพนท 80,968.75 ไร

ปจจบนมประชากร 116,000 คน19 เมองแหงนตงขนหลงจากสงครามโลก

ครงทหนงจบลงไดไมนาน ดวยความตงใจจะสรางเมองทปราศจากความ

หนาแนน ลอมรอบไปดวยทศนยภาพอนงดงามของชนบท แตกยงมสถานท

สำคญ ถนนหนทาง และความเปนเมองผสมอย ผคนทยายเขามาอยสามารถ

เขาถงธรรมชาตไดระหวางการใชชวตประจำวนและการทำงานทไมตองเดน

ทางไกลมากเพราะสถานทตางๆ ถกวางไวใหอยบรเวณเดยวกน การควบคม

พนทและการจดสดสวนอยางเหมาะสมคอหวใจหลกในการสรางเมอง

ในสวน เมองแหงนมผมาเยอนมากมายไมวาจะเปนนกทองเทยว นกวจย

หรอผทสนใจดานการวางผงเมอง เนองจากความเปนมาทางประวตศาสตร

ทยาวนานและการวางแผนทคำนงถงสงคมในอนาคต เมองเวลวนและ

แลชเวรทถอเปนเมองในสวนตามแบบของ Sir Ebenezer Howard เพยง

สองเมองทยงหลงเหลออยในประเทศองกฤษ แรกเรมกอตงนนสถาปนก

Louis de Soissons ยงอายไมถง 30 ป แตดวยความสามารถของเขา

ทำใหแผนผงของเมองถกออกแบบไดอยางทนสมย สามารถนำมาปรบใชได

19 The Hertfordshire Local Information System. LG Inform Plus, Nomis: mid-year population estimates, Office for National Statistics: Census 2011. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.welhat.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=9345&p=0. (วนทสบคนขอมล: 15 พฤษจกายน 2559)

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

กบเมองในปจจบนไดหลายแหงและหลายรปแบบโดยไมจำเปนวาตอง

เหมอนกบฉบบดงเดม เนองจากในปจจบนมบรบทดานพนทและทรพยากร

ทจำกดมากกวาในอดต

รปท 20 (ซาย) แผนผงเมองเวลวน การเดน ซต ในป ค.ศ. 1920

จะเหนวาพนทรอบเมองถกลอมรอบไปดวยเขตเกษตรกรรม มทางรถไฟ

จากในตวเมองออกสภายนอกทำใหสามารถไปมาระหวางเมองเวลวนกบ

เมองขางเคยงไดสะดวก

รปท 21 (ขวา) ถนนสายหลก (Parkway) ทผากลางเมองแยกเมอง

ออกเปนสองฝง ครงหนงถนนสายนไดรบการยอมรบวาเปนถนนทม

ทวทศนดทสดแหงหนงของโลก มนำพตรงกลางสรางขนเพอเฉลมฉลอง

พธราชาภเษกกษตรยองกฤษในปค.ศ. 1953 สนามหญาโดยรอบตกแตง

อยางสวยงามดวยดอกไมนานาชนด พรอมทางเดนใหกบคนเดนเทา

ทสามารถทะลไปยงทกสวนของเมองโดยมตนไมมากมายคอยใหรมเงาและ

บงแดดฝน สมกบคำทสถาปนกผออกแบบไดกลาวไววา “วธทดทสดทจะ

ดมดำกบเมอง คอ การเดนรอบๆ เมองดวยตวคณเอง”

ทมา: https://s-media-cacheak0.pinimg.com/736x/eb/cd/25/ebcd25d42d459bf23ee6ce99f1a7a730.jpg, http://www.letchworth.com/sites/default/files/images/welwyngc.jpg

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

แมในปจจบนเมองเวลวนจะขยายตวใหญขน แตสถาปตยกรรมแบบ

Neo-Georgian อนเปนสถาปตยกรรมเกาแกขององกฤษในชวงป ค.ศ.

1714 – 1830 ซงสถาปนก Louis de Soissons นำมาปรบใชในการสราง

เมองในปค.ศ. 1920 กยงคงอยอยางสมบรณ และเหนไดชดวายงคง

ทนสมยเหมาะสมกบเมองเวลวนในปจจบน เมอเมองขยายตวใหญขน

รถยนตสวนบคคลกยอมมากขน รานคาซปเปอรมารเกตและรานคาสาขา

จากตางชาต เขามาในเมองมากขน แตส งหน งท ไม เคยเปลยน คอ

การจดการกบพนทสเขยวรอบเมองใหคงอย มการปลกตนไมจนเปนสวน

ขนาดใหญตามทางเดนเทาและถนนทกสายในเมอง ตรงศนยกลางของ

เมองกอตงในป ค.ศ. 1980 ตงชอตามผกอตงคอ “Howardsgate”

ประกอบไปดวยหางสรรพสนคาแบบทนสมย (The Howard Center)

มถนน 3 สายตดผานตวเมอง มบานเรอนและรานคาตงอยอยางเปน

ระเบยบตลอดทางทามกลางสวนทสวยงาม ทสำคญเมองเวลวนมกฎหมาย

ปกปองสงแวดลอมของเมองเพอรกษาพนทสเขยวใหเหมอนกบวนแรก

ทกอตงซง ทกวนนเมองเวลวนไดพฒนาไปสเมองทเปนศนยกลางการคา

หลายดาน พรอมดวยสถานทนนทนาการเพอการพกผอนหยอนใจ

หลายแหง เชน สวนสาธารณะ Standborough Park ทมเรอใบใหบรการ

ทามกลางทศนยภาพของทะเลสาบทสวยงาม ลอมรอบดวยตนไมนอยใหญ

ดรมรน ศนยออกกำลงกาย The Gosling Sports Park พรอมพนทสำหรบ

การปนจกรยาน เลนกฬา และอนๆ ในขณะทสถานะเมองในสวนของ

เวลวนกยงคงอยพรอมใหคนทงในและนอกเมองไดสมผสกบบรรยากาศ

ความเงยบสงบในฉบบเมองในสวนสไตลองกฤษแบบดงเดมของทไมเหมอน

ใครอกดวย

�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 22 พนทศนยกลางของเมอง (Howardsgate)

รปท 23 สถาปตยกรรมแบบ Neo-Georgian ซงเปนรปแบบหลกทใชใน

การกอสรางบานเรอนและสถานทสำคญของเมองเวลวนตงแตเรมกอตง

ในป 1920

ทมา : http://welwynhatfield.co.uk/wp-content/uploads/2012/06/ Howardsgate-Welwyn-Garden-.jpg,

�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 24 สวนสาธารณะ Standborough Park

สถานทพกผอนของชาวเมองเวลวน

รปท 25 The Howard Center

หางสรรพสนคากลางเมองทตกแตงโดยตนไมและดอกไม

นานาพนธรอบบรเวณ

ทมา: http://www.awaconsultants.co.uk/assets/images/projects/171/4262134197_5ed05eb4cb_o__large.jpg, http://patrickcallaghan.co.uk/wp-content/uploads/2014/05/100_3016.jpg

�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 26 โรงแรม Western Homestead Court

ในเมองเวลวนทถกลอมรอบดวยสวนดอกไม

รปท 27 Welwyn Garden City Golf Club ซงสถานทตางๆ

ในเมองถกพฒนาไปในแนวทางเดยวกนนนคอพนทสเขยว

ทมา : https://i0.bookcdn.com/data/Photos/OriginalPhoto/2200/220094/220094738/ Best-Western-Homestead-Court-Hotel-photos-Exterior.JPEG, https://www.teeofftimes.co.uk/contentassets/4ca5520005c8461abe1077577fb72f9a/ welwy-garden-city-golf-club-2nd-back.jpg

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

Singapore

สงคโปรเปนประเทศทไดรบการยอมรบวาเปนเมองในสวนในระดบ

โลก เรมตนจากตน “Mempet Tree” ตนแรกถกปลกลงดนโดย

นาย ล กวน ย นายกรฐมนตรของสงคโปรในป ค.ศ. 1963 ถอเปน

การเรมตนโครงการสงคโปรสเขยว (Greening Singapore) โดยสมบรณ

หลงจากนนเปนตนมาสงคโปรกดำเนนโครงการเพอสนบสนนใหประเทศ

ของตนเปนเมองในสวนระดบโลก สงคโปรมพนท 718 ตารางกโลเมตร

หรอ 448,750 ไร20 มประชากร 5,607,300 คน21 ซงถอวามความ

หนาแนนของประชากรสง การสรางเมองในสวนขนจงไมเพยงแตชวยรกษา

พนธไมดงเดมของประเทศไว แตยงเปนการบรรเทาบรรยากาศของความ

หนาแนนในเมองและยงชวยดดซบมลพษในเมองไดอกดวย หนวยงานหลก

ทรบผดชอบโครงการเมองในสวนของสงคโปรคอ National Park Board

(NParks) ภายไตกระทรวงการพฒนาแหงชาต (Ministry of National

Development) ซงมหนาทหลกคอการออกแบบและสรางพนทสเขยวใหกบ

สงคโปรไมวาจะเปนพนธไมพนเมองและตางถน ดอกไมนานาชนด

สวนสาธารณะ และความหลากหลายทางชวภาพใหคงอยคสงคโปร ทกวน

นพนทกวา 20,737.5 ไรของประเทศถกแปลงเปนสวนสาธารณะและสวน

เชอมตอระหวางเมอง (Park Connectors) กวา 300 แหง รอยละ 79

ของทงหมดอยภายไตการดแลของ NParks เชน สวนพฤกษชาตสงคโปร

สวนสาธารณะ Fort Canning สวนสาธารณะ East Coast สวนสาธารณะ

20 One World Nations Online. Singapore. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.nationsonline.org/oneworld/singapore.html. (วนทสบคนขอมล: 16 พฤษจกายน 2559) 21 The Singapore Department of Statistics. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/population_and_population_structure/population2016.pdf. (วนทสบคนขอมล: 16 พฤษจกายน 2559)

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

Telok Blangah เปนตน นอกจากน Nparks ยงดแลพนทเขตสงวนพนธไม

กวา 20793.75 ไร22 ซงหวใจหลกในการสรางเมองในสวนของสงคโปร

คอ การสรางพนทสเขยวขางถนนใหมากทสด เนองจากถนนทกสายตาง

เชอมตอกนครอบคลมทวทงเมอง ฉะนนการสรางพนทสเขยวขางถนน

ทกสายจงเปนเสมอนการคลมผาสเขยวไดทวบรเวณของเมอง สงคโปรยงม

แผนแมแบบชอวา “The Streetscape Greenery Master Plan” ท

คอยนำทางการสรางเมองในสวนเสมอมา

รปท 28 สวนสาธารณะ Fort Canning

22 Ministry of National Development. From Garden City to City in a Garden. [ออนไลน]. หนา 2. เขาถงไดจาก: http://www.mnd.gov.sg/MNDAPPImages/ About%20Us/From%20Garden%20City%20to%20City%20in%20a% 20Garden.pdf. (วนทสบคนขอมล: 16 พฤษจกายน 2559)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 29

สวนสาธารณะ

East Coast

รปท 30

สวนสาธารณะ Telok Blangah

รปท 31

Park Connectors

หรอ สวนเชอมตอระหวางเมอง

ทมา: http://pantip.com/topic/34886451, https://oh3za.com/tag/be-still/, http://www.eco-business.com/news/singapore-denmark-continue-collaboration-building-sustainable-cities/, https://itoursg.wordpress.com/2013/06/05/coast-to-coast-day-1/

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

สงค โปรม “การจดการตนไม เชงรก” กลาวคอ ตนไมกวา

หนงลานตนภายไตความรบผดชอบของ NParks นนไดรบการดแลอยางด

จากรกขกรหรอนกศลยกรรมตนไมใหญทไดรบใบอนญาตอยางเปนทางการ

จากรฐบาล รกขกรเหลานคอผทเชยวชาญเกยวกบการตดแตงตนไม

โรคตนไม การสงวนรกษาพนธไม และการขยายพนธไม ชาวสงคโปร

เชอว าตนไมทมอายมากกวารอยปหรอตนไมทอย ณ พนทหน งๆ

มาเปนเวลานานนนคอมรดกทแสนลำคาของชาตซงจะทำลายไมได ตนไม

เหลานนคอสญลกษณสำคญทแสดงใหเหนวาความรกในธรรมชาตและ

ความรสกรกเมองในสวนของชาวสงคโปรนนไมไดเพงเกดขน หากแตผาน

รอนหนาวมากวารอยป ในป 2001 จงเกดแผนการรกษามรดกตนไม

(The Heritage Trees Scheme) ขน เพอรกษาตนไมเหลานและเพอใหคน

รนหลงไดรบรถงความหวงแหนทคนรนกอนมตอมรดกสเขยวเหลาน

ปจจบนมตนไมเกาแก 160 ตนทถอเปนมรดกตนไมตามแผนการดงกลาว

นอกจากนตาม “กฎหมายเพอสวนสาธารณะและตนไม” ของ

สงคโปรยงระบใหพนทปาตอนกลางและตะวนตกของประเทศเปนพนทปา

สงวนทหามประชาชนรกลำหรอเขาไปทำปาไมอยางเดดขาด นอกจากน

ยงมปาสงวน “Bukit Timah” และ “Central Catchment” ซงมขนาด

รวมกน 20037.5 ไร พนทแหงนเปนปาเกาแกทยงคงมขนาดเทาเดมแหลง

สดทายของสงคโปรซงอยภายไตการดแลของ NParks มการปลกปาเพม

พนทสเขยวเปนประจำทกป พรอมทงการกำจดวชพชไมเลอยตางถนทขน

มารบกวนพชสายพนธพนเมอง เพอไมใหสายพนธดงเดมนนถกทำลายไป

ทางชายฝงตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศคอพนทของปาสงวน “Sungei

Buloh Wetland” อนเปนมรดกแหงอาเซยนแหงแรกของประเทศสงคโปร

มพนท 813 ไร มความสำคญในระดบโลกเนองจากเปนทอพยพของ

นกตางถนและสายพนธดงเดม แตใครจะรวาพนทแหงนถกพฒนามาจาก

บอกงกลาดำทเคยปลอยใหรางมาเปนเวลานาน

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 32

ปาสงวน

Bukit Timah

รปท 33

ปาสงวน Central Catchment

ทมการสรางสะพานเพอเชอม

ปาทงสองฝงเขาดวยกน

ทำใหสตวปาสามารถขามไป

หากนยงแตละฝงได

ทมา : https://www.nparks.gov.sg/gardens-parks-and-nature/parks-and-nature-reserves/central-catchment-nature-reserve, https://blogs.ntu.edu.sg/hp331-2015-23/vibrant-sustainable-city/biodiversity-conservation/eco-linkbke/

โครงขายพนทเชอมตอ (The Park Connector Network) เปน

อกโครงการหนงทรฐบาลสงคโปรกำลงพฒนา โดยใชพนทรกรางวางเปลา

คลองระบายนำรมถนน พนทรอบแองนำขนาดใหญ และพนทขางทาง

มาปรบเปลยนเปนอโมงคสเขยวขนาดใหญทสามารถเชอมตอไปยง

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

สวนสาธารณะแตละแหงของเมอง เพอใหคนสงคโปรไดทำกจกรรมยามวาง

ไมวาจะเปนการปนจกยาน วงออกกำลงกาย จนกระทงเลนเสกตบอรด

ปจจบนมเสนทางทองเทยวรอบเกาะสงคโปร (The Round Island Route)

หนงในโครงขายพนทเชอมตอระยะทาง 150 กโลเมตรกวาง 4 เมตร

สวยงามรมรนไปดวยอโมงคตนไมทแผคลมถนนและทางเดนเทาใหกบ

ผสญจรทนยมชนชมเมองดวยการเดนเทามากกวาการขบรถสวนตว

นอกจากนย งม โครงการอ โมงคป าผจญภยรอบชายฝ ง (Coasta l

Adventure Corridor) ทกำลงดำเนนการเพอใหนกปนจกยานโดยเฉพาะ

ขยายขนาดของถนนใหมความกวาง 6 เมตรเพอความสะดวกสบาย พรอม

ส งอำนวยความสะดวก เชน หลงคาบงฝน หองนำ จดชมวว ทน ง

โตะประชาสมพนธ ทจอดรถจกรยาน และอปกรณซอมแซมจกรยาน

ดวยตนเอง ซงทงหมดจะกระจายตามจดเชอมตอตางๆ ของเสนทาง23

23 National Parks Board. Park Connector Network. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.nparks.gov.sg/gardens-parks-and-nature/park-connector-network. (วนทสบคนขอมล: 16 พฤษจกายน 2559)

รปท 34

เสนทางทองเทยว

รอบเกาะสงคโปร

(The Round Island

Route)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 35 อโมงคปาผจญภยรอบชายฝง

ทมา : https://www.ura.gov.sg/skyline/skyline08/skyline08-03/text/01.htm, http://www.businesstimes.com.sg/real-estate/call-for-design-plans-goes-out-for-rail-corridor

อกสงหนงทถอเปนมรดกทแสดงถงการพฒนาเปนชาตของประเทศ

สงคโปร คอ “สวนพฤกษศาสตร” เนองจากสวนแหงนเปนสถานทเกบ

รวบรวมพนธไมตงแตชวงเรมตนการพฒนาประเทศจนกลายมาเปนเมองใน

สวนปจจบน กจกรรมตางๆเรมตนทน ไมวาจะเปนการวจยศกษาพนธไมท

เหมาะสมตอดนในบรเวณตางๆของประเทศ การสงวนรกษาพนธไมหายาก

และการใหความรแกเดกๆ สวนแหงนตงอยใกลกบใจกลางเมองบนพนท

394 ไร และกำลงกลายเปนสถานททไดรบความนยมอยางสงในหม

นกทองเทยว ดวยบรรยากาศทสงบ สวยงาม ผสานการออกแบบพนท

อยางสงามชนเชง สวนแหงนไมไดเปนเพยงแคสถานททองเทยวแตทวโลก

ตางยอมรบใหเปนสถาบนพฤกษศาสตรเขตรอนชนนำระดบโลก ทรวบรวม

พนธพชและสมนไพรกวา 600,000 ชนด24 ทงในรปแบบของสารานกรม

24 อางแลว

�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

และหนงสอในหองสมด พชอบแหง และ ตนไมปลกทยงมชวต พรอม

สำหรบใชเปนแหลงอางองใหกบนกพฤกษศาสตรและผทสนใจทวโลก

ปจจบนมนกทองเทยวมาเยยมชมกวา 3 ลานคนตอป

ทมา : http://cavinteo.blogspot.com/2014/10/national-orchid-garden-definitely-for.html

รปท 36 สวนพฤกษศาสตรสงคโปร

นอกจากความพยายามอนรกษความหลากหลายของพนธพชทม

มากมายในสงคโปรแลวนน อกภารกจหนงของรฐบาลทกำลงนำพาสงคโปร

ไปสการเปนเมองสเขยว นนคอการนำชมชนเขามาเปนสวนหนงของเมอง

ความจรงแลวจตสำนกในการรกษาทรพยากรธรรมชาตของคนสงคโปรนน

มมานานมากแลว รฐบาลเพยงแคสนบสนนใหเกดโครงการตางๆ เพอให

ประชาชนไดปฏบตตามอยางเปนรปธรรม โดยม NParks เปนแมงานหลก

ทชวยสรางความรสกหวงแหนอนลกซ งทวา แทจรงแลวประชาชน

�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

กำลงใชชวตอย ในเมองอนเปนภาพขยายใหญบานของพวกเขาเอง

พวกเขาจะไมรสกวาตนเดนอยในเมองหากแตเดนอยในบานสวนของตนเอง

ฉะนนตนจงมสวนทจะชวยเตมแตงใหบานของตนใหสวยงามยงขนไปอก

โครงการ “Garden in Bloom” จงเกดขนผานความรสกดงกลาว ทำให

ในปจจบนมกลมรกสวนเกดขนกวา 200 กลมทวสงคโปร คนเหลานจะใช

เวลาวางของตนปลกตนไมชนดตางๆไมวาจะเปนไมยนตน ไมประดบ

ดอกไม สมนไพร กระทงผกสวนครว ทวทงบรเวณพนทสาธารณะและ

เอกชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล ซงคนทรวมปลกตนไมมตงแตชาวบาน

นกเรยน เจาหนาทของรฐและอาสาสมคร ผลคอทกวนนสงคโปรมสวน

สวยงามหลายแหงเกดขนทกวน นอกจากนยงมโครงการอนๆเพอดงดดคน

ใหเขาหาสวนตนไมมากขน เชน โครงการ “Adopt-A-Park” หรอการรบ

ดแลพนทใกลเคยงกบโรงเรยน ททำงาน หรอบานเรอนของตนเพอไป

ออกแบบสรางสวนดวยตนเอง โครงการนมผสมครเขารวมมากมายทงภาค

รฐ เอกชน ไปจนถงโรงเรยนศนยเดกเลก โครงการ “Adopt-A-Plant”

ซงในป 2016 นรฐบาลไดแจกจายกลาไมกวา 8,000 ตนใหประชาชนนำ

ไปปลกในพนทของตน25 โดยรฐบาลจะกระจายหนวยจายพนธไมหลายจด

ทวประเทศเพออำนวยความสะดวกแกประชาชนทอยหางไกล นอกจากน

รฐบาลยงมโครงการ “The Green Fund Project” ซงสงเสรมใหเอกชน

หรอประชาชนทสนใจเขามามหนสวนกบรฐบาลในการสรางสวน โดย

รฐบาลจะออกงบในสวนโครงสรางพนฐานในการสรางสวนให เชน พนธไม

ทางเดน ไฟสองสวาง เปนตน จากนนเอกชนหรอประชาชนดำเนนการ

สรางสวนในแบบเฉพาะของตนตอดวยตนเอง ทงหมดทกลาวมานนแสดง

ใหเหนวาแมสงคโปรจะไมใช เมองในสวนตามแบบฉบบดงเดมของ

25 National Parks Board. (2016, 3 April). Adopt-A-Plant. [ออนไลน]. เขาถง ไดจาก: https://www.nparks.gov.sg/gardens-parks-and-nature/park-connector-network. (วนทสบคนขอมล: 17 พฤษจกายน 2559)

�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

Sir Ebenezer Howard แตสามารถนำแบบแผนดงกลาวมาปรบใชกบ

ประเทศของตนไดอยางมประสทธภาพ การมหนวยงานอยาง NParks และ

กฎหมายทเขมงวด รวมถงจตสำนกรกษหวงแหนในมรดกสเขยวของคน

สงคโปรเองตางลวนมสวนสำคญทนำพาสงคโปรมาถงจดนได ประเทศไทย

เองเปนทรกนวาปาไมเราเหลอนอยลงทกปๆ ถงเวลาแลวหรอยงทเราจะนำ

แบบฉบบเมองในสวนนมาปรบใชเพอสงวนพนทสเขยวของเราไวใหคนรน

หลงไดชนชมมรดกอนลำคาทมความสวยงามไมแพทอนในโลกเชนกน

รปท 37 สวนสาธารณะ “Bishan Park”

อนเปรยบไดกบ Central Park ของประเทศสงคโปร

ทมา : http://www.landezine.com/index.php/2012/06/kallang-river-at-bishan-ang-mo-kio-park-by-atelier-dreiseitl/

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ซมไบโอซต (Symbio City)

ทมาของแนวคด

ตงแตตนศตวรรษท 21 เปนตนมา ประชากรสวนใหญของโลกกวา

หกพนลานคนอาศยอยในเมอง และคาดวาประชากรของโลกจะเพมขนจาก

7,400 ลานคนในปจจบน (2016) เปน 9,900 ลานคนในป ค.ศ. 205026

อกทงแนวโนมของการยายเขามาอาศยและทำงานในเมองนนเพมขนเรอยๆ

คาดวารอยละ 60 ของประชากรโลกจะอาศยอยในเมองในป ค.ศ. 2030

ปรากฏการณนเกดขนในประเทศกำลงพฒนาและประเทศทอยในชวง

เปลยนผาน (Transition Countries) ทวโลก โอกาสในชวตและความ

กาวหนาทางเศรษฐกจนนเกดขนในเมองมากกวาชนบท คนสวนมาก

จงยอมละทงบานเกดของตนเพอเขามาทำงานในเมอง เมองจงขยายตวขน

เรอยๆ ผลทตามมาคอสภาพอากาศทเปลยนไปในทางทนาเปนหวง ดงเชน

ทประเทศไทยเคยเจอกบมหาอทกภยในป พ.ศ. 2554 ซงธนาคารโลก

คาดการณความเสยหายกวา 4,500 ลานเหรยญสหรฐ27 ขณะเดยวกน

ปญหาอนๆ กเรมกอตวจนแกไขไดยาก เชน รถตด วตถอนตรายโดย

ธรรมชาตและจากการผลตของมนษย อากาศเปนพษจากไอเสยทปลอย

จากโรงงานอตสาหกรรม ปญหาขาดแคลนพนทสเขยวอนเปนเสมอน

ปอดของเมอง นำเนาเสย รวมถงการจดการดานสขอนามย เปนตน

ขณะเดยวกนเมองใหญทวโลกตางพงพาพลงงานจากซากดกดำบรรพ

26 Population Reference Bureau. (2016). 2016 World Population Data

Sheet. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.prb.org/Publications/Datasheets/2016/2016-world-population-data-sheet.aspx. (วนทสบคนขอมล: 19 ตลาคม 2559)

27 Centers for Disease Control and Prevention. (2012). The Great Flood of 2011, Thailand: A Firsthand Account. [ออนไลน]. แหลงทมา: https://blogs.cdc.gov/publichealthmatters/2012/02/the-great-flood-of-2011-thailand-a-firsthand-account-3/. (วนทสบคนขอมล: 19 ตลาคม 2559)

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เพอใชในยานพาหนะและอตสาหกรรม อาคารโดยทวไปตางตดตง

เครองปรบอากาศและใชพลงงานไฟฟาอยางสนเปลอง

สงเหลานไมเพยงแตจะทำใหสภาพอากาศเปลยนแปลงอนจะสงผล

รายแรงเกนจะคาดคดเพยงเทานน แตกลบเปนเหมอนปรสตทแฝงตว

คอยกดกนเมองทนาอยไปเรอยๆ จนสดทายไรทางทแกไขเยยวยาไดทน

ซงธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชยไดเตอนเกยวกบเรองนวา การขยายตว

ของเมองและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะทำใหทรพยากรทมอย

หมดไปอยางรวดเรว สงทเราตองทำคอเปลยนวถการบรโภคและการใช

ทรพยากรแบบทคำนงถงสงแวดลอมมาเปนอนดบแรกและพฒนาเมองและ

เศรษฐกจใหเตบโตแบบยงยน (Sustainable Growth) เมองหลายแหงเหน

วาการเปลยนแปลงของสภาพอากาศและการพฒนาทไมเปนมตรกบสง

แวดลอมเชนนไมใชเรองดกบเมองในระยะยาว จงเกดแนวคดการพฒนา

แบบองครวม (Holistic) ทมองปญหาจากภาพใหญแลวพยายามออกแบบ

เมองใหมใหทกสวนทำงานสมพนธกน เพอเปาหมายหลกคอการพฒนา

เมองทเปนมตรกบสงแวดลอม มากทสด แนวคดดงกลาวเรมตนทสวเดน

อนมชอวา “เมองชวาพงพาอาศย28” หรอ Symbio City (ซมไบโอ ซต)

คำจำกดความ

“SymbioCity” หรอ “เมองชวาพ งพาอาศย” คอแนวคด

การจดการเมองแบบบรณาการ ทงในดานการวางผงเมอง การคมนาคม

ขนสง การจดการนำ การใชพลงงาน และจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม โดยมองปญหาทกอยางสมพนธกนแบบองครวม (Holistic)

ซงคำวา Symbio ยอมาจากคำวา Symbiosis หมายถง การอยรวมกนของ

สงมชวตตงแตสองชนดขนไป แลวความสมพนธของสงมชวตเหลานน

28 คำศพทและคำจำกดความโดยผเขยน

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

สรางประโยชนใหแกกนและกน เมอรวมกบคำวา City (เมอง) จงหมายถง

การหาความสมพนธของสงมชวตทอาศยอยในระบบตางๆ ของเมอง

แลวพยายามใหความสมพนธนนกอประโยชนซงกนและกน สามารถลด

ปรมาณการใชทรพยากรของเมอง ประหยดพลงงาน และสงผลดตอ

สภาพแวดลอมโดยรวมอยางยงยน

การพฒนาเมองตามแนวคด “เมองชวาพงพาอาศย” (Symbio City)

ประเทศสวเดนตงอยบรเวณคาบสมทรสแกนดเนเวยทางตอนบน

ของทวปยโรป มประชากรประมาณ 9.8 ลานคน ซงนอยกวาประเทศไทย

7 เทา มพนท 450,295 ตารางกโลเมตร ขณะทประเทศไทยมขนาด

514,000 ตารางกโลเมตรซงถอวาใกลเคยงกน แตดวยประชากรทนอย

เชนนนทำใหแรงงานในประเทศนอยลงตามไปดวย เศรษฐกจของสวเดน

จงขนอยกบอตสาหกรรมและเทคโนโลยขนสงมากกวาเกษตรกรรม รฐบาล

เองกใหการสนบสนนดานการวจยและพฒนาผลตภณฑขนสงดวยเงน

จำนวนมาก สงผลใหสวเดนเปนประเทศทมความกาวหนาดานเศรษฐกจ

และเทคโนโลยอย ในอนดบ 3 ของโลกจากการจดอนดบของ The

Networked Readiness Index (NRI) ซงยกยองใหสวเดนเปนประเทศท

สามารถใชเทคโนโลยอยางบรณาการและมนวตกรรมทกาวหนาเพอการ

อนรกษสงแวดลอมอยางยงยน นอกจากนยงยกยองใหสวเดนเปนสงคม

แหงการเรยนร (Knowledge-based society) ทแทจรงอกดวย

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 38 อนดบเมองทนำเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใชเพอ

เพมประสทธภาพของบรการสาธารณะและยกระดบชวตของประชาชน

โดย The Networked Readiness Index (NRI)

แหลงทมา: https://agenda.weforum.org/wp-content/uploads/WEF_GITR_TopEconomies_ Infographic_20142.jpg

