biyomedikalde anatomi ve fizyoloji

TC MİLLIcirc EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE OumlĞRETİM SİSTEMİNİN

GUumlCcedilLENDİRİLMESİ PROJESİ)

BİYOMEDİKAL CİHAZ TEKNOLOJİLERİ

BİYOMEDİKALDE ANATOMİ VE FİZYOLOJİ

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen moduumlller

bull Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02062006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait ccedilerccedileve oumlğretim programlarında amaccedillanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik geliştirilmiş oumlğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır)

bull Moduumlller bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel oumlğrenmeye rehberlik etmek amacıyla oumlğrenme materyali olarak hazırlanmış denenmek ve geliştirilmek uumlzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır

bull Moduumlller teknolojik gelişmelere paralel olarak amaccedillanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim oumlğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması oumlnerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir

bull Oumlrguumln ve yaygın eğitim kurumları işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler moduumlllere internet uumlzerinden ulaşabilirler

bull Basılmış moduumlller eğitim kurumlarında oumlğrencilere uumlcretsiz olarak dağıtılır

bull Moduumlller hiccedilbir şekilde ticari amaccedilla kullanılamaz ve uumlcret karşılığında satılamaz

i

ACcedilIKLAMALAR iv GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİ - 1 3 1 İNSAN VUumlCUDUNUN ANATOMİSİ 3

11 Temel Anatomi 3 111 Anatomik Boumllgeler 4 112 Anatomik Boşluklar (Kaviteler) 4 113 Duumlzlem Terimleri 5 114 Hastanelerde Kullanılan Biyomedikal Terimler 6

12 Organların Anatomik Yerleşimi 8 13 İskelet Sistemi 11

131 Uumlst ve Alt Ekstremite Kemikleri 12 132 Baş ve Goumlvde Kemikleri 14 133 Bağ ve Destek Doku 14

14 Kas Sistemi 15 141 Baş-Goumlvde ile Alt-Uumlst Extremite Kasları 15 142 Goumlrevlerine Goumlre Kaslar 16 143 Kasların Başlangıccedil ve Yapışma (Sonlanma) Yerleri 19

15 Dolaşım Sistemi 19 151 Mikrodolaşım ve Kapiller Sistemin Yapısı 21 152 Lenfatik Sistem 22

16 Sinir Sistemi 23 17 Sindirim ve Boşaltım Sistemi 25 18 Anatomik Parametreleri Kullanan Cihazlar 27 UYGULAMA FAALİYETİ 28 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 29

OumlĞRENME FAALİYETİ-2 31 2 İNSAN FİZYOLOJİSİNDE HUumlCRE KAS KALP VE DOLAŞIM PARAMETRELERİ 32

21 Huumlcre 32 211 Membran Potansiyelleri 33 212 Kanser 34 213 Epitel Bağ Doku 35

22 Kas 36 221 İskelet Kasının Fizyolojik Anatomisi 37 222 Kas Kasılmasının Genel Mekanizması 38 223 Kas Dokuları 39

23 Kalp 41 231 Kalp Kasının Fizyolojisi 41 232 Kalp Kasının Fizyolojik Anatomisi 42 233 Kalp Doumlnguumlsuuml 44 234 Kalp Seslerinin Kalbin Pompalama İşlevi ile İlişkisi 45

İCcedilİNDEKİLER

ii

235 Goumlğuumlste Kalp Etrafındaki Elektrik Akımları 46 24 Dolaşım 48

241 Dolaşımın Fiziksel Karakteristikleri 48 242 Dolaşım Sisteminin Fonksiyonel Boumlluumlmleri 48 242 Dolaşım Sisteminin Ccedileşitli Boumlluumlmlerinde Basınccedillar 49 243 Dolaşım Fonksiyonunun Temel Teorisi 50 244 Kan Akımı 51 245 Mikro Dolaşım ve Kapiller 51

25 Kan 52 251 Kan Fizyolojisi 52 252 Kan Huumlcreleri 53 253 Kan Grubu Tayini 54

26 Huumlcre Kas Kalp ve Dolaşım Parametrelerini Kullanan Biyomedikal Cihazlar 54

261 Elektrocerrahi Cihazlardan Elektrokoter 54 262 Fotopletismografi 55 263 Normal Elektrokardiyogram 55 264 Kan Akımını Oumllccedilme Youmlntemleri 56 265 Elektromanyetik Akım Oumllccediler 56 266 Ultrasonik Doppler Akım Oumllccediler 57 267 Kan Basıncı 57 268 Kalp Cerrahisinde Vuumlcut Dışı (Ekstrakorporal) Kan Dolaşımı Sağlamak 60 269 Ventrikuumlllerin Elektroşok ile Defibrilasyonu 61 2610 Santrifuumlj 61 2611 Kan analizoumlrleri 61 2612 Kas elektrik oumllccediler 62

UYGULAMA FAALİYETİ 63 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 70

OumlĞRENME FAALİYETİ-3 72 3 İNSAN FİZYOLOJİSİNDE SOLUNUM SİNİR AĞI SİNDİRİM VE METABOLİZMA PARAMETRELERİ 73

31 Solunum Sistemi 73 311 Huumlcresel (İccedilsel) Solunum 73 312 Akciğer (Dışsal) Solunum 74

32 Sinir Sistemi Fizyolojisi 76 321 Beyin ve Beyin Alanları 76 322 Merkezi Sinir 78 323 Sinir Reseptoumlrleri 79 324 Duyu Sinirler 81 325 Motor Sinir 88

33 Metabolizma 88 34 Sindirim ve Boşaltım Sistemi Fizyolojisi 89

iii

341 Ağız 90 342 Yutak 91 343 Yemek Borusu 91 344 Mide 91 345 İnce Bağırsak 91 346 Kalın Bağırsak 91 347 Karaciğer 91 348 Pankreas 92

35 Solunum Sinir Ağı Etabolizma Sindirim ve Boşaltım Parametrelerini Kullanan Biyomedikal Cihazlar 92

351 İndikatoumlr Seyreltme Youmlntemi 92 352 Beynin Elektriksel Aktivite Haritası Cihazları 92 353 Goumlz Sinir Elektrik Aktivite Takibi (ERG) 93 354 Ağrı Giderimi İccedilin Elektrik Uygulaması TENS 93 355 Merkezi Sinir Sisteminin Elektriksel Stimuumllasyonu 93 356 Solunum Sistemi Cihazları 94 357 Kısa Dalga Diyatermisi 94


MODUumlL DEĞERLENDİRME 99 CEVAP ANAHTARLARI 103 OumlNERİLEN KAYNAKLAR 105 KAYNAKCcedilA 106

iv

ACcedilIKLAMALAR

KOD 721T00003 ALAN Biyomedikal Cihaz Teknolojileri

DALMESLEK Alan Ortak MODUumlLUumlN ADI Biyomedikalde Anatomi ve Fizyoloji

MODUumlLUumlN TANIMI Biyomedikal cihazlarla ilgili insan anatomi ve fizyoloji bilgilerini uygulamalı kullanabilme becerilerinin kazandırıldığı oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4032

OumlN KOŞUL Oumln koşulu yoktur

YETERLİK Biyomedikal sistemlerde cihazların kullandığı vuumlcut parametrelerini bilerek anatomik ve fizyolojik parametre oumlzelliklerini ayırt etmek

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil Gerekli ortam sağlandığında biyomedikal sistemlerde cihazların kullandığı vuumlcut parametrelerini bilerek anatomik ve fizyolojik parametre oumlzelliklerini doğru olarak ayırt edebileceksiniz Amaccedillar Oslash İnsan vuumlcudunun temel anatomik yapısını ayırt

edebilecektir Oslash İnsan fizyolojisinde huumlcre kalp kas dolaşım

parametreleri ayırt edebileceksiniz Oslash İnsan fizyolojisinde solunum sinir ağı sindirim ve

metabolizma parametrelerini ayırt edebileceksiniz

EĞİTİM OumlĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Atoumllye ortamı anatomi haritaları anatomik ve fizyolojik maketler Analizoumlr simuumllatoumlr osiloskop sinyal jeneratoumlruuml mikroskop stetoskop tansiyon aleti akciğer balonu ışık kaynağı ses kaynağı ccedilekiccedil iğne turnusol ayıracı vuumlcut termometresi

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME

Bu moduumll oumlğrenme faaliyeti iccedilermektedir Her oumlğrenme faaliyeti sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendirebileceksiniz Oumlğretmen moduumll sonunda size oumllccedilme aracı (uygulama soru-cevap) uygulayarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri oumllccedilerek değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

1

GİRİŞ Sevgili Oumlğrenci Bu moduumll sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile Biyomedikal Cihaz Teknolojileri

alanında vuumlcut parametrelerini bilmek fizyolojik parametre oumlzelliklerini ayırt etmek sizler iccedilin ccedilok yararlı olacaktır

Biyomedikal cihazların ccedilalışma parametreleri doğrudan ya da dolaylı olarak insan

vuumlcudunun anatomik ve fizyolojik parametreleriyle ilişkilidir Biyomedikal Cihaz Teknolojileri geccedilmişten guumlnuumlmuumlze tıbbın tanı ve tedavilerinde sağlık personelimize rahatlık ve guumlven sağlaması amacıyla geliştirilmiştir

İleriki aşamalarda goumlreceğiniz moduumlllerle bu goumlrduumlğuumlnuumlz moduumllden edindiğiniz

yeterlilikle kullanıcılarla daha rahat iletişim kurarak teknik problemleri daha rahat algılayıp ccediloumlzuumlmleyebilecek ve kullanıcı isteklerine goumlre teknik destek verebileceksiniz

Biyomedikalde anatomi ve fizyolojiye youmlnelik temel oumllccedilme ile ilgili sorularınızın

cevabını bu moduumllde bulabileceksiniz Biyomedikal Cihaz Teknolojileri alanında sağlık personellerimizin yaptığı kadar

değerli insan sağlığını koruma ve kurtarmaya youmlnelik teknik destek ccedilalışmalarını yaptığınızı bilmenin size buumlyuumlk hazlar vereceğinden ve sizin de bunun oumlnemini bilerek ccedilalışacağınızdan eminiz

GİRİŞ

2

3

OumlĞRENME FAALİYETİ - 1

Uygun ortam sağlandığında Biyomedikal Cihaz Teknolojilerinde kullanılan insan anatomisine ait temel anatomik yapısının nasıl algılandığını oumlğrenebileceksiniz

Bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlardır Oslash İnsanda organların anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash İnsanda iskelet sistemi ve kemiklerin anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash İnsandaki sindirim sisteminin anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash İnsandaki kas sisteminin anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash İnsandaki dolaşım sisteminin anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash İnsandaki sinir sisteminin anatomik haritada konumunu araştırınız Oslash Anatomik parametreleri kullanan cihazları araştırınız Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamından tıbbi eğitim veren kurum

kuumltuumlphanelerinden doktorlardan hemşirelerden teknisyenden reprezantlardan ve tıbbi malzeme satan firmalarla hastanelerden bilgi almanız yararlı olacaktır

İnternet arama motorlarından ldquoanatomi - anatomyrdquo ldquoskeleton - iskeletrdquo ldquobone - kemikrdquo ldquomuscle - kasrdquo ldquocirculation - dolaşımrdquo ldquonevre - sinir ağırdquo ldquoneuron - noumlronrdquo ldquoassimilation - sindirimrdquo ldquodigestionrdquo ldquogastrointestinalrdquo ldquoboşaltımrdquo ldquouumlrolojirdquo wwwinnerbodycom wwwbiyomedikalorg adresinden ldquobiomedical device - biyomedikal cihazrdquo ldquobiomedical equipment - biyomedikal aparatrdquo olarak inceleyiniz

1 İNSAN VUumlCUDUNUN ANATOMİSİ

11 Temel Anatomi

Anatomi vuumlcut boumlluumlmlerinin yapısını ve gelişimini inceleyen bir bilim dalıdır İnsan vuumlcudunun anatomik pozisyonu ve vuumlcut duumlzlemlerini bilmek gerekir Bu bilgilerle goumlruumlntuumlleme sistemlerinde ccedilekimler iccedilin gerekli pozisyonları ifade etmek de oumlnemlidir İnsan vuumlcudu dış şekline goumlre ikiye ayrılabilir

Kol ve bacaklar insan vuumlcudunun uzuvlarını (extremite) boyun (collum) baş (skull) Goumlvde (truncus) ise diğer kısımlarını meydana getirir ve kendi iccedilinde uumlccedile ayrılır

Oslash Goumlğuumls (thorax) Oslash Karın (abdomen) Oslash Leğen (pelvis)rsquodir

OumlĞRENME FAALİYETİ-1

AMACcedil

ARAŞTIRMA

4

111 Anatomik Boumllgeler Oslash Kafa boumllgesi (regio capitis) Oslash Yuumlz boumllgesi (regio facialis) Oslash Boyun boumllgesi (regio cervicalis) Oslash Ense boumllgesi (regio nuchae) Oslash Omuz boumllgesi (regio deltoidea) Oslash Koltuk boumllgesi (regio axillaris) Oslash Goumlğuumls boumllgesi (regio thoraxis) Oslash Meme boumllgesi (regio mammalis) Oslash Karın boumllgesi (regio abdominalis) Oslash Sırt-bel boumllgesi (regio dorsalis) Oslash Apış arası boumllgesi (perineregio perinalis) Oslash Uumlst extremite (regio extremitalis superior) Oslash Alt extremite (regio extremitalis inferior)

112 Anatomik Boşluklar (Kaviteler)

Resim 11 İnsan anatomik duumlzlemleri

5

Oslash Kafatası ve omurga boşluğu (cavum cranium ndash spinal kavite) Oslash Goumlğuumls boşluğu (toraksik kavite) Oslash Karın (abdominal) ve leğen (pelvis) boşluğu karın boşluğu periton zarıyla

oumlrtuumlluumlduumlr Oslash Ortadaki kısımlar (median) goumlğuumls kemiğinin altına epigastrik boumllge goumlbek

etrafına umblikal onun altına da hipogastrik boumllge denir Oslash Yanlardaki kısımlar (lateral) Kaburgaların altına duumlşen kısma hipokondriak bel

kısmına lumbar ve kasık kısmına iliak boumllge denir 113 Duumlzlem Terimleri

Oslash Sagital duumlzlem (vertikal) Vuumlcudu sağ ve sol olmak uumlzere ikiye ayırır Oslash Koronal duumlzlem Vuumlcudu oumln ve arka olmak uumlzere ikiye ayıran duumlzlem Oslash Aksiyal duumlzlem (horizontal) Vuumlcudu alt ve uumlst olmak uumlzere ikiye ayırır Oslash Anterior (ventral) Vuumlcudun veya ilgili boumllgenin oumln kesimidir Oslash Posterior (dorsal) Vuumlcudun ya da ilgili vuumlcut boumllgesinin arka kesimidir Oslash Suumlperior (kranyal) Uumlst kısımdır Oslash İnferior (kaudal) Alt kısımdır Oslash Santral Orta kısımdır Oslash Medial Orta sagital duumlzleme yakın olan kısımdır Oslash Lateral Orta sagital kesimden uzak olan kısımdır Oslash Oblik Tam yan olmayan pozisyondur Oslash Proksimal Bir vuumlcut parccedilasının vuumlcut merkezine yakın olan kısmıdır Oslash Distal Merkezden uzak olan kısımdır Oslash Tanjansiyel Teğet geccediliş Oslash Perpendikuumller Dik Oslash Erekt Ayakta Oslash Semierekt Yarıyatar Oslash Rekumbent Yatar Oslash Supin Sırtuumlstuuml yatar pozisyon Oslash Pron Yuumlzuumlkoyun yatar pozisyon Oslash Trendelenburg Başaşağı Oslash Dekuumlbituumls Yatar durumda iken x-ışınını yere yatay goumlndermeyi ifade eder

6

114 Hastanelerde Kullanılan Biyomedikal Terimler 1141Anatomik Muayene ile İlgili Terimler

Oslash İnspeksiyon Goumlrme yoluyla gerccedilekleşen muayene Oslash Palpasyon Dokunarak elle yapılan muayene Oslash Perkuumlsyon Vuumlcudun belli boumllgelerine parmakla vurularak gerccedilekleştirilir Oslash Oskuumlltasyon Dinlemek anlamına gelen bu terim genellikle stetoskop ve

fetoskop aleti yardımıyla yapılır Oslash Endoskopi Laparaskop (organ iccedili) bronskop laringoskop gibi araccedillarla derin

kısımlarda yer alan organların incelenmesidir

1142 Radyoloji ile İlgili Terimler Oslash Radyografi Film veya goumlruumlntuumlleme işlemidir Oslash Radyogram Goumlruumlntuumlleme işlemi sonucu elde edilen film ve ya goumlruumlntuumlduumlr Oslash Dansite Filmin x-ışını fotonlarına vermiş olduğu siyah renk tonlamasıdır Oslash Distorsiyon Objenin goumlruumlntuumlsuumlnuumln orijinalinden farklı olarak yansımasıdır Oslash Noiz Goumlruumlntuumlnuumln izlenmesine engel olan radyografik dansitedeki istenmeyen

değişikliklerdir Oslash Radyoluumlsent (hipodens) X-ışını geccedilirgenliğinin fazla olması Siyahlaşma olarak

goumlruumlluumlr Oslash Radyoopak (hiperdens) X-ışını geccedilirgenliğinin az olması Beyazlaşma olarak

goumlruumlluumlr Oslash Kontrast Zıtlık İki komşu yapının arasındaki goumlruumlnuumlm farkı Fark ne kader

fazla ise kontrast o kadar fazladır Oslash Kontrast madde X-ışını ile tepkimeye girip kontrast oluşturarak goumlruumllebilirliği

ve ayırt edilebilirliği artıran maddelerdir Oslash Sialografi Tuumlkruumlk bezlerinin ve kanallarının kontrast madde verilerek yapılan

radyografik tetkikidir Oslash Enteroklizis İnce bağırsak goumlruumlntuumlleme tekniği Oslash Kolesistografi Safra kesesini goumlruumlntuumlleyen radyografik tetkiktir Oslash Kolanjiografi Safra yollarının goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Uumlrografi Uumlriner sistemin goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Pyelografi Boumlbrek toplayıcı sisteminin ve uumlreterin goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Sistografi Mesanenin goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Histerosalpingografi Uterus ve uterus tuumlplerinin goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Arteriografi Atar damarların goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Venografi Toplardamarların goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Splenoportografi Portal damarların goumlsterilmesidir Oslash Lenfanjiografi Lenf damarlarının goumlruumlntuumllenmesidir

7

Oslash Myelografi Subaraknoid aralığa kontrast madde verilerek yapılan spinal kanalın goumlruumlntuumllenmesidir

Oslash Dakriosistografi Lakrimal sistemin goumlruumlntuumllenmesidir Oslash Artrografi Eklem iccediline kontrast verilerek yapılan goumlruumlntuumllemedir Oslash Emisyon (Yayma) Enerji kaynağı vuumlcuttur RG ve MRG de olduğu gibi Oslash Transmisyon (Geccedilme) X-ışınının vuumlcudu geccedilmesi Oslash Refleksiyon (Yansıma) Goumlnderilen enerji vuumlcuttan yansır ve goumlruumlntuuml

oluşturulur USde olduğu gibi Oslash Ekspojur Havadan geccedilen x-ışının iyonizasyona neden olmasıdır Oslash Roumlntgen Ekspojuumlr birimidir Oslash RAD Radyasyon absorbsiyon dozu birimidir Radyasyona maruz kalma sonucu

enerji depolanması radyasyon absorbsiyon dozudur Oslash REM Radyasyon eş değer doz birimidir Mesleki ekspojuumlruuml ifade eder Oslash Dijital Sayısal bilgisayarlı goumlruumlntuumlleme Oslash Artefakt İstenmeyen goumlruumlntuumller Oslash Rezoluumlsyon Bir sistemin bir objeyi goumlruumlntuumlleyebilme yeteneğidir veya ayırt

edebilme guumlcuuml ccediloumlzuumlnuumlrluumlk Oslash Antegrad Akım youmlnuuml ile aynı Oslash Retrograd Akım youmlnuumlnuumln tersi

1143 Ultrasonografi (US) ile İlgili Terimler

Oslash US Ultrasonografi Oslash Prob US goumlruumlntuumlsuuml elde etmek iccedilin kullanılan ses dalgasını goumlnderen ve alan

alet Oslash Doppler US Kan akım hızı ve akım karakteristiklerini araştırmada kullanılan

bir inceleme youmlntemidir Oslash Ekojenite Sesi yansıtabilme derecesi siyah-beyaz arasında goumlruumlluumlr Oslash İzoekojen Sesi aynı derecede yansıtan Oslash Hiperekojen Karşılaştırılan dokuya goumlre daha ekojen yani daha parlak veya

beyaz Oslash Hipoekojen Karşılaştırılan dokuya goumlre daha az ekojen yani daha koyu

1144 Bilgisayarlı Tomografi (CT Computed tomografi) ile İlgili Terimler

Oslash HU (Hounsfield Uumlnitesi) BTde dansite birimi Oslash Dansite Objenin X -ışınını zayıflatma miktarını belirtir iyonlaşma miktarı Oslash İzodens Karşılaştırılan doku veya yapı ile aynı dansitede olma Oslash Hipodens Karşılaştırılan dokuya goumlre daha duumlşuumlk dansitede olma daha koyu Oslash Hiperdens Karşılaştırılan dokuya goumlre daha dens olma daha accedilık

8

Oslash Pencere genişliği (window width) Siyah-beyaz arasında goumlrmek istediğimiz gri noktaların alt ve uumlst dansite sınırları yani goumlrmek istediğimiz dansite sınırları

Oslash Pencere seviyesi (window level) Tam gri goumlruumllen orta dansite değeri pencere genişliğinin orta noktası

1145 Manyetik Rezonans Goumlruumlntuumlleme (MRG) ile İlgili Terimler

Oslash İntensite Sinyal yoğunluğu siyah-beyaz aralığında gri noktalar olarak goumlruumlluumlr Oslash Hipointens Karşılaştırılan dokuya goumlre sinyali daha az yani siyaha yakın Oslash İzointens Aynı sinyalde Oslash Hiperintens Sinyali daha yoğun yani daha beyaz

1146 Sintigrafi (Nuumlkleer Tıp) İle İlgili Terimler

Oslash Radyofarmasoumltik Sintigrafik goumlruumlntuumllemede kullanılan maddeler Oslash Aktivite Radyofarmasoumltik maddeyi tutabilme miktarı Oslash Hipoaktif Roumllatif olarak daha az tutan daha accedilık veya beyaza yakın goumlruumlluumlr Oslash Hiperaktif Daha fazla tutan daha koyu veya siyaha yakın goumlruumlluumlr

