vÜcut sivilariesaglikonline.com/e-saglik online/fizyoloji/3- vucut sivilari.pdf · hds hİs....

Copyright © 2004 Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummings

VÜCUT SIVILARI

Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN


Su Dengesi

• Vücudumuzun önemli bir bölümü sudan oluşur ve su dengesi vücudun en önemli sorunlarından birisidir. Günlük olarak alınan ve vücuttan atılan su miktarı biribirine eşit olmalıdır ve ortalama olarka yaklaşık 2500ml civarındadır. Alınan su esas olarak besinler ve içeceklerle, ayrıca metabolik tepkimelerle elde edilir. Atılan su ise en büyük oranda böbreklerle olmak üzere, akciğer ve deriden hissedilmeyen su kaybı şeklinde (0.9 litre) ve az miktarda da dışkıyla (100 ml veya 0.1 litre) atılır. Girdi ve çıktının dengeli olması yaşam açısından çok önemlidir.


Su Dengesi

• Yeme ve içme• Böbreklerde su

geri emilimi• Kazanılan = atılan


Metabolizma

Besinlerle

Sıvılarla

Günde ortalama alınan

Günde ortalama çıkan

Feçes %4Terleme %8Deri ve Akciğerden gizli kayıp %28

İdrar %60

Su Dengesi


Su dengesi-Böbrekler

• Böbreklerimiz vücut su dengesi için temel işlev görürler. Glomeürler Filtrasyon (GF) denen bir işlemle kandaki plazmayı sürekli süzen böbrekler, vücudun ihtiyacına göre ne kadar su tutulup ne kadarının atılacağına karar verirler. Böylece vücut suyu, iç ve dış ortamın gerekliliklerine göre ayarlanarak sabit tutulur. GFR, böbreklerin süzme hızıdır ve vücut suyu azaldığında bu süzme işi de kendiliğinden azalır; böylece vücutta su tutulur.


Su dengesi-Böbrekler


Vücut sıvıları toplam üç bölmeye ayrılır: • Kanın sıvı kısmı olan plazma• Hücreler ve kan dışında kalan

“doku sıvısı” (ki bu ikisine “hücre dışı sıvı” da denir)

• Hücre içi sıvı.


Kapiller endoteli Hücre zarı

Kan hücreleri

Kan damarı

Plazma Dokus sıvısı Hücre içi sıvı

Hücrezarı

HDS HİS


Vücut su bileşimi

Vücut sıvı bölmelerinin nisbi miktarları ve birbirleri ile ilişkileri


TOPLAM VÜCUT SUYU42L

İNTRASELLÜLER SIVI(hücre içi) 28L

EKSTRASELLÜLER SIVI(hücre dışı) 14L

PLAZMA(damar içi) 4L

İNTERSTİSİYEL(doku arası) 10L

Vücut su bileşimi


Transsellüler sıvılar Hücre dışı sıvının bulunduğu yerler

• Hücre dışı-doku sıvısı bölümü• Yaklaşık 1-2 L

• Sinoviyal (eklem sıvısı)• Perikardiyal (kalp zarı sıvısı)• Göz içi• Peritoneal (karın zarı sıvısı)• Beyin-omurilik sıvısı


Vücut suyu, yaşa cinsiyete ve bir çok faktöre göre değişiklik gösterir. Ayrıca organların içerdikleri su oranları da çok farklı olabilir.


Çeşitli dokulara ve yaşa göre su oranı

Doku Su % Kan 83,0

Böbrek 82,7 Kalp 79,2

Akciğer 79,0 Dalak 75,8

Kas 75,7 Beyin 74,8 Deri 72,0

Karaciğer 68,3 Kemik 31,0

Yağ 10,0 Tüm vücut 62,0

Yaş Su %

15 günlük embriyo

92

30 günlük embriyo

80

Yenidoğan 77

9 günlük 76

14 günlük 73

3 aylık 66

10-18 yaş 59

18-40 yaş 61

40-60 yaş 55

60 yaş üstü 52


Hücrenin içi ve dışı arasında iyon dağılımında bir dengesizlik vardır. Sodyum (Na) hücre dışında fazla iken, potasyum (K) hücre içinde fazladır. Bunlar vücudumuzun ana katyonlarıdır (artı yüklü iyonlar). Hücre dışında en fazla bulunan anyon (eksi yüklü iyon) ise Klor (Cl)dur. Hücre içinin esas anyonu ise fosfatlar

ve proteinlerdir.