อยางไรกตามในชวงทศวรรษท 1970-1980 ทวโลกตางประสบกบ

วกฤตการณนำมนททำใหราคานำมนทวโลกสงขนเปนประวตการ สวเดน

เองกเปนหนงในหลายประเทศทวโลกทพงพาพลงงานเชอเพลงจาก

ซากดกดำบรรพเพอใชในอตสาหกรรมและการคมนาคม การขยายตวของ

เมองเองกเปนไปอยางไรระเบยบ สงผลใหสงแวดลอมของเมองเรม

เสอมโทรม เกดปญหามลพษและการจราจรแออด ชาวสวเดนเหนวา

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

หากพงพาหลงงานนำมนแบบนตอไป ประกอบกบการใหเมองขยายตวออก

ไปเรอยๆ โดยไรการบรหารจดการอยางเปนระบบ จะสงผลรายตอความ

เปนอยของคนในเมอง สงแวดลอม เศรษฐกจ และสขภาพของในเมอง

ในระยะยาว รฐบาลสวเดนจงระดมผเชยวชาญทงดานการวางผงเมอง

การจดการพลงงาน และการจดการสงแวดลอม เพอรวมคดหาแนวทาง

แกปญหาเมองในคร งนตามแบบเฉพาะของสว เดน จนเกดแนวคด

การบรหารจดการเมองแบบบรณาการทกสวน ทกระบบของเมองเขา

ดวยกนแบบองครวม เพอใหการใชทรพยากรของเมองคมคาและเกด

ประโยชนตอคนในเมองมากทสด จงเกดแนวคด SymbioCity ขนในป

ค.ศ. 2008 ซงประเดนหลกของ “ซมไบโอ ซต” หรอ “เมองชวาพงพา

อาศย” คอ การพฒนาโดยพงพาอาศยธรรมชาตและสงแวดลอม ใหทก

ระบบของเมองทำงานสมพนธกนและสงผลดซงกนและกน เนองจาก

ซมไบโอ ซต เปนแนวความคด จงสามารถนำไปปรบใชไดกบเมองอนๆ

ทวโลก ตงแตการออกแบบสถาปตยกรรมของอาคารทอยอาศย ททำงาน

หรอโรงงานอตสาหกรรม การวางผงเมอง กระทงการบรหารจดการ

พลงงาน จดการของเสย การคมนาคมขนสง และการจดการนำ

เรมตนทการจดการขยะซงถอวาเปนความกาวหนาทสดดานหนง

เรยกวา “การปฏวตขยะรไซเคลแบบสวเดน” หรอ “The Swedish

Recycling Revolution” เพราะสวเดนสามารถนำขยะจากครวเรอนกวา

99% มารไซเคลใหม สวน 1% ทเหลอจะถกฝงกลบ โดย 50% ของขยะ

เหลานถกนำมาเผาไหมเพอใหพลงงาน เทยบเทากบการใชนำมนถง

1.1 ลานลกบาศกเมตร และสามารถใหความรอนในบานได 810,000 หลง

เชนเดยวกบความรอนสวนเกนจากอตสาหกรรมกถกนำมาใชในครวเรอน

เชนกน ซงสวเดนไดพฒนาความสามารถและทกษะเกยวกบการจดการ

ขยะทมประสทธภาพและสรางกำไรมากวาทศวรรษแลว นอกจากนสวเดน

ยงนำเขาขยะกวา 700,000 ตนจากประเทศอนๆ ในยโรป เชน นอรเวย

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ทยงไมสามารถสรางนวตกรรมแบบสวเดนได ขยะเหลานซอมาในราคาถก

แตใหพลงงานทคมคามาก สงทไมสามารถเผาไหมไดกจะนำไปใชประโยชน

ดานอน เชน เหลกจะถกแยกออกเพอนำไปรไซเคลใหสามารถกลบมาใช

ใหมได ในขณะทถวยชามหรอกระเบองทไมสามารถเผาไหมไดกจะถก

กรองและแยกออกเพอผานการแปรสภาพไปเปนวสดทใชทำถนนตอไป

ควนทออกจากโรงงานเผาไหม 99.9 % เปนคารบอนไดออกไซดทไมมพษ

ซงผานการกรองหลายขนตอนจนสะอาด ขณะเดยวกนประชาชนชาวสวเดน

กแยกขยะตงแตขยะเหลานนยงอยในบานของตน เชน หนงสอพมพ

พลาสตก เหลก แกว อปกรณอเลกทรอนกส หลอดไฟ และแบตเตอรร

เปนตน นอกจากนเทศบาลยงรณรงคใหคนในพนทแยกกากอาหารเพอนำ

มาทำเปนปยอนทรยอกดวย รถขนขยะเองกใชระบบขบเคลอนดวยไฟฟา

หรอกาซชวภาพ เชนเดยวกบนำดมสะอาดทไดมาจากกระบวนการกรอง

จากน ำ เสยของ เมอง ขณะท เทศบาลจดรถขยะเพ อ เกบอปกรณ

อเลกทรอนกสและขยะอนตราย เชน สารเคม โดยเฉพาะ รานขายยาทก

แหงในเมองรบยาหมดอายทประชาชนไมใชแลวเพอไมใหปะปนกบขยะอน

สงเหลานทำใหการจดการขยะของเมองกาวหนาอยางมาก

รปท 39 สถตความกาวหนาของการรไซเคลของประเทศสวเดน

ตงแตป 1975 – 2012

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 40 อนดบประเทศทสามารถนำขยะมารไซเคลไดมากทสด

ตามลำดบในป 2013

ทมา : http://fundforeducationabroad.org/wp-content/uploads/Capture3.jpg, http://s3-eu-west-1.amazonaws.com/recycleopedia-development/cms/files/files/000/000/208/original/Info-Graphic-EU-top-Recycling-570px.jpg

รปท 41

โรงงานคดแยกขยะในสวเดน

ซงถกนำไปรวมไวทลานพก

�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 42 ลานรองรบขยะหลงคดแยกแลวเพอนำไปรไซเคลตอไป

ทมา: http://hornonline.com/images/div/DS/3/Presona1.jpg, https://sweden.se/wp-content/uploads/2013/11/Paper-recycling-600x600.jpg

การออกแบบสถาปตยกรรมอาคารบานเรอน ทอยอาศย และ

ททำงานตามแนวทาง SimbioCity ไมใชแตสวยงามทนสมยเพยงเทานน

สงสำคญคอการบรหารพลงงาน อนมหลกการสำคญคอการนำพลงงาน

กลบมาใชประโยชนไดอกครง (Renewable) ในอดตสวเดนเปนหนงใน

ประเทศอตสาหกรรมสำคญของยโรป มอาคารหลายแหงถกปลอยรกราง

หลงโรงงานอตสาหกรรมลมเลกกจการไป ดวยเปาหมายการกาวไปสเมอง

ทเปนมตรกบสงแวดลอมพรอมการพฒนาอยางยงยนของโลก ทำใหทกวนน

สวเดนฟนคนความรกรางเหลานนกลบมาเปนเมองสเขยวแนวหนาของโลก

ททกอยางถกพฒนาแบบองครวมเชอมโยงกนอยางนาสนใจ เชน พนท

อาวตะวนตก (Western Harbour) ของเมอง Malmö ทฟนชวตกลบเปน

เมองเชงนเวศน (Eco City) ทมอนาคตสดใสอกครง

�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 43-44 เมอง Malmo ในอดตเปนพนทอตสาหกรรม

แตในปจจบนกลายเปนเมองเชงนเวศน

ทมา: https://bsmscandinavia.files.wordpress.com/2011/08/p1000428.jpg, https://masteredificacioneficienteyrehabilitacion.files.wordpress.com/2012/08/bo-01.jpg

เมองนเวศนแบบ SimbioCity มจดเรมตนสำคญคอ ดน ดงนน

จงตองทำใหดนกลบมาสมบรณ มแรธาตพรอมสำหรบการเพาะปลกและ

การพฒนาดนดานอนๆ ตองขจดวชพชและขยะในพนทออกจากหนาดน

ทงหมด ทสำคญคอไมใชปยเคมใสตนไมในพนทเปนอนขาด เพราะพนท

บางแหงบอบชำจากสารเคมมาเปนเวลานาน โดยเฉพาะพนททเคยเปน

โรงงานอตสาหกรรมเชนเมอง Malmo ดานนำเสยจากครวเรอนจะถกสง

ผานทอเพอนำไปรวมกนในบอพก กอนจะถกสงไปบำบดท โรงงาน

บำบดนำเสยโดยเฉพาะเพอนำกลบมาใชใหมในครวเรอน ขยะในครวเรอน

จะถกแยกประเภทโดยชาวเมอง จากนนจะมรถบรรทกซงขบเคลอนดวย

พลงงานชวภาพมารบจากทรวมเศษอาหารอนทรยกลางของเมองเพอนำไป

เขาโรงงานจดการขยะ โดยขยะอนทรยเหลานจะถกยอยเพอใหไดกาซ

ชวภาพไปใชในดานตางๆ สวนทเหลอจากการยอยจะถกเผาไหมใหมเพอให

ความรอนแกบานเรอนและสวนหนงใชในการผลดกระแสไฟฟา เมอง

Malmo ยงมระบบการจดการนำบนผนดนแบบคลองและเขอนเปด

�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ซงเชอมโยงกนเปนเครอขายทหมนเวยนสมำเสมอ ระบบนจะชวยชะลอนำ

ฝนในพนทใหเพยงพอตอการทำเกษตรกรรม กระตนออกซเจนในนำ

ใหเพยงพอ และลดการเตบโตของสาหรายทไมจำเปนได

ดานการออกแบบสถาปตยกรรม ตกหลายแหงในเมองมกปลกพช

คลมหลงคา (Green roofs) เพอเพมพนทสเขยวใหกบเมอง หากมพนท

เหลอกจะตดตงแผงโซลารเซลลเพอใชเปนพลงงานทางเลอกใหกบอาคารได

อกทางหนง นกออกแบบของสวเดนคำนงอยเสมอวาอาคารทสรางขนใหม

นนจะตองสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดตงแตกระบวนการสรางไป

จนถงการอยอาศยภายในอาคาร ทำใหฟงกชนการทำงานของตก

จงมกสอดคลองกนเพอชวยลดพลงงานและเออเฟอตอสงแวดลอม สำหรบ

แหลงพลงงานหลกของเมอง Malmo นนเกดจากโรงงานอคเทรน (Aktern

Heat Pump Plant) ซงใชอากาศในการปมสรางพลงงานไฟฟาเพอการ

ทำความรอนและเยนตามอาคารบานเรอนตางๆ พลงงานเหลานจะถกเกบ

ไวในแหลงเกบพลงงานไตดนลก 90 เมตรแลวถกนำมาใชตามฤดกาล

นอกจากน ย ง ม โ ร ง ง าน ไฟฟ า ขอ งท อ งถ น ซ ง ใ ช ก ง ห นลมขนาด

2 เมกกะวตตในการผลตไฟฟา ซงพลงงานไฟฟาท ไดถกแบงไปใช

ณ โรงงานสวนหนง อกสวนหนงถกปลอยใหอาคารบานเรอนจำนวน

1,000 หลง

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 45-46 ระบบขนสงสาธารณะในเมองสวเดน

สวนใหญใชกาซชวภาพ (Bio Gas) ในการขบเคลอน

ทมา: http://metaefficient.com/wp-content/uploads/biogas-powered-train-sweden.jpg, http://www.ngvjournal.com/wp-content/uploads/2014/09/india-scaniabiogasplantWEB-23sept.jpg

จดเดนอกอยางหนงของ SimbioCity คอการนำขยะจากครวเรอน

ไมวาจะเปนนำเสยหรอขยะชวภาพมาเผาไหมใหมในโรงงาน โดยปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซดทไมมพษออกสภายนอก สงทไดคอกาซชวภาพเพอใช

ในภาคการขนสงของเมอง เมอรอยปกอนสวเดนมเปาหมายทจะสรางเมอง

อนมสภาพแวดลอมพรอมนาอยอาศย วนนแมจะเปนเมองทกาวหนาดาน

ความเปนมตรกบสงแวดลอมระดบโลกแตพวกเขาไมหยดแคนน เรอง

หลกทผบรหารเมองใหความสำคญคอการคมนาคมขนสง โดยไดมการตง

เปาหมายวาภายในป 2050 สวเดนจะเลกใชเชอเพลงจากฟอสซลอยาง

สมบรณ เรมตนจากการตระหนกกวายานพาหนะบนถนนคอแหลงปลอย

คารบอนไดออกไซดใหญสบรรยากาศ รฐบาลจงเรมตนดวยการพฒนา

ยานพาหนะพลงงานสะอาดเพอใชในรถขนสงมวลชนสาธารณะของเมอง

ขณะเดยวกนกลดภาษใหกบรถยนตทใชพลงงานสะอาด เชน กาซชวภาพ

เอทานอล และพลงงานไฟฟา แลวเพมอตราภาษของรถทใชเชอเพลงนำมน

ใหสงขน มการตงโครงการ “The Clean Vehicles Programe” เพอ

กระตนใหบรษทรถยนตผลตรถทใชพลงงานสะอาดออกสตลาดมากขน

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

หลงจากใชโครงการนมากวาทศวรรษพบผลลพธทนาพอใจอยางยง ในป

2007 มยานพาหนะพลงงานสะอาดเพยงรอยละ 12 ของทงหมด จนในป

2008 มความนยมเพมขนถงรอยละ 3529 ปจจบนรถบสในเมองทกคนใช

พลงงานจากกาซชวภาพหรอเอทานอล สอดคลองกบปรมาณการใชขนสง

มวลชนแทนรถสวนตวทเพมขนกวารอยละ 64 โดยเฉพาะชวงชวโมง

เรงดวนจะเพมการใชสงขนถงรอยละ 78 เลยทเดยว นอกจากนรอยละ 30

ของขาวเมองเลอกการเดนและปนจกรยานไปทำงาน30 โดยเฉพาะเมอง

หลวงอยางสตอกโฮลมทมการพฒนาทางจกรยานใหสะดวกและปลอดภย

มากวาทศวรรษแลว ทำใหความนยมในการปนจกรยานเพมสงขนเรอยๆ

ทกป ผบรหารเมองมวสยทศนทจะทำใหเมองสตอกโฮลมเปนเมองหลวง

ของจกรยานแหงสหภาพยโรป31 ซงในชวงสบปทผานมาทางจกรยานใน

สตอกโฮลมเพมขนจาก 675 กโลเมตรเปน 760 กโลเมตร ซงจะขยาย

เสนทางเพมขนในอนาคตอยางแนนอน ชาวเมองตางตระหนกวา การปน

จกรยานเปนสวนหนงของการอยรวมกนกบธรรมชาตแบบพงพากน

แถมยงชวงลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและยงชวยลดความ

หนาแนนของการจราจรไดอกดวย

29 Symbiocity. Making city travel safe and sustainable. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.symbiocity.org/Templates/Pages/Page.aspx?id=141&epslanguage=en#subpageanchor. (วนทสบคนขอมล: 2 พฤษจกายน 2559)

30 Thaipublica. (2012). “ซมไบโอซต” การสรางเมองสเขยวแบบบรณาการ

สไตลสวเดน. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://thaipublica.org/2012/02/symbio-city-sweden-green-growth/. (วนทสบคนขอมล: 1 พฤษจกายน 2559) 31 Symbiocity. Transportation in Stockholm. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.symbiocity.org/en/approach/Cases-undersidor/Stockholm-captialqains/. (วนทสบคนขอมล: 2 พฤษจกายน 2559)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 47 จดเชาจกรยานในเมองสตอกโฮลม ซงมจกรยานใหเลอกหลายแบบ

รปท 48 เสนทางปนจกรยานรอบเมองซงถกออกแบบเพอใหเชอมโยงทกจดของ

เมองเขาดวยกน

รปท 49 จกรยาน ณ จดเชาในเมองสตอกโฮลม

รปท 50 รปแบบของจกรยานทใหบรการ ทมา: http://blog.radissonblu.com/wp-content/uploads/2014/09/stockholm-01.png, http://images.visitstockholm.com/34/481/34481561-f4a3-45a7-86be-2e6cfac19166/rectangle_ big_retina.jpg, http://www.fourteenislands.com/images/sthlm-bike-2014-map.png, http://images.visitstockholm.com/1a/c1c/1ac1cc8b-8c46-40f1-a4fe-e6661432354f/rectangle_ big_retina.jpg

47 48

49 50

นอกจากนยงมการนำกฎหมายความหนาแนนของการจราจรมาใช

ตงแตป 2006 รถทกคนทผานเขาเมองสตอกโฮลมในชวงเวลากลางวน

จะตองจายภาษการจราจร ชวงแรกคนในเมองตอตานภาษนอยางมาก แต

เมอเหนผลลพธวาสามารถลดคารบอนไดออกไซดไดกวา 30,000 ตนตอป

กเรมทจะเปลยนความคดและสนบสนนแนวคดนกนอยางแขงขน ทกวนน

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

สตอกโฮลมมขนสงมวลชนอย 4 ประเภท ไดแก รถราง รถไฟ รถไฟฟา

ไตดน และรถบส ผคนเลอกทจะโดยสารโดยรถไฟมากทสดเพราะสามารถ

ลดการปลอยคารบอนไดออกไซคไดมากทสด ซงความจรงแลวขนสงทาง

รางทกประเภทใชพลงงานไฟฟาทไดรบการรบรองวาสามารถนำมาใช

ใหมได เชนเดยวกบรถบสในเมองทใชพลงงานหมนเวยนในการขบเคลอน

ลาสดสตอกโฮลมมการนำเทคโนโลยใหมๆมาใช เชน ระบบขอมลแบบ

Real-time ณ จดจอดรถ บนแอปพลเคชนในสมารทโฟน และบนเวบไซต

ของทางการทดแลการจราจรโดยตรง ซงสามารถบอกไดวาขณะนรถบส

กำลงใหบรการบนถนนเสนไหน มรถบสหมายเลขใดบางทกำลงเขามายง

จดจอดและจะมาถงจดจอดภายในอกกนาท เพอใหผโดยสารสามารถ

ตดสนใจในการเดนทางไดทนเวลา (Real-time Guarantee) ระบบรางเอง

กนำขอมลแบบ Real-time มาใชเชนกน

ดานการวางผงเมองนนสงสำคญทสดคอ การมพนทสเขยว ทไม

เพยงแตชวยดดซบคารบอนไดออกไซดในอากาศเทานน แตยงชวยปรบ

ทศนยภาพของเมองใหนาอยยงขน สถานทสำคญตางๆ รวมถงบานเรอน

ถกวางอยางเปนระบบเพอใหงายตอการใชชวตของคนเมอง เชน ระบบ

ขนสงมวลชน ระบบประปา และการจายกระแสไฟฟา เมอวางทกอยาง

อยางเปนระบบจะทำใหเมองประหยดคาตดตงไดมหาศาล และสามารถจด

บรการสาธารณะไดดวยงบประมาณทตำลงแตมประสทธภาพเพมขน

นอกจากนการมพนทสเขยวและระบบขนสงทเขามาถอเปนการพฒนาทดน

ทสำคญ ทำใหทดนบรเวณนนมราคาสงขน และยงนำพาผประกอบการ

หนาใหมเขามาในพนทไดอกดวย นอกจากนการวางผงเมองสำหรบทอย

อาศย ททำงาน และโรงงานอตสาหกรรมนนถกแยกออกจากกนอยางม

แบบแผน ทำใหระยะทางเฉลยระหวางททำงานและทอยอาศยหางกน

ประมาณ 10 กโลเมตร กวาครงหนงของคนในเมองสตอกโฮลมมบานหาง

จากททำงานแค 5 กโลเมตร การมผงเมองทดเชนนประกอบกบการ

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

บรหารพลงงานดานอนๆ สงผลใหสว เดนสามารถพฒนาเศรษฐกจ

ไปพรอมๆ กบการพฒนาความเปนอยของคนในเมอง และลดปรมาณ

การปลอยกาซเรอนกระจกไดถงรอยละ 18 ในชวงป 1995-2008 ซง

สวนทางกบแนวคดทวาการพฒนาเศรษฐกจกบการปลอยกาซเรอนกระจก

นนเปนของคกน32 อยางไรกตามกวาทสวเดนจะไดเชนนตองใชเวลากวา

20 ป แตไมไดหมายความวาทอนจะทำเชนนไมได ทกวนนไดมการนำ

แนวคด SimbioCity ไปใชแลวในหลายประเทศ เชน เคนยา แซมเบย

และเมองดยน ในประเทศจน เปนตน

เมองอจฉรยะ (Smart City)

ทมาของแนวคด

ในชวงหลายปทผานมานไดเกดแนวคดการพฒนาเมองขนมา

หลากหลายรปแบบ หนงในนนคอความพยายามทจะนำเอาเทคโนโลย

เพอเขามาบรหารเมอง แตกคงจะทำใหผบรหารเมองโดยเฉพาะผบรหาร

องคกรปกครองสวนทองถนหลายแหงฉงนใจไมนอยวาเทคโนโลยจะสามารถ

นำมาบรหารจดการเมองใหความเปนอยของประชาชนดขนไดอยางไร

คำตอบของคำถามเหลานอยในรปแบบของการบรหารเมองแนวใหมทม

ชอวา Smart City หรอ เมองอจฉรยะ ในชวงเรมแรกเทคโนโลยถกนำมา

ใชเพอเพมประสทธภาพการวางโครงสรางพนฐาน เชน ระบบคมนาคม

การขนสงสาธารณะ ระบบชลประทานและการระบายนำ เปนตน แต

ปจจบนไดถกพฒนาตอยอดจนเทคโนโลยเขาแทรกซมไปทกอณของการ

บรหารเมอง อนเปนเรองนาสนใจทผบรหารเมองจะนำแนวคดการพฒนา

ททนสมยเชนนไปปรบใชกบเมองของตน เพอเพมประสทธภาพการใช

32 อางแลว

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ทรพยากรทมอยอยางจำกดใหสามารถทำหนาทตอบสนองความตองการ

ของประชาชนไดดทสด

คำจำกดความของ Smart City

ความจรงแลวทกวนนยงไมมคำจำกดความทตายตวสำหรบ Smart

City เพราะทายทสดแลว Smart City เปนเสมอนแนวทางการพฒนาส

ความยงยนทแตละเมองสามารถนำไปปรบใชใหเหมาะกบพนทของตน

ฉะนนเมองอจฉรยะจงแตกตางกนไปตามระดบความสามารถในการพฒนา

ตนทนดานทรพยากร ความมงมนทจะเปลยนแปลง รวมถงแรงบนดาลใจ

ของคนในเมองทจะเหนสงทดขน สำหรบเปาหมายรวมกนของการเปนเมอง

อจฉรยะคอ การใชเทคโนโลยและระบบสอสารททนสมยเพอพฒนา

คณภาพชวตของคนในเมองใหดขน ลดการใชพลงงานและสามารถลด

ผลกระทบดานสงแวดลอมได ดงตวอยางของคำนยามตอไปน เชน

1. Smart City คอ เมองทเทคโนโลยดจตอลถกฝงอยในระบบ

จดการและแกปญหาเมองทกๆ ดาน33

2. Smart City คอ เมองทเครอขายการบรการแบบดงเดมถก

พฒนาใหมประสทธภาพมากขนดวยการใชเทคโนโลยดจตอล

และเทคโนโลยโทรคมนาคม เพอสงเสรมธรกจเอกชนและสราง

ความเปนอยทดขนใหกบคนในเมอง34

33 Smart Cities Projects. What’s The Real Mean of Smart City ?. สบคนเมอ 12 ตลาคม 2559, จาก http://www.smartcitiesprojects.com/whats-the-real-mean-of-smart-city/ 34 European Commission. Digital Single Market Digital Economy &

Society: Smart City. สบคนเมอ 12 ตลาคม 2559, จาก https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/smart-cities

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

3. Smart City คอ เมองทเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ถกรวม

เขากบโครงสรางการออกแบบและการวางแผนเพอเพมความ

รวดเรวใหกบระบบราชการ ทงยงสอถงนวตกรรมใหมๆ ทใช

แกปญหาและจดการความซบซอนของเมอง เพอสรางเมอง

นาอยและการพฒนาอยางยงยน35

4. Smart City คอ เมองทสามารถใชขอมลทเชอมตอถงกนทมอย

ณ ปจจบนเพอสรางความเขาใจรวมกนระหวางระบบตางๆ ใน

เมองและควบคมการทำงานภายไตทรพยากรทมอยอยางจำกด

ไดอยางมประสทธภาพมากทสด36

5. Smart City คอ เมองทใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

เพอการพฒนาโครงสรางพนฐานทางกายภาพไดอยางม

ประสทธภาพมากทสด มระบบสนบสนนการทำงานทมนคง

มสภาพเศรษฐกจสงคมและการพฒนาทางวฒนธรรมทสามารถ

เรยนร ตอบสนอง และปรบตวตอสถานการณทเปลยนแปลงได

อยางทนทวงท ซงทงหมดวางอยบนพนฐานของการมสวนรวม

ของประชาชน37

35 Toppeta, D. (2010), The Smart City Vision: how Innovation and ICT

Can Build Smart, “Livable”, Sustainable Cities. 36 “IBM Offers Smarter City Assessment Tool to Help Cities Prepare for Challenges and Opportunities of Unprecedented Urbanization” at http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/27791.wss 37 รศ. ดร.เอกชย สมาล. Smart City มตใหมของการจดการทองถนยคไอท.

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา, 2558.

�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

จะเหนวาคำจำกดความของ Smart City นนแตกตางกนไปตาม

บรบทของการปรบใช แตโดยรวมสามารถสรปไดวา Smart City คอ

“เมองทสามารถนำเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใช เพอทำให

คณภาพการดำรงชวตของคนในเมองดขน สามารถลดผลกระทบตอ

สงแวดลอม และลดการใชพลงงานไดอยางมประสทธภาพและยงยน”

ซงสงทจะประกอบกนเปน Smart City ไดตองมปจจย 3 ประการ38 คอ

๏ Efficient การใชทรพยากรทมอยอยางจำกดใหมประสทธภาพ

มากทสด

๏ Sustainable สามารถลดผลกระทบตอสงแวดลอม ลดการใชพลงงาน

ลดตนทน ไดอยางยงยน

๏ Livable เปนเมองทนาอยผอยอาศยมคณภาพชวตทด

38 เชนเดยวกบกอนหนา

�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

องคประกอบของ Smart City

รปท 51 องคประกอบของ Smart City แตละดาน

ทมา: http://blog.schneider-electric.com/wp-content/uploads/2015/08/Smart-Cities-Segments.jpg

๏ Smart Energy

ขนแรกเรมจากการใชพลงงานอยางฉลาดและรคณคา โดยการ

ผสมผสานการใชโครงขายไฟฟาอจฉรยะ (Smart Grid) และ มเตอร

อจฉรยะ (Smart Metering) ซงเปนการนำเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสารมาใชในการควบคมการผลต สง และจายพลงงานไฟฟา

ทสามารถรองรบการเชอมตอระบบไฟฟาจากพลงงานทางเลอกสะอาด

ทกระจายอยทวไป (Distributed Energy Resource : DER – จะกลาวถง

ในหวขอตอไป) ไดอกดวย ซงจะทำใหการบรหารจดการการใชสนทรพย

เกดประโยชนสงทสด โดยจะเปดใหบรการพรอมๆ กบโครงขายมเตอร

อจฉรยะทมประสทธภาพ มความมนคง ปลอดภย และเชอถอได คณภาพ

ของไฟฟาไดมาตรฐานสากล ความอจฉรยะนเกดจากการเชอมโยงระบบ

�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ไฟฟา ระบบสารสนเทศ ระบบสอสาร เขาไวดวยกนเปนโครงขายท

สนบสนนการทำงานซงกนและกนอยางเปนระบบ โดยอาศยความกาวหนา

ทางเทคโนโลยสำคญ 3 ดาน39 ไดแก

1. อเลกทรอนกสและระบบฝงตว (Electronics and Embedded

Systems)

2. ระบบควบคมอตโนมต (System Control and Automation)

3. สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communication)

Smar t Energy จะช วยใหการจดการระบบส งจ ายไฟฟาม

ประสทธภาพและใชอยางชาญฉลาดมากขน ทงในดานของผใชไฟฟา

(Demand Side) และผใหบรการไฟฟา (Supply Side) ซงในอนาคตแหลง

พลงงานไฟฟาทใชอยเดม เชน เขอนพลงงานนำขนาดใหญ โรงงานไฟฟา

ถานหน และกาซธรรมชาต จะถกทดแทนดวยแหลงจายพลงงานไฟฟา

อจฉรยะ (Smart Electrical Energy Supply/Source) อนมาจาก

หลายแหลงกำเนดดงตอไปน

๏ พลงงานทดแทน (Renewable Energy) เชน พลงงานลม

แสงอาทตย ชวภาพ ชวมวล พลงนำขนาดเลก เปนตน

๏ แหลงผลตไฟฟาขนาดเลกทกระจายอยตามพนทต างๆ

(Distributed Generation) เชน เซลลแสงอาทตยขนาดเลก

ตดตงบนหลงคาเรอน (Rooftop Photo Voltaic) กงหนลม

ผลตไฟฟาขนาดเลก (Small Wind Turbine) เปนตน

39 Center of Excellence in Electrical Power Technology, Chulalongkorn University. (ไมปรากฏวนท). โครงขายไฟฟาอจฉรยะ (Smart Grid). [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.ee.eng.chula.ac.th/smartgrids/index.php/smart-grids/80--smart-grids/smart-grid-doc/72. (วนทสบคนขอมล: 16 ตลาคม 2559)

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

๏ แหลงกกเกบพลงงาน (Energy Storage) เชน ตวเกบประจ

ไฟฟาชนดอลตรา (Ultra capacitor) วงลอ Flywheel และ

แบตเตอร รถยนตไฟฟา (Electric Vehicle, EV) ซงมแบตเตอร

ทเกบสะสมพลงงานไฟฟา เปนตน

๏ โรงไฟฟาเสมอน (Virtual Power Plant, VPP) เปนการจดการ

กลมแหลงจายพลงงานขนาดเลกดวยเทคโนโลยควบคม สงการ

ระยะไกลดวยระบบคอมพวเตอร สามารถจายไฟจากกลม

แหลงจายไฟขางตนเขาโครงขายไฟฟาเสมอนหนงจาย จากโรง

ไฟฟาขนาดใหญในอดต

นอกจากแหลงจายพลงงานไฟฟาอจฉรยะขางตนแลว โครงขาย

ไฟฟาอจฉรยะ (Smart Energy) ยงรวมไปถงระบบไฟฟาอจฉรยะ

(Smart Electrical Power System) ทจะเอออำนวยความสะดวกใหกบ

ผใชไฟฟาใหไดรบความสะดวกและปลอดภยขนอกขนหนง โดยคณสมบต

ของระบบไฟฟาอจฉรยะ40 ไดแก

๏ สามารถทำงานไดเองโดยอตโนมต (Automation) ทงสภาวะ

ปกต และสภาวะฉกเฉน

๏ สามารถตรวจวดสภาวะของระบบ (Sense and Monitor) ณ

เวลาจรง

๏ สามารถส อ ส า รข อม ล โต ตอบ (Da t a I n t e g r a t i o n ,

Interoperability, Two-way Communication/Interactive)

กบบคคล อปกรณเครองใชไฟฟา และระบบงานตางๆ ทง

ภายในและภายนอกการไฟฟา

40 เชนเดยวกบกอนหนา

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

๏ สามารถขายและซอไฟฟากบคสญญา ซงอาจจะเปนทงผใชไฟ

และผผลตไฟฟาขนาดเลกมาก (Producer & Consumer or

Prosumer)

๏ รองรบการใชรถยนตไฟฟา (Electric Vehicle, EV)

๏ รองรบบานเรอนทพกอาศย สำนกงาน และอาคารอจฉรยะ

(Smart and Green Office/Building/Home)

รปท 52 โครงขายไฟฟาอจฉรยะ หรอ Smart Grids

ททกอยางถกเชอมตอเขาดวยกน

การเชอมตอของโครงขายไฟฟาอจฉรยะ (Smart Grids)