12 Organların Anatomik Yerleşimi

Tıbbi cihazların verilerin doğru alınabilmesi ve hastanın oumllccediluumlmlerden en az zararı alması iccedilin kullanım yerlerini doğru bilmek gerekir Cihazların bir kısmı insan sağlığındaki oumlnemleri gereği tek bir organın veya sistemin bir parccedilasının incelenmesi iccedilin tasarlanmıştır Oumllccediluumlmlerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin cihazların insan uumlzerinde doğru yerlere uygulanması gerekir

İnsan vuumlcudu uumlccedil kısımda incelenir Kafatası goumlvde ve kol-bacak Kol-bacak

kısımlarında organ olarak nitelendirilecek organ dokuları yoktur Bu organları detaylı olarak fizyolojik yapıda inceleyeceğiz Şimdi insanın oumlnden goumlruumlnuumlşuuml ile organların anatomik yerleşimini inceleyelim

Oslash 5 Aorta (great artery) ndash kalpten ccedilıkan en buumlyuumlk atardamar Oslash 14 Brachiocephalic trunk (artery) - atardamar Oslash 15 Brachiocephalic vein ndash toplardamar Oslash 19 Carotid artery left common ndash baş sol atardamar Oslash 20 Carotid artery right common Oslash 24 Cerebellum (hindbrain) ndash alt beyin (baş sağ atardamar) Oslash 25 Cerebrum (forebrain) uumlst beyin (Kafatası uumlst ve arka kısmındadır) Oslash 31 Coronary (heart) artery and vein left ndash kalbi besleyen sol atardamar ve

toplardamar Oslash 32 Coronary (heart) artery and vein right - kalbi besleyen sağ atardamar ve

toplardamar

9

Oslash 39 Diaphragm (breathing muscle) ndash diyafram (goumlğuumls ve karnı ayıran zar şeklinde kas yapı)

Oslash 45 Eyeball ndash goumlz topu Oslash 49 Femoral artery vein nevre ndash bacak atardamar toplardamar ve sinir Oslash 56 Frontal sinus (airspace) ndash sinuumls boşluğu Oslash 58 Gallbladder ndash safra kesesi (Midenin hemen sağ uumlstuumlndedir) Oslash 61 Heart - kalp (Kaburga kemiklerinin orta birleşme alt noktasından 3-4

parmak uumlsttedir) Oslash a Left auricle ndash sol kulakccedilık Oslash b Left ventricle ndashsol karıncık Oslash c Right auricle ndashsağ kulakccedilık Oslash d Right ventricle ndashsağ karıncık Oslash 74 Intestine large (colon) ndash kalın bağırsak (Kaburga kemiklerinin bitimiyle

kalccedila kemiğinin iccedil kısmının tamamında ndash karın boşluğundadır) Oslash 75 Intestine small (jejunum and ileum) ndash ince bağırsak (Kaburga kemiklerinin

orta birleşme alt noktasından bir iki parmak alttadır ve soldan sağa doğru eğimlidir)

Oslash 76 Jugular vein internal ndash boyun toplardamar Oslash 80 Liver ndash karaciğer (Kaburga kemiklerinin bitiminde alt sağ kısımda

bulunur)) Oslash 81 Lung ndash akciğer (Kaburga kemiklerinin her iki tarafının alt kısmında

bulunur) Oslash 86 Maxillary (cheek) sinus ndash sinuumls boşluğu (Kafatası burun ccedilukurunun

uumlstuumlndedir) Oslash 93 Nasal callages ndash burun boşluğu (Kafatasının oumln ortasındadır) Oslash 97 Omentum greater (cut) ndash bağırsakları oumlrten yağca zengin doku Oslash 144 Stomach ndash mide (Goumlğuumls kaburgalarının bittiği boumlluumlmuuml sol altındadır) Oslash 156 Thyroid gland ndash tiroid bezi (Boyun omuru boumllgesinin ndash boynun tam oumln

ortasındadır) Oslash 157 Tongue ndash dil (Kafatasının ccedilene kemiği uumlzerinde ağız iccedilinde bulunur) Oslash 168 Vena cava (great vein) Superior ndash uumlst ana toplardamar

10

Resim 12 İnsan organlarının anatomik yerleşimi

Goumlrmuumlş olduğumuz organların anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Sınıftaki

arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde organların isimlerini sorma veya ismi verilen organın anatomik yerini goumlstererek uygulama ccedilalışmaları yapınız

11

13 İskelet Sistemi

Cihazların bir kısmı insanın isteklerini yerine getirmesini muumlmkuumln kılan yapı taşı niteliğindeki kemiklerimizi ve iskelet sistemimizi incelemek iccedilin tasarlanmıştır Bu verilerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin cihazların istenilen yere uygulanması gerekir Şimdi bu konumları anatomik harita uumlzerinde inceleyelim

Resim 13 İnsanın iskelet sistemi kemikleri

12

Oslash Skull Baş kafatası Oslash Clavicule Koumlpruumlcuumlk kemiği Oslash Cervical vertebra Boyun omuru Oslash Scapula Kuumlrek kemiği Oslash Sternum Goumlğuumls kemiği Oslash Xiphoid process Sternum kemiğinin alt ucu Oslash Humerus Kol kemiği Oslash Thoracic vertebra Sırt omurgası Oslash Ribs Costa - Kaburga kemiği Oslash Lumbar vertebra Bel omurgası Oslash Radius Dış oumln kol kemik Oslash Ulna İccedil oumln kol kemiği Oslash Sacrum Kuyruk sokumu kemiği Oslash Ilium Kalccedila kemiği Oslash Carpals El bileği kemikleri Oslash Metacarpals El tarağı kemikleri Oslash Phalanges El parmakları kemikleri Oslash Femur Uyluk kemiği Oslash Patella Diz kapağı kemiği Oslash Fibula Kaval kemik Oslash Tibia Bacak kemiği Oslash Tarsals Ayak bileği kemiği Oslash Metatarsals Ayak tarağı kemiği Oslash Calcaneus Topuk kemiği İnsan iskeleti iki boumlluumlmde incelenir Bunlar uumlst ve alt extremite kemikleri baş ve

goumlvde kemikleri

131 Uumlst ve Alt Ekstremite Kemikleri

1311 Uumlst Ekstremite Uumlst extremite kemikleri oumlncelikle omuz hizasında kuumlrek kemiği ve koumlpruumlcuumlk

kemiğinden oluşan omuz eklemi kemikleri ile başlar Kol kemiği (humerus) ile devam ederek oumln kol kemikleri olan dış oumln kol kemiği ve iccedil oumln kol kemiği olarak devam eder ve el kemiklerine ulaşılır El kemikleri 8 el bileği kemiklerini 5 el tarağı kemiğini 14 el parmağı kemiğini kapsar Her uumlst ekstremitedeki toplam kemik sayısı 32dir

Koumlpruumlcuumlk kemiği kıvrımları silik bir S biccediliminde uzanır Bedenin orta ccedilizgisinde

bulunan goumlğuumls kemiğinden (sternum) humerus kemiğine kadar uzanır ve bu kemiklerin ikisiyle de eklemleşir

13

Kuumlrek kemiği tabanı yukarda bir uumlccedilgen biccedilimindedir Omuzun arka boumlluumlmuumlnde yer

alır İki koumlpruumlcuumlk kemiği ve iki kuumlrek kemiği goumlğuumls kemiğiyle birlikte bedenin uumlst kısmında tam olmayan bir elips oluşturur Bu elips tam değildir ccediluumlnkuuml iki kuumlrek kemiği sırtta birbiriyle eklemleşmeyip ccedilevrelerindeki kaslar tarafından tutulurlar

Humerus kemiği buumltuumln kol boyunca uzanan tek bir kemiktir Kol kemiğinin uumlst

ucunda kuumlrek kemiğinin iccedilbuumlkey boumlluumlmuumlyle eklemleşen ve baş adı verilen bir şişlik vardır Bu iki kemiğin oluşturduğu eklem omuz eklemi olup kolun birccedilok youmlnde rahatccedila doumlnebilmesini sağlar

Oumln kolun kemikleri dış oumln kol kemiği ve iccedil oumln kol kemiği hemen hemen paralel

olarak dirsekten el bileğine kadar uzanır kol kemiğiyle menteşe biccediliminde eklemleşirler Oumln kol ancak 180 dereceye kadar bir accedilıyla ve yalnız bir duumlzlem uumlzerinde hareket edebilir Bu yuumlzden dirsek hareketlerinin serbestliği omuz eklemine oranla kısıtlıdır

Elin kemikleri el bileği kemikleri (ossa carpi) el tarağı kemikleri (ossa metacarpi) ve

el parmağı kemikleri (phalanx) olarak gruplandırılmıştır El bileği (carpus) her biri 4 kısa kemik kapsayan yatay iki sıra halinde 8 el bileği kemiğinden oluşur Bu 8 kuumlccediluumlk el bileği kemikleri bileğe iyi buumlkuumllebilme yeteneği kazandırır

El tarağı (metacarpus) elin ayası boyunca uzanan 5 uzun el tarağı kemiğinden oluşur

1312 Alt Ekstremite Kemikleri

Alt extremite kemikleri uumlst extremiteye uygun olarak sınıflandırılmıştır 2 kalccedila kemiği ile omurganın kuyruk sokumu kemiği arasında oluşan leğen kavşağı (pelvis) Uyluk kemiği (femur) Diz kemiği (patella) Bacak kemikleri (Tibia ve Fibula) 7 ayak bileği kemiği 5 ayak tarağı kemiği ve 14 ayak parmağı kemiğinden oluşan ayak kemikleri

Her kalccedila kemiği (Coxa) uumlccedil ayrı kemiğin birleşmesiyle oluşur Kalccedila kemiği kanadı (ilium) oturga kemiği (ischium) ve ccedilatı kemiği (pubis) Bu uumlccedil kemik ccedilocuklarda ayrıktır buumlyuumlklerde ise kaynaşmıştır

Birleştikleri yerde hokka ccedilukuru (acetabulum) denen ve uyluk kemiğiyle eklemleşme yeri olan yuvarlak bir ccedilukur bulunur Leğen kavşağı (pelvis) tam bir halka oluşturur Her iki kalccedila kemiği oumlnde ccedilatı kemikleri birleşme yeri (pubic symphisis) olan az oynar bir eklemde birleşirler Arkada ise kuyruk sokumu kemiğiyle (sacrum) eklemleşirler Leğen kavşağı ortasındaki accedilıklık kadınlarda erkeklere oranla daha geniştir doğum sırasında bebek bu accedilıklık boyunca ilerler o sırada leğen kavşağı eklemlerinin ve bağlarının da gevşemesiyle accedilıklık biraz daha genişler

Bacak kemikleri bacağın alt boumlluumlmuumlnde iki uzun ve paralel kemik vardır Kaval kemiği bedenin orta ccedilizgisi yakınında kamış kemik ise bu ccedilizginin dışında yer alır Kaval kemiğinin uumlst ucu uyluk kemiği ve diz kemiğiyle eklemleşir

14

Ayak kemikleri ayak bileği (tarsus) ayak tarağı (metatarsus) ve ayak parmağı kemikleri olarak uumlccedile ayrılır Ayak bileği 7 ayak bileği kemiğinden oluşur Ayak tarağı ayak tarağı kemiği ayak bileği kemiklerinden ayak parmaklarına kadar uzanır Ayak bileği ve ayak tarağı kemikleri ayağı oluşturur El parmaklarında olduğu gibi ayak parmakları da yalnızca 2 ayak parmağı kemiği bulunan ayak başparmağı dışında uumlccediler ayak parmağı kemiğini kapsar

Uyluk ve diz kemiği (femur patella) uumlst ucu kalccedila kemiğiyle alt ucu tibia ve diz kemiğiyle (ya da diz kapağı kemiği) eklemleşir Uzun bir kemik olan uyluk kemiği yarım kuumlre biccedilimindeki başıyla kalccedila kemiğinin hokka ccedilukuruna eklemleşir Bu da hareket yeteneği fazla olan bir eklemdir

Diz kemiğinin kol iskeletinde bir karşılığı yoktur Diz ekleminin oumlnuumlnde yer alan bu kuumlccediluumlk kemik uyluk kemiğinin alt ucuyla eklemleşir

Kemik yapılarının genelinde iccedil kısımda ilik dediğimiz sinir ve kan kanallarının bulunduğu boş bir alan bulunur Kemiklerdeki anatomik problemlerde beyni uyaran sinir ağları bulunur 132 Baş ve Goumlvde Kemikleri

Bu kemik grubu alt uumlyeleri kafa ve goumlvde olarak iki gruba ayrılır

1321 Baş Kemikleri

Kafa kemikleri 1 hyoid ve 3 ccedilift kulak kemikccediliği ile toplamda 29 adettir Başlıca kafa kemiklerini ayırırsak

Kafatası beyin boumlluumlmuuml kemikleri (neurocranium) Kafatası kemiklerinin bazılarının isimleri temporal kemik frontal kemik occipital kemik vsdir

Yuumlz kemikleri (viscerocranium) Yuumlz kemiklerinin bazılarının isimleri maksiler kemik vomer vsdir

1322 Goumlvde Kemikleri

Bu kemiklerin en oumlnemlileri omur (24 hareketli omur servikal 7 torakal 12 lomber 5 ve 9 sabit omur sakrum 5 cocxixs 4 olmak uumlzere toplam 33) kaburga (sağ sol ccediliftlerin toplamı 24 adet kaburga kemiği)

133 Bağ ve Destek Doku

Genel olarak bağ dokusu vuumlcudun ccedileşitli kısımlarını birbirine bağlar Destek dokusu ise vuumlcudun yumuşak kısımlarına destek goumlrevi yapar ve ikiye ayrılır

Kemik doku Huumlcrelerine osteosit denir Huumlcre arası sıvısına osein denir Alyuvarlar ve akyuvarlar kırmızı kemik iliğinde uumlretilir Kan huumlcreleri kanalikul adı verilen ince uzantılarıyla birbirleriyle ilişkilidirler

Kıkırdak doku Daha ccedilok omurgasızlarda goumlruumlluumlr kan damarı ve sinir iccedilermez Difuumlzyonla beslenir 3rsquoe ayrılır a Hiyelin kıkırdak b Esnek kıkırdak c Lifli kıkırdak

İskelet anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Sınıftaki arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde kemik isimlerini sorma veya ismi verilen kemiklerin anatomik yerini goumlsterme gibi uygulamalar yapınız

15

14 Kas Sistemi

Cihazların bir kısmı insana hareket becerisini sunan kas sisteminin incelenmesi iccedilin tasarlanmıştır Bu verilerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin cihazların insan uumlzerinde doğru yerlere uygulanması gerekir Şimdi bu konumları anatomik harita uumlzerinde inceleyelim 141 Baş-Goumlvde ile Alt-Uumlst Extremite Kasları

Resim 14 İnsanın başlıca kaslarının genel goumlruumlnuumlmuuml

16

1 Goumlğuumls - koumlpruumlcuumlk - şakak kası (sternocleidomastoid muscle) 2 Yamuk kas (trapezius muscle) 3 Goumlğuumls buumlyuumlk kası (pectoral muscle) 4 Delta kası (deltoid muscle) 5 Karın doğru kası (rectus abdominis muscle) 6 Dişli oumln kas (serratus arterior muscle) 7 Kol ikibaşlısı (biceps brachi muscle) 8 Bileğin buumlkuumlcuuml dış kası (brachioradialis) 9 Karın dış-eğik kası (abliguus externus muscle) 10 Terzi kası (sartorius muscle) 11 Uyluk doğru kası (quariceps temoris muscle) 12 Bacak oumln kası (tibialis arterior muscle) 13 Baldır ikiz kası (gastroknemius muscle) 14 Sırt geniş kası (latissimus dorsi muscle) 15 Kol uumlccedilbaşlısı (triceps brachi muscle) 16 Parmakların birleşik accedilıcı kası (extansoumlr digitorum muscle) 17 İrsquoye buumlyuumlk kası (gluteus maximus muscle) 18 Uyluk ikibaşlısı (biceps temoris muscle)

Hareket hayvanların başlıca oumlzelliklerinden biridir İnsanlarda hareket kasılma oumlzelliği olan kaslar aracılığıyla sağlanır Kaslar kasıldığında bedenin bir boumlluumlmuumlnuumln duruşu değişir Duumlzenli hareket bedendeki birccedilok kasın uyumlu kasılması ve gevşemesinin uumlruumlnuumlduumlr

142 Goumlrevlerine Goumlre Kaslar

Kaslar goumlrevlerine goumlre sınıflandırılabilir Uzaklaştırıcı (abductor) kas bir boumlluumlmuuml bedenin orta ccedilizgisinden uzaklaştıracak biccedilimde hareket ettirirken yaklaştırıcı (adductor) kas bu boumlluumlmuumln orta ccedilizgiye doğru hareket etmesini sağlar Delta kası (m deltoideus) omuz ekleminin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml oumlrten uumlccedilgen biccediliminde bir kastır kasıldığı zaman kolu bedenden uzaklaştırır Goumlğuumls buumlyuumlk kası (m pectoralis major) yaklaştırıcıdır kasıldığında kolu bedene geri ccedileker

Buumlkuumlcuuml (flexor) ekleme buumlkuumllme hareketini yaptıran kas accedilıcı (extensor) da eklemi accedilarak duumlzleştiren kastır Kol ikibaşlısı (biceps) en ccedilok bilinen buumlkuumlcuumlduumlr oumln kolu buumlker yani dirsek eklemini eğerek oumln kolu kol uumlzerine getirir Bu kas kasılınca kolda genccedillerin goumlstermekten hoşlandığı bir şişlik (pazı) oluşur Kol uumlccedilbaşlısı (triceps) dirsek eklemini doğrultarak oumln kolu accedilar Oumlteki kas ccedileşitleri kaldırıcı (levator) kaslar indirici (depressor) kaslar ve ccedileşitleridir Buumlzuumlcuuml (konstruumlktoumlr) ve genişletici (dilatator) kaslar goumlz bebeği midenin ince bağırsağa accedilıldığı boumlluumlmuuml (pylor) ve anuumls (makat) gibi accedilıklıkları ccedilevirirler Buumlzuumlcuuml kaslar accedilıklığın ccedilapını daraltır ya da kapatır Genişletici kaslar accedilıklığı genişletir ya da tuumlmuumlyle accedilarlar Doumlnduumlruumlcuuml (rotator) kaslar bedenin bir boumlluumlmuumlnuuml kendi ekseni ccedilevresinde doumlnduumlruumlr İccedile doumlnduumlruumlcuumller (pronator) iccedile ve aşağıya dışa doumlnduumlruumlcuumller (supinator) ise dışa ve yukarıya ccedilevirir

Bazı kasların birden ccedilok işlevi vardır Korako-brakiyal kas kolun hem buumlkuumlcuuml hem de yaklaştırıcısı baldır oumln kası (tibialis anterior) ise ayağın hem dışa doumlnduumlruumlcuumlsuuml hem de buumlkuumlcuumlsuumlduumlr

17

Resim 15 İnsan kas anatomisinin oumln goumlruumlnuumlşuuml

18

Resim 16 İnsan kas anatomisinin arka goumlruumlnuumlşuuml

19

Tam bir uyum iccedilin kaslardan biri kasılırken diğeri yani karşıtı gevşemelidir

Diyafram goumlğuumls boşluğunu karın boşluğundan ayıran diyafram bedenin oumlteki kaslarından biraz farklı bir kastır Yemek borusu ile iki buumlyuumlk kan damarının geccediltiği uumlccedil deliği vardır Bu yapılar accedilıklıklara sıkıca uyarak her iki boşluğun birbirinden tam olarak ayrılmasını sağlar Kubbe biccediliminde olan diyafram kısmen solunum hareketlerinden de sorumludur

143 Kasların Başlangıccedil ve Yapışma (Sonlanma) Yerleri

Kaslar iskelete başlangıccedil ve yapışma yerlerinden bağlanırlar Her kasın en az bir başlangıccedil bir de yapışma yeri vardır Başlangıccedil yeri kas kasıldığı zaman durumu değişmeyen uccedilturOumlrneğin kol ve bacak kaslarında başlangıccedil yerleri genellikle goumlvdeye en yakın uccedillardır Yapışma yerleri ise kas kasıldığı zaman hareket eden uccediltur Kol ve bacak kaslarında yapışma yerleri genellikle bedene en uzakta olan uccedillardır Brakiyo-radiyal kas kol kemiğinin (humerus) alt boumlluumlmuumlnden başlar ve oumln kolun doumlner kemiğinin (radius) alt boumlluumlmuumlne yapışır Birden fazla kasın demet şeklinde bağlanmasını gerektirdiği yerlerde TENDONrsquolar oluşur ve kas bunlarla kemiklere tutunur Bazı kasların birden ccedilok başlangıccedil ya da yapışma yeri vardır

Kas sisteminin anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Sınıftaki arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde isimlerini sorma veya ismi verilen parccedilaların anatomik yerini goumlsterme uygulamaları yapınız

15 Dolaşım Sistemi

Cihazların bir kısmı insanın yaşam nehri olan dolaşım sistemini inceler Bunların elde ettiği verileri doğru alabilmesi iccedilin insan uumlzerinde doğru yerlere uygulanması gerekir Şimdi bu konumları anatomik haritada geriden goumlruumlnuumlş olarak inceleyelim

Vuumlcut boyunca dolaşan kanın uumlccedilte biri deriye verilir Erişkin bir derinin ortalama boyutu uumlzerinde 3000 inccedil alanı var Deri uumlccedil ayrı tabakadan oluşturulur Epidermis dermis ve deri altında olan yağlı doku Oumllccediluumlm durumunda 50Ω değerindedir Sıvı ağırlıklı olması titreşim ve elektrik değerlerinin geccedilirilmesine olanak tanır Uzun suumlreli amper değerinde akımdan sonra huumlcrelerin yanma riski vardır

Deri insanı bakterilerin istilasına karşı korur Aynı zamanda Guumlneş ve radyasyonun zararlı etkisinden korur Bir ısıtıcı ve serinletici olarak kanın dolaşımıyla işleyen mekanizmanın olduğu boumlluumlmduumlr Sinir sistemi iccedilin algı olarak onun birccedilok uzmanlaşmış servisidir

Deri altındaki tabakada damarların accedilık şebekesinin bir kısmı goumlsterilmiştir Derindeki daha buumlyuumlk damarların organ girişleri ve doumlnen diğer damarların kalpte birleştiği kısımlar kesik ccedilizilmiştir Vuumlcutta damarlar kalbe olan pozisyonlarına goumlre 2rsquoye ayrılırlar Kalpten ccedilıkanuzaklaşan damarlar arter kalbe doumlnenyakınlaşan damarlar ven olarak adlandırılır Damarlar aynı zamanda beslendikleri veya toplandıkları boumllgenin ismini alırlar Vuumlcutta aynı boumllgeyi besleyen ve kanını toplayan damarlar genellikle yanyana seyrederler Ccediloğunlukla venler artere goumlre daha dış yuumlzeyde (deriye yakın) olurlar Bazı damarlarımız şoumlyle sıralayabiliriz

