АУЫР ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ

МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫ ҚАСЫМ-ЖОМАРТ ТОҚАЕВ «СЫНДАРЛЫ ҚОҒАМДЫҚ ДИАЛОГ – ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫ МЕН ӨРКЕНДЕ-УІНІҢ НЕГІЗІ» АТТЫ ЖОЛДАУЫНДА СОТ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУГЕ КӨМЕКТЕСЕТІН БІРНЕШЕ ТАПСЫРМА ЖҮКТЕДІ. СОТ ТӨРЕЛІГІНІҢ ҚАТАҢ ЖАЗАЛАУ ТӘЖІРИБЕСІНЕН БАСТАРТҚАНЫМЫЗБЕН, ЕЛІМІЗДЕ АУЫР ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ САНЫ АЗАЙМАЙ ТҰРҒА-НЫН, ӨЙТКЕНІ ЗАҢНАМАМЫЗДЫ ІЗГІЛЕНДІРУ ІСІНЕ КӨБІРЕК МӘН БЕРІП, АЗАМАТТАРДЫҢ НЕГІЗГІ ҚҰҚЫҚТАРЫН НАЗАРДАН ТЫС ҚАЛДЫРЫП ҚОЙ-ҒАНЫМЫЗДЫ АТАП ӨТТІ.

Бұл ретте жыныстық зорлық-зомбылық, педо-филия, есірткі тарату, адам саудасы, әйел дерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылық және басқа да ауыр қылмыстарға, әсіресе, балаларға қатысты қылмыстарға қолданылатын жазаны шұғыл түрде қатайту қажеттігін қадап айтты. Әрі мәселені шешуді Парламентке және Үкіметке тапсырды. Нәтижесінде «Қазақстан Республика-

№17 (3241) 3 наурыз 2020

ӘРКІМНІҢ ӨЗ ШЫНДЫҒЫ БАР

2бет

ЭЛЕКТРОНДЫ ЕСЕП АЙЫРЫСУ – КИБЕРҚАУІПТІҢ КӨЗІ

3бет

МҮГЕДЕКТЕРГЕ АРНАЛҒАН МҮМКІНДІКТЕР

8бет

БҮГІНГІНІҢ БАС ТАҚЫРЫБЫ

ОРАЙЫ КЕЛГЕН ӘҢГІМЕ

(Соңы 6-бетте)

ОЙТАЛҚЫ

КӨЛЕҢКЕЛІ ЭКОНОМИКАҒА ҚАЛАЙ ҚАРСЫ ТҰРАМЫЗ?

Кө л е ң к е л і б и з н е с т і ң е л э к о н о ­

ми ка сына келт ірер з и я н ы ш а ш ­ е т е к т е н .

Жалпы, елімізде мұндай заң сыздықтарға баратындар

жетерлік. Ал, олармен күрес қалай жүріп жатыр? Қайтсек,

көлеңкелі бизнесті түп­та­мырымен жойып, ел эко­

номикасындағы таза табыстың пайдасын

көреміз?

(Соңы 4-бетте)

Мақсат ХАЛЫҚ, UIB бизнес мектебі директорының орынбасары, GSB UIB бизнесті талдау орталығының сарапшысы:

– Кейбір кәсіпкерлер өздерінің шынайы табысын жасыру мақсатында қосарлы бухгалтерия жүргізеді. Ондағысы – мемлекетке мейлінше аз салық төлеу. Сол сияқты, кейінгі кезде шағын несие берумен айналысатын ұйымдардың жұмысы да күмән туғызуда. Олар Әділет министрлігінде тіркелген кезде, өздерін жалпы қызмет көрсетеміз деп белгілеп, іс жүзінде тек қаржылық операциялармен ай-налысады. Заң бойынша олар Ұлттық банктің лицензия­сымен қыз мет көрсетулері керек. Яғни, біз бүгін мұндай ұйымдардың нақты табысы туралы біле алмай отырмыз. Бұл көлеңкеде миллиондаған қаржы айналымда деген сөз. Мұның сыртында қаржы пирамидасы төңірегінде де бір-талай дау болып жатыр.

Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы:– Көлеңкелі бизнес мәселесі көптен бері айтылып келе

жатқан тақырып қой. Еліміз тәуелсіздік алған жылдары халық жанбағыстың қамымен ала дорба арқалап кетті. Кейін солардың біразы нарықтың заңына бейімделіп, тіпті үлкен­үлкен кәсіппен айналысып кеткендері де бар. Қалай десек те, бүгінде әлем нарықтық экономиканы қол-дап отыр. Бұдан әрі де бұл сала қарқын алмаса бәсеңдемесі анық. Мемлекеттің де ұстанып отырған бағыты осы. Елбасы тегіннен тегін шағын және орта бизнесті дамы-туға ден қойған жоқ. Бизнес еліміздің дамуының бірден бір көрсеткіші ретінде бағаланады. Сондықтан оған деген көзқарас та салмақты болғаны абзал. Көлеңкелі бизнеске көңіл бөлу де осылай болуы керек. Өткен жылғы «Атаме-кен» ҰКП мәліметі бойынша, біздегі көлеңкелі бизнестің үлесі отыз пайызды шамалап қалыпты. (С

оңы

3-б

етт

е)

САРАП

(Соңы 5-бетте)

Азық-түліктің мол-шылығы мен қауіп-

сіздігі бүгінде барша әлемді толғандырып отыр ған мәселе. Оны

шешудің бірден-бір жолы ауыл шаруа-

шылығының тиімді әрі қарқынды дамуы

болса, дүние жүзін-дегі елдердің бәрі

оған қол жеткізе алмайды. Өйткені,

бірінің табиғаты келмесе, екіншісінің дәстүрі сай емес. Ал,

Қазақстанның бұл тұрғыда мүмкінді-гі кең. Жеріміз де,

дәстүріміз де ауыл шаруашылығына бейімделген. Жер еміп, малдан өнім

алудың ықылым заманнан келе

жатқан технология-сы бабаларымыз-

ды ешқашан өзгеге алақан жайғызбаған.

Ен даланы еркін жайлап өсірген төрт

түлігі қазаққа ішсе сусын, жесе ет, тоңса

киім болған.

Қалдарбек ДОСЫМБЕТ, Алматы облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы:

«АЗАМАТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ

ҚАТЫНАСТАР АЯСЫ КЕҢЕЙДІ»

Сот саласында жүріп жат­қан түрлі реформаға орай «Азаматтық процестік ко­декстегі соттар жұмысы­ның заманауи форматтарын ендіру, артық сот рәсімдері мен шығындарын қысқар­туға қатысты өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республи­касы заңы қарастырылғаны белгілі. Осы заң аясына енген толықтырулар мен өзгерту­лер жайлы Алматы облыс­тық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқа­сы ның төрағасы Қалдарбек ДОСЫМБЕТТЕН сұраған едік.

ҚАЙТАЛАНУЫ АЛАҢДАТАДЫсының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық, қылмыстық-процестік заңнаманы жетілдіру және жеке адам құқықтарының қорғалуын күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықты-рулар енгізу туралы» 2019 жылғы 27 желтоқсан-дағы №292-VІ Қазақстан Республикасының заңы қабылданды.

Жеке адамға қарсы құқықбұзушылықтар Қыл-мыстық кодекстің 99-бабы – кісі өлтіруден баста-лып, Ерекше бөліктің 131-бабы – қорлаумен аяқталады. Сонымен қатар, жеке адамға қарсы қылмыстардың ішіне жас балаларды азғындату, адамды ұрлау, бас бостандығынан заңсыз айыру, психиатриялық стационарға заңсыз орналасты-ру, адамды саудаға салу, жала жабу, қорлау да жатқызылады.

Жазасы күшейтілген адам өміріне қарсы қылмыстардың ішінде кісі өлтіру ерекше ауыр қылмыс деп есептеледі. Осыған орай, адамның өміріне қол сұғушылықпен байланысты қылмыс-тарға келесідей өзгерістер енгізілді:

Қылмыстық кодекстің 99-бабы, адам өлтіру, яғни басқа адамды қасақана қазаға ұшырату «Жас баланы өлтіру» деген 3-ші бөлікпен то-лықтырылды. Бұл қылмысты жасағандар – бел-гілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айырыла отырып, жиырма жыл мерзімге бас бос-тандығынан айыруға не мүлкін тәркілеп немесе онсыз, бас бостандығынан өмір бойына айыруға жазаланады.

Кодекстегі 105-баптың 3-бөлігі бойынша өзiн-өзi өлтiруге дейiн жеткiзу жеті жылдан сегіз жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға, 106-бап бойынша денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтiру, 1 бөлігі – үш жылдан сегіз жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға, және 2-бөлік алты жылдан он жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға алып келеді.

ZANMEDIA.KZ

zangazet@mail.ru

Қоғамдық-саяси, құқықтық газет

Дариға НАЗАРБАЕВА, Парламент Сенатының төрағасы:

«БІЗДІҢ БАСТЫ ДҰШПАНЫМЫЗ – ЖАУАПСЫЗДЫҚ, БІЛІКСІЗДІК,

ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУҒА АСЫҒУ»

2№17 (3241) 3 наурыз 2020

zangazet@mail.ru ҚҰҚЫҚЗЕРТТЕУ

ИГІ ІС

«ҰРПАҚ ЖӘНЕ ГЕНДЕР»Ақпанның аяғында ҚР Парламенті Мәжілісі аппаратының Әлеу-

меттік-мәдени даму комитетінде «Ұрпақ және гендер» зерттеуі мен ЮНФПА-ның «Тұрғын халық саласындағы жағдайдың талдауы» зерт-теуі бойынша талдау нәтижелері ұсынылды.

Халықаралық зерттеу 2004 жылдан бастап Біріккен Ұлттар Ұйы мының Еуропалық экономикалық комиссиясының қолдауымен «Ұрпақ және гендер» кешенді бағдарламасы аясында 20 еуропалық және 4 еуропалық емес елде жүргізілді. Ол елдің демографиялық және әлеуметтік дамуын және оны анықтайтын факторларды түсінуді жақсарту үшін жүргізіледі. Бұл зерттеу демографиялық үрдістердің, отбасы қалыптасуының, неке-серіктестік қарым-қатынастардың, отбасылық және гендерлік құндылықтардың және жауапты ата-ана болудың себептерін анықтауға және түсіндіруге мүмкіндік береді. Со-нымен қатар, бұл жарияланым отбасыларға қалаулы балалар санына ие болу мүмкіндігіне қатысты қажетті қолдау көрсетуді анықтауға және ұрпақаралық байланыстарды нығайтуға, егде адамдардың өмір

сүру сапасын тиімді қолдауға, халықтың көші-қонын қоса алғанда адамдардың демография лық мінез-құлқына әсер ететін факторларды анықтауға көмектеседі.

ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті баспасөз қызметінің маманы Әсем Алданғарқызының мәліметіне қарағанда, Қа-зақстандағы «Ұрпақ және гендер» зерттеуі ҚР Үкіметінің тапсырмасы бойынша ЮНФПА (БҰҰ Тұрғын халық саласындағы қоры) қорының тех-никалық қолдауымен 2018 жылы өткізілген. Оған Мәскеудегі Әлеумет-тік саясат институтының халықаралық сарапшылар тобы тартылды.

БҰҰ демографиялық болжамына сәйкес, алдағы жылдары 60 және одан жоғары жастағы халық саны мен үлесінің өсу қарқыны жыл-дамдайды. 2030 жылға қарай бұл көрсеткіш 15,3%, 2050 жылға қарай 20,1%, 2085 жылға қарай 26,4% дейін өседі. Неғұрлым белсенді – 20-64 жастағы халықтың саны және басым көпшілігі жұмыс істемейтін 65 және одан жоғары жастағы адамдардың саны арасындағы арақатынас 2 есе дерлік қысқарады. Егде жастағы азаматтар үлесінің 2 еселенуі мен демографиялық жүктеме коэффициентінің 2 есе төмендеуі әлеуметтік және экономикалық институттарға елеулі сын-тегеурін болып табы-лады.

БҰҰ болжамы бойынша, Қазақстанда 60 және одан жоғары жастағы адамдардың үлесі 2030 жылға қарай 15,3%, 2050 жылға қарай 20,1% жетеді, яғни Тәжікстанға, Өзбекстанға және Қырғызстанға қарағанда көбірек болады. Бұл деректерге қарап алдағы онжылдық-тарда республикада егде жастағы адамдардың саны мен үлесі өседі деген қорытынды жасауға болады. Бұл халықтың осы тобына қатысты әлеуметтік саясат үшін жаңа міндеттер қояды.

Халық санындағы ең үлкен гендерлік үйлесімсіздік (әйелдердің ерлерге қарағанда көптігі) Қарағанды, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарында және Нұр-Сұлтанда анықталды. Оңтүстік Қазақстан, Атырау және Қостанай облыстарында кері жағдай бай-қалды – мұнда ерлер саны әйелдер санынан асып түсті. Сұралғандардың 90%-дан астамы Қазақстанда, 3% Ресейде және 2,1% Өзбекстанда дүниеге келген. Қалған респонденттер (2,4%) туған жерін басқа ел деп көрсетті. Ресейде туғандардың ең үлкен үлесі Солтүстік және Орталық Қазақстанда, ал ең аз үлесі Оңтүстік Қазақстанда тұрады.

Ерлік ЕРЖАНҰЛЫ, «Заң газеті»

БИЫЛ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ КЛАССИГІ, ДАНЫШПАН, АҒАР-

ТУШЫ ЖӘНЕ «ҚАРАМОЛА ЕРЕЖЕСІН» ЖАЗҒАН АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ ТУҒАНЫНА 175 ЖЫЛ. ОСЫ МЕРЕЙ-ТОЙҒА ОРАЙ ШЫМКЕНТ ҚАЛАЛЫҚ СОТЫНДА «АБАЙ – ҚАЗАҚ ҚҰҚЫҒЫ-НЫҢ БІЛГІРІ» ТАҚЫРЫБЫНДА АБАЙ ОҚУЛАРЫ ӨТТІ. «РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ» БАҒДАРЛАМАСЫ АЯСЫНДА ҰЙ-ЫМДАСТЫРЫЛҒАН ШАРАҒА КЕЛГЕН ҚОНАҚТАР МЕН ҚАТЫСУШЫЛАР АҚЫННЫҢ ӨМІРІ МЕН ШЫҒАРМАЛА-РЫНА АРНАЛҒАН КІТАП КӨРМЕСІМЕН ТАНЫСЫП, АБАЙ ТУРАЛЫ ДЕРЕКТІ ФИЛЬМДІ ТАМАШАЛАДЫ.

Шымкент қалалық сотының төрағасы Е.Рахымбеков жиынды ашып: «Абай Құнан-байұлының 175 жылдығына орай, аудандық, қалалық соттарда 6 ауқымды шара өткізу көзделген. Мұның барлығы сот қызметкер-лерінің ой-өрісін кеңейтіп, рухани жаңғыру мақсатында ұйымдастырылады. Президент Қ.Тоқаевтың «Абай және XXI ғасырдағы Қазақстан» атты мақаласында ұлы ақынның шығармалары бүгінде өзектілігін жоғалтқан жоқ. Абайдың ой-тұжырымдары қашанда рухани азық бола алады. Бүгінгі шараға абайтанушы ғалымдар, зиялы қауым өкіл-дері, ардагерлер, сот қызметкерлері, Билер кеңесінің мүшелері және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысып отыр» – деді.

Абайтанушы ғалым, филология ғылым-дарының кандидаты, М.Әуезов атындағы ОҚМУ-дің доценті М.Әліпханұлы «Ұлы Абай-дың мұрасы – халықтың рухани қазынасы» тақырыбында баяндама жасап, Абайдың адамгершілік және «Толық адам» идеяларын түсіндіріп берді. Қалалық соттың алқа төраға-сы М.Парменов пен әл-Фараби аудандық сотының судьясы Р.Жұмаділова «Абай жазған «Қарамола ережесі» – рухани құндылық» және «Абайдың дауларға қатысты бітім-билік-тері» тақырыптарына жан-жақты тоқталып, Абай – әділ биліктің үлгісі деп, кейбір тың пікірлерді айтып, тыңдармандарға ой салды.

Алқа төрағасы Мұхтар Абайұлы өзінің баяндамасында «ХIХ ғасыр – қазақ тарихын-дағы ауыр кезең болды. Әсіресе, бұл ғасыр-дың екінші жартысында патша үкіметінің басқару жүйесінде елеулі өзгерістер орын алып, отарлау саясаты тамырын кең жайды. Оның үстіне айналадағы тар қыспақ, темір бұғау қазақтардың еңсесін көтермей, патша үкіметі билер сотын таратуды бастады. Осы тұста 1885 жылы қазақ ойшылы Абай Құнан-байұлы «Қарамола ережесін» жазды. Өткен тарихта ата-баба дәстүрін жетік білген, дала-ның жазылған, жазылмаған заңдарын екшеп сұрыптап, кәдеге жаратқан Абай: «Бұл билік деген біздің қазақ ішінде әрбір сайланған кісінің қолынан келмейді. Бұған бұрынғы «Қа-сым ханның қасқа жолын», «Есім ханның ескі жолын», Әз Тауке Ханның «Жеті жарғысын»

білмек керек», – деп билікке келген азамат-тардың көп оқып, көкейіне түйгені мол адам болу керектігін талап етті. Абай бұл ережеде дала заңдарының принциптерін барынша кір-гізіп, патшалық Ресей заңдарынан қашқақта-ды» деген ойын ортаға салды.

«Ереженің 10-нан астам бабы қылмыстық құқық пен жазаға арналды. Оның ішінде ұрыс-төбелес, ұрлықты қайта жасау, адам денесіне зақым келтіру, зардап шегушілерге көмек көрсету мәселелері қарастырылды. Заң жобасында демографиялық тұрғыдан алынған әйел теңдігі, әйел бостандығы жа-йында сол кезде ешбір ресми заңда жоқ жаңа, озат қағидалар алынып, жер дауы, жесір дауы, мал дауы, мұрагерлік, барымта, ұрлық туралы қатал, әділ баптар қабылданған. «Қарамола ережесінің» бүгінгі қолданыстағы заңдарымен үндесуі де осыған байланысты» дейді М.Парменов. Осылайша, Шымкенттің судьялары Абайдың өз заманында төбе би болып, «Қарамола ережесін» жазып, ел бас-қарудың ауыр жүгін көтерген заңгер болғанын көпшілік қаперіне салды.