ทมา: http://www.aripfan.com/wp-content/uploads/smart-grid-01.jpg

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ระบบตางๆ เหลานสามารถขยายตวไปตามโครงขายคมนาคมและ

การตงชมชนเมองใหม ซงจะชวยเพมขดความสามารถของการควบคมและ

การสงจายพลงงานไฟฟาทงสองทศทางเปนไปอยางมประสทธภาพ

สามารถตอบสนองตอสถานการณฉกเฉนทอาจะเกดขนไดทนทวงท

เนองจากเปนระบบทสามารถแยกสวนระบบควบคม (Islanding/

Micro Grid) ออกจากกนได ทงยงสามารถเชอมตอเขากบเครอขายใหญได

อตโนมต นอกจากนการมระบบมเตอรทดจะทำใหผใชไฟฟาสามารถเขาถง

ขอมลไดแบบ Real Time ซงชวยใหผใชสามารถตอบสนองตอเหตการณ

ตางๆ ไดถกตอง ในดานของผใหบรการไฟฟานนสามารถควบคมและ

แกปญหาการใชไฟฟาไดอยางตรงจด เชน การบรหารจดการระบบไฟฟา

ขดของทมความซบซอน การตรวจจบการลกลอบใชไฟฟา การแกปญหา

กรณไฟฟาดบหรอไฟฟาตก เปนตน นอกจากนยงชวยใหคำนวณคาไฟฟา

ในแตละเดอนแมนยำมากขนเพราะใชการคดอตราคาไฟฟาทแตกตางกนไป

ตามแตละชวงเวลาทใชงาน (time-of-use) ทสำคญคอโครงขายนถกพฒนา

ใหสามารถเชอมตอกบแหลงไฟฟาพลงงานทางเลอกซงจะกลายเปนแหลง

พลงงานทสำคญของชมชนเมองในอนาคต

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

๏ Smart Mobility

รปท 53 ความเชอมโยงของเครอขายคมนาคมอจฉรยะทแตละดาน

ทำงานอยางเออประโยชนซงกนและกน

ทมา: http://portfolio.cept.ac.in/wp-content/uploads/2015/03/Untitled-3-1024x512.jpg

ดานคมนาคมจะเนนการสรางโครงสรางพนฐานเพอรองรบและ

สนบสนนยานพาหนะทไมใชพลงงานนำมน เชน ยานพาหนะพลงงาน

ไฟฟา (Electric Vehicle - EV) และ ยานพาหนะพลงงานไฟฟาผสมกบ

เชอเพลงปกต (Plug-in Hybrid Electric Vehicle-PHEV) เนองจาก

ในปจจบนความนยมการใชยานพาหนะพลงงานไฟฟาไดรบความนยมมาก

ขนเพราะมขอดดานการลดมลพษตอสงแวดลอมและสามารถลดรายจาย

ดานพลงงานในภาพรวมได เมอมการใชยานพาหนะทใชกระแสไฟฟา

มากขนเมองจำเปนตองสรางโครงสรางพนฐานสนบสนนความตองการ

ดงกลาว เชน การตงสถานประจกระแสไฟฟา (Charging Station) สถาน

ตรวจสอบและซอมบำรง (Maintenance Station) เปนตน นอกจากน

ยงเนนการนำเทคโนโลยสารสนเทศมาจดการดานคมนาคมใหผใชรถ

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ใชถนนสามารถเขาถงขอมลดานการจราจรไดอยางทนทวงทกเปนสงจำเปน

เชน การใหบรการขอมลทกอยางเกยวกบการจราจร ผานแอปพลเคชน

บนสมารทโฟน เพอใหผสญจรรสถานะความหนาแนนบนทองถนนและ

สามารถเลอกทางเลอกอนทจะไปถงปลายทางไดทน ซงขอมลดงกลาวตอง

ครอบคลมทงเวลาการเดนทาง ราคาคาโดยสาร ระยะทางและขอมลอนๆ

ทเกยวของเกยวกบทางเลอกนนๆ ดวย โครงขายคมนาคมอจฉรยะยงให

ความสำคญกบระบบจดการการจราจร ระบบเกบคาผานทาง ระบบนำทาง

ดวย GPS และระบบขนสงมวลชนสาธารณะอนๆ โดยทงหมดจะถก

ออกแบบใหเชอมโยงซงกนและกนเพอความสะดวกในการจดการ

��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

๏ Smart Water

รปท 54 โครงขายขนตอนระบบจดการนำอจฉรยะ

(Smart Water Management)

ทมา: https://www.linkedin.com/pulse/smart-water-management-cities-rajul-mehrotra

เปนระบบทอาศยการผสมผสานขอมลทางกายภาพนำในเมองเขากบ

เทคโนโลยการจดการนำอยางเปนระบบ ตวอยางแผนภาพขางตน

เปนระบบจดการนำทออกแบบโดย IBM ประเทศอนเดย ซงใชเทคโนโลย

��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ดานตางๆ เขามาชวยใหการสงจายนำ การจดการนำเสย และการคำนวณ

คาใชจาย และดานอนๆ อยางมประสทธภาพ ตวอยางเทคโนโลยท

เกยวของ เชน

๏ เซนเซอรกนรวไหล (Leakage sensor) ซงเปนระบบทใชใน

โรงงานอตสาหกรรมมานานแลว เมอนำมาปรบใชกบระบบ

ทอสงนำของเมองจะชวยใหสามารถตดนำในบรเวณทรวไดทนท

ลดความสนเปลอง และสามารถซอมแซมไดรวดเรว

๏ มเตอรอจฉรยะ (Smart meters) เปนอกเครองมอหนงท

ทำใหผใชนำสามารถรปรมาณการใชนำของตนแบบ Real time

นอกจากนยงรวานำถกใช ณ บรเวณใด ในปรมาณเทาไหร

ทสำคญคอสามารถบอกตำแหนงทนำกำลงรวไหลเพอให

สามารถแกไขไดทนทอกดวย

๏ ระบบควบคมนำ SCADA (Water and waste water

SCADA) ทชวยประมาณการนำดนำเสยโดยการวเคราะห

รวมกบเครอขายจดการนำอนๆ

๏ แผนทอทกวทยาออนไลน (Online hydrology maps) เปน

แผนททจะทำใหผบรหารนำรปรมาณนำไตดน ณ พนทหนงๆ

และชวยใหประชาชนรวาพนทไหนทสามารถขดเจาะเพอใชนำ

ไตดนได

๏ ระบบวเคราะหอปทานนำ (Water supply analytics)

เปนการวเคราะหความตองการใชนำของประชาชนและชวยให

ทราบวาปรมาณใชเทาไหรจงจะสงผลกระทบตอการใชนำ

โดยรวม ทงน เพอใหการสงจายนำเปนไปอยางรอบคอบ

ไมสนเปลอง ลดปรมาณนำเสย (Non-revenue water) และ

สามารถกนไดไวเพอใชในคราวจำเปนได

100

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

๏ Smart Public Services

รปท 55 บรการสาธารณะอจฉรยะ (Smart Public Service)

ในรปแบบตางๆ

ทมา: http://thehackernews.com/2015/07/smart-city-cyber-attack.html, http://www.monitormymeter.com/images/street%20light%20solution.jpg, http://agenda21news.com/wp-content/uploads/2014/03/Intellistreets1.jpg

บรการสาธารณะอจฉรยะเปนการใหบรการกบประชาชนในหลาย

ดาน เชน ความปลอดภย ความสะดวกสบายในการคมนาคม ความพรอม

ของขอมล เปนตน ซงบรการเหลานจะถกเชอมโยงเขากบเทคโนโลย

ททนสมย เชน ไฟสองสวางตามทางถนนทถกเชอมเขากบการวเคราะห

สภาพอากาศเพอใหไดแสงทเหมาะสม มระบบตดไฟอตโนมตเมอมแสง

101

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

เพยงพอ นอกจากนยงใหความปลอดภยแกประชาชนดวยระบบ CCTV

ตามถนนทไมเพยงแตชวยลดอาชญากรรมในเมองแตยงสามารถรายงาน

สภาพการจราจรไดอกดวย ระบบทงหมดจะถกควบคมจากสวนกลางซงม

เจาหนาทประจำการตลอดเวลาทำใหประชาชนมนใจในความปลอดภย

ของเมองมากขน

๏ Smart Building

รปท 56 อาคารอจฉรยะ (Smart Building)

ทมา : http://mosgroen-infographics.nl/wp-content/uploads/2013/10/smartgrid.jpg, https://buildingcontrols.honeywell.com/buildingintel/wp-content/uploads/2015/09/7551_SmartBuilding_1600x1600-01-FINAL-1024x1024.jpg

อาคารอจฉรยะเนนการออกแบบเพอประหยดพลงงาน เนองจาก

ในแตละปอาคารเหลานตองเสยคาไฟฟา นำประปา และคาบำรงรกษา

อปกรณเปนจำนวนมาก ดงนนจงมการออกแบบใหการจดการดานพลงงาน

เชอมโยงกบโครงขายอจฉรยะ (Smart Grid) เพอใหตกเหลานสามารถ

วเคราะหการใชไฟฟาในแตละวนได นอกจากนยงมการออกแบบระบบ

ภายในใหตอบสนองตอการใชงานจรง เชน ระบบไฟสองสวางในลานจอด

102

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รถหรอทางเดนในอาคารจะมเซนเซอรตรวจความเคลอนไหว ดงนนจงเปด

ใชเฉพาะเมอมรถหรอคนเดนผานเทานน เชนเดยวกบระบบทำความเยน

ทจะวดอณหภมอตโนมตเพอใหไดอากาศท เหมาะสมกบการทำงาน

ประหยดพลงงาน และปดใชงานเมอไมมคนอย เปนตน

๏ Smart Data Center

ศนยรวมขอมลอจฉรยะเปนความพยายามทจะรวมขอมลทกอยาง

ของเมองไวทเดยว อยางไรกตามระบบแตละดานไมวาจะเปน ระบบการ

จายไฟฟานำประปา ระบบขนสงมวลชน ระบบรกษาความปลอดภย

ตางเปนระบบทซบซอนและทำงานแตกตางกนออกไป สงเหลานตองอาศย

การพฒนาดานเทคโนโลยอกระยะหนงจงจะสามารถเชอมตอกนไดอยาง

สมบรณ แตในปจจบนมหลายททสามารถทำไดแลว เชน บรษทซเมนส

ซงสามารถผนวกขอมลสารสนเทศจากระบบยอยตางๆเขาดวยกนเปน

หนงเดยว ไมวาจะเปนขอมลจากทพกอาศย การจราจร ประปา โครงขาย

การจายกระแสไฟฟา เปนตน และไดนำไปใชจรงในหลายเมอง เชน

เบอรลนประเทศเยอรมน มลานประเทศอตาล และ ทมโซราประเทศ

โรมาเนย41 ซงการรวมขอมลจากระบบตางๆ มาไว ณ หองควบคมเพยง

ทเดยวนเรยกวา “ศนยควบคมนครอจฉรยะ” (Smart City Control

Center)

41 รศ. ดร.เอกชย สมาล. Smart City มตใหมของการจดการทองถนยคไอท.

วทยาลยปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา, 2558. หนา 12.

10�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 57 Smart City Control Center

ในเมองรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล

ทมา : http://www.museumofthecity.org/wp-content/uploads/2014/06/Rio-operations-center-interior.jpg

รปท 58 PSNH’s control center ทควบคมการจายกระแสไฟฟาทงหมดของเมองนวแฮมเชยร ประเทศสหรฐอเมรกา

ทมา: http://mediad.publicbroadcasting.net/p/nhpr/files/styles/medium/public/201301/PSNH%20Control%20Center.jpg

รปท 59 The Computerized Control Center ในหนวยงานบรหารจดการภยพบต เมองจากาตาร ประเทศอนโดนเซย

ทมา: http://67.media.tumblr.com/a4af88da7b39b73e195022c246310c40tumblr_inline_o2gahgVhyZ1qg46cf_1280.jpg

รปท 60 Smart Grid Control Center, เมองซานดอาโก ประเทศสหรฐอเมรกา ทมา: http://www.sandiego business.org/sites/default/files/images/SDGE%20board.PNG

10�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เมองสรางสรรค (Creative City)

“จากความซบเซาในอดต สชวตชวาของเมองอยางมเอกลกษณ”

เมองสรางสรรค หรอ Creative City เปนแนวคดทพยายามจะบอก

ใหผบรหารเมองยคใหมใหเหนวาเมองทกเมองตางมศกยภาพทซอนเรนอย

และสามารถนำมนออกมาใชแกปญหาเศรษฐกจของเมองใหพรอมกาวไปส

เปาหมายการเปนเมองทมเอกลกษณโดดเดนเฉพาะตวได โดยมความคด

สรางสรรคเปนกญแจสำคญในการบรหารเมองแทนการบรหารแบบเกา

ทเปนแบบแผนเครงครดไมทนการ ความคดสรางสรรคจะถกแทรกซมไป

ทกอณของเมอง ไมวาจะเปนการออกแบบเมอง การแกปญหาของเมอง

รวมไปถงการใชชวตประจำวนของคนในเมอง ผทร เรมแนวคดนคอ

ศาสตราจารย รชารด ฟลอรดา ปจจบนเปนผอำนวยการและศาสตราจารย

ดานธรกจและความคดสรางสรรคท The Martin Prosperity Institute

มหาวทยาลยโตรอนโต หนงสอชอ The Rise of The Creative Class

ทเขาเขยนในป ค.ศ. 2002 เปนตวจดประกายความคดใหมๆ ทสามารถ

พลกวกฤตของเมองหลายเมองในโลกใหกลบมาสดใส (Vitalizing) ไดอก

ครงหนง คำวา Class ในทนไมไดหมายถงชนเรยนหรอชนชนทางสงคมแต

อยางใด หากแตหมายถงคนกลมหนงในสงคมทมความคดสรางสรรคอยาง

เปนเอกลกษณ

รชารดไดแบงยคของการพฒนาเปนชวงเวลาแหงความสรางสรรค

ทงหมด 3 ยคดวยกน ไดแก The Industrial Age หรอ ยคอตสาหกรรม

ประมาณ ค.ศ. 1760 ททกอยางถกสรางจากวตถดบและทรพยากร

มหาศาลเพอตอบสนองความตองการของคนหมมาก ยคทสองคอ

The Information Age หรอ ยคแหงขอมลขาวสาร กนเวลาตลอดชวง

ศตวรรษท 20 โดยเฉพาะชวงทศวรรษท 1980 อยางไรกตามเราไดเหน

10�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ความคดสรางสรรคมากมายของมนษยเรมระเบดออกมาในยคน ซงถอเปน

เปนการปทางสยคปจจบนคอยค Creative Age หรอ ยคแหงความคด

สรางสรรคอยางสมบรณ เขาเชอวาความคดสรางสรรคของมนษยจะเปน

กญแจสำคญทคอยขบเคลอนเศรษฐกจไปพรอมๆกบจนตนาการทจะเฟนหา

สงใหมๆไมสนสด ซงผทอยเบองหลงกคอกลม “กลมคนสรางสรรค

(Creative Class)42” นนเอง

“ใครคอกลมคนสรางสรรค (Creative Class)”

จากการคำนยามของรชารด ฟลอรดา สมาชกของมวลชนสรางสรรค

คอ “คนททำงานอยในหลายหนวยงาน ไมวาจะเปนดานเทคโนโลย

ดานวจยและพฒนานวตกรรม ศลปะและวฒนธรรม ผ เชยวชาญ

ดานการบรหาร หรอจะเปนดานการศกษาและฝกอบรม สงหนงท

กลมคนเหลานมรวมกนคอ พวกเขามกจะแบงปนความคดสรางสรรค

ทตวเองม ถายทอดสงทตวเองคดผานความเปนตวของตวเอง แตก

ยอมรบในความแตกตางหลากหลายและทำงานบนพนฐานของระบบ

คณธรรม ทงนกเพอสรางสงใหมทสามารถชวยเหลอสงคมใหดขน

พวกเขาจะไมทำงานเพยงเพอใหไดเงนมาเลยงตวเองหรอครอบครว

แตสงทพวกเขาทำจะตองมความหมายตอสงคมในภายภาคหนาไมทาง

ใดกทางหนง”43 คนเหลานอาจเคยเปนคนทชอบมความเหนตางจาก

เพอนๆ ตอนทเรยนในโรงเรยน จนกระทงทำงานกยงคงมความคดใหมๆ

อยสมำเสมอซงทำใหพวกเขาแตกตางจากคนอน ในประเทศสหรฐฯ

ชวงตนศตวรรษท 20 มคนกลมนเพยงแครอยละ 5 ของประชากรทงหมด

ซงมกประกอบอาชพเปนชาวไร ชาวสวน (Worker Class) ตอมาชวงกลาง

42 ผเขยน

43 Richard Florida. The Rise of the Creative Class. สบคนเมอ 6 ตลาคม 2559, จาก https://books.google.co.th/books?hl=th

10�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ศตวรรษท 20 คนเหลานกเพมขนเปนรอยละ 10 และในศตวรรษท 21

กมจำนวนเพมขนเปนรอยละ 30 ของประชากรทงหมดในทสดและยงม

แนวโนมเพมขนเรอยๆ ในอนาคต44

“ประเทศไทยกบการกาวไปสเมองเศรษฐกจสรางสรรค”

แรกเร ม เดมทน น เราต างร กนว าประเทศไทยเปนประเทศ

เกษตรกรรม จนกระทงในหลวงรชกาลท 5 ทรงประกาศเลกทาสในป

พ.ศ. 2417 เปนบอเกดของแรงงานอสระทพรอมจะเขาสการผลต

ภาคเกษตรกรรมขนาดใหญเปนจำนวนมาก พรอมๆ กบการพฒนาระบบ

ชลประทาน มการขดคลองรงสตประยรศกดในป พ.ศ. 2433 เพอดงนำ

จากแมนำเจาพระยาและแมนำบางปะกงมาใชในการเกษตร หลงจากนน

เปนตนมาประเทศไทยกคอยๆเชอมโยงการผลตแบบเกษตรกรรมของ

ตวเองเขากบตลาดโลก เชน ใน พ.ศ. 2488 เราสามารถกาวไปเปนทหนง

ของผสงออกขาวรายใหญระดบโลก45 จนกระทงป พ.ศ. 2523 เปนตนมา

ประเทศไทยกาวไปสความเปนประเทศอตสาหกรรมใหม (Newly

Industrialized Countries, NICs) หมายความวาจากทเราผลตเพอสงออก

สนคาเกษตรเปนหลก ถกปรบเปลยนมาเปน “อตสาหกรรมแบบฐาน

การผลต” หรอ “ประเทศอตสาหกรรมรบจางผลต” ใหกบบรรษท

ขามชาต ขณะเดยวกนกใหความสำคญกบการพฒนาทรพยากรมนษยเพอ

รองรบความตองการของบรรษทเหลานน ซงในอนาคตผประกอบการทใช

แรงงานราคาถก มแหลงเงนตนทนตำ หรอเปนเจาของทรพยากรธรรมชาต

44 Ðãng Hoàng Giang. (2014). The Role of the Creative Class in the contemporary world. (Powerpoint). Hanoi: Oanh Pham Kim. 45 ดร.พรดร แกวลาย และ ดร.ทพยสดา จนทรแจมหลา. (2556). เมองสรางสรรค: แนวทางการพฒนาเมองจากสนทรพยสรางสรรคทองถนไทย. (หนา 11). กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา.

10�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ไมใชผทจะยนอยไดอยางมนคงในภาวะเศรษฐกจปจจบน หากแตเปนผท

เปนเจาของลขสทธผลตภณฑทเกดจากความคดสรางสรรคของตวเอง

(Creative People)46 คนเหลานถอเปนมนสมองและเปนขมทรพยทาง

ปญญาทจะนำพารายไดเขาสบรษทไมมทสนสด

สำหรบทรพยากรมนษยในความคดของรชารดเขาเหนวาไมควรให

ความสำคญกบใบปรญญาและการศกษาในระบบมากจนเกนไป เชน

บรษทสวนใหญมกรบเฉพาะคนทจบปรญญาตรเฉพาะสาขาทจบมาโดยตรง

เทานน จนลมไปวาเขาอาจมความสามารถในงานททำจรงๆ แมจะไมได

จบสาขานนโดยตรงกตาม ทสำคญเราลมไปหรอไรวายงมคนจำนวนไมนอย

ทเรยนไมจบแตกลายเปนบคคลทประสบความสำเรจและสรางนวตกรรม

ระดบโลก เชน Bil l Gates, Steve Jobs และ Mark Zuckerberg

ซงคนเหลานมความคดสรางสรรคเปนกญแจสำคญทสรางสงใหมๆ ใหกบ

โลกใบน โดยธรรมชาตของมนษยนนแตละคนมความสามารถดานนวตกรรม

อย ในตว เราสามารถดดแปลงสงตางๆ ในชวตประจำวนไดไมรจบ

และความคดสรางสรรคนเองจะกลายเปนทรพยยากรสำคญทมคณคา

เหนอกาลเวลาในอนาคต

“เราจะไปถงจดนนไดอยางไร ?”

ขณะนหลายประเทศทวโลกกำลงกาวไปสการใชเศรษฐกจแบบ

สรางสรรค (Creative Economy) ซงเปนกลไกหลกในการพาประเทศออก

จากภาวะเศรษฐกจทซบเซามาเปนเวลานาน เราตองยอมรบทกวนนความ

สามารถในการผลตสนคาประเภทเดยวกนหรอใกลเคยงกนของแตละ

46 มนฑณ ยงวกล. TCDC (Thailand Creative & Design Center) ศนยสรางสรรคงานออกแบบ. TCDC: Creative City: เมองสรางสรรคคออะไร. สบคนเมอ 6 ตลาคม 2559, จาก http://www.tcdc.or.th/articles/others/17453/#Creative-City--เมองสรางสรรคคออะไร.

10�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ประเทศนนไมแตกตางกนมาก แตสงทจะตอบสนองความตองการของ

ผบรโภคในอนาคตจะตองเปนสนคาทไมใชแคผานการสรางมลคาเพม

โดยใชทกษะของผผลตหรอเทคโนโลยภายนอกชวยแตเพยงอยางเดยว

แตตองเปนสนคาทผสมผสานคณคาทางวฒนธรรมของเมองทผลตหรอ

ความโดดเดนเฉพาะตวลงไปดวย เนองจากแนวโนมของผบรโภคตองการ

สนคาทมคณคาทางจตใจมากขน การสรางสนคาทมความละเอยดทาง

อารมณใหกบผบรโภคจงเปนความกาวหนาใหมทเกดขนแลวในหลายๆ

เมองทวโลก สนคาเหลานไมเพยงแตตองแสดงออกถงวฒนธรรมดวยตว

ของมนเอง แตการพฒนาแหลงทมาของสนคาซงกคอเมองทผลตใหเปน

เปนเมองทมคณคาทางประวตศาสตร พรอมๆ กบการเปนเมองแหงความ

คดสรางสรรคและความทนสมยจะกลายเปนปจจยบวกทเพมคณคาใหกบ

สนคาและบรการเหลานนยงขนไปอก

อยางไรกตามการทเมองๆหนงจะกาวไปสการมเศรษฐกจแบบ

สรางสรรคไดนน พนฐานทสำคญมากประการแรกคอการสราง “คน” และ

“สภาพแวดลอม” ทเออตอความคดสรางสรรคทงหลายทจะไหลทะลกเขา

มาในเมอง ดงนนการพฒนาเมองจงไมใชการเนนทการปรบปรงภมทศน

หรอการเรงพฒนาการทองเทยวเพยงอยางเดยว สงเหลานนไมเพยงพอตอ

การดงดดกลมคนสรางสรรคใหเขามาประกอบธรกจหรออาศยอยในเมอง

พวกเขาอาจเขามาเพยงชวครแลวกออกจากเมองไป โจทยของผบรหาร

เมองทกคนคอจะสรางเมองอยางไรใหพรอมกบการเปนเมองทจะ

สามารถดงดดกลมนกคดหรอคนสรางสรรคใหมาอยอาศยและทำงาน

ในเชงสรางสรรคไดในระยะยาว การสรางเมองภายไตแนวคดเมอง

สรางสรรค (Creative City) ทผสมผสานปฏสมพนธระหวางคนในเมองกบ

พนทแสดงออกถงความคดของพวกเขาจงเกดขน

10�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

คำนยามของเมองสรางสรรค

๏ การประชมสหประชาชาตวาดวยการคาและพฒนา (UNCTAD

- United Nations Conference on Trade and Development) ใหไว

ใน Creative Economy Report (2008) หมายถง “พนทเปดกวางทาง

ความคดทพรอมใหกจกรรมทมความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม

สามารถผสมผสานเขาเปนสวนหนงของเศรษฐกจของเมองและสงคมนนๆ

ซงเมองนนจะตองสรางรากฐานทางสงคมทมนคงพรอมดวยวฒนธรรม

ทแขงแกรงเปนเอกลกษณ เพอทจะดงดดคนทมความคดสรางสรรคให

สามารถรวมกลมกนไดอยางหนาแนน ทงยงดงดดการลงทนทงหลายใหเขา

สเมองดวยความเพยบพรอมดานสงอำนวยความสะดวกทจดเตรยมให

พรอมกบวฒนธรรมแหงความคดสรางสรรคโดยเฉพาะ”47

๏ ชารลส แลนดรย ผเชยวชาญดานการวางแผนการประยกตใช

วฒนธรรมเพอการฟนฟเมองและผเขยนหนงสอ The Creative City

ไดกลาวเกยวกบเมองสรางสรรคไววา “คนและวฒนธรรมทองถนมสวน

สำคญททำใหเมองเปนพนทของความคดสรางสรรคและทำใหเกดพลวตขน

ในสงคมเมอง ดงนนความเปนทองถนทสอสารออกมาทางศลปะในรปแบบ

ตางๆ และกจกรรมทางวฒนธรรมซงถอเปนทรพยากรสรางสรรค เปนสวน

ประกอบสำคญททำใหความเปนเมองสรางสรรคของแตละทองถน

มเอกลกษณเฉพาะตวทแตกตางกนไป”

47 United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). Creative Economy Report 2008. สบคนเมอ 10 ตลาคม 2559, จาก http://unctad.org/en/docs/ditc20082cer_en.pdf

110

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

องคประกอบเพอกาวไปสเมองสรางสรรค

๏ การลงทนดานสาธารณปโภคขนพนฐาน

จากการสมมนาในหวขอ “Creative City” ทจดโดยศนยสรางสรรค

งานออกแบบ (TCDC) ไดขอสรปปจจยทจำเปน 4 ลำดบเกยวกบลกษณะ

ทางกายภาพของเมองสรางสรรค ไดแก

1. การเชอมโยงผคนดวยทางสญจร (Street Life) เพอให

ปฏสมพนธของผคนเปนไปอยางมสสนและสะดวกสบาย ยงผล

ถงการขนสงสนคาไปมาระหวางกนทงภายในเมองและเมองกบ

ภายนอก

2. การเปนศนยรวมของสงอำนวยความสะดวกตางๆ ประกอบ

ไปดวย

2.1 สถานทสำคญ เชน ธนาคาร สถานพยาบาล สถาน

ตำรวจ

2.2 ระบบเชอมตอและสงผานขอมล เชน ระบบอนเตอรเนต

ไรสาย ระบบโทรศพทคสาย ระบบไปรษณย เปนตน

2.3 สถานทผอนคลายและนนทนาการ เชน สวนสาธารณะ

แหลงบนเทง รานคา รานอาหาร สถานทรมรนเพอ

พบปะสงสรรคพรอมสงอำนวยความสะดวก เปนตน

2.4 โครงสรางพนฐานทางปญญา เชน หองสมด พพธภณฑ

ศนยรวมความรเฉพาะทาง หองแลปมาตรฐาน สงเหลาน

จะชวยยกระดบความรและความสามารถของคนในเมอง

อกทงยงยกระดบมาตรฐานสนคาของผประกอบการ

อกดวย

111

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

3. การสรางพนทสาธารณะเพอการแสดงออก เพอใหทกคน

ไดเขามามสวนรวม พนทนนอาจเปนลานแสดงของเยาวชน

อาคารแสดงสนคา หอประชม หรอลานจดนทรรศการ เปนตน

4. ความรเกยวกบการพฒนาเมอง ใหเกดลกษณะการผสมผสาน

ของวฒนธรรมและโครงสรางททนสมย เพอใหสงทกลาวมา

ท งหมดกอนหนานนสามารถเชอมโยงเขากบความเปน

เอกลกษณและประวตศาสตรหรอเรองราวอนเปนทมาอนทรง

คณคาของเมองนนๆ

๏ การสรางขอกำหนดใหมๆเพอดงดดการลงทน

เชน สทธประโยชนทางดานภาษ ในประเทศเยอรมนมการกำหนด

อตราการเกบภาษแบบพเศษขน โดยการลดอตราคาเชาสำนกงานใน

กรงเบอรลนลดลงกวา 70% ตงแตป ค.ศ. 1991 ทำใหปจจบนมผประกอบ

การ สรางสรรคในเมองกวา 22,900 ราย หรอจะเปนสทธประโยชน

ดานการลงทน สทธดานการรกษาพยาบาลหรอกระทงมาตรการดาน

สงแวดลอม การสรางเมองสรางสรรคควบคไปกบนโยบายเมองในสวนทจะ

ชวยเพมเขมขดสเขยว (Green Belt) อนเปนเสมอนปอดของเมอง เพอให

เมองมพนทธรรมชาตเพมมากขน เปนตน

๏ การสนบสนนดานการเงน

เพอเออใหกบการประกอบธรกจและการสรางทอยอาศย ผบรหาร

เมองตองรวมมอกบแหลงเงนทนหรอสถาบนการเงนทพรอมใหความ

ชวยเหลอผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (Small and

Medium Enterprise - SME) ทคนเหลานมกมความคดสรางสรรคทจะ

สรางนวตกรรมหรอสนคาใหมๆ ใหกบเมอง

112

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

๏ การจดกจกรรมระดบเมองและระดบชาตทหลากหลาย

เพอสะทอนเอกลกษณและภาพลกษณของเมอง งานเหลานเปน

กลไกสำคญทเมองหลายเมองในสหภาพยโรปรวมถงสหรฐฯใชเปนกลไก

สำคญในการเผยแพรความโดดเดนของเมอง ในครงแรกอาจะมผเขารวม

ไมมากแตเมอมการประชาสมพนธมากขนในปตอๆ มา งานนนๆ หรอ

เมองนนๆ กจะเปนทรจก นำมาซงรายไดทหมนเวยนและชวยดงดดกลม

คนสรางสรรคใหมๆ ใหเขามาในเมองไดอกทางหนงดวย

ตวอยางเมองสรางสรรคทวโลก

จากหนงสอของศนยสรางสรรคงานออกแบบ (Thailand Creative

& Design Center - TCDC) ไดยกตวอยางเมองสรางสรรคไวหลายเมอง

ดวยกน เมองเหลานในอดตเคยเปนเมองทรงเรองและมเอกลกษณโดดเดน

ในดานตางๆ แตดวยภาวะเศรษฐกจซบเซาทแพรระบาดไปทวโลก สงผลให

ธรกจสรางสรรคทเคยสดใสตามเมองตางๆทวโลกตองปดตวลงไปหลายตอ

หลายแหง อยางไรกตามมหลายเมองทไมยอมแพตออปสรรคเหลานน

พวกเขาตางคนพบวาเมองของตนมสงดๆ ทนาสนใจและสามารถนำ

สงเหลานนมาเปนจดขายเพอยอนคนชวตชวาของเมองไดอกครงหนง

แตคราวนกลบไม ใชการเนนทตวส งของหรอสนคาท ไมมชวตและ

เคลอนยายไมไดอยางทเคยเปนมา เมองสรางสรรคในปจจบนหนไปให

ความสำคญกบ “กลมมวลชนสรางสรรค” ทสามารถเคลอนทไปตาม

ความตองการเพอแสวงหาสถานททำงานและทอยอาศยอนเหมาะสม

พรอมสำหรบการจดประจไอเดยใหมๆใหเกดเปนผลตภณฑทสามารถจบ

ตองได เมองทวานตองมระบบสาธารณปโภครองรบทมากพอพรอมกบ

ระบบจดการใหผซอและผขายสามารถพบปะแลกเปลยนสนคาระหวางกน

ไดอยางสะดวก รวมถงสภาพแวดลอมการทำงานทพรอมจะเปดกวางให

11�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ความคดสรางสรรคใหมๆไดพฒนาไปอยางไมรจบ ผเขยนจงขอนำตวอยาง