20

Resim 17 İnsan vuumlcudunda dolaşım ağı

2

153 9

37

41

129

23

2

21

2 Abdominal venous plexus - abdominal toplardamar ağı 9 Basilic vein ndash basilic toplardamar 23 Cephalic (upper arm) vein - kafayla ilgili toplardamar 37 Cubital vein ndash cubital toplardamar 41 Epigastric artery and vein superficial ndash yuumlzeysel epigastric atardamar ve toplardamar 82 Mammillary venous plexus - mammillary toplardamar ağı 129 Saphenous vein great ndash buumlyuumlk saphenous toplardamar 153 Thoracoepigastric vein ndash thoracoepigastric toplardamar

151 Mikrodolaşım ve Kapiller Sistemin Yapısı

Her organın mikro sirkuumllasyonu bu organın oumlzel gereksinimlerini karşılamak uumlzere organize olmuştur Genelde organa giren her besleyici arter altı ile sekiz kez dallanma goumlsterdikten sonra arteriyol olarak adlandırılacak kadar kuumlccediluumlluumlr ve genellikle iccedil ccedilapı 20 mikrometreden daha kuumlccediluumlk hale gelir daha sonra arteriyoller iki ile beş kez dallanıp kanı kapillerlere ulaştırdıkları uccedil noktalarda 5ndash9 mikrometre ccedilapına inerler

Venuumlller arteriyollerden ccedilok daha buumlyuumlk damarlardır ve kas tabakaları da arteriyollere

goumlre daha incedir Ancak burada hatırlanması gereken nokta venuumlllerin iccedilindeki basıncın arteriyollere goumlre daha az olduğudur Boumlylece venuumlller zayıf kas yapılarına karşın oumlnemli miktarda kasılma goumlsterebilirler

Dolaşım sistemi anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Dikkat edilirse ccedilok sayıda ve

benzer olmasından dolayı fazla isimlendirme kullanılmamıştır Sınıftaki arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde bunların isimlerini sorma veya ismi verilen parccedilaların anatomik yerini goumlsterme uygulamaları yapınız

22

152 Lenfatik Sistem

Resim 18 İnsanda lenf sistemi

Lenfatik sistem sıvının interstisyel alandan kana akmasını sağlayan alternatif bir yol

oluşturmaktadır En oumlnemlisi ise lenfatiklerin proteinler ve buumlyuumlk partikuumlller kapiller gibi kana doğrudan absorpsiyonu muumlmkuumln olmayan maddeleri doku aralıklarından uzaklaştırabilmesidir Proteinlerin interstisyel alanlardan uzaklaştırılması yaşamsal bir olaydır ve aksadığında yaklaşık 24 saat iccedilinde oumlluumlm goumlruumlluumlr

23

1521 Vuumlcudun Lenf Kanalları

Vuumlcuttaki hemen hemen buumltuumln dokular fazla miktardaki sıvıyı interstisyel alandan uzaklaştırabilecek lenf sistemine sahiptir İstisnalar arasında derinin yuumlzeysel kısımları santral sinir sistemi periferik sinirlerin iccedil kısımları kasların endomisyum tabakası ve kemikler sayılabilir

Vuumlcudun aşağı kısımlarından gelen lenf torasik kanal ile akarak sol internal jugular ven ile subklavian venin birleşim noktasında venoumlz sisteme boşalır Başın sol kısmı sol kol ve goumlğuumls boumllgesinin ccedileşitli kısımlarından gelen lenf de venlere karışmadan oumlnce torasik kanala girer

Boyun ve başın sağ kısmından sağ kol ve toraks boumlluumlmlerinden toplanan lenf ise sağ lenf kanalına karışır ve daha sonra sağ subklavian ven ile internal juguler venin birleşim noktasında venoumlz sisteme boşalır 16 Sinir Sistemi

Cihazların bir kısmı insanın istemlerini vuumlcuda ileten sinir sistemi hattının incelenmesi iccedilin tasarlanmıştır İncelemedeki verilerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin cihazların insan uumlzerinde doğru yerlere uygulanması gerekir Beynimiz fonksiyonlarımızı denetlerken omurilik kısmından vuumlcudumuza yayılan sinir ağı ile bunu gerccedilekleştirir

Resim 19 İnsan vuumlcudunda sinir ağı

24

Sinir ağı bakıldığında iki ayrı gruba ayrılır Birincisi merkezi sinir sistemi beyin omurilik İkincisi de periferik sinir sistemi myotom (vuumlcutta uyardığı ndash innerve ettiği alan) dermatom (vuumlcutta duyu aldığı alan) Sinir sisteminin anatomik olarak cihazlarla analizinde dermatom ve myotom haritaları kullanılmaktadır Bu haritalarla rahatsızlığa sebep olan sinir kesiliminin yerindeki sebepler incelenir Goumlruumlntuumlleme cihaz operatoumlrlerinin bu haritaları bilmesi arıza analizlerinde gerekli şartlardandır

Şekil 110 İnsanda dermatom haritası Sinir sistemi anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Dikkat edilirse ccedilok sayıda ve benzer

olmasından dolayı fazla isimlendirme kullanılmamıştır Sınıftaki arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde bunların isimlerini sorma veya ismi verilen parccedilaların anatomik yerini goumlsterme uygulamaları yapınız

25

17 Sindirim ve Boşaltım Sistemi

Cihazların bir kısmı insanın ihtiyaccedil duyduğu enerji maddelerini uygun hacircle getiren sindirim sistemi organlarının incelenmesi iccedilin tasarlanmıştır Ağız boumlluumlmuumlnde dilden başlayarak diş tuumlkuumlruumlk bezleri gırtlak mide ince ve kalın bağırsaklarla işlem tamamlanır Bu verilerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin cihazların doğru yerlere uygulanması gerekir Şimdi bu konumları anatomik harita uumlzerinde inceleyelim

Sindirim sisteminin temel goumlrevi beslenmemizi sağlamaktır Sindirim sistemi yedi ayrı

boumlluumlmden oluşur Bunlar ağız yutak yemek borusu mide ince bağırsak kalın bağırsak ve goumlden bağırsağıdır (rektum) Ayrıca karaciğer safra kesesi ve pankreas bezi de salgıları ince bağırsağa akıtırlar

Resim 111 İnsanda sindirim ve boşaltım sistemi

26

Sindirim oumlnce ağızda başlar Dişler besinleri parccedilalar ezer boyutunu yutulabilir hacircle getirir Tuumlkuumlruumlk besinlerin kayganlaştırılmasını sağlar ve nişastayı enzimle sindirir Dil yutmaya yardımcı olur Besin yutağa geldiğinde soluk borusu girişini kapatarak yemek borusuna ilerlemesini sağlar Buradan mideye ulaşır Mide son derece kaslı bir organdır Duvarlarının suumlrekli olarak ccedilalkalama ve doumlvme biccedilimindeki hareketleri besinler kuumlccediluumlk parccedilaya ayrılıncaya kadar suumlrer Mide mukozasında protein sindiren pepsin yağ sindirici lipaz ve hidroklorik asit ile sindirimi kolaylaştırır Mide iccedil ccedileperindeki mukoza tabakası midenin kendini sindirmesini oumlnler Daha sonra uumlccedil kısımdan oluşan ince bağırsağa gider Onikiparmak bağırsağı (duodenum) boş bağırsak (jejunum) ve kıvrımbağırsak (ileum)

Onikiparmak bağırsağı Safra tuzunun sağılma hareketiyle besin burada yağları

sabunlaştırır (Karaciğerin uumlrettiği safra tuzu duedonuma verilmeden oumlnce safra kesesinde depolanır) Boş ve kıvrık bağırsak tarafından besinin şeker ve aminoasidi emilir Kalın bağırsak da uumlccedil kısımdan oluşur Ccedilekum (ince bağırsak ile kalın bağırsağın birleşme yeri) da kalın bağırsaktaki iccedileriğin ince bağırsağa geccedilmesini oumlnleyen bir kapak sistemi (ileoccedilekal valf) vardır Ccedilekumdan oumln ve aşağı doğru uzanım goumlsteren apandisit (appendiles) yapısı mevcuttur Bu yapının iccedilinde leufoid yapılar vardır Yuumlkselen kolon (colon ascendens - bedenin sağ boumlluumlmuumlnden yukarı) enine kolon (colon transversum ndash karın boşluğunda sağdan sola) ve inen kolon (colon descendes ndash aşağı sola doumlnen) Burada suyun emilimi gerccedilekleştirildikten sonra geriye kalan dışkı (gaita) goumlden bağırsak (rektum) kısmında anuumlsten vuumlcut dışına atılır Kazanılan besinler kana verilerek portal ven (ince ve kalın barsakların kanını toplayan ana damar) yoluyla karaciğere gelir ve burada işlenerek vuumlcudun beslenmesi tamamlanır

Resim 112 İnsanda uumlriner sistemi

27

Boşaltım sisteminin bir parccedilası da uumlriner sistemdir Uumlriner sistem iki adet boumlbrek 2 adet boumlbreği idrar torbasına bağlayan borucuk (uumlreter) mesane (idrar torbası) ve uumlretrarsquodan oluşur Sağ boumlbrek uumlstuumlnde karaciğer ile olan komşuluğu nedeniyle sola goumlre daha aşağıdadır Ayrıca her iki boumlbreğin uumlzerinde boumlbrek uumlstuuml bezi denilen ve adrenalin kortizol ve androjen hormonları salgılayan bezler vardır

Sindirim ve boşaltım sistemi anatomik yerleşimini goumlrmuumlş olduk Sınıftaki

arkadaşlarınızla maket veya model uumlzerinde bunların isimlerini sorma veya ismi verilen parccedilaların anatomik yerini goumlsterme uygulamaları yapınız

18 Anatomik Parametreleri Kullanan Cihazlar

Tıbbi cihazların verilerin doğru alınabilmesi ve hastanın oumllccediluumlmlerden en az zararı

alması iccedilin anatomik parametreleri oumlncelikle bilerek doğru cihazları seccedilmeliyiz Cihazların bir kısmı anatomik yapı ve parametrelerin incelenmesi iccedilin tasarlanmıştır Bu verilerin sağlıklı alınabilmesi iccedilin doğru cihazın kullanılması gerekir Şimdi bu cihazları kısaca goumlrelim

Anatomik yapı denilince fiziki oumllccediluumller oumlncelikli olarak ele alınır Endoskopi cihazlarıyla vuumlcuda verilen kameralı hortumla organların iccedil kısımlarında

goumlzlemleme yapmak muumlmkuumlnduumlr Bu organlar kalın ve ince bağırsak mide burun gırtlak yemek ve soluk borusu kulak akciğerler sistem devamlılığı ve dışa bağlantılı olmasından dolayı direkt ulaşılabilenlerdir Vuumlcutta kuumlccediluumlk bir neşter accedilıklığından da tuumlm dolaşım sistemi kalp karaciğer ve diğer tuumlm organlara ulaşılabilir

Radyolojide roumlntgen floroskopi ve tomografi X ışınlarının dalga boyunun

soğurulması ve devamında iz duumlşuumlme az enerji geccedilirmesi prensibiyle filme veya kameraya kayıt alınan sistemlerdir Dolaşım ve sindirim sistemleri ve bunlara bağlı organların radyoaktivite madde veya boya ile tıkanıklıkları tespit edilir Kemik ve kıkırdaklarda ccedilatlak-kırık ve kemik erimelerinde organlardaki anormal durumları goumlzlemede doğrudan kullanılır

Aynı goumlrevleri MRG ile elektromanyetik alan kullanılarak her huumlcrenin ayrı

etkilenişinden tuumlm anatomik sistem fizyolojisine kadar incelenebilmektedir Ultrasonik sistemlerle de titreşimin katı ve sıvı ortamlarda ilerleme ve her tabaka

geccedilişinde zayıflama ve yansıma tekniğinden faydalanarak sadece anatomik yapıyla fizyolojik ses parametreleri incelenebilmektedir

Anatomik yerleşimi analiz eden cihazları goumlrmuumlş olduk Sınıftaki arkadaşlarınızla

cihaz ismi verilerek teşhis edilecek organ isimlerini bulma uygulamaları yapınız

28

UYGULAMA FAALİYETİ

EKG cihazıyla oumllccediluumlm yapılabilmesi iccedilin kalbin anatomik yerini insan vuumlcudunun anatomi atlasında işaretleyiniz

İşlem Basamakları Oumlneriler

Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini kontrol ediniz

Oslash Anatomi atlasının uumlccedil boyutlu olanını tercih ediniz

Oslash Anatomi atlası ya da maketini hazır bulundurunuz

Oslash Kalbin anatomik yerini anatomi atlasında ya da maketi uumlzerinde goumlsteriniz

Oslash Malzeme ve ccedilalışma aletlerini yerlerine yerleştiriniz

Oslash Ccedilalıştığınız ortamı temizleyiniz

Roumlntgen cihazıyla ccedilekim yapılabilmesi iccedilin humerus kemiğinin yerini iskelet sisteminde işaretleyiniz

İşlem Basamakları Oumlneriler Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini

kontrol ediniz Oslash İskelet sisteminin maketinin uumlccedil boyutlu

olanını tercih ediniz Oslash İskelet sistemini goumlsteren maketi

hazır bulundurunuz

Oslash Humerus kemiğinin yerini iskelet maketi uumlzerinde goumlsteriniz





29


Aşağıdaki soruları cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri oumllccediluumlnuumlz OBJEKTİF TESTLER (OumlLCcedilME SORULARI)

Aşağıdaki soruları cevaplayınız 1 Karaciğer akciğerin hangi youmlnuumlnde komşudur

A) Uumlst B) Alt C) Sağ D) Sol

2 Aşağıdakilerden hangisi kafatası ile kuyruk sokumu arasındaki omur kemiklerinden biri değildir A) Boyun omur B) Bel omur C) Sırt omur D) Uyluk omur

3 Boşluğu doldurunuz ldquoBirden fazla kasın demet şeklinde kemiğe bağlandığı yerde helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

oluşurrdquo 4 Boşluğu doldurunuz

ldquohelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip dolaşım sisteminin son uccedil noktasıdırrdquo 5 Sinir sistemi kaccedila ayrılır

A) 2rsquo ye ayrılır B) 8rsquo e ayrılır C) 3rsquo e ayrılır D) 5rsquo e ayrılır

6 Boumlbrekler uumlriner sistemin bir parccedilası mıdır A) ( ) Evet B) ( ) Hayır

7 MRG cihazıyla aşağıdaki sistemlerden hangilerinin anatomik incelemesi yapılabilir A) İskelet sisteminin B) Kas sisteminin C) Sinir sisteminin D) Hepsinin

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken teredduumlt yaşadığınız sorularla ilgili konulara geri doumlnerek tekrar inceleyiniz

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Ad(1)

30

UYGULAMALI TEST

Oumlğrenme faaliyetinde kazandığınız beceriler doğrultusunda tuumlm organların anatomik yerlerini Latinceleriyle işaretleyiniz Yaptığınız bu uygulamayı aşağıdaki tablo doğrultusunda oumllccediluumlnuumlz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Oslash Ccedilalışma ortamınızın temizliğine dikkat ettiniz mi

Oslash Anatomik harita ve maketleri hazır ettiniz mi

Oslash Kafatası ve goumlvde organlarının anatomik yerlerini doğru tayin ettiniz mi

Oslash Tuumlm organların Latince isimlerini doğru soumlyleyebildiniz mi

Oslash Ccedilalışma sonrası ccedilalışma gereccedillerini yerlerine kaldırdınız mı

Oslash Ccedilalışma sonrası ccedilalışma ortamının temizliğini yaptınız mı

DEĞERLENDİRME

Faaliyet değerlendirmeniz sonucunda ldquohayırrdquoı işaretleyerek yapamadığınız işlemler varsa bu işlemleri tekrar ediniz Tuumlm işlemleri başarıyla tamamladıysanız bir sonraki faaliyete geccediliniz

31


Uygun ortam sağlandığında Biyomedikal Cihaz Teknolojilerinde kullanılan cihazların insan fizyolojisine ait huumlcre kas kalp dolaşım ve kan parametrelerini nasıl algıladığını oumlğrenebileceksiniz

Sevgili oumlğrenciler bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır

Oslash İnsan fizyolojisinde huumlcrenin ccedilalışmasını ve parametrelerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde kas sisteminin ccedilalışmasını ve parametrelerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde kalbin ccedilalışmasını ve parametrelerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde dolaşım sisteminin ccedilalışmasını ve parametrelerini

araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde kanın parametrelerini araştırınız Oslash Turnusol kacircğıdı oumllccedilme değerlerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde huumlcre kas kalp ve dolaşım parametreleri kullanan

biyomedikal cihazları araştırınız Oslash Kan yoluyla bulaşabilecek hastalıkları ve bunlardan korunmak iccedilin alınabilecek

tedbirleri araştırınız Araştırma işlemleri iccedilin tıbbi malzeme satan firmalarla hastaneleri gezerek internet

ortamından tıbbi eğitim veren kurum kuumltuumlphanelerinden doktorlardan hemşirelerden teknisyenlerden bilgi alabilirsiniz

İnternet arama motorlarından ldquophysiology ndash fizyolojirdquo ldquomedical parameter- tıbbi

parametrerdquo ldquomuscle parameter ndash kas parametresirdquo ldquocell parameter ndash huumlcre parametresirdquo ldquocirculation parameter ndash dolaşım parametresirdquo ldquoheart parameter ndash kalp parametresirdquo ldquoblood parameter ndash kan parametresirdquo wwwbiyomedikalorg ldquobiomedical device - biyomedikal cihazrdquo ldquoBiomedical equipment - biyomedikal aparatrdquo ldquobiomedical instrumentationrdquo ve ldquobiomedical measurementrdquo olarak bulduğunuz adreslerde inceleyiniz

Tarama işlemleri iccedilin oumln bilgi almanız gerekir Kazanmış olduğunuz bilgi ve

deneyimleri arkadaş gurubunuz ile paylaşınız

AMACcedil

ARAŞTIRMA

OumlĞRENME FAALİYETİndash2

32

2 İNSAN FİZYOLOJİSİNDE HUumlCRE KAS KALP VE DOLAŞIM PARAMETRELERİ

Tıbbi cihazların verileri doğru alabilmesi hastanın oumllccediluumlmlerden en az zararı goumlrmesi

ve hastalık tanılarının kesinliliği iccedilin fizyolojik parametrelerinin oumlncelikle bilinerek doğru cihazların seccedililmesi gerekir Bu cihazlar belli dokuların veya organların fizyolojik parametrelerini incelemek iccedilin tasarlanmıştır Anatomik bilgilerden sonra şimdi bu parametreleri ve cihazları kısaca goumlrelim 21 Huumlcre

İnsanoğlunun yapı taşı olarak huumlcre tarif edilir Biyoloji moduumlluumlnde goumlrduumlğuumlnuumlz ve (Resim 222)rsquode verilen huumlcrenin zarı (membran) intraseluumller (iccedil sıvı) ile extraseluumller (dış sıvı) arasında bariyer olarak huumlcreyi korur Gerekli alış-verişi membran uumlzerinden sağlar Homeostazı iccedil ortamın sabit ya da statik koşullarda korunmasını huumlcre boyutunda membran sağlar Huumlcre membranının yapısına bakarsak fosfolipit ccedilift tabakadan oluşur İki tarafı goumlrecek şekilde penetre olan (lipid tabakası arasına giren) proteinlerin ccediloğu taşıyıcı proteinler olup dış yuumlzeyde karbonhidratlar bulunur Ccedilift lipit tabaka ekstraseluumller kısmında suda ccediloumlzuumlnebilenleri geccediliren intraseluumller kısmında yağda ccediloumlzuumlnenleri geccediliren boumlluumlm vardır

Huumlcre iccedilinde su kaybı da olmamaktadır Bu da bir basınccedil dengesine ulaşır ki buna osmotik basınccedil denir Konsantasyon oranı osmotik basıncı etkiler Bu basınccedil değeri lipit yerine protein iccedilinden difuumlzyon veya aktif transport işlemleri ile madde geccedilişi ile sağlanır Bu sebeplerin toplamıyla intraseluumller ile ekstraseluumller arasında yani membranda değişken bir iyon yoğunluğu ile potansiyel fark oluşur

Resim 21 İnsan huumlcresinde membran

33

211 Membran Potansiyelleri

Vuumlcudun buumltuumln huumlcrelerinde membranın iki tarafı arasında bir elektriksel potansiyel fark bulunur Ayrıca sinir ve kas huumlcreleri gibi bazı huumlcreler uyarılabilir yani membranlarda elektrokimyasal impulslar yaratabilirler Bu impulslar membran boyunca sinyallerin iletilmesinde kullanılır Bez huumlcreleri makrofajlar ve silyar huumlcreler gibi huumlcrelerde membran potansiyellerindeki diğer değişikliklerin birccedilok huumlcre fonksiyonunun kontroluumlnde oumlnemli rol oynaması olasıdır Burada sinir ve kas huumlcrelerinde dinlenme ve faaliyet sırasında oluşan membran potansiyellerini inceleyeceğiz

Huumlcre zarı

Kalınlık (nm) 6-10

Sığa(vFcm2) 05-13

Direnccedil (ohmcm2 tersi Scm2) 102 -105

Bozulma potansiyeli (mV) 100-150

Tablo 21 Huumlcre zarlarının lipit ccedilift tabakalarının oumlzellikleri (Hoppk 1983rsquoden) 2111 Difuumlzyonun Yarattığı Membran Potansiyelleri

Şekil 211rsquode potasyum yoğunlaşması membranın iccedilinde ccedilok yuumlksek dışında ise ccedilok duumlşuumlktuumlr Bu oumlrnekte membran potasyum iyonlarına ccedilok geccedilirgendir fakat diğer iyonlara geccedilirgen değildir Huumlcrenin iccedilinden dışına doğru buumlyuumlk bir potasyum yoğunlaşma gradyantı nedeniyle potasyum iyonları huumlcrenin dışına doğru ccedilok guumlccedilluuml bir difuumlzyon eğilimi goumlsterirler Bu durumda potasyum iyonları pozitif yuumlkleri dışarı taşıyarak membranın dış yuumlzuumlnuuml elektropozitif yaparken potasyum ile birlikte dışarıya difuumlzyona uğramayan geride kalan negatif anyonlar membranın iccedil yuumlzuumlnuuml elektronegatif yapar Membranın dış yuumlzuumlnuumln pozitif iccedil yuumlzuumlnuumln negatif olmasıyla ortaya ccedilıkan bu yeni potansiyel farkı pozitif yuumlkluuml potasyum iyonlarının zıt youmlnde dışarıdan iccedileriye doğru difuumlzyonunda etkili olur Bir milisaniye iccedilinde bu potansiyel farkı (değişimi) yuumlksek potasyum iyon yoğunlaşma gradyanına rağmen potasyum iyonlarının daha fazla dışarıya difuumlzyonunu durduracak duumlzeye yuumlkselir Normal kalınlıkta memeli sinir lifinde difuumlzyonu durdurmak iccedilin gerekli potansiyel farkı membran iccedil yuumlzuuml negativitesiyle birlikte yaklaşık -94mVrsquotur