Ал, ОҚМПУ-дің 1-ші проректоры, тарих ғылымдарының кандидаты, доцент Б.Исабек «Абай – ұлы ойшыл және ағартушы» тақыры-бында сөз қозғап, рухани мәдениетті дамыту-дағы Абайдың ағартушылық рөліне тереңінен тоқталып өтті.

Шара барысында Қазақ станның еңбек сіңірген әртісі Қ.Шойынбай Абайдың әндерін шырқаса, актер Е.Шымырқұлов ақынның рөліне еніп, қара сөздерін мәнерлеп айтып жеткізді.

Пікір алмасуда, еңбек ардагері А.Құрман-баев сөз алып «Бүгін мен Абайдың ақын ғана емес, сонымен қатар, ел ішіндегі дау-жан-жалды әділ шешетін төбе би болғанын және дау-дамайды қарағанда қарапайым халықты қорғаған қоғам қайраткері екендігіне көзім жетті», – деп маңызды шараға ұйытқы болған ұйымдастырушыларға ризашылығын білдірді. Ал, Абай аудандық Ардагерлер кеңесінің төрағасы Ұ.Башенов өз сөзінде «Абай жылы – бұл қоғамдағы құндылықтар жүйесін қа-лыптастыру кезеңі. Ол патриоттық сезімге, әділдікке, білімділікке және өз-өзімен үнемі жұмыс істеуге негізделген. Абайдың би және заң шығарушы ретіндегі еңбектері жөнінде тыңдап, қалалық сотта өтіп жатқан ерекше форматтағы шараның жаңашылдығы мен маңыздылығын атап айтқым келеді» – деп, ағынан жарылды.

Жиын соңында М.Парменов: «Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев айтқандай: «Біз егемен ел ретінде өсіп-өркендеуіміз үшін мемлекет-тілігімізді нығайтуымыз керек. Заң үстемдігін және қоғамдық тәртіпті сақтауымыз қажет. Осы ретте тағы да Абайдың мұрасына зейін қойған абзал», – деген сөзін басшылыққа алып, Абайды оқып-білуге және дәріптеуге арналған шараларымызды жыл бойы жал-ғастыра береміз», – деп іс-шараны қорытты.

Қабыл ДҮЙСЕНБИ,Шымкент қалалық сотының

баспасөз хатшысы

Ақтөбе облысы бойынша Ұлттық сараптама орталығының экс-директоры Шалғынбай Жан-досовқа «лауазымдық өкілетін асыра пайдаланды» деген айып тағылған.

– Сотталушы Шалғынбай Жандосов қызметкерлерден 4 млн 672 мың теңгені заңсыз жинаған. Жәбірленушілердің қатарында Ақтөбе облысы бой-ынша Ұлттық сараптама орта-лығының мамандары және ау-дандық бөлімше директорлары бар. Жиналған қаржының 1 млн 20 мың теңгесі шаруашылық жұмыстарына жұмсалған. Ал, қалған 1 млн 60 мың теңгесін өз мұқтаждығына жұмсаған. 2019 жылдың 17 шілдесіндегі сот-сараптамасының қорытын-дысына сәйкес, Ақтөбе облысы бойынша Ұлттық сараптама ор-талығына жалғас тыра салынған дезинфекция лық камера ныса-ны бойынша 2017 жылы сатып алынған мате риалдың құны 377 мың 983 теңгені құрады. Бұған қоса Жандосовтың нұсқауы бой-ынша 250 мың теңгеге мекемеге келуші азаматтарға арналған электронды жүгіртпе жолы орна-тылған. Орталық қызметкерлері 2019 жылдың мамыр айынан бастап cыбайлас жемқорлық-қа қарсы қызметке шағымдана бастады, – дейді прокурор Әсел Өтенова.

Мемлекеттік айыптаушы «Шалғынбай Жандосов осы ар-қылы өз билігін асыра қолданып, қызметкерлерінің құқықтары мен заңды мүдделеріне зиян кел-тірді» деп санайды. Сот отыры-сында қызметкерлер басшысы-ның желілік компанияға тіркеп, зат сатып алуға мәжбүрлегенін де жайып салған.

– Сот отырысында белгілі бол ғандай, 2019 жылдың сәуір айында екі қызметкер Жандосов-тың бұйрығымен Алматы қала-сында Amway компаниясының ұйымдастыруымен өтетін жи-налысқа барып, тіркелуге және компанияның құны 200 мың тең-ге болатын тазартқыш сүзгілерін сатып алуға мәжбүр болған. Со-ның салдарынан оларға 500 мың теңге шығын келгені анықтал-ды. Бұл дерек аудандық про-куратурада тіркеліп, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл Ұлттық бюросының Ақтөбе об-

лысы бойынша департаментіне жолданды, – деді прокурор.

Сот жарыссөзінде Мемле-кет тік айыптаушы Әсел Өте-нова Шалғынбай Жандосовты Қылмыстық кодекстің 361-бабы 1-бөлігі (лауазымдық өкілетті-лігін теріс пайдалану) бойынша айыпты деп танып, 2 жылға бас бостандығынан шектеу жаза сын тағайындауды сұрады.

«БҰЛ МЕНІ ЖҰМЫСТАН КЕТІРУДІҢ АМАЛЫ»

Алайда, Шалғынбай Жан дос-ов өзіне тағылған айыппен ке-ліспейді. Ол «менің үстімнен заң-сыз іс қозғалды» деп есептейді.

– Қылмыстық істің қозғал­ғанына 9 ай болды. Әділ шешім шығады деген үміттемін. Өйт­кені маған қылмыстық қудалау органы куәгерлердің көрнеу жалған мәліметтері негізінде ауыр айып тағып отыр. Менің қарамағымда 300­ге жуық қыз­меткер жұмыс жасады. Алайда тергеу органдары тек 20­ға жуық адамды ғана өздерінің көз­деген теріс пиғылын іске асыру аферасына тарта алды. Куә­герлер тергеу кезінде берген жауаптарынан шатасып, тер­геушінің сілтеуімен ғана жүрді. Қылмыстық істе көптеген жайттар қисынсыз. Мәселен, маркетинг бөлімінің қызмет­керлері маған 2018 жылдың 1 қазанында ақша бергендерін айтты. Алайда мен Ұлттық сараптама орталығы бас ди­ректорының бұйрығы бойынша 2018 жылдың 3 қыркүйегінде еңбек шарты бұзылып, жұмыс­тан босадым. Тек бір жарым айдан соң, 2018 жылдың 16 қазанында қайтадан қызметке тағайындалдым. Тергеу кезінде бұдан да басқа олқылықтар кездесті. Сондықтан маған қатысты заңсыз іс­әрекетті тоқтатып, қылмыстық істі қысқартуыңыз ды сұраймын, – деді ол.

Шалғынбай Жандосов өзіне қатысты қылмыстық іс қозғалған-нан кейін жұмыстан кеткен. Ай-туынша, мұның барлығы оны жұмыстан кетіру үшін жасалған.

– Мен ешқандай қылмыс жасаған жоқпын. Бұл туралы сотқа дейінгі тергеп-тексеру бары сында да айтқанмын. Сот

отырысында қай-талап айтамын. Тергеу органдары мені кез келген жолмен жұмыстан кетіріп, соттау ни-етімен қызметкер-лерімді қорқыту арқылы жалған дәлелдемелер жи-нап бақты. Менің қыз меткерлерге үстемеақыдан қа-ражат жинау ту-ралы тапсырма бергендігім тура-лы жалған айып е ш б і р д ә л ел і н

ШЫМКЕНТ СОТЫНДАҒЫ АБАЙ ОҚУЛАРЫ

СОТ ІС ҚАРАДЫ

ӘРКІМНІҢ ӨЗ ШЫНДЫҒЫ БАР

АҚТӨБЕ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ҰЛТТЫҚ САРАПТАМА ОРТА-ЛЫҒЫНЫҢ ЭКС-ДИРЕКТОРЫ ШАЛҒЫНБАЙ ЖАНДОСОВ-

ТЫҢ БАСЫ ДАУҒА ҚАЛДЫ. ТЕРГЕУ МӘЛІМЕТІНШЕ, ОЛ ҚЫЗМЕТ-КЕРЛЕРІНІҢ 3,5 МЛН ТЕҢГЕДЕН АСТАМ СЫЙАҚЫСЫН ЗАҢСЫЗ ЖИНАП, ҚАЛТАСЫНА БАСҚАН. ТІПТІ ҚАРАМАҒЫНДАҒЫЛАРДЫ ЖЕЛІЛІК КОМПАНИЯҒА ТІРКЕП, ЗАТ САТЫП АЛУҒА МӘЖБҮР-ЛЕГЕН. АЛАЙДА БАСШЫНЫҢ ӨЗІ МҰНЫҢ БАРЛЫҒЫН ЖОҚҚА ШЫҒАРЫП ОТЫР.

тапқан жоқ. Қызметкерлердің Ұлттық сараптама орталығы-ның қалыпты жұмыс жасауы үшін шаруашылық жұмыстарына өз еріктерімен ақша жинаға-нын теріске шығармаймын. Бұл қаржы сараптама орталығының қажеттілігі үшін жұмсалып оты-рды, өз пайдама ақша алған емеспін. Мекемедегі шаруашы-лық жұмыс тарына мен өзім де ақша қосып отырдым. Сот отырысында мекеменің шаруа-шылық жұмыстарын жүргізуге жоғарыдан, яғни орталықтан ешқандай қаражат бөлінбегенін филиал директорының орынба-сары С.Әлімбаев та растады. Қызметкерлер үшін автотұрақ салынды. Дезинфекция каме-расына қосымша ғимарат бой көтерді. Сотта куәлер де шырша ағаштарын қыста қарлы боран-нан қорғау үшін қорғаныш шатыр жасалғанын, қиыршық тас тө-гіліп, ұңғыма қазылғанын айтты. Ақша жинайтын басқа адамдар, ал, арызда мені жауапқа тарту-ды сұрайды. Маған осы жағы түсініксіз. Олар өз қолдарымен маған ақша бермесе, неге басқа адамдарға берген ақшаларын менен талап етеді?! –деді ол.

Сотта ол Amway компания-сының өнімін тұтынғанын жа-сыр мады. Алайда ол желілік маркетингке ешкімді тіркеме-генін әрі оның өнімін сатуға мәжбүрлемегенін айтады. Тек дәрігер ретінде әріптестеріне оның өнімдерінің адам ағзасына пайдалы екендігін түсіндіріпті.

– Осы жасқа дейін байлыққа, ақшаға қызыққан адам емеспін. Егер ақшаны жақсы көрген бол-сам, басшылық қызметке таға-йындалған қызметкерлерден бірдеңе жымқырып қалған болар едім. Мәселен, сол Amwayге жазылған қызметкер декреттегі маманның орнында уақытша жүрген еді. Оны Мұғалжар ауда-нына басшылық қызметке тағай-ындадым. Оған 2-3 күннің ішінде үш бөлмелі пәтер алып бердік. Хромтау ауданына да уақытша қызметте жүрген маман бас-шылық қызметке тағайындалды. Сотта олардың беттеріне тура қарап, «маған кәмпит бердің бе», «ишарат жасаған жоқпын ба?» деп сұрақ қойып отырға-нымды өздеріңіз де ес тідіңіздер, – деді ол.

Айта кетелік, Шалғын-бай Жандосов – Ақтөбе жұртшылығы үшін бел-гілі тұлғалардың бірі. Ме-дицина ғылымдарының кандидаты, әр жылдары республикалық санитар-лық-эпидемиологиялық станцияда дәрігер болып жұмыс істеген. ҚР Денса-улық сақтау министрлігі Мемлекеттік Санитарлық-э-пидемиологиялық қадаға-лау комитетінің Санитар-лық-эпидемиологиялық сараптама және монито-ринг ғылыми-тәжірибелік орталығының директоры болды. Ал, Ақтөбе облысы бойынша Ұлттық сарапта-ма орталығының дирек-торы болып 2015 жылы тағайындалған. Сот жарыс-сөзі жалғасып жатыр.

Жансая ЕСМАҒАНБЕТОВА,

АҚТӨБЕ ҚАЛАСЫ

3№17 (3241)

3 наурыз 2020zangazet@mail.ruҚОҒАМ

ОЙТАЛҚЫ

КӨЛЕҢКЕЛІ ЭКОНОМИКАҒА ҚАЛАЙ ҚАРСЫ ТҰРАМЫЗ?

Мақсат ХАЛЫҚ, UIB бизнес мектебі директорының орынбасары, GSB UIB бизнесті талдау орталығының сарапшысы:

– Олардың тіпті еш жерде тіркелмегені анықталуда. Негізі, мемлекеттік бюджетке түсетін са-лықтардың басым бөлігі кәсіпкерлерден түседі. Қарапайым қызметкерлердің табыс салығы олармен салыстырғанда мардымсыз. Сондықтан, мемлекет барынша көлеңкелі бизнеспен күресті күшейтуі керек. Әрине, бұл жерде сыбайлас жемқорлықтың да айтарлықтай үлесі барын жоққа шығара алмаймын.

Соңғы жылдары елімізде бюджет тапшылығы қатты сезілуде. Бұл ел экономикасының көлеңкелі жақтары барын көрсетеді. Кейінгі мәліметтер бойынша елімізде көлеңкелі экономиканың үлесі жалпы ішкі өнімге шаққанда 26 пайызды құрайды екен. Ал, енді қазіргі таңдағы жалпы ішкі өніміміз қанша дегенге келсек, ол 60 трлн теңгеге жуық. Оны есептеп кеп жіберсек, (26 пайыз) 15 триллион теңге алдымыздан

Әзімбай ҒАЛИ, саясаттанушы:– Халықаралық валюта қорының есептеуі

бойынша біздегі жағдай 39 пайызға жетіпті. Бұл сұмдық көрсеткіш! Кейбір сарапшылардың айтуынша, 1991–2015 жылдар аралығында Қа-зақстанда қадағаланбайтын экономика орта есеппен 20 пайызды құраған. Яғни, көлеңкелі бизнес ел экономикасымен қатар дамып келеді. Жалпы, көлеңкелі экономикаға әркім әртүрлі анықтама беріп жүр. Бірі еш жерде тіркелме-

Сауалнаманы әзірлеген Камила ӘКІМБЕКҚЫЗЫ, «Заң газеті»

«сопаң етіп» шыға келеді. Байқағанымыздай, әңгіме анау-мынау емес, триллиондар туралы болып тұр. Енді қараңыз, мемлекеттің бір ғана әлеуметтің әлсіз топтарына бөлетін қаражаты 200 млрд теңгеден аспайды. Рас, 15 трлн теңге мен 200 млн теңгені са-лыстырсақ, еріксіз жаға ұстауға тура келеді. Осы бір ғана мысалдың өзі көлеңкелі бизнестің мемлекетіміздің экономикалық дамуы мен елдің әл-ауқатына қаншалық зиян шектіріп жатқанын сездіртеді.

Мұны қалай жоямыз дегенге келсек, біріншіден, заң жұмыс істеу керек. Екіншіден, XXI ғасырдың талабына сай жаппай цифрлан-дырудың да берері мол. Бұған да бір ғана мысал, қазір банктер онлайн қызметті қолға алып отыр. Осының арқасында өткен жыл-дары біраз көлеңкеде жүрген қаражаттың жарыққа шыққанын көріп, өзіміз таңқалдық. Сондықтан, алдағы уақытта қолма-қол ақша айналымының орнын онлайн төлем жүйелері басатын болса, көлеңкедегі қаржылар өзінен өзі жария болар еді.

КӨКЕЙКЕСТІ

ЭЛЕКТРОНДЫ ЕСЕП АЙЫРЫСУ –

КИБЕРҚАУІПТІҢ КӨЗІ

БӘРЕКЕЛДІ!

Бүгінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қалыпты жағдайға айнал-ды. Соның арқасында қазір адамдар төлемді портативті құрылғылармен ғана емес, смартфонмен де жасай ала-тын деңгейге жетті. Қазақстандықтар үшін үйде отырып коммуналдық қыз-мет ақысын төлеу, банктегі есепшот-тарды басқару күнделікті шаруа ның бірі іспетті. Сауданы да қазір телефон арқылы жасайды.

Сарапшылардың айтуынша, бүгінгі таңда қолма-қол ақшасыз есептесу-дің көрсеткіші 71 пайызға өсіпті. Бұл қаржы шығынының миллиардтаған теңгені құрайтын үнеміне қол жеткізіп отыр. Енді электронды саудаға басым-дық беріліп, ондағы төлем жүйесіне QR-код енгізіліп жатыр екен. Мұның бір артықшылығы қымбат тұратын POS-терминал енгізудің қажеттігін жояды. QR-кодты кез келген тауарға түсіру арқылы мобильді телефон не-месе картаның көмегімен операция-ларды іске асыруға мүмкіндік туады. Қазіргі таңда бұл жоба еліміздің ірі ме-гаполистерінде жүзеге асырыла баста-ды. Егер бәрі сәтті болса, QR-код өзге өңірлерде кеңінен енгізілмек. Демек, виртуалды ақшамен есеп айырысу технологиясы күннен күнге жетіліп жа-тыр. Аталмыш шара оның соңы емес екендігіне еш күмән жоқ.

Алайда, заманауи жүйенің пайда-сымен қатар зияны да болып тұр. Әсіресе, банк арқылы жүзеге асыры-латын электронды есеп айырысулар киберқауіптің көзіне айналуда. Соның ішінде банктердің пластикалық кар-точкаларындағы ақшалардың жоға-луы виртуалды есеп айырысудың толыққанды сенімді төлем жүйесі бола алмайтынын көрсетіп отыр. Дамыған технологиялар сонымен қатар заң-сыз операцияларды қаржыландыру, кіріс терді жасыру және капиталды сыртқа шығарудың да оңтайлы құралы болуда. Парламент Сенатында «Ақ-шаны жылыс татуға, елден капиталды шығаруға және көлеңкелі экономикаға қарсы күрес аясында Қазақстанда төлем жүйелерін дамыту мәселелері» тақырыбында өткен мемлекеттік орган өкілдерімен кездесуде жаңа төлем жүйе сінің осындай зиянды тұстары белгілі болды. Жиынға Сенат депутат-тары, Қаржы министрлігінің өкілдері, Ұлттық банк, Қазақстан қаржыгерлер қауымдас тығының басшылары қа-тысқан еді.