เมองทนาสนใจจากหนงสอ “Creative City เมอความมงคงสรางจาก

เมอง” เขยนโดย TCDC เพอใหผอ านได เหนภาพความเปนเมอง

สรางสรรคไดชดเจนยงขน

รปท 61 มหานครโตเกยว เมองทสามารถผสมผสานนวตกรรม

คดสรางสรรค และวถการดำเนนชวตตามจารตดงเดมไดอยางลงตว

ทมา: http://www.travelandleisure.com/travel-guide/tokyo

มหานครโตเกยว เมองแหงนวตกรรมบนวถแหงจารต

มหานครโตเกยวถอเปนเมองหนงทมความเปนมาทางประวตศาสตร

อยางยาวนาน รากฐานทสำคญของการตงเมองโตเกยวคอการคา โดยกลม

คนทเปนผลงทนและสรางระเบยบแบบแผนตางๆของเมองคอกลมพอคา

โตเกยวเตบโตจากชนชนพอคาทรำรวยจนสามารถพฒนาเมองไปสการ

พาณชยเตมรปแบบ ยคสมยทโดดเดนคอยคเอโดะ (ค.ศ. 1600 - 1868)

อนเปนยคสมยทการคารงเรองและเขมแขงภายไตการนำของโชกน

11�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

โทกงาวะ อเอยะส ทานโชกนเนนการปกครองและวางหลกเกณฑทกดาน

อยางรดกมเพอผกขาดอำนาจไวใหลกหลาน มการจดตงระบบ “ซงคน

โคไต” ขนมาควบคมพวกไดเมยวหรอพวกขนนางทตางตองการแยงชงกน

เพอขนเปนโชกนใหเขากบระบบราชการไวไดทงหมด นอกจากนโชกน

อเอยะสยงไดนำพาราษฎร ชางฝมอ พอคา และโรนง (ซามไรไรสงกด)

ใหเขาเมองมาเพอขายแรงงานสรางปราสาท คฤหาสน และโกดงเกบสนคา

ใหทานโชกน มการวางผงเมองใหม เปลยนเสนทางการไหลของแมนำ

ขดคคลอง และถมทางนำเพอเปนเสนทางเดนทาง มการสรางถนนเพอ

รองรบระบบราชการขนาดใหญ สงผลใหเอโดะเปนเมองทใหญทสดในโลก

ในชวงทศวรรษท 1700 (มประชากรราว 1.25 ลานคน) ดานการรวบ

อำนาจจากกลมไดเมยว (ขนนาง) มาสสวนกลางนนสงผลทางสงคมท

สำคญ คอ ชาวเอโดะและหวเมองใหญตางๆ สามารถลมตาอาปากได

เพราะไมตกอยภายไตการปกครองของขนนางทโหดเหยมอกตอไป ระบบ

ใหมทขนมาแทนทคอ ระบบบาคฟหรอชนชนพอคา เมอรฐบาลโชกน

สงหามการคากบตางประเทศ พวกพอคาและรานไซบตส (รานคารายใหญ

ทเปนทงผผลตและผคา) ตางหนมาใหความสำคญกบระบบตลาดและ

การกระจายสนคาในประเทศแทน โดยทางการสนบสนนการสราง

ทางหลวงทแขงแรง กำหนดมาตราวดทเปนมาตรฐาน ระบบเงนตรา และ

ปายบอกราคา โดยมสะพานนฮงบาชอนเปนจดเรมตนของถนนทกสายใน

ญปน เชนเดยวกบจดเรมตนการคาทเรมตนจากสะพานแหงน นวตกรรม

การคาปลกยคนนเจรญมากจนถอเปนตนแบบของการคลงสนคาและระบบ

โลจสตกสในปจจบน

11�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 62-63 สะพานนฮงบาช

สญลกษณทางการคาทสำคญในอดตเปรยบเทยบอดตกบปจจบน

ทมา: https://www.ambassadors-japan.com/en/tokyodailylife/272/, http://www.timeout.com/tokyo/things-to-do/nihonbashi

ญปนดำเนนการคาแบบปดประเทศตงแตนนเปนตนมาจนถงป

1853 ทญปนไดรบความกดดนจากประเทศตะวนตกเนองจากชวงเวลานน

เปนชวงปฏวตอตสาหกรรม ประเทศตะวนตกตางออกเดนทางสประเทศ

อนๆ เพอหาทรพยากรมาปอนใหกบประเทศแมของตน ทำใหหาปตอมา

ญปนตองตกลงทำสนธสญญาการคากบสหรฐฯโดยมนายพลแมทธว เพอรร

เปนแกนนำ ดานการเมองญปนเขาสชวงปฏรปเมจทมการนำระบบกษตรย

มาใชอกครง มการยกเลกระบบซามไร เพมบทบาทของพอคา และเรมทำ

ธรกจกบตางชาตมากขน ทสำคญคอการเปลยนชอเมองจากเอโดะเปน

“โตเกยว” ทกวนนสญลกษณทแสดงถงความรงเรองทางการคาอยาง

สะพานไมเอโดะนนถกแทนทดวยสะพานหนทอาจจะไมสงางามดงเดม แต

จตวญญาณแหงความประณตในการเลอกสรรสนคานนยงคงอยมคลาย

พอคาชาวโตเกยวมความซอสตยและใชความฉลาดแหลมคมในการ

คดเลอกสนคาทมคณภาพดเลศเพอปอนใหคนในเมอง ทำใหลกคาไมเคย

ตองเกยงราคาเพราะรวาพวกเขาจะไดของทดมคณภาพเสมอ สงเหลานคอ

ความสมพนธอนดระหวางผซอและผขายทแมกระทงกาลเวลาไมสามารถ

พรากวฒนธรรมการซอขายอนละเอยดออนเชนนไปจากโตเกยวได

62 63

11�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

อยางไรกตามใครจะรวากวาทมหานครโตเกยวจะมความแขงแกรง

ทงดานเศรษฐกจ การคา และเทคโนโลยทสดทนสมยอยางทกวนนไดนน

พวกเขาตองพบเจอกบความเจบปวดเรองใดมาบาง ชวงเวลาของการ

ปดประเทศกวา 250 ปนนไดทำใหวฒนธรรมดงเดมของญปนเตบโตและ

แขงแกรงมาก เนองจากญปนไมไดรบวฒนธรรมจากตางชาตเลย ญปน

ไดขยายอาณาบรเวณดานการคา ชางฝมอ และขยายเมองดวยการถมท

อาวมานาน ซ งสรางความเจรญส งสมเรอยมา จนในป 1657 เกด

เหตการณไฟไหมเมองครงใหญทเผาผลาญบานเรอนไปกวาครงเมองและ

สญเสยผคนไปกวาแสนคน ตามมาดานเหตการณแผนดนไหว “Great

Kanto Quake” ในป 1923 แรงสนสะเทอนของมนไดทำลายลางพนท

อตสาหกรรมของโตเกยวและโยโกฮามา รวมถงพรากผคนลมตายไปกวา

105,000 คน จนมาถงความเจบปวดครงสำคญคอการทำลายลางจากฝาย

สมพนธมตรในชวงสงครามโลกครงท 2 สงเหลานอาจเปนเหมอนฝนราย

ททกคนไมอยากนกถง

รปท 64 เหตการณ Great Kanto Quake ป 1923

11�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 65 ทหารญปนกำลงสำรวจความเสยหายหลงจาก

โดนประเทศสมพนธมตรทงระเบดปรมาณลงทเมองฮโรชมาในชวง

สงครามโลกครงท 2

ทมา: http://www.theatlantic.com/photo/2011/03/1923-kanto-earthquake-echoes-from-japans-past/100025/, http://www.history.com/topics/world-war-ii/world-war-ii-history/pictures/hiroshima-and-nagasaki/japanese-soldiers-observing-atomic-bomb-damage

แตคนญปนถอเปนชนชาตหนงทเรยนรจากเหตการณทเคยเกดขน

ในอดตไดอยางนาอศจรรย ผคนทมาเยอนมหานครโตเกยวไดเหนความ

ลำสมยแปลกใหม อาคารสงตระหงานคำฟาไมเกรงกลวแผนดนไหวประดบ

ประดาไปดวยแสงระยบระยบจากครสตลสวารอฟสกบนยานกนซา หรอจะ

เลอกซอ “สมารท เพท” ของเลนใหมทสามารถเลยงดวยไอโฟนเพอ

แกเหงา ภายไตนวตกรรมททนสมยมากมายตางซอนเรนดวยความสงบ

แบบเซน ลทธชนโตทหยงรากลกในสงคมญปนซงสอนใหเชอและเคารพ

ในบทบาทของธรรมชาตตอมนษยไมวาจะปราณหรอลงโทษ และยงเชอวา

11�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เทพเจาหรอปศาจตางมอทธพลตอชวตของเราไมทางใดกทางหนง จงไมใช

เรองทนาแปลกใจเมอคนญปนนำลกสาวอายสาวอาย 3 ขวบ และลกชาย

อาย 5 ขวบ ไปทำพธ “ชจ-โกะ-ซน” ทวดชนโตเพอใหสขภาพแขงแรง

ไรโรคภย พรอมๆ กบทพวกเขามงมนคดคนนวตกรรมหนยนตพยาบาล

สาวฮวแมนนอยดทคอยชวยเหลอมนษย

รปท 66 สวนแบบเซนทเนนความรมรน สงบ ตามวถของเซน

รปท 67 หนยนต Humanoid

ทคอยตอนรบลกคา

ตามศนยการคาชนนำ

ทมา: http://gizmodo.com/meet-the-humanoid-robot-greeting-retail-customers-in-ja-1698957378, http://1.bp.blogspot.com/BXMBLDfVXBw/UFQzvNo34kI/AAAAAAAAKsY/1Bt1jxUz9QQ/s1600/+Rock+Garden+-+Jyomyoji+Temple,+Kamakura+(1).jpg

11�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

คนญปนใชความเจบปวดและบาดแผลจากอดตเปนแรงขบเคลอน

การพฒนาเมองไปพรอมๆ กบความคดสรางสรรคอนเปนเอกลกษณของ

ชนชาตน เหตการณไฟไหมใหญครงนนทำใหญญปนตองวางผงเมองใหม

เพอลดความเสยงของอคคภย โดยการเพมขนาดความกวางของถนนและ

พนทสาธารณะซงถอเปนแนวคดทลำสมยมาก ณ เวลานน ในขณะท

การออกแบบอาคารและตกสงเพอใหยดหยนและทนทานตอแผนดนไหว

กพฒนาไปเชนเดยวกน การตกอยภายไตการควบคมของสหรฐฯในชวง

หลงสงครามโลกครงทสองเปนโอกาสทสวยงามใหญปนไดพลกฟนประเทศ

ขนมาเปนประเทศอตสาหกรรมชนนำของโลก เมองโตเกยวจงเตมไปดวย

อาคารสงใหญทจะบอกกลาวแกชาวโลกถงศกดศรของผทไมยอมยอทอตอ

อปสรรคทงหลาย ขณะเดยวกนกไมอายทจะตงศาลเจาไวทวเมองเพอ

เคารพบชาในสงทพวกเขายดมนมานาน แมจะเคารพในธรรมชาตเพยงใด

แตดวยมนสมองทพวกเขามทำใหพวกเขาไมยอมเปนผทตกเปนเบยลางของ

ธรรมชาตเพยงฝายเดยว

ความคดสรางสรรคทนาทงมากอยางหนงในการปองกนนำทวมของ

เมองโตเกยว โครงการระบบองโมงค G-CANS หรอ Tokyo Flood

Tunnel เรมกอสรางในป 1992 แลวเสรจในป 2004 อโมงคไตดนแหงน

ใชความกาวหนาทางวศวกรรมการออกแบบทลำสมย มเสนผาศนยกลาง

10 เมตร ทอดยาวระยะทาง 6.3 กโลเมตร ฝงลกลงไปไตดน 50 เมตร

และมาสามารถบรรจนำไดถง 640,000 ลกบาศกเมตร เชอมตอกบอโมงค

เกบนำไตดนทใหญทสดในโลก กวาง 78 เมตร ยาว 177 เมตร และ

สง 25 เมตร สามารถบรรจนำได 350,000 ลกบาศกเมตร ซงภายใน

ออกแบบใหคำยนดวยเสาใหญตงตระหงานทงหมด 59 ตน แตละตนหนก

500 ตน สามารถระบายนำได 200 ตนตอวนาท ลงสแมนำเอโดกาวา

หรอ เทากบการระบายนำสระโอลมปกไดภายในเวลาเพยง 10 วนาท

ใชเงนในการลงทนทงหมด 2,000 ลานเหรยญสหรฐฯ ซงถอเปนการลงทน

120

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ทางวศวกรรมทคมคาเพราะไมเพยงแตจะสรางความมนคงปลอดภยใหกบ

เมองหลวงซงเปนหวใจและศนยกลางของเศรษฐกจของญปนและของโลก

เทานน แตเทคโนโลยเหลานยงอยคกบเมองและบคลากรอนเปนสนทรพย

อนทรงคณคาทสามารถถายทอดไปสคนรนหลงได ทกวนนอโมงคดงกลาว

เปดใหนกทองเทยวไดเขาชมโดยมไกดนำชมเพอใหขอมลพรอมกบความ

ตนตาตนใจในความฉลาดของมนษยในการรบมอกบธรรมชาต

รปท 68 โครงการระบบอโมงค G-CANS หรอ Tokyo Flood Tunnel

บรเวณอโมงคเกบนำไตดน

ทมา: https://www.insidejapantours.com/experience-japan/i-gcan-15/g-can-flood-surge-tunnels/

อกหนงเทคโนโลยทถอเปนความอจฉรยะของญปนอยางแทจรงคอ

“รถไฟความเรวสงชนคนเซน” รถไฟหวกระสนทมาพรอมความเรวเฉลย

เกอบ 300 กโลเมตรตอชวโมง พรอมเครอขายรางรถไฟกวา 2,500

กโลเมตร เวลาดเลยเฉลย 0.4 นาท ตลอดเวลา 40 ปของการใหบรการ

รถไฟชนคนเซนนำพาผโดยสาร 6 พนลานคนถงทหมายอยางปลอดภย

โดยไมเคยมอบตเหตผเสยชวตแมแตรายเดยว แมในยามททวโลกตางเฝา

121

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

มองอยางหวงใยความสญเสยจากภยธรรมชาตครงยงใหญของญปนและ

หลายประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงไต ภายใตชอ “คลนยกษ

ซนาม” นน ชนคนเซนกยงทำหนาทของมนไดอยางสมบรณแบบดวย

การพาผโดยสารถงทหมายอยางปลอดภย เรามาดกนวาชนคนเซนทำแบบ

นนไดอยางไร

หลงจากความพยายามพฒนามาอยางยาวนาน ทงทางดานการ

บรหารองคการรถไฟของญปน พรอมๆกบการปรบปรงระบบรางให

สามารถรองรบการเดนทางและการขนสงอนทนสมยทกำลงจะมาถง มการ

ขดเจาะเพอวางเสนทางรถไฟ พฒนาบคลากร และพฒนานวตกรรมหวรถ

จกรใหมประสทธภาพ เมอทกอยางพรอมเสรจในป 1964 รถไฟชนคนเซน

ขบวนแรกนามวา “โทไกโด” กมาถงดวยความเรว 210 กโลเมตรตอชวโมง

ประวตศาสตรหนาใหมของการเดนทางครงนนำพาความเปลยนแปลงมาส

ญ ป นพรอมประเทศอนๆท ไดนำ เทคโนโลยชนคน เซนไปใช เชน

รถไฟความเรวสงของไตหวนทวงดวยรถไฟซรส 700T รถไฟความเรวสง

200 กโลเมตรตอชวโมงของจน ซ งนำเขาท งหมด 8 โบก จำนวน

60 ขบวน และองกฤษ ท ใชรถไฟของบรษทฮตาช รน Class 395

นอกจากการขายเทคโนโลยใหกบตางประเทศแลวแลว พบวาเสนทางท

รถไฟฟาผานไดนำพาเศรษฐกจทคกคกกลบมาสหลายเมองในญปนดวย

โดยเฉพาะฝง JR East ซงเปนฝงตะวนตกของประเทศ

122

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 69-70 รถไฟชนคนเซน

ทมา: http://allabout-japan.com/th/article/2214/, http://www.fanla.org/tag/ชงกงเซง/

ชนคนเซนถกทาทายโดยภยพบตทางธรรมชาตครงใหญในวนท

11 มนาคม ป 2011 กระทรวงทดน สาธารณปโภค และคมนาคมของ

ญปน รายงานวา JR East มรถไฟชนคนเซนใหบรการในขณะนน

35 ขบวนในเขตทราบโตเกยวและคนโต มผโดยสารมากกวา 1.9 แสนคน

ในจำนวนนนม 27 ขบวนพรอมผโดยสารกวาหมนชวตบนเสนทางสาย

โทโกก ซงเปนพนทชายฝงตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศอนเปนพนท

รบแนวประทะคลนยกษซนามโดยตรง สงทนาสนใจคอไมมผโดยสาร

เสยชวตหรอบาดเจบจากเหตการณวนนนแมแตคนเดยว เหตการณครงนน

ไมใชปาฏหารยแตอยางใด ในป 1995 เกดเหตแผนดนไหวครงใหญใน

เมองโกเบ หลงจากนนญปนจงตองเตรยมความพรอมทางวศวกรรมใหกบ

ประเทศในทกดาน เชนเดยวกบเทคโนโลยของรถไฟความเรวสงทตอง

พฒนาใหพรอมรบมอกบเหตการณเชนเดยวกนในอนาคต ญปนไดตดตง

ระบบตดตามการสนสะเทอนของแผนดนไหวทมเครองวดแผนดนไหวตด

อยกบรถไฟหวกระสน 16 เครอง อกสวนหนงถกตดตงขางทางรถไฟตลอด

แนวชายฝง ภายในเครองวดแผนดนไหวจะมเซนเซอรทตรวจจบแรงสน

สะเทอนตลอดเวลา

12�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

โดยในวนท 11 มนาคม ป 2011 เวลา 14.47 นาท 3 วนาท

เปนเวลาทเครองตรวจจบความผดปกตของการสนสะเทอนได 45 วนาท

หลงจากพบศนยกลางการสนสะเทอนของแผนดนไหว หลงจากนน

สญญาณจงถกสงผานไปยงสถานไฟฟายอยตางๆอยางรวดเรว และภายใน

3 วนาทตอจากนนกระแสไฟฟาทจายใหกบรถไฟชนคนเซนทกขบวนถกตด

โดยอตโนมต ระบบเบรกฉกเฉนกเรมทำงานในเวลาเดยวกน ทำใหรถไฟ

ท ว งด วยความเร ว 270 ก โล เมตรต อช ว โมง ถกลดระดบ เหล อ

100 กโลเมตรตอชวโมงภายในเวลา 70 วนาท หลงจากนนอก 30 วนาท

รถจะหยดสนท หากไมพบความผดปกตใดๆ ของระบบราง รถจะเคลอนท

ตอดวยความเรว 5 กโลเมตรตอชวโมง เพอนำผโดยสารไปยงสถานทใกล

ทสด และนนคอคำคนอนแสนยาวนานในความรสกของคนญปนโดยเฉพาะ

ชาวโตเกยว มผรอดชวตนบหมนคนเดนออกจากสถานไปตามทางรถไฟ

เพอรบกลบบานไปหาคนทตนรก อกนวตกรรมหนงทชวยชวตคนนบหมน

ในเหตการณครงนคอ การตดตงโครงเหลกบนเสาเครอขาย 54,000 ตน

ระยะทางกวา 700 กโลเมตร ตลอดทางรถไฟสายชนคนเซนโทโกก

โครงเหลกนมความหนา เหนยว และยดหยน ชวยใหเสาคอนกรตไมโคงงอ

บดตวไปมา หรอแตกออกเมอเกดแผนดนไหว แมจะยงไมเสรจสมบรณแต

เหตการณครงนนไดพสจนใหเหนแลววาความพยายามในอดต ความคด

สรางสรรค ความพยายามคดคนอยางหนก นำพวกเขามาถกทางแลว

ตลอดเวลาอนยาวนานของการสรางเมองแหงน สงลำคาอยางหนงทถก

ถายทอดไปยงลกหลานของชาวญปนทกคน คอ ความพยายามและความ

อดทนในจตวญญาณทนอมรบและเขาใจในธรรมชาต รวมถงการดำเนน

ชวตบนศกดศรแตมความถอมตว ใชวาชาวเมองจะไมสวดออนวอนหรอ

รองขอตอสงศกดสทธใดๆ เพราะพวกเขายงคงทำแบบนนตามความเชอ

และธรรมเนยมเกาแกอยางสมำเสมอ แตขณะทพรเหลานนกำลงถกสงให

ลอยไกลออกไป ศรทธาตอสตปญญาของพวกเขาจะตดตามไปดวยเพอนำ

เอาพรทเปนจรงกลบมายงแผนดนอนเปนทรก พวกเขายงคงพฒนา

12�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

นวตกรรมใหมๆ เพอใหพวกเราไดอศจรรยใจตลอดเวลา ถงเวลาทเราควร

ใหความสำคญและกลบมาคดคนนวตกรรมใหมๆ แมจะเรมจากสงเลกๆ

นอยๆ แตนนยอมดกวาการยอมจำนนตอโชคชะตาโดยไมลงมอทำอะไรเลย

เมองคานาซาวา ประเทศญปน การทองเทยวเชงสรางสรรคทโอบลอมดวยกลนอายทองถน

รปท 71 แมคาผาไหมคากะยเซน (Kaga Yuzen) กำลงกระชบ

ชดกโมโนใหกบลกคาอยางประณต สนคาชนดนเปนเอกลกษณ

ทแสดงถงวฒนธรรมอนทรงคณคาของเมองคานาซาวา

ทมา: http://www.gdayjapan.com.au/destinations/ishikawa/kanazawa-hands-on/

เมองคานาซาวา (Kanazawa) เปนเมองหลวงของจงหวดอชกาวา

(Ishikawa) ซงตงอยทางตอนกลางของภมภาคโฮครค (Hokuriku) บน

เกาะฮอนช ประเทศญปน เมองแหงนไดรบการยกยองจากองคการ

UNESCO ให เปน “เมองแหงงานหตถกรรมและศลปะพนบาน”

(A UNESCO City of Crafts and Folk Art) แตกวาทชาวคานาซาวา

12�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

จะมาถงตรงนไดนน พวกเขาไดผานการบมเพาะและถายทอดความรดาน

ศลปะงานฝมอ งานหตถกรรมและศลปะการแสดงแบบดงเดมจากรนสรน

มาเปนเวลานานกวา 300 ป ทกวนนเมองคานาซาวาเปนศนยกลางดาน

เศรษฐกจและวฒนธรรมทสำคญในเขตโฮครค อกทงยงเปนจดหมาย

ปลายทางของนกทองเทยวทตองการสมผสวฒนธรรมดงเดมของญปน

ตางหมายตาจะมาถงใหไดในวนหนง งานศลปหตถกรรมทชาวคานาซาวา

ทำขนนนมความประณตสวยงามและถอเปนวฒนธรรมพนบานขนสงทยง

คงถกถายทอดไปสคนรนใหมของเมองอยางตอเนอง

ในปค.ศ. 1995 นายกเทศมนตรเมองคานาซาวาไดเสนอนโยบาย

ทมชอวา “Kanazawa World City Concept” หรอ “คานาซาวา

เมองระดบโลก” โดยมเปาหมายหลก คอ การสรางเอกลกษณของเมอง

คานาซาวาใหมความโดดเดนและเปนทรจกไปทวโลก นโยบายนเปน

นโยบายทจะชวยพฒนาเมองดวยแนวทางสำคญสองประการ ไดแก 1) ใช

กลยทธ “อนรกษและฟนฟ” เพอสงเสรมใหศลปวฒนธรรมรวมถงประเพณ

ดงเดมของเมองไดฟนคนชวตสสสนอกครงหนง 2) กระตนเศรษฐกจท

เกยวของกบวฒนธรรมในทองถนโดยใชแนวคดทสรางสรรค เนนการ

พฒนา และเผยแพรวฒนธรรมเหลานนสภายนอก หลงจากดำเนนการ

ตามแผนงานไดเพยงหนงปพบวาภาคธรกจ ภาคอตสาหกรรม และ

ประชาชน ตางตอบรบนโยบายนเปนอยางมาก สงผลใหเทศบาลนำแผน

ดงกลาวมาปรบใชเปนแผนพฒนาเมองระยะยาว นโยบายนยงเปดโอกาส

ใหประชาชนและผประกอบการในทองถนเสนอความคดเหนเพอชวยกน

พฒนาเมองไดอยางเตมท จนเกดเปน “สมาคมความรวมมอระดบผบรหาร

แหงคานาซาวา” (Kanazawa Association of Corporate Executive)

ทำหนาทเปนหนวยงานหลกในการรวบรวมความคดเหนของผประกอบการ

และคนในชมชนมาจดทำเปนขอเสนอแนวทางการพฒนาเมอง เพอใหเกด

การปรบใชตอไป

12�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

นอกเหนอจากนโยบายดงกลาวทพยายามชเอกลกษณทองถนใหเปน

จดเดนของเมองแลว เมองคานาซาวายงมกระบวนการถายทอดความร

เกยวกบงานฝมอและงานหตถกรรมใหแกคนรนใหมผานสถาบนการศกษา

โดยการจดตงสถาบนศลปะหลายแหง เชน วทยาลยศลปะคานาซาวา

(Kanazawa College of Art) วทยาลยศลปะของเทศบาล (Municipal

College of Arts) และ โรงเรยนชางฝมอคานาซาวา (Kanazawa Artisan

School) เปนตน ซงสถาบนการศกษาดานศลปะเหลานถอเปนสถาบนทให

ความรศลปหตถกรรมขนสง ดำเนนการสอนโดยกลมชางฝมอทมชอเสยง

ในแตละดาน มการมอบทนการศกษาใหแกนกเรยนทเขารบการศกษา

ในหลกสตร 3 ป ซงเปนหลกสตรทสอนงานหตถกรรมหลายแขนง เชน

งานเซรามค งานเคลอบ เครองโลหะ งานเครองแกว เปนตน นอกจากการ

สงเสรมใหคนรนใหมใหมความรจนสามารถสานตอวฒนธรรมของทองถน

ไดแลว เมองคานาซาวายงคงดแลและสงเสรมชางฝมอทมอยในปจจบน

อยางตอเนอง ดวยการมอบเงนทนจำนวนหนงเพอใหพวกเขาใชในการ

พฒนาผลตภณฑของตนใหตอบสนองความตองการของตลาดมากขน

นอกจากบทบาทในการใหความรแกคนรนใหมแลว สถาบนเหลานยงเปน

กลไกสำคญทชวยกระจายสนคาของทองถนออกสตลาดโลกโดยความ

รวมมอจากอตสาหกรรมภายในพนทอกดวย

ปจจบนมการจดตง “Kanazawa Citizen’s Art Center” หรอ

ศนยศลปะของชาวคานาซาวา เพอเปนพนทใหคนในเมองใชเปนสถานท

ฝกฝน เรยนร และสรางสรรคงานศลปะ มสตดโอใหบรการหลายหอง เชน

หองซอมละคร หองซอมดนตร และหองสรางงานศลปะ โดยมรานอาหารท

ขายอาหารพนเมองอยภายในอกดวย มการจดตง “21st Century Museum

of Contemporary Art, Kanazawa” หรอ พพธภณฑศลปะรวมสมย

ศตวรรษท 21 ของคานาซาวา เพอเกบรกษางานศลปะชนสำคญของเมอง

และเปนแหงใหความรแกผสนใจไดอกทางหนง นอกจากนชาวเมอง

12�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

คานาซาวาไดจดใหมการแขงขนงานฝมอแหงคานาซาวา เพอเปนการ

ยกระดบคณภาพของงานฝมอและงานหตถกรรมและพรอมจะพฒนาให

เปนการแขงขนศลปะในระดบนานาชาตตอไป

คานาซาวากบกระแสการทองเทยวเชงหตถกรรม

เมองคานาซาวาสงเสรมการทองเทยวงานฝมอและงานหตถกรรม

ในเมองของตนอยางสรางสรรคดวยกจกรรมหลายรปแบบภายไตชอ

โปรแกรมการทองเทยวเชงหตถกรรม ซงสงหนงทดงดดนกทองเทยวคอ

พวกเขาเปดโอกาสใหนกทองเทยวทเขาเยยมชมสถานทผลตงานฝมอ

ไดทดลองสรางงานดวยตวเอง พรอมกนนนกมสนคาทระลกทำมอให

นกทองเทยวไดเลอกสรรหลากหลาย โดยงานหตถกรรมทมชอเสยงของ

เมองคานาซาวาประกอบดวย

การทองเทยวงานหตถกรรมแผนทอง แผนทองคานาซาวาเปน

แผนทองทถกตและรดจนมขนาดบางเพยง 0.2 ไมครอน ใชสำหรบตกแตง

ภายในอาคารและประดบผลตภณฑหตถกรรมตางๆ ซงแผนทองทผลตใน

ประเทศญปนเกอบทงหมดมาจากเมองคานาซาวา ดงนนงานศลปะแขนงน

จงถกกำหนดใหเปนผลตภณฑดงเดมของประเทศ ภายในงานนกทองเทยว

จะได เทยวชมขนตอนการผลต ไดทดลองคบยายแผนทองซ ง เปน

ขนตอนหนงของการผลต ไดชมการปดแผนทองลงบนผลตภณฑ ไดชม

หองปดทอง และไดชมอาหารทผสมแผนทองอกดวย

12�

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 72 ไอศกรมทมสวนผสมของ

แผนทองคานาซาวา

รปท 73 ชางฝมอกำลงแสดงการยายแผนทอง

อนเปนขนตอนหนงของการผลตแผนทอง

ใหนกทองเทยวไดชม

รปท 74 หองจดแสดงสนคา

ทประดบตกแตงดวย

แผนทองคานาซาวา

ทมา: https://www.flickr.com/photos/chinad0ll/25931480260, https://mytimetotravel.wordpress.com/2010/10/19/more-kanazawa/, https://sakurasakura2014.wordpress.com/takayama-shirakawa-go-and-kanazawa/