Şekil 21Huumlcre zarında difuumlzyonun yarattığı membran potansiyelinin oluşumu

34

Şekil 211 Brsquode Şekil 211 Adaki gibi aynı etki goumlruumllmektedir fakat burada sodyum yoğunlaşma membranın dışında ccedilok yuumlksek iccedilinde ise ccedilok duumlşuumlktuumlr Bu iyonlar da pozitif yuumlkluumlduumlr ve bu defa membran sodyum iyonlarına ccedilok geccedilirgen olduğu halde diğer buumltuumln iyonları geccedilirmez Sodyum iyonlarının iccedileriye difuumlzyonu şimdi ters youmlnde membranın dışı negatif iccedili pozitif olacak şekilde bir membran potansiyeli yaratır Membran potansiyeli tekrar milisaniyeler iccedilinde sodyum iyonlarının iccedileriye net difuumlzyonunu durduracak duumlzeye yuumlkselir Bu kez kalın memeli sinir lifi iccedilin potansiyel yaklaşık +61mVrsquotur ve lifin iccedili pozitiftir 2112 Nernst Denklemi Difuumlzyon Potansiyeli ile Yoğunlaşma Farkının İlişkisi

Membranın iki tarafı arasındaki potansiyel farkı bir iyonun membrandan bir youmlnde net difuumlzyonunu oumlnleyecek duumlzeyde ise bu potansiyele o iyon iccedilin Nernst Potansiyeli denir Bu potansiyelin buumlyuumlkluumlğuuml membranın iki tarafındaki iyonların yoğunlaşmalarıyla tayin edilir Bu oran buumlyuumlkse iyonların bir youmlne difuumlzyon eğilimleri buumlyuumlktuumlr ve bu nedenle nernst potansiyeli de buumlyuumlktuumlr Nernst Eşitliği adı verilen aşağıdaki eşitlik normal vuumlcut sıcaklığında 37degCrsquoda tek değerlikli bir iyonun Nernst Potansiyelini hesaplamak iccedilin kullanılır

EMF (milivolt) = plusmn 61 log (KonsiccedilKonsdış)

Bu formuumll kullanıldığı zaman genellikle membranın dışındaki potansiyel sıfır olarak kabul edilir ve hesaplanan nernst potansiyeli membranın iccedilindeki potansiyeldir Potansiyelin işareti eğer negatif bir iyon inceleniyorsa pozitif pozitif bir iyon inceleniyorsa negatiftir Boumlylece pozitif bir iyonun membran iccedilindeki konsantrasyonu dışındakinin 10 katı ise log 10=1 olur ve membranın iccedilinde nernst potansiyeli -61 milivolt olarak bulunur

212 Kanser

Kanser hemen her zaman huumlcrenin buumlyuumlmesi ve huumlcre mitozunu kontrol eden huumlcre

genlerinin mutasyonu veya anormal aktivasyonu sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır Diğer bir deyişle normalde oumllmesi gereken huumlcrelerin oumllmemesi ve anormal oumlzellikler kazanarak yaşamaya devam etmesi ve boumlluumlnerek ccediloğalması denilebilir Anormal genlere onkogenler adı verilir Yaklaşık 100 farklı onkogen keşfedilmiştir Her huumlcrede oumlzguumll onkogenlerin aktivasyonlarını baskılayarak oumlnleyen antionkogenler bulunmaktadır Antionkogenlerin kaybolması veya inaktive olması halinde onkogenlerin aktivitelerine izin verilmiş olur Bunu da kanserin oluşması izler

Detaylı taramalarla kanserli huumlcreleri bulamamak guumlnuumlmuumlzde imkacircnsızdır Niccedilin vuumlcudumuzda milyonlar ya da milyarlarca mutasyonlu kanser huumlcresi

gelişmiyor Bunun cevabı her huumlcrede mitozdan oumlnce kromozom DNA zincirlerinin eşlemesinin inanılmaz bir kesinlikle yapılması ve mitoz işleminin yapılmasına izin verilmeden oumlnce anormal DNA zincirlerinin duumlzeltme işleminden geccedilirilerek uygun olmayan boumllgelerin kesilmesi ve tamir edilmesidir Buumltuumln bu kalıtımsal huumlcre oumlnlemlerine karşın yeni oluşan huumlcrenin milyonda bir gibi ccedilok az olasılıkla olsa da hala oumlnemli mutant oumlzellikler

35

taşıması olasılığı vardır Vuumlcut savunması duumlşuumlruumllerek RNA kodlarının değişimiyle DNA kodlarının farklılaşarak ccediloğalması da olasıdır Bunlar belli bazı kimyasal maddelerle fizik ve biyolojik faktoumlrlerin etkisiyle birkaccedil misli artmaktadır Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır

Bilindiği gibi X-ışınları gama ışınları radyoaktif maddelerden yayılan partikuumll

radyasyonları ve hatta ultraviyole ışınları gibi iyonize edici ışınlar kansere zemin hazırlamaktadır Bu ışınların etkisi altında doku huumlcrelerinde oluşan iyonlar yuumlksek derece reaktif olduklarından DNA zincirlerini kopararak birccedilok mutasyonun oluşmasına sebep olurlar

Belli tipteki kimyasal maddelerin mutasyon yaratmaya buumlyuumlk bir eğilimleri vardır

Ccedileşitli anilin boya tuumlrevlerinin kansere neden oldukları uzun suumlre oumlnce keşfedilmiştir Bu maddelerin uumlretildiği kimya fabrikalarında ccedilalışan işccedililerin korunmamaları durumunda kansere yakalanmaya karşı oumlzel bir yatkınlıkları vardır Mutasyona neden olan kimyasal maddelere kanserojenler denir Guumlnuumlmuumlz toplumunda en buumlyuumlk sayıda kansere neden olan kanserojenler sigara dumanında bulunmaktadır Kanser sebeplerinin doumlrtte biri bu nedene bağlı olarak goumlruumlluumlr

Fiziksel olarak tahriş edici irritan maddeler de kansere neden olmaktadır Bazı tip

besin maddeleri ile sindirim sisteminin suumlrekli olarak aşınıp yıpranması kanser nedenidir Dokuda oluşan harabiyet hızlı bir mitotik ccediloğalma ile tahrip olan huumlcrelerin yerine yeni huumlcreler oluşturur Mitoz ne kadar hızlı olursa mutasyon oluşma şansı o kadar artar

Birccedilok ailede kansere yakalanmaya karşı guumlccedilluuml bir kalıtsal eğilim vardır Bu olay belki

de birccedilok kanser tipinde kanserin oluşmasından oumlnce bir değil iki veya daha ccedilok mutasyona ihtiyaccedil goumlstermesi gerccedileğinden kaynaklanmaktadır Kansere oumlzellikle yatkınlığı olan bu ailelerin kalıtsal genomlarında bir veya daha fazla mutasyona uğramış gen bulunmaktadır Bu yuumlzden boumlyle şahıslarda kanser buumlyuumlmeye başlamadan oumlnce ccedilok daha az sayıda ilave mutasyonların olması kanseri başlatmak iccedilin yeterli olmaktadır

Birccedilok kanser sebeplerinin viruumlsler olduğu bilinmektedir Laboratuar hayvanlarında

loumlsemi dahil bazı kanser tiplerinin oluşmasına belli tipte viruumlslerin neden olduğu goumlsterilmiştir

213 Epitel Bağ Doku

Belli bir goumlrevi yapmak uumlzere bir araya gelmiş aynı yapı ve şekildeki huumlcre

topluluklarına DOKU adı verilir Vuumlcutta en ccedilok huumlcre kapsayan doku epitel dokudur ve vuumlcudun dış yuumlzeyini organların iccedil yuumlzeyini oumlrter Epitel doku kendi arasında 3rsquoe ayrılır

2131Yassı Epitel Huumlcreleri

Bunların yuumlksekliği genişliğinden azdır Ccedilekirdek de buna uygun olarak

yassılaşmıştır Bu tip huumlcreler kan ve lenf damarlarında ve derinin uumlst tabakasında bulunur

36

2132 Kuumlbik Epitel Huumlcreler Bunların yuumlksekliği ve genişliği hemen hemen eşittir Omurgalı hayvanların boumlbrek ve

tiroit bezinde bulunur

2133 Silindirik Epitel Huumlcreler Bu tip huumlcrelerin yuumlksekliği genişliğinden fazladır Bağırsak ve solunum kanallarının

iccedil yuumlzeyinde bulunur Bu huumlcreler vuumlcudun dış yuumlzeyini dış ortama karsı korur İccedil organlarında bulunanlar ise besin emilimini sağlar

Şekil 22 Epitel dokular

22 Kas İnsanoğlunun hareket ve eylem kabiliyetini yerine getirmesi motor uumlniteler olarak tarif

edilir Vuumlcudun yaklaşık 40ı iskelet kası 10u duumlz kas ve kalp kasıdır Buumltuumln bu farklı kas tiplerinde aynı kasılma prensipleri geccedilerlidir Burada oumlnce iskelet kasının fonksiyonu ele alınacak duumlz kasın oumlzelleşmiş fonksiyonları işlenecektir

37

221 İskelet Kasının Fizyolojik Anatomisi

Resim 22İnsan kası fizyolojisi

Resim 221 iskelet kasının organizasyonunu goumlstermektedir Buumltuumln iskelet kasları

ccedilapı 10-80 mikrometre arasında değişen ccedilok sayıda liften oluşmuştur Bu liflerin her biri daha kuumlccediluumlk alt birimlerden meydana gelir

Ccediloğu kasta lifler buumltuumln kas boyunca uzanırlar 2si dışında her bir lif orta boumllgesinde sonlanan tek bir sinir ucu tarafından inerve edilir

Sarkolemma kas lifinin huumlcre membranıdır Sarkolemma plazma membranı denilen gerccedilek huumlcre membranı ile birccedilok ince kollajen fibril iccedileren bir polisakkarid tabakasından meydana gelen dış kılıftan ibarettir Kas lifinin ucunda sarkolemmanın bu yuumlzey tabakası bir tendon lifıyle kaynaşır Daha sonra tendon lifleri kas tendonunu oluşturmak uumlzere demetler halinde birleşir ve kemiğe yapışırlar

Her kas lifi birkaccedil yuumlz ile birkaccedil bin arasında miyofibril iccedilerir Bunlar şekildeki enine kesitte kuumlccediluumlk accedilık noktalar halinde goumlsterilmiştir Her miyofibrilde yan yana uzanan yaklaşık 1500 miyozin filamenti ve 3000 aktin filamenti vardır Bunlar kas kasılmasından sorumlu olan buumlyuumlk polimerize proteinlerdir Bunlar şekildeki boyuna elektron mikroskopik goumlruumlntuumlde ve şekilde şematik olarak Eden Zrsquoye kadar olan boumllgede goumlsterilmiştir Diyagramdaki kalın filamentler miyozin ince filamentler aktindir Şekildeki Ersquode goumlsterildiği gibi miyozin ve aktin filamentlerinin kısmen iccedil iccedile girmesi nedeniyle

38

miyofibriller birbirini izleyen koyu ve accedilık bantlar oluştururlar Accedilık bantlar sadece aktin filamentlerini iccedilerir ve I bandı adını alır koyu bantlar miyozin filamentleriyle aralarına giren aktin filamentlerinin uccedillarını iccedilerir Koyu bantlara A bandı denir Ayrıca miyozin filamentlerinin yan taraflarından ccedilıkan kuumlccediluumlk uzantılar şekildeki Ersquode goumlruumllmektedir bunlar ccedilapraz koumlpruumllerdir Ccedilapraz koumlpruumllerle aktin filamentleri arasındaki etkileşme kasılmaya neden olur

Şekildeki Ede ayrıca aktin filamentlerinin ucunun Z disklerine tutunduğu

goumlruumllmektedir Aktin filamentleri bu diskten her iki youmlne doğru uzanarak miyozin filamentlerinin arasına girer Dolayısıyla tek miyofibrilde olduğu gibi buumltuumln kas lifi boyunca da accedilık ve koyu bantlar goumlruumlluumlr Bu bantlar iskelet ve kalp kasına ccedilizgili goumlruumlnuumlm verirler

İki Z ccedilizgisi arasında kalan miyofıbril boumlluumlmuumlne sarkomer denir Kas lifi istirahatte

normal tam gergin durumda iken sarkomer boyu yaklaşık 2 mikrometredir Bu boyda aktin filamentleri miyozin filamentlerinin uumlzerini oumlrter ve karşılıklı olarak birbiri uumlzerine gelirler Sarkomer en buumlyuumlk kasılma guumlcuumlnuuml bu boyda oluşturabilir

Miyozin ve aktin molekuumlllerini bir arada flamentoumlz titin molekuumllleri tutar Miyozin ve

aktin ficirclamentleri arasındaki yan yana ilişkiyi suumlrduumlrmek zordur Bunu titin adı verilen ccedilok sayıda filamentoumlz molekuumll sağlar Ayrıca filamentoumlz olduğu iccedilin ccedilok esnektir Bu esnek titin molekuumllleri sarkomerde aktin ve miyozinden oluşmuş kasılma makinesi iccedilin ccedilerccedileve sağlar

222 Kas Kasılmasının Genel Mekanizması

Kas kasılmasının başlangıccedil ve oluşum basamakları aşağıdaki sıra ile meydana gelir Aksiyon potansiyeli motor sinir boyunca kas lifindeki sonlanmasına kadar yayılır Her sinir ucundan noumlrotransmiter olarak az miktarda asetilkolin salgılanır Kas lifi membranında lokal bir alanda etki goumlsteren asetilkolin membrandaki

asetilkolin kapılı kanalları accedilar Asetilkolin kanallarının accedilılması kas lifi membranından ccedilok miktarda sodyum

iyonunun iccedileri girmesini sağlar Bu olay kas lifinde aksiyon potansiyelini başlatır Aksiyon potansiyeli sinir membranında olduğu gibi kas lifi membranı boyunca da

yayılır Aksiyon potansiyeli kas lifi membranını depolarize eder ve kas lifi iccediline doğru

yayılarak sarkoplazmik retikulumda depolanmış olan kalsiyum iyonlarının buumlyuumlk miktarlarda miyofibrile serbestlemesine neden olur

Kalsiyum iyonları kasılma olayının esası olan fılamentlerin kaymasını sağlayan aktin

ile miyozin fılamentleri arasındaki ccedilekici guumlccedilleri başlatır Sonra saniyenin boumlluumlmleri iccedilinde kalsiyum iyonları sarkoplazmik retikuluma geri

pompalanır Yeni bir kas aksiyon potansiyeli gelinceye kadar burada depolanır Kalsiyum iyonlarının uzaklaştırılması kasılmanın sona ermesine neden olur

39

223 Kas Dokuları Kas dokusu ccedilok huumlcrelilerde hareketi sağlayan dokudur Kas dokusu embriyonun

mezoderm tabakasından oluşur Kas huumlcresindeki kasılma yeteneğine sahip proteinden yapılmış lifccediliklere miyofibril denir Kas dokusu huumlcrelerinin zarlarına sarkolemma plazmasına da sarkoplazma adı verilir ve ikiye ayrılır

2231 Ccedilizgili Kas

Ccedilizgili kasa iskelet kası da denir İskelete bağlanmış olduklarından hareketi sağlarlar

istemli ccedilalışırlar ve ccedilabuk yorulurlar Birden fazla nuumlkleus bulunur Bunlarda bantlaşma goumlruumlluumlr Kalp kası goumlruumlnuumlş olarak ccedilizgili kasa benzer fakat işleyiş youmlnuumlnden duumlz kasa benzer

2232 Duumlz Kas

Duumlz kas huumlcreleri ince uzun ve iğ şeklindedir Bunların etrafı bağ dokusuyla

sarılmıştır Duumlz kasın kontraksiyonu istemsizdir Yavaş ve ritmik olarak yapılan kasılıp gevşeme hareketleri uzun suumlre devam edebilir Ccedilabuk yorulmaz Omurgalı hayvanlarda iccedil organlarda ve kan damarlarının ccedileperlerinde bulunur

Kalp kası geneli duumlz kas tipinden oluşur İleride bahsedilecek oumlzelleşmiş uyartım

dokuları vardır Sinuumls SA dokuları kalbe oumlzeldir Ayrıca ccediloğunluğunun oluşturduğu duumlz kas yapısının dışında genelden farklı noktaları vardır

DDuumluumlzz KKaassıınn KKaassııllmmaassıı

Resim 23 Duumlz kasın fiziksel goumlruumlnuumlşuuml Genellikle 2-5 mikrometre ccedilapında ve sadece 20-500 mikrometre boyunda daha

kuumlccediluumlk liflerden oluşur Kasılmanın iskelet kasındaki birccedilok oumlzelliği duumlz kasa da aynen uyarlanabilir En oumlnemlisi duumlz kasta da iskelet kasında olduğu gibi miyozin ve aktin filamentleri arasındaki ccedilekici guumlccediller kasılmaya yol accedilar Fakat ilerde goumlruumlleceği gibi duumlz kas liflerinin iccedil fiziksel duumlzenlenmesi tamamen farklıdır

40

2233 Duumlz Kasta Membran Potansiyelleri

Duumlz kasta membran potansiyellerinin kantitatif değeri bir kas lifinden diğerine değişir ve aynı zamanda kasın o andaki durumuna bağlıdır Normal istirahat halinde membran potansiyeli genellikle -50 ila -60 milivolt kadar olup iskelet kasından yaklaşık 30 milivolt daha az negatiftir 2234 Uumlniter Duumlz Kasta Aksiyon Potansiyelleri

Viseral duumlz kas gibi uumlniter duumlz kasta da aksiyon potansiyeli iskelet kasındaki yolla oluşur Bir sonraki kısımda belirtildiği gibi ccedilok birimli duumlz kas liflerinin ccediloğunda ise meydana gelmez Viseral duumlz kasın aksiyon potansiyelleri iki biccedilimde meydana gelir

Oslash Sivri aksiyon potansiyeller Oslash Platolu aksiyon potansiyelleri

Sivri Aksiyon Potansiyeller

Ccediloğu uumlniter duumlz kas tipinde iskelet kasındaki gibi tipik sivri aksiyon potansiyeller meydana gelir Bu tip aksiyon potansiyelinin suumlresi 10 - 50 milisaniyedir Bu tip aksiyon potansiyelleri elektrik uyarısı hormonların duumlz kasa etkisi sinir liflerinin transmiter maddeleri germe veya kas lifinin spontan uumlretimi gibi birccedilok yol ile ortaya ccedilıkarılabilir Platolu Aksiyon Potansiyeller

Bu aksiyon potansiyelinin başlangıcı tipik sivri potansiyeli ile aynıdır Ancak kas lifi membranının hızlı repolarizasyonu goumlzlenmez repolarizasyon birkaccedil yuumlzden bin milisaniyeye (1 sn) kadar gecikir 2235 İnsan Huumlcresini Deri Yuumlzeyinden Etkileyen Potansiyeller

Akım (mA) Etkisi 1 ve altı Algılanmaz Guumlvenlik sınırı

5 ldquoKarıncalanmardquo biccediliminde algılanır 10 Ağrı eşiği

10-20 ldquoBırakamamardquo eşiği 50 Şiddetli kas kasılması

100-300 Ventrikuumll fibrilasyon eşiği 1 000 - 6 000 Kalp durması Elektrot altında yerel yanmalar Solunum felci

6 000 ve uumlzeri Şiddetli yanmalar kas bozulması

Tablo 22 İki kol arasında bir saniye veya daha uzun suumlreli bir akım şokunun etkileri (Anbar ve ark 1985rsquoten)

Huumlcre fizyolojisini goumlrmuumlş olduk

41

23 Kalp

Kalp 3 tabakadan oluşur bunları iccedileriden dışarı doğru sıralarsak endokard- myokard ve perikard Kalp gerccedilekte iki ayrı pompadan oluşur Akciğerlere kan pompalayan sağ kalp ve ccedilevre organlara kan pompalayan sol kalp Bunların her biri bir atriyum (kulakccedilık) ve bir ventrikuumllden (karıncık) oluşan iki boumllmeli bir atım pompasıdır Atriyum ventrikuumll iccedilin zayıf bir hazırlayıcı pompa (oumln pompa) işlevi goumlruumlr başlıca goumlrevi kanı ventrikuumll iccediline youmlneltmektir Ventrikuumll ise kanı ya akciğer (pulmoner) ya da periferik dolaşıma iten ana kuvveti sağlar

Resim 24 Kalbin yapısı ve kan akışı

Kalpteki oumlzel bir mekanizma kalbin ritmikliğini (ritmik uyarılar oluşturma yeteneği)

sağlar Aksiyon potansiyellerini tuumlm kalp kası boyunca ileterek ritmik kalp atımlarına neden olur 231 Kalp Kasının Fizyolojisi

Kalp başlıca uumlccedil tip kalp kasından meydana gelir Bunlar atriyum kası ventrikuumll kası oumlzelleşmiş uyarıcı ve iletici kas lifleridir (purkinje lifleri) Kasılma suumlresinin daha uzun olması dışında atriyum ve ventrikuumll kasları iskelet kasına oldukccedila benzer şekilde kasılırlar Ccedilok az miktarda kasılabilir fibril iccedileren oumlzelleşmiş uyarı ve ileti lifleri ise yalnızca belli belirsiz kasılırlar Bunun yerine ritmisite ve değişik hızlarda ileti oluşturarak kalbin ritmik atışını kontrol eden bir uyarı sistemi sağlarlar

42

232 Kalp Kasının Fizyolojik Anatomisi

Resim 25 Kalp kası

Kalp kasının tipik histolojik goumlruumlnuumlmuuml (Resim 232)de izlenmektedir Boumlluumlnen bir

araya gelen ve tekrar ayrılan kalp kası liflerinin kafes işine benzer şekilde duumlzenlendiği goumlruumllmektedir Kalp kasının tipik bir iskelet kası gibi ccedilizgili olduğu da bu goumlruumlnuumlmden hemen anlaşılmaktadır Dahası kalp kasının tipik miyofibrilleri iskelet kasındakilerin hemen hemen aynı olan aktin ve miyozin filamentleri iccedilerirler Bu filamentler iccedil iccedile geccedilmiştir ve kasılma sırasında iskelet kasında olduğu gibi birbirleri uumlzerinde kayarlar Goumlreceğimiz gibi kalp kası başka bakımlardan iskelet kasından oldukccedila farklıdır 2321 Bir Sinsisyum Olarak Kalp Kası