Çeşitli iyonların hücre içi (eritrosit) ve hücre dışı konsantrasyonları (mmol/l)

iyon hücre içi hücre dışı

Na 12±3 142±4

K 140±? 4,2±0,4

Mg 30±2 1,4±0,2

Ca <10-3 1,2±0,2

Cl 10±5 108±5


Vücut sıvılarının iyon bileşimi

H. DışıSıvı

H. içiSıvı

Katyonlar Anyonlar

Ca2+

Fosfat ve organik anyonlar

Protein--

Na+

K+

Cl HCO3

Mg2+

İyonların hücre içi ve dışındaki dağılımları


Sıvı Hareketleri

Plazma

İnterstisyel Sıvı

Intrasellülar Sıvı

Osmoz

StarlingGüçleri

Osmoz

Sıvı bölmeleri arasında Starling güçleri ve osmos aracılığıyla madde ve su geçişi gerçekleşir


Osmoz

• Suyun seçici geçirgen membranlardan net geçişi.• Hareket, suyun çok olduğu bölümden az olduğu

bölüme doğru.• Ozmoz için:

• Membranın iki tarafındaki solüt (çözünmüş madde) miktarı farklı olmalı.

• Membran solüte geçirgen olmamalı.• Ozmotik aktif solüt:

• Zardan serbestçe geçemeyen maddeler...

Suyun blmeler arası difüzyonu “osmoz” aracılığıla olur.


Seyreltik Yoğun (derişik)

Çözünen

SU

Suyun az yoğun olduğu ortamdan çok yoğun ortama kendiliğinden geçişine osmoz denir


Osmol-Mol ilişkisi

• Ozmolarite, molariteden farklıdır. Ozmotik olarak aktfi paritkül sayısına bağlıdır. Örneğin glikoz, suda çözüldüğünde molekülleri parçalanmadığından mol sayısı kadar aktif partikül oluşturur. Bu yüzden osmolaritesi molaritesine eşittir (1 mol glikoz çözündüğünde 1 osmol çözelti oluşur). Fakat NaCl (sofra tuzu) çözündüğü zaman Na ve Cl olarka ayrıldığından molaritesinin iki katı osmolariteye sahip olru (1 mol NaCl çözündüğünde 2 osmollük bir çözelti oluşturur).


Osmol-Mol ilişkisi

• Sıvının içerisindeki su yoğunluğu, çözeltideki madde partiküllerinin sayısına bağlıdır.

• Çözeltideki partiküllerin toplam sayısı = OSMOL• 1 osmol (Osm) = 1 mol katı partikül• OSMOL= osmotik aktif partikül sayısı• OSMOLALİTE: osmol/Kg su• OSMOLARİTE: osmol/litre


Osmozun etkisi

Osmoz sonucunda net su hareketinin olduğu kısımda bir basınç veya seviye artışı olur


• Bu hacim artışını durduracak zıt kuvvete osmotik basınç denir.

• Seçici geçirgenliğe sahip bir zardan osmozu engelleyen zıt kuvvet.• Madde yoğunluğuna bağlıdır. • Osmotik aktif partikül sayısı ile doğru orantılı

Osmotik Basınç


Osmoz ve Osmotik denge

Osmotik basıncın şematik gösterimi


Vücut sıvılarının osmolaritesi

• Osmolaritenin ölçümü :• Kriyosopi

• 1 mol çözünen madde, suyun donma noktasını –1.86oC ye düşürür.• Plazma–0.56oC de donar 0.3 Osm

veya 300 mOsm.

Kriyosopi, çözünmüş madde miktarına göre donma noktasının değişmesi prensibiyle osmolarite hesaplanmasına denir


Tonisite

• İzotonik:

• Plazma ile eş ozmotik basınçta.• Hücrelerle ile sıvı arasında net su hareketi yok.

• Hipotonik:

• Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha az.• Hücrelere net su girişihemoliz.

• Hipertonik:

• Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha fazla.• Hücrelerde büzüşme (krenasyon).

Copyright © 2004 Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummingsİzotonik ortamda Hipotonik ortamda Hipertonik ortamda

Kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) farklı derişimdeki çözeltilerdeki durumları. Hipertonik ortamda su kaybeden eritrositler büzülürken (krenasyon); hipotonik ortamdakiler şişer ve hatta parçalanır (hemoliz).


Klinikte kullanılan izotonik çözeltiler

• % 0.9 luk NaCl (SF)• % 5 Dekstroz • % 1.4 lük sodyum bikarbonat


Vücut sıvı kompartmanları-özet


Anyon ve katyonların hücre içi ve dışı dağılımları-özet


Plazmanın non-elektrolitleri-özet


Lenf damarları ve Ödem

Dokularda bulunan lenf damarları, damarlarda sızan küçük protein moleküllerini ve sıvı fazlasını emerek tekrar dolaşıma veren yapılardır. Bu sayede dokularda sıvı birikimi önlenir. Eğer lenf sistemi doğru çalışmazsa dokularda sıvı birikimi meydana gelir ki buna “ödem” adı verilir.


Lenf damarları ve Ödem


Bitti...

vÜcut sivilariesaglikonline.com/e-saglik online/fizyoloji/3- vucut sivilari.pdf · hds hİs....

Documents