12�

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

การทองเทยวงานหตถกรรมผาไหมคากะยเซน การยอมผาไหม

คากะยเซนเปนภมปญญาการยอมผาไหมสำหรบทำชดกโมโนดวยวธแบบ

ดงเดม ใหลวดลายทประณต งดงาม มสสนทสดใส และมลายทโดดเดน

เปนเอกลกษณ นกทองเทยวจะไดเยยมชมกระบวนการยอมผาไหม

ทดลองยอมผาไหมดวยตนเอง ถายภาพตวเองในชดกโมโน พรอมม

ของฝากจากผาไหมคากะยเซนตดไมตดมอกลบบานดวย

รปท 75 ชางฝมอกำลง

เพนทผาไหมคากะยเซน

รปท 76 ผาไหมคากะยเซน

เมอลงสครบถวนสมบรณพรอมสำหรบ

สวมใสเปนชดกโมโน

ทมา: https://waiyukkennedy.wordpress.com/2014/12/20/kaga-yuzen-dyeing/, https://waiyukkennedy.wordpress.com/tag/crafts/

การทองเทยวเยยมชมการทำขนมญปน เมองคานาซาวาเปนแหลง

ผลตขนมญปนหลากหลายประเภท นบเปน 1 ใน 3 ของแหลงผลตขนมท

ขนชอทสดในประเทศ ขนมมรปรางตามสญลกษณของฤดกาล มสสนท

สวยงาม รสชาตกลมกลอมและมเอกลกษณเฉพาะตว

1�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 77-78 ขนตอนการทำขนมทสาธตโดยนกทำขนมชาวคานาซาวา และ

หนาตาขนมเมอทำเสรจแลวดนารบประทานเปนอยางยง

ทมา: http://yamatopeople.blogspot.com/2015/02/photo-tour-kanazawa-cityishikawa_ 19.html

การทองเทยวพพธภณฑศลปะการแสดงละครโน ละครโนเปน

ศลปะการแสดงดงเดมทเลองชอของประเทศ เมองคานาซาวาไดสบทอด

ศลปวฒนธรรมนจนไดเปนศนยกลางของละครโนดนดบทสาม ภายใน

พพธภณฑนกทองเทยวจะไดเรยนรทกอยางเกยวกบละครโน ไมวาจะเปน

เวททใชแสดง หนากากทสวมใส เครองแตงกาย และพด

รปท 79 นกทองเทยว

ไดลองสวมใสชดกโมโน

ทใชแสดงละครโน

พรอมกบหนากากจรง

ทใชในการแสดง

ทมา: https://fastjapan.com/en/p108948

1�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

เมองเมเดยน ประเทศโคลอมเบย Town Rebranding : จากเมองอาชญากรรมสเมองนวตกรรม

เมองอนตรายทสดในโลก

เมองเมเดยน (Medellin) เปนเมองหลวงของจงหวดอนเตยวเกย

(Antioquia) ประเทศโคลอมเบย (Colombia) ดวยความเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจและเปนเมองทมประชากรอาศยอยเปนจำนวนมากทำใหเมอง

เมเยดนมขนาดใหญเปนอนดบสองของประเทศ ในป ค.ศ. 2013 เมอง

เมเดยนมประชากรมากถง 2,499,080 คน ขณะทพนทของเมองมขนาด

เลกเพยง 380.64 ตร.กม. มลกษณะพนทเปนแองกระทะทรายลอมดวย

ภเขา ดงนนศนยกลางทางการปกครองและเศรษฐกจการคาจงกระจกตว

อยพนทราบใจกลางเมอง และประชาชนสวนใหญตองอาศยกนอยอยาง

หนาแนนในเขตชานเมองซงเปนเนนเขาสงชนจนกระทงกลายเปนชมชน

แออดในทสด

ชาวเมองเมเดยนตองเผชญหนากบปญหาอาชญากรรมอยางรนแรง

มาอยางยาวนาน ทงสงครามกลางเมองระหวางกบฏฝายซายนำโดยกลม

กองกำลงปฏวตตดอาวธโคลอมเบย (FARC) กบกองกำลงกงทหารฝาย

ขวาทรฐบาลหนนหลง กระบวนการคายาเสพตดโดยเฉพาะในชวงของนาย

ปาโบล เอสโกบาร ราชายาเสพตดชอกองโลก ผทำใหชมชนแออดหรอ

โคมนาท 13 (เมองเมเดยนแบงการปกครองออกเปน 16 ตำบลหรอ

เรยกวา “โคมนา” (Comuna)) กลายเปนสมรภมรบในเขตเมองทโหดราย

ทสดในละตนอเมรกา และความขดแยงรนแรงระหวางกลมอทธพล

ประจำถน การฆาตกรรมจงเปนเรองทพบเหนจนชนตาและกลายเปนเรอง

ปกตของเมอง ตงแตป ค.ศ. 1991 เปนตนมา อตราการฆาตกรรมในเมอง

สงถง 381 ศพตอประชากรจำนวน 1 แสนคนในหนงป หรอมากกวา

1�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

500 ศพตอเดอน จนกระทงเมองเมเดยนไดรบฉายาวา “เมองทม

อาชญากรรมสงทสดในโลก หรอเมองอนตรายทสดในโลก”

กาวสเมองแหงนวตกรรม

การสรางแบรนดใหมใหแกเมองเมเดยนเรมตนอยางจรงจงในชวงป

ค.ศ. 2004-2007 โดยมนายอลวาโร อรเบ ประธานาธบด ณ เวลานน

เปนผนำเรมจากการกำจดปญหาสงครามกลางเมองของประเทศ ตามมา

ดวยเซอรจโอ ฟาจารโด นายกเทศมนตรเมองเมเยดนทดำเนนการตอโดย

เขาเนนการแกปญหาเรองชองวางทางชนชน แนวคดใหมของเขาอยภายใต

แนวคดการลงทนขนาดใหญทางดานโครงสรางพนฐานของเมอง ทงการ

พฒนาระบบขนสงมวลชน การพฒนาฟนฟพนทสาธารณะ และการพฒนา

พนทสเขยว รวมถงการลงทนเพอพฒนาการศกษาของคนในเมอง เพอมงส

การเปนเมองแหงนวตกรรม

ดานระบบขนสงมวลชนเขาเรมดวยการสรางกระเชาลอยฟา หรอท

เรยกวา “เมโทรเคเบล” (Metrocable) ซงใหบรการประชาชนในเสนทาง

ไปกลบระหวางสถานรถไฟฟาใจกลางเมองและโคมนา (ตำบล) ทไกลทสด

เนองจากเสนทางดงกลาวมระยะทางคอนขางไกล และการเดนทางคอนขาง

ลำบากดวยลกษณะภมประเทศทเปนภเขาสงชน เมโทรเคเบลจงชวยให

ประชาชนเดนทางไดงาย เรว และสะดวกมากยงขน นอกจากนเมโทร

เคเบลยงเปรยบเสมอนสะพานทเชอมโยงพนทศนยกลางความเจรญของ

เมองเขากบพนทยากจนทอยหางไกล ตงแตเมโทรเคเบลเปดใหบรการในป

ค.ศ. 2004 มประชาชนทเดนทางไปมาระหวางใจกลางเมองและโคมนา

ทไกลทสดเฉลยมากถง 30,000 คนตอวน

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

รปท 80 เมโทรเคเบลทเชอตอศนยกลางของเมองกบโคมนา (ตำบล) ท

ไกลทสด

ทมา: http://www.panoramio.com/photo/104783525

ตอมาในป ค.ศ. 2008-2011 เมองเมเดยนมโครงการพฒนา

โครงสรางพนฐานขนาดใหญอกครง นายอลองโซ ซาลาซาร นายกเทศมนตร

เมองเมเดยนขณะนน ดำเนนการกอสรางบนไดเลอนกลางแจง ซงม

ความยาว 384 เมตร ในโคมนาท 13 ซงเปนชมชนทมประชากรอาศยอย

หนาแนนทสดประมาณ 12,000 คน ประชาชนมความยากจนทสด และ

เปนพนททอนตรายทสดของเมอง บนไดเลอนกลางแจงชวยใหประชาชน

เดนทางขนลงชมชนไดงาย เรว และสะดวกขน จากเดมทตองเดนเทาขน

ลงบนไดโดยใชระยะเวลานานถง 35 นาท เพราะความสงชนของเนนเขา

เทยบเทาไดกบตก 28 ชน ปจจบนประชาชนสามารถขนลงโดยใชบนไดเลอน

ดวยระยะเวลาเพยง 6 นาทเทานน นอกจากนการใชบนไดเลอนชวยลด

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ความเสยงในการเกดอาชญากรรมบนทองถนนดวย ประชาชนสามารถใช

บนไดเลอนไดโดยไมมคาใชจายแตอยางใด ภายหลงไดมการกอสราง

หลงคาบนไดเลอนเพมเตมโดยไดรบการออกแบบใหมลกษณะโปรงใสและ

มสสนสดใสเพอความมชวตชวาของเมอง

รปท 81 บนไดเลอนกลางแจงทชวยอำนวยความสะดวกใหชาวเมองและ

ยงชวยลดอาชญากรรมในเมองไดอกดวย

ทมา: http://www.citi.io/2015/01/31/crazy-commutes-weird-forms-of-urban-transport/

นอกจากการพฒนาระบบขนสงมวลชนและโครงสรางพนฐานแลว

เมองเมเดยนยงพฒนาบรเวณตอนเหนอของเมองใหเปนศนยกลางธรกจ

ทางดานนวตกรรมและงานออกแบบรวมสมย ควบคไปกบการพฒนาดาน

การศกษาเรยนร นายฟาฮารโด นายกเทศมนตรเมองเมเดยนขณะนน

ผใหความสำคญกบนโยบายการศกษาเปนพเศษ ไดจดตงพพธภณฑ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย (Parque Explora) เพอเปนแหลงเรยนร

สำหรบประชาชน โดยพพธภณฑมการจดแสดงนทรรศการใหผเขาชม

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

สามารถเรยนรและรวมฝกปฏบตจรงได และมศนยแสดงพนธสตวนำ

ซงเปนศนยใหญทสดในละตนอเมรกา นอกจากนอาคารของพพธภณฑ

ไดรบการออกแบบใหมความโดดเดนดวยสถาปตยกรรมสมยใหม

เปนอาคารซเมนตทรงลกบาศกสแดงในพนทกลางแจง ดวยจดเดนดาน

นวตกรรมการออกแบบทำใหพพธภณฑแหงนกลายเปนสญลกษณของ

เมองเมเดยนตอนเหนอในทสด

รปท 82 Parque Explora อนเปนสญลกษณทางตอนเหนอของเมเดยน

ทมา: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Parque_Explora._from_Metrostation_ Universidad,_ Medell%C3%ADn.jpg

นอกจากนเมองเมเดยนยงมการกอสรางอาคารหองสมดสาธารณะ

หลายแหงในเขตชานเมอง เพอสงเสรมใหเดกและเยาวชนในทกพนทเขาถง

การเรยนรอยางเทาเทยม หองสมดสาธารณะแหงหนงทมความโดดเดน

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

คอ หองสมดสเปนกงสวนสาธารณะ (Parque Biblioteca Espana) ซงรป

แบบของอาคารแสดงใหเหนถงนวตกรรมการออกแบบและนวตกรรมดาน

สถาปตยกรรมไดเปนอยางด อกทงการสรางหองสมดสวนสาธารณะใน

พนททเคยเปนแหลงคายาเสพตดยงเปลยนภาพลกษณใหมใหกบพนทนน

ดวย ไมเพยงเทานเมองเมเดยนไดสรางพนทสเขยวเพอเปนปอดของเมอง

โดยจดทำสวนพฤกษชาตขนาด 14 เฮกเตอร ทขยายตอเตมจากแหลง

อนรกษพนธกลวยไม การออกแบบสวนมลกษณะทโดดเดนเชนเดยวกน

คอ สวนอยภายใตหลงคาระแนงไมรปทรงคลายรวงผง ซงมประโยชนใน

การใหรมเงาแกพนธพชและสามารถเกบกกนำฝนเพอใชงานในการรดนำ

รปท 83 หองสมดสเปนกงสวนสาธารณะ หรอ Parque Biblioteca

Espana ทรายลอมไปดวยตนไมทใหบรรยากาศของการนงอานหนงสอ

ในสวน

ทมา: http://www.panamericanworld.com/es/articulo/medellin-milagro-de-ciudad-inteligente

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

ผลผลตจากความเปลยนแปลงของการใชนวตกรรม

เมองเมเดยนไดรบการประกาศใหเปนเมองแหงนวตกรรมระดบโลก

ประจำป 2013 จากการโหวตโดย The Wall Street Journal, Cittigroup

และ the Urban Land Institute เนองจากสามารถสรางสรรคนวตกรรม

ในการออกแบบหรอนวตกรรมทางสถาปตยกรรมใหกลายเปนภาพจำของ

เมองหรอแบรนดของเมองแทนทภาพลกษณเดม เรยกไดวา เปนนวตกรรม

เพอสงคม

การสรางแบรนด เมองใหมของเมองเมเดยนชวยลดปญหา

อาชญากรรมภายในเมองลงไดบาง แมจะยงไมสามารถแกไขปญหา

อาชญากรรมไดอยางสมบรณ โดยในป ค.ศ. 2008 มอตราการฆาตกรรม

เหลอเพยง 30 ศพตอประชากร 1 แสนคน และป ค.ศ. 2012 อตรา

การฆาตกรรมกลบเพมสงขนรอยละ 57.3 เพราะมผกอความไมสงบ

ในพนท อยางไรกตามการเปนเมองแหงนวตกรรมชวยดงดดนกลงทนและ

นกทองเทยวใหเขามาในพนท โดยเฉพาะนกลงทนทางดานเทคโนโลยการ

สอสารดจตอลคอนแทนตซอฟตแวรและไอท เชน ฮวเลตต-แพคการด

และผผลตสนคาระดบโลก เชน คมเบอรลย คลาก จนสำนกขาวใน

ประเทศใหฉายาเมองเมเดยนวา “ซลคอนวลเลยแหงอเมรกาใต” จาก

ผลการสำรวจความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของเมองเมเดยนพบวา

ประชากรมรายไดตอหวเพมขนถงรอยละ 25 อตราการวางงานลดลงจาก

รอยละ 17 เหลอรอยละ 12 และมลคาการลงทนดานธรกจและการ

กอสรางอสงหารมทรพยเพมสงขนอยางมาก และผลการสำรวจดานการ

ศกษาพบวา อตราโรงเรยนและสถานศกษาทมผลงานตำกวามาตรฐานลด

ลงจากรอยละ 50 เหลอเพยงรอยละ 14 เทานน

ปจจบนเมองเมเดยนยงคงเดนหนารแบรนดเมองจากเมอง

อาชญากรรมสเมองแหงนวตกรรม

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

การสรางแบรนดเมองไมใชเรองทเปนไปไมไดเพยงแตตองอาศยเวลา

และความคดสรางสรรคตอยอด เมองเมเดยนใชเวลาเกอบ 10 ป ในการ

สรางแบรนดเมองขนมาใหมเพอทดแทนภาพลกษณเดม และยงคงเดนหนา

ตอกยำแบรนดเมองใหมใหเปนทจดจำ ไมเพยงเทานนการสานตอนโยบาย

ในการสรางแบรนดเมองจากผบรหารทองถนแตละยคแตละสมยกเปน

ปจจยแหงความสำเรจทสำคญ โดยมภาคเอกชนและประชาชนเขารวม

อยางแขงขน ประโยชนจากการสรางแบรนดทแตละเมองจะไดรบคง

แตกตางกนออกไปตามเปาหมาย แตความเปลยนแปลงหนงทเหนไดชด

คอ รายไดของแตละเมองเพมขนจากการเขามาลงทนของภาคธรกจ

การเขามาอยอาศย ทำงาน และนกทองเทยวทเพมขนกวาในอดตเปนอยาง

มาก48

เมองยตธรรม (Just City)

ทมาของแนวคด

สงทนกวางแผนเมองหรอผบรหารเมองในปจจบนมกคำนงถงเปน

อนดบแรกคอ ความกาวหนาดานเศรษฐกจของเมอง แตอาจหลงลมไปวา

ความสำเรจดงกลาวไมใชสงเดยวทสามารถรบประกนไดวาเมองนนจะ

สามารถอาศยอยไดอยางมความสขและปลอดภยในระยะยาว ยงมอกดาน

หนงทควรคำนงเทยบเทากบความสามารถในการแขงขนดานเศรษฐกจ

นนคอ ความสำเรจดานสงคม ซงหมายถงในสงคมหนงๆ นนปรากฏ

ความเทาเทยมกนของคนในสงคมมากแคไหนนนเอง เปนทมาของการ

ออกแบบเมองทเนนใหความสำคญกบดานสงคมเปนหลกหรอทเราเรยกกนวา

48 รศ. ดร.เอกชย สมาล (2557). Smart City มตใหมของการจดการทองถน

ยคไอท. นนทบร: บรษท เอ.พ กราฟค ดไซนและการพมพ จำกด. หนา 101-106.

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

เมองยตธรรม (Just City) นนเอง ความคดนถกออกแบบโดย

ศาสตราจารย Susan Fainstein ผเขยนหนงสอเรอง The Just City และ

ปจจบนเธอทำหนาทเปนนกวจยดานการวางผงเมองท The Harvard

Graduate School of Design สงทเธอพยายามจะบอกกบผบรหารเมอง

ทกทานคอ ความสำเรจดานเศรษฐกจนนไมใชสงทจะยงประโยชนใหกบคน

ผทอยอาศยไดในระยะยาว เราจำเปนตองเพมตวชวดบางอยางเขาไป

ในกระบวนการนโยบาย ตงแตการระบปญหา การกอตวของนโยบาย

การตดสนใจ การนำนโยบายไปปฏบต และขนสดทายทการประเมนผล

สงเหลานนคอตวชวดดานสงคม อนเปนอกเครองมอหนงทจะรบประกนได

วาเมองนนๆ สามารถอยอาศยไดอยางปลอดภยควบคไปกบการมเศรษฐกจ

ทมนคง เธอเสนอองคประกอบ 3 ประการของการสรางเมองยตธรรม

ทควรคำนงถงไดแก

1. Equity ความยตธรรม

2. Democracy ประชาธปไตย

3. Diversity ความหลากหลาย

ซงความคาดหวงสงสดทเมองๆหนงจะกาวไปสเมองยตธรรมไดนน

กตองประกอบดวยสามสงทกลาวไปขางตน แตในความเปนจรงแลว

เธอพบวายงไมม เมองใดทจะมองคประกอบครบท งสามสวนอยาง

สมบรณแบบ อยางไรกตามยงมเมอง 3 แหงในโลกทเขาขายใกลเคยง

เมองยตธรรม ไดแก มหานครนวยอรก มหานครลอนดอน และ

กรงอมสเตอรดม สำหรบมหานครนวยอรกนนใกลเคยงกบประเดนดาน

ความหลากหลายมากท สดแตด านความยต ธรรมและความเปน

ประชาธปไตยยงสามารถพฒนาไดอก สวนมหานครลอนดอนนนมความ

หลากหลายและประชาธปไตยกจรงแตยงขาดความยตธรรมในบางเรองอย

สวนอมสเตอรดมนนเปนเมองทใกลเคยงเมองยตธรรมในอดมคตของเธอ

1�0

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

มากทสด เธอใหความเหนวาอนทจรงแลวไมจำเปนวาเมองเหลานหรอ

เมองอนใดกตามจะมองคประกอบครบถวนสมบรณตามทฤษฎหรอไม แต

การมเพยงแคอยางใดอยางหนงหรอสองอยางขนไปจะทำใหสงทเหลอคอยๆ

เกดผลตามขนมาเอง เพราะองคประกอบทงสามนนเปนสงทคอยสงเสรม

ซงกนและกน ผบรหารเมองจำเปนจะตองคดเรองความเปนธรรมและ

ยอมรบในความแตกตางหลากหลายอนเปนลกษณะทวไปของพนทหนงๆ

แลวนำสงเหลานนมาประเมนผลการพฒนาเมองควบคไปกบการตะบตะบน

พฒนาดานเศรษฐกจ หากสามารถทำไดสำเรจเธอมความเชอวาจะเกดการ

รวมกลมของคนในเมองมากขน สงทตามมาคออาชญากรรมจะลดลง

เพราะเมอคนในเมองมปฏสมพนธกนมากขน ความสมพนธระหวางกน

จะเปนเสมอนกำแพงและกลองวงจรปดชนดทคอยสอดสองความปลอดภย

ใหกนและกน นอกจากนเธอยงใหขอสงเกตวาการจดลำดบเมองใหญๆ

ของโลกใหเปนอนดบหนงในดานการเงน เชน มหานครนวยอรก หรอ

มหานครลอนดอน ไมไดหมายความวาคนในเมองจะไดรบผลประโยชนจาก

การพฒนาดานเศรษฐกจนนสกเทาไหร เพราะความจรงแลวการดำรงชวต

ประจำวนนนสำคญกวา ฉะนนควรใชมาตราวดดานสงคมควบคไปกบดาน

เศรษฐกจเพอทจะทราบวาทจรงแลวประชาชนมความกนดอยด มความสข

หรอรสกปลอดภยหรอๆไม

แนวคดเบองหลงองคประกอบ

๏ “เทาเทยมอยางเปนประชาธปไตย” Equitable and Democracy

เมองทมความเปนธรรมในความหมายของศาสตราจารย Susan

Fainstein คอ เมองทถกออกแบบ และบรหารจดการดวยแนวคดตงอยบน

พนฐานของความยตธรรม หมายความวากอนทผบรหารจะดำเนนการสราง

1�1

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

โครงสรางพนฐาน ระบบสาธารณปโภค ออกกฎหมายทองถน หรอกำลง

จะสรางความเปลยนแปลงใดๆ ท เกยวกบชวตและความเปนอยของ

ประชาชนเขาเหลานนตองถามผทอยอาศยในเมองกอน ซงสงทกำลงจะ

สรางนนตองใหประโยชนทวถงไปยงประชาชนผเปนเจาของเมองทกคน

หากผบรหารใชความเทาเทยมเปนกลไกหลกในการออกนโยบายหรอ

จดการกบปญหาในเมองไดเธอเชอวาดานทดอนๆ จะคอยๆ ตามมา เชน

คนในเมองจะไดรบการศกษามากขน เนองจากผบรหารเชอมนและยอมรบ

วาคนในเมองมความแตกตางหลากหลายแตเหนอสงอนใดทกคนควรไดรบ

การศกษาอยางเทาเทยมกน และในอนาคตจะยงผลใหอตราการวางงานจะ

ลดลงเพราะคนมการศกษามากขนและสามารถเขาถงโอกาสทจะมงาน

ทำไดมากขน ผลลพธสดทายคอเศรษฐกจของเมองจะดขนตามลำดบ

รปท 84–87 New York City’s The High Line ในมหานครนวยอรก

ทมา: http://womanwanders.com/day-new-york-city/, http://www.fieldoperations.net/project-details/project/highline.html, https://cityofhumans.com/high-line/, http://www.explorationhawaii.com/2014/07/16/the-high-line-an-elevated-public-park-on-manhattans-west-side/

84 85

86 87

1�2

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

ภาพดงกลาวคอโครงการทมชอวา New York City’s The High

Line ในมหานครนวยอรก เปนสวนสาธารณะลอยฟาทสรางมาจากทาง

รถไฟทไมไดใชงานแลว ซงโครงการนอาจไมเกดขนและคงถกรอถอนเพอใช

งานในดานอนหากไมไดประชาชนชนรากหญาของเมองชวยกนปกปองมน

เอาไว ดวยการเสนอโครงการไปยงผจดการเมองนวยอรกเพอใหสถานท

แหงนเปนสถานทเพอการใชประโยชนรวมกน ซงนวยอรกขนชอเรองการ

ใหความสำคญกบการฟงเสยงของประชาชนทกสวนทกครงกอนทจะนำ

ทดนสาธารณะไปใชในดานใดๆ กตาม ผลลพธจากการรวมกนลงความเหน

ในวนนนสรางความเปลยนแปลงอยางไมนาเชอ ทกวนน New York

City’s The High Line กลายเปนสญลกษณทสำคญและเปนจดหมาย

ปลายทางของนกทองเทยวจากทกมมโลกทมาเยอนมหานครนวยอรก

ไมเพยงเทานนภายหลงจากทสรางเสรจ สถานทแหงนยงดงดดเงนลงทน

จากบรษทเอกชนใหเขามาตงสำนกงานและทำธรกจรอบบรเวณนนดวยเงน

กวาพนลานบาท สงเหลานไดมาจากการฟงเสยงของผทอยอาศยจรงและให

ความสำคญกบเสยงเหลานน แมวาพวกเขาจะไมใชนกธรกจใหญโตของ

เมองกตาม เธอใหความเหนวาสงเหลานไมเพยงแตสงผลใหอาชพและ

ความเปนอยของคนในเมองดขน แตการวางแผนเมองและกำหนดนโยบาย

ดานตางๆดวยความเปนธรรมนนยงสามารถหลกเลยง “ความเสยงดาน

จตสงคม” (Psychosocial Risk) ได ตามความเหนของศาสตราจารย

Richard Wilkinson ผเขยนหนงสอชอ The Spirit Level เขาเชอวาหาก

ผบรหารเมองกำหนดนโยบาย ออกกฎหมาย หรอสรางความเปลยนแปลง

ใดๆใหแกเมองโดยรอยแกใจวาสงเหลานนไมเปนธรรมกบคนในเมอง

ผลลพธทตามมาจะแยกวาทพวกเขาคดนนคอ ประชาชนจะไมมความสขใน

การใชชวตและปฏสมพนธกนนอยลง เกดภาวะบกพรองทางอารมณ

ปญหายาเสพตด ปญหาอาชญากรรม ความเหลอมลำดานโอกาส ปญหา

สขภาวะในเดก ไปจนถงปญหาโรคอวน ดงนนการยดถอความเปนธรรม

เขาอกเขาใจความแตกตาง และยอมรบในเสยงของประชาชน ในการออก

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

โยบายตางๆ จงถอเปนเรองทจำเปน มากกวาการคดแคเรองของคนรวย

คนจนใครจะไดประโยชนมากกวากน

๏ “สายธารแหงความหลากหลายผสานกลายเปนสายเดยว” (Diversity)

เมองยตธรรมยอมเปดรบความแตกตางหลากหลาย ไมวาจะเปน

ดานชาตพนธ แบบแผนการใชชวต หรอลกษณะเฉพาะกลม เพราะการ

ปฏเสธความหลากหลายคอความคดทนำไปสความแตกแยก การแบงพรรค

แบงพวกและความไมเทาเทยมในภายหลง เธอยกตวอยาง Singapore’s

Housing Development Board (HBD) ซงเปนหนวยงานทดแลดานทอย

อาศยของคนสงคโปร49 อนเปนตวอยางทดเยยมของการวางแผนเพอ

รองรบความแตกตางหลากหลาย เพราะไมเพยงแตเปนการรบประกนวา

ชาวสงคโปรมสทธทจะเปนเจาของทอยอาศยของตวเองเทานนแต HBD

ยงเปนอพารทเมนททใหโอกาสกบคนทมาจากหลากหลายเชอชาตไดมสทธ

ทจะอยอาศยรวมกนอกดวย สงเหลานเปนสงศาสตราจารยซซานใหความ

สำคญ เธอเหนวาความเปนธรรมในการวางแผนเมองเรมไดจากพนฐาน

ทวาคนทกคนมสทธทจะมทอยอาศยเปนของตนเองแมพวกเขาจะเปนคนท

มรายไดนอยกตาม ซงเปนหนาทของผบรหารทองถนทจะจดหาพนท

เหลานนใหพรอมรบกบความตองการ

49 ทกวนนความเขาใจโดยทวไปของ HBD คอ อพารทเมนททเราเหนกนปกต ซงเปนทอยอาศยของคนทำงาน นกศกษา และประชาชนทวไป สวนอกแบบหนงคอ คอนโดมเนยม ซงมราคาสงกวา HBD มาก คนสงคโปรสวนใหญนยมอาศยใน HBD

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

รปท 88-89 อพารทเมนททไดรบการพฒนาจาก Singapore’s Housing

Development Board (HBD) ในประเทศสงคโปร

จากการศกษาเธอพบวา ความแตกตางหลากหลายดานชาตพนธ

(Heterogeneity) ทสามารถดำรงชวตอยรวมกนได จะทำหนาทเปนเสมอน

กำแพงทคอยปองกนอาชญากรรมรนแรงได เพอใหเขาใจมากขนรายงาน

งานวจยชนหนงททำโดย Urban Age50 ใชกรณศกษาชมชน Cidade

Tiradentes ในเมอง São Paulo ประเทศบราซล รายงานวาชมชนแหงน

ถกเปลยนจากเมองทเตมไปดวยอาชญากรรมไปสเมองปลอดภยเหมาะแก

การอยอาศย ผบรหารเมองเรมดวยการพฒนาระบบขนสงมวลชนใหคน

สามารถไปมาหาสกบเมองขางเคยงไดงายขน จากทเมอกอนการไปมา

ระหวางกนเปนไปดวยความยากลำบาก เมอคนเกดปฏสมพนธกนมากขน

สงทตามมาคอความระแวดระวงภยใหแกกนทำใหเมองทตนอยมความ

ปลอดภยมากขน ไมเพยงเทานนงานวจยชนนยงแสดงใหเหนวาเพยงแคม

ทารถเกดขนในเมอง การลงทนโดยเอกชนในบรเวณใกลเคยงกตามมาอก

มากมาย เมอระบบขนสงสาธารณะสามารถเชอมเมองทมความแตกตาง

88 89

ทมา: http://www.citi.io/2015/08/17/singapore-why-expats-call-this-utopia/, http://www.todayonline.com/singapore/hdb-consider-ramps-homes-multiple-steps-entrance

50 หนวยงานทวจยเกยวกบการวางผงเมองเปรยบเทยบเชอมโยงกบประเดนดานสงคม

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

หลากหลายใหรจกกนได เงนกจะเรมหมนเวยนในพนท เชน เกดรานคา

ขนาดเลก จนกระทงซปเปอรมารเกต นอกจากนสภาพแวดลอมของเมอง

ทปลอดภยและมความเปนอยทดขนยงนำความภาคภมใจมาสคนในเมอง

ไดอกดวย งานวจยอกชนหนงโดย The Spatial Economics Research

Center ภายไตการสนบสนนของ London School of Economics and

Political Science ทศกษาความหลากหลายในมหานครลอนดอน ประเทศ

องกฤษ เสนอวา “วฒนธรรมความหลากหลายของเมองลอนดอนถอเปน

นวตกรรมทชวยสนบสนนกจกรรมดานการเงน ทำใหสถานะทางการเงน

ขององกฤษแขงแกรงขนดวย พดอกทางหนงคอ ความหลากหลายถอเปน

สนทรพยทางเศรษฐกจ ไมใชแคขอดดานสงคมเพยงอยางเดยว51”

