yen öğrenme-öğretme yaklaşımları ve uygulama …...Öğrenme- öğretme süreçlerinde ne...

yen�

öğrenme-öğretme

yaklaşımları ve

uygulama örnekler�ed�törler

gülay ek�c�

meral güven

Editörler

Gülay EKİCİ

Meral GÜVEN

ISBN 978-605-364-640-2

(0312-384 34 35)

ÖN SÖZ

Değerli Okuyucular,

Bilindiği gibi, içinde bulunduğumuz yirmibirinci yüzyılda bilim ve teknoloji başta olmak üzere tüm alanlarda sürekli değişme ve yenileşme gerçekleşmektedir. Son yıllarda bu değişme ve yenileşme ile birlikte en çok üzerinde durulan kavramlardan birisi de “bil-gi toplumu” olmuştur. Bireylerin bilgi toplumuna ayak uydurabilmeleri için araştırma yapabilmesi, sorun çözebilmesi, yaratıcı bilgiyi kullanabilmesi, yansıtıcı düşünme, eleşti-rel düşünme gibi farklı düşünme yollarını bilip uygulayabilmesi gereklidir. Bu niteliklere ulaşılmasında öğrenme –öğretme süreçlerinin önemli yeri bulunmaktadır. Öğrenme- öğretme süreçlerinde ne ölçüde yeni ve özgün öğrenme yaklaşımları ile donatılırsa nite-liksel gelişime yaklaşılması kolaylaşacaktır.

Öğrenme-öğretme sürecine yönelik en son yenilikleri ele almaya çalışılan Yeni Öğrenme-Öğretme Yaklaşımları ve Uygulama Örnekleri kitabı içerisinde toplam 17 bölüm bulunmaktadır. Bu bölümlerde; felsefe ve eğitim arasındaki ilişkiden, birey-sel farklılıklardan, allestorik öğrenmeden, argümantasyon tabanlı öğrenme-öğretme yaklaşımından, basamaklı öğretimden, beyin temelli öğrenme sürecinden, ders dışı öğretme- öğrenme yaklaşımlarından, dönüşümsel öğrenme sürecinden, duygusal zekadan, düşünme becerilerinden, harmanlanmış öğrenme yaklaşımından, kuan-tum öğrenmeden, modüler öğrenme- öğretme yaklaşımından, modelle öğrenmeden, planlanmış davranış modelinden, performansa dayalı öğretim yaklaşımından ve ya-pısalcı yaklaşımdan söz edilmiştir. Kitapta yer alan her bölümde uygulama sürecini desteklemeye yönelik bilgilerin sunulmasına ve ders planı örneklerine yer verilmesine çalışılmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki; bu kitapta yer alan her bölümle ilgili onlarca kitabın olduğundan dolayı, burada sadece konunun ana noktaları okuyucuya düzenli bir şekilde sunulmaya çalışılmıştır.

Editörler olarak aramızdaki uyumlu ve özverili çalışmayı gerektiren uzun bir sü-reç sonunda ortaya çıkan bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen tüm yazarlarımıza teşekkür ediyoruz ve çalışmalarında başarılar diliyoruz. Ayrıca kitabın ortaya çıkma-sının her aşamasında bizlere pozitif destek sağlayan Pegem Akademi Yayıncılığa’da özellikle teşekkür etmek istiyoruz.

Yeni Öğrenme-Öğretme Yaklaşımları ve Uygulama Örnekleri kitabının eğitim dün-yasında gerek lisans programlarında öğrenim gören öğrencilere, gerek lisansüstü öğ-renim gören öğrencilere gerekse alanda çalışan öğretmenlere ve akademisyenlere kay-nak olacağını umut ediyoruz. Sizlerden gelecek olan yapıcı dönütlerle kitabımızın her geçen gün daha yeni çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını içererek sunulabilmesi dileklerimizle……..

“Bir şey öğrenmek o konuda daha bilge olmak demektir.”

Socrates

Editörler

Gülay EKİCİ

Meral GÜVEN

Ekim 2013

Ön Söz ......................................................................................................................................v

İçindekiler ................................................................................................................................2

Kazanımlar .............................................................................................................................3

Örnek Olay ..............................................................................................................................3

Anahtar Kavramlar.................................................................................................................4

Giriş ..........................................................................................................................................5

Felsefe ve Eğitimin İlişkisi .....................................................................................................5

Felsefe ................................................................................................................................5

Eğitim .................................................................................................................................9

Felsefe ve Eğitim Arasındaki İlişki ...............................................................................11

Bilgi ........................................................................................................................................12

Bilgi Kavramı ..................................................................................................................12

Bilginin Kaynağı ............................................................................................................18

Bilgi Türleri ....................................................................................................................21

Öğrenme ...............................................................................................................................27

Bilen ve Bilinen ...............................................................................................................27

Algılama, Anlam Oluşturma ve Öğrenme ........................................................................30

Özet ........................................................................................................................................32

Konuyla İlgili Araştırmalar .................................................................................................35

Yurt İçinde Yapılmış Araştırmalar ...............................................................................35

Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar ............................................................................35

Yararlanılan Kaynaklar ........................................................................................................36

Prof. Dr. Kıymet SELVİ........................................................................................................38

xii

İçindekiler ..............................................................................................................................40

Kazanımlar ............................................................................................................................40

Örnek Olay ............................................................................................................................41

Anahtar Kavramlar...............................................................................................................42

Giriş ........................................................................................................................................42

Bireysel Farklılık Nedir? ......................................................................................................43

Eğitim-Öğretimde Bireysel Farklılıklar .............................................................................44

Öğrenmede Bireysel Farklılıklar.........................................................................................46

Sınıfta Bireysel Farklılıklar ve Öğretmenin Görevleri .....................................................48

Bireysel Farklılıkların Belirlenmesi ....................................................................................53

Eğitim-Öğretimde Bireysel Farklılığın Önemini

Vurgulayan Çağdaş Uygulamalar .......................................................................................55

Öğrenme Stiline Dayalı Eğitim-Öğretim ...................................................................55

Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Eğitim-Öğretim .........................................................60

Bireysel Farklılığın Eğitim Programlarına Yansımaları...................................................63

Özet ........................................................................................................................................65

Konuyla İlgili Yapılmış Araştırmalar .................................................................................66