Отырыс тізгінін қолына алған Қаржы және бюджет комитетінің төрағасы Ольга Перепечина бүгінгі таңда заңсыз операцияларды қаржыландыру, кіріс-терді жасыру және капиталды шетелге шығару барысында заманауи қаржы технологиялары қолданылып отырға-

Сонымен қатар электронды ақша ие-лерінің категориясына байланысты онымен жасалатын операциялардың лимиті белгіленді. Мәселен, сәйкестен-дірілмегендер 50 айлық есептік көрсет-кіш, жеңілдікті сәйкестендірілгендер 100 айлық есептік көрсеткіш көлемінде ақша аударымын жасай алады.

Құжаттың тағы бір жаңалығы – төлем жүйесі операторларының қаржы жылыстатуға қарсы ережелер қабыл-дауға міндеттелуі. Олардың сақталуын Ұлттық банк бақылайды.

Көлеңкелі экономика мен елден заңсыз ақшаны шығаруға қарсы әре-кеттер аясында 2017-2018 жылдары Үкімет Ұлттық банкпен бірлесе оты-рып, ақшаны әкету белгісі бар валюта операцияларының тізімін анықтап, олар бойынша мемлекеттік кіріс ор-гандарымен ақпарат алмасу тетігі іске қосылды. Ұлттық банк 2019 жылдың екінші жартыжылдығынан бастап Қаржы министрлігінің мемлекеттік кіріс комитетіне 50 мың АҚШ долларынан асатын валюталық операция бойынша төлемдер және аударымдар туралы ақпараттар жібереді. Қазақстанда қазірдің өзінде 1000 айлық есептік көрсеткіш деңгейіндегі қолма-қол есеп айы рысуға заңдық шектеу бар. Бұл талап қосымша құн салығын төлейтін жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлға-ларға қолданылады. Сонымен қатар 10 млн теңге көлемінде ақшаны банк арқылы шешіп алу немесе салу әрекеті қар жылық бақылауға алынып, құзы-ретті органға тапсырылады. Көлеңкелі экономиканы қысқарту мақсатында Ұлттық банк Үкіметпен бірге көлік пен жылжымайтын мүлік алғанда мәмілені қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға ауыстыру жолын да қарастыруда. Мәселен, осы бағытта арнайы заңна-малық түзетулер әзірленіп жатыр екен. Тұтастай алғанда, ақшаны жылыстату және капиталды елден шығару Үкімет пен Ұлттық банктің айрықша назарын-да тұр. Мұның сыртында депутаттар бастамасымен жасалатын заңнама-лық шаралар қаржыны жылыстату мен лаңкестікті қаржыландыруға қарсы әрекет жүйесінің тиімділігін анағұрлым арттырады деген үміт бар.

Әйтсе де, виртуалды төлем жүйе-сінде ескерілмей отырған мәселелер аз емес сияқты. Мұны жиында сөз

ген кәсіпкерлерді «көлеңкелі бизнеспен» айналысады деп есептесе, енді бірі лицензиясы жоқтарды осылай айыптайды. Мұның тереңіне үңіле берсек, жезөкшелік, есірткі бизнесі, браконьерлік, контрафакт, контра-банда деп тармақталып кете береді. Заңсыз табыс табу бар, тапқан табысын жасыру бар, барлығы айналып келгенде көлеңкелі экономикаға келіп тіреледі.

Алматы облысы Талғар ауда-нының Панфилов ауылында бір-неше күн бұрын үйі өртеніп кеткен 7 балалы Шеңгелбаевтар отбасы-на тұрғын үйдің кілті берілді. Жеке меценаттар облыс әкімі Амандық Баталовтың кәсіпкерлерге жасаған үндеуіне үн қосып, өз қаражатта-рына қиын жағдайда қалған отба-сына Панфилов ауылынан аумағы 91 шаршы метр баспана сатып алып берді. Жалпы, өткен жылдан бері Алматы облысында меценат-тардың көмегімен 200-ден астам көп балалы отбасы үйлі болған.

Көп балалы отбасының жағдайына байланысты «Өркениет констракшн» ЖШС жедел үн қатып, 2 күн ішінде баспана алу мәселесін шешкен.

Үй кілтін табыс ету салтанаты-на Тал ғар ауданының әкімі Жолан Ома ров пен серіктестік өкілдері және аудан жұртшылығы қатысты. Баспана-ның лентасын қию, шашу шашу рәсім-дері атқарылған соң, аудан әкімі Жолан Омаров сөз алып, кәсіпкер-лерге жұрт шылықтың атынан риза-шылығын білдірді. «Облыс әкімі

Амандық Баталов осы отбасының жағдайын ерекше тапсырған бола-тын. Біз бизнесмендермен бірлесіп, осы істі қолға алдық. Барлық жағдайы бар, газға қосылған, аумағы кең үйді балалардың игілігіне ұсынып отырған кәсіпкерлерге зор алғыс айтамыз», – деді аудан әкімі. Сол сияқты ол Талғар ауданындағы әр округте көп балалы отбасылар үшін кәсіпкер азаматтар-дың қолдауымен жуырда бір аулада кемінде 6 үй салынатын іргелі жоба басталатынын қуанышпен жеткізді.

– Біз әкімдіктің жеті баланың тағ-дырына алаңдап, жасаған үндеуіне алғашқы болып ұсыныс білдірдік. Осы ауылда сатылатын 10 шақты үйдің іші-нен сапалы, барлық қолайлы жағдайы бар ең жақсысын таңдадық. Маңайына қамқорлық жасау, көпке қол ұшын созу – қаржысы бар қалталы азаматтардың парызы деп білемін. Көптің тілеуі мен қолдауын сезінген осы шаңырақтың балалары Қазақстанның ең мықты аза-маттары болсын, – деп үйдің құжатта-

рын иесіне тапсырған серіктестік өкілі Жомарт Райымжанов ЖШС директор-лары Айбек пен Дулат Шәкеров тердің атынан келгенін жеткізді.

Үй иесі Бауыржан Шеңгелбаев облыс пен аудан басшыларына, кәсіп-кер азаматтарға жүрекжарды лебізін білдіріп, алғыс айтты.

7 БАЛАНЫҢ ҚУАНЫШЫ – ЕЛДІҢ ҚУАНЫШЫБұл тұрғын үй 4 бөлмелі, 11 сотық

жері, моншасы, жер асты қоймасы, басқа да шаруашылық қажеттіліктері бар. Отағасы Бауыржан Шеңгелбаев құрылыста жалдамалы жұмыс жасаса, отанасы Ботагөз Байтоқова – балабақ-ша тәрбиешісі. 4 баласы Панфилов ауылындағы №17 мектепте оқиды. Көп балалы отбасының балалары ретінде оларға тиісті жеңілдіктер, материал-дық қолдау көрсетіледі. Өрттен кейін бұл отбасыға еріктілер мен жергілікті әкімдік тарапынан көмек көрсетілген. Ал, бүгін ең басты қажеттілік – баспана мәселесі осылайша шешімін тапты.

Еске салсақ, 25 ақпан күні Пан филов ауылы Айманов көшесіндегі үй өртен-ген болатын. Бұл үйді Шеңгелбаев тар жалға алып тұрып жатқан. Алдын ала болжам бойынша, өрт электр жарығы сымдарынан шыққан. Бір қуанарлығы, Шеңгелбаевтар отба-сының мүшелері түгелдей аман.

Алматы облысы әкімінің баспасөз қызметі

нын айтып, бұл ретте тиімді шаралар кешені қабылдануы қажеттігін алға тартты. Жиында баяндама жасаған Ұлттық банк төрағасының орынбасары Есжан Біртановтың айтуынша, жалпы, былтыр банктер төлем жүйесі арқылы 793 трлн теңге сомасында операция жасапты. Оның ішінде Ұлттық банктің төлем жүйесі арқылы 762 трлн теңге (96%) және жеке төлем жүйесі арқылы 31 трлн теңге (4%) аударылған. Ақша-ны жылыстату және елден капиталды әкетуге қатысты мәліметтерді келтір-меді. Ондай фактіні қаржы монито-рингі төрағасы Ғабит Лесбеков ортаға салды. Оның айтуын ша, 2015 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Ұлттық банктің аумақтық филиалдарында ұлт-тық және шетел валютасындағы жал-пы сомасы 554 млн АҚШ долларынан астам ірі мөлшердегі қаржы шетел-ден қайтпаған. Осы қаржы бойынша экономикалық тергеулер қызметінің аумақтық органдарына жіберілген 436 материалды қарау қорытындысы бойынша 321 қылмыс тіркеліпті. Ал, сенатор Сергей Плотниковтың сөзінен түйгеніміз, капиталдың кетуі мен ха-лықаралық аудармалардың, яғни елге келіп жатқан ақшаның айырмасы екі есеге жуық. Бұл ретте Қазақстаннан кетіп жатқан ақша сомасы көп болып

отыр. Айталық, өткен жылы шетел-ге жалпы сомасы 655 млрд теңгеге 2,6 млн транзакция жасалыпты. Ал, шетелден Қазақстанға аударылған 344 млрд теңгеге 1,6 млн транзакция жүзеге асырылған. Алайда жиында бұл фактілерге қатысты құзырлы орын өкілдері тарапынан мардымды уәж ести алмадық.

Біртановтың сөзіне сенсек, қаржы жылыстату, шетелге заңсыз капитал шығаруға қарсы аз шаруа атқарыл-маған. Мәселен, Мемлекет басшы-сының берген тапсырмасына орай Парламент депутаттары арнайы заңнамаға бастамашылық жасапты. Қазақстанның бірқатар заңнамалары-на шетелдік валютадағы ипотекалық қарыздар мен төлем қызметі нарығы нысандарын жетілдіру мәселелері бойынша өзгеріс енгізуді көздейтін бұл құжат негізінде саланың біраз түйт-кілін шешу көзделіп отыр екен. Соның бірі – виртуалды ақшаны жасырын атпен пайдаланушылар арасында және осындай әмияндарға жасалатын ақша аударымдарына шектеу қою. Электронды әмияндар арқылы ақша аударымы тек коммуналдық және про-вайдер пайдасына көрсетілетін басқа қызметтерге немесе оларға сәйкес-тендірілген тұлғаларға рұқсат етіледі.

алған сенаторлар аңғартты. Олардың сөзінен түйгеніміз, қолма-қол ақшасыз төлем жасау жүйесін қолдануға ынта-ландыру шаралары кенжелеп тұрған секілді. Мәселен, депутат Бақтыбай Шелпековтың айтуынша, сатушылар-ға арналған комиссия тым көп. Бұл, әсіресе, кәсіпкерлердің көбірек төле-уді қаламай, банк терминалдарын орнатудан қашқақтауына әкеліп отыр. Шын мәнінде олар ашықтықты қала-маудан емес, төлем картасы бойынша ұсталатын пайызды артығымен төлеу қалталарына салмақ салатындықтан, терминалдарды орнатуға ықылассыз.

Электронды ақшаның қолданысқа енуіне жеке тұлғалар мен кәсіпкер-лердің сандық және қаржылық сауат-тылығының төмендігі де ықпал етуде. Бұған жиында депутат Нұрлан Қылыш-баев назар аудартты. Оның айтуынша, өңірлерде кәсіпкерлердің өзі қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың барлық ар-тықшылығы мен мүмкіндігі туралы біл-мейді. Ауылдардағы жүйе тіпті басқа: адамдар карта арқылы банкоматтан ақшасын алып тұрып, қолма-қол жұм-сау әдетінен арыла алмай отыр.

Сенатор Ольга Перепечинаның ай-туынша, бізде әзірге тек үлкен транзак-цияларға, терроризмді қаржыландыру, контрабанда, ұрланған капиталды шетелге шығару сияқты заңсыз опе-рацияларды анықтауға ғана назар аударылып, отандық бизнесті бақылау сырт қалған сияқты. Өйткені, онда чек-тер әрдайым беріле бермейді. Жалақы көбіне конвертпен үлестіріледі. Бұл ақшаның көлеңкелі айналымының ай-қын белгісі. Солай бола тұра, оған тос-қауыл қоятын тиімді тетіктер жоқтың қасы. Мұның өзі осы саладағы бақы-лаушы органдар қызметінің арасында үйлесімділіктің жоқтығын көрсетеді.

Тоқетерін айтқанда, жаңа төлем жүйесі, яғни виртуалды ақшаның кілти-паны аз болмай тұр. Әрине, әрбір тың дүниенің өмірге енуі түрлі проблема туғызатыны анық. «Көш жүре түзеледі» десек те, көп мәселенің оң шешімі құ-зырлы орындардың түйткілдерді дер кезінде зерделеп, тиімді әрекет етуде біліктілік пен ширақтық көрсетуіне бай-ланысты екені анық.

А.ТҰРМАҒАНБЕТОВА,«Заң газеті»

4№17 (3241) 3 наурыз 2020

zangazet@mail.ru ТАРАЗЫ

(Соңы. Басы 1-бетте)

САРАП

Науқан

КЕМСІТУГЕ ҚАРСЫ КҮРЕС Біріккен Ұлттар Ұйымының АИТВ/ЖИТС бойынша біріккен бағдар-

ламасының (ЮНЭЙДС) бастамасы бойынша 2013 жылғы желтоқсанда Дүниежүзілік СПИД-ке қарсы күрес күніне орай «Кемсітушілікке жол жоқ» ұранымен науқан жарияланған еді. Соған сәйкес, 2014 жылдан бері 1 наурызда Кемсітушілікке қарсы күрес күні ұйымдастырылады. Биылғы жылы ол – «Әйелдер мен қыздарға қатысты кемсітушіліктің толық жойылуы» деген ұранмен өткізілді. Акцияның логотипі ретінде қайта туылу мен өзгеру қабілетінің символы ретінде көбелек бел-гіленген. Жалпы, кемсітушілік қоғамда бұрыннан қалыптасып келеді, сондықтан онымен күресу оңай емес. Алайда, бұл шара ЖИТС-ті 2030 жылға дейін жоюда алғышарт болады деп жоспарлануда.

Кемсітушілікке қарсы күрес күні әйелдер мен қыздарға қатысты кемсітушілікке негізделген проблемаларға қоғамның назарын аударту бағытталған. Бұл тек АИТВ-мен өмір сүретін, трансгендерлі және секс индустриясында жұмыс істейтін әйелдерге ғана емес, барлық әйелдер қауымына қатысты болып отыр. Ондағы басты мақсат – әйелдердің денсаулық сақтау және білім беру қызметтеріне тең қол жеткізуіне кедергі келтіретін заңдық және экономикалық кедергілер нысанында көрінетін әйелдер мен қыздарға қатысты кемсітушіліктерді жоюға бағытталған саяси еркіндікті қалыптастыру және қызметті қолдау.

«АИТВ-ның таралуын тоқтату үшін, ең алдымен, медициналық мекемелерде кемсітуді толық жоюға баса назар аудару қажет. Бұл АИТВ-инфекциясы індетінің өсу қарқынының айтарлықтай қысқаруы-на ықпал етеді», – деді ҚР ДСМ Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми орталығының директоры Бауыржан Байсеркин. Оның айтуынша, Қазақстан АИТВ-инфекциясының осалдығына әсер ететін және медициналық қызметтерге АӨА-ның қол жеткізуіне кедергі кел-тіретін факторларды жою үшін шаралар қабылдайды. Аурудың сипа-тына байланысты қандай да бір кемсітушілікке жол бермеу туралы мемлекеттің кепілдіктері Конституция мен Халық денсаулығы және ҚР Денсаулық сақтау жүйесі туралы кодексте заңнамалық деңгейде бекітілген. Кемсітушілікке қарсы күресте жастарға ерекше көңіл бөлінеді. Мәселен, кемсітушілікке қарсы күрес күні қарсаңында биыл әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде АИТВ-мен өмір сүретін қазақстандық адамдар одағы, ЮНЭЙДС, ҚДИАҒО қызметкер-лері студенттермен кездесті. Соның нәтижесінің бірі болашақ журна-листер мен жарнамашылар үшін 1 желтоқсан – Халықаралық ЖИТС-ке қарсы күрес күніне ақпараттық кампания тұжырымдамасын жасау бойынша конкурс жариялау болды. Байқау қорытындысы бойынша үздік деп танылған тұжырымдама елде жүзеге асырылады.

Е.КЕБЕКБАЙ, «Заң газеті»

МІНДЕТ

ӨЗГЕРІСТЕРДІ ТҮСІНДІРУ ӨЗЕКТІ

мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы белгіленді. Соған орай тарап-тардың татуласу мүмкіндігі алынып тасталды.

Сонымен қатар, 2-бөлік саралау белгілері бойынша мыналар:

1) адамдар тобы, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жа-саған;

2) өлтіру қатерін төндірумен ұлас-қан, сондай-ақ, жәбірленушіге немесе басқа да адамдарға қатысты аса қа-тыгездікпен жасалған;

3) жәбірленушіге соз ауруын жұқ-тыруға алып келген;

4) бірнеше рет жасалған;5) адам қызметтік міндеттерін

орындау кезінде жасаған зорлау қыл-мыстары үшін бес жылдан он жылға дейінгі мерзімге жазаланса, қазір тоғыз жылдан он екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

3-бөлік, осы баптың бірінші не-месе екінші бөліктерінде көзделген іс-әрекеттер, егер олар:

1) абайсызда жәбірленушінің ден-саулығына ауыр зиян келтіруге, оның АИТВ жұқтырып алуына немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқса;

4) төтенше ахуал кезінде немесе жаппай тәртіпсіздіктер барысында жасалса;

6) қылмыстық топ жасаса, белгілі бір лауазымдарды атқару неме-се белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан он жыл мерзімге айыра отырып немесе онсыз, бұрын он жылдан басталса, қазір он екі жыл-дан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бос тандығынан айыру жазасы қолданылады.