51 Iliyas Ong. DESIGNING A JUST CITY. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.architecture-student.com/town-planning/the-concept-of-the-just-city/. (วนทสบคนขอมล: 10 ตลาคม 2559)

รปท 90 ความเปนอยผคน ในชมชน Cidade Tiradentes เมอง São Paulo ประเทศบราซล

ทมา: https://arquiteturainsustentavel.files. wordpress.com/2013/11/img_0885bxs.jpg

รปท 91 จตรสกลางชมชน Cidade Tiradentes เมอง São Paulo ประเทศบราซล

ทมา: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Ouro_Preto_November_2009-7.jpg

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

เมองยตธรรมกบการจดการการเคหะเพอมวลชน (Just city and Public Housing)

ศาสตราจารย Susan Fainstein ไดใหความเหนเกยวกบเมอง

ยตธรรมกบความสมพนธของ “เคหะมวลชน52” หรอ “บานเคหะประชา

รฐ53” ซงหมายถงทอยอาศยทรฐจดหาใหกบประชาชนดวยราคาทสามารถ

เปนเจาของไดไววา ความคาดหวงของนกวางแผนเมองฝกหดหนาใหมทง

รปท 92 ระบบขนสงสาธารณะ ทชวยใหคนในชมชน Cidade Tiradentes ปลอดภยมากยงขน

ทมา: http://static.panoramio.com/photos/large/

31757632.jpg

รปท 93 ระบบขนสงสาธารณะ ทเชอมตอระหวางชมชน

Cidade Tiradentes และชมชนขางเคยง

เขาดวยกน

ทมา: http://obaratodefloripa.com.br/wp-content/

uploads/2015/01/onibus.jpg

52 คำนยามโดย Voice TV ในรายการ คดเลนเหนตางกบคำผกา ออกอากาศเมอวนท 30 มถนายน 2555 53 คำนยามโดย ฐานเศรษฐกจ ในบทความขาว การเคหะแหงชาตเตรยมพรอมรบมวลชนแหจอง“บานเคหะประชารฐ”ลอตใหม ทมา: http://www.thansettakij. com/2016/07/04/67338

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

หลายคอตองการเหนการพฒนาดานเศรษฐกจของเมองอยางกาวกระโดด

แต ค ว ามจร ง แล วส ง ท ค ว รคาดหว งมากกว าค อ ความย ต ธ ร รม

ประชาธปไตย และความหลากหลาย เพราะสงเหลาน เกยวของกบ

ชวตประจำวนของคนในเมองซงในสภาพจรงแลวสำคญกวาตวเลข

ความกาวหนาดานเศรษฐกจมากนก เมองบางเมองอาจไมไดมตวเลข

ทโดดเดนดานเศรษฐกจแตประชาชนสามารถอาศยอยในเมองไดอยาง

ปลอดภย ซงการออกนโยบายและการวางแผนเมองทยตธรรมสามารถนำ

สงคมไปสจดหมายนนได เธอเสนอวาเราควรออกนโยบายทกำหนดให

โครงการใดๆ กตามทเกยวของกบทอยอาศยจะผานใบอนญาตสรางได

ตองแบงสดสวนใหกบเคหะมวลชนหรอทอยอาศยสำหรบประชาชนทม

รายไดนอยดวยในอตรารอยละ 50 หรอมากกวา เพอรบประกนวาวา

โครงการเหลานนเปนประโยชนตอการใชพนทสาธารณะและยกระดบ

คณภาพชวตคนในเมองโดยเฉพาะผทมรายไดนอยไดอยางแทจรง

ยกตวอยางเปรยบเทยบระหวางประเทศสหรฐฯและแคนาดา ในสหรฐฯ

โครงการจดสรรทอยอาศยใหกบผมรายไดนอยนนมเพยงโครงการทกำหนด

วาตองไดรบการสนบสนนโดยรฐเทานน ซงหลายโครงการกมกลมเลกไป

กอนทจะไดทำจรง และการสรางสงกอสรางใดๆ กตามหากชอบดวย

กฎหมายของเมองแลวกสามารถทำไดเพราะถอเปนสทธทพงมโดยไมตอง

ถามความคดเหนจากภาคสวนอนๆ แตในเมองแวนคเวอร ประเทศ

แคนาดา โครงการทอยอาศยสำหรบผทมรายไดนอยยงคงไดรบการจดสรร

อยางตอเนองและมคณภาพดดวยเพราะกฎหมายเอออำนวย เชนเดยวกบ

ในประเทศองกฤษและเนเธอแลนดทมการออกขอกำหนดวาสงกอสรางใดๆ

กตามทจะสรางขนใหมตองประกอบไปดวยเคหะมวลชนหรอสนบสนนทอย

อาศยสำหรบผมรายไดนอยดวย ซงกฎหมายทเปนธรรมเชนนเพมอำนาจ

ตอรองใหกบประชาชนในชมชน แนนอนวาเอกชนบางรายไมสามารถทำ

เชนนนไดเพราะสดทายแลวการกอสรางนนจะไมไดรบผลกำไรเทาทควร

แตการตอรองนทำใหชมชนยงมสทธทจะไดรบประโยชนดานอนๆ เชน

1��

หลาก

หลาย

แนวค

ดพฒ

นาเม

อง

บทท 3

สถานเลยงเดกออน บานพกคนชรา บานพกผบกพรองทางจต สวนสาธารณะ

หรอมเชนนนกตองใหการสนบสนนการสรางเคหะมวลชนในโครงการอนๆ

อยางเปนรปธรรม เปนตน ซงสงเหลานจะถกรวมอยในแผนกอสรางกอน

จะไดรบอนญาตใหสรางจรง

รปท 94 แสดงทพกอาศยสำหรบมวลชน (Public Housing)

ในกรงอมสเตอรดม ประเทศเนเธอรแลนด

ทมา: http://www.iamsterdam.com/media/architecture-amsterdam/g-a-appartementenamsterdamzuid3-nc.jpg

ในเมองอมสเตอรดมทดนถกจดการโดยสาธารณะ ซงเปนสงท

สำคญมากเพราะเปนตวรบประกนวาอยางนอยชมชนจะไดรบประโชยน

จากการพฒนาทดนโดยรฐและเอกชน ซงทผานมาเมองอมสเตอรดม

ถกโจมตเรองกฎหมายเกยวกบเคหะมวลชนวาประชาชนเขาถงยากเกนไป

ทำใหมการออกกฎหมายเกยวกบเรองนในทสดผลลพธคอ โครงการ

กอสรางใหมกวารอยละ 90 นน เปนโครงการทอยอาศยเพอผมรายได

1��

หลากหลายแนวคดพฒนาเมอง

บทท 3

นอยหรอเคหะมวลชนกวารอยละ 50 ซงถอเปนความสำเรจทกาวหนา

มากกวาเมองอนๆ ในโลก

ทายทสดเธอหวงวาเรองความเปนธรรมในการออกแบบเมองหรอ

ออกนโยบายใดๆ จะถกหยบยกมาพดมากขน เพราะถอวาเปนหนาทและ

ความรบผดชอบของผบรหารเมองและนกวางแผนเมองทกคนทจะสราง

เมองใหเปนพนททเหมาะแกการอยอาศย จรงอยทเราไมอาจกำจดความ

ยากจนและความเหลอมลำไดอยางสมบรณเชนเดยวกบทรพยากรทมอย

อยางจำกด แตอยางนอยหากเราใชความเปนธรรมในการกำหนดนโยบาย

กสามารถสรางความเปลยนแปลงได การสรางเมองยตธรรม (Just City)

ทายทสดแลวจะใหประโยชนกบทกคน อาชญากรรมในเมองจะลดลง ผคน

ปฏสมพนธกนมากขน นอกจากนยงสรางจตสำนกความเปนเจาของและ

ความภมใจในฐานะสวนหนงของเมองอกดวย

U r b a n i z a t i o n

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

(Local Capitals Model)

4

PB

แนนอนวา การเลอกในการเปนเมองประเภทใด

อยในมอของผบรหารเมอง! อยางไรกตาม

ขอใหผบรหารเมอง เลอกเปนเมองแหงโอกาส

1��

เมอเขาใจความสำคญของเมองและตระหนกถงความ

จำเปนในการเตรยมรบมอกบความเปนเมอง หรอการทำใหเมอง

เดมหรอบางพนทของเมองกลบมาใหมชวตชวาอกครง รวมทง

ไดรบแรงบนดาลใจจากแนวคดพฒนาเมองทหลากหลาย แนนอน

คำถามตอไปคอ องคกรปกครองสวนทองถนจะมแนวทางในการ

รบมออยางไร ในตำราการบรหาร แนวทางหรอเครองมอทางการ

บรหารในการรองรบการเปลยนแปลงทรวดเรว คอ การวางแผน

โดยเฉพาะการวางแผนยทธศาสตรหรอ กลยทธ (Strategic

Planning) ถงแมองคกรปกครองสวนทองถนมการจดทำแผน

ยทธศาสตรพฒนาทองถนอยแลว หากแตกระบวนการและ

เนอหาของแผนฯยงเปนเพยงแผนของการแกปญหา หรอเปน

งานดแลรกษา มากกวาจะเปนแผนพฒนาอยางแทจรง บทน

จงแตกตางจากบทอนทผานมา คอ จะเปนลกษณะใหขอเสนอ

แนะทเปนลกษณะ “แนวทาง” (“how to” approach) ของการ

จดทำแผนยทธศาสตรพฒนาเมองบนฐานของศกยภาพ โดยให

ความสำคญกบการคนหาตวตนรวมของพนททงกำหนดตำแหนง

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ของเมองในการพฒนาภายใตกรอบความคดหรอตวแบบทนทองถน (Local

Capitals) การพฒนาเมองสมยใหมไมสามารถปลอยไปตามกระแสการ

เปลยนแปลง จำเปนตองคนหาตวตนและวางตำแหนงการพฒนาเพอควา

โอกาสใหมๆ ในการพฒนา

ยทธศาสตรพฒนาทองถนนำทางสความสำเรจ

กอนลงไปในรายละเอยดของการคนหาศกยภาพ ประเดนแรกทตอง

โนมนาวใจผบรหารและบคลากรทองถน คอ ความสำคญของยทธศาสตร

พฒนาทองถน และมความเขาใจอยางชดเจนวาสงทองคกรปกครอง

สวนทองถนดำเนนการอยแลวนนยงหางไกลความเปนแผนยทธศาสตร

ทแทจรง คำถามคอ ยทธศาสตรคออะไร และมความสำคญอยางไร

ความหมายของยทธศาสตร

นกวชาการมากมายใหความหมายของยทธศาสตร อาท เชน

ยทธศาสตร (Strategy) คอชดของการปฏบตการซงผบรหารเลอก

นำมาใชเพอเพมสมรรถนะขององคการของตนเมอเทยบกบคแขง หากผล

ของการใชยทธศาสตรทำใหองคการมสมรรถนะทเหนอกวา สงนหมายถง

การมความสามารถในการแขงขน (Hill & Jones. 2009 : 2)

ยทธศาสตร หมายถง แผนปฏบตการโดยรวมเพอใหมชยเหนอ

ขาศกหรอคแขง เพอประสบผลสำเรจในธรกจ หรอเพอบรรลเปาหมาย

เชนเพอความกาวหนาของหนวยงาน สวน ยทธวธ (กลวธ) หมายถง

วธการในระดบรายละเอยดทนำมาใชเพอดำเนนตามแผน ยทธศาสตรหรอ

แผนกลยทธทวางไวแลว

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ดงนนแผนยทธศาสตรไมใชทำทกเรอง หากแตตองเปนการ

วเคราะหทางเลอกการดำเนนการหรอการพฒนาททำใหองคกรประสบ

ความสำเรจ มความกาวหนา เปรยบเสมอนในการรบ ไมใชยงกระสนปน

ไปเรอยๆ หากแตตองวเคราะหใหไดวายงกระสนปนไปทใดจงจะชนะ

สงคราม

เมอนำมาใชในบรบทการบรหารพฒนาเมอง

ยทธศาสตรพฒนาเมอง หมายถง ทศทางและแนวทางการพฒนา

ของเมองทผบรหารเมองเลอกดำเนนการโดยผานการวเคราะหวาเปน

ทศทางและแนวทางการพฒนาทไดเปรยบและสามารถทำใหทองถน

เตบโตอยางยงยนและคนในเมองมความสขและบรรลประโยชนสข

รวมกน

จากจำกดความขางตน ขอขยายความประเดนสำคญๆ ดงน

1) ทศทางและแนวทางการพฒนา (Development Direction)

ในทนขอใชเปนคำหลวมๆหมายถง จดยน หรอ ตำแหนงของ

เมองในอนาคต ซงในกระบวนการจดทำแผนยทธศาสตร

มกประกอบดวย วสยทศน ประเดนยทธศาสตร รวมทง

โครงการยอยๆ ทจะสงผลใหแตละประเดนยทธศาสตรประสบ

ผลสำเรจและนำไปสความสำเรจของวสยทศน

2) ความไดเปรยบ (Comparative Advantage) เนองจาก

ยทธศาสตรเปนแนวคดการบรหารธรกจทไดจากแนวคด

ทางการทหาร ซงไดใหความสำคญกบการแพและชนะ การได

เปรยบคแขงขนหรอขาศก ในทางการพฒนาทองถน ความได

เปรยบเปนผลจากการวเคราะหวาทศทางทเลอกนนอยบน

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

พนฐานของศกยภาพ หรอจดแขงหรอของดทมอยแลว ทงจาก

มมมองภายในและภายนอก เพราะเมองในปจจบนมความ

สมพนธและเชอมโยงกบโลกภายนอกทงภายในประเทศและ

ตางประเทศ ดงนนการวเคราะหการไดเปรยบนนอยาจำกด

เฉพาะในภมภาคตองคดใหไกลไปสระดบประเทศและโลก

นอกจากนนความไดเปรยบนนยงสะทอนความคดสรางสรรค

หรอความใหมในการพฒนา รวมทงความแตกตางจากทอนๆ

หรอการมอตลกษณเฉพาะเมอง ประเดนศกยภาพนจะขยาย

ในสวนตอไป

3) ทองถนเตบโตอยางยงยน ยทธศาสตรเปนทศทางทผบรหาร

เลอกเพอความไดเปรยบ อยางไรกตามเกณฑสำคญอก

ประการ คอ ทศทางนนจะนำเปาหมายปลายทางของเมอง

นนคอ ความยงยนของเมอง หรอในทางปฏบต คอ การให

ความสำคญกบความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ (การ

มงานทำ การดงดดธรกจและอตสาหกรรม โครงสรางพนฐาน)

คณภาพทางสงคม (สขอนามย การศกษา วฒนธรรม ความ

สมพนธของคนในเมองและครอบครว ชมชน และความเออาทร)

และสงแวดลอม (พนทสเขยว ขยะ นำเสย อากาศ จราจร)

ละทงหรอหลงลมดานใดดานหนงมได เพราะประสบการณ

ในหลายเมองทพฒนาโดยไมคำนงถงสมดลกจะเผชญความ

ขดแยงในเมองและอาจนำไปสความถดถอยของเมองได

นอกจากนน ความยงยนของเมอง ยงตองคำนงถงประชากร

ในรนตอไปดวย ผบรหารเมองและประชากรตองยำตวเองเสมอ

สงททำในวนนยอมหมายถงการสงมอบเมองแบบไหนให

ลกหลานในอนาคต เมองท เตมไปดวยปญหา ปลอยให

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ลกหลานมากแก หรอเมองทมการจดระบบและมทรพยากร

และใหลกหลานไปพฒนาตอ

4) คนในเมองมความสขและบรรลประโยชนสขรวมกน

(Common Goods) ประโยชนสขของเมอง เปนคำสวย

หากเปนนามธรรม ยากจะหาคำจำกดความชดเจน ผนำหรอ

ผบรหารเมองอยาทำตนเปนผรตดสนใจเอง ควรเปดโอกาส

ใหคนในเมองรวมกนตดสนใจและแลกเปลยนความคด

ความเหนวาอยากเหนเมองในอนาคตทเปนความสขรวมกน

เปนอยางไร เชน ความสขรวมกน คอ การรกษาความภมใจ

ของความเปนเมองเกาไว ซงอาจสงผลใหมการใชกฎหมาย

ผงเมองทเขมงวดและจำกดสทธการพฒนาของคนในเมอง

ถามาจากการแลกเปลยนมมมองและความรสรางความเขาใจ

ทลกซงกจะทำใหไดมาซงความหมายของประโยชนสขรวมกน

ในขณะเดยวกนความหมายของประโยชนสขรวมกนนอาจม

การเปลยนแปลงหรอปรบใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของ

สภาพทางสงคมดวย

5) ผบรหารเมองเปนผนำในการตดสนใจ (leadership)

ผบรหารเมองในทน รวมทงผบรหารทงทเปนฝายการเมอง

นายกเทศมนตร รองนายกฯและฝายประจำ รวมทงปลด

รองปลดและผอำนวยการ แตแนนอนทสด คอ ผบรหารสงสด

หรอ นายกเทศมนตร ตองมภาวะผนำ และสงทสะทอนความ

เปนผนำคอ การกำหนดทศทางและยทธศาสตรขององคกร

ไมใชอย ไปวนๆ ทำงานประจำไปเรอยๆ ดงทนกบรหาร

ทประสบความสำเรจยนยนความสำคญของผนำกบยทธศาสตร

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

รปท 95 Bill Gates กบแนวคดเรองผนำ

“ผนำจำเปนตองใหยทธศาสตรและทศทาง รวมทงใหพนกงานมเครองมอเพอใหพวกเขาไปการแสวงหาขอมล และความเขาใจจากรอบโลก ผนำไมควรพยายามตดสนใจเองไปเสยทกเรอง” “Leaders need to provide strategy and direction and to give employees tools that enable them to gather information and insight from around the world. Leaders shouldn’t try to make every decision”

(Bill Gates ผกอและผบรหารบรษทไมโครซอฟท)

ทมา: http://historythings.com/the-life-of-bill-gates/

รปท 96 Jack Welch กบแนวคดเรองผนำ

ทมา: https://quotesgram.com/jack-welch-quotes-on-management/

“ผนำ (ทางธรกจ) ทดสรางวสยทศน, กลนกรองวสยทศน, หลงใหลรสกเปนเจาของวสยทศน

และทมเทในการขบเคลอนวสยทศนใหประสบความสำเรจ”

“Good business leaders create a vision, articulate the vision, passionately own the vision,

and relentlessly drive it to completion.”

(Jack Welch อดตผบรหารสงสดของบรษท General Electric)

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

รปท 97 Dr. Peter F. Drucker กบแนวคดเรองการจดการและผนำ

ทมา: http://www.inc.com/jeff-haden/the-top-50-leadership-and-management-experts-mon.html

“การจดการ คอ การทำสงตางๆ อยางถกตอง

ภาวะผนำ คอ การเลอกทำสงทถกตอง”

“Management is doing things right; leadership is doing the right things”

(Dr. Peter F. Drucker นกเขยนและผคดคนแนวทางการบรจดการสมยใหม

(Modern Management))

เคลดลบของของยทธศาสตรทด

ความเชอเรองความสำคญของยทธศาสตรนนยงไมพอใหบรหาร

เมองไดประสบความสำเรจ เพราะตอนนองคกรปกครองสวนทองถนมการ

จดทำแผนยทธศาสตรพฒนาเมองอยแลว แตยงไมสามารถใชประโยชน

ไดจรง ซงมาจากปญหากระบวนการจดทำ และปญหาทวาผบรหารและ

ภาคสวนทเกยวของไมรสกเปนเจาของและทมเทการนำไปสการปฏบต

เปนเพยงแผนพฒนาทดำเนนการตามขอกำหนดของทางราชการ ขาดพลง

ของการเอาใจใสและสรางสรรคของแผน ดงนนหวใจหรอเคลดลบของ

ยทธศาสตร คอ ตองทำยทธศาสตรการพฒนาอยางมคณภาพและถกตอง

และอะไรคอเงอนไขสำคญของยทธศาสตรทด

1�0

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ประเดนแรก คอ การจดทำแผนยทธศาสตรทมคณภาพควรอยบน

ฐานความร (Knowledge based planning) เพราะถาขาดขอมลและความ

จรงจะทำใหการวเคราะห การคาดการณ การกำหนดตำแหนงทยนผดไป

หมด เหมอนคำกลาวทวา หากเราใสขยะเขาไปในกระบวนการวางแผน

ผลผลตทออกมากเปนขยะเหมอนกน (Garbage in, Garbage out)

ในเรองเกยวกบความรน ประเดนทตองการเนนคอ ความรสามารถ

แบ งออกเปน 2 ประเภท54 คอ ความร จ ากภายนอก (Exp l i c i t

knowledge) หมายถง ขอมล สถตตวเลขและแนวคดตางๆ รวมทง

ประสบการณทสามารถพรรณาเปนภาษาขอเขยนตางๆ และความรทอย

ภายใน (Tacit knowledge) หมายถงความรทอยภายใน มความรสก

สวนบคคลมาเกยวของ ไดมาจากการมสมผสหรอประสบการณการตรง

เฉพาะคนและมการสะสมประสบการณ แลวกไมสามารถทจะอธบายสงนน

เปนคำพดไดงายนก เชน เรามความรจากการอานคมอการขจกรยานและ

กไมสามารถทำใหขจกรยานไดจนกวาจะไดมประสบการณขจกรยานจรง

และความรการขจกรยานกเปนความรจากภายในวาจะสรางสมดลอยางไร

ไมใหจกรยานลม ซงยากทจะบอกใหคนอนเขาใจ ในกระบวนการวางแผนท

ผานมาเราอาจใหความสำคญกบขอมล ตวเลขและประสบการณจากภายใน

มากเกนไปจน จนละเลยความรจากภายใน

54 แนวคดเกยวกบความร (knowledge school) โดยแบงความรออกเปน 2 ประเภท รวมทงความสำคญของความรน คนควาเพมเตมจากงานของ Prof. Ikujiro Nonaka ซงถอวาเปนบดาของแนวความคดการบรหารจดการบนฐานความร ผลงานสำคญ คอหนงสอ The Knowledge-creating Company ซงเปนผลงานรวมของ Ikujiro Nonaka และ Hirotaka Takeuchi

1�1

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

รปท 98 Steve Job กบแนวคดเรองยทธศาสตร

ทมา: http://wallsdesk.com/bentley-flying-spur-w12-s-42551/steve-jobs-desktop/

“ยทธศาสตรทดมาจากความรภายในของผคน” ดงคำกลาวของ Steve Job ทวา “ตองมความกลาหาญทจะเดนตามหวใจและสญชาตณาณ และนนสงทคณตองการจะเปนจรงๆ สำหรบ Steve Job ความคดสรางสรรคเปนเรองของ การเชอมโยงสงตางๆเขาดวยกน (Creativity is just connecting things)” “Have the courage to follow your heart and

intuition. They somehow know what you truly want to become”

(Steve Job ผกอตงและอดตผบรหารสงสดบรษท Apple Inc.)

ดงนนในกระบวนการจดทำแผนจำเปนตองเปดพนท ในมการ

แลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณตางๆ อยางแทจรง ทงทจบตอง

ไดจากภายนอกและจบตองไดยากอาท ภมปญญา ความรสก จตสำนก

และประสบการณสวนบคคลเพอสรางกระบวนการเรยนรตางๆ จนตกผลก

เปนทศทางนโยบายและไปสกระบวนการของการนำไปสการปฏบต กอให

เกดวงจรของการเรยนรอยางตอเนอง

ประการทสอง เพอให ไดความรด งกลาวขางตน การจดทำ

ยทธศาสตรตองเปนกระบวนการของความรวมมอรวมใจของทกภาคสวนทง

ภายในและภายนอกองคกร โดยเฉพาะภาคธรกจและภาคประชาชนทเปน

เจาของเมอง เปนผทไดรบผลกระทบโดยตรงจากทศทางการพฒนานน

1�2

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

กระบวนการจดทำแผนพฒนาทองถนทผานมามการกำหนดใหมกลไก

การมสวนรวมอาท เชน การทำประชาคม และการจดรบฟงความคดเหน

ซงตองกลบไปตงคำถามวาเกยวของกบทกภาคสวนแลวหรอยง และม

คณภาพหรอไม หรอกลไกทออกแบบนนสามารถดงพลงของประชาชนทงท

เปนกลมตนตว (อาท เชน คณะกรรมการชมชน ชาวบานทมปญหา และ

ตอตาน) และพลงเงยบหรอไม และคนทเขารวมนนกลาและสามารถทจะ

แสดงความคดเหนอยางแทจรงหรอไม

ประโยชนและคณคาสรางสรรคของยทธศาสตร

หากยทธศาสตรพฒนามการจดทำอยางมคณภาพและถกตอง

ดงกลาวขางตน ยทธศาสตรจะมประโยชนและจะกอใหเกดคณคาสรางสรรค

หลายประการ ดงน

ประการทหนง ยทธศาสตรชวยสรางโอกาสการพฒนาในอนาคต

หากปลอยใหเมองเปลยนแปลงเผชญกบความทาทายและปญหาไปตาม

ยถากรรม เมองจะเตมไปดวยปญหา การแกปญหาของเมองจะยงซบซอน

แกไขยากและใชงบประมาณสงมาก

บรษททปรกษาระดบโลก PriceWaterHouseCooppers (PWC)

สะทอนความสำคญของการมยทธศาสตรและวสยทศนทดและชดเจน

นำเสนอตวแบบประเภทของเมองท เชอมโยงความสมพนธระหวาง

ยทธศาสตรหรอนโยบายพฒนาเมองและความสามารถในการนำแผนไปส

การปฏบตไดจรงไวนาสนใจ โดยแบงออกเปนเมอง 4 ประเภท55

55 PriceWaterhouseCooper (2011) Making it Happen: A roadmap for

cities and local public services to active outcome, PriceWaterhouseCooper Publication

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ประเภทท 1 คอ เมองทหลบใหล (Sleeping City) หมายถงเมองท

ไมดำเนนการอะไร ไมมการวเคราะหและวางแผน กำหนดทศทาง

การพฒนา เมอไมมการวางแผนเทากบปลอยเมองไปตามกระแสของ

การเปลยนแปลง ประสบการณหลายๆเมองเปนเชนน บางเมองเคยรงเรอง

มากแตเพราะการเปลยนแปลง เชน เสนทางคมนาคม เมองดงกลาว

กไมปรบปลยนอะไร คนกยายออกจากเมองสวงจรของการถดถอย

ประเภทท 2 คอ เมองผจญภย (Adventurous City) เมอง

ประเภทนไมมการกำหนดยทธศาสตรการพฒนา ไมมทศทางหรอจดยน

ในการพฒนาเพอสอนาคตรวมกน หากแตเมองมการดำเนนการตามความ

ตองการและเรยกรองของภาคสวนตางๆ แตเมองเหลานกจะมสภาพเมอง

ทไรระเบยบ วนวาย มความขดแยง และไมแนใจวาจะเกดอะไรขนตอไป

เมองเปลยนไปตามยถากรรม

ประเภทท 3 คอ เมองแหงความฝน (Dreaming City) หมายถง

เมองทมการวางวสยทศนและยทธศาสตรการพฒนา แตแผนตางมาจาก

ความฝนขาดความร รวมทงขาดความสามารถในการนำไปสการปฎบตจรง

ประเภทท 4 คอ เมองแหงโอกาส หรอเมองแหงอนาคต (City of

Opportunity/City of Future) หมายถงเมองทสามารถกำหนดยทธศาสตร

และนโยบายการพฒนาเชงรก รวมทงดงพลงทกสวนใหเขามามสวนรวม

และเมองมความสามารถสงในการนำไปสการปฏบตไดจรง

แนนอนวาการเลอกในการเปนเมองประเภทใดอยในมอของ

ผบรหารเมอง! อยางไรกตาม ขอใหผบรหารเมองเลอกเปนเมองแหง

โอกาส

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ประการทสอง ยทธศาสตรชวยทำใหใชทรพยากรทมอยางจำกดไป

ในททจำเปนและกอใหเกดประโยชนสงสด เปนททราบกนวาทรพยากรของ

ทองถนมอยางจำกด เราไมสามารถใสงบประมาณไปในทกโครงการหรอ

ปญหาได การกำหนดยทธศาสตร หากทำไดอยางถกตองจะชวยใหเรามจดเนน

และสามารถระดมสรรพกำลงมาใหจดทสามารถทำใหองคกรหรอเมอง

ประสบความสำเรจ และในหลายกรณพบวาความสำเรจในการพฒนาตาม

ยทธศาสตรสามารถเปนพลงในการแกปญหาเดมๆ อกดวย นอกจากนน

การมทศทางการพฒนาทชดเจนชวยทำใหองคกรปกครองสวนทองถน

หาเครอขายความรวมมอในการพฒนาไดงาย หลายๆ เครอขายทงทเปน

สวนราชการและหนวยงานทางวชาการ หรอองคกรระหวางประเทศ

มงบประมาณสนบสนน

ประการทสาม ยทธศาสตรชวยใหทำใหเกดความเขาใจรวมกน

ถงกรอบ และทศทางการทำงาน ททกฝายตองรวมกนขบเคลอน ผบรหาร

ไมสามารถเขาไปตดสนใจในทกเรอง และในสถานการณทตองการความ

รวดเรวในการตดสนใจ ยทธศาสตรทดจะเปนการสอสารใหพนกงานเกด

ความเขาใจ ไปคนหาความรในการขบเคลอน สรางสรรคแนวทางการ

ทำงานทสอดรบกบยทธศาสตร รวมทงการเออในการทำงานเชงเครอขาย

และมสวนรวมมากขน

คนหาศกยภาพพฒนามากกวามงหาปญหาเพอแกไข

จดเปลยนทสำคญมากในการกำหนดยทธศาสตรพฒนาเมอง คอ

การปรบฐานคดของการจดทำแผนยทธศาสตรพฒนาจากเดมการวางแผน

พฒนามกอยบนฐานคดการพฒนาของการหาปญหา (Problem oriented

development) มาสฐานคดของการพฒนาศกยภาพ (Potentiality

oriented development)

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ทผานมาการจดทำแผนยทธศาสตรการพฒนามกเรมจากปญหา