Yurt İçinde Yapılmış Araştırmalar ...............................................................................66

Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar ............................................................................66

Biyoloji Alanından Ders Planı Örnekleri ..........................................................................67

Gregorc Öğrenme Stili Modeline Göre Hazırlanmış Ders Planı Örneği ................67

Çoklu Zeka Kuramına Göre Hazırlanmış Ders Planı Örneği ..................................74

Yararlanılan Kaynaklar ........................................................................................................77

Yrd. Doç. Dr. Hakan KURT ................................................................................................82

Doç. Dr. Gülay EKİCİ ..........................................................................................................82

xiii

İçindekiler ..............................................................................................................................84

Kazanımlar ............................................................................................................................85

Anahtar Kavramlar...............................................................................................................85

Örnek Olay ............................................................................................................................85

Giriş ........................................................................................................................................86

Açıklama ................................................................................................................................87

Neden Açıklama Yapıyoruz? .........................................................................................89

Modeller ................................................................................................................................90

Tanımlar ..........................................................................................................................92

Model, Teori ve Kavram ................................................................................................94

Analoji, Metafor ve Modeller ........................................................................................95

Modellerin Amaçları ve Kullanım Alanları ................................................................95

Fen Eğitiminde Modellerin Yeri ve Önemi .................................................................96

Kullanım Süresine ve Toplumu Bilgilendirme Durumuna Göre Modeller ............97

Öğretim modelleri .........................................................................................................99

Öğretimde model kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar ..................... 102

Fen Sınıflarında Yeni Modellerin Oluşturulması .................................................... 108

Özet ..................................................................................................................................... 109

Konuyla İlgili Yapılmış Araştırmalar .............................................................................. 110

Yurt İçinde Yapılmış Araştırmalar ............................................................................ 110

Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar ......................................................................... 110

Günlük Ders Planı Örneği ............................................................................................... 111

Yararlanılan Kaynaklar ..................................................................................................... 113

Dr. Yasemin GÖDEK ........................................................................................................ 118

xiv

İçindekiler ........................................................................................................................... 120

Kazanımlar ......................................................................................................................... 120

Örnek Olay ......................................................................................................................... 121

Anahtar Kavramlar............................................................................................................ 122

Giriş ..................................................................................................................................... 122

Öğrenme Kuramları ve Allosterik Öğrenme Modeli ................................................... 124

Öğretim Biçimleri, Bilimsel Düşünme Biçimleri ve Allosterik Öğrenme ................. 125

Yapılandırmacı Yaklaşımlar ve Allosterik Öğrenme .................................................... 126

Allosterik Öğrenme Modeli ............................................................................................ 126

Allosterik Öğrenme Modelinin İşleyişi .................................................................... 129

Allosterik Öğrenme Modelinin Ana Değişkenleri ................................................. 130

Zihinsel Tasarım (Conception) ................................................................................. 131

Zihinsel Tasarımların Dönüşümü ............................................................................. 133

Öğretim Çevresi .......................................................................................................... 134

AÖM’nin Eğitime Yansımaları ......................................................................................... 138

Özet ..................................................................................................................................... 139




Allosterik Öğrenme Modelinin Sınıf Ortamında Uygulanması ................................. 141


Yrd. Doç. Dr. Eriman TOPBAŞ ....................................................................................... 156

xv

İçindekiler ........................................................................................................................... 158

Kazanımlar ......................................................................................................................... 159

Örnek Olay ........................................................................................................................ 159


Giriş ..................................................................................................................................... 161

Argüman ve Argümantasyon .......................................................................................... 161

Argümantasyon Modelinin Tarihsel Gelişimi ............................................................... 164

Aristo’nun Argüman Modeli...................................................................................... 164

Descartes’in Analitik Modeli ................................................................................... 166

Crawshay-Williams’ın Öznelcilik Modeli ................................................................ 167

Toulmin’in Argüman Modeli .................................................................................... 168

Perelman & Olbrechts-Tyteca’nın Yeni Retorik Modeli ....................................... 171

İnformal Mantık Felsefesi (Tümevarım) .................................................................. 172

Argümantasyon Modelinin Eğitime Yansımaları .......................................................... 174

Argümantasyona Dayalı Öğrenme Öğretme Yaklaşımının Sınıf İçi Uygulamaları ..... 177

Eğitimde Argümantasyon Kalitesinin Analizi .............................................................. 180

Alan Genel Analiz Yöntemleri .................................................................................. 181

Alan Özel Analiz Yöntemleri .................................................................................... 182

Özet ..................................................................................................................................... 184


Yurt İçinde Yapılan Araştırma Örnekleri ................................................................. 186

Yurt Dışında Yapılan Araştırma Örnekleri .............................................................. 187

Günlük Ders Planı Örneği ............................................................................................... 187


Dr. Pınar FETTAHLIOĞLU ............................................................................................ 198

xvi

İçindekiler ........................................................................................................................... 200

Kazanımlar ......................................................................................................................... 201

Örnek Olay ......................................................................................................................... 201

Anahtar Kavramlar ........................................................................................................... 202

Giriş ..................................................................................................................................... 203

Basamaklı Öğretim Programının Yapısı ve Temel Özellikleri ..................................... 204

Basamaklı Öğretim Programının Yapısı .................................................................. 204

Basamaklı Öğretim Programının Temel Özellikleri ............................................... 208

Basamaklı Öğretim Programının Uygulama Esasları .................................................. 212

Basamaklı Öğretim Programında Görev listeleri ve Etkinlik Örnekleri ............. 212

Basamaklı Öğretim Programında Öğrenme Ortamları ve Değerlendirme ....... 216

Basamaklı Öğretim Programının Eğitim Sürecine Yansımaları ................................. 219

Özet ..................................................................................................................................... 220




Basamaklı Öğretim Programı İle İlgili Plan Örnekleri ................................................ 223


Yrd.Doç.Dr.Oğuz GÜRBÜZTÜRK ................................................................................. 234

xvii

İçindekiler ........................................................................................................................... 236

Kazanımlar ........................................................................................................................ 237

Örnek Olay ......................................................................................................................... 237


Giriş ..................................................................................................................................... 239

Beynin Temel Anatomik Yapısı ....................................................................................... 242

Beyin Yarım Küreleri ve Görevleri .................................................................................. 246