Resim 232rsquode kalp kası liflerini enine kestiği goumlruumllen koyu alanlara interkale disk adı verilir Bunlar gerccedilekte kalp kası huumlcrelerini birbirinden ayıran huumlcre zarlarıdır Kalp kası lifleri birbirine seri bağlanmış ccedilok sayıda ayrı huumlcreden meydana gelir Ancak interkale disklerin elektriksel direnci kalp kası lifinin dış zarının direncinin yalnızca 1400uumlduumlr Ccediluumlnkuuml huumlcre zarlarının kaynaşarak oluşturduğu haberleşen bağlantılar (oluklu bağlantı gap junction) geccedilirgendir iyonların nisbeten serbest difuumlzyonuna izin verir Dolayısıyla işlevsel accedilıdan iyonların kalp kası liflerinin uzun ekseni boyunca kolaylıkla hareket etmeleri sağlanır Boumlylece aksiyon potansiyelleri ccedilok kuumlccediluumlk bir engelle karşılaşarak interkale diskleri geccediler ve bir kalp kası huumlcresinden diğerine iletilirler Kalp kası bir sinsisyum oluşturacak şekilde bir araya gelmiş pek ccedilok kalp kası huumlcresinden meydana gelir Bu sinsisyumdaki kalp huumlcreleri birbirlerine oumlylesine bağlanmıştır ki huumlcrelerden biri uyarılınca aksiyon potansiyeli huumlcreden huumlcreye kafes işinin tuumlm bağlantılarına yayılarak buumltuumln huumlcrelere ulaşır

Kalp gerccedilekte iki sinsisyumdan meydana gelir Bunlar iki atriyumun duvarlarını oluşturan atriyum sinsisyumu ve iki ventrikuumlluumln duvarlarını oluşturan ventrikuumll sinsisyumudur Atriyumlarla ventrikuumlller arasındaki kapak accedilıklıklarını ccedilevreleyen fibroumlz doku atriyumları ventrikuumlllerden ayırır Normalde aksiyon potansiyelleri atriyum sinsisyumundan ventrikuumll sinsisyumuna yalnızca oumlzelleşmiş bir ileti sistemi aracılığıyla ccedilapları birkaccedil milimetre olan ileti liflerinin oluşturduğu atriyoventrikuumller (A-V) demet ile) iletilebilir Kalbin kas kitlesinin bu şekilde iki işlevsel sinsisyuma boumlluumlnmesi atriyumların ventrikuumlllerden kısa bir suumlre oumlnce kasılmasına olanak verir Bu da kalp pompasının etkinliği accedilısından oumlnemlidir

43

Resim 26Kalp sinsisyumları ve iletim ağı 2322 Kalp Kasında Aksiyon Potansiyelleri

Grafik 21 Kalp kası aksiyon potansiyeli

Grafik 231rsquode aksiyon potansiyeli 105 milivolttur 105 milivolt zar potansiyelinin

normalde oldukccedila negatif olan değerinin uumlzerine ccedilıkarak duumlşuumlk bir pozitif değer olan yaklaşık +20 milivolta ulaşırken goumlsterdiği değişimin miktarıdır Pozitif kısma aşma potansiyeli (overshoot potential) adı verilir Başlangıccediltaki dikenden (spike) sonra zar atriyum kasında yaklaşık 02 saniye ventrikuumll kasında ise yaklaşık 03 saniye suumlreyle depolarize kalarak platonun sonunda ani repolarizasyon olur Aksiyon potansiyelinde bu platonun varlığı kalp kasındaki kasılmanın iskelet kasındakine kıyasla 15 kez daha uzun suumlrmesine neden olur

44

233 Kalp Doumlnguumlsuuml

Bir kalp atımının başlangıcından bir sonraki kalp atımının başlangıcına kadar gerccedilekleşen kalp olaylarına kalp doumlnguumlsuuml (kardiyak siklus) adı verilir Her bir doumlnguuml sinuumls duumlğuumlmuumlnde (S-A) aksiyon potansiyelinin kendiliğinden oluşması ile başlar Bu duumlğuumlm sağ atriyumun superiyor lateral duvarında superior vena kavanın ağzına yakın yerleşmiştir Aksiyon potansiyeli hızla her iki atriyuma ve oradan da A-V demet ile ventrikuumlllere yayılır Atriyumlardan ventrikuumlllere geccedilişi sağlayan ileti sisteminin oumlzel duumlzeni sayesinde kalp uyarısı atriyumlardan ventrikuumlllere 110 saniyeden daha uzun suumlren bir gecikme ile geccediler Bu gecikme atriyumların ventrikuumlllerden oumlnce kasılarak kuvvetli ventrikuumll kasılmasından oumlnce kanı ventrikuumlllere pompalamasını sağlar Bu şekilde atriyumlar ventrikuumlller iccedilin hazırlayıcı pompalar olarak goumlrev yaparlar Ventrikuumlller ise kanı damar sisteminde iten ana guumlccedil kaynağını oluştururlar 2331 Sistol ve Diyastol

Grafik 22 Sistol-diyastol ve yarattığı fizyolojik parametreler

Kalp doumlnguumlsuuml kalbin kan ile dolduğu diyastol adı verilen bir gevşeme doumlneminden ve

bunu izleyen sistol adı verilen bir kasılma doumlneminden meydana gelir Kalp doumlnguumlsuuml sırasındaki ccedileşitli olaylar Grafik 232 de goumlruumllmektedir Uumlst kısımdaki

uumlccedil eğri sırasıyla orta sol ventrikuumll ve sol atriyumdaki basınccedil değişikliklerini goumlstermektedir Doumlrduumlncuuml eğri ventrikuumll hacmindeki değişiklikleri beşinci elektrokardiyogramı altıncı ise kalbin oumlzellikle kalp kapaklarının pompalarken ccedilıkardığı seslerin kaydı olan fonokardiyogramı temsil etmektedir Okuyucunun bu şekli ayrıntılı olarak incelemesi ve goumlsterilen buumltuumln olayların nedenlerini kavraması oumlzellikle oumlnemlidir

45

Sol ventrikuumlluumln işlevi ile ilgili olarak kalp doumlnguumlsuumlnde ortaya ccedilıkan olaylar grafikte sol atriyum basıncı sol ventrikuumll basıncı aort basıncı ventrikuumll hacmi elektrokardiyogram ve fono kardiyogramdaki değişiklikler olarak goumlruumllmektedir 2332 Kapakların İşlevi

Atriyoventrikuumller kapaklar A-V kapaklar (sağdaki - trikuumlspid kapak ve soldaki ndash mitral kapak) sistol sırasında kanın ventrikuumlllerden atriyumlara geri akmasını engeller Semilunar kapaklar ise (aort ve pulmoner kapaklar) diyastol sırasında kanın aorta ve pulmoner arterlerden ventrikuumll iccediline geri akmasını engeller Tuumlm kapaklar tamamen pasif olarak kapanır ve accedilılırlar Yani geriye doğru bir basınccedil farkı kanı geriye doğru itince kapanır ileriye doğru bir basınccedil farkı kanı ileriye doğru itince accedilılırlar 2333 Aort Basıncı Eğrisi

Sol ventrikuumll kasıldığı zaman ventrikuumll basıncı aort kapağı accedilılıncaya kadar hızla yuumlkselir Bundan sonra ise ventrikuumll iccedilindeki basıncın yuumlkselmesi yavaşlar Ccediluumlnkuuml kan hemen ventrikuumlllerden aortrsquoa akar

Arterlere giren kan arter duvarlarının gerilmesine ve basıncın yuumlkselmesine neden olur Sistol sonunda sol ventrikuumll kan fırlatmayı durdurup aort kapağı kapandığı zaman ise arterlerin esnek toparlanma oumlzelliği (elastic recoil) sayesinde diyastol sırasında bile arterlerde yuumlksek basınccedil korunur Aort kapağı kapandığı zaman aort basıncı eğrisinde bir ccedilentik meydana gelir Bunun nedeni kapağın kapanmasından hemen oumlnce kanın kısa bir suumlre iccedilin geriye doğru akması ve bunu izleyerek geri akımın aniden durmasıdır

Aortrsquo taki basınccedil aort kapağı kapandıktan sonra diyastol boyunca yavaş yavaş duumlşer ccediluumlnkuuml gerilen esnek arterlerde birikmiş olan kan suumlrekli olarak ccedilevre damarlar yolu ile venlere geri akar Aort basıncı ventrikuumll yeniden kasılmadan oumlnce genellikle yaklaşık 80 mmHgya (diyastol basıncı) duumlşer ki bu ventrikuumll kasılması sırasında aortrsquo da meydana gelen en yuumlksek basınccedil olan 120 mm Hgnın (sistol basıncı) uumlccedilte ikisidir

Pulmoner arterdeki basınccedil eğrisi aorttakine benzer Tek fark basınccedilların aorttakilerin sadece altıda biri kadar olmasıdır Yani yuumlksek basınccedil 20 mmHg duumlşuumlk basınccedil ise 13 mmHgrsquodır 234 Kalp Seslerinin Kalbin Pompalama İşlevi ile İlişkisi

Kalbi bir stetoskop ile dinlerken kapakların accedilıldığını duymayız ccediluumlnkuuml nispeten yavaş gelişen bir olay olan accedilılma ses ccedilıkarmaz Fakat kapaklar kapanınca gelişen ani basınccedil farklarının kapakların yapraklarında ve ccedilevredeki sıvılarda neden olduğu titreşimler goumlğuumlse tuumlm youmlnlerde yayılan sesler ccedilıkarır

Ventrikuumll kasıldığı zaman ilk olarak A-V kapaklarının kapanması ile oluşan bir ses duyarız Frekansı (perdesi pitch) duumlşuumlk suumlresi nispeten uzun olan bu titreşim birinci kalp sesi olarak bilinir Sistol sonunda aort ve pulmoner kapaklar kapanırken nispeten hızlı bir ccedilarpma sesi duyarız ccediluumlnkuuml bu kapaklar hızlı kapanır ve ccedilevredeki her şey sadece kısa bir suumlre titreşir Bu ses ikinci kalp sesi olarak bilinir

46

2341 Normal Kalp Sesleri

Resim 28 Kalp sesleri dinleme noktaları

Normal bir kalp stetoskopla dinlenirse genellikle lub dub lub dub diye tanımlanan bir ses işitilir lub sistol başında atriyoventrikuumller (A-V) kapakların kapanmasına ve dub sistol sonunda semilunar (aortik ve pulmoner) kapakların kapanmasına denk gelir Normal bir kalp periyodunun sistol başında A-V kapaklar kapandığı zaman başladığı kabul edildiği iccedilin lub sesine birinci kalp sesi ve dub a ikinci kalp sesi adı verilir 235 Goumlğuumlste Kalp Etrafındaki Elektrik Akımları

Resim 29 Goumlğuumls uumlzerindeki kalp elektrik akımları Resim 235rsquoteventrikuumll kasının goumlğuumls iccedilindeki yerleşimi goumlruumllmektedir Ccediloğunluğu

hava ile dolu olsa da akciğerler bile şaşırtıcı derecede iletkendirler Kalbi ccedilevreleyen diğer dokulardaki sıvılar ise elektriği ccedilok daha kolay iletirler Dolayısıyla kalp gerccedilekte iletken bir

47

ortamda asılı durmaktadır Ventrikuumlllerin bir parccedilası geri kalanına goumlre elektronegatif hacircle geldiği zaman elektrik akımları şekilde dikkati ccedilekeceği uumlzere buumlyuumlk dairesel yollar ccedilizerek depolarize alandan polarize alana doğru hareket ederler Purkinje sistemi ile ilgili tartışmadan anımsanacağı gibi kalp uyarısı negatif işaretler ile goumlsterildiği gibi ventrikuumlllerin ilk olarak septumuna bundan kısa bir suumlre sonra da kalan kısmının endokardiyal yuumlzeyine ulaşır Bu durum ventrikuumlllerin iccediline elektronegatiflik dış duvarlarına ise elektropozitiftik sağlar Akımlar ventrikuumllleri ccedilevreleyen sıvıların iccedilerisinde şekildeki eğri oklarla goumlsterildiği gibi elips şeklinde yollar ccedilizerek hareket ederler Eğer okuyucu akımların tuumlm hareket ccedilizgilerinin (elips şeklindeki ccedilizgiler) cebirsel ortalamasını alırsa ortalama akım hareketinin negatiftik kalbin tabanına pozitiflik ise kalbin apeksine gelecek şekilde oluştuğunu bulacaktır Akım depolarizasyon suumlrecinin geri kalan boumlluumlmuumlnuumln ccediloğunda depolarizasyon ventrikuumll kası iccedilinde endokardiyal yuumlzeyden dışarı doğru yayılırken aynı youmlnde harekete devam eder Depolarizasyon ventrikuumlller iccedilinde izlediği yolunu tamamlamadan hemen oumlnce akımın ortalama hareket youmlnuuml yaklaşık 1100 saniye suumlreyle ters doumlner ve akım bu kez apeksten tabana doğru hareket eder Ccediluumlnkuuml kalbin depolarize olan en son boumlluumlmuuml ventrikuumlllerin kalbin tabanında kalan dış duvarlarıdır

Bu nedenle akım normal bir kalpte negatiften pozitife depolarizasyon doumlnguumlsuumlnuumln en

son kısmı hariccedil hemen hemen tamamı sırasında ccediloğunlukla tabandan apekse doğru hareket eder Dolayısıyla şekilde goumlsterildiği gibi vuumlcudun yuumlzeyine bir voltmetre bağlanırsa tabana yakın olan elektrot negatif apekse yakın olan elektrot ise pozitif olacak ve voltmetre elektrokardiyogramda pozitif bir kayıt yapacaktır 2351 Ventrikuumll Fibrilasyonu

Buumltuumln kalp aritmilerinin en ciddisi anında tedavi edilmediği takdirde hemen daima oumlluumlme neden olan ventrikuumll fibrilasyonudur

Grafik 23 Ventrikuumll fibrilasyonun EKG ccedilıktısı

Ventrikuumll fibrilasyonu ventrikuumll kası kitlesi iccedilinde tehlikeli bir şekilde dolaşan kalp

uyarılarının ventrikuumll kasının oumlnce bir boumlluumlmuumlnuuml daha sonra bir başka boumlluumlmuumlnuuml ve daha sonra bir başkasını uyararak sonunda kendi kendilerini geri beslemeleri ve aynı ventrikuumll kasını tekrar tekrar durmadan yeniden uyarmalarına bağlıdır Bu gerccedilekleştiği zaman ventrikuumll kasının pek ccedilok kuumlccediluumlk boumlluumlmuuml aynı anda kasılacak eş miktarda pek ccedilok boumlluumlmuuml de gevşeyecektir Bu nedenle ventrikuumll kası asla kalbin normal pompalama doumlnguumlsuumlnuumln gerektirdiği gibi toplu halde ve uyumlu olarak kasılmayacaktır Dolayısıyla ccedilok sayıda uyarı sinyalinin ventrikuumll boyunca hareket etmesine rağmen ventrikuumll boşlukları ne genişler ne de kuumlccediluumlluumlr fakat hiccedil kan pompalamadan veya oumlnemsiz miktarlarda kan pompalayarak kısmen kasılı belirsiz bir evrede kalırlar Dolayısıyla fıbrilasyon başladıktan sonra beyin kan akımının durmasına bağlı olarak 4-5 saniye iccedilinde bilinccedil kaybı olur birkaccedil dakika iccedilinde de vuumlcudun tuumlm dokularında geri doumlnuumlşuumlmuuml olmayan oumlluumlm başlar

48

Pek ccedilok etken ventrikuumll fibrilasyonunu başlatabilir bir saniye oumlnce normal bir kalp

atımı gerccedilekleşmişken bir saniye sonra ventrikuumlller fıbrile olabilirler Fibrilasyonu başlatabilecek en oumlnemli nedenler (1) kalbin ani elektrik şokuna maruz kalması (2) kalp kasının ya da oumlzelleşmiş ileti sisteminin veya her ikisinin iskemisidir İskemi besleyen kan akımının azalması olarak bilinir 24 Dolaşım

Dolaşım sisteminin goumlrevi besinleri dokulara taşımak artık maddeleri dokulardan uzaklaştırmak hormonları vuumlcudun bir boumlluumlmuumlnden diğerine taşımak ve genel olarak tuumlm huumlcrelerin optimal işlev goumlrebilmesi ve yaşayabilmesi iccedilin tuumlm doku sıvılarında uygun ccedilevreyi korumak boumlylece dokuların gereksinimini karşılamaktır

Bazen kan akımının dokuların ihtiyacına goumlre nasıl kontrol edildiğini ve dolaşımdaki

kanı damarlarda ilerletmek iccedilin gerekli kalp debisi ve arteryel basıncı sağlamak uumlzere kalp ve dolaşım sisteminin nasıl kontrol edildiğini anlamak zordur Kan hacmini kontrol eden mekanizmalar nelerdir dolaşım sisteminin diğer fonksiyonları ile ilişkisi nedir bunları inceleyelim

241 Dolaşımın Fiziksel Karakteristikleri

Dolaşım sistemi Şekil 241de goumlsterildiği gibi sistemik dolaşım ve pulmoner dolaşım olmak uumlzere iki boumlluumlmde incelenir Sistemik dolaşım akciğerler dışındaki buumltuumln vuumlcut dokularının kan ihtiyacını karşıladığı iccedilin buumlyuumlk dolaşım ya da periferik dolaşım diye de bilinir

Vuumlcuttaki her dokunun damar sistemi birtakım farklı oumlzellikler goumlstermekle birlikte

damarların fonksiyonları ile ilgili bazı genel prensipler sistemin buumltuumln boumlluumlmlerine uygulanabilir

242 Dolaşım Sisteminin Fonksiyonel Boumlluumlmleri

Arterlerin fonksiyonu kanı dokulara yuumlksek basınccedil altında taşımaktır Bu nedenle arterler guumlccedilluuml bir damar ccedileperine sahiptirler ve kan arterlerde hızlı akar

Kapillerlerin goumlrevi sıvı besin maddeleri elektrolitler hormonlar ve diğer maddelerin

kan ile interstisyel sıvı arasında değişimini sağlamaktır Bu goumlreve uygun olarak kapiller ccedileperi ccedilok incedir ve ccedilok sayıdaki kapiller porlar su ve kuumlccediluumlk molekuumllluuml maddelere geccedilirgendir

Venuumlller kapillerlerden gelen kanı toplarlar Birleşerek daha buumlyuumlk venleri

oluştururlar Venler dokulardan kalbe doumlnen kan iccedilin taşıma kanalları olarak goumlrev yaparlar fakat

bir başka oumlnemli fonksiyonları da buumlyuumlk bir kan deposu olarak hizmet goumlrmektir Venoumlz sistemdeki basınccedil ccedilok duumlşuumlk olduğu iccedilin ven ccedileperleri incedir Yine de kas iccedilerirler kaslar venlerin daralmasına ya da gevşemesine izin verir boumlylece vuumlcudun gereksinimine goumlre az ya da ccedilok miktarda kan depolayan kontrol edilebilir bir depo olarak ccedilalışırlar

49

2441 Dolaşım Sisteminin Değişik Boumlluumlmlerinde Kan Hacimleri

Şekil 23Dolaşım sisteminde başlıca kan hacimleri

Dolaşımdaki kanın en buumlyuumlk boumlluumlmuuml sistemik venlerde bulunur Vuumlcuttaki tuumlm kanın

84uumlnuumln sistemik dolaşımda 16sının ise akciğer ve kalpte bulunduğunu goumlsteriyor Sistemik dolaşımda bulunan 84uumln 64uuml venlerde 13uuml arterlerde 7si sistemik arteriyol ve kapillerde bulunur Tuumlm kanın 7rsquosi kalpte 9rsquou pulmoner damarlarda bulunur 242 Dolaşım Sisteminin Ccedileşitli Boumlluumlmlerinde Basınccedillar

Grafik 24 Dolaşım sisteminin basınccedilları

50

Kalp kanı suumlrekli olarak aortrsquoa pompaladığı iccedilin aortrsquotaki basınccedil yaklaşık ortalama 100 mmHg gibi yuumlksek bir değerdedir Diğer yandan kalbin pompalama etkinliği pulsatil olduğundan Grafikte goumlruumllduumlğuuml gibi arteryel basınccedil 120 mmHglik sistolik ve 80 mmHglik diyastolik basınccedil arasında değişir Kan sistemik dolaşımda ilerledikccedile basınccedil giderek duumlşer ve kalbin sağ atriyumuna boşaldığı vena kavaların sonuna ulaşıldığında yaklaşık 0 mmHg olur

Sistemik kapillerlerdeki basınccedil arteriyoler uccedilta 35 mmHglik yuumlksek bir basınccediltan venoumlz uccediltaki 10 mmHglik duumlşuumlk bir basınca kadar değişir fakat damar yatağının buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlndeki ortalama fonksiyonel basınccedil yaklaşık 17 mmHgdır Bu basınccedil kapiller porlarından ccedilok kuumlccediluumlk miktarda plazma sızmasına neden olacak kadar duumlşuumlk olduğu halde besinler kolaylıkla doku huumlcrelerine difuumlze olabilirler

Grafiğin sağında pulmoner dolaşımın farklı boumlluumlmlerindeki basınccedillar ayrı ayrı

goumlsterilmiştir Pulmoner arterlerde basınccedil aortada olduğu gibi pulsasyonludur fakat basınccedil duumlzeyi oldukccedila duumlşuumlktuumlr Sistolik basınccedil yaklaşık 25 mmHg diyastolik basınccedil yaklaşık 8 mmHg ortalama pulmoner arteryel basınccedil ise sadece 16 mmHg dır Pulmoner kapiller basınccedil ortalama 7 mmHg dir Yine de bir dakikada akciğerlerden geccedilen kan akımı sistemik dolaşımdan geccedilen miktar ile aynıdır 243 Dolaşım Fonksiyonunun Temel Teorisi

Dolaşımın fonksiyonunun ayrıntıları karmaşık olmakla birlikte sistemin buumltuumln işlevlerinin temelinde uumlccedil ana ilke bulunur

Vuumlcuttaki buumltuumln dokuların kan akımı daima doku ihtiyaccedillarına goumlre hassas biccedilimde kontrol edilir Dokular aktif ise istirahattakinden daha fazla bazen istirahat duumlzeyinin 20-30 katı kan akımına ihtiyaccedilları vardır Fakat kalp normal olarak kalp debisini 4-7 kattan fazla artıramaz Ayrıca dolaşımın sinirsel kontroluuml de doku kan akımı kontroluumlne birtakım ek oumlzellikler kazandırır

Kardiyak debi başlıca lokal doku akımlarının tuumlmuuml tarafından kontrol edilir Kan bir dokudan geccediltikten sonra veriler yolu ile hemen kalbe doumlner Kalp kendisine gelen bu artmış kan akımına cevap olarak hemen hemen tamamını geldiği yerdeki arterlere geri pompalar Bu anlamda kalp dokuların ihtiyacına cevap veren bir otomat olarak ccedilalışır Bununla beraber kalp bu goumlrevinde tam yeterli değildir Boumlylece sıklıkla gerekli miktarda kanın pompalamasını sağlamak iccedilin oumlzel sinir sinyalleri şeklinde yardıma gereksinim duyar