ซงการหาขอมลหรอสำรวจตางๆ หรอการจดประชาคมเปนเรองทด

หากแตเนอหาของการประชมกเรมดวยการตงคำถามวาประชาชนมปญหา

และความตองการอะไร ซงไมนาแปลกใจวาคำตอบหรอโครงการจงออกมา

ประเภท โครงการซอมถนน โครงการขดลอกทอ โครงการจดหาถงขยะ

โครงการจดซอปย โครงการดแลผส งอาย เปนตน มไดปฏ เสธวา

การแกปญหานไมสำคญ หากแตไมนำสความกาวหนา การใชงบประมาณ

กระจดกระจายไปตามโครงการเลกๆนอยๆ และงบประมาณทมมกจะไม

เพยงพอตอการจดทำแผนพฒนาในลกษณะน และเกดวงวนของความ

ออนดอยของประชาชนทตองรอใหรฐมาชวยเหลออยตลอดเวลา เมองด

ขาดความหวงและความฝน

มมมองใหมในการจดทำแผนคอ เมองควรดำเนนไปพรอมกบสราง

ความฝนของคนในเมอง บนฐานของสงดๆ ทมอยแลวจากปจจยภายใน

คนหาดานพลงใหมๆเพอสรางแรงบนดาลใจ ซงในทนเรยกวาเปนการคนหา

ศกยภาพและโอกาสใหมๆในการพฒนา ศกยภาพนนหมายถง ภาวะแฝง

อำนาจ หรอ คณสมบตทมแฝงอยในสงตางๆอาจทำใหพฒนาหรอให

ปรากฎเปนสงทประจกษได เชน นำตกขนาดใหญมศกยภาพในการให

พลงงานไดมาก56 หรอ เมองทอาคารบานเมองและสถานทสำคญทาง

ประวตศาสตร รวมทงความยมแยม อาหาร และวถชวตอบอนมศกยภาพ

เปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมหรอ เมองทมผเสอหรอนกเฉพาะถน

มศกยภาพเปนเมองนาเทยวเชงนเวศนเปนตน ศกยภาพแสดงวาม “แวว”

และ “สามารถพฒนา” ได เมอเมองใหความสำคญกบการคนหาศกยภาพ

จะนำไปสพลงใหมซงจะนำมาสวงจรของการพฒนาภาคสวนทเกยวของ

ประชาชนมความเชอและมนใจวาตนสามารถนำสการเปลยนแปลงได

56 พจนานกรมไทย-ไทย ฉบบราชบณฑตสถาน

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

วงจรการพฒนาทแตกตางกนดงแสดงในรปท 99

รปท 99 ความแตกตางระหวางกรอบคดในการพฒนา

มหลายกรณตวอยางของความสำเรจในการพฒนาโดยเปลยน

จดเนนจากปญหามาสศกยภาพ

รปท 100 ประเทศสงคโปร

ทมา: http://vividglobalconnect.com/singapore-2/

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

สงคโปร: จากประเทศเลกๆ สความสำเรจทมหศจรรย

สงค โปร เปนประเทศเกดใหมท เปนเกาะเลกนดเดยว ไมม

ทรพยากรธรรมชาต แมแตนำจด และไดรบเอกราชการเมอป พ.ศ. 2508

และตองเสยนำตาเมอมาเลเซยปฏเสธการรวมประเทศ หากแตวนน

สงคโปรกาวขามปญหาและความไมมอะไร สความสำเรจไดอยางนา

มหศจรรย ถอวาเปนประเทศทเปนอนดบหนงในอาเซยน มพนทสเขยว

และสภาพสงแวดลอมทนาอจฉา เปนศนยกลางทางเศรษฐกจทสำคญ

เปนเมองทมคณภาพการศกษาและคณภาพของทรพยากรมนษยทสงมาก

และเปนประเทศทมความสามารถในการแขงขนอยในระดบโลก อะไร

คอ ปจจยแหงความสำเรจน

๏ ผนำ มวสยทศนก าวหนา ปจจยของผนำ คอ ล กวนย

เปนหวใจสำคญของความสำเรจน ทงการกำหนดวสยทศน

ความสามารถและความกลาหาญในการบรหารประเทศ รวมทง

ความตอเนองในการบรหารประเทศ

๏ ใชศกยภาพ (potentiality) เปนฐานคดในการวางตำแหนง

(positioning) ของสงคโปร เปนทประจกษวาสงคโปรพฒนา

ประเทศอยางมยทธศาสตรและใชศกยภาพ เปนแนวพฒนา

ดวยทำเลทตง (Location) สงคโปรวางศกยภาพเปนศนยกลาง

การคา โดยพฒนาทาเรอและโครงสรางพนฐาน จนเปน

ศนยกลางการเดนเรอพาณชย นอกจากนนสงคโปรตระหนกวา

ตนเองไมมทรพยากรธรรมชาต หากแตมทนมนษยทม

ศกยภาพ จงลงทนพฒนาคนอยางจรงจง เพอสรางความ

ไดเปรยบเชงการแขงขน

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

๏ จากนน เมอศกยภาพเตบโตกลาแขง จงตอยอดศกยภาพขนไป

อก เพอใชในการแกไขปญหา (problem) ของประเทศฯ

ปจจบนสงคโปรใชงบประมาณและทรพยากรมนษย รวมทง

เทคโนโลยสมยใหมมาแกไขขอจำกดของตนเอง ไมวาจะเปน

เรอง ทรพยากรนำ และการสรางเมองในสวน

๏ ในขณะทหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย นำปญหาเปน

ปจจยตง ศกยภาพเปนปจจยรอง สงผลใหการพฒนาลาชาหรอ

อยในภาวะหนวงถวงเปนระยะเวลากวา 3 ทศวรรษแลว

OITA OVOP: ทองถนสสากล

อกกรณศกษาหนงทสะทอนใหเหนความสำเรจในการเปลยนมมมอง

การพฒนาจากปญหาสการคนหาศกยภาพจากภายใน จงหวดโออตะ

(Oita) ตงอยทางตอนใตของเกาะควช เมอ 30-40 ปทแลวเปนพนท

เกษตรกรรม เปนสงคมเลกๆประชาชนเปนเกษตรกร มฐานะยากจนและ

อยในวงวนของปญหาเกษตรและความไมแนนอน แตแทนทประชาชน

รอความชวยเหลอจากภาครฐ ยอมรบสภาพปญหา มองหาทางออกใหม

ชาวบานทนนรวมตวกน เรมทหมบานโอยาบา รเรมโครงการปลกบวย

และเกาลด รวมทงรปแบบการเกษตรผสมผสาน รวมทงมการพฒนา

ผลตภณฑจากพชผลการเกษตร มผลตภณฑมากกวา 100 ชนด มการ

ขยายวธคดไปยงหมบานอนๆ จงหวดรวมทงหนวยงานราชภาครฐใหการ

สนบสนนในเรองของการวจยและพฒนาผลตภณฑแตเขามาเกยวของ

นอยมากในการบอกวาชาวบานควรปลกอะไร พฒนาผลตภณฑอยางไร

ควรหาตลาดอยางไร จนนำมาสโครงการทประสบความสำเรจมากทสด

ในดานการพฒนาชมชนของญปน คอ โครงการหนงหมบานหนงผลตภณฑ

(one village, one product) หรอ OVOP และโครงการนกเปนตนแบบ

ของโครงการหนงตำบลหนงผลตภณฑ (OTOP)ในประเทศไทย

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

อะไร คอ ปจจยความสำเรจของโครงการน

๏ หวใจอยทการพฒนาจากภายใน (Endogenous development)

ชาวบานมองขามปญหาของตวเอง ไมเรยกรอง ไมรอหนวยงาน

ภาครฐ เรมหาขอมลและความรวามองหาศกยภาพในการ

พฒนาวาทำอะไรไดบางและลองทำจรง รวมทงการพงพาตนเอง

ดงนนการพฒนาทรพยากรมนษย รวมทงการเปดใหประชาชน

คดและทำดวยตวเองเปนการพฒนาทสงผลคมคา

๏ โครงการ OVOP จงไมไดวดความสำเรจดวยยอดขาย หากแต

ใหความสำคญกบกระบวนการพฒนาทรพยากรมนษย รวมทง

ความสามารถของประชาชนในหมบานรวมตวพฒนาสรางสรรค

ผลตภณฑและบรการของตนเองใหเปนทตองการของตลาด

เชน การศกษาพฒนารปแบบสนคาและความเปนอตลกษณ

ดงเหนในแผนทของจงหวดโออตาไดแสดงผลตภณฑทหลาก

หลายทพฒนามาจากผลผลตในถนผสมผสานกบอตลกษณ

เฉพาะถน รวมท งรปแบบหบหอทนาดงดดใจ นอกจาก

ผลตภณฑ ย งมผลตภณฑ เช งทองเทยวและวฒนธรรม

อาท เชน บรการทองเทยว Homestayในหมบานอาจม และ

เทศกาลดนตรและรานคาชมชนทตอนรบนกทองเทยว

ทไมขาดสายในเมองยฟอน

1�0

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

รปท 101 แสดงแผนทจงหวดโออตะ และผลตภณฑหลากหลาย

ทมอตลกษณเฉพาะถนทมาจากการพฒนาศกยภาพ

“ดงนน การพฒนาเมอง จงควรเรมทการคนหาศกยภาพ

ไมใชเรมทปญหา จากนนนำศกยภาพทมอย หรอทไดรบการพฒนา

ตอยอดแลวมาแกไขปญหา การคนหา “ศกยภาพ” คอ การคนหา

“ทน” (capital) นนเอง”

1�1

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

คนหาศกยภาพจากทนทองถน

คำถามสำคญตอมากคอ คนหาศกยภาพเมองของเมองอยางไร

มหลากหลายแนวคดในการคนหาศกยภาพจากสงทมอยแลวในทองถน

บางตำรากเรยกวา “ขมทรพย” หรอ ในทนจะเรยกวา “ทน” อาท เชน

PWC นำเสนอแนวคดการจดการทน (Managing Capitals) สำหรบ

ผบรหาร โดยทนนมความหมายถงทรพยสนและทรพยากรในเมองท

สามารถนำมาพฒนาตอยอดทางยทธศาสตรได ประกอบดวย

ตารางท 4 แสดงประเภททนของเมองตามแนวคดตวแบบการจดการทน

ของ PWC

ประเภททน จดเนน

ทนปญญาและสงคม (intellectual and social capital)

คนและทรพยากรความร

ทนประชาธปไตย (democratic capital)

ความโปรงใส การมสวนรวมและความรวมมอ

ทนวฒนธรรมและสนทนาการ (social and leisure capital)

คานยม พฤตกรรม การแสดงออกทางสาธารณะ

ทนสงแวดลอม (environment capital)

ทรพยากรธรรมชาต

ทนทางดานเทคนค (technical capital)

สงทมนษยสรางขน รวมทงโครงสรางพนฐาน

ทนดานเงน (financial capital)

เงนและทรพยสน

ทมา: PWC (2005) City of Future

1�2

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ดวยความหลากหลายของตวแบบตางๆ ผบรหารสามารถเลอกและ

ประยกตใชสอดคลองกบบรบทของตนเอง สวนงานเขยนชนนนำเสนอ

ตวแบบทนทองถน 4 ประเภท

การคนหาศกยภาพอยบนฐานของแนวคดทนทองถนทง 4 ประเภท

โดยคำวา “ทน” บอกถงทงสงทมมลคาและคณคาทนบเปนเงนไดและมได

ทงจบตองไดและจบตองมได (ดงแสดงในภาพขางลาง) แตมความหมาย

ตอชวตของผคนเปนอยางยง หมายถงทนทรพยากรรวมทงทรพยากรท

ชมชนกอใหเกดหรอผลตขน เชน ปจจยส สงกอสรางทมนษยสรางขน

รวมถงเงนและสนทรพยอนๆ ความรภมปญญา ประสบการณชวตของผคน

ความเชอ ความไววางใจ ความโอบออมอารและวฒนธรรม

รปท 102 แสดงลกษณะของทน ทงมคณคาและมลคาและจบตองได

และมได

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ความหมายของทนทองถน 4 ประเภท

ทนทองถน (Local Capitals) ในทน มความหมายเดยวกนกบคำวา

“ศกยภาพ” (Potential) ซงหมายถง สงดทมอยแลวและสามารถหาทาง

ตอยอดใหเกดคณคาและมลคาเพมขนได แตคณคาและมลคาทเพมขนนน

ตองสมประโยชนสามประการ ไดแก สนองตอบความตองการของประชาชน,

สอดคลองกบแนวนโยบายและขบเนนอตลกษณ

ทนทองถน 4 ประเภท ประกอบดวย ทนทดน ทนมนษย ทนความ

หลากหลายทางชวภาพและทนวฒนธรรม ดงแสดงในรปท 103

รปท 103 แสดงทนทองถน 4 ประเภท

ทมา: ผเขยน

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ทนทดน: ครอบคลมปจจยสำคญดงน

๏ ลกษณะทตงทางภมศาสตร รวมทงลกษณะของพนทตดตอ

อาท อาณาเขตทต งตดกบเมองขนาดใหญ หรอ โรงงาน

อตสาหกรรมขนาดใหญ

๏ สดสวนของทดนประเภทตางๆ ดลกษณะของการใชทดน

มขอกำหนดใดๆ ในผงเมอง รวมทงมลคาของทดน

๏ ทรพยากรและความอดมสมบรณในทดน อาท แรธาต พลอย

๏ โครงสรางพนฐานในพนทหรอใกลเคยง อาท เชน ความพรอม

ของไฟฟา นำ โทรศพท ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ สนามบน

และโครงขายถนนและคมนาขนสงทมอยในพนท

ทนมนษย: ครอบคลมปจจยสำคญ คอดงน

๏ โครงสรางประชากร ทงทอยในทะเบยนราษฏรและประชากร

ทเขามาทำงานในเมอง หลายครงเราพบวาประชากรเหลาน

สามารถเปนพลงใหกบเมอง รวมท งลกษณะทางสงคม

อาท เชน เชอชาตและศาสนา

การศกษา ภมปญญาและการประกอบอาชพของประชาชน

โดยคำนงทงทเปนขอมลทเปนทางการ รวมทงการแลกเปลยน

กบคนในเมอง

๏ ขดความสามารถหลก รวมทงความชำนาญพเศษของคน

ในพนท อาท เชนความสามารถพเศษในงานหตถกรรม

งานจกรสาน รวมทงการทำอาหาร

๏ ทนทางสงคม การรวมกลมกนทำงาน ความไววางใจในชมชน

และการชวยเหลอซงกนและกน ความสำเรจของการใชทน

มนษย

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ทนวฒนธรรม: ปจจบนนทนวฒนธรรมเขามามบทบาทสำคญมาก

ในการพฒนาเมองอยางสรางสรรค ปจจยครอบลมดงน

๏ สถานททางประวตศาสตร และ โบราณสถานและโบราณวตถ

๏ ความเชอศรทธา (Faith) เชน วด ศาลเจา เรองเลา พธกรรม

๏ อาคารบานเรอน สถาปตยกรรมและการตกแตง (Furniture)

๏ อาหารการกน (Food) เชนตำรบอาหาร การตบแตง

๏ เทศกาล (Festival) เชน กจกรรมทจดเปนประจำ

๏ แฟชน (Fashion) เชน เสอผา เครองประดบ วถการแตงกาย

๏ ภาพยนต (Film)

การเตบใหญของอตสาหกรรมภาคบรการและการทองเทยว ทำให

ทนวฒนธรรม ฝงตวอยในบรการทสงผลใหเกดอตสาหกรรมการผลตเพอ

รองรบอปสงคของตลาด

๏ ทนท ใชไปในการผลตสนคาและบรการนบวนยงมนยทาง

วฒนธรรมประจำชาต เหล าน เรยกว า ทนวฒนธรรม

(Cultural Capital)

๏ ฉะนนในบรบทของทนนยมโลก ทนวฒนธรรมจะเตบโต

กลาแขงได ยอมตองอาศยการเตบโตของอตสาหกรรมสนคา

วฒนธรรม (Cultural Product) ททำใหวฒนธรรมฝงตวใน

สนคาและบรการนนๆ (Cultural Embodiment)

๏ ในการบรโภคสนคาและใชบรการ สงทไดมามไดมเพยงแต

คณลกษณะของสนคาและบรการทตอบสนองความสข ความ

พอใจเทานน หากยงไดซมซบ รบเอา “วฒนธรรม” ทฝงอยใน

ตวสนคาและบรการเหลานนดวย

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

๏ การทำใหวฒนธรรมฝงตวในสนคาและบรการ ไดกลายเปน

ปจจยสำคญในการสรางความแตกตางใหกบสนคาและบรการ

นน (Product and Service Differentiation)

จงเหนไดอยางชดเจนวา การทำใหวฒนธรรมฝงตวในสนคาและ

บรการ ไดกลายเปนปจจยสำคญในการสรางความแตกตางใหกบสนคาและ

บรการนน (Product and Service Differentiation) ดงแสดงจากรปท 104

รปท 104 แสดงความสำคญของทนวฒนธรรมกบการสรางความ

แตกตางในอตสาหกรรมสรางสรรคของประเทศเกาหลกบละครเกาหล

“แดจงกม” ทโดงดง

ทนความหลากหลายทางชวภาพ: ครอบคลมปจจยสำคญดงน

๏ ภมอากาศ

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

๏ ความโดดเดนหลากหลายของพชพนธธญญาหารและความ

หลากหลายของสตว

๏ สภาพสงแวดลอม พนทสเขยว แหลงนำ

๏ พลงงานทางชวภาพ

ขบเนนอตลกษณพนท

องคประกอบสำคญของการคนหาศกยภาพ คอ นอกจากการสำรวจ

ทนทง 4 ประเภท ทสำคญอกประการ คอ การคนหาศกยภาพทขบเนน

อตลกษณเฉพาะพนท คำวา อตลกษณ ตรงกบคำภาษาองกฤษวา

identity หมายถง ผลรวมของลกษณะเฉพาะของสงใดสงหนงซงทำให

สงนนเปนทรจกหรอ จำได เชน นกรองกลมนมอตลกษณทางดานเสยง

ทเดนมาก ใครไดยนกจำไดทนท สงคมแตละสงคม หรอ พนทแตละพนท

มอตลกษณทางวฒนธรรมของตนเอง โจทยนเปนเรองสำคญในการจดการ

เมองสมยใหมภายใตความเปนโลกาภวต (Globalization) เมองเมอผาน

กระบวนการพฒนาไปเรอยๆ ดวยความเปนสากล ทำใหเมองมลกษณะ

เหมอนกนมากขนไปเรอยๆทำใหขาดเสนหเฉพาะพนท ผคนเรมมอง

หาความแตกตางและความเฉพาะเหลานจะดงดดผคนและกจกรรมตางๆ

อตลกษณพนท ประกอบดวย 1) ลกษณะโดดเดนหรอเฉพาะพนท

ทแตกตางจากทองถนอนๆ 2) เปนทรจก นยม รจกกนอยางแพรหลาย

ทงภายในทองถนและนอกทองถน และ 3) สามารถนำมาใชประโยชนหรอ

สรางรายได รวมทงสามารถพฒนาคณภาพชวตของสมาชกในทองถน เชน

พทยาเปนเมองแหงการทองเทยวทะเลและแสงแดด และความบนเทง

Fullnoon party เปนทรจกกนทวโลก มลกษณอตลกษณเฉพาะชวย

ไมสามารถทดแทนได เมองเกา อยางอยธยาหรอสโขทย หรอลำพน กเชนกน

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

มแบรนดความเปนเมองเกาชดเจน เทศกาลปใหมเมองดวยวฒนธรรม

ลานนาสะทอนอตลกษณชดเจน

รปท 105 แสดงเปาหมายของการขบเนนอตลกษณพฒนาพนท

ประโยชนของการพฒนาทขบเนนอตลกษณทองถน คอ การเพม

การไดเปรยบในการพฒนา เพราะมเพยงแหงเดยวเทานน และหาทอน

ทดแทนไมได นกทองทยวตองกลบมาทนเทานนเปนตน อกประการทเปน

ประโยชนจากการพฒนาศกยภาพทขบเนนอตลกษณทองถน คอ หวงโซ

แหงความรกและความผกพน เมอเปนอตลกษณท โดดเดนและรบร

รวมกน คนในเมองกจะภมใจและสงใหคนรกและรกษา อนรกษ พฒนา

และไดประโยชน เมอไดประโยชนจะยงรกและดแล วงจรสรางสรรคจะกอตว

ไปเรอยๆ ดงแสดงในรปท 106

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

รปท 106 แสดงสายโซแหงคณคาและความผกพน

ลงมอจดทำแผนยทธศาสตร

เมอเตรยมความคดและความเขาใจพนฐานทเกยวของ เรามาเรม

ลงมอการจดทำแผนยทธศาสตรพฒนาบนฐานของศกยภาพ โดยประกอบ

ดวยแนวทาง/ขนตอนการดำเนนการดงน

รปท 107 แสดงแนวทางจดทำแผนยทธศาสตรบนพนฐานของศกยภาพ

ทองถน

1�0

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

ขนตอนท 1: ขนตอนของการสบคนและเกบขอมลเกยวกบทน

ทองถนทง 4 ประเภทดงทไดกลาวมาในเรองทนทองถน การสบคนและ

เกบขอมลเพอไดความรและความเขาใจตอทนหรอศกยภาพของพนทน

ขอใหคำนงถงประเภทของความรทงทมาจากภายในนอกและภายใน

มความจำเปนอยางยงทผรบผดชอบตองลงพนทดวยตนเอง รสก สงเกต

และเขาไปมสวนรวม รวมทงสมภาษณพดคยกบทกภาคสวน

ขนตอนท 2: การการประเมนองคการและสภาพแวดลอม

(Environment Scanning) โดยใชประยกตใชการวเคราะห SWOT

2.1. กรอบแนวทางการวเคราะห SWOT

S มาจาก Strengths หมายถง จดเดนหรอจดแขง ซงเปนผล

มาจากปจจยภายใน เปนขอดทเกดจากสภาพแวดลอม

ภายในองคกร เชน จดแขงดานสวนตลาด จดแขงดานการ

เงน จดแขงดานการผลต จดแขงดานทรพยากรบคคล

องคกรจะตองใชประโยชนจากจดแขงในการกำหนดกลยทธ

การพฒนา

W มาจาก Weaknesses หมายถง จดดอยหรอจดออน

ซงเปนผลมาจากปจจยภายใน เปนปญหาหรอขอบกพรอง

ท เก ดจากสภาพแวดลอมภายในต า งๆ ขององคกร

ซงองคกรจะตองหาวธในการแกปญหานน

O มาจาก Opportunities หมายถง โอกาส ซงเกดจากปจจย

ภายนอก เปนผลจากการทสภาพแวดลอมภายนอกของ

บรษทเออประโยชนหรอสงเสรมการดำเนนงานขององคกร

โอกาสแตกตางจากจดแขงตรงทโอกาสนนเปนผลมาจาก

1�1

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

สภาพแวดลอมภายนอก แตจดแขงนนเปนผลมาจากสภาพ

แวดลอมภายใน นกยทธศาสตรทดจะตองเสาะแสวงหา

โอกาสอยเสมอ และใชประโยชนจากโอกาสนน

T มาจาก Threats หมายถง อปสรรค ซงเกดจากปจจย

ภายนอก เปนขอจำกดทเกดจากสภาพแวดลอมภายนอก

ซงองคกรจำเปนตองปรบกลยทธการพฒนาใหสอดคลอง

และพยายามขจดอปสรรคตางๆ ทเกดขน

เ ม อ น ำ เ ค ร อ ง ม อ ก า ร

ว เคราะห SWOT มาใชในการ

ว เ คร าะห ศ กยภาพของ เม อ ง

น นหมายถ ง การ เปล ยนจาก

หน ว ยการศ กษาจ ากองค ก ร

เปน พนทของเมอง วธสงเกตวา

อะไรคอปจจยภายใน หรออะไร

คอปจจยภายนอก ใหดทพนท

ทเราศกษาเปนหลก หากปจจยใด

เปนปจจยทอยในพนททเราศกษา

ใหถอเปนปจจยภายใน หากปจจย

ใดเปนปจจยทอยนอกพนททเราศกษา ใหถอเปนปจจยภายนอก

ในการเขยนวเคราะห เมอตองระบประเดน SWOT พรอมคำอธบาย

หามเขยนแตหวขอประเดน เพราะบางครงประเดนเดยวกน อาจเปนไดทง

จดออน และจดแขง หรอเปนไดทงโอกาส และอปสรรค เชน

จดแขง: ทตงของจงหวดภเกตอยตดทะเล สงผลให นกทองเทยว

ทชอบเทยวทะเลนยมมาเทยวในจงหวดภเกต

1�2

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

จดออน: พนทของจงหวดภเกตมขนาดเลก สงผลให รองรบ

นกทองเทยวไดนอย

ขอแนะนำอกประการหนงในการจดทำSWOT คอ ควรเรมทำ

SWOT โดยเรมทการคนหาโอกาสกอน และไปวเคราะหจดแขง ถงไปหา

จดออนและภยคกคาม โดยใหเหนโอกาสใหมๆ ในการพฒนาและการคด

นอกกรอบ

ขนท 3: วเคราะหทนทองถนและกำหนดอตลกษณสำคญของเมอง

เมอทำการวเคราะห SWOT เรยบรอยแลว ขอใหมการใหคะแนน

เพอประเมนความสำคญ/ความโดดเดนของแตละทนทองถน ซงยงมการ

แลกเปลยนขอมลจากภาคสวนตางๆอยางกวางขวางจะยงทำใหการประเมน

ความโดดเดนของทนเหลานนไดดขน วธหนงซงงายในการใหประเมน

ความสำคญ คอ สมมตใหแตสมาชกแตละคนทเขารวมมคะแนนอย

100 คะแนน และใหแจกแจงคะแนนนนกบประเดนยอยๆ ของ SWOT

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

- จากนน ใหนำคะแนนทงหมดในชอง S มารวมกบชอง O

และนำคะแนนทงหมดในชอง W มารวมกบชอง T เพอพจารณาวา

ทนประเภทนนๆ มสงทดๆ (S กบ O) หรอสงทไมด (W กบ T) มากกวากน

- จากนน ใหนำคะแนนดานด (S+O) กบดานไมด (W+T) ของ

ทนทกประเภทมาเปรยบเทยบกน กจะทำใหเราทราบวา พนททเราศกษา

นนมทนดานใดดเดนทสด เชน

ทนทดน 70:30

ทนความหลากหลายทางชวภาพ 60:40

ทนมนษย 90:10

ทนวฒนธรรม 80:20

ดวยแนวทางเชนนสามารถไดความโดดเดนมากนอยของทนแตละ

ประเภท ซงจะเปนแนวทางในการวเคราะหตอไป

ขนท 4: กำหนด “ทศ” และ “ทาง” การพฒนาเมอง

ในการกำหนดทศทางการพฒนาเมองน

4.1. สงแรกทตองดำเนนการตอจากการทราบถงศกยภาพการ

พฒนาและอตลกษณคอ การกำหนดวสยทศนเมอง ซงหมายถง สภาพท

เมองตองการใหเกดขนในอนาคตวสยทศนเปนสงทสะทอนวาเราอยากให

คนนกถงพนทของเราอยางไร วสยทศนทดตองสะทอนอตลกษณของพนท

วสยทศนนน ม 2 ลกษณะ คอ

(1) วสยทศน โดยหนาท (By Function): หมายถง ตองการให

พนทของเราทำหนาทอะไรทโดนเดนกวาทอนๆ เชน เปน

ศนยกลางการขนสงสนคา, เปนศนยกลางการผลตและ

แปรรปยางพารา

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

(2) วสยทศนโดยคณลกษณะ (By Characteristic): หมายถง

ตองการใหพนทของเรามคณลกษณะโดดเดนจากทอนๆ

อยางไร เชน เมองการศกษาของเทศบาลนครเชยงราย

เมองกฬาและสนทนาการของเมองบรรมย และเมองนกของ

เทศบาลนครยะลา

ตวอยางการคดและวเคราะห อาท เชน

ทนทดนมความโดดเดนไปพรอมกบความหลากหลายทาง

ชวภาพ: มศกยภาพในการเปนหนงในศนยกลางคมนาคมขนสง และ/

หรอศนยกลางการประชมตลอดจนการพกผอนแบบ sea-sun-sand:

ความทนสมย, ความรวดเรวและการใหบรการแบบไทย เปนอตลกษณ

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ทนความหลายหลากทางชวภาพโดดเดน: มศกยภาพในการ

เปนหนงในศนยกลางการทองเทยวเชงนเวศน: ความดบ คอ อตลกษณ

ทนมนษยและทนทางสงคมโดดเดน: เมองมศกยภาพในการ

เปนหนงในศนยกลาง การออกแบบและสรางสรรคนวตกรรมจากภม

ปญญาทองถนทมอยแลวหรอเปนแหลงทองเทยวเชงประวตศาสน:

ประวตศาสตรและศนยกลางสนคาพนเมอง คอ อตลกษณ

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

4.2. เมอไดวสยทศนพฒนา ขนตอนตอมาคอ การกำหนดประเดน

ยทธและโครงการในการสงผลใหบรรลวสยทศน เทคนคประการหนง

ในการมาชวยในการพฒนาความรในการจดทำประเดนยทธศาสตร คอ

การเทยบเคยงกบตนแบบ (Benchmarking)

“Benchmark ing คอว ธการในการวดและเปรยบเทยบ

ผลตภณฑ บรการ และวธการปฏบตกบองคกรทสามารถ ทำไดดกวา

เพอนำผลของการเปรยบเทยบมาใชในการปรบปรงองคกรของตนเอง

เพอมงสความเปนเลศ ในธรกจ”

เมอเรากำหนดวสยทศนไดแลว เรากควรหาเมองตนแบบ หรอ

แนวคดการพฒนา (สามารถใชประโยชนจากแนวคดการพฒนาในบทท 3)

ซงมความใกลเคยงกบวสยทศน และมบางอยางโดดเดนกวาเรา เพอใหได

“แนวทางการพฒนา” สำหรบเมอง

แนวทางการพฒนาประกอบดวย 2 อยาง คอ

(1) จะพฒนาอะไร

(2) จะพฒนาอยางไร

กระบวนการเทยบเคยงตนแบบ มขนตอนดงน

(1) การเลอกเมองตนแบบ

(2) ระบความเหมอน

(3) ระบจดเดนของเมองตนแบบ+ แนวทางการพฒนา

(4) กำหนดโอกาสในการพฒนาเมองของเรา

(5) กำหนดแนวทางการพฒนาของเมองเรา

อยางไรกตามขอมลจากการเทยบเคยงตนแบบหรอแนวคดน

เปนสวนหนงของแหลงความรซงในการจดทำประเดนยทธศาสตรและ

โครงการพฒนา ผจดทำตองประยกตใหเหมาะกบองคกรและบรบทการ

พฒนาของตนเอง

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

บทสงทาย

ยทธศาสตรการพฒนาทองถนบนฐานของศกยภาพไมใชเรองงาย

หรอแมจดทำตามขนตอนทกำหนดกไมไดยนยนวาเมองจะไดยทธศาสตร

การพฒนาเมองทประสบความสำเรจ เพราะความสำเรจยอมเกดจาก

หลากหลายปจจย ทงตองทำใหถกเรองและถกเวลา (Right thing and

right timing) แตเชอมนวาแนวคดทนทองถนและกระบวนการคดบนฐาน

ของศกยภาพจะใหมมมองใหม (new perspective) สงผลใหคนในเมอง

มการแลกเปลยนความร เกดการไหลของขอมลความร ทำใหความร

เกยวกบทนในเมองสนธพลงเขาดวยกน (Synergy) คนหลากหลายกลม

เมองจะมพลงสรางสรรค รวมทงเกดนวตกรรมในการบรหารจดการเมอง

อยางแนนอน

ตวอยางเชน กรณเมองกฬาของบรรมย ภายใตการนำของคณเนวน

ชดชอบ ซงรวมพลงภาคธรกจ โดยใชโอกาสใหมๆและความคดสรางสรรค

รวมทงใชความเปนนานาชาต (International Standard) ไมวาจะเปน

สนามฟตบอลไอโมบาย หรอสนามแขงรถชางเซอรกต มาสรางศกยภาพ

ใหมใหกบเมองบรรมย และคนบรรมยกภาคภมใจในทศทางพฒนานน

รปท 108-109 สนามฟตบอลไอโมบายและสนามแขงรถชางเซอรกต

ทมา: http://pantip.com/topic/30553285, http://auto.sanook.com/20567/

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

สวนกรณของเมองนก หรอ Bird city ของเทศบาลนครยะลา โดย

เทศบาลไดเชอมโยงทนหลากหลายประเภทเขาไปดวยกน ไมวาเปนทน

ความหลากหลายทางชวภาพ (นกกรงหวจก และกลวยหน) ทนวฒนธรรม

(วถวฒนธรรมการเลยงนก ประเพณแขงขนนก) ทนมนษย (ผเชยวชาญ

และภมปญญา) เชอมโยงใหเกดหวงโซของธรกจทงตนนำ กลางนำ และ

ปลายนำ ซงเปนการแขงขนนกกรงหวจกทอยในปฏทนของการทองเทยว

แหงประเทศไทย รวมทงยงมการเตมสสนดวยเทศกาลอาหารเดนของภาค

ใตทำใหเกดพลงของการพฒนาแขงแกรงมากยงขน

รปท 111 เทศกาลอาหารรสด

ผลไมรสเดนทมคนเขารวมมากมาย

รปท 112 กลวยหนฉาบ

อาหารวางขนชอและเปน

สนคาโอทอปของจงหวดยะลา

ทมา : http://th.aectourismthai.com/content1/2360, http://www.otoptoday.com/otop/121004235212/กลวยหนแปรรป, http://www.xn--42cg5bt7g4ebm.com/เทศกาลผลไมรสด-อาหารรสเดน,