Beynin Lobları ve Fonksiyonları ..................................................................................... 248

Beyin Gelişimi ve Çocuklardaki Nöron Hareketlenmesi ............................................. 250

Beyin ve Öğrenme Süreci ................................................................................................. 255

Beyin Beden Birlikteliği .................................................................................................... 257

Kullan ve Kaybet İlkesi ..................................................................................................... 258

Beyin Temelli Öğrenmeye ve Araştırmalara Tarihsel Bir Bakış .................................. 260

Beyin Temelli (Öğrenme) Araştırma Doğurguları Nelerdir? ...................................... 264

Beyin Temelli Öğrenme Nedir? ....................................................................................... 265

Beyin Temelli Öğrenmenin Genel Amaç ve Koşulları Nelerdir? ................................ 266

Beyin Temelli Öğrenmenin Genel İlkeleri ..................................................................... 268

Beyin Temelli Öğrenme ve Öğretimin Eğitim ve Öğretime Yansımaları .................. 273

Beyin Temelli Öğrenmeye Uyumlu Yaklaşım, Strateji ve Yöntemler ......................... 276

Beyin Uyumlu Sınıf Ortamı Nasıl Olmalı? .................................................................... 277

Beyin Temelli Öğrenme ve Öğretme Yaklaşımlarının Nasıl

Uygulanacağına İlişkin Öğretmenlere ve Uygulayıcılara Öneriler ............................. 279

Özet ..................................................................................................................................... 279




Beyin Temelli Öğrenmeye Uygun Ders Plan Örneği ................................................... 283


Doç.Dr. Bilal DUMAN ..................................................................................................... 296

xviii

İçindekiler ........................................................................................................................... 298

Kazanımlar ......................................................................................................................... 299

Örnek Olay ........................................................................................................................ 299


Giriş ..................................................................................................................................... 300

Neden Derslik Dışı Öğrenme? ......................................................................................... 300

Derslik Dışı Eğitimin Kısa Tarihçesi ............................................................................... 301

Derslik Dışı Öğrenmenin Tanımı ................................................................................... 302

Derslik Dışı Öğrenmenin Temelleri................................................................................ 303

Derslik Dışı Öğretme-Öğrenme Yaklaşımının Güçlü Yönleri ve Sınırlılıkları .......... 305

Güçlü yönleri ............................................................................................................... 305

Sınırlılıkları .................................................................................................................. 305

Derslik Dışı Eğitim Uygulamaları ve Programa Yansımaları ...................................... 306

Özet ..................................................................................................................................... 308




Biyoloji Alanından Günlük Ders Planı Örneği ............................................................. 310


Yrd. Doç. Dr. Sevilay ATMACA ...................................................................................... 316

Arş. Gör. Ahmet GÖKMEN ............................................................................................ 316

xix

İçindekiler ........................................................................................................................... 318

Kazanımlar ......................................................................................................................... 318

Örnek Olay ......................................................................................................................... 319


Giriş ..................................................................................................................................... 320

Dönüşümsel Öğrenme Kuramı ....................................................................................... 320

Dönüşümsel Öğrenme Kuramının Temel Özellikleri .................................................. 322

Dönüşümsel Öğrenme Süreci .......................................................................................... 326

Dönüşümsel Öğrenme Uygulamaları ............................................................................. 328

Dönüşümsel Öğrenmede Eğitimcilerin ve Öğrencilerin Rolü .................................... 332

Dönüşümsel Öğrenme Kuramı İle İlgili Farklı

Bakış Açıları ve Kurama Yönelik Eleştiriler ................................................................... 334

Özet ..................................................................................................................................... 336


Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar .............................................................................. 337

Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar ........................................................................... 337

Biyoloji Alanından Örnek Ders Planı ............................................................................. 338


Dr. Osman ÇİMEN ........................................................................................................... 346

xx

İçindekiler ........................................................................................................................... 348

Kazanımlar ......................................................................................................................... 349

Örnek Olay ......................................................................................................................... 349


Giriş ..................................................................................................................................... 351

Duygusal Zekanın Tanımı, Temellerı ve Özellikleri ..................................................... 352

Duygusal Zeka Modelleri ................................................................................................. 358

Bar-on Duygusal Zeka Modeli .................................................................................. 360

Goleman Duygusal Zeka Modeli .............................................................................. 362

Cooper ve Sawaf Duygusal Zeka Modeli ................................................................. 365

Mayer ve Salovey Duygusal Zeka Modeli ................................................................ 368

Duygusal Zekanın Eğitime Yansımaları ......................................................................... 369

Duygusal Zekaya Dayalı Öğrenme – Öğretme Süreçleri ............................................. 372

Özet ..................................................................................................................................... 378

Konuyla İlgili Araştırmalar .............................................................................................. 379



Duygusal Zeka İle İlgili Ders Planı Örneği .................................................................... 380


Doç. Dr. Meral GÜVEN ................................................................................................... 390

Arş. Gör. Zeynep AKIN DEMİRCAN ............................................................................ 390

xxi

İçindekiler ........................................................................................................................... 392

Kazanımlar ........................................................................................................................ 393

Örnek Olay ......................................................................................................................... 393


Giriş ..................................................................................................................................... 395

Düşünme Becerilerinin Kapsamı .................................................................................... 396

Düşünme Kavramının Tanımı .................................................................................. 396

Düşünme Becerileri ................................................................................................... 398

Düşünmeyi Destekleyen Sınıf Ortamı/Öğretmen Davranışları .................................. 402

Özet ..................................................................................................................................... 417

Konu İle İlgili Araştırmalar .............................................................................................. 418

Yurt İçinde Yapılmış Araştirmalar ............................................................................ 418


Düşünme Becerileri İle İlgili Ders Planı Örneği ........................................................... 419


Arş. Gör. Dr. Nihal TUNCA ............................................................................................ 426

Arş. Gör. Dr. Senar ALKIN ŞAHİN ................................................................................ 426

xxii

İçindekiler ........................................................................................................................... 428

Kazanımlar ......................................................................................................................... 429

Örnek Olay ......................................................................................................................... 429


Bilim, Teknoloji ve Teknolojik Değişim Süreci ............................................................. 430

Harmanlanmış Öğrenmenin Tanımı .............................................................................. 431

Harmanlanmış Öğrenmenin Amacı ............................................................................... 435