3-1 бөлікке сәйкес, осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөлік-терінде көзделген іс-әрекеттер, егер:

1) олар кәмелетке толмаған адамға қатысты жасалса;

2019 жылдың 27 желтоқсанын-да «Қазақстан Республикасының қылмыс тық, қылмыстық-іс жүргізу заңнамасы мен құқық қорғау және арнайы органдардың кейбір заңна-малық актілерін жетілдіру мәселелері бойынша өзгеріс тер мен толықтыру-лар енгізу туралы» заң қабылданды. Заңның негізгі ережелері қылмыстық процестің қатаң талаптарын ізгілендіру және азайтуға бағытталған.

Аталмыш заң негізгі 2 бағытты қарас тырады, бірінші кезекте азамат-тардың конституциялық құқықтарын қорғау және құқық қорғау қызметін ізгілендіру болып табылады. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түзетулер ен-гізілген болатын. Құжаттағы 62-бапқа сәйкес, бұрын қамақта болған мерзімі үкiм заңды күшiне енгенге дейiнгі күзетпен ұстау уақытының бір күні жа-заны өтеу мерзімінің бір күнімен есеп-телінген. Қазіргі таңда енгізілген жаңа өзгерістерге сәйкес, үкiм заңды күшiне енгенге дейiн күзетпен ұстау уақыты:

1) қауіпсіздігі барынша жоғары, тө-тенше және толық қауіпсіз мекемеде бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтеудің бір күні;

2) орташа қауіпсіз, сондай-ақ, кәме-летке толмағандарды ұстауға арнал-ған орташа қауіпсіз мекемеде бас бос-тандығынан айыру түріндегі жазаны өтеудің бір жарым күні;

3) қауіпсіздігі барынша төмен меке-меде жазаны өтеудің екі күні үшін бір күн есебімен жаза мерзіміне есепке жатқызылады.

3-1. Үкім заңды күшіне енгенге де-йін күзетпен ұстау уақыты:

1) қамаққа алу түріндегі жазаны өтеудің бір күні;

2) бас бостандығын шектеу түрін-дегі жазаны өтеудің екі күні;

3) қоғамдық жұмыстар түрінде жа-заны өтеудің төрт сағаты;

4) тиісінше түзеу жұмыстары, айып-

пұл түрінде жазаны өтеудің төрт айлық есептік көрсеткіші үшін бір күн есебімен жаза мерзіміне есепке жатқызылады.

Алматы қаласы бойынша ҚАЖД Бостандық ауданындағы пробация қызметі қылмыстық-атқару (пенитен-циарлық) жүйесінің атқарушы орга-ны ретінде жоғарыда аталған заңды пробация қызметінің есебінде тұра-тын соттал ған азаматтарға түсіндіру жұмыс тарын жүйелі жүргізуде.

Қазақстан Республикасы Қылмыс-тық кодексінің 6-бабына сәйкес, қыл-мыстық заңның керi күшi іс-әрекетінің қылмыстылығын немесе жазала-нушылығын жоятын, қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамның жауап-тылығын немесе жазасын жеңiлде-тетiн немесе жағдайын өзге де түрде жақсартатын заңның керi күшi болады. Яғни, осындай заң қолданысқа енгізіл-генге дейiн тиiстi іс-әрекетті жасаған адамдарға, оның iшiнде жазасын өтеп жүрген немесе жазасын өтеген, бiрақ, сотталғандығы бар адамдарға қолданылады. Егер жаңа қылмыстық заң адамның жазасын өтеп жүрген іс-әрекеті үшін жазаланушылықты жеңiлдетсе, онда тағайындалған жаза жаңадан шығарылған іс-әрекеттің қылмыстылығын немесе жазала-нушылығын белгiлейтiн, осы іс-әре-кеттi жасаған адамның жауаптылығын, жазасын күшейтетiн немесе жағдайын өзге де түрде нашарлататын заңның керi күшi болмайды.

Бүгінде Қылмыстық кодекстің 6-бабын басшылыққа ала отырып, пробация қызметінде есепте тұрған, қоғамнан оқшауланбай жазаларын өтеп жүрген тұлғаларға қатысты заң-ның кері күшін қолдану үшін сотқа материал дар жіберілуде.

М.БЕЙСЕНОВА,Алматы қаласы бойынша ҚАЖДБостандық аудандық пробация

қызметінің инспекторы

Қызылорда облыстық соты мен Қорқыт Ата атындағы Қызыл орда мемлекеттік универ-ситеті арасында өзара ынты-мақтастық туралы меморандум жасалды. Шара аясында Жас су-дьялар кеңесі мен университет-тің «Құқықтану» кафедрасының ұйымдастыруымен қылмыстық істер жөніндегі маманданды-рылған ауданаралық сотының сот мәжілісі залында оқу-тәжіри-белік сот процесі сайыс түрінде өткізілді.

Іс-шараға Қызылорда қалалық №2 сотының судьясы, Жас судьялар кеңе сінің төрағасы Жұлдыз Жакеева,отставкадағы судья Молдабек Ах-метов, жоғары оқу орындарының ұстаз-дары мен студенттері қатысып, Қор қыт

МЕМОРАНДУМ

СТУДЕНТТЕР СОТ ПРОЦЕСІН ӨТКІЗДІІске қатысушы студенттер өздерінің білімін барынша көрсетуге тырысты.

Сайыс соңында болашақ заңгерлер өткізген сот процесіне қатысты судья Ж.Жакеева өз пікірін айтып, жастарға кеңес беріп, оқуларына сәттілік тіледі. Одан кейін студенттер өздерінің ой-ларын, алған әсерлерін айтып, су-дьяға сұрақ қойды. Шараға қатысқан студенттер арнайы дипломдармен марапатталды.

Екіжақты жасалған меморандум-ның аясында өткізілетін іс-шаралар-дың болашақ заңгерлерге берері көп.

Қызылорда облыстық сотының баспасөз қызметі

АУЫР ҚЫЛМЫСТАРДЫҢҚАЙТАЛАНУЫ АЛАҢДАТАДЫ

Өзгерістердің басым бөлігі адам-ның дербестігі мен жыныстық қол сұғушылыққа қарсы қылмыстарға, яғни, жыныстық зорлық-зомбылыққа қатыс ты қылмыстар бойынша кодекс-тің 120-бабы, зорлау, яғни жәбірле-нушіге күш қолданып немесе оны қолдану қатерін төндіріп не жәбірле-нушінің дәрменсіз күйін пайдаланып жыныс тық қатынас жасау бұрын ауы-рлығы орташа қылмыстар санатына жатса, қазір күшейтіліп, ауыр қыл-мыстар санатына ауыстырылып, ол үшін бес жылдан сегіз жылға дейінгі

2) оларды кәмелетке толмаған адамға қатысты ата-анасы, өгей әкесі, педагог не оны тәрбиелеу жөніндегі міндеттер Қазақстан Рес-публикасының заңымен жүктелген өзге адам жасаса, белгілі бір лауа-зымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, он екі жылдан он жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Жаңа 3-2 бөлік қосылды, бұл бойынша осы баптың бірінші, екінші, үшінші немесе 3-1-бөліктерінде көз-делген іс-әрекеттер, егер олар:

1) екі және одан да көп кәмелетке толмаған адамдарға қатысты жасал-са;

2) абайсызда жәбірленушінің өлі-мі не әкеп соқса – белгілі бір лауа-зымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, он жеті жыл-дан жиырма жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға не өмір бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады.

4-бөлік. Осы баптың бірінші, екін-ші, үшінші бөліктерінде, 3-1-бөлігінің 2) тармағында және 3-2-бөлігінде көзделген іс-әрекеттер, егер олар жас балаға қатысты жасалса – белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, жиырма жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға не өмір бойына бас бостан-дығынан айыруға жазаланатыны айқындалды.

Осылайша сексуалдық сипат-тағы зорлық-зомбылық әрекеттерін жасаған қылмыстар үшін де жаза белгіленген кодекстің 121-бабы кү-шейтілді. Оған дәстүрлі жыныстық қатынастан басқа кез келген зорлық әрекеттері жатқызылады.

Статистикалық мәліметтерге

сүйен сек, елордалық соттарда 2017 жылы 229 ауыр және аса ауыр қыл-мыс жасап сотталғандардың ішінде 125 тұлға қайталап ауыр қылмыс жа-саған, мерзімінен бұрын босатылып шартты түрде жүрген және жазасын жеңіл түрге ауыстырған тұлғалардың ішінен сол жылы 25 адам қайтадан сотталған (11%).

2018 жылы 203 сотталғанның ішінде 131-і қайта қылмыс жасаған. Бұл 64,5%-ды құрайды. Сондай-ақ, мерзімінен бұрын босатылып шарт-ты түрде жүрген және жазасын жеңіл түрге ауыстыр ған 35 адам қайталап қылмыс жасаған (17,2%). Ал, 2019 жылы 177 сотталған адам-ның ішінде 136-сы қайталап қыл-мыс жасап сотталған. Бұл 76,8%-ға тең. Мерзімінен бұрын босатылып шартты түрде жүрген және жазасын жеңіл түрге ауыстыр ғандар ішінен қайтадан 36 адам (20,4%) қылмыс жасап істі болған. Яғни, қайталанып жасалған ауыр қылмыстар (реци-дивтік қылмыстар) жылдан-жылға өсуде, бұл алаңдатарлық жайт.

Айта кеткен жөн, ізгілендіру сая-сатына сәйкес, ең алдымен, эконо-микалық қылмыспен күрес саласын-да, салықтық, кедендік, қоғамдық қауіптілік дәрежесі жоғары емес құқықбұзушылық және қылмыстық құқықбұзушылық жасағаны үшін тек қылмыстық жолмен жинаған мүл-кін тәркілеу бойынша шаралар қа-былдау туралы айтылған болатын. Осы орайда, мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдау-дағы бастамасынан басталған жеке адамға қарсы қылмыс үшін жазаның күшейтілуі бүкіл халық тарапынан қолдау тапқаны сөзсіз.

Мұрат СОЛТЫБАЕВ, Нұр-Сұлтан қалалық

сотының судьясы

Ата атындағы Қызылорда мем лекеттік университеті, Болашақ университет-тері және Ақмешіт гумани тарлық инс-титутының студенттері өз ара сайысқа қатысты. Әділқазылар алқа сы ретін-де судья Жұлдыз Жакеева, адвокат Шара Сабирова, прокурор Жан болат Медешов студенттерге баға берді.

Сайыстың шартына сәйкес – сот мәжілісінде Болашақ университетінің студенттері – төрағалық етуші судья және сот хатшысы, Ақмешіт гумани-тар лық институтының студенттері – про курор мен жәбірленуші, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемле-кеттік университетінің студент тері – қорғау шы мен сотталушы болып

өзара қылмыстық іс бойынша көрініс процесін ұйымдастырып, әділ қа-

зылар мен қо йылымды тамашалау-ға келгендердің назарына ұсынды.

5№17 (3241)

3 наурыз 2020zangazet@mail.ru

(Соңы. Басы 1-бетте)

ТҰҒЫР

Дариға НАЗАРБАЕВА, Парламент Сенатының төрағасы:

«БІЗДІҢ БАСТЫ ДҰШПАНЫМЫЗ – ЖАУАПСЫЗДЫҚ, БІЛІКСІЗДІК,

ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУҒА АСЫҒУ»Өкінішке орай, осындай елдің ұр-

пағы ғылым мен техника өркендеген бүгінгі кезеңде өзгенің өнімімен қарнын тойғызуға мәжбүр болып отыр. Басқаны айтпағанда, өзіміздің ұлттық тамағымыз – еттің өзін сырттан тасымалдайтын күй-ге түстік. Бүгінде Қазақстан халқы қорек ететін азық-түліктің 80 пайызы импорт-тық өнімдер. Ал, өзгеге экспорттайтын өніміміздің көлемі 40 пайыздан аспайды.

Еліміз тәуелсіздік алғаннан бері агроөнеркәсіп кешені мен аумақтарды дамытуға бағытталған тоғыз бағдар-ламалық құжат қабылданыпты. Олар-ды жүзеге асыру үшін миллиардтаған қаржы аударылғаны да белгілі. Бірақ, соған қарамастан бұл саланың ауған көші түзелмей келеді. Әсіресе, соңғы 10 жылда агроөнеркәсіптік кешеннің ірі тоқырауға ұшырағаны айқын көрініп тұр. Мәселен, осы жылдар ішінде ауыл шаруашылығының жалпы ішкі өнімдегі үлесі 5 пайыз. Неге, қателік қайдан кетті, не істеу керек, қалай бұл саланы төрт аяғынан тік тұрғызып, елдегі азық-түлік-тің молшылығына қол жеткізіп, сапасын қамтамасыз етеміз, қалай әлемдік на-рыққа шығарып, табыс көзіне айналды-ра аламыз? Биылғы жыл басынан бері Қазақстан Респуб ликасы Парламент Сенатында осы сауалдарға жауап ізде-ген 12 жиын өткен еді. Оларда еліміздің агроөнеркәсіптік кешенінің барлық сала-сына қатысты мағлұматтар ортаға салы-нып, орын алған олқылықтардың себебі мен салдары зерделенген болатын. Өткен жұмада ауыл шаруашылығының барлық мәселесін жіліктеген бұл жиын-дар Жоғарғы палатаның Парламент тыңдауында жалғасын тапты. Біздер осынау алқалы отырыстың мүдделі құ-зырлы орындары, ауыл шаруашылығы қауымдастықтарының өкілдері, іргелі шаруашылық басшылары, әкімдер, экономикалық сарапшылардың сындар-лы сұхбат алаңына айналғанына куә болдық.

Жиында алғашқы сөзді алған осы игілікті шараның бастамашысы Пар-ламент Сенатының төрағасы Дариға Назар баеваның сөзі ауыл шаруа-шылығына қатысты тың пайымдауға толы болды. Дариға Нұрсұлтанқызы өз ойын ауыл оңалмай, ел тоғаймайтын-дығы жөніндегі тұжырыммен тарқатты. «Қазақтың түп-тамыры ауылда жатыр, ауыл – отаншылдықтың қайнар көзі және байырғы дәстүрлердің бұлағы» дей келіп, Сенат төрағасы ел халқының 42 пайызына тең ауылдықтардың, жалпы табыстың өсуіне қарамастан, кедейлік шегінде өмір сүріп жатқанын айтып, оның себебі ауылшаруашылығының өнеркәсіп ретінде тоқырап тұруымен байланыстырды.

Жердің құқықтық мәртебесі айқындалсын

Ауыл шаруашылығы – Қазақстан экономикасының негізгі саласы. Еліміз әрқашан астық өндірумен танымал. Ал, халқымыздың өмір салтының ажы-рамас бөлігі мал шаруашылығы, ол ежелден әр қазаққа интуитивті тұрғыда жақын, генетикалық деңгейде түсінікті. Онда неге барлық табиғи және тарихи негіздер бола тұра, отандық азық-түлік өнімдерінің 80 пайызы қолжетімсіз? Халқымыз туған жерге ерекше құрмет-пен қарап келсе де, неге ауыл шаруа-шылығы көп жылдар бойы экономика-ның проблемалы саласы болып келеді? Осындай сауалдар тас таған Дариға Нұрсұлтанқызы олардың жауабын да өзі берді. Сенат басшысы аталмыш жағдай-ларды көбіне кестелер мен сандардың артында адамдардың нақты пробле-маларының көрінбей қалатындығымен байланыстырды. Бұл ретте алдымен саланың әлеуметтік өлшеміне назар ау-дару маңыздылығын, өйткені, ауылдың тұрмыс салты мен өмір философия-сы қаладағы өмірден мүлдем өзгеше екендігін еске салды. Сонымен қатар аграрлық секторды тұрақты түрде жүй-есіз реформалау ауыл шаруашылығын дағдарысқа, өндірістің күрт құлдыра-уына, өндірушілер табысының төмен-деуіне, ауылшаруашылық өнімдерінің, шикізат пен азық-түлік бағаларының кө-терілуіне және басқа да келеңсіз жағдай-ларға алып келгеніне назар аудартты.

Жиында сөз алғандар бұл мәселені жан-жақты қырынан ашты. Осы ретте Парламент Сенатының депутаты, Аграр-лық мәселелер, табиғатты пайдалану және ауылдық аумақтарды дамыту ко-митетінің мүшесі Дүйсенғазы Мусиннің

пікірі айрықша назар аудартты. Дүй-сенғазы Мағауияұлының айтуынша, бар-лық проблема несие қаражаттарының жеткіліксіздігі мен қолжетімді болмауы, саланың инфрақұрылымын қаржылан-дыру деңгейінің төмендігі, ауыл шаруа-шылығы мен өнеркәсіп өнімдерінің, қызметтердің, шикізат пен азық-түлік бағаларының теңсіздігі, ауыл тұрғын-дарының өз кәсібін ұйым дастыруға қаражаты мен білімінің жетпеуі себеп болып отыр.

Жер – ауыл шаруашылығының ба-зисі ғана емес, негізгі өндіріс құралы. Сондықтан да, оның құқықтық статусын да анықтаудың мәні зор. Бұл ретте Мусин мырза ауылшаруашылық жерін мемлекет меншігінде қалдыра отырып, ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығын енгізудің оң шешім болатынын айтты. Бұл ретте нақты заңнамалық регламент-теудің болмауы – қаржыландыру құра-лының жеткіліксіздігі мен қолжетімділі-гінің төмендігіне әкеп соғуда. Сонымен қатар бүгінде жеке қосалқы шару-ашылықтардың мәртебесіне арналған нормативтік-құқықтық база құру, коопе-ративтерге жағдай жасау ауадай қажет. Бұл, ең алдымен, өнімдерді делдалсыз өткізуге жол ашады. Қазіргі уақытта өндірілген өнімді дайындау, бастапқы өңдеу, өңдеуші кәсіпорындарға жеткізу-дің жүйесі жоқ. Сервистік қызметтер – агрохимия, ветеринария, фитосани-тария, мелио рация және басқаларының деңгейлерінің тым төмендігі де саланың өсуін тежеуші негізгі факторлардың бірі. Ауылдық елді мекендерді дамытудың түйінді мәселелерінің бірі – ақпараттық қамтамасыз етуді жаңа сапалық дең-гейге шығару. Ауыл еңбеккерлері озық технологиялар, мемлекеттік қолдау ша-ралары, заңнамалық базадағы өзгеріс-тер, нарық маркетингі туралы хабардар етілуі тиіс.