รปท 110 มหกรรมแขงขนนกเขาชวาเสยงแหงอาเซยน

จดขนทจงหวดยะลา

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

กรณศกษาทถอวาเปนความสำเรจและทำใหบทสงทายนนาจดจำ คอ

ความสำเรจของตลาดนำยามเยนของอมพวา เทศบาลเลกๆในจงหวด

สมทรสงคราม ทผสมผสานทนความหลากหลายทางชวตภาพและทน

วฒนธรรม โดยเฉพาะ ธรรมชาต วถชวต อาคารบานเรอน อาหารการกน

หลอมรวมทำใหความเปนอมพวามอตลกษณเฉพาะไมเหมอนใคร ดงเหนวา

จากความสำเรจของตลาดนำอมพวา กเกดกระแสตลาดนำทประเทศ แต

ตลาดนำทตงขนมานอยมากทยงดำรงอยได สะทอนความสำคญของความ

มอยจรงของสงนนและวางยทธศาสตรไดถกตอง ไมวาการเปนตลาดนำ

ยามเยน เพราะกำหนดกลม เป าหมายเปนคนในเมองใหญ เชน

กรงเทพมหานครทโหยหาวถชวตแบบเดมๆ รวมทงสรางความโดดเดน

อยางแตกตางกบตลาดนำดำเนนสะดวกในจงหวดราชบร

ฟนชวตอมพวาผานสายนำและวฒนธรรม

รปท 113 ตลาดนำอมพวายามใกลคำ

ทมา: http://www.baankrupu.com/

1�0

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

“ตลาดนำยามเยนอมพวา” ถอเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ

หรอการทองเทยวเชงนเวศน ทสำคญของประเทศดงคำกลาวขานถง

ตลาดนำแหงนวาเปน “เวนสแหงตะวนออก” ชมชนอมพวาตงอยในพนท

ตอนกลางของอำเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม ซงเปนจงหวดทเลก

ทสดในประเทศไทย มพนทเพยง 4,167 ตารางกโลเมตร ระยะทางจาก

กรงเทพฯ ประมาณ 70 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางโดยทางรถ ประมาณ

1 ชวโมง อมพวาไดรบรางวลอนรกษสถาปตยกรรมบานเรอนดเดน

ป 2543 จากสมาคมสถาปนกสยาม สามารถยนยนถงลกษณะเดนดาน

สถาปตยกรรมและวถชวตของชมชนรมนำภาคกลางแหงเดยวทยงคง

อตลกษณอยจนถงปจจบน

คนหนมสาวละทงถน ชมชนเงยบเหงา เศรษฐกจชะงกและสงคมออนแอ

๏ โครงขายการคมนาคมทเปลยนไปของสมทรสงครามและ

อมพวานเองทสงผลตอสภาพความเปนอย และโครงสรางทาง

ประชากร เมอมเสนทางการคมนาคมเพมขน การเดนทาง

มความสะดวก ทำใหเกดการเคลอนยายประชากรจากชมชน

อมพวาออกไปยงจงหวดใกลเคยงและ กรงเทพมหานคร

เพอไปเรยนหรอทำงานมากขน ประชาชนทใชเรอเปนพาหนะ

เรมหนมาใชรถแทน การใชเรอเปนเพยงการคมนาคมภายใน

ชมชนใกลเคยงเทานน ในป พ.ศ. 2546 (กอนการเกดขนมา

ของตลาดนำ) อมพวามประชากรเหลออย ในชมชนแค

ประมาณ 5,000 คน โดยเปนกลมเดกและผสงอายเปนสวน

ใหญ ทตองอยตดกบบานเรอน สวนคนหนมสาวหรอวยทำงาน

มกจะละทงถนฐานไปเรยนหรอทำงานในตางจงหวด เมอไมม

คนในชมชน สงทตามมาคอ ภาวะเศรษฐกจในชมชนเรมหดตว

ซบเซา กำลงซอหดตว เมอกำลงซอหดตว รายไดตอคนจงม

นอย ทำใหรายไดไมเพยงพอกบคาใชจาย และปญหาหนสน

1�1

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

ตลาดนำยามเยน: ขบเนนเอกลกษณของชมชนและทนทองถน

รปท 114 ตลาดนำในวนทกลบมาสดใสอกครงหนง

ทมา: http://samutsongkhram.cad.go.th/main.php?filename=places_of_interest

๏ บทบาทของผนำ- นายกเทศมนตรเทศบาลตำบลอมพวา

๏ การคนหาอตลกษณและสรางมลคาเพม: สายนำและวถชวต

- โดยการเรมตนในการจดตงตลาดนำยามเยนอมพวาในระยะ

แรก เปนการใช เงนงบประมาณประจำป 2547 ของ

เทศบาลตำบลอมพวา จำนวน 200,000 บาท ในการเขยน

โครงการเพอการจดตงตลาดนำยามเยนอมพวา โดยการใช

เงนจำนวนนนเปนเครองมอในการปลกกระแสตลาดนำ

ขนมา แบง เปน คาตอเรอ และคาจาง โดยการวาจาง

แมคาทเปนชาวบานในชมชน มาขายของในลำเรอ จำนวน

7 ราย โดยแตละรายจะมคาจางลำละ 300 บาทตอวน

1�2

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

เพยงเทานนกจะเกดเปนแหลงสถานทในการซอขายทางนำ

ซงสามารถเรยกผทสนใจใหมาเดนด เดนทองเทยว และ

เกดการซอขาย เมอเกดการซอขายชาวบานจะเกดมรายได

เกดความภาคภมใจและไมละทงถนฐาน แตทงนทงนน

สงสำคญคอ ทกคนจะตองมสวนรวมในการพฒนาและ

ไมละทงอตลกษณชมชน

- การสรางวสยทศนชมชนรวมกน รวมกนวาดภาพอนาคต

ของชมชนใหเปนรปเดยวกน

ความสำเรจของตลาดนำอมพวา คนชวตสชมชน คนเศรษฐกจสคนอมพวา คนความเขมแขงสชมชน

รปท 115 ชมชนรมนำอมพวาในอดต

1��

พฒนาเมองบนฐานศกยภาพ โดยใชตวแบบทนทองถน

บทท 4

รปท 116 ตลาดนำอมพวาในปจจบน

ทมา: https://katsin.wordpress.com/2011/09/เสยงของอมพวา-และการเป/, https://sirinapasite.wordpress.com/2015/10/29/ ตลาดนำยามเยนอมพวา-สม/

รปท 117-118 มมแหงความคกคกและอกมมทแสนสงบของอมพวา

ทมา: http://oknation.nationtv.tv/blog/nooziis/2013/02/15/entry-2, http://www.paginpateaw.com/ตลาดนำอมพวา/

117 118

1��

พฒนา

เมอง

บนฐา

นศกย

ภาพ

โดยใ

ชตวแ

บบทน

ทองถ

น บทท 4

วนนตลาดนำอมพวาเปนทรจก ประชาชนจำนวนมากหลงไหล

ไปตลาดน ถอเปนตนแบบของตลาดนำ กอใหเกดกระแสตลาดนำไป

ทวประเทศ สงผลใหคนอมพวากลบถนฐาน อสงหรมทรพยมราคา คนม

อาชพและรายไดมากขน รวมทงมการตอยอดการพฒนาอยางตอเนอง เชน

Home Stay ลองเรอชมหงหอยและผลตภณฑสะทอนความเปนอมพวา

เปนตน องคกรทองเทยวแหงประเทศทำสอประชาสมพนธการทองเทยว

โดยใชอตลกษณของความเปนวฒนธรรมสายนำและชมชนโอบออมอาร

เปนสอ รวมทงเกดการรวมตวเปนกลม เพอรวมคด รวมพฒนาอมพวา

ใหยงยน ดงเหนจากกรณการตอตานการกอสรางโรงแรมทเปนลกษณะ

แปลกปลอมในพนท

1��

บรรณานกรม

หนงสอภาษาไทย

พรดร แกวลาย และทพยสดา จนทรแจมหลา. (2556). เมองสรางสรรค

แนวทางการพฒนาเมองจากสนทรพยสรางสรรคทองถนไทย.

กรงเทพฯ: บ. จรลสนทวงศการพมพ จำกด.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.

๒๕๔๒. กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส.

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. (2557). “ทองถน

5G: เปนธรรม สรางสรรค ยงยน” ตวอยางดด ทวไทยทวโลก.

กรงเทพฯ: บรษท เอ.พ. กราฟค ดไซนการพมพ จำกด.

วรพจน ลอประสทธสกล. (2544). เพลดเพลนเปน 100 เทา กบการเสนอ

แนะเพอการปรบปรง: วธดาเนนกจกรรมการปรบปรงและวธเพม

พลงความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ: ธรรกมลการพมพ.

ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (TCDC). (2557). Creative City เมอความ

มงคงเกดจากเมอง. กรงเทพฯ: ศนยสรางสรรคงานออกแบบ.

เอกชย สมาล. (2558). Smart City มตใหมของการจดการทองถนยคไอท.

กรงเทพฯ: โรงพมพธรรมดาเพรส จำกด.

1��

บรรณานกรม

หนงสอภาษาองกฤษ

PriceWaterhouseCooper. (2011). Making it Happen: A roadmap for

cities and local public services to active outcome.

PriceWaterhouseCooper Publication

Susan S. Fainstein. (2010). The Just City. United States of America:

Cornell University Press.

United Nations Human Settlements Programme. (2016). Urbanization

and Development: Emerging Futures.

Wor ld Ci t ies Report 2016. Nairobi : United Nat ions Human

Settlements Programme (UN-Habitat).

รายงานการประชมวชาการ

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เอกสารสมมนาวชาการประจำป

2526 ประเทศไทย คอ กรงเทพ. วนท 17-18 กมภาพนธ 2526

หอง เอท ธรรมศาสตร

ขอมลจากเวบไซต

ปราโมทย ประสาทกล, สรยพร พนพง และปทมา วาพฒนวงศ. “ระเบดคน

เมอง” ในประเทศไทย. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จาก

http://www.ipsr.mahidol.ac.th/ipsr/annualconference/

conferenceiii/Articles/Download/Article01.pdf

มนฑณ ยงวกล. TCDC (Thailand Creative & Design Center) ศนย

สรางสรรคงานออกแบบ. TCDC : Creat ive City : เมอง

สรางสรรคคออะไร. สบคนเมอวนท 6 ตลาคม 2559, จาก http:/

/www.tcdc.or.th/articles/others/17453/#Creative-City--

เมองสรางสรรคคออะไร.

1��

บรรณานกรม

สำนกงานทะเบยนกลาง. (2558). ประกาศสำนกทะเบยนกลางเรอง จำนวน

ราษฎรทวราชอาณาจกรตามหลกฐานทางทะเบยนราษฎร ณ วนท

31 ธ.ค 2558. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จาก http://

www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2559/E/048/27.PDF

Centers for Disease Control and Prevention. (2012). The Great Flood

of 2011, Thailand: A Firsthand Account. Retrieved October

19, 2016, from https://blogs.cdc.gov/publichealthmatters/2012/

02/the-great-flood-of-2011-thailand-a-firsthand-account-3/.

Center of Excellence in Electrical Power Technology, Chulalongkorn

University. (ไมปรากฏวนท). โครงขายไฟฟาอจฉรยะ (Smart

G r i d ) . สบคน เม อ ว นท 16 ต ลาคม 2559 , จาก h t tp : / /

www.ee.eng.chula.ac.th/smartgrids/index.php/smart-grids/80--

smart-grids/smart-grid-doc/72.

Dang Hoang Giang. (2014). The Role of the Creative Class in the

contemporary world. (Powerpoint). Hanoi: Oanh Pham Kim.

Retrieved October 12, 2016, from http://www.slideshare.net/

oanhphamkim/vce-creative-class

European Commission. Digital Single Market Digital Economy &

Society: Smart City. สบคนเมอวนท 12 ตลาคม 2559, จาก

https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/smart-cities

IBM. (2009). IBM Offers Smarter City Assessment Tool to Help Cities

Prepare for Challenges and Opportunities of Unprecedented

Urbanization. Retrieved October 12, 2016, from http://www-

03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/27791.wss

Jones the Planner. (2012). Garden Cities – An English Illusion.

Retrieved November 14, 2016, from http://www.jonestheplanner.

co.uk/2012/06/garden-cities-english-illusion.html.

1��

บรรณานกรม

Merriam-Webster. Urbanization. Retrieved October 2, 2016, from http://

www.merriam-webster.com/dictionary/urbanization

Ministry of National Development. From Garden City to City in a

Garden. Retrieved November 16, 2016, from http://www.

mnd.gov.sg/MNDAPPImages/About%20Us/From%20Garden%

20City%20to%20City%20in%20a%20Garden.pdf.

National Parks Board. (2016). Adopt-A-Plant. Retrieved November 17,

2016, from https://www.nparks.gov.sg/gardens-parks-and-

nature/park-connector-network.

National Parks Board. (2016). Park Connector Network. Retrieved

November 16, 2016, from https://www.nparks.gov.sg/

gardens-parks-and-nature/park-connector-network.

One World Nations Online. Singapore. Retrieved November 16, 2016,

from http://www.nationsonline.org/oneworld/singapore.html.

Population Reference Bureau. (2016). 2016 World Population Data

Sheet. Retrieved October 19, 2016, from http://www.prb.

org/Publications/Datasheets/2016/2016-world-population-data-

sheet.aspx.

Richard Flor ida. The Rise of the Creative Class. สบคนเมอวนท

6 ตลาคม 2559, จาก https://books.google.co.th/books?hl=th

Smart Cities Projects. What’s The Real Mean of Smart City?. สบคนเมอ

วนท 12 ตลาคม 2559, จาก http://www.smartcitiesprojects.

com/whats-the-real-mean-of-smart-city/

Symbiocity. Making city travel safe and sustainable. Retrieved

November 2, 2016, from http://www.symbiocity.org/Templates/

Pages/Page.aspx?id=141&epslanguage=en#subpageanchor.

1��

บรรณานกรม

Thaipublica. (2012). “ซมไบโอซต” การสรางเมองสเขยวแบบบรณาการสไตลสวเดน. สบคนเมอวนท 1 พฤษจกายน 2559, จาก http://thaipublica.org/2012/02/symbio-city-sweden-green-growth/.

The End of Poverty. Georgism. Capitalism, and Socialism. Retrieved September 29, 2016, from http://povertythinkagain.com/controversies/a-word-from-the-sponsor-of-the-film-the-end-of-poverty-georgism-capitalism-and-socialism/.

The Hertfordshire Local Information System. LG Inform Plus, Nomis: mid-year population estimates, Office for National Statistics: Census 2011. Retrieved November 15, 2016, from http://www.welhat.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=9345&p=0.

The Singapore Department of Statistics. Population Trend 2016. Retrieved November 16, 2016, from http://www.singstat. gov.sg/docs/default-source/default-document- l ibrary/publications/publications_and_papers/population_and_ population_structure/population2016.pdf.

Toppeta, D. (2010). The Smart City Vision: how Innovation and ICT Can Build Smart, “Livable”, Sustainable Cities. Retrieved October 12, 2016, from http://inta-aivn.org/images/cc/Urbanism/background%20documents/Toppeta_Report_ 005_2010.pdf

Town and Country Planning Association. Garden City Principles. Retrieved November 14, 2016, from http://www.tcpa.org.uk/garden-city-principles.

UK National Statistics. LETCHWORTH GARDEN CITY (Hertfordshire) Population. Retrieved September 29, 2016, from https://www.citypopulation.de/php/uk-england-eastofengland. php?cityid=E35000115.

200

บรรณานกรม

United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). Creative Economy Report 2008. Retrieved October 10, 2016, from http://unctad.org/en/docs/ditc

ตาราง

กรมสงเสรมการปกครองทองถน. สรปขอมลอปท.ทวประเทศ. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จากhttp://www.dla.go.th/work/abt/

รปภาพ

คมชดลก. (ม.ย.2553). แมคาอยธยาจนพฏฐแกแผงลอยรกมรดกโลก. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จาก http://www.komchadluek.net/news/local/63073

สำนกขาว T-news. (ตลาคม 2552). เมองพทยาอวม!!บานเรอนปชช.จมบาดาลหลงถกพายฝนถลมหนก. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จาก http://www.tnews.co.th/html/content/2610/

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (กนยายน 2559). (ราง) แผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564). สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม 2559, จากhttp: / /www.nesdb.go. th /a r t ic le_at tach/ar t ic le_f i le_ 20160922162840.pdf

Ambassador Japan. (2014). The Edo-Tokyo Museum: good way to learn Tokyo. Retrieved November 10, 2016, from https://www.ambassadors-japan.com/en/tokyodailylife/272/.

Amsterdam. Where to stay in Amsterdam. Retrieved November 11, 2016, from http://www.iamsterdam.com/en/visiting/plan-your-trip/where-to-stay.

BSM Scandinavia World Press. Malmo’s Western Harbour. Retrieved November 11 , 2016 , f rom ht tps : / /bsmscand inav ia . wordpress.com/2011/05/20/malmo-western-harbour/

201

บรรณานกรม

CEPT Portfolio. Exploring City Smartness: Delhi. Retrieved November

11, 2016, from http://portfolio.cept.ac.in/exploring-city-

smartness-delhi/.

CITI IO. (2015). CRAZY COMMUTES: WEIRD FORMS OF URBAN

TRANSPORT. Retrieved November 16, 2016, from http://

www.citi.io/2015/01/31/crazy-commutes-weird-forms-of-urban-

transport/

Comtoday. Aripfan. SAS เปดตว Smart grid โครงขายไฟฟาอจฉรยะ ทจะ

ชวยใหการคดคาไฟ มความนาเชอถอยงขน. สบคนเมอวนท 3

ธนวาคม 2559, จาก http://www.aripfan.com/sas-smart-grid-

data-analytics-for-energy-utilities/

David Schneider. (2559). Urbanization. Retrieved December 2, 2016,

from http://www.wearethepractitioners.com/library/the-

practitioner/2016/08/16/urbanization

Fourteenislands. (2014). Sthlm Bike goes Royal. Retrieved November

12, 2016, from http://www.fourteenislands.com/tag/sthlm-

bike/

Fund for Educat ion Abroad. SUSTAINABILITY IN SWEDEN:

REVOLUTIONIZING RECYCLING. Retrieved November 2,

2016, from http://fundforeducationabroad.org/journals/

sustainability-in-sweden-revolutionizing-recycling/

Gizmodo. (2014). Meet the Humanoid Robot Greeting Retail Customers

in Japan Today. Retrieved November 5, 2016, from http://

gizmodo.com/meet-the-humanoid-robot-greeting-retail-

customers-in-ja-1698957378

202

บรรณานกรม

Great Museum Televisions. ELEVATED THINKING: THE HIGH LINE IN

NEW YORK CITY. Retrieved November 2, 2016, from http:/

/greatmuseums.org/explore/more/elevated-thinking-the-high-

line-in-new-york-city

Horn International. Presona. Retrieved October 10, 2016, from http://

hornonline.com/presona/.

Houser.co.uk Property Platform. Area Guide For Letchworth Garden

City. Retrieved November 10, 2016, from https://www.

houser.co.uk/letchworth-garden-city-l1044.

Landezine / Landscape Architecture Works 2009-2015. Bishan Park.

Retrieved November 10, 2016, from http://www.landezine.

com/index.php/2012/06/kallang-river-at-bishan-ang-mo-kio-

park-by-atelier-dreiseitl/

Letchworth Garden City Heritage Foundation. Can you make a

difference to Letchworth Garden City?. Retrieved November

10, 2016, from http://www.letchworth.com/heritage-

foundation/blog/can-you-make-a-difference-to-letchworth-

garden-city.

Letchworth Garden City Heritage Foundation. Who do you think you

are, Letchworth? July 2011. Retrieved November 10, 2016,

from http://www.letchworthgc.com/galleries/who_do_you_

think_you_are_letchworth_july_2011

METAEFFICIENT. (2008). BIOGAS: PRODUCING ULTRA-EFFICIENT

FUEL FROM SEWAGE. Retrieved November 16, 2016, from

https://metaefficient.com/buses/biogas-sweden-fuel-buses-

trains.html

20�

บรรณานกรม

National Parks Board. Central Catchment Nature Reserve. Retrieved

November 10, 2016, from https://www.nparks.gov.sg/

gardens-parks-and-nature/parks-and-nature-reserves/central-

catchment-nature-reserve.

NGVJournal. (2014). India: Scania plans to install biogas plant in Kolar

to supply buses. Retrieved November 13, 2016, from http://

www.ngvjournal.com/india-scania-plans-to-install-biogas-plant-

in-kolar-to-fuel-buses/

Oknationtv. (ตลาคม 2551). Chaingmai Wake Up : เมอปาปนลอม

เชยงใหม จะเกดอะไรขน. สบคนเมอวนท 2 ธนวาคม 2559, จาก

http://oknation.nationtv.tv/blog/pen/2008/10/26/entry-1

Radissonblu Blog. (2014). Biking your way around Stockholm.

Retrieved November 13, 2016, from http://blog.radissonblu.

com/biking-way-around-stockholm/

Recycleopedia. UK recyclers lag behind our European neighbours.

Retrieved November 2, 2016, from https://www.recycleopedia.

com/news/news-archive/news-archive-2013/news-archive-july-

2013

Schneider Electr ic . (2015). Back to School… and Smart City

Fundamentals. Retrieved November 13, 2016, from http://

blog.schneider-electric.com/government/2015/08/26/back-

school-smart-city-fundamentals/

Sweden.se. Towards zero waste. Retrieved November 11, 2016, from

https://sweden.se/nature/the-swedish-recycling-revolution/.

20�

บรรณานกรม

The National Education Network Gallery, Government of the United

Kingdom. Ebenezer Howard’s 3 Magnets. Retr ieved

November 14, 2016, from http:/ /gal lery.nen.gov.uk/

asset658822_14082-.html.

The Networked Readiness Index (NRI). The top 10 countries for

embracing IT. Retrieved November 1, 2016, from https://

agenda.weforum.org/wp-content/uploads/WEF_GITR_

TopEconomies_Infographic_20142.jpg

United Nations. Urbanization. Retrieved December 2, 2016, from http://

www.un.org/en/development/desa/population/images/themes/

urbanization.jpg

United Nations. (2558). World Urbanization Prospects The 2014

Revision. New York: United Nations. Retrieved December 2,

2016, from https://esa.un.org/unpd/wup/publications/files/

wup2014-highlights.Pdf

Wikipedia. Garden city movement. Retrieved November 14, 2016, from

https://en.wikipedia.org/wiki/Garden_city_movement.

Västra Hamnen. Pinterest. Western Harbor, Malmo, Sweden. Retrieved

November 14, 2016, from https://www.pinterest.com/

archidamage/v%C3%A4stra-hamnen/

20�

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

ประวตผเขยน

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล

เปนชาวมหาชย จ.สมทรสาคร เรยนชนมธยมปลายจากโรงเรยน

เตรยมอดมศกษา จากนนเขาศกษาตอระดบอดมศกษา จนจบปรญญาตร

ดานรฐศาสตร สาขาบรหารรฐกจ (เกยรตนยมอนดบหนง) มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร ปรญญาโทดานรฐศาสตร สาขาบรหารรฐกจและนโยบาย

สาธารณะ มหาวทยาลยลอนดอน ประเทศองกฤษ และไดรบประกาศนยบตร

ชนสงดานการพฒนา จากมหาวทยาลยเคมบรดจ ประเทศองกฤษเชนกน

ตอจากนนเขาศกษาตอในระดบปรญญาเอกดานรฐศาสตร มหาวทยาลยโตรอนโต

ประเทศแคนาดา

หลงจากเรยนจบปรญญาตร ผเขยนไดสอบบรรจเปนอาจารยประจำ

คณะรฐศาสตร สาขาบรหารรฐกจ มหาวทยาลยธรรมศาสตรจวบจนปจจบน

อกทงในขณะนยงดำรงตำแหนงรองเลขาธการ และผอำนวยการวทยาลย

พฒนาการปกครองทองถน สถาบนบนพระปกเกลา ควบคกนไปดวย

ในปจจบนนน ผเขยนมผลงานทางดานวชาการทโดดเดนทเกยวของกบ

แวดวงทองถนและการกระจายอำนาจ อาท หนงสอไขรหสลบทองถนสไตล

‘Out of the Box’, บนทกเรองเดนรางวลพระปกเกลา นบแตป 2556-2559,

ทองถน5G : เปนธรรม สรางสรรค ยงยน, 3Ds in Action ไมใชฝน แต ทำได

20�

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

จรง ฯลฯ และมงานวจยถงขอเสนอเชงนโยบายตางๆทนำสมยมากมาย อาท

โครงการศกษาวจย เรองขอเสนอเชงนโยบายนวตกรรมการพฒนารายไดของ

องคกรปกครองสวนทองถน, เปนหวหนาคณะฯ จดทำรายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการนำรองเพอเตรยมความพรอมในการขยายบทบาทและภารกจงาน

ยตธรรมสทองถน เสนอตอกระทรวงยตธรรม, รวมทมวจยจดทำรายงานสรป

ผลการศกษา “โครงการศกษาความเหมาะสมการยกฐานะเทศบาลเมองมาบตา

พดเปนทองถนรปแบบพเศษ”, รวมทมจดทำโครงการศกษาวจย เรอง “ขอเสนอ

เชงนโยบายนวตกรรมการพฒนารายไดขององคกรปกครองสวนทองถน”

โดย รศ.วฒสาร ตนไชย (หวหนาโครงการวจย), ผศ. ดร.อรทย กกผล และ

คณะ ฯลฯ

“การบรหารงานทองถนในพนทขนาดเลกนน ผบรหารเมองจะตองคดใหใหญ

เชอมทองถนเขากบโลกาภวฒนใหได”

20�

Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม

นายธเนศ ชำนาญนา

จบการศกษาดานรฐศาสตร จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร ดวย

เกยรตนยมอนดบสอง วชาเอกการเมองการปกครอง และวชาโทบรหารรฐกจ

จากการเขาศกในคณะรฐศาสตรนนไดทำใหตกผลกความรหลายอยาง

เกยวกบสงคมไทย ตลอดจนการปกครองตลอดชวงประวตศาสตรทผานมา

นอกจากนการเลอกวชาโททเลอกศกษาการบรหารรฐกจนนยงชวยเปดมมมอง

ใหมๆ เกยวกบเทคนคการบรหารงานภาครฐทนาสนใจ สดใหม และสามารถ

นำมาปรบใชกบองคกรภาครฐในปจจบนไดหลากหลาย ดวยหวงวาสกวนหนง

จะมโอกาสไดเปนฟนเฟองสำคญอกชนหนงทรวมขบเคลอนรฐกจไทยพรอมๆ

กบบคลากรผทอยมากอนหนา นอกจากความรทางรฐศาสตรทสนใจแลว ยงทำ

กจกรรมนอกเวลาเรยนรวมกบองคกรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

ตลอดระยะเวลาสปทเรยนอยในมหาวทยาลย กจกรรมสวนใหญเปนกจกรรม

เพอสงคมและการลงพนทเพอรบทราบปญหาของประชาชนทเดอดรอนจาก

โครงการพฒนาของรฐ กจกรรมเชนนสงผานขอมลทงสองดาน ทำใหสามารถ

วเคราะหขอมลตางๆ ไดลกซงยงขน ปจจบนทำงานเปนผชวยนกวจยในวทยาลย

พฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา รบผดชอบงานทางดานวชาการ

และงานหลกสตรของวทยาลยบางสวน หวงเปนอยางยงวาผอานทกคนจะได

แนวทางใหมๆ ในการบรหารจดการเมองจากหนงสอเลมนไมมากกนอย

ขอบคณครบ

ผสนบสนน

20�

Urb

aniz

atio

n เม

อ “เม

อง” ก

ลายเ

ปนโจ

ทยขอ

งการ

บรหา

รจดก

ารทอ

งถนส

มยให

ม

นายบรสกร ละอองทพ

จบการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนอตรดตถ และระดบปรญญาตร

จากคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2558 ดวยเกยรต

นยมอนดบสอง วชาเอกสาขาการเมองการปกครอง วชาโทบรหารงาน

กระบวนการยตธรรม ระหวางศกษาทมหาวทยาลย ใชเวลาสวนใหญไปกบ

การทำกจกรรม ซงมความหลากหลาย เชน กจกรรมสงหแดงสญจรซงเปนคาย

วชาการ, กจกรรมคายหองสมดพใหนองเฉลมพระเกยรตฯ เปนคายพฒนา

โรงเรยนดอยโอกาส, และกจกรรมอาสาสมครอนๆ นอกจากนยงเคยไดรบ

รางวลรฐศาสตรประกาศเกยรต เรยนด เกรดเฉลยสงเปนอนดบท 3 ของสาขา

ปจจบนทำงานตำแหนงเจาหนาทโครงการ และผชวยนกวจย อยทวทยาลย

พฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา มหลกสตรทรบผดชอบคอ

หลกสตรประกาศนยบตรชนสงการบรหารงานพฒนาทองถนทยงยน และ

หลกสตรวฒบตรผนำทองถนยคใหมรนท 3 มความสนใจทหลากหลาย

ไมเฉพาะเรองการเมองการปกครองซงเปนคณะทศกษาแตยงสนใจในเรอง

เศรษฐกจ จตวทยา และวทยาศาสตรสขภาพ

ผสนบสนน