Harmanlanmış Öğrenme Boyutları ve Harmanlama Çeşitleri ................................... 439

Çevrimiçi ve Çevrim Dışı Öğrenmenin Harmanlanması...................................... 439

İşbirlikli Öğrenme ve Kişisel Hızda, Canlı Harmanlama ..................................... 439

Yapısal ve Yapısal Olmayan Öğrenmenin Harmanlanması ................................... 440

Geleneksel ve Güncel İçeriğin Harmanlanması ...................................................... 440

Öğrenme ve Çalışmayı Harmanlama ....................................................................... 440

Harmanlanmış Öğrenme Yaklaşımları ........................................................................... 441

Harmanlanmış Öğrenme Süreci ...................................................................................... 443

Harmanlanmış Öğrenmenin Faydaları .......................................................................... 445

Harmanlanmış Öğrenmedeki Bazı Yanlışlar ................................................................. 448

Harmanlanmış Öğrenmenin Eğitime Yansımaları ....................................................... 449

Harmanlanmış Öğrenmenin Geleceği............................................................................ 451

Özet ..................................................................................................................................... 452




Eğitim Bilimleri Alanından Günlük Ders Planı Örneği ............................................... 455


Yrd. Doç. Dr. Haluk ÜNSAL ............................................................................................ 460

xxiii

İçindekiler ........................................................................................................................... 462

Kazanımlar ......................................................................................................................... 463

Örnek Olay ......................................................................................................................... 463


Giriş ..................................................................................................................................... 464

Kuantum Teorisinin Gelişimi .......................................................................................... 465

Kuantum Düşünce ............................................................................................................ 467

Kuantum Öğrenme ........................................................................................................... 470

Kuantum Öğrenmenin Gelişiminde Etkili Olan Temel Kuramlar ............................. 473

Kuantum Öğrenmenin İlkeleri ........................................................................................ 475

Temeller ve Mükemmelliğin 8 Anahtarı .................................................................. 476

Kuantum Öğrenme Düzeni ............................................................................................. 477

Kuantum Öğrenme (-Öğretme) Döngüsü ve Uygulama Basamakları ....................... 479

Kuantum Öğrenmede Etkili Olan Beceriler ve Teknikler ............................................ 480

Akademik Beceriler .................................................................................................... 481

Yaşam Boyu Öğrenme Becerileri .............................................................................. 484

Kuantum Öğretim ............................................................................................................. 484

Kuantum Paradigmasının Eğitim Programlarına Yansıması ...................................... 486

Özet ..................................................................................................................................... 489




Biyoloji Alanından Kuantum Öğrenme Modeline Dayalı Ders Planı Örneği .......... 492


Doç. Dr. Gülay EKİCİ ....................................................................................................... 506

xxiv

İçindekiler ........................................................................................................................... 508

Kazanımlar ......................................................................................................................... 509

Örnek Olay ......................................................................................................................... 509


Giriş ..................................................................................................................................... 511

Modüler Öğretim .............................................................................................................. 511

Modüler Öğretimin Genel Özellikleri ...................................................................... 515

Modüler Öğretimde Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri........................... 518

Modüler Öğretimde Öğretim Materyalleri- “Modül” ............................................ 520

Modüler Öğretimde Öğrenme Ortamı .................................................................... 522

Modüler Öğretimde Öğretmen ve Öğrenci Rolleri ................................................ 525

Modüler Öğretimde Ölçme ve Değerlendirme ....................................................... 526

Türkiye’de Modüler Öğretim ............................................................................................ 528

Özet ..................................................................................................................................... 529

Konuyla İlgili Araştırmalar .............................................................................................. 532



Modüler Öğretim İle İlgili Ders Planı Örneği ............................................................... 533


Arş. Gör. Dr. Demet SEVER ............................................................................................ 539

İçindekiler ........................................................................................................................... 542

Kazanımlar ......................................................................................................................... 543

Örnek Olay ......................................................................................................................... 543


Giriş ..................................................................................................................................... 545

Performans Nedir? ............................................................................................................ 545

Performansı Etkileyen Faktörler ...................................................................................... 547

Motor Öğrenme ve Performans İlişkisi .......................................................................... 548

xxv

Performans Tabanlı Öğrenme.......................................................................................... 552

Tanımı, Kapsamı ve Faydaları ................................................................................... 552

Felsefi ve Psikolojik Temelleri ................................................................................... 556

Öğretmenin ve Öğrenenin Rolü ................................................................................ 558

Öğretimi Planlama ve Uygulama .............................................................................. 560

Etkinliklerin Tasarımı ................................................................................................. 566

Değerlendirme Yöntem ve Araçları ......................................................................... 569

Özet ..................................................................................................................................... 575




Muhasebe Alanından Ders Planı ve Uygulama Örneği ............................................... 578


Yrd. Doç. Dr. Sami ACAR ................................................................................................ 594

İçindekiler ........................................................................................................................... 596

Kazanımlar ......................................................................................................................... 597

Örnek Olay ......................................................................................................................... 597


Giriş ..................................................................................................................................... 599

Planlanmış Davranış Teorisi (Pdt) Boyutları ................................................................. 600

Planlanmış Davranış Teorisinin Bileşenleri ................................................................... 603

Planlanmış Davranış Teorisinin Eğitime Yansımaları .................................................. 605

Özet ..................................................................................................................................... 607




Uygulama ve Günlük Ders Planı Örneği........................................................................ 609


Arş. Gör. Ersin KARADEMİR ......................................................................................... 618

Doç. Dr. Sinan ERTEN ..................................................................................................... 618

xxvi

İçindekiler ........................................................................................................................... 620

Kazanımlar ......................................................................................................................... 621

Örnek Olay ......................................................................................................................... 621

Constructivism ............................................................................................................ 621


Giriş ..................................................................................................................................... 622

Bilişsel Yapılandırmacılık ................................................................................................. 627

Sosyal Yapılandırmacılık .................................................................................................. 628

Radikal Yapılandırmacılık ................................................................................................ 632

Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmenin Rolü .............................................................. 634

Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğrencinin Rolü ............................................................... 636

Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı ................................................................................... 638

Özet ..................................................................................................................................... 641




Yapılandırmacı Yaklaşıma Dayalı Ders Planı/Uygulama Örnekleri ........................... 644


Yrd. Doç. Dr. Tamer KUTLUCA ..................................................................................... 653

MUTLAK

BİLGİ

BİREYİN

KENDİSİ

BİLGİ

KAYNAĞI

AÇIKLANAN

BİLGİ

ÖĞRETME

ÖĞRENME

BİLGİ EĞİTİM

BİLİMİ

EĞİTİM

BİLİM

FELSEFE

BİLGİ TÜRLERİBİLEN

BİLİNEN

ALGILAMA

1.