Мамандардың дені – зейнеткерлер мен өздері

үйренгендер«Олжа-Агро» жауапкершілігі шектеу-

лі серіктестігінің бас директоры Айдар-бек Ходжаназаровтың сөзі де саланың өзекті мәселелерін қозғады. Оның ай-туынша, елімізде егіншілік мәдениеті төмен. Бұл өндірістегі жұмыс қазіргі уақыттың талабынан мүлде алыс жатыр. Бұған көбіне не ауа райы, не климат сылтау етіледі. Шын мәнінде, ауыл шаруа шылығы техникасының 85 пайы-зының пайдаланылу мерзімі он жылға асып кеткен, себілетін тыңайт қыш көлемі гектарына 5 кг ғана құрайды. Бұл, басқа-ны айтпағанда, Ресейдің өзінен он есе төмен. Фермерлер бұған субсидия ала алмайтындықтан құлықсыз. Сонымен қатар қазіргі таңда ауыл шаруашылығы саласы маманның зор тапшылығын сезініп отыр. Мысалы, ұрандатып жүрген ет өндірісін дамыту үшін қажетті білікті зоотехниктер еңбек нарығында жоққа тән. Шаруашылықтарда малды қарай-тын, мал шаруашылығын жоспарлайтын адам табу қиын. Агроном, фитопатолог, ветеринарларға қатысты да осындай жағдай. Қазіргі таңда, мысалы, «Олжа Агро» ЖШС-де 270 бос орын тұр. Соның ішінде 20 агроном, 114 механизатор,

3 мал дәрігері және 20 зоотехник қыз-меттері. Жұмыс істеп жүрген зоотехник-тердің жартысы зейнет жасындағы-лар. Мүмкін бұл жағдайды «Болашақ» бағдарламасы бойынша гранттар бөліп шешу керек шығар? Қазір Қазақстанда ауыл шаруа шылығында тек зейнеткер-лер мен өз бетінше үйренгендерге ғана арқа сүйеуге болады. Бұл – білім беру және ғылымның әлсіздігінің салдары.

Аграрлық мамандықты негізінен басқа оқуға түсе алмағандар таңдайды. Соның салдарынан біліктілігі төмен ма-ман қаптап кеткен. Олар шаруашылықта тұқым мәселесінің барын, техниканың талапқа сай еместігін, тыңайтқыштың

қолдануға дайын болмаса, еш нәтиже бермейді.

Негізінде ғалымдардың есептеуі бо-йынша, Қазақстан тұқым, ет, сүт, көкөністі қазіргіден екі есеге артық әрі сапалы өн-діре алады. Азық-түлік тапшылығының тағы бір себебі ауыл шаруашылығының қазіргі мал шаруа шылығы, өсімдік ша-руашылығы және қызмет саласы болып құрылуында болып отыр. Соңғы сала-ның үлесі 0,3 пайызға тең. Қызмет са-ласы дегеніміз өнімді дайындау, сақтау, өткізу. Сонымен қатар жанар-жағар майды, тыңайтқышты, дәрілерді жеткізу. Ветеринария, механикаландыру, несие-леу, білім беру қызметін көрсету. Шаруа

жаңа қаржы құралдары іске қосылуы қажет. Маңызды шешімдердің қауіптілі-гін азайту үшін ауыл шаруашылығында сақтандыру институтын дамыту өзекті мәселе болып тұр. Проблемалық не-сиелерді экономикалық айналымға қайтарудың пәрменді тетіктері іске қосылмаса болмайды. Олар қаржы инс-титуттарының тәуекелділігін азайтып, борышкерлердің несиені дер кезінде қайтаруына мүмкіндік беріп, банктердің ауыл шаруашылығын несиелеуге көптеп тартылуына жол ашады.

Министр не дейді?Ауыл шаруашылығы министрі ай-

тылған мәселелердің өзектілігін жоққа шығармады. Оның пікірінше, құзырлы орын Сенат депутаттарымен кездесу ба-рысында көтерілген проблемаларды жіті зерттеп, зерделепті. Соның арқасында, расында да, субсидиялау тәртібіне өз-герістердің жиі енгізілетініне көз жеткіз-ген. Мысалы, соңғы бес жыл ішінде бұл көмек түрі 47 рет түзе тілген екен. Енді ДСҰ классификация сы бойынша Жа-сыл себетке кіретін мемлекеттік қолдау шараларын 5 жылға дейін заңнамалық деңгейде шешіп, тұрақтандыру жоспар-ланып отыр. Субсидия ережесінің жиі өзгеруіне АӨК-нің толықтай қаржылан-дырылмауының ықпалы да ескерілмек. Осы олқылықты толтыру үшін бюджет-тен бұрынғы 300 млрд теңгеге қоса 100 млрд теңге қосымша бөлінеді. Бұл ретте аймақтар арасындағы айыр машылықты заңнама негізінде реттеу көзделген.

Министр сонымен қатар пайдала-нылмаған жерлерге космомониторинг арқылы бақылаудың күшейтілетінін, кәдеге жаратылмаған жер телімдерін мемлекетке қайтару үшін Жер кодексіне түзетулер дайындалғанын айтты. Жай-ылымдарды да тұрғындар қажеті үшін қайтарып алу және қайта бөлу қарқынды жүріп жатыр. Мысалы, былтыр мемле-кеттік меншікке 1,1 млн га пайдаланыл-маған жайылым қайтарылса, биылғы екі ай ішінде 1,8 млн га жер кері қайта-рылыпты. Ауыл шаруашылығы кәсіпо-рындары үшін күрделі болып тұрған са-лық есебін жеңілдету де қарастырылуда. Бұрынғы бірыңғай жер салығына қайта көшу көзделуде. Өйткені, биыл енгізіл-ген салықты төлеу қиындық тудырады. Соңғы үш жыл бойы көтерілген көктемгі дала жұмыстарын несиелеу мерзімі АӨК дамыту бағдарламасында қамтылыпты. Соның арқасында келер жылдан бастап шаруаларға бұрынғыдай бір жылдық қысқа мерзімді емес, үш жылдық орта мерзімді несие ұсынылмақ.

«Келте ойлауды доғару керек»

Жиын соңында сөз алған Сенат төрағасы Дариға Назарбаева ауыл шаруашылығын қаржыландыру тетік-тері мен тәсілдерін қайта қараудың маңыздылығына назар аудартты. Оның айтуынша, бұл негізгі мәселені заңнан кейінгі актілер деңгейінде реттеуде қателік орын алған. Оның салдары өте қымбатқа түсіп отыр. Алдағы уақытта субсидия берудің құқықтық жағы заңда нақты айқындалып, дәйектелуі керек.

Жалпы, қазіргідей келте ойлауды тоқтату керек. Бізде барлық салада стратегия болуы тиіс. Қателіктер мен оң тәжірибелеріміз осындай мақсаттың дәйекті түрде айқындалып, басым бағыт иеленуін қажет етіп отыр. Сенат бас-шысы алдағы уақытта да агроөнеркәсіп кешені саласының дамуындағы теже-гіштерді егжей-тегжейлі анықтау мақса-тында ауқымды жұмыстар күтіп тұрғанын және Үкіметке жіберілетін ұсынымдарды тиянақ ты түрде пысықтау керектігін айтты. Осы ретте Дариға Назарбаева-ның «Қазақстан – біздің жеріміз. Біз ол үшін ата-бабаларымыздың, балалары-мыздың алдында жауаптымыз. Біздің сыртқы жауымыз жоқ. Біз ешкімге ешқа-шан жерімізді бермейміз. Біздің басты дұшпанымыз – жауапсыз дық, біліксіздік, шешім қабылдауға асығу, қағаз жүзіндегі есептер жағдайын дұрыс түсінбеу, баға-лай алмау және күнделікті орын алатын мәселелерге шапшаң жауап бере ал-мау», – деген сөзі бүгінде қазақ қоғамын-дағы қалыптасып отырған барлық өзекті мәселелердің себеп-салдарын айқындап бергендей. Түзу сөз тыңдаушыларына қа-лай әсер етті, осынша уақыт талқыланған мәселенің өмірдегі көрінісі қалай болмақ, оған әрине, уақыт төреші.

Айша ҚҰРМАНҒАЛИ,«Заң газеті»

...ӨНДІРІСТЕГІ ЖҰМЫС ҚАЗІРГІ УАҚЫТТЫҢ ТАЛАБЫНАН МҮЛДЕ АЛЫС ЖАТЫР. БҰҒАН КӨБІНЕ НЕ АУА РАЙЫ, НЕ КЛИМАТ СЫЛТАУ ЕТІЛЕДІ. ШЫН МӘНІНДЕ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ ТЕХНИКАСЫНЫҢ 85 ПАЙЫЗЫНЫҢ ПАЙДАЛАНЫЛУ МЕРЗІМІ ОН ЖЫЛҒА АСЫП КЕТКЕН, СЕБІЛЕТІН ТЫҢАЙТҚЫШ КӨЛЕМІ ГЕКТАРЫНА 5 КГ ҒАНА ҚҰРАЙДЫ. БҰЛ БАСҚАНЫ АЙТПАҒАНДА РЕСЕЙДІҢ ӨЗІНЕН ОН ЕСЕ ТӨМЕН. ФЕР­МЕРЛЕР БҰҒАН СУБСИДИЯ АЛА АЛМАЙТЫНДЫҚТАН ҚҰЛЫҚСЫЗ. СОНЫМЕН ҚАТАР ҚАЗІРГІ ТАҢДА АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ САЛАСЫ МАМАННЫҢ ЗОР ТАПШЫЛЫҒЫН СЕЗІНІП ОТЫР. МЫСАЛЫ, ҰРАНДА­ТЫП ЖҮРГЕН ЕТ ӨНДІРІСІН ДАМЫТУ ҮШІН ҚАЖЕТТІ БІЛІКТІ ЗОО­ТЕХНИКТЕР ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДА ЖОҚҚА ТӘН. ШАРУАШЫЛЫҚТАРДА МАЛДЫ ҚАРАЙТЫН, МАЛШАРУАШЫЛЫҒЫН ЖОСПАРЛАЙТЫН АДАМ ТАБУ ҚИЫН.

жетіспейтінін байқамайды, сондықтан барлық кінәні мемлекетке жабу оңай.

Ауыл шаруашылығын қаржыландыруда

сәйкессіздік бар Мұндай жағдайда ауыл шаруашы-

лығы дамыған елдердің тәжірибесінен берік орын алған ауылдық жерлерде инновацияны кеңінен қолданудың жайы қалай болмақ? Сонымен қатар, аграр-лық ғылым мен білімнің және өндірістің арасында тығыз қарым-қатынас қалай жүзеге аспақ? Жиында бұл мәселеге де айрықша назар аударылды. Ұлттық аграрлық білім беру орталығы» акцио-нерлік қоғамы басқармасының төрағасы Төлеутай Рахымбековтің айтуына қа-рағанда, агроөнеркәсіп саласы бойынша ғылыми жұмыстар аз емес. Мәселен, өсімдік шаруашылығы бойынша 300, мал шаруашылығы бойынша 200 зертте-ме бар. Алайда, олардың тек 8 пайызы өндіріске жетеді екен. Егістік алқапта-рының 32 пайызы отандық селекция-мен қамтылған. Бұған себеп болып отырған жағдай білім, қаржы және тех-нологияны табыс көзіне айналдырудағы ұйымдас тырушылықтың төмендігі. Был-тыр аграрлық ғылымды қаржыландыру 17,5 млрд теңге көлемінде ғана болып, жалпы өнімнің 0,4 пайызына тең болды. Мұның сыртында ғылымды қаржылан-дыруда да елеулі сәйкессіздік бар. Яғни, қаржының 90 пайызы ғылыми зерттеу ге кетеді де, тәжірибеге 10 пайызы ғана жұмсалады. Ал, коммерциялауға бір тиын да бөлінбейді. Әлемдік тәжірибеде осы шаралардың үш шоғырына қаржы тең дәрежеде бөлінеді. Мұның сыртын-да аграрлық ғылымның жетістігі қандай керемет болса да шаруалар оларды

тек өнім өндірумен айналысу керек, ал, қалғандары тиісті қызмет ұйымдары арқылы оған жеткізілуі керек. Әлемдік тәжірибеге сай бізге бұл қызмет үлесін 100-150 есе арттырған жөн. Қызмет саласын тауар өндірушілердің коопе-рациясы негізінде дамытуға болады. Бұл үшін тиісті заңнамаға өзгеріс енгізіп, олардың қызметін субсидиялауды көз-деу қажет.

Агроөнеркәсіптік кешенді дамы-ту үшін тиімді және жеткілікті қаржы-ландырудың қажеттігін жиында Қа-зақстан Қаржыгерлері қауымдастығы кеңесінің төрағасы Елена Бахмутова да айтты. Өкінішке орай, екінші деңгейлі банктердің несие портфеліндегі ауыл шаруашылығының үлесі былтырғы жылдан екі еседен артық азайып, 3,5 пайыз болыпты. Корпоративтік клиент-терге берілетін жаңа несиелер өскені-не қарамастан, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына берілетін несие көлемі артпай отыр. Банктердің мұндай қадамға құлықсыздығының себебі борышкерлер қарызының көптігінен. Соңғы жылдары агроөнеркәсіптік кешенді банктік несие-леу белсенді түрде мемлекеттік қаржы-ландырумен алмас тырылуда. «ҚазАгро» акционерлік қоғамының ауыл шаруа-шылығына бөліп отырған қаржысының көлемі өсіп келеді. Алайда, статистика бұл елеулі инвестицияның тиімділігін көрсетпейді. Мәселен, 2017 жыл мен 2019 жыл аралығындағы өнім мен көр-сетілген қызметтің өсімі 5 пайыздан артпады. Өсімдік шаруашылығы бойын-ша бұл көрсеткіш 2 пайызға ғана жетті. Агроөнеркәсіптік кешенді тиімді қаржы-ландыру үшін несие мен субсидия ұсыну қағидаттарын тұтастай қайта қарап, онда борышкерлердің бұрын бетпе-бет келген проблемалары ескерілу керек, құрылымдық тәуекелдер азайтылып,

6№17 (3241) 3 наурыз 2020

zangazet@mail.ru ТЕМІРҚАЗЫҚ

АБАЙ-175 ОРАЙЫ КЕЛГЕН ӘҢГІМЕ

Қалдарбек ДОСЫМБЕТ, Алматы облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы:

«АЗАМАТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАР АЯСЫ КЕҢЕЙДІ»

Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Абай және XXI ға-сырдағы Қазақстан» атты мақаласында дана ақынның шығар-малары, расында да, тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл адамзаттың рухани өмірін жан-жақты дамыта алатынын, Абай туындыларының мазмұны жалпы адамзаттық құндылықтарға толы екендігін, Қара сөздері әлем халықтарының ортақ қазына-сына айналғандығын атап өткен. Бәрімізді Абайдың еңбектері-не үңіліп, ой елегінен өткізіп, ұлт ретінде жандануға шақырды.

Айтулы мерейтой қарсаңында көптеген ауқымды іс-шара-лар жоспарланып, атқарылып жатыр.

Абайдың өміршең мұрасын насихаттау мақсатында Нұр-Сұлтан қалалық соты да ұлы ақын Абай Құнанбаевтың туғанына 175 жыл то-луына орай конфе-ренция өткізді. Кон-ференцияға қалалық, аудандық және оған теңестірілген сот-тардың судьялары, Л.Н.Гумилев атын-дағы Еуразия Ұлттық университеті заң фа-культетінің деканы, профессор Жамала-ден Ибрагимов, №3 қалалық кітапхана өкілдері қатысты.

Конференцияны аша отырып, сот төрағасы Тлектес Бәрпібаев көрнекті ақын, қазақ халқының маңдайына біткен ойшылдың мұрасын тілге тиек етті. Ол ұлы Абайдың өнегелік өсиеттері, асыл ойлары мен ақыл-кеңестеріне жас ұрпақты ру-хани тәрбиелеу мен рухани дамыту үшін құлақ салу қажеттігін айтты.

Профессор Жамаладен Ибрагимов судьяларды Абайдың құқық нормаларының дамуындағы рөлімен, Абайдың заң шығарушылық қызметі және құқықтық ойларымен таныстыр-ды. Профессор Абайдың би, заң шығарушы ретінде танымал болғанын, сондай-ақ, дала заңдары мен әдет-ғұрыптарының жиынтығы болып табылатын «Қарамола ережесін» әзірлеуге атсалысқанын атап өтті.

Конференцияға қатысушылар әлем мойындаған Абайдың рухани асыл мұрасын танып-білуге, жаңғырту мен насихат-тауға, даналығын ұрпақ санасына сіңірудің маңыздылығына тоқталды. Абай тек қазақ әдебиетінің жаңа жазбасының негізін салушы болып қана қоймай, өзінің білімін шығыс әдебиеті мен философиясы аясында шыңдады. Ол 20 жасында шешенді-гімен елге танылды.

Баяндамашылар Абайдың би, дала заңының негізін қалау-шы болғанын тілге тиек етті. Сарыарқа аудандық сотының судьясы Гүлдана Шарапатова 1885 жылдың мамыр айында Қарамола жәрмеңкесінде өткен төтенше съезде қабылданған «Қарамола ережесі» жайлы ақпаратты тарқатып айтып берді.

«Қарамола ережесі» – қазақ даласында тұңғыш жарық көр-ген, процессуалдық және материалдық нормалардан тұратын құқықтық құжат. Бұл ереже қазақ қоғамында қалыптасқан сая-си-әлеуметтік жағдайда даулы мәселелер мен істерді қарас-тыру үшін негіз болды. «Қарамола ережесі» құн дауы, жесір дауы, мал дауы, дауларды шешу, айғақтау жүйесі, сотты жүргізу тәртібінің ерекшеліктері жинақталған, құқықтық дәстүрлер қа-лыптасқан құжатқа айналды.

Абайдың тәрбиелік мәні бар туындылары, асыл сөздері, қайталанбас шығармалары, дауларды шешудегі құқықпен сабақтас өмір философиясы сан ғасырлар өтсе де маңыз-дылығын жоғалтпады. Керісінше, қазақ халқының бойтұмары-на, сарқылмас игілігіне айналды.

Конференция жұмысын қорытындылап сөз сөйлеген қала-лық соттың төрағасы судьяларды қазақ халқының ұлы ағар-тушысының туындыларын терең зерттеп, санаға сіңіріп, ой елегінен өткізуге шақырды.