Arteryel basınccedil genellikle lokal akım kontroluuml ya da kalp debisi kontroluuml mekanizmalarından bağımsız olarak duumlzenlenir Dolaşım sistemi arteryel basıncı duumlzenleyen yaygın bir sistemle donatılmıştır Oumlrneğin Eğer herhangi bir zamanda basınccedil 100 mmHg lik normal ortalama seviyenin altına duumlşerse sinirsel refleksler basıncı oumlnceki normal değerine yuumlkseltmek iccedilin saniyeler iccedilinde bir seri dolaşım değişikliğine neden olur Arterlerde daha fazla kan birikimi iccedilin kalbin pompalama guumlcuuml sinirsel sinyallerle artırılır kalbe daha fazla kan sağlamak iccedilin buumlyuumlk venoumlz yedekler kontrakte olur ve tuumlm vuumlcuttaki arteryollerin ccediloğu arter ağında daha fazla kan birikmesi iccedilin genel konstruumlksiyon goumlsterir Sonra daha uzun doumlnemde saatler ve guumlnler iccedilinde boumlbrekler hem basıncı kontrol eden hormonları salgılamak hem de kan hacmini duumlzenlemekle basınccedil kontroluumlnde oumlnemli bir ek rol oynarlar

51

244 Kan Akımı

Kan akımı deyimi basitccedile dolaşımın belirli bir noktasından belirli bir zaman iccedilinde geccedilen kan miktarı anlamına gelir Genellikle kan akımı dakikada mililitre ya da litre ile belirtilirse de saniyede mililitre ya da başka bir akım birimi ile de ifade edilebilir

İstirahat halindeki erişkin bir insanda tuumlm dolaşımdaki kan akımı yaklaşık dakikada 5 litre kadardır Bu birim zamanda kalp tarafından pompalanan kan miktarını belirttiği iccedilin kalp debisi adını alır

2441 Basınccedil Akım ve Direnccedil Arasındaki İlişkiler Bir kan damarındaki akım iki faktoumlr tarafından belirlenir Damarın iki ucu arasındaki basınccedil farkı (basınccedil gradyanı da denir) ki bu kanı damarda

iten kuvvettir Damar direnci denilen damar boyunca kan akımına karşı oluşan direnccedil Şekil 242 dolaşım sisteminin herhangi bir yerindeki bir kan damarı uumlzerinde bu

ilişkileri goumlsteriyor

Şekil 24 Damarlardaki kan akımı

Pl damarın başlangıcındaki basıncı goumlsteriyor Diğer uccediltaki basınccedil P2rsquodir Akıma karşı

direnccedil (R) damarın buumltuumln iccedil yuumlzeyi boyunca oluşan suumlrtuumlnme sonucu ortaya ccedilıkar Damar iccedilindeki akım Ohm yasası olarak adlandırılan aşağıdaki formuumll ile hesaplanabilir

RPQ ∆

=

Burada Q kan akımı ∆P damarın iki ucu arasındaki basınccedil farkı (P1-P2) R direnccediltir Bu formuumll kan akımının basınccedil farkı ile doğru fakat direnccedil ile ters orantılı olduğunu goumlsterir 245 Mikro Dolaşım ve Kapiller

Mikrosirkuumllasyon dolaşımın en oumlnemli fonksiyonu olan besin maddelerinin dokulara taşınması ve huumlcresel atıkların uzaklaştırılması işlevini goumlruumlr

Kapillerler geccedilirgenliği fazla tek sıra endotel huumlcrelerinden oluşmuş ccedilok ince yapılardır Burada dokular ve kan arasında besin maddelerinin ve huumlcresel atıkların değişimi goumlruumlluumlr Yuumlzey alanı 500-700 metre kare (yaklaşık bir futbol sahasının sekizde biri kadar) olan yaklaşık 10 milyar kapiller vuumlcudun tuumlmuumlnde bu fonksiyonu yerine getirmektedir Gerccedilekte herhangi bir fonksiyonel huumlcrenin kapillerden 20-30 mikrometreden daha uzak olması enderdir

52

25 Kan 251 Kan Fizyolojisi

Kan huumlcrelerden ve ldquoplasmardquo adı verilen bir sıvıdan oluşmuştur Huumlcreler eritrositler (kırmızı kan huumlcreleri) loumlkositler (beyaz kan huumlcreleri) ve trombositlerdir Huumlcrelerin 99rsquoundan fazlasını eritrositler oluşturur Eritrositler kanın oksijen taşıyan huumlcreleridir Loumlkositler vuumlcudu enfeksiyonlara ve kansere karşı koruyan huumlcrelerdir Trombositler ise kanın pıhtılaşmasında goumlrev alırlar

Hematokrit eritrositlerin oluşturduğu kan hacminin toplam kan hacmine oranıdır

Hematokrit tayini iccedilin kan heparinize oumlzel tuumlplerde santrifuumlj edilir eritrositler en altta toplanır onun uumlstuumlnde loumlkosit ve trombositlerin oluşturduğu ccedilok ince bir tabaka oluşur en uumlstte ise plazma adı verilen accedilık saman sarısı-beyaz renkte sıvı toplanır Hematokriti hesaplamak iccedilin eritrositlerle dolu olan tuumlpuumln uzunluğu kanla dolu tuumlpuumln uzunluğuna boumlluumlnuumlp ccedilıkan sonuccedil 100 ile ccedilarpılır Oumlrneğin 80 mm uzunluğunda kanın 36 mmrsquosi eritrosit ise

Hematokrit pipetinde eritrositler 36 mmrsquolik bir suumltun oluştururken loumlkosit ve

trombositlerin birlikte yaklaşık 1-2mmrsquolik bir suumltun oluşturmalarının sebebi bu huumlcrelerin sayılarından kaynaklanmaktadır 1mmsup3 kanda 46-62 milyon eritrosit varken 5000-10000 loumlkosit ve 200000-400000 trombosit vardır Doğal olarak sayıca fazla olan eritrositler hemotokrit pipetinde daha uzun bir suumltun oluşturacaklardır

Hematokrit oranı erkeklerde 40 - 50 arasında değişirken bu oran kadınlarda 35 - 45 arasında değişir Eritrositlerin sayısının azaldığı durumlara anemi (kansızlık) denirken eritrosit sayısının arttığı durumlara ise polisitemi denir

Plazma kanın sıvı kısmıdır su iccedilinde ccediloumlzuumlnmuumlş ccedilok sayıda organik ve inorganik

maddelerden oluşur Bu maddelerden en oumlnemlisi proteinlerdir Proteinler plazmanın toplam ağırlığının yaklaşık 7rsquosini oluşturur Plazma proteinleri 3 ana gruba ayrılır Bunlar albuumlminler globulinler ve fibrinojendir Eğer kanın pıhtılaşmasına izin verilirse tuumlpuumln uumlstuumlnde kalan sıvıya plazma değil serum denir Serumda fibrinojen ve pıhtılaşma ile ilgili diğer proteinler pıhtılaşmada kullanıldığı iccedilin yoktur Matematik formuumll olarak ifade etmek gerekirse

(Plazma-Fibrinojen=Serum) diyebiliriz

Dinlenme durumunda bir insanda 5000 mldak bir kalp ccedilıktısı (cardiac output) ile

birlikte vuumlcuda 1000 mldkrsquolık tempoda oksijen goumlnderilir Kandaki bu O2 iccedileriğinin ancak 20-25 kadarı organ ve dokular tarafından alınır ve kullanılır gerisi ani gereksinimler iccedilin yedekte tutulur

53

252 Kan Huumlcreleri 2521 Eritrositler

Eritrositler bikonkav disk şeklinde yapılardır Yani her iki tarafından basık daire şeklindedirler 7microm ccedilapındadırlar Eritrositlerin yapım yeri yassı kemiklerin iliğidir Eritrositlerin huumlcre zarı kişiden kişiye değişen oumlzel proteinler iccedilerir bu proteinler sayesinde kan ABO dediğimiz kan gruplarına ayrılır Eritrositler hemoglobin denilen ve eritrosit ağırlığının uumlccedilte birini oluşturan bir protein iccedilerirler Bu proteinin goumlrevi O2 taşımaktır oksijenin yaklaşık 99rsquou hemoglobin ile taşınır geri kalan 1rsquolik kısım ise kanda ccediloumlzuumlnmuumlş olarak taşınır

Oksijen taşıma kapasitesi belirli bir hacimdeki kanın iccedilerdiği O2 hacmidir Bu kapasite etkin hemoglobin konsantrasyonuna bağlıdır Taşıma kapasitesi anemide azalır 2522 Loumlkositler

Bir damla kanı uygun bir boya ile boyayıp mikroskop altında incelediğimiz zaman ccedileşitli tiplerde loumlkosit goumlruumlluumlr

Loumlkositlerin hepsi kemik iliğinde yapılırlar ancak daha sonraki gelişmelerini kemik iliği dışında tamamlarlar 2523 Trombositler

Trombositler ccedilok sayıda granuumll iccedileren renksiz huumlcre parccedilalarıdır Megakaryosit denilen kemik iliğinin buumlyuumlk huumlcrelerinin parccedilalarından oluşur Bu megakaryosit parccedilaları sistemik dolaşıma girince trombosit adını alırlar Hemostazın sağlanmasında yani kanamanın durdurulmasında oumlnemlidirler Trombositler bir yuumlzeye yapışma eğilimindedirler fakat kan damarlarının iccedilini doumlşeyen normal endotel huumlcrelerine yapışmazlar Ancak damarın iccedilindeki endotel bir şekilde hasar goumlruumlrde altındaki bağ dokusu (kollajen) accedilığa ccedilıkarsa trombositler kollajene bağlanır 2524 Kan Gazları

Arter kanı ile ven kanı arasında doğal olarak farklılıklar vardır En oumlnemli fark O2 konsantrasyonudur Bu pratikte oksijen saturasyonu olarak bakılan bir parametredir

Oksijen saturasyonu kandaki hemoglobinin yuumlzde kaccedilının O2 ile doymuş olduğunun ifadesidir Arter kanında bu 95-100 (Sat O2 95-100) ven kanında ise 70-75rsquotir

Pratikte hasta takibinde kullanılan kan gazları arteriel kan gazlarıdır Arteriel kan gazlarında bakılan parametreler ise

Saturasyon O2 (Sat O2 ) 95- 100 Parsiyel O2 basıncı (PO2) 95-100 mmHg Parsiyel CO2 basıncı (PCO2) 35-45 mmHg Kan asidikliği (pH) 735 ndash 745 Bikarbonat (HCO3) 22- 26 mmol

54

253 Kan Grubu Tayini

Kişinin eritrositleri yuumlzeyinde bulunan antijenlere (agluumltinojenlere) bağlı olarak kan grubunun tayini Anti A Anti B Anti Rh (Anti D) test serumları kullanılarak tespit edilmektedir

Eritrositlerde bulunan agluumltinojen ile buna bağlı başka şahsın serumunda bulunan agluumltininin reaksiyona girmesi nedeniyle oluşan eritrosit kuumlmelerinin goumlruumllmesidir Soğuk ve benzeri etkenler ile meydana gelen kuumlmelenmelerde agluumltinojen-agluumltinin bağlanması soumlz konusu değildir Ccedilalkalamak baget ile karıştırmak bu kuumlmelenmeyi accedilar Bu gibi kuumlmelenmelere pseudoagluumltinasyon denir En ccedilok ldquoLam metodurdquo kolay olması nedeni ile kullanılmaktadır

Kan erişkin kişilerde el orta parmak ucu ya da kulak memesinden ccedilocuklarda ayak başparmağı ucu ya da topuktan alınır Bu boumllgeler alkolluuml pamuk ile temizlendikten sonra steril lanset ile delinir Kan alınırken delinen yerin ccedilevresine doku sıvısının karışmasını oumlnlemek amacı ile basınccedil yapılmaması oumlnerilir Temiz bir lamın sağ ve sol koumlşelerine yakın olarak Anti A ve Anti B ortalarına da Anti D yazılarak lam ters ccedilevrilir Anti A yazılı tarafa Anti A test serumundan Anti B yazılı tarafa Anti B test serumundan ve Anti D yazılı kısma da Anti D test serumundan birer damla konur Aynı yerleşim kan alımında da uygulanarak uumlst uumlste ccedilakışması ile reaksiyone girmesi sağlanmalıdır İyi karışımı sağlamak iccedilin her iki elin baş ve işaret parmakları ile lam tutularak sağ ve sola eğdirilmek sureti ile 3-5 dakika hareket ettirilir Daha sonra agluumltinasyon olup olmadığına mikroskopla bakılır Agluumltinasyon varsa serum uumlzerinde eritrosit kuumlmeleri goumlruumlluumlr Agluumltinasyon yoksa homojen bir goumlruumlntuuml vardır

Ccedilıkan kandan test serumları uumlzerine fazla konursa pseudoagluumltinasyona neden olabilir Bunu oumlnlemek iccedilin eritrosit suumlspansiyonu hazırlanarak kullanılabilir Ayrıca ateşli hastalıklarda ve enfeksiyonlarda pseudoagluumltinasyon goumlruumllebilir

Sonuccedilta Eğer hem Anti A hem de Anti B test serumlarında agluumltinasyon varsa incelenen kan AB grubundandır Her ikisinde de agluumltinasyon yoksa incelenen kan O grubundandır Eğer yalnız Anti A serumunda agluumltinasyon varsa kişi A grubundandır Eğer yalnız Anti B serumunda agluumltinasyon varsa B grubundandır Eğer Anti D serumunda agluumltinasyon varsa Rh (+) yoksa Rh (-) dir 26 Huumlcre Kas Kalp ve Dolaşım Parametrelerini Kullanan Biyomedikal Cihazlar 261 Elektrocerrahi Cihazlardan Elektrokoter

Elektrik akımının ısı etkisinden cerrahide de yararlanılmaktadır Yuumlksek frekanslı akımlar sivri uccedillu bir metal aracılığı ile dokuya uygulandığında akım yoğunluğunun ccedilok yuumlksek olduğu sivri uccedil lokal kesme işlemi yapabilir Akımın ısı etkisi ile koagulasyon da sağlandığından kanamanın riskli olduğu operasyonlarda tercih edilen bir kesme biccedilimidir Bu amaccedilla yapılmış sistemlere elektrokoter adı da verilir Elektrocerrahide 250 kHz-4 MHz arası sinuumlzoidal akımlar Duumlzguumln kesme işlemleri iccedilin saf sinuumlzoidal akımlar tercih edilir

55

262 Fotopletismografi

Huumlcrelerin ışık geccedilirgenliği ve alt uumlyelerinin veya değişik huumlcrelerin ışık soğurması bilgisine dayanarak parmak ucuna veya kulak memesine kuumlccediluumlk bir ampuluumln verdiği ışık goumlnderilir Kalp atımlarına bağlı olarak dokudaki kan hacmi ve soğurduğu ışık şiddeti değişir Dokuları geccedilen veya kemikten yansıyan ışınlar ışık şiddet değişimlerine duyarlı bir devre elemanı uumlzerine duumlşuumlruumlluumlr Bu elemandaki kan hacim değişim bilgisi taşıyan potansiyel değişimleri bir osiloskop veya kaydedici ile goumlzlenir 263 Normal Elektrokardiyogram

Normal elektrokardiyogram bir P dalgası bir QRS kompleksi ve bir T dalgasından oluşur QRS kompleksi her zaman olmamakla beraber ccediloğu zaman uumlccedil ayrı dalgadan Q dalgası R dalgası ve S dalgasından oluşur

Atriyumlar kasılmadan oumlnce depolarize olurken meydana gelen elektrik potansiyelleri

P dalgasını oluşturur Ventrikuumlller kasılmadan oumlnce depolarize olurlarken yani depolarizasyon dalgası ventrikuumlllere yayılırken meydana gelen potansiyeller QRS kompleksini oluşturur Dolayısıyla hem P dalgası hem de QRS kompleksinin parccedilaları depolarizasyon dalgalarıdır

Ventrikuumlller depolarizasyon durumundan eski durumlarına geri doumlnerlerken meydana

gelen potansiyeller T dalgasını oluştururlar Ventrikuumll kasında bu işlem normalde depolarizasyondan 025-035 saniye sonra meydana gelir ve bu dalga repolarizasyon dalgası olarak bilinir

Bu nedenle elektrokardiyogram hem depolarizasyon hem de repolarizasyon

dalgalarından meydana gelir Elektrokardiyografide depolarizasyon ve repolarizasyon dalgalarının birbirlerinden ayırt edilmesi oumlnemlidir

Grafik 25 Elektrokardiyogram ccedilıktısı

Ventrikuumlllerin repolarizasyon dalgası normal elektrokardiyogramın T dalgasıdır Genellikle ventrikuumll kasının bazı lifleri depolarizasyon dalgasının başlangıcından yaklaşık 020 saniye sonra repolarize olmaya başlarlar

56

2631 Elektrokardiyogram Kaydetmenin Youmlntemleri

Kalp kasının kalbin her atımı sırasında oluşturduğu elektrik akımları bazen kalbin karşılık gelen tarafındaki elektrik potansiyellerini ve polaritelerini 001 saniyeden daha kısa bir suumlrede değiştirirler Dolayısıyla elektrokardiyogramı kaydedecek olan her cihazın potansiyeldeki bu değişikliklere hızla cevap verebilmesi gerekir Bu amaccedilla genellikle iki tuumlr kalemli kayıt cihazı kullanılır Kalemli Kayıt Cihazı

Ccediloğu modern klinik elektrokardiyograf bir kalem ile hareket eden bir kağıt uumlzerine doğrudan yazan kalem yazıcı kayıt cihazı kullanır Kalem bazen bir ucu bir muumlrekkep deposuna bağlı olan bir tuumlptuumlr Kalemin kayıt yapan ucu ise kalemi ileriye ve geriye doğru yuumlksek hızda hareket ettirebilen guumlccedilluuml bir elektromıknatıs sistemine bağlıdır Kağıt ileri doğru hareket ederken kalem elektrokardiyogramı kaydeder Kalemin hareketi ise hasta uumlzerindeki elektrokardiyograf elektrotlarına bağlanmış olan uygun bir elektronik yuumlkseltici aracılığı ile denetlenir

Diğer kalemli kayıt sistemleri yazıcı uccedilta muumlrekkep bulunmasına gerek bırakmayan oumlzel kağıtlar kullanırlar Bu kağıtların bir tuumlruuml ısıya maruz kaldığı zaman siyaha doumlner yazıcı uccedil ise en uccedil kısmından geccedilen elektrik akımı ile ccedilok ısınır Diğer bir kağıt tuumlruuml elektrik akımı yazıcı uccediltan geccedilerek kağıt uumlzerinden kağıdın arkasındaki bir elektroda doğru hareket ettiği zaman siyaha doumlner Boumlylece yazıcı uccedil kağıt uumlzerinde dokunduğu her yerde siyah bir ccedilizgi bırakır 264 Kan Akımını Oumllccedilme Youmlntemleri

Akımı oumllccedilmek iccedilin birccedilok mekanik ve mekanoelektrik araccedillar seri olarak bir kan damarına sokulabilir ya da bazı oumlrneklerde damarın dışına uygulanabilir Bunlara flowmetreler (akım oumllccedilerler) denilir 265 Elektromanyetik Akım Oumllccediler

Şekil 25 EM akım oumllccedilme prensip şeması ve elektrodu

Damarı accedilmadan kan akımını oumllccedilebilen aletlerin en oumlnemlilerinden biri

elektromanyetik akım saati olup ccedilalışma prensibi Şekil 261rsquode goumlsterilmiştir Şekil A manyetik alanda ccedilapraz şekilde hızla hareket eden bir telde elektromotor kuvvetin

57

oluşumunu goumlstermektedir Bu elektrik jeneratoumlruumlnde elektrik uumlretiminin ccedilok iyi bilinen bir ilkesidir Şekil Bde aynı ilkenin manyetik alanda hareket eden kanda elektromotor kuvvetin uumlretimine uygulanışı goumlruumllmektedir Burada bir kan damarı kuvvetli bir mıknatısın kutupları arasına yerleştirilir ve elektrotlar damarın iki tarafına manyetik alan ccedilizgilerine dik olarak konur Kan damardan aktığı zaman iki elektrot arasında akım hızı ile orantılı olarak gelişen elektriksel voltaj uygun bir elektrik akım saati ya da elektronik araccedil ile oumllccediluumllebilir Şekil Cde buumlyuumlk damarlarda kan akımını oumllccedilmede kullanılan gerccedilek bir alet goumlruumllmektedir Bu alet iccedilinde hem guumlccedilluuml mıknatıs hem de elektrotlar bulunmaktadır Elektromanyetik akım saatinin oumlzel bir uumlstuumlnluumlğuuml akımda 001 saniyeden daha kısa bir zaman iccedilinde gelişen değişimleri kaydedebilmesi boumlylece sabit akım gibi akımdaki pulsatil değişimleri doğru kaydetmeye elverişli olmasıdır 266 Ultrasonik Doppler Akım Oumllccediler

Elektromanyetik akım saati ile aynı avantajların ccediloğuna sahip olan ve damara dışarıdan uygulanabilen diğer bir akım oumllccediler (Şekil 262)de goumlsterilen ultrasonik doppler akım oumllccedileridir Bu saatin duvarına kuumlccediluumlk bir piezoelektrik kristal monte edilmiştir Bu kristal uygun bir elektronik aygıta bağlandığı zaman akıntı youmlnuumlnde kanın aktığı suumlrece saniyede birkaccedil milyon frekanslı bir ses oluşturur Ses dalgalarının bir kısmı akan kan iccedilindeki alyuvarlardan yansıyarak kristale geri doumlner Bu yansıyan dalgalar kristalin yaydıklarından eritrositler kristalden uzaklaşmakta oldukları iccedilin daha duumlşuumlk frekanslıdır Buna doppler etkisi denir (Aynı etki duumlduumlk ccedilalarak geccedilen bir tren sesinden de fark edilir Tren yaklaşırken duyulan duumlduumlk sesi tren uzaklaşırken ani olarak kalınlaşır)

Şekil 26 US Doppler akımmetresi prensibi

Şekildeki akım oumllccediler de ccedilok yuumlksek frekanslı ses dalgaları belirli aralarla kesilerek

yansıyan dalgalar kristalden elektronik bir alet yardımı ile buumlyuumltuumllerek alınır Cihazın diğer bir boumlluumlmuumlne yayılan ve yansıyan dalgalar toplanarak frekans farkları alınarak istenilen değere ulaşılabilir 267 Kan Basıncı

Kan basıncı hemen daima milimetre civa (mmHg) ile belirtilir Ccediluumlnkuuml eskiden beri kan basıncının oumllccediluumlmuuml iccedilin standart olarak (şekilde goumlsterilen) civalı manometreler kullanılmıştır Gerccedilekten kan basıncı kanın damar ccedileperinin herhangi bir birim alanına uyguladığı basınccedil demektir Bir damarda basıncın 50 mmHg olduğu soumlylendiği zaman bu kanın uyguladığı kuvvetlerin bir civa suumltununu 50 mmlik duumlzeye ccedilıkarabileceği anlamına gelir Eğer basınccedil 100 mmHg ise civa suumltunu 100 mmye ccedilıkacaktır