Prof. Dr. Kıymet SELVİ-Anadolu Üniversitesi

İnsanlık tarihi kadar eski olan eğitim, ilk in-

sandan günümüze kadar bireyin öğrenmesine

odaklanmıştır. Zaman içinde eğitim kavramının

kapsamı ve süreçleri değişmiş olsa da eğitimin

amacı insanın hayatta kalmasını ve yaşamını sür-

dürmesini sağlamak olarak hep aynı kalmıştır.

Bu bağlamda, hayatta kalmayı öğrenmek insanın başardığı ilk öğ-

renmelerden bir olduğu için kendi varlığını sürdürebilmiştir. İn-

san bir taraftan kendi yaşamını sürdürmeye çalışırken bir taraftan

da etrafında gördüklerini yani algılayabildiği her şeyi sorgulamaya

çalışmıştır. Bu sorgulamalar, hayatın sürdürülmesinde daha verimli

yollar bulunmasına neden olmuştur. İnsanın öğrenerek hayatını sür-

dürdüğü bu süreçte felsefe ve eğitim birbirinden çok fazla etkilenmiş

olan çalışma alanlarıdır. Başlangıçta her ikisi de bilgiye ulaşmak ve

paylaşmak için benzer yollar kullanmış olsa da bir süre sonra eğitim,

bilimsel yöntemden yararlanmaya başlamıştır.

==============================================

İÇİNDEKİLER

Kazanımlar

Örnek Olay

Giriş

Felsefe ve Eğitimin İlişkisi

Felsefe

Eğitim

Felsefe ve Eğitim Arasındaki İlişkisi

Bilgi

Bilgi Kavramı

Bilginin Kaynağı

Bilgi Türleri

2

Öğrenme

Bilen ve Bilinen

Algılama, Anlam Oluşturma ve Öğrenme

Konuyla İlgili Yapılmış Araştırmalar

Yurt İçinde Yapılmış Araştırmalar

Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar

Özet

Yararlanılan Kaynaklar

==============================================

KAZANIMLAR

Bu bölümün sonunda;

Felsefe kavramının kapsamını açıklayabilecek,

Eğitim kavramının kapsamının açıklayabilecek,

Eğitim ve felsefe arasındaki ilişkiyi açıklayabilecek,

Mutlak bilgi ile algılanmış ve açıklanmış bilgi arasındaki farkı

açıklayabilecek,

Bilginin kaynağını açıklayabilecek,

Bilgi türlerini açıklayabilecek,

Bilen ve bilinen kavramını açıklayabilecek,

Algı, anlam oluşturma ve öğrenme kavramları arasındaki ilişki-

yi açıklayabileceksiniz.

==============================================

ÖRNEK OLAY

Coğrafya dersinde öğretmen, öğrencilere “çevreniz-

de çevre ile ilgili gördüğünüz sorunları saptayınız ve

saptadığınız bu sorunlarla ilgili yakın çevrenizdeki

en az iki kişi ile görüşme yaparak, onların sorunlar

ve bunların çözümü ile ilgili görüşlerinizi alınız. Görüşmeler so-

nuçlarını esas alarak yazılı ödev hazırlayınız” diye ödev vermiştir.

3

Bu ödevle; öğrencilerdin kendi gözlemleri ve diğer bireylerle yapa-

cakları görüşmelere dayalı olarak çevre sorunların saptanması ve bu

sorunların çözümüne ilişkin bireylerin özgün bilgilerine ulaşılması

amaçlanmıştır. Öğrencilerden Ali, öğretmenin açıkladığı yönergeye

uygun olarak önce çevre sorunlarını saptamış daha sonra bu sorun-

lara dayalı sorularını, dayısı İsmail ve komşuları Ece Teyze’ye sorarak

onlarla görüşmeler yapmış. Ali yaptığı görüşmeleri ödevine yazmış.

Ancak, yaptığı görüşmelerden yeterli bilgi alamadığı için üzülmüş.

Ödevinin görüşme kısmını yeniden yapmak istemiş ve farklı iki kişi

ile yeniden görüşme yapmıştır. Sonradan yaptığı iki görüşme ile il-

gili bilgileri de raporuna yazmış. Ödevin sonunda görüşmelerin bir

özetini yaparak çevre sorunlarının çözümü için kendi görüş ve dü-

şüncelerini de yazmış. Öğrencilerden Aysel de Ali gibi önce çevre ile

ilgili çeşitli sorunlar saptamış daha sonra ise kendi yakın çevresinden

iki kişi ile saptamış olduğu çevre sorunları ile ilgili görüşmeler yap-

mış. Yaptığı görüşmeden memnun olmayan Aysel görüşmelerden

elde ettiği bulguları araştırma raporunda vermek istememiş. Aysel

kitap ve internet kaynaklarına başvurarak çevre ile ilgili sorunlara

ilişkin tarama yaparak ödevini yapmış. Öğretmen tüm öğrencilerle

birlikte Ali ve Aysel’in yaptığı ödevi incelemiş. İnceleme sonucun-

da Ali yaptığı çalışmadan yüksek; Aysel ise düşük not almış. Öğret-

men Ali’nin yüksek not almasının gerekçesini; Ali’nin özgün bilgiler

oluşturması, ilk iki kişiden alması gereken özgün bilgilerin yetersiz

olduğunu görünce başak iki kişi ile yeniden görüşme yaparak özgün

bilgi oluşturma sürecini sürdürmesi ve kendi görüşlerini de yazarak

istenilen biçimde ödevini tamamlamış olması olarak açıklamıştır.

Aysel’in düşük not almasının ise Aysel’in özgün bilgi oluşturma sü-

recinde sorun yaşayınca yetersiz de olsa görüşmelerden elde ettiği

bulguları vermek ya da bu konuda arayışını sürdürmek yerine kitap

ve internette var olan mevcut bilgilerden yararlanarak ödevini yap-

masından kaynaklandığını açıklamıştır.