Абай 38-қара сөзінде адамның адамдығы ақыл, ғылыммен келетінін айтты. Ғылымға жетудің басты шарттары талаптану, іздену және оны миға қондырып, ұғу деген. Абайдың арманы да елдің сауатын арттыру, оларды білім-ғылым нәрімен сусындату еді. Ол қара сөздерінде әділеттілік, адалдық, адамгершілік, сауаттылық пен мәдениеттілікті дәріптеді.

Ұлы ұстаздың кемел ұрпаққа мирас боп қалған мұра-сын танып-білу кез келген адамның рухани дамуына, білімін шыңдауына септігін тигізері сөзсіз.

Ботагоз БАЯНОВА,Нұр-Сұлтан қалалық сотының

баспасөз хатшысы

БОЙТҰМАРҒА АЙНАЛҒАН ІЛІМ

ОҢ

ҚА

ДА

М

ЖАҢАШЫЛДЫҚ БАСТАУЫҚазақстандықтар мекенжай бойынша тұрақты тіркеуге

тұру үшін ХҚО-ның онлайн баламасы – egov.kz-ті таңдай бастады. Былтырғы көрсеткіштерді есепке алатын болсақ, ХҚО арқылы 1,5 млн адам, онлайн түрде 479 мың адам тір-кеу рәсімін жүзеге асырған, сәйкесінше, әр төртінші азамат тұрғылықты тіркеу рәсімін электронды түрде жүргізген.

Аймақтық бөліністе қарайтын болсақ, мекенжай бойын-ша тіркеуге онлайн тұрушылар үлесі Нұр-Сұлтан қаласында – 91 мың адам, одан кейін Түркістан (58 мың), Қарағанды (39 мың) мен Павлодар (23 мың) облыстары. Бұл ретте, ең төменгі көрсеткіш Атырау облысына тиесілі (6 мың адам).

«Электронды жаңашылдықтарды құп көретін аза-маттардың саны өскені қуантады. Онлайн түрде тіркеуге тұру – уақытты үнемдеп қана қоймай, «Тіркеуді» сататын

делдалдардың жұмысына да тосқауыл болады», – дейді «Аза-маттарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының басқарма төрайымы Әсемгүл Балташева.

Биылғы жылдың қаңтар айындағы көрсеткіш бойынша, онлайн түрде мекенжай тіркеуіне тұрушылар саны біршама өскен. Бұл қызметті алу үшін 184 мың адам ХҚО-ға жүгін-се, 63 мың азамат ешқайда бармай-ақ онлайн түрде жүзеге асырған.

Бүгінде мекенжай тіркеуін жасату үшін тіркеуге қоюшы және тіркелуші тараптың ЭЦҚ-сы болуы тиіс. Азамат egov.kz-ке тіркелетін мекенжай мен жеке мәліметтерін жазса, баспана иесі оған рұқсатты жеке кабинетіне келген сұрауды мақұлдау арқылы береді.

«Азаматтарға арналған үкімет»

мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ Түркістан облысы бойынша филиалының баспасөз қызметі

– Қалдарбек Жорабай-ұлы, заман ағымына қарай құқықтық салада, оның ішінде сот саласында ре-формалар жүзеге асы-рылуда. Оның айғағы – Азаматтық процестік кодекске енген өзгерту-лер мен толықтыру -лар. Жалпы, азаматтық істерде бұған дейін де заңнамалар өзгерген. Бұл жолғы құжаттан нендей жаңалықтар күтуге бо-лады? – Иә, сауалыңыз орынды,

уақыт бір орнында тұрмайды. Дәуірдің, заманның илеуіне қарай, заңдар да жаңарып, толықтырылып өндіріске ену-де. Бұл уақыттың талабы. Сан салалы реформаларды жүзеге асырып жатқан сот жүйесін

АБАЙДЫҢ ТАҒЫЛЫМЫ МЕН ОНЫҢ МОЛ МҰРАСЫ РУХАНИ ЖАҢҒЫРУҒА ЖЕТЕЛЕЙДІ.

АБАЙ ТУЫНДЫЛАРЫ, ОЙ-ТҰЖЫРЫМДАРЫ КӨ-КЕЙГЕ ҚОНЫП ҚАНА ҚОЙМАЙДЫ, САНАҒА СӘУЛЕ ҰЯЛАТАДЫ, ҰРПАҚ ҮШІН ТАПТЫРМАС РУХАНИ АЗЫҚ.

сараптайтын болсақ, соттарға артылған жүктеме қара нарға артқан жүктей. Сот жұмысының жүктемесін жеңілдету, бұқара халықтың сотқа деген сенімін арттыруда қыруар шаруалар атқарылды. Арғы жағын айт-пай-ақ, 2016 жылы өткен VII съезде қабылданған шешім-дер жүзеге асуда. Соның бір парасы – Азаматтық процестік кодекстегі өзгерістер мен то-лықтырулар. Олар сот оты-рысы тараптарының уақыты мен қаражаттарын үнемдеуге, сот жүктемесін жеңілдетуге алып келді. Тек мұнымен шек-телмей біраз сұрақтар, оның ішінде, сот отырысына қатыс-ты, бұйрық арқылы іс жүргізу, татуластыру рәсімдері, сот шешімдері және өзге де өзекті тақырыптар, сотта шешілетін мәселелер құзыреті кеңейді.

– Сот саласын цифр-ландыру жұмысы қалай іске асы рылып жатыр? – Қазір біз технологиялық

дәуірде өмір сүрудеміз. Сағат сайын, тіпті минут сайын ғылы-ми жеделдетілген әрі авто-маттандырылған құрылғылар қолданысқа енуде. Соның бірі – сот саласын цифрландыру. Енді бұл техникалық құралдар-ды пайдалану бойынша жаңа заңға «Соттың рұқсатымен тараптар, куәлар, са рапшы-мамандар, аудармашылар тех-никалық құралдарды қолдан-уына құ қылы және техникалық құралдар сот отырысы бары-сында қосымша дәлелдеме-лер, ақ параттар ұсыну мақ-сатында қолданылуы мүмкін. Алайда, дыбыс және бейне-жазу бо йынша сот отырысына қаты су шы қағидаларды сақта-маса, аталған жазбаны тарату мен кейін қолдану мүмкіндігі-нен айырылып, сотты құрмет-темегені үшін оны жауапқа тартуға негіз болады» деген өзгеріс енді.

Сондай-ақ, егер қатысушы тарап техникалық байланыс құралын пайдалану арқылы қатысуға өтініш берсе, бірақ, сот отырысында өз қа тысуын қамтамасыз етпесе, сот оның

келмеу себептерін дәлелсіз деп тануға құқылы.

Бүгінгі таңда сот отырысы-на бейнебайланыс құралдары арқылы қатысушылар саны көбейді. Сол себепті, сотқа ор нынан тұрып жауап беру, ай ғақтар мен дәлелдемелер ұсыну бойынша әрекеттер сот отырысы форматына қарай ескеріліп, өзгертілді.

Енді формат жағына ойыс-сақ, жаңа заң соттар жұмысын заманауи форматта жетілді-ру ге күш салады. Онда ар-тық сот шығындарын қысқарту мә селелері, өндіріп алушыға сот бұйрығын беру және оны орын дауға жіберу тарауында бұрынғыдай сот бұйрығын сот-тың мөрімен куәландырмай, электронды түрде қол қою ту-ралы өзгеріс енгізілген. Және сот актісінің көшірмесі тікелей өндіріп алушының арызымен

тиісті сот орындаушыға жолда-нады. Бұл бұрынғы әуре-сар-саңды азайтады. Сондай-ақ, сот бұйрығы негізінде бере-шекті өндіріп алу жағдайында борышкер мен өндіріп алушы-дан түсіндірме алу үшін сотқа шақырмай-ақ, заңда белгілен-ген тәртіпке сай, борышкердің арыздары бойынша сот актісін, яғни, сот бұйрығын заманауи электрондық форматта шыға-рады. Оған қоса, куә ретін-де шақырылған тұлға негізді себептерге байланысты сот шақыруына келе алмаса, одан жүрген жерінде-ақ жаңа жоба бойынша заманауи техникалық байланыс құралдарын қолдана отырып жауап алынуы мүмкін.

– Кей сот процесте­р інде тараптар сот ше шім імен ке л іспей , әлеу меттік желі лерге тікелей эфирге шығады, тіпті кейде ақпарат бұр-маланатын жағдайлар да кездеседі. Ақпаратты бұр малайтындарға да жаза қарастырылған ба? – Бұл мәселе бүгінгі қоғамда

ушығып тұр. «Самаурын қай-напты десе, Самарқанды су алыпты» дегендей жағдайлар болады. Шешімді шығаратын, үкімнің соңғы нүктесін қоятын сот. Тіпті кейде сот отырыста-рында сотты құрметтемеу ші-ліктер де болады. Ашық сот процестерінде, заң бойынша бейнесюжет жасауға, дыбыс жазуға рұқсат етілген жағдайда олар да ақпараттың шына-йылығына мән беруі керек. Со-нымен қатар, сот табалдыры-ғының алдында тұрып алып, нақақтан-нақақ ақпарат тара-татындар оның сұрауы барын білуі тиіс. Ал, сот отырысында, сотқа құрметтемеушілік білдіру фактісі анықталса, төрағалық етуші судья заң бұзушыға сот отырысында сол факт бойын-ша дереу шаралар қолда-нады. Ол факт сот отырысы-ның хат тамасында тіркеледі. Сондай-ақ, сот приставының процессуалдық дәрежесі заң-на малық тұрғыда азаматтық іс жүргізу аясында нақтыланды.

Пристав сот отырысы кезінде залда қоғамдық тәртіпті сақтай-ды, сотқа процестік әрекеттерді орындауда жәрдем көрсетеді, соттарда судьялар мен про-цестің өзге де қатысушыларын күзетуді жүзеге асырады. Яғни, төрағалық етушінің өкімдерін және өзіне заңмен жүктелген басқа да өкілеттіктерді орын-дайды. Азаматтық процестік кодекске екі жаңа бап қосыл-ды. Олар – жаңағы айтып кет-кен сот приставы мен аудар-машыға қатысты баптар.

– Аудармашы демек-ші, талап арыз қай тіл-де жазылса, сот жүргізу процесі сол тілде жүреді. Заңда аудармашылар жайы қалай көтерілген?– Аудармашылар жұмыс-

тарын келісімшартпен атқара-ды. Жалпы, аудармашы де-геніміз кім? Жаңа заңда бұл да қамтылған. Аудармашы – іске қатысы жоқ, аудару керек тіл-дерді және (немесе) сурдоау-дарма техникасын меңгерген адам. Олар жүргізіліп отырған іс тілін куәгерлер, сарапшылар, мамандар білмеген жағдайда шақырылады. Аудармашыны тағайындау туралы төрағалық етуші хаттамалық ұйғарым шығарады.

– С о т ө к і л е т т і г і артты, бұл бағытта алып­қосарыңыз бар ма? – Іске қатысатын адам бас-

қа қаладағы немесе аудан-дағы, тіптен басқа мемлекетте-гі дәлелдемелерін қамтамасыз ету (жинаудың, зерттеудің) қа-жеттігі туындағанда, сот өз бас-тамасымен қажетті сұрақтар шегін анықтап тапсырма жол-дауға құқылы.

Сондай-ақ, сараптама та-ғайындау кезінде сот тарап-тардың өтінішхаты негізінде немесе өз бастамасы бойын-ша тағайындайды. Тұлға са-рапшыға қоюға тиіс сұрақтар-ды сотқа ұсынып, жауап алуға құқылы. Сарапшының қоры-тындысында көрсетілуі тиіс сұрақтарды сот белгілейді. Сот қатысушы тараптан ұсынылған

сұрақтарды қабылдамауы жөнінде сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғары-мын да көрсетуге міндетті. Аталған бапқа қосымша өз-гертулер енгізілген сараптама материалдарын сот айқындай-ды. Егер сараптама жүргізуде куәлардан қосымша мәлімет-тер қажет болса, сот олар-ды шақыруы және сарапшы-ның қатысуымен жауап алуға құқылы. Тараптарға бұл ту-ралы хабардар етіледі. Бірақ, олардың келмеуі куәлардан жауап алуға кедергі болмайды. Мұнда жауап алынған куәлар істі қарау кезінде сот отырысы-на келуден және қайта жауап алудан босатылмайды.

– Қазір сот жүйесінде татуластыру рәсімдері кеңінен насихатталып, халық арасында түсін-дірме жұмыс тары әлі күнге дейін жүргізілуде. Бұл мәселеге қатысты көзқарасыңыз қандай?– Әрине, татуластыруды

дамыту одан әрі де көзделе бе-реді. Азаматтық істерде көбіне дау-дамай, отбасылық жағдай, тағы басқалары бар. Жаңа жо-бада татуластыру рәсімдеріне де көптеген өзгерістер мен то лықтырулар енгізілген. Мы-салы, бұрындары татуластыру рә сімдерін қолдана отырып дауды реттеу туралы өтінішхат, жариялы азаматтық-құқықтық қатынастардан шығатын істер-ге қолданылмаса, енді барлық азаматтық істерге қолданы-латын болады. Яғни, қолдану аясы кеңейеді.

Сонымен қатар, партисипа-тивтік рәсімді тек адвокаттар емес, енді заң консультантта-ры да жүргізеді. Заң кон суль-танттары көбейгендіктен та-раптарды татуластырудың бір жолы – пар тисипативтік рәсім-нің қолданылуы жиіледі. Дауды бейбіт жолмен реттеуге кең өріс ашылады.

– Әңгімеңізге рақмет.

Айтақын МҰХАМАДИ,«Заң газеті»

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

(Соңы. Басы 1­бетте)

7№17 (3241)

3 наурыз 2020zangazet@mail.ru

Алматы қаласы Ұялы тел.: 8(747)428-26-10Тел.: 8(727) 292-29-27, 292-40-89

E-mail: zanreklama@mail.ru

«GoldKapital» ЖК Нұр-Сұлтан қ.,Абай көшесі, 78, 105-кеңсе.Тел.: 8 (7172) 52-02-11

ЖАРНАМА БӨЛІМІ:

«Қандыбаева» ЖК, Газеттерге, журналдарға және сайттарға хабарландыру қабылдау агенттігі: 8(727)327 30 92, тел/факс: 273 47 98, 8 707 895 21 99, 8 701 739 27 83, 8 705 185 75 73www.gazetyіsaіty.kz, e-maіl: vsegazety@maіl.ruАлматы қ., Абылай хан даң., 60, Мақатаев көш.қиылысы, 208 кеңсе.

ТОО Арлан-консалтинг, Семей қ., К.Мұхаметханов көшесі, 23 «А». Тел.: 8 (705) 798-58-18

«TRade and service» ЖК, Алматы қ., ш/а Жетісу-3, 55/133.

«ЮрСлужба» ЖШС, Көкшетау қ., М.Горький көшесі, 37, 107-бөлме. Тел.: 8 (7162) 25-77-17.

ЖАРНАМА ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР:

«Версия-Пресс» ЖШС, Павлодар қ., Естай кө-шесі 40. Тел.: 8 (7182) 32-47-67, 32-49-04«Айди» ЖШС, Қарағанды қ., Жамбыл кө шесі, 11. Тел.: 8 (7112) 42-00-71.Қалиасқаров Нұрлан Нұрғисынұлы ЖК, Петропавл қ., К.Сүтішов көшесі, 58, 30-бөлме, 3-қабат.Тел.: 8 (7152) 46-02-57, ұялы тел.: 8 (777) 572-29-91, 8 (701) 315-54-59.

Михеева Ольга Станиславовна ЖК, Қос-танай қ., Гоголь көшесі, 110, ВП 67 (Чехов- Гоголь көш. қиылысы), Тел.: 8-714-2-50-97-07, ұялы тел.: 8-7758847211, 8-7053506918.

«Озат-1» ЖШС, Ақтөбе қ., Алтынсарин көшесі 31. Тел.: 8 (7132) 40-41-05, ұялы тел.: 87774348344 және Ақтау қаласы.

ИП «SAPA KZ» Атырау қаласы, ұялы тел.: 87781063779, e-maіl:zan-at@maіl.ru. Ершова Людмила ЖК, Шымкент қ., Жел тоқсан көшесі, 20 б.

«Назар-1 фирмасы» ЖШС («РУТА» ЖА), ди-ректоры Кривилова Татьяна Ивановна. Шым-кент қ., Г.Иляев көшесі, 47 (Шаймер денов к. бұрышы) RBK банктің жанында, Тел.: 8 (7252) 53-40-48. WhatsApp : +7-705-705-31-31. E-maіl: nazar.reklama@gmaіl.com

«Юридическая фирма «Консультант» ЖШС Орал қ., Л.Толстой көшесі, 28. Тел.: 8 (7112) 50-88-05.

«Реклама» ЖШС, Орал қ., Достық-Дружба даңғылы, 182. Тел.: 8 (7112) 50-47-34.

ИП «Сагидоллина Б.», 1 Теміржол вокза-лы, Р.Зорге көшесі 8, «Лина» шаштаразы. ardawka_94@maіl.ru, Тел: 87058762218.«Компания Жете» ЖШС, Талдықорған қ., ш/а, Молодежный 3-үй, 1-п. Тел.: 8(7282) 24-29-66, 87058147221.ЖК Гавриленко И.И., Қостанай қ.,пр. әл-Фа-раби 119-үй, 407-А бөлме. Тел/факс: 8 (7142) 53-63-21.

«Жас Отау» ЖК Қыдырбаева Н.Н. Қызыл-орда қ., Әйтеке би көшесі, 27. Тел.: 26-45-89, ұялы тел: 8 (777)402-28-28; 8 (700) 332-24-78ЖК Тажибаева, Тараз қаласы, Қойкелді көшесі 158 а, ХҚО аумағы. Ұялы тел.: 87017268772, 87054422939.

ИП Новоселова, Петропавл қаласы, Қазақстан Конституциясы көшесі, 28-үй, 1-қабат. Тел.: (87152) 46-74-77.

«Версаль Бизнес», Атырау қаласы, Сырым Да-тов көшесі, 35-үй, «Сырым Тобе» БО, 102-бөлме. Тел.: 32-14-29, 30-65-24, ұялы тел.: 8701 920 45 38.