58

2671 Direkt Kan Basınccedil Oumllccediluumlmuuml

Civalı manometre ile arteryel basınccedil kaydı Bu metot fizyoloji tarihi boyunca kan basıncını kaydetmek iccedilin resimde goumlsterilen biccedilimde uygulanmıştır

Resim 210 Doğrudan kan basınccedil oumllccediluumlm prensibi

Bazen de basınccedil santimetre su ile oumllccediluumlluumlr (cm H20) 10 cm su basıncı su suumltununu 10 cmye ccedilıkaran basınccedil demektir Bir milimetre civa 136 cm suya eşdeğerdir Ccediluumlnkuuml civanın oumlzguumll ağırlığı suyun 136 katı ve 1 cm 1 mmnin 10 katıdır Bu da hassas oumllccedilmelerde kullanım iccedilin ccedilok ideal bir yoldur

2672 Oskuumlltasyon Youmlntemi ile Kan Basınccedillarının Oumllccediluumllmesi

Oskuumlltasyon youmlntemini kullanarak indirekt yol ile sistolik ve diyastolik basınccedilları oumllccedilerler Resim 262de sistolik ve diyastolik basıncı tayin etmek iccedilin kullanılan oskuumlltasyon youmlntemi goumlsterilmektedir Antekuumlbital arter ( brakial arter) uumlzerine bir steteskop yerleştirilir uumlst kola sarılan manşet şişirilir Arter kan ile dolu kalacak şekilde ccedilok kuumlccediluumlk bir basınccedil ile manşet kolu sıkıştırdığı suumlrece kan damar iccedilinde pulsatil olarak akmakla birlikte stetoskopta hiccedilbir ses işitilmez

Manşetteki basınccedil arteryel basınccedil sikluumlsuumlnuumln bir doumlneminde arteri kapatacak kadar fazla olduğunda her pulsasyonda bir ses işitilir Bu seslere korotkoff sesleri denir

Korotkoff seslerinin esas nedeni hacirclacirc tam olarak bilinmemekle beraber kanın kısmen kapatılmış olan damardan fırlatılmasıyla oluştuğuna inanılmaktadır Fırlatma manşetin ilerisindeki accedilık damarda tuumlrbuumllansa neden olur bu da stetoskopta duyulan vibrasyonları oluşturur

59

Şekil 27 Dolaylı kan basıccedil oumllccediluumlm prensibi

Oskuumlltasyon youmlntemiyle kan basıncı oumllccediluumlluumlrken oumlnce manşetteki basınccedil arteryel

sistolik basıncın uumlzerine ccedilıkarılır Bu basınccedil arteryel sistolik basıncın uumlstuumlnde olduğu suumlrece kan arterin alt kısmına akamaz Bu nedenle arterin alt boumlluumlmuumlnde Korotkoff sesleri de duyulamaz Daha sonra manşetin basıncı yavaş yavaş azaltılır Manşetteki basınccedil sistolik basıncın altına iner inmez kan sistolik basıncın tepe noktasında manşetin altındaki damardan geccediler ve antekuumlbital arterde kalp vurumu ile eş zamanlı olarak hafif vurum tarzında sesler işitilmeye başlanır Bu seslerin işitilmeye başlandığı an manşetle bağlantılı olan manometrenin goumlsterdiği basınccedil duumlzeyi yaklaşık olarak sistolik basınca eşittir

Manşetteki basınccedil daha da indirilirse Korotkoff seslerinin kalitesi değişir hafif

vurumlar yerine daha ritmik ve sert sesler duyulur Daha sonra manşetteki basınccedil diyastolik basınca eşit olduğunda artık diyastol sırasında arter sıkışmamaktadır yani seslerin oluşumuna neden olan temel faktoumlr (kanın sıkıştırılmış arterden fırlatılması) artık mevcut değildir Bu nedenle sesler aniden oumlrtuumlluuml ve boğuk bir nitelik kazanır o zaman genellikle manşetteki basınccedil 5-10 mm daha indirilince tamamen kaybolur Korotkoff seslerinin boğuk nitelik aldığı manometre basıncı yaklaşık olarak diyastolik basınca eşittir

Sistolik ve diyastolik basıncın oskuumlltasyon youmlntemi ile belirlenmesi tamamen hatasız

değildir genellikle arterlerden direkt olarak yapılan oumllccediluumlmlerden 10 kadar farklı değerler alınabilmektedir

60

2673 Fonokardiyoqram

Grafik 26 Fonokardiyogram ccedilıktıları

Eğer duumlşuumlk frekanslı sesi alabilen oumlzel bir mikrofon goumlğuumls duvarına yerleştirilirse yuumlksek hızda yazdırıcı bir apareyle kalp sesleri buumlyuumltuumllebilir ve yazdırılabilir Kayıt trasesine fonokardiyogram denir Grafik 262de şematik olarak goumlruumllduumlğuuml gibi kalp sesleri dalgalar şeklinde ortaya ccedilıkarlar A trasesi birinci ikinci ve uumlccediluumlncuuml kalp seslerini ve hatta atriyal sese ait vibrasyonları goumlsteren bir normal kalp sesleri kaydıdır

268 Kalp Cerrahisinde Vuumlcut Dışı (Ekstrakorporal) Kan Dolaşımı Sağlamak

Kalp ccedilalışmakta iken kalp iccedili kusurları tamir etmek hemen hemen olanaksızdır Bu nedenle operasyon sırasında kalp ve akciğerlerin yerini almak uumlzere ccedileşitli tipte yapay kalp-akciğer makineleri geliştirilmiştir Boumlyle bir sisteme vuumlcut dışı dolaşım adı verilir Sistem başlıca bir pompa ve bir oksijenleme duumlzeneğinden ibarettir Kanda hemolize neden olmayan herhangi bir pompa tipi uygun kanın oksijenlenmesi iccedilin uygulanan prensipler şunlardır

Kandan oksijen kabarcıkları geccedilirmek ve sonra kanı hastaya geri vermeden oumlnce bu kabarcıkları uzaklaştırmak

Kanı oksijen iccedilindeki geniş plastik bir yuumlzey uumlzerinde aşağıya doğru damla damla

geccedilirmek Kanı doumlnen disklerin yuumlzeyinden geccedilirmek Kanı oksijen ve karbondiokside geccedilirgen olan ince membranlar arasından veya ince

tuumlplerden geccedilirmek Ccedileşitli sistemler kanın hemolizi kanda kuumlccediluumlk pıhtıların oluşması kuumlccediluumlk oksijen

kabarcıkları veya koumlpuumlk oluşmasını oumlnleyici ajanın kuumlccediluumlk embolilerinin hastanın arterlerinden geccedilmesi olasılığını iccedileren birccedilok guumlccedilluumlkler taşımaktadır Yine buumlyuumlk miktarda kanın buumltuumln sistemden geccedilmesinin gerekli oluşu uygun miktarda oksijenlenmenin

61

sağlanamaması ve kanın koaguumllasyonunu oumlnlemek iccedilin sistemde heparin kullanılmasının gerekliliği heparinin ise cerrahi girişim sırasında yeterli hemostazı engellemesi sistemlerin taşıdığı sakıncalardandır Ancak buumltuumln bu guumlccedilluumlklere rağmen uzmanların ellerinde hastalar birccedilok saat yapay kalp-akciğer makinelerine bağlı kalabilmekte kalp iccedilinde girişimler yapılabilmektedir 269 Ventrikuumlllerin Elektroşok ile Defibrilasyonu

Zayıf bir alternans akım ventrikuumllleri daima fibrilasyona soksa da ventrikuumlllerden kısa bir suumlre iccedilin geccedilirilen kuvvetli bir elektrik akımı ventrikuumll kasının tamamını aynı anda cevapsız doumlneme sokarak fibrilasyonu durdurabilir Bu amaccedilla kalbin iki yanına yerleştirilen elektrotlardan yoğun bir akım geccedilirilir Akım ventrikuumll liflerinin ccediloğuna ulaşarak ventrikuumlllerin buumltuumln boumlluumlmlerini aynı anda uyarır ve cevapsız hale getirir Buumltuumln uyarılar durur ve kalp 3 ila 5 saniye sessiz kalır bundan sonra genellikle sinuumls duumlğuumlmuumlnden gelen uyarılarla yeniden atmaya başlar Fakat ventrikuumllleri fibrilasyona sokmuş olan yeniden-giriş odağı ccediloğu zaman varlığını suumlrduumlruumlr Bu da fibrilasyonu derhal yeniden başlatabilir

Resim 211Defibrillatoumlrle şoklama

Elektrotlar kalbin iki yanına doğrudan yerleştirildiğinde 01 saniye suumlreyle uygulanan 110 voltluk 60 devirli alternatif akım ile veya birkaccedil 11000 saniye suumlreyle uygulanan 1000 voltluk doğru akım ile genellikle fibrilasyon durdurulabilir Elektrotlar goumlğuumls duvarına yerleştirildiği zaman buumlyuumlk bir elektrik kapasitoumlr birkaccedil bin volta kadar yuumlklendikten sonra kapasitoumlruumln elektrotlardan ve kalpten birkaccedil 11000 saniye iccedilerisinde geccedilecek şekilde boşalması sağlanır Bu değerlerle enerji seviyesi 50 Joule ile 350 Joule arası değer uygulanır 2610 Santrifuumlj

Bu cihazla vuumlcut sıvılarının belli parccedilacıkların ağırlık farkını kullanması ile sabit hızda doumlnduumlrerek ccediloumlkertme yapılmaktadır Bu işlemin sonucunda belli parccedilacıklar ayrılarak ister kullanılır isterse oranlarıyla teşhiste yardımcı olur 2611 Kan analizoumlrleri

Kanın iccedilindeki her parccedilacığın ccedilapı ve elektrik iletkenliği farklıdır Bu cihazlarla belli ccedilaplarda hattan geccedilişleri veya geccedilerken iletkenlik değişim oranlarının sayımıyla iccedillerindeki parccedilacıkların tespiti ve sayı oranları bulunabilmektedir

62

2612 Kas elektrik oumllccediler

EMG cihazları klinikte motor veya duyusal sinirlerde iletim hızı oumllccediluumlmlerinde de kullanılmaktadır Bir motor sinirde iletim hızı oumllccedilmek iccedilin motor sinirin yuumlzeye iliştiği bir yerden uyarılır ve periferik bir yerden aksiyon potansiyeli goumlzlenir EMG ekranında stimulus artifactı olarak adlandırılan sinyalin goumlzuumlkmesinden aksiyon potansiyelinin ortaya ccedilıkışına kadar geccedilen ve latans (latency uyaranın uygulandığı noktadan oumllccedilme noktasında aksiyon potansiyelinin oluşumuna kadar geccedilen suumlre) adı verilen suumlre okunur Latam ise tayini zor olan latent doumlnem ile iletim suumlresinin toplamıdır Uygulama elektrotları aynı sinir yolu uumlzerinde belli mesafe kaydırılarak bu durumda okunan latans zaman farkı aksiyon potansiyelinin mesafeyi alma suumlresine karşılık olur Zaman oranı ile iletim hızı belirlenir

Motor sinir iletim hızı tayinleri sinir aksiyon potansiyeli yerine kas aksiyon

potansiyelleri goumlzlenerek de yapılabilir Vuumlcuda potansiyel uygulama veya potansiyel oumllccedilme esnasında esas oumllccediluumlm noktası ile

elektrot noktası arasında fizyolojik etkiden dolayı direnimler soumlz konusudur Buna oumlrnek olarak Şekil 263rsquote life enerji verim uygulama ve eşdeğer devresi goumlruumllmektedir

Şekil 28 Simuumllatoumlrle sinir lifi uyarımı

63


Kasa kuumlccediluumlk elektrik akımı uygulayarak davranışlarını goumlzlemleyiniz

Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız Oslash Uygulama yapılacak kişiyi rahat

pozisyon iccedilin uygun yere oturtunuz Oslash Yuumlzey elektrotları ve simuumllatoumlr

cihazını ccedilalışma ortamına getiriniz Oslash Oumlnerilere goumlre birkaccedil değeri

uygulayarak kişinin kaslarını goumlzlemleyiniz

Oslash Uygulama sonrası gereccedilleri yerlerine

kaldırınız Oslash Ccedilevre temizliği yapınız

Oslash Bu uygulamanın oumlğretmen veya alan

uzmanlarının goumlzetiminde yapılmalıdır

Oslash Elektriksel emniyet tedbirleri alınız

Kasın uyarılmasında gerilim ve akım seviyeleri mili saniye zamanda mili volt ve mA değerlerinde olmalıdır

Oslash Verilen guumlvenli değerlerin uumlzerine

ccedilıkmayınız


5 ldquoKarıncalanmardquo biccediliminde algılanır

10 Ağrı eşiği


64

Kalp seslerini steteskopla dinleyerek dakikadaki atış zamanlarını inceleyiniz


Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız Oslash Uygulama yapılacak kişiyi rahat pozisyon iccedilin

uygun yere oturtunuz Oslash Stetoskopu ccedilalışma ortamına getiriniz Oslash Oumlnerilere goumlre kişinin dakikadaki kalp atımını

oumllccediluumlnuumlz

Oslash Uygulama sonrası gereccedilleri yerlerine kaldırınız Oslash Ccedilevre temizliği yapınız

Oslash Temel hijyenik tedbirleri alınız

Oslash Ccedilalışma sırasında oldukccedila dikkatli ve yavaş hareket ediniz

Oslash Stetoskobun kazara bir yere ccedilarpıp yuumlksek ses ccedilıkartarak kulağınıza zarar vermemesi iccedilin dikkatli olunuz


65


Kol dirsek damarı uumlzerinden ccedileşitli basınccedillar uygulayarak dolaşım sistemindeki kan basınccedil değişimini goumlzlemleyiniz

İşlem Basamakları Oumlneriler Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız Oslash Rahatlıkla sıkılıp gevşetebileceğiniz

kolu sarabilen manşeti ccedilalışma ortamına getiriniz

Oslash Uygulama yapılacak kişi rahat

pozisyon iccedilin uygun yere oturtunuz Oslash Oumlnerilere goumlre değişik sıkılıklarda

damar davranışlarını goumlzlemleyiniz Oslash Uumlstteki şekildeki gibi bağlamadan

sonra sıkıp gevşetme hareketini yapınız

Oslash Damarlardaki değişiklikleri goumlzlemleyerek sonuccedilları rapor haline getiriniz

Oslash Damara basınccedil uygulanırken kan akımının uzun suumlre kesilmemesine dikkat edilmeli

Oslash Kolu şekillerde goumlruumllduumlğuuml gibi de sıkabilirsiniz

Oslash Elin uumlzerindeki damarların bağlanmadan oumlnceki hacirclini goumlzlemleyiniz


66

Oslash Uygulama sonrası gereccedilleri yerlerine kaldırınız

Oslash Ccedilevre temizliği yapınız

Oslash Sıkıp gevşetme hareketinden sonra

eldeki damarları goumlzlemleyiniz

67

Santrifuumlj cihazı kullanarak kandaki hematokrit oranını goumlzlemleyiniz


Oslash Uygulamayı mutlaka sağlık personeli ya da oumlğretmen goumlzetiminde gerccedilekleştiriniz

Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız Oslash Uygulama yapılacak tuumlpleri ve

santrifuumlj cihazını ccedilalışma ortamına getiriniz

Oslash Numuneleri tuumlplere tuumlpleri de santrifuumlje koyunuz ve ccedilalıştırınız

Oslash Numune tuumlplerini 5-10 dk Santrifuumlj cihazında ccediloumlkertiniz

Oslash Ccediloumlkertilmiş numunede altta koyu kıvam ve uumlstte daha accedilık ve sıvı alan goumlreceksiniz Bunların tuumlm numuneye oranlarını not ediniz

Oslash Aldığınız oranları oumlğrendiğiniz bilgilerle karşılaştırınız



Oslash Temel hijyenik tedbirleri alınız Oslash Tek kullanımlık steril eldiven takınız Oslash İş oumlnluumlğuuml giyiniz Oslash Koruyucu maske ve goumlzluumlk takınız Oslash Ccedilalışma sırasında oldukccedila dikkatli ve

yavaş hareket ediniz Oslash Numuneleri hazır paket kandan

dikkatlice enjektoumlrle(tek kullanımlık) alınız ve tuumlplere koyunuz

Oslash Numuneleri kullanırken mikrobiyolojik risklere karşı tedbirleri alınız

Oslash Santrifuumlj cihazının kullanımında sağlık personeli ya da oumlğretmenden yardım alınız

Oslash Atıkları (tek kullanımlık malzemeler) ccedilevreye zarar vermeyecek şekilde oumlzel kapalı atık ccediloumlpluumlklerine atınız

Oslash Ccedilevreye bulaşan kanı alkolluuml pamukla temizleyiniz ve kapalı atık ccediloumlpluumlklerine atınız


68

Kişinin eritrositlerinin yuumlzeyinde bulunan antijene (agluumltinojenlere) bağlı olarak kan

grubunu tayin ediniz Oslash İşlem Basamakları Oslash Oumlneriler

Oslash Ccedilalışma ortamının

temizliğini yapınız Oslash Ccedilalışma ortamında Francke

iğnesi steril lanset mikroskop ile Anti A Anti B ve Anti Rh (Anti D) serumlarını bulundurunuz

Oslash Numune alımında oumlncelikle sağlık personelinden yardım alınız

Oslash Uygulama yapılacak kişiden

Francke iğnesini deriye batırarak steril lanset ile kan aldırınız ya da kontrolluuml olarak yardımla kendiniz alınız

Oslash Anti A Anti B Anti Rh (Anti D) test serumlarını birbirlerine temas etmeyecek mesafede lama damlatınız

Oslash Kan numunesi ile anti

serumları uumlst uumlste gelecek

Oumlrnek Kan Jel Ccediloumlzelti Tablosu

Oslash Numuneleri kullanırken mikrobiyolojik risklere

karşı tedbirleri alınız Oslash Temel hijyenik tedbirleri alınız Oslash Tek kullanımlık steril eldiven takınız Oslash İş oumlnluumlğuuml giyiniz Oslash Koruyucu maske ve goumlzluumlk takınız Oslash Ccedilalışma sırasında oldukccedila dikkatli ve yavaş

hareket ediniz Oslash Sağlık personelini takip ederek numune alınma


69

şekilde lamlarla temas ettirerek mikroskopta agluumltinasyon (antijenle antikorun birleşimi) oluşumlarını inceleyiniz (Goumlzle goumlruumllebilir)

Oslash Kan grubunu sağlık personeli ile sonuccedillandırınız


Oslash Ccedilevre temizliğini mikrobiyolojik kurallara goumlre yapınız

youmlntemini goumlzlemleyerek kontrolluuml deneyiniz Oslash Kan alınacak boumllgeyi oumlnce alkolluuml pamuk ile

temizleyiniz Francke iğnesini fazla bastırmayınız

Oslash Kan alınırken boumllgeye basınccedil uygulanmamasına dikkat ediniz

Oslash Kan damlayan ortamları steril eldivenle alkolluuml pamukla silerek temizleyiniz


70

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (OumlLCcedilME SORULARI)

Aşağıdaki soruları cevaplayınız

1 Duumlz kasın dinlenim membran potansiyelinin seviye (mV) aralığı hangisidir A) -20 ila -30 B) -30 ila -40 C) -50 ila -60 D) -80 ila -100

2 Bir huumlcrede herhangi bir elementin inttraseluumller konsantrasyonunun extraseluumller konsantrasyona oranı 10 ise Nernst potansiyeli değeri kaccedil mV olur A) -20 B) -61 C) -94 D) -120

3 Dolaşım sisteminin antekubital (brakial arter) atardamarında normal basınccedil değer aralığı mmHg olarak nedir A) 13-20 B) 30-50 C) 60-94 D) 80-120

4 Kalp seslerini kullanan biyomedikal cihazların genel ismi nedir A) Fonokardiyografi B) Elektrokardiyografi C) Defibrillatoumlr D) Elektroensolografi

5 Dolaylı kan basınccedil oumllccedilme youmlnteminde kullanılan cihaz hangisidir A) EKG B) Ultrasaund C) Stetoskop D) Osiloskop

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken teredduumlt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrar inceleyiniz

Tuumlm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geccediliniz


71

Oumlğrenme faaliyetinde kazandığınız beceriler doğrultusunda Osiloskop kullanarak kasların elektrik aktivitelerini (EMG) oumllccediluumlnuumlz Yaptığınız bu uygulamayı aşağıdaki tablo doğrultusunda oumllccediluumlnuumlz



Oslash Osiloskopu ve yuumlzey elektrotları hazır ettiniz mi

Oslash Kastaki değişken işaretleri osiloskopta doğru goumlzlemlediniz mi

Oslash Elektriksel emniyet tedbirleri aldınız mı



DEĞERLENDİRME

Faaliyet değerlendirmeniz sonucunda HAYIR seccedileneğini işaretleyerek yapamadığınız işlemleri tekrar ediniz Tuumlm işlemleri başarıyla tamamladıysanız bir sonraki faaliyete geccediliniz

72


Uygun ortam sağlandığında Biyomedikal Cihaz Teknolojilerinde kullanılan insan fizyolojisine ait solunum sinir ağı sindirim ve metabolizma parametrelerini oumlğrenebileceksiniz

Sevgili oumlğrenci bu faaliyet oumlncesinde yapmanız gereken oumlncelikli araştırmalar şunlar

olmalıdır Oslash İnsan fizyolojisinde solunum sisteminin ccedilalışmasını ve parametrelerini

araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde sinir ağı sisteminin ccedilalışmasını ve parametrelerini

araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde sindirim ve boşaltım sisteminin ccedilalışmasını ve

parametrelerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde metabolizmayı ve parametrelerini araştırınız Oslash İnsan fizyolojisinde solunum sinir ağı metabolizma sindirim ve boşaltım

parametreleri kullanan biyomedikal cihazları araştırınız

Araştırma işlemleri iccedilin internet ortamından tıbbi eğitim veren kurum kuumltuumlphanelerinden doktorlardan hemşirelerden teknisyenlerden bilgi almanız ve tıbbi malzeme satan firmalarla hastaneleri gezmeniz yararlı olacaktır

İnternet arama motorlarından ldquophysiology ndash fizyolojirdquo ldquomedical parameter- tıbbi parametrerdquo ldquorespiration parameter ndash solunum parametresirdquo ldquoneuron parameter ndash noumlron parametrerdquo ldquoassimilation parameter ndash sindirim parametrerdquo ldquogastrointestinal parameterrdquo ldquoboşaltım parametrerdquo ldquouumlroloji parametrerdquo wwwbiyomedikalorg ldquobiomedical device - biyomedikal cihazrdquo ldquoBiomedical equipment - biyomedikal aparatrdquo ldquobiomedical instrumentationrdquo ve ldquobiomedical measurementrdquo olarak bulduğunuz adreslerde inceleyiniz