===============================================

ANAHTAR KAVRAMLAR

Algı, Bilginin Kaynağı, Öğrenme, Algılanan ve Açıklanan Bilgi,

Bilgi Türleri, Öğretme, Bilen, Eğitim, Bilgi, Eğitim Bilimi, Bilinen,

Felsefe, Bilim, Felsefe

===============================================

4

GİRİŞ

Günümüzde felsefe kendi arayış yöntemi ile

bilgiyi aramayı sürdürürken; eğitim bilgiye

erişme ve paylaşmada bilimsel yöntemden ya-

rarlanmaktadır. Yöntemsel ayrılığa rağmen her

ikisi de başta bilgi kavramı olmak üzere bilen,

bilinen, bilginin kaynağı, bilgi türleri, bilme yolları, öğrenme, anlam

oluşturma kavramları üzerinde yoğunlaşmıştır.

Bu ünite üç alt bölümden oluşmuştur. Ünitede yer alan ilk alt

bölümde “felsefe ve eğitim ilişkisi” başlığı altında “felsefe” ve “eğitim”

kavramları; ikinci alt bölümde felsefe ve eğitim arasındaki en önem-

li ortak konulardan ikisi olan “bilgi” ve “öğrenme” konusu üzerinde

durulmuştur. Ünitenin üçüncü alt bölümünde ise “öğrenme kavra-

mı; bilen, bilinen, algılama ve anlam oluşturma” süreçleri bağlamın-

da açıklanmıştır.

FELSEFE ve EĞİTİMİN İLİŞKİSİ

Bilgi ve öğrenme ünitesinin ilk konusu olan

felsefe ve eğitim ilişkisine geçmeden önce felsefe

ve eğitim kavramlarının açıklanması uygun görül-

müştür. Bu bölümde, felsefe ve eğitim kavramları

tartışıldıktan sonra felsefe ve eğitimin ilişkisi irdelenmiştir.

Felsefe

Felsefenin tanımını yapabilmek için felsefenin ayraç içine ala-

rak incelediği konuların bir listesini çıkarmak gerekir. Felsefenin

ayraç içine aldığı konular o kadar fazladır ki bu konuları listelemek

neredeyse imkânsızdır. Bireyin algılayabildiği ve algılayacağı her şey

sürekli olarak felsefenin inceleme alanına girmeye devam etmekte-

dir. Örneğin felsefe “insan aklı” konusunu ayraç içine alarak kendine

tartışma konusu yapmış ve ilk çağlardan beri bu konuyu tartışmaya

devam etmiş, gelecekte de aynı konuyu tartışmaya devam edecektir.

Felsefe bir konuyu bir kez tartışmaya başladığında o konudaki tartış-

malarını sonlandırmadan yeni yeni tartışmalarla daha derinlemesine

tartışmaya devam etmektedir. Felsefe bu özelliğinden dolayı kendi

kendini tanımlamaktan kaçınmaktadır. Felsefinin inceleme alanının

geniş olması, insanlık tarihi kadar eski dönemlerden beri süregelen

“Felsefe aynı zaman-

da bir pedagojidir,

çünkü bilgelik bir

başkasına iletildiği ve

paylaşıldığı zaman

bilgeliktir”1

5

bir çalışma alanı olması ve gelecekte ne tür konuları inceleme konusu

yapacağı ile ilgili bir netliğin olmaması “felsefe nedir?” sorusuna yanıt

verilmesini güçleştirmektedir. Topdemir (2008), felsefenin yapılacak

bir tanımlamayla sınırlandırılacak bir etkinlik olmadığın, sürekli ola-

rak tanıma ve tanımlama arayışı olduğunu ve bu nedenle, felsefenin

tanımlanması çabasından vazgeçilmesi gerektiğini belirtmektedir.2,3

Cevizci (2011), felsefin tanımlanmasındaki zorluktan bahsetmiş ve

bu zorluğun en önemli nedeni olarak da “felsefeyi tanımlayacak kişi-

lerin ilgilerinin farklılık göstermesi” olarak ifade etmiştir.4 Felsefenin

incelediği konuların kapsamının çok geniş olması, felsefenin çalışma

alanının tam olarak kavranmasında çeşitli sorunlara yol açmaktadır.

Felsefe; insanın sezgi veya içe doğma yoluyla fark edebildiği,

hayal gücü ve yaratıcı düşünme yoluyla üzerinde düşündüğü ve tar-

tıştıkları ile algılayabildiği her şeyi kendisine araştırma konusu yap-

maktadır. Felsefe binlerce yıldır insanı meşgul eden soruları yanıt-

lanmış olsa bile o yanıtlarından tatmin olmayıp yeni yeni sorularla

derinlemesine farklı boyutlarla konuyu tartışmaya devam etmektedir.

Yani kısmen yanıtlanan veya hala yanıtlanamayan soruların yanıtını

aramak felsefenin temel tartışma konularını oluşturmaktadır. Örne-

ğin felsefe “rüya” konusundaki açıklamaları ve tartışmaları bilimden

önce yapmıştır. Bu konuda yürüttüğü çalışmalar hala devam etmekte

ve bu konuda hem bilimsel çalışmalara yeni ipuçları sunmakta hem

de bilimsel sonuçları kendisine tartışma konusu yapmaktadır. Fel-

sefenin başlattığı bu tartışma ile “rüya” konusundaki bilinmezlikler,

bu konunun hem felsefe hem de psikoloji bilimi tarafından araştırıl-

maya devam edilmesine neden olmaktadır. Felsefe, başka disiplinler

veya bilim dalları tarafından açıklanamayan konuları araştırmakta

gösterdiği cesareti nedeniyle tartışılan ya da araştırılan konu ile ilgili

yeni ufuklar açılmasına neden olmaktadır. Örneğin; “ruh” konusu

dinler tarafından varlığı kabul edilen ancak tam olarak açıklanama-

yan bir kavramdır. Felsefenin ruh konusunda yaptığı açıklamalar,

özellikle ruh ve beden ikilemi üzerinde yürüttüğü tartışmalar ile bu

konunun aydınlatılmasında oldukça fazla katkı sağlamıştır. Bu ör-

neklerden hareketle felsefenin bilinmeyeni bilinir hale getirmeye yö-

nelik bu arayış isteği, onu tüm disiplinlerden farklı bir konuma getir-

miştir. Ayrıca; konuların içerik ve kapsamına göre hayal gücü, gerçek

gözlemler, deneyimler, birikmiş bilgi, akıl yürütme ve mantıksal in-

dirgemelere dayalı olarak açıklamalar yapması yani bilgiyi aramada

farklı yöntemleri işe koşması felsefenin en önemli özelliğidir. Felse-

fenin bilgiyi arama ve açıklama amacıyla uygulamış olduğu yöntem

çeşitliliği de felsefenin tanımının yapılmasını güçleştirmektedir .