ЖК «Выдай», Өскемен қаласы, 60. Тел.: 8(7232) 578414, ұялы тел.: 87772256506.

ЖК «KAIROS», Алматы қ., Жібек жолы көшесі, 55, Алма сауда орталығы, 4-қабат, 419в-бөлім, 426-нүкте. Тел.: 2714939, ұялы тел.: 8707-705-9222 Emaіl:kaldybayeva@maіl.ru.

ӘРТҮРЛІ

Баспасөз — 2020

Құрметті оқырман!«Заң газеті» және «Юридическая газета», «Заң», «Фемида» басылым дарына жазылу жалғасып жатқанын естеріңізге салғымыз келеді.

Төл басылым да рыңыздан қол үзіп қалмаңыздар!

жеке тұлғалар үшін – 65921заңды тұлғалар үшін – 15921

жеке тұлғалар үшін – 65928заңды тұлғалар үшін – 15928

«Заң газеті»

«Заң» журналы – 75849«Фемида» – 75858

«Юридическая газета»

Жазылу индекстері:

Біздің басылымдарға«Қазпошта» АҚ бө лім ше лері, «Қазпресс» ЖШС дүң гір шек тері және Алматы қаласын дағы «Дауыс» жүйесі ар қы лы жазы лу ла ры ңызға болады.

zanreklama@maіl.ru

ЖАРНАМАТАРАТУ

2. «Жітіқара ауданы әкімдігінің ветеринария бөлімі» ММ, БСН 120240021519, өзінің жойылғандығы туралы хабарлайды. Шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай ішінде мына мекен-жай бойынша қабылданады: ҚР, Қостанай облысы, Жітіқара ауданы, Жітіқара қаласы, Досқали Асымбаев көшесі, 51, 14-бөлме.

4. Шортанды ауданы «Ветеринария бөлімі» ММ, БСН: 100340004648, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Абылай хан көшесі, 22, Шор-танды кенті, Шортанды ауданы, Ақмола облысы мекенжайы бойынша 2 ай мерзім ішінде хабарландыру берген күннен бастап шағымдарды қабылдайды.

5. «ШҚО Тарбағатай ауданының Қосымша білім беру орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі 2019 жылдан бастап таратылғанын хабарлайды. Қосымша білім беру БСН 121240001517.

6. «Албара» ЖШС, БСН 030440004212, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күн-нен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: ҚР, Шымкент қаласы, Әл-Фараби ауданы, Жандосов көшесі, 40/1. Тел.: 87014443521.

7. «Қостанай қаласы әкімдігінің ветеринария бөлімі» ММ, БСН 160540017529. Заңды мекенжайы: Қазақстан Республикасы, 110000, Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Әл-Фараби даңғылы, 43-үй. Та-ратылғандығымыз туралы хабарлаймыз, наразылықтар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай ішінде Қостанай облысы, Қостанай қаласы, Толстой көшесі, 40-үй мекенжайы бойынша қабылданады. Телефондары: 87142390548, 87142392155.

8. «ШҚО Тарбағатай ауданының Есім бастауыш мектебі» комму-налдық мемлекеттік мекемесі білім алушылардың саны толмауына байланысты жабылатынын хабарлайды. Есим бастауыш БСН-ні 130140024948.

10. «Әулиекөл ауданы әкімдігінің ветеринария бөлімі» ММ, БСН: 120240013230, таратылатынын хабарлайды. Шағымдар осы хабарлан-дыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзім ішінде мына мекен жай бой-ынша қабылданады: Қостанай облысы, Әулиекөл ауданы, Әулие көл а., Байтұрсынов к-сі, 47.

11. «Бейімбет Майлин ауданы әкімдігінің ветеринария бөлімі» ММ, БСН 101240015454, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: Қостанай облысы, Бейімбет Майлин ауданы, Әйет ауылы, Тәуелсіздік көшесі, 60.

14. «Жарқайың ауданы әкімдігінің ветеринария бөлімі» ММ, БСН 100240022315, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Та-лап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: Қазақстан Республи-касы, Ақмола облысы, Жарқайың ауданы, Державинск қаласы, Ленин көшесі, 34. Байланыс телефоны: 8(71648)9-19-54.

15. Теміртау қаласындағы «Қазақстан Республикасының шайбалы хоккей федерациясы» қоғамдық бірлестігінің Қарағанды облыстық фи-лиалы, БСН 990441012324, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: Нұр-Сұлтан қаласы, Қонаев көшесі, 12/1, 508-кеңсе.

16. «Қостанай қаласы әкімдігінің дене шынықтыру және спорт бөлімінің Қостанай қаласы әкімдігінің Орталық стадионы» мемле-кеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны, БСН 160840028426, өзінің

13. Абай ауданы әкімдігі жанындағы тарату комиссиясы «Абай ау-данының ветеринария бөлімі» мемлекеттік мекемесінің таратылғаны туралы хабарлайды, БСН 950440000635. Шағымдар хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай ішінде мына мекенжай бойынша қабылданады: Қарағанды облысы, Абай қаласы, Жеңіс даңғылы, 3, телефон 8(72131)-4-35-82.

таратылғандығы туралы хабарлайды. Шағымдар мен наразылықтар хабарландыру бірінші жарияланған күннен (31.01.2020 ж) бастап 2 ай ішінде Қостанай қаласы, 1 Май көшесі, 153 мекенжайы бойынша қабылданады.

17. «АРМАВИР» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, БСН 070740003458, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Та-лап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: ҚР, БҚО, Орал қаласы, Взлетная көшесі, 22-үй. Тел.: 24-44-23.

18. «AGROFIRMA KIPHAK (АГРОФИРМА КИПЧАК)», БСН 160740003239, өзінің таратылатыны туралы хабарлайды. Та-лап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда қабылданады: Алматы облысы, Жібек жолы даңғылы, 77, 57-кеңсе.

9. Қызылорда облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты 2020 жыл 14 ақпандағы ұйғарымына сәйкес «Ұшқын» Қызылорда мүгедектерінің оқу-өндірістік кәсіпорны» жа-уапкершілігі шектеулі серіктестігіне қатысты оңалту рәсімін қолдану туралы азаматтық іс қозғалғанын хабарлайды. БСН: 131140000547. Мекенжайы: Қызылорда қаласы, Торайғыров, №115. Телефоны: 87710986601.

12. «Қазақстан Республикасының кәсіби бухгалтерлер палатасы» бухгалтерлер кәсіби ұйымының нақты мүшелерінің конференциясын шақыру туралы

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА«Қазақстан Республикасының кәсіби бухгалтерлер палатасы» бухгалтерлердің

кәсіби ұйымы (бұдан әрі мәтін бойынша – ҚР КБП), БСН 080440011737, мүшелерді ҚР КБП Директорлар кеңесінің 2020 жылғы 25 ақпанда қабылдаған шешімі туралы хабардар етеді:

2020 жылғы 1-30 сәуір аралығында келесі күн тәртібі бойынша электронды дауыс беру жолымен палатаның толық мүшелерінің Конференциясын шақырсын және өткізсін:

Палатаның атқарушы органына палатаның есептік қайта тіркеуін жүргізуге тап-сырма беру арқылы «Қазақстан Республикасының кәсіби бухгалтерлер палатасы» бухгалтерлер кәсіби ұйымының Жарғысын жаңа редакцияда бекіту.

Палатаның директорлар кеңесінің құрамын сайлау.Палатаның атқарушы органына 2020 жылғы 1-30 сәуір аралығында электронды

дауыс беру жолымен конференция өткізуді, дауыс беру нәтижелерін есептеуді тапсыру.

Конференцияның күн тәртібіндегі мәселелер бойынша электронды дауыс беру арқылы дауыс беруге мүшелік жарналарды төлеу бойынша берешегі жоқ, бел-гіленген мерзімде нысан бойынша өз біліктілігін арттыру туралы декларацияны тапсырған және бухгалтерлердің басқа кәсіби ұйымдарының мүшелерінде, басқару органдарында тұрмайтын ҚР КБП толық мүшелері қатысуға құқылы.

Электрондық дауыс беру арқылы Конференцияда дауыс беруді ҚР КБП мүшесі http://cabinet.accountant.kz/login көмегімен өзінің жеке кабинетінде ҚР КБП сай-тында Қазақстан Республикасының Ұлттық куәландырушы орталығы берген өзінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен (ЭЦҚ) бюллетеньге қол қою арқылы жүргі-зеді. Көзбе-көз дауыс бергісі келетіндер Алматы қаласы, Сейфуллин даңғылы, 597А, 7-қабат мекенжайы бойынша ҚР КБП кеңсесіне жеке келген кезде мұны істей алады.

ЭЦҚ-ны on-line режимінде өтінім беріп, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қа-лаларында және Қазақстан Республикасының барлық облыс орталықтары мен қалаларында Халыққа қызмет көрсету орталықтары жанында орналасқан Ұлттық куәландырушы орталықты тіркеудің кез келген орталығына қажетті құжаттар топ-тамасымен хабарласу арқылы алуға болады.

Электронды дауыс беру арқылы Конференцияны өткізудің барлық сұрақтары бойынша meeting@accountant.kz электронды поштаға хат жолдауға болады немесе телефондар арқылы қоңырау шалуға болады: +7 (727) 250 58 99, 393 86 12, 393 86 26.

Баспасөз қызметі«Қазақстан Республикасының кәсіби бухгалтерлер палатасы» КБП

3. «Казахстанская топливная компания» ЖШС Ақтау қаласындағы филиалы, БСН 120441002862, Қазақстан Республикасы, 130001, Маңғыстау обл., Ақтау қ., Приозерный кенті ауданы, Мишлен Шина орталығы (Michelin) жойылады.

теріс идеологияның зардабын көп адам тартып та үлгерді бүгінде. Осы ретте, Қазақстан экстремистік ұйымдардың және олардың идеологтарының қыз-метін айқындап, тыйым салу бағытында көптеген жұмыстар атқаруда. Жастар-мен ақпараттық-насихат жұмыстары кеңінен жүргізілген тұста ғана тиімді нәтиже болады. Елдегі бұл реттегі руха-ни-ағарту және тәрбие жұмыстарының сапасын көтеру, тиімділігін арттыру қазақ халқының рухани құндылықта-ры мен дәстүрлерін әспеттеу, қазіргі жастарды еліктеу ден, адасушылықтан аман сақтайды.

Елімізде конфессияаралық қа-тынастар саласындағы және діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу мақсатында көптеген іс-шара-лар барлық аумақта өткізіліп жатыр. Алматы қаласы әкімдігінің Қоғамдық даму басқармасының «Мониторинг және талдау» орталығы тарапынан қаладағы түрлі әлеуметтік топтар ара-сында құрамы мемлекеттік органдар қызметкерлерінен, сарапшы-дінта-

нушылардан, діни конфессия өкілдері-нен құралған ақпараттық-түсіндірмелік топтың (АТТ) құрылғанына біршама уақыт өтті. Бұған қоса қаладағы аудан-дардан жоғары және арнаулы орта оқу орындары студент жастары, мемле-кеттік қызметкерлер, әлеуметтік қорғау мекемелері, медицина қызметкерлері, әкімдік құрылымдары және т.б. әскери қызметкерлер, жауынгерлер, әске-ри оқу орындарының курсанттары, қылмыс тық-атқару жүйесіндегі жаза-сын өтеушілер арасында дәрістер, кездесулер өткізетін ақпараттық-на-сихаттық топ жұмыс жасап жатыр. Аталмыш шараларды мемлекеттік орган өкілдері, дін қызметкерлері, са-рапшы-мамандар, қоғамдық инс титут өкілдері өткізеді.

Діни экстремизм мен терроризм-нің алдын алудағы іс-шаралардың нәтижесін арттыру мақсатында ҚР ҰҚК Алматы қаласы бойынша депар-таментімен бірлесіп, мемлекеттік ор-гандардың қатысуымен жиналыстар өткізілуде. Ғаламтор кеңістігінде жүр-

гізілген мониторинг нәтижесі бойынша конфессияаралық келіспеушілікті және діни экстремизм мен терроризм идея ларын насихаттаумен айналы-сатын 80-ге жуық ғаламтор сайттары және 250-ге жуық әлеуметтік желі анықталды. Жоғарыда келтірілген діни конфессиялар жөніндегі ақпараттар жинақталған religionmap.kz Алматы қаласының діни картасы атты сайт та бүгінде тиімді жұмыс істеп жатыр. Бұл жерден көпшілік Алматы қаласындағы діни нысандардың қызметі туралы қо-сымша ақпаратты таба алады.

Қазақстан зайырлы мемлекет ретін-де барлық діндерге, жеке адамдардың діни наным түсінігіне құрметпен қарай-ды. Және діни тұтастық мемлекеттің іргесінің бекуіне, елде татулық пен бей-бітшіліктің нығаюына тікелей үлесін қосса деген ұстанымда.

Н.ИСМАИЛ, дінтанушы «Social Development

Center» қоғамдық қорының бас маманы

ТЕРІС ІЛІМ АДАСТЫРАДЫҚАЗАҚСТАНДА ӘРТҮРЛІ ДІНДЕР МЕН КОНФЕССИЯ ӨКІЛДЕРІНІҢ

АЛАҢСЫЗ БЕЙБІТ ӨМІР СҮРУІ, ӨЗ ҚАЛАУЫНДАҒЫДАЙ ІС-ӘРЕ-КЕТ ЕТУІ ҮШІН БАР ЖАҒДАЙ ЖАСАЛҒАН. МЕМЛЕКЕТТЕГІ БАРЛЫҚ ДІН ӨКІЛДЕРІ МӘСЕЛЕН, МҰСЫЛМАНДАР, ХРИСТИАНДАР ОДАН ӨЗГЕ ДЕ ДІНИ НАНЫМ-СЕНІМДЕГІ ХАЛЫҚ ЖЕРГІЛІКТІ ҰЛТПЕН БІТЕ ҚАЙНАСЫП, ТА-ТУ-ТӘТТІ ӨМІР СҮРУДЕ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КОНВЕНЦИЯЛЫҚ АХУАЛ ӨЗГЕ ЕЛДЕРГЕ, ӘЛЕМ ХАЛЫҚТАРЫНА ҮЛГІ. БҰЛ ТАТУЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ ІРГЕСІН БЕКІТЕ ТҮСТІ.

Қазақстандағы бүгінгі діни ахуал күрделі және сан салалы. Біздегі негізгі діни қауым суниттік ислам және хри-стиандықтың православиелік бағытта-ры. Елімізде 1700-ге жуық мұсылман бірлестігі бар. Оның басым көпшілігі суниттік бағыттағы бірлестіктер.

1999 жылдан бері елімізде Қазақ-станның діни бірлестіктер қауымдас-тығы жұмыс істейді. Аталмыш қа-уымдастық құрамында 200-ге жуық діни бірлестік бар. Қоғамның руха-ни тұрғыдан жаңаруында дәстүрлі діндердің маңызы зор. Барлық діни бағыт адамның рухани өсуіне, өзін өзі жан-жақты дамытып, ой көзқарасын тұрақтандыруға қызмет етеді. Олар

қоғамымызда достықты, өзара құрмет пен түсінісушілікті нығайтуға үлесін қо-сады. Ислам діні әрбір жүрекке күшпен емес, бейбіт жолмен енді. Адамның рухани құндылығы ортақ, ол жақсылық, ізгілік пен инабат.

Экстремизм мен терроризм кейбір адамдардың дұрыс емес, теріс идео-логия жүргізуінен өршіді. Әлемде қазір осы теріс наным-сенімнің кесірінен қаншама адам зардап шегіп отыр. Әр нәрсеге қызыққыш шала сауатты адам тез еліктегіш болады. Осы олқылықты олар әр жақтан іздейді. Осыны небір теріс пиғылды идеологтар пайдаланып, халықтың белгілі бір топтарының ой-са-насына теріс ықпал етіп жүр. Мұндай

19. МЖС жобасына бастамашылық ету туралы хабарлама

«Қарағанды облысының денсаулық сақтау басқармасы» ММ денсаулық сақтау саласындағы төмендегі мемлекеттік-жеке меншік серіктестік жобасы туралы хабарлайды:

2015 жылғы 31 қазандағы ҚР «Мемлекеттік-жеке меншік серіктестік туралы» заңының 44-бабына сәйкес, мемлекеттік-жеке меншік серіктестік жоба-сына әлеуетті жеке серіктестің бастамашылық етуі туралы хабарлайды.

«Балқаш қаласындағы оңалту орталығы» жо-басы.

Жобаны іске асыру кезеңі: 2020-2025 жж. МЖС жобасының алдын ала белгіленген мерзімі

5 жылды құрайды. Қызмет түрі: медициналық қызмет. Бюджеттен төленетін болжалды төлемдер және

(немесе) мемлекеттік қолдау шаралары: қызметті қолдану кепілдігі.

Өңірдегі тауарларға, жұмыстарға және қызмет-терге нақты қажеттілігі: Балқаш өңірі аймағында 80-нен кем емес азамат ай сайын оңалтуға (қалпына келтіру ем-шаралары) мұқтаж.

Жобаның техникалық күрделі және (немесе) бірегей болуы: жоқ.

Жеке меншік серіктестер МЖС-ке мынадай формалармен қатысады: 2015 жылғы 31 қазандағы ҚР «Мемлекеттік-жеке меншік серіктестік туралы» заңының 31-бабына сәйкес тікелей келіссөздер жүргізу.

Жобаны инвестордың қаржысы есебінен жүзеге асыру жоспарлануда. МЖС жоспарланған жобасын іске асыруға мүдделі әлеуетті жеке серіктестер бала-малы ұсыныстарын бере алады.

МЖС жоспарланған жобасын іске асыруға мүд-

делі әлеуетті жеке серіктестер баламалы ұсыныс-тарын хабарламада көрсетілген талаптарға сәйкес бере алады, сондай-ақ, жеке серіктесті анықтайтын тікелей келіссөздерге қатысу үшін ҚР Ұлттық эконо-мика министрінің м.а 2015 жылдың 25 қарашасын-дағы №725 «Мемлекеттік-жеке меншік серіктестік жобаларын жоспарлау мен жүзеге асырудың кейбір мәселелері туралы» бұйрығының 130-пунктінде көрсетілген ұсынымды бере алады.