Tanıma işlemleri iccedilin internet ortamından oumln bilgi almanız gerekir Kazanmış olduğunuz bilgi ve deneyimleri arkadaş gurubunuz ile paylaşınız

AMACcedil

ARAŞTIRMA


73

3 İNSAN FİZYOLOJİSİNDE SOLUNUM SİNİR AĞI SİNDİRİM VE METABOLİZMA

PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi

Solunumu etkileyen başlıca organlar akciğerlerdir ve dış ortamla ilgileri vardır Solunum sisteminin amacı huumlcrelerdeki karbondioksiti toplamak ve oksijeni ihtiyacı olan huumlcrelere dağıtmaktır Solunum organları oksijen ve karbondioksitin difuumlzyonu iccedilin maximum yuumlzey alanı (alveol alan) ve bu alanda gazların tekrardan yenilenmesi (ventilasyon olarak bilinir) sağlarlar Ayrıca yuumlzeysel zarları ccedilevreden gelen darbelerle havadaki toksik maddelere ve mikroorganizmalara karşı koruyarak vuumlcuttaki ani pH değişikliklerini oumlnlemeye yardımcı olurlar Solunumu huumlcresel yani huumlcrelerin yaptığı solunum ve akciğerlerin yaptığı solunum olarak 2 kısımda incelemek muumlmkuumlnduumlr 311 Huumlcresel (İccedilsel) Solunum

Solunum organizma ile yaşadığı yer arasındaki gaz değişimidir

Şekil 31 Vuumlcuttaki kılcal damarlar arasındaki huumlcre solunumu

Şekil 311 bir vuumlcut huumlcresinin ccedilevresiyle olan gaz değişimini goumlstermektedir (bitişik kılcal damar) Sıcaklık veya asitlik yuumlkselirse dokulara daha fazla oksijen gider Oksijenin ccediloğu (yuumlzde 95rsquoi) alyuvar hemoglobini tarafından taşınır ve 75 doymuş olarak kalır Oksijen ve karbondioksit gazlarının değişimi Daltonrsquo un kısmi basınccedillar kanununa dayanır Mesela kılcal damarı ccedilevreleyen bir huumlcrede oksijenin kısmi basıncı 100mm Hg ve huumlcresel basınccedil 30mmHg ise oksijen huumlcrenin iccediline girer Buna benzer olarak karbondioksit de kılcal damarın dışına ccedilıkar Bu gaz değişimi iccedilin yeterli olan oksijen ve karbondioksit kan gazlarıdır Oksihemoglobini iccedileren arterial kan 100 oksijenlidir(Alyuvarda oksijenle hemoglobin kimyasal olarak birleşmiştir) ve venlerdeki kan 75 oksijenlidir

74

312 Akciğer (Dışsal) Solunum Akciğer solunumu kan buharıyla akciğer arasındaki gaz değişimidir Ccediloğu

biomedikal solunum aletleri akciğer solunumunu oumllccedilmek iccedilin vardır Bu boumlluumlmuumln geri kalan kısmında solunum organları fizyolojisi ve parametreleri accedilıklanacaktır Basit olarak akciğer solunumu soluk alma (havanın iccedileri alınması 79 N 2096 O2 ve 0004 CO2) ve soluk vermektir (Artık gazların ccedilıkarılması 79 N 17 O2 ve 04 CO2) Akciğer fonksiyonları fiziksel işlemleri (soluk alıp verme mekanizmaları ) ve kimyasal işlemleri (gazların sıvılarla reaksiyonu gaz değişimi) iccedilerir Buumltuumln bunlar fizik ve kimya (gaz) kanunları ile accedilıklanabilir Solunum olayını kavramak iccedilin gaz kanunlarına bir goumlz atmamız gerekmektedir

3121 Gaz Kanunları

Solunum fonksiyonlarını anlamanın sırrı gaz kanunlarında yatar Bunlar Boyle Charles Henry kanunlarıdır

Boylersquoun kanunu gaz hacminin eğer sıcaklık sabitse basınccedilla ters orantılı olduğunu soumlyler Bunun matematiksel accedilıklaması şoumlyledir

4311=sdotsdotPPV V1 Gerccedilek hacim V2 Son (yeni ) hacim P1 Gerccedilek basınccedil P2 Son (yeni) basınccedil

Charles kanunu basınccedila sabit tutulursa gaz hacminin sıcaklıkla doğru orantılı

olduğunu soumlyler Bunun matematiksel accedilıklaması şoumlyledir

2

2

1

1

TV

TV

=

V1 Gerccedilek hacim V2 Son (yeni) hacim T1 Gerccedilek sıcaklık T2 Son (yeni) sıcaklık

Daltonrsquoun kanunu ise bir gaz karışımındaki toplam basıncın gazların kısmi basıncının

toplamına eşit olduğunu soumlyler Eğer gaz bir kap iccedilindeyse yalnızca kısmi basıncı toplam basınca eşittir Bunun matematiksel accedilıklaması şoumlyledir

75

toplamPPPP+=1 Ptoplam Kombine basınccedil Pn nrsquoinci gazın kısmi basıncı P1 İlk gazın basıncı

Konuşma sırasında gerekli anlamlı sesleri solunum sistemi yardımı ile

ccedilıkarabilmekteyiz Konuşurken uzun suumlreli değişik sesler ccedilıkarmayı planlayan birey oumlncelikle hızlı ve derin bir soluk alır Anlamlı sesler akciğerlerden kontrolluuml olarak hava ccedilıkartılırken oluşturulur

Atmosfer havasının akciğerlere giriş ccedilıkış suumlreccedilleri ventilasyon olarak adlandırılır Solunumla ilgili kasların eylemleri sonucu akciğer iccedili basınccedil atmosfer basıncının altına duumlşuumlruumlluumlrse atmosfer gazlan akciğerlere girer ki bu suumlrece soluk alma (inspirasyon) denir Akciğer iccedili basıncın daha yuumlksek olduğu soluk verme (ekspirasyon) suumlrecinde ise akciğerlerdeki havanın bir kısmı dışarı atılır Dış solunumun ikinci evresi olan difuumlzyon akciğer havası ile akciğer kılcal damarları arasında gaz alış veriş suumlrecidir Oksijen ve karbondioksit bu alış veriş suumlreccedilleri oksijen ve karbondioksit kısmi basınccedil gradyenleri etkisinde suumlrduumlruumlluumlr Kanın akciğerlerdeki kılcal damarlara giriş suumlreci ise dış solunumun uumlccediluumlncuuml evresi olarak goumlruumllebilir ve perfuumlzyon olarak adlandırılır

ORTALAMA DEĞERLER

Soluk hacmi Vs=500cm3

Oumlluuml boşluk hacmi VD=l50cm3

Solunum frekansı f = 15dk-1 Toplam ventilasyon tf = 7 500cm3dk Alveol ventilasyonu VA=5 250cm3dk Akciğer kan debisi Q = 5000cm3dk

Tablo 31Solunum ccedilevrimine ilişkin değerler

76

Şekil 32Solunumun evreleri ve solunum parametrelerinin ortalama değerleri

Bir solunum ccedilevrimi sırasında alınan veya verilen hava miktarına soluk hacmi (tidal volume) denir ve yetişkinlerde normal solumada Vs = 500 cmsup3 kadardır Ancak bir soluk almada bu kadar havanın hepsi alveollere kadar ulaşamaz Hava yollarında kalan ve oumlluuml boşluk olarak adlandırılan bu hacim VD =150 cm3 kadardır

Solunumla dolaşımın uyumluluğunu anlatmada kullanılan bir kavram da ldquoventilasyon perfuumlzyon oranırdquo olarak adlandırılır ve alttaki formuumllle tanımlanır Bu oran normal koşullarda ldquo1rdquo dolaylarındadır

QV

perfuumlzyonnventilasyo A=

32 Sinir Sistemi Fizyolojisi

Beyin kalbin yarım olmak kaydıyla kalan tuumlm dokuların kontrollerini uumlstlenmiştir Belli başlı incelenebilecek merkezi sinir sistemi boumlluumlmleri şunlardır

Beyin Merkezi sinir Periferik sinir sistemi Duyu sinir Motor sinir

321 Beyin ve Beyin Alanları

Ccedilalışması hakkında hala tam veri bulunamayan beyin tuumlm hafıza ve karar verme organı olarak biliniyor Sadece belli işlemlerin beynin hangi boumlluumlmlerinde aktif edilerek işlendiği harita olarak biliniyor Bunlar da beynin belli simuumllasyonlara tepki verilerini takip ederek tespit ediliyor ve problemlere muumldahale ediliyor Beynin aktivite durumuna goumlre 05-70 Hz arasında genlikleri ise 5-400 microV arasında yuumlzeysel oumllccediluumlm değeri değişir Bu amaccedilla

77

sinir ağının kullandığı iyon akımının gerilim akım boumllgedeki manyetik ve ısı değişimleri takip edilerek bu veriler oluşturulmaktadır Bu veriler microA değerinde akım ve gerilimdir

Hemen hemen buumltuumln istemli hareketler beyin korteksinde daha alt beyin alanlarında (omurilik beyin sapı bazal gangliyonlar ve serebellum) bulunan ccedileşitli fonksiyon kalıplarının kortikal aktivasyonu ile başlatılır Bu alt merkezler aktive edici spesifik sinyallerini kaslara goumlnderirler

Buna rağmen oumlzellikle parmak ve ellerin ustalıklı hareketleri gibi birkaccedil ccedileşit hareketin duumlzenlenmesi iccedilin korteksten başlayıp yol uumlzerindeki diğer motor merkezleri atlayarak omuriliğin anterior motor noumlronlarında sonlanan hemen hemen direkt bir yol da bulunmaktadır İstemli motor fonksiyonunun bu genel sentezini sağlayan omurilik ve beyin farklı motor alanları arasında karşılıklı etkileşir

Şekil 33 Beynin korteksleri

Şekil 321rsquodeki beyin korteksinin fonksiyonel alanlarını goumlstermektedir Santral sulkusun oumlnuumlnde frontal lobların yaklaşık olarak posterior uumlccedilte birini işgal eden alan motor kortekstir Santral sulkusun posteriyoumlruumlndeki alan motor aktivitelerin kontroluuml iccedilin birccedilok sinyali motor kortekse ileten ve oumlnceki boumlluumlmlerde ayrıntılı bir şekilde tartışılan somatik duysal kortekstir

78

İnsan Motor Korteksinde Motor Kontroluumln Bazı Oumlzelleşmiş Alanları

Şekil 34 Motor kortex haritası

Şekil 322rsquode goumlruumllduumlğuuml gibi beyin cerrahları insan beyin korteksinde spesifik motor

fonksiyonları kontrol eden esas olarak premotor alanlara yerleşmiş oldukccedila oumlzelleşmiş birkaccedil motor boumllge bulmuşlardır Bu boumllgeler ya elektriksel stimuumllasyon ile veya spesifik korteks alanlarında tahrip edici lezyonlar oluştuğu zaman ortaya ccedilıkan motor fonksiyon kaybı fark edilerek lokalize edilmiştir Bunlardan ccedilok oumlnemli olan birkaccedil tanesi aşağıdadır

Vuumlcuttaki farklı kasların motor kortekste temsili ve spesifik motor hareketlerden sorumlu olan diğer kortikal alanların bulunduğu yerler şekil 322rsquode verilmiştir 322 Merkezi Sinir

Merkezi siniri başlıca fonksiyon duumlzeyleri ile ele alırsak İnsan sinir sistemi kalıtsal olarak filogenetik gelişimdeki her aşamanın oumlzguumll

karakteristiklerini taşır Bu kalıtım nedeniyle merkezi sinir sisteminin fonksiyonları uumlccedil esas duumlzeye oumlzguuml nitelikler taşımaktadır

Oslash Medulla spinalis duumlzeyi Ccediloğu kez yalnız vuumlcudun periferinden gelen sinyalleri beyne ya da ters youmlnde beyinden vuumlcuda ileten bir kanal olarak duumlşuumlnuumlruumlz Ancak bu gerccedileğe uymaz Omurilik boyun hizasında kesildikten sonra bile birccedilok organize medulla spinalis fonksiyonları devam eder Oumlrneğin medulla spinalisteki ccedileşitli devreler aşağıdaki fonksiyonları suumlrduumlruumlr o Yuumlruumlme hareketleri

o Vuumlcudun bazı kısımlarının ağrı oluşturan cisimlerden uzaklaşmasını

sağlayan refleksler

79

o Vuumlcudu yer ccedilekimine karşı taşımak uumlzere bacakları sertleştiren refleksler

o Lokal kan damarlarım gastrointestinal hareketleri ve idrar atımını kontrol eden refleksler

Gerccedilekten de sinir sisteminin uumlst boumllgeleri sinyalleri vuumlcutta perifere yalnız direkt

olarak goumlndermekle kalmayıp medulla spinalisin kontrol merkezlerine de goumlnderir daha doğrusu bu medulla spinalis merkezlerine goumlrevlerini yapmaları iccedilin emreder

Oslash Alt beyin veya subkortikal duumlzey Vuumlcutta bilinccedilaltı adını verdiğimiz faaliyetlerin hepsi olmasa bile ccediloğu beynin alt boumlluumlmleri medulla oblongata pons mezensefalon hipotalamus talamus serebellum ve bazal gangliyonlar tarafından kontrol edilir Arter basıncı ve solunumun bilinccedilaltı kontroluuml başlıca medulla oblongata ve ponsta olur Dengenin kontroluuml serebellumun eski boumlluumlmleri ile medulla oblongata pons ve mezensefalonun retikuumller maddesinin ortak bir fonksiyonudur Besinlerin tadına cevap olarak uyanan tuumlkuumlruumlk salgısı dudak yalama gibi beslenme refleksleri medulla pons mezensefalon amigdala ve hipotalamus gibi alanlardan kontrol edilir Ve ccedileşitli duygulanımlar hiddet heyecan seksuumlel yanıt ağrıya ve zevk almaya verilen reaksiyonlar hayvanlarda korteks harabiyetinden sonra da gerccedilekleşebilir

Oslash Yuumlksek beyin veya korteks duumlzeyi Sinir sisteminin medulla spinalis ve alt beyin duumlzeylerindeki fonksiyonlarını yeniden saydıktan sonra beyin korteksine yapacak ne kalmaktadır Bunun yanıtı karmaşıktır ancak beynin son derece geniş bir bellek deposu olması faktoumlruuml ile başlanabilir Korteks hiccedilbir zaman yalnız ccedilalışmaz her zaman sinir sisteminin alt merkezleri ile birlikte ccedilalışır

Beyin korteksi olmadan alt beyin fonksiyonları ccediloğu kez hassas değildir Kortikal

bilginin geniş deposu bu fonksiyonları amaca uygun kesin ve hassas işlemlere ccedilevirir Nihayet beyin korteksi duumlşuumlnme işlemlerinin ccediloğu iccedilin temel yapıdır fakat bu

işlemde tek başına işlev goumlremez Gerccedilekten alt merkezler beyin korteksinde uyanıklığa neden olur ve bellek bankasını beynin duumlşuumlnme mekanizmalarına accedilar

Boumlylece sinir sisteminin her boumlluumlmuumlnuumln oumlzguumll fonksiyonları yerine getirdiğini

goumlruumlyoruz Ama depolanmış bilgiler duumlnyasını zihnin kullanımına accedilan kortekstir

323 Sinir Reseptoumlrleri Bazı postsinaptik reseptoumlrler aktive edildiklerinde postsinaptik noumlronu uyarırlar

(exitasyon yaparlar) bazıları da inhibisyona neden olurlar Hem inhibitoumlr hem eksitatoumlr tipteki reseptoumlrlerin bulunmasının oumlnemi sinir fonksiyonuna ek bir boyut vererek eksitasyonun olduğu kadar sinirsel aktivitelerin de sınırlanmasının sağlanmasıdır Eksitasyon veya inhibisyona sebep olan farklı reseptoumlrler tarafından kullanılan farklı molekuumller mekanizmalar ve membran mekanizmaları aşağıdaki gibidir

80

3231 Sinaptik Transmiterler Olarak Fonksiyon Goumlren Kimyasal Maddeler

Elliden fazla kimyasal maddenin sinaptik transmiter olarak fonksiyon goumlrduumlğuuml kanıtlanmış ya da ileri suumlruumllmuumlştuumlr

Hızlı hareket eden kuumlccediluumlk molekuumllluuml transmiterler beyne duysal sinyallerin ve kaslara motor sinyallerin iletilmesi gibi sinir sisteminin ani cevaplarının birccediloğuna neden olanlardır Diğer taraftan noumlropeptidler genellikle reseptoumlrlerin sayılarında uzun suumlreli değişmeler bazı iyon kanallarının uzun suumlreli accedilılması ve kapanması ve belki de sinapsların sayıları ve buumlyuumlkluumlklerinin bile uzun suumlreli değişmesi gibi uzun suumlreli etkilere neden olurlar 3232 Noumlronal Eksitasyon Sırasında Gelişen Elektriksel Olaylar

Sinirsel eksitasyonların elektriksel mekanizması oumlzellikle medulla spinalisin oumln boynuzundaki buumlyuumlk motor noumlronlarda incelenmiştir Bu nedenle ilerideki birkaccedil konuda tanımlanan olaylar oumlzellikle bu noumlronlara aittir Bazı sayısal farklar bir yana bırakılırsa aynı ilkeleri sinir sistemindeki diğer noumlronların ccediloğuna da uygulamak muumlmkuumlnduumlr

Şekil 35Noumlronda soma membranının iki tarafı arasında sodyum potasyum ve kloruumlr iyonlarının dağılımı

Noumlron Goumlvdesindeki Membran Dinlenim Potansiyeli

Bu intrasomal membran potansiyelinin kaynağını oluşturmaktadır Bir motor noumlronun

soma boumlluumlmuumlnde membran dinlenim potansiyelinin yaklaşık -65mV olduğu goumlruumlluumlyor Bu geniş periferik sinir lifleri ve iskelet kası liflerinde oumllccediluumllen -90mV tan biraz daha duumlşuumlktuumlr Voltajın duumlşuumlk duumlzeyde olması noumlronun eksitabilite derecesinin hem pozitif hem de negatif kontroluumlne olanak sağlaması bakımından oumlnemlidir

Şekil 323rsquode noumlronda soma membranının iki tarafı arasında noumlron fonksiyonu iccedilin en oumlnemli olan uumlccedil iyonun konsantrasyon farklarını goumlstermektedir Bu iyonlar sodyum potasyum ve kloruumlr iyonlarıdır

En uumlstte sodyum iyon konsantrasyonunun ekstraseluumller sıvıda yuumlksek (142mEqlitre)

noumlron iccedilinde ise duumlşuumlk olduğu goumlruumlluumlyor (14mEqlitre) Bu sodyum konsantrasyon gradyanını yaratan sodyumu suumlrekli olarak noumlronun dışına pompalayan sodyum pompasıdır

Şekilde potasyum iyon konsantrasyonunun noumlronun soma boumlluumlmuumlnuumln iccedilinde yuumlksek

(120mEqlitre) fakat ekstraseluumller sıvıda duumlşuumlk olduğu goumlruumlluumlyor (45mEqlitre) Bu potasyumu iccedileriye doğru pompalayan bir potasyum pompasının da bulunduğunu goumlsterir

81

Şekil 323rsquode kloruumlr iyonlarının ekstraseluumller sıvıda yuumlksek fakat noumlron iccedilinde duumlşuumlk konsantrasyonda olduğunu goumlsteriyor Aynı zamanda kloruumlr iyonlarına karşı membranın oldukccedila geccedilirgen olduğu ve belki de zayıf bir kloruumlr pompasının da bulunabileceği işaret edilmiştir Noumlronun iccedilinde kloruumlr iyonlarının duumlşuumlk konsantrasyonda olmasının başlıca nedeni noumlronun iccedilindeki -65mVrsquotur Boumlylece bu negatif potansiyel negatif yuumlkluuml kloruumlr iyonlarını membranın dışındaki konsantrasyon farkı iccedileridekinden ccedilok daha fazla oluncaya kadar membran porlarından dışarıya doğru iter Eksitatoumlr - İnhibatoumlr Postsinaptik Potansiyeller

Şekil 36 Bir noumlronun uumlccedil durumu A istirahatteki noumlron B Uyarılmış durumdaki noumlron (noumlron iccedili potansiyel sodyum girişi ile daha pozitif yani daha az negatif olmuştur) C inhibe edilen noumlronda potasyum iyon ccedilıkışı ve kloruumlr iyon girişi ile intranoumlral membran potansiyeli daha

negatif olmuştur 324 Duyu Sinirler

Sinir sistemine gelen bilgiler dokunma ses ışık ağrı soğuk sıcak gibi duysal uyarıları algılayan duysal reseptoumlrler tarafından sağlanır Bu boumlluumlmuumln amacı bu reseptoumlrlerin duysal uyaranları sinir sinyallerine ccedilevirme mekanizmalarını ve aynı zamanda sinyallerde taşınan bilginin sinir sisteminde nasıl işlendiğini tartışmaktır

82

3241 Duyu Reseptoumlrlerinin Tipleri Ve Duyarlı Oldukları Duysal Uyaranlar

Duysal reseptoumlrler beş gruba ayrılabilir Oslash Mekanoreseptoumlrler reseptoumlre yada reseptoumlre komşu dokulara uygulanan basınccedil

ya da gerilmeyi algılarlar Oslash Termoreseptoumlrler sıcaklık değişikliklerini bazıları sıcağı bazıları da soğuğu

olmak uumlzere bildirirler Oslash Nosiseptoumlrler (ağrı reseptoumlrleri) dokularda meydana gelen fiziksel veya

kimyasal hasarı bildirirler Oslash Elektromanyetik reseptoumlrler goumlzde retina uumlzerine duumlşen ışığı bildirirler Oslash Kemoreseptoumlrler ağızdaki tat burundaki koku arteryel kandaki oksijen

duumlzeyini vuumlcut sıvılarındaki ozmolaliteyi karbondioksit konsantrasyonunu ve belki de vuumlcut kimyasında rol oynayan oumlteki faktoumlrleri bildirirler

Bu reseptoumlrlere oumlrnekler vermek istersek oumlncelikle duyu organlarını sırayla inceleyelim

Tat duyu organları 50-70 microm boyutlarındaki tat goncalarıdır Bir tat goncası bir kısmı

destek huumlcresi bir kısmı tat huumlcresi 40 kadar huumlcreden oluşur Huumlcrelerin dış ucu 2-3 microm boylu 01-02 microm genişlikli bir tat goumlzeneğinde toplanır Huumlcrelerin bu ucunda goumlzenekten ağız boşluğuna doğru uzanan reseptoumlr yuumlzeyini genişlettikleri sanılan ccedilok sayıda tat tuumlycuumlğuuml (mikrovili) bulunur Her bir tat goncası 50 kadar sinir huumlcresi ile innerve edilmiştir ve her bir sinir lifi ise ortalama 5