Her şeyi açıklama

ve tanımlama çaba-

sında olan felsefenin

kendisinin tanımlan-

ması çok zordur.

6

Felsefe bir konu ile ilgili birbiriyle farklıymış gibi duran konuları

birlikte tartışır, onların ortak ve temel özellikler açısından ilişkileri-

ni kurarak yeni açıklamalar yapar. Felsefi tartışmalar sonucu ortaya

çıkan bilgiler, sorulan soruların akıl ve mantık imbiğinde süzülmesi

sonucu ortaya çıkan yepyeni sentez bilgilerdir. Şekil 1’ de görüldüğü

gibi her felsefi sorgulama aslında zorunlu bir akıl yürütmeyi gerektirir.

Felsefe yapmak ya da felsefi bilgi üretmek bilimsel bilgi üretmekten

daha zor olabilir. Çünkü ilişkisiz gibi duran özellikleri bir araya getire-

rek onların arasında var olan ilişkileri ortaya çıkararak yeni bir bilgiye

ulaşmak çok karmaşık bir akıl ve mantık yürütmeyi gerektirir. Bu akıl

yürütme sürecinde incelenmek üzere ayraç içine alınan ve çeşitli so-

rular sorulan konularla ilgili hiç beklenmedik durumlarla karşılaşılıp

yeni pek çok açıklamalara ulaşılabilir. Buna paralel olarak pek çok yeni

soru ortaya çıkabilir. Felsefi tartışmalarda tüm sorulara yanıt bulmak

zorunlu değildir. Daha önce sorulmayan sorular sormak ve konu ile

ilgili bireyleri düşündürmek de felsefenin en çok başvurduğu yöntem-

lerinden birisidir. Bu yöntem sayesinde yeni arayışlar başlatılmaktadır.

Her yeni bilgi aynı zamanda yeni sorular ortaya çıkarmaktadır.

? ? ? ? ? ? ? ??

7

Felsefe alanının kapsamının çok geniş olması felsefenin doğru

kavranmasını da engellemektedir. Felsefenin doğru kavranabilmesi

için felsefenin incelediği konular çeşitli başlıklar altında toplanmaya

çalışılmıştır. Topdemir (2008) felsefenin temel disiplinlerinin varlık

nedir soruna yanıt arayan “Ontoloji”, bilgi nedir sorusunun yanıtı-

nı arayan “Epistemoloji” ve değer nedir sorusunun yanıtını arayan

“Değer” gibi üç temel diplinden oluştuğunu belirtmiştir.5 Cevizci

(2011) ise felsefi düşüncenin konularını; “Bilgi”, “Varlık” ve “Değer”

olmak üzere üç temel grupta toplamaktadır. Topdemir (2008) ve Ce-

vizci (2011)’nin yaptığı açıklamalarda felsefinin incelediği konuların

ortaklık gösterdiği görülmektedir.6,7,8 Cevizci (2011), bu konuları

biraz daha ayrıntılandırarak bilgi başlığı altında yapılan açıklamala-

rın bilgi felsefesi ve bilim felsefesi konularını kapsadığını belirtirken

varlık konusu altında varlık felsefesi ile ilgili konuların yer aldığını

belirtmiştir. Değerler başlığı altında ise etik, siyaset felsefesi, sanat

felsefesi ve din felsefesinin yer aldığını belirtmektedir .

Felsefe kavramının tanımlanıp tanımlanması o kadar da önemli

bir soru değildir. Felsefe ile ilgili sorulması ve yanıtlanması gereken

en önemli soru aşağıda yer almaktadır.

===============================================

Soru: Felsefenin bireyin hayatına katkısı nelerdir?

Felsefe düşünsel bir etkinlik olduğu için insan yaşamı ile bağ-

lantıları yokmuş gibi algılanmaktadır. Oysa felsefe insanı ilgilendiren

her konuyu tartışmakta ve açıklama yapmaktadır. Felsefe ile ilgili bu

yanlış anlayışı ortadan kaldırmak için “felsefenin bireyin hayatına

kattıkları ya da katkısı nelerdir?” sorusuna yanıt oluşturmak için bu

konuda çok tartışma yapılması gerekmektedir. Felsefe bireye kendi

potansiyelini fark etme ve kullanma için bilinç kazandırmaktadır.

Felsefe akıl ile sorular sorar ve bu soruları yine akıl ile yanıtlar, akıl

ile bir yol ya da açıklama bulmaya çalışır. Özellikle felsefi düşünme

biçimleri, felsefenin sorgulama ve akıl yürütme yöntemlerini kullan-

ma becerisi kazanan birey, başkalarının aklı ile kendisine dikte edilen

görüşleri hemen kabul etmez. Ancak günümüz toplumda özellikle

bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduğu olanaklar aracılığı ile birey

sürekli olarak kendine sunulan ya da dayatılan başkalarının beğeni,

tercih ve doğruları ile yaşamını sürdürmeye çalışmaktadır. Birey; mo-

danın sundukları, bir ideoloji, siyasi görüş veya başka bir güç odağı-

nın sunmuş olduğu ürün veya sonuçlara göre hayatını sürdürmeye

çalışır. Eğer birey, felsefenin yöntemlerinden ve açıklamalarından ya-

8

ralanmazsa o zaman her tür güç odağının kontrolü altında kendini

gerçekleştiremeyen, kendine ait değerleri olmayan, konular ve olay-

lar üzerinde düşünmeyen ve sorgulamayan bir birey olarak yaşamını

sürdürebilir. Bu durumda bireyin hayata bakışı; bir siyasi lider, bir te-

levizyon sunucusunun söyledikleri, bir müzik grubunun açıklamaları

ya da bir gazetenin köşe yazıları ve verdikleri haberlerle sınırlanır .