Әлеуетті жеке серіктес төмендегі жалпы білік-тілік талаптарына сай болуы тиіс:

1) құқықтық қабілеті (заңды тұлғалар үшін) және азаматтық әрекет қабілеттілігі (жеке кәсіпкерлер үшін) болуы тиіс;

2) төлем қабілеттілігі бар, салық берешегі жоқ; 3) мемлекеттік-жеке меншік серіктестік келісім-

шарты бойынша міндеттемелерді орындауға қажетті қаржылық және (немесе) материалдық, және (неме-се) еңбек ресурстары болуы тиіс;

4) банкроттық немесе тарату рәсімдері қолда-нылмауы, баланстық құны тиісті негізгі қаржы құнының он пайызынан аспайтын мүлкіне тыйым салынбаған, ҚР заңнамасына сәйкес қаржылық-ша-руашылық қызметі тоқтатылмаған болуы тиіс;

5) жосықсыз әлеуетті жеке серіктес ретінде тану жөніндегі заңды күшіне енген сот шешімі негізінде соңғы үш жылда жасалған мемлекеттік-жеке меншік серіктестік келісімшарттары бойынша міндеттерін орындамағаны және (немесе) толық орындамағаны үшін жауапқа тартылмаған болуы тиіс.

«Қарағанды облысының денсаулық сақтау басқармасы» ММ баламалы ұсыныстарды осы ха-барлама жарияланған күннен бастап 30 күнтізбелік мерзім ішінде мына мекенжайда қабылдайды: «Қа-рағанды облысының денсаулық сақтау басқармасы» ММ, Әлиханов көшесі, 2. Тел.: +7(7212)559784.

ДІН-ДІҢГЕК

8№17 (3241) 3 наурыз 2020

zangazet@mail.ru

Редакторлар кеңесінің төрағасы – директорЖанахмет АҒЫБАЕВ

РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ:

050012, Алматы қаласы, Х.Досмұхамедұлы көшесi 68 «б»-үй.Қабылдау бөлмесi: 292-43-43; 292-79-61

E-mail: zanreklamaastana@mail.ru«Заң газеті» аптасына 2 рет – сейсенбі, жұма күндері жарық көреді.

Жеке таралым 5942 данаАпталық таралым 11884 дана

Тапсырыс №33 Индекс 65921

Газет Қазақстан Республикасы бойынша таралады

Газетіміздің электронды нұсқасын Zanmedia.kz сайтынан оқи аласыздар.

Газет бетiндегi жарияланым дардың пози циясы мен фактi лерi үшiн редакция жауап бермейдi.

Жарнама мен хабарландырулардың маз мұнына жарнама берушi жауап ты. Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне байланысты та-лап-тiлектер хабарландыру жарияланған күн нен бастап екi ай мерзiм iшiнде қа былданады.

Газеттi есепке қою туралы №16297-Г куәлiктi 2017 жылғы 12 қаңтар-да Қазақстан Респуб лика сының Мәде ниет және ақпарат министрлiгi берген.

Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыс тары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС компьютерлiк орта лығында жа салды. Алматы облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт плюс» ЖШС баспаханасында басылып шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) 51-78-27, 8 (727) 51-78-31

Меншiк иесi: «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРА ЦИЯ»

ЖАУАПКЕРШIЛIГI ШЕКТЕУЛI СЕРIКТЕСТIГI

Нұр-Сұлтан Айша Құрманғали 8 707 851 91 13.

Алматы Нұрбол Әлдібаевоблысы 8 701 357 66 84. Айтақын Бұлғақов 8 705 111 37 21.

Ақмола Қалкөз Жүсiпоблысы 8 701 300 14 74.

Түркістан Шадияр облысы Мекен бай ұлы 8 775 733 56 65.

МЕНШIКТI ТIЛШIЛЕР:

Бас редактор Айнұр СЕМБАЕВА

Бас редактордың орынбасары Шолпан ҚАРАЕВА

Нөмiрдiң кезекшi редакторы Айгүл АХМЕТОВА

АЙНА

жарамсыздығы құзыр лы орган-дар арқылы анықталса, кемтар жандар жұмыс тан бо саты лады.

Мүгедектерді квота бойын-ша жұ мыс орын да рына жұмыс-қа орналастыру Халықты жұ-мыспен қамту орталығының жолдамасы бойынша жүзеге асырылады. Сонымен қатар квота енгізілген күннен бастап алты ай ішінде жұмысқа ор-наластыруы тиіс. Жұмыс бе-рушілер белгіленген квотаға сәйкес мүгедектерді жұмысқа орналастыру үшін жұмыс орын-дарын ашуға немесе бөлуге міндетті.

Бұл туралы Қазақстан Рес-публикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлі-гінің 2019 жылғы жұмыс қоры-тындылары мен 2020 жылға арналған негізгі міндеттері бо-йынша алқа отырысында Ең-

көлік» деп санайды. Сондай-ақ, тасымалдаушы автобустың нөмірлері базаларға енгізілмеген және айыппұлдары жойылмаған. Бұл мәселені зерттеген Палата сарапшылары Алматы қала-сы Әкімшілік полиция басқармасының ұсын ған түсініктемелерімен келіп түскен нұсқамала рын заңсыз, негізсіз, бизнеске әкімшілік қысым көрсететін әкімшілік тосқауыл деп санайды. Сондықтан ол 2019 жылдың 19 желтоқсанда уәкілетті мемлекеттік органдардың қатысуымен өткен Алматы қаласы Кәсіпкерлердің құқықта-рын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңестің кезекті отырысының күн тәртібіне енгізіліп, оны шешу үшін ұсыныс-тар қабылдау керектігі туралы резолюция қа-былданды.

Осы арада айта кететін бір жәйт – қалалық автобус қызметі тұрақты және тұрақты емес болып бөлінеді. Көліктің екі санаты да лицен-зияланған. Тұрақты жолаушылар көлігі дегеніміз белгілі бір маршрутпен жүретін тасымалдау-шылар. Нұр-Сұлтан қаласында да қоғамдық көлікке арналған жолдар бар, оларды тұрақты емес тасымалдаушылар заңды түрде пайдалана алады. Осыған орай Палата алаңында мәселені шешу үшін жұмыс тобының отырысы өтті. Онда уәкілетті орталық және аумақтық мемлекеттік ор-гандардың өкілдері бейне байланыс арқылы бай-ланыс орнатып, тәжірибелерімен бөлісіп, қолда-ныстағы заңнама нормаларын түсіндірді. Палата Алматы қаласының прокуратурасына уәкілетті

мемлекеттік органдардың іс-әрекеттерін жан-жақты зерделеу бойынша жұмыс жүргізу және жауапты тұлғаларға қатысты шаралар қабылдау туралы өтініш хат жолдады. Онда кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңес отырысы хат-тамасының шешімін орындау мақсатында ҚР Бас прокуратурасы мен «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арасындағы 2020 жылға арналған ынтымақтастықты жүзеге асыру жөнін-дегі Жол картасы басшылыққа алынды. Проку-ратура Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының атына осы айыппұлды төлеген кәсіпкер мүддесіне нараз-ылық білдірген. Сот прокурордың наразылығын толық қанағаттандырды және қылмыс құрамы-ның болмауына байланысты кәсіпкерге қатысты әкімшілік құқықбұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу тоқтатылды. Сондай-ақ, ҚР ІІМ Әкімшілік полиция комитеті «Атамекен» ҚР ҰКП сауалына жауап ретінде: «Егер тасымалдаушы автомо-биль көлігі саласындағы қолданыстағы заңнама талаптарына сәйкес келсе, ол маршруттық көлік құралдарына арналған жолақпен қозғалысты жүзеге асыруға құқылы» деп хабарлады. Соның нәтижесінде автотасымалдаушыларға қатысты айыппұлдар жойылады және оларға қоғамдық көлік үшін жолдарды пайдалануға рұқсат етілетін болды.

Е.КЕБЕКБАЙ, «Заң газеті»

СҰРАҢЫЗ, ЖАУАП БЕРЕМІЗ

МҮГЕДЕКТЕРГЕ АРНАЛҒАН МҮМКІНДІКТЕР

РЕДАКЦИЯМЫЗҒА ӘРТҮРЛІ МӘСЕЛЕМЕН ХАБАР-ЛАСЫП ЖАТАТЫН ОҚЫРМАНДАРЫМЫЗ АЗ

ЕМЕС. ОЛАРДЫҢ ІШІНДЕ ЕШ ЖЕРДЕН ӘДІЛДІК ТАППАЙ, АРЫЗ-ШАҒЫМЫМЕН ТӨРТІНШІ БИЛІК ӨКІЛДЕРІНЕ ЖҮГІ-НЕТІНДЕРІ ДЕ БАР, КЕЙБІРЕУЛЕРІ ҰСЫНЫС-ПІКІРЛЕРІН АЙТСА, ТАҒЫ БІР ТОБЫ ӨЗДЕРІН ТОЛҒАНДЫРАТЫН МӘСЕЛЕЛЕР БОЙЫНША ТЕРЕҢІРЕК БІЛГІЛЕРІ КЕЛГЕН-ДІКТЕН, КЕҢЕС СҰРАЙ КЕЛЕДІ. ТАЯУДА ҒАНА ҚОҢЫРАУ ШАЛҒАН ОҚЫРМАНЫМЫЗ МҮГЕДЕКТЕРДІҢ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТЫЛУЫНА ҚАТЫСТЫ МӘСЕЛЕНІҢ МӘН-ЖАЙЫН СҰРАҒАН ЕДІ.

Қол-аяғы балғадай, он екі мүшесі түгел адамдар жұмыс таппай, бос жүргенде, мүгедек жандардың нәпақасын айы-ратын қызметке орналасуы оңай тимейтіні анық. Алайда, еліміздің Ата Заңына сәйкес, әрбір азаматтың, соның ішінде мүмкіндігі шектеулі жандардың да еңбек етуге құқығы бар. Мүге-дектіктің еңбек ету функциясын жүзеге асыруда кедергі болмай-тыны анық. Жұмысқа орналасу барысында мүгедектер үшін заңмен қарастырылған арнайы артықшылықтардың бар екенін көпшілік біле бермейді.

Мүгедектерді жұмыспен қамту 2001 жылғы 23 қаңтар-дағы ҚР «Халықты жұмыспен қамту туралы» заңының 7-ба-бының 5-2-тармағымен және 2005 жылғы 13 сәуірдегі ҚР «Мү гедектерді әлеуметтік қор-ғау туралы» заңының 31-ба-бының 1-тармақшасымен, ҚР Конституциясымен және басқа да нормативтік құқықтық ак-тілермен реттеледі.

Жергілікті атқарушы орган-дар мүгедектерді жұмыспен қамтуды төрт бағытта жүзеге асырады. Біріншіден, жоғарыда аталған заңдық құжаттарға сәй-кес, жұмыс орындары санының 2-4 пайызына дейінгі мөлшерде мүгедектер үшін жұмыс орын-дарының квотасын белгілейді. Мысалы, 50-ден 100 адамға дейін жұмыскері бар ұжымда 2%, 101-ден 250 адамға дейін –3%, 251-ден артық адам еңбек ететін ұжымда 4% мөлшерінде

құру қажет.Үшіншіден, арнаулы, әлеу меттiк жұмыс орындарын құруды ұйымдастыру қажет. Төртіншіден, мүгедектерге кәсiптiк оқуды ұйымдастыру арқылы қамтамасыз етедi.

Бiрiншi және екiншi топтар-дағы мүгедектер үшiн жұмыс уақыты аптасына 36 сағат-тан аспауы тиіс. Ұзақтығы ке мінде күнтізбелік алты күн болатын жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек де-малысы берiледi. Түнгі уақыт-тағы жұмысқа тек мүгедектің келісімімен, денсаулығына мұн дай режим тыйым салын-баған жағдайда рұқсат етіледі.

Жалпы, еңбек келісімшар-тын жасау, қызметте өсіруден бас тарту, басқа жұмысқа ауыс-тыру тек мүгедектің келісімімен жүзеге асуы тиіс. Егер денсау-лығына байланысты еңбекке

бек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Біржан Нұрым-бетов мәлімдеді.

«Алдағы екі жылдың ішінде Еңбек және халықты әлеу-меттік қорғау министрлігінің басты міндеті – мүгедектердің экономикалық белсенділігі үшін мүмкіндіктер жасау. Біз мүгедектігі бар адамдарды организм функцияларының бұзылу түрлеріне байланысты жұмысқа орна ластыру жөнін-дегі ұсынымдар мен кәсіптер атласын әзірлеу ді жоспар-лап отырмыз. Шет елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, биыл біз мемлекеттік сатып алу туралы заңнамаға өзгері-стер енгізу туралы бастама көтерудеміз. Мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту квотасын орындамайтын ірі және орта компаниялар үшін

мемлекеттік сатып алуларға қатысуды шектейтін норма ен-гізу ұсынылады.

Сондай-ақ, Жапония мен Германия тәжірибесіне сүйене отырып, біз жұмыспен қамту квотасының орнына арнайы қорға өтемақы төлеуді енгізудің балама тетігін қарастырып жа-тырмыз. «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы аясында мик-рокредит және қайтарымсыз грант беру құралдары мүге-дектігі бар адамдардың бизнес бастамаларына бағытталады», – деді Біржан Нұрымбетов.

Қазірдің өзінде бизнеспен айналысатын немесе стартап- жобалары бар мүгедектігі бар адамдарға Индустрияланды-ру картасына ұқсас ScaleUp бағдарламасы арқылы көмек көрсетілуде. Оған акселерация, масштабтау, бизнес-тәлімгер-

лік, оқыту, жаңа нарықтарға шығуға көмек және т.б. кіреді.

Министрдің айтуынша, Қа-зақстанда шамамен 695 мың мүгедектігі бар адам тұрады, оның 424 мыңы еңбекке қа-білетті жаста (61%), 180 мыңы зейнеткерлік жаста (26%), 92 мың 18 жасқа дейінгі бала (13%). 2019 жылы мүгедектерді әлеуметтік қорғауға республи-калық бюджеттен 323 млрд теңге бөлініпті.

Нәтижелі жұмыспен қамту-ды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017–2021 жыл-дарға арналған «Еңбек» мем-лекеттік бағдарламасына қа-тысушылардың арасында 16,5 мың мүгедек бар, бұл қаты-сушылардың жалпы санының 2,6%-ын құрайды. Оның ішін де жұмысқа орналастырылған 14,4 мың адамның 7,7 мыңы тұрақты жұмыс тапты.

Еңбек нарығында сұра-нысқа ие кәсіптер бойынша кә сіптік дағдыларды қалыптас-тыру мақсатында азаматтар-дың жекелеген санаттары үшін қысқа мерзімді курстар өткізуді көздейтін «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасының бірінші бағы-ты аясында 1942 мүгедек білім алуда, оның ішінде 1213-і оқу-ды аяқтап, 603 адам жұмысқа орналастырылды.

Бағдарламаның азаматтар-дың кәсіпкерлік бастамала-рын дамытуды көздейтін екінші бағытымен «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкер-лік негіздеріне оқытумен 1847 адам қамтылды. Өз бизнес-жо-баларын 450 мүгедек қорғап шығып, оның ішінде 145 адам микрокредиттер мен гранттар алды. Бұған қоса 554 мүгедек микрокредит алып, 659 адам грантқа ие болды.

Мүгедектігі бар адамдарға арналған жұмыс орындарын квоталаудың нәтижесінде 3000 адам жұмысқа орналасты-рылған. Сондай-ақ, мүгедектігі бар адамдар үшін 24 арнайы жұмыс орны құрылған.

Айгүл АХМЕТОВА«Заң газеті»

орын бөлінуі тиіс. Бұл ретте ауыр жұмыстардағы, зиянды, қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыстардағы жұмыс орында-ры есепке алынбайды. Екінші-ден, жеке кәсiпкерлiктi, шағын және орта кәсіпкерлікті дамы-ту арқылы мүгедектер үшiн қосымша жұмыс орындарын

ПӘРМЕН

«СЕРГЕКТІҢ» АЙЫППҰЛЫ ЗАҢСЫЗ

Бұл қалалық кәсіпкерлер палатасына жо-лаушылар тасымалымен айналысатын 7 кәсіп-керден түскен ұжымдық өтініште мәлім болды. Оларға 160 мың теңгеден астам сомаға 21 ұй-ғарым жолданған көрінеді. Тасымалдаушылар ұсынылған талаптармен келіспегенмен, есеп айырысу шоттарын жабудан қорқып айыппұл-ды төлеуге мәжбүр болған. Азаматтар уәкілетті мемлекеттік органдарға көмек сұрап жүгінген-мен, еш нәтиже болмаған. Ал, әкімшілік поли-ция бөлімінен екі түрлі жауап алады.

Кәсіпкерлер палатасының баспасөз қызметі таратқан хабарламаға қарағанда, алғашқы

жауапта «тыйым салынған көлік құралдарына арналған жолдарда ... қозғалыс болмайды және осы жолда басқа көлік құралдарының тоқтауына болмайды» және «қоғамдық жолда жүруге рұқ-саттар мен құжаттар беру заңда көзделмеген» делінген. Екінші жауапта: « қоғамдық көліктер-ден басқа, жол қозғалысына тыйым салынған жолдарда көлік қозғалысы жасалынбайды және басқа көліктер осы жолда жүрмейді» деп жа-зылған. Алматы қаласының Әкімшілік полиция басқармасы қоғамдық көлікті «жолаушылар мен багажды, таксилерді тұрақты және жүйесіз ав-томобиль көлігімен жүзеге асыратын қоғамдық

АЛМАТЫ ЖОЛАУШЫЛАРДЫ ТҰРАҚТЫ ЕМЕС ТАСЫМАЛДАУ ҒА ЛИЦЕНЗИЯЛА-РЫ БАР АВТОТАСЫМАЛДАУШЫЛАРДЫҢ АТЫНА 2019 ЖЫЛДЫҢ ҚЫРКҮЙ-

ЕК АЙЫНАН БАС ТАП ҚОҒАМДЫҚ КӨЛІККЕ АРНАЛҒАН ЖОЛДАРДА ЖҮРГЕНІ ҮШІН АЙЫППҰЛДАР КЕЛІП ТҮСЕ БАСТАҒАН.