Başkalarının beğeni tercih ve değerleri ile yaşamını sürdüren bi-

reyin bireysel olarak kendini geliştirmede yetersiz kaldığı gibi, top-

lumsal ve bilimsel gelişmeye katkısı çok sınırlı olur ya da hiç olmaz.

Felsefe bireye; aklını kullanma, sorgulamalar yapma, aklını ve düşün-

celerini özgürleştirme yönünde katkılar sağlamaktadır. Birey düşün-

sel olarak yaptığı sorgulamalar, özgürce kurduğu hayaller yardımı ile

kendi kendine doyum sağlar. Eğer hayallerini uygulamaya dökmek

isterse harekete geçerek arayışlarını sürdürür. Birey, kendi arayışla-

rından elde ettiği doyumlar, mutsuzluklar ve çatışmalarla yani birey-

sel deneyimlerindeki zenginliklerle psikolojik olarak daha güçlü bir

birey haline gelir. Bireyin kendi deneyim ve gözlemleri onu, hayatta

kalma ve isteklerini gerçekleştirme konusunda daha donanımlı hale

getirecektir. Kendini geliştirme çabası içinde olan bireylerden oluşan

bir toplum da birey gibi kendini gerçekleştirmede daha etkili yollar

bulur. Gelişmiş birey gelişmiş toplumun güvencesidir. Aynı şekilde

gelişmiş bireyler bilimdeki gelişmenin de temelini oluşturmaktadır.

Bireysel gelişim açısından felsefenin birey hayatına kattıkları sa-

dece bireyi bağımsız düşünen, sorgulayan, kendi tercihleri doğrultu-

sunda hareket eden bireyler olmasını sağlamak ile sınırlı değildir. Bi-

reylere ait farklı görüşlerin hepsinin en az kendi görüşü kadar değerli

olduğu, başkalarına saygı, hoşgörü, farklılıklara saygı vb. gibi demok-

ratik değerlerinin gelişmesine de katkı sağlar. Bireysel açıdan felsefe-

nin bireye getirdiği diğer önemli bir katkı ise bireyin bilgili olması için

gerekli olan yolları tartışarak ona yol göstermesidir. Felsefe, bireyin,

bilgi edinme ve bilgiyi paylaşma süreçlerini de geliştirerek bireyin öğ-

renmesine ve eğitimine de olumlu yönde katkılar sağlamaktadır.

Eğitim

Eğitim bir yandan felsefenin özne dediği insana davranış ka-

zandırmayı temel alan etkinlikler yaparken diğer yandan felsefenin

nesne diye nitelediği olguya yönelik bilgileri bireye kazandırmaya

çalışmaktadır. Eğitim nesne ve özne ile yakından ilgilenen ve her

ikisini buluşturmaya çalışan bir disiplindir.

9

Eğitim insanın yaşamı sürecinde etkileşimde bulunduğu her

çevreden elde edindiği deneyimler ile davranış değiştirme sürecidir.

Varış (1996) eğitim kavramını genel olarak “bireyin içinde yaşadı-

ğı toplumda davranış biçimleri edindiği süreçlerin toplamı” olarak

tanımlamaktadır.11 Eğitim kavramını tanımlarken dikkat edilmesi

gereken bir nokta eğitim kavramının sadece istendik davranış kazan-

dırılması olarak görülmemesidir. Eğitim, akasya ağacının ne zaman

çiçek açacağı, kar yağarken nefes almada neden güçlük çekildiği, çev-

reye verilen zarardan dolayı sorumluk duyma, aile büyüklerine saygılı

davranma gibi hayatın içinde ve örgün ya da yaygın eğitim program-

larının dışında öğrenilenler ile bireyin davranışlarında ortaya çıkan

tüm değişmeleri kapsamaktadır. Gürkan (2006) eğitimi “bireyde

kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme süre-

ci” olarak tanımlamaktadır.12 Bu tanım eğitim kavramının kapsamını

çok daha geniş olarak gören yani örgün ve yaygın eğitim programları,

aile, akran veya çocuğun oynadığı oyundan öğrendikleri sonucu dav-

ranışlarında ortaya çıkan değişimi işaret etmektedir. Demirel (2004)

ise eğitimi “bireyde kendi yaşantısı ve kasıtlı kültürleme yoluyla iste-

nilen davranış değişikliğini meydana getirme süreci” olarak tanımla-

maktadır.13 Demirel’in tanımında ise daha çok örgün ve yaygın eği-

tim programları ile davranış değiştirmeye vurgu yapılmaktadır.

Eğitim kavramının örgün boyutunda ise bireye kasıtlı olarak is-

tendik davranışları kazandırmak amacıyla özel planlanmış program-

lar ve bu programlara uygun olarak düzenlenmiş çevre koşullarında

gerçekleştirilen öğrenme-öğretme faaliyetlerinin tümü yer almak-

tadır. Bu durumda eğitim planlı bir öğrenme etkinliği olduğu için

öncelikle eğitim ve öğretim programlarının hazırlanması gerekir.

Eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması ve geliştirilmesi

eğitim uzmanları ve öğretmenler tarafından gerçekleştirilmektedir.

Bir eğitim programı; amaçlar, içerik, öğrenme-öğretme süreçleri ve

ölçme ve değerlendirme olmak üzere dört temel boyuttan oluşur.

Eğitim faaliyetlerine amaçların yani öğrenciye kazandırılması gere-

ken davranışların belirlenmesi ile başlanmaktadır. Bugünkü eğitim

anlayışına göre öğrenci daha önceden başkaları tarafında algılanmış

ve açıklanmış bilgileri öğrendiği ölçüde başarılı olmaktadır. Eğer öğ-

renci mevcut bilgileri yeniden yapılandırarak kendisine mal edemi-

yorsa öğrenme gerçekleşmemektedir. Öğrenmeyi son derece dar bir

çerçevede ele alan mevcut eğitim sistemleri öğrencilerin öğrenmele-

rinde ciddi bazı engeller oluşturmaktadır. Öğrencinin yaratıcılığını

ve özgürce bilgiyi keşfederek ya da yeniden yapılandırarak öğren-

10

yen öğrenme-öğretme yaklaşımları ve uygulama …...Öğrenme- öğretme süreçlerinde ne...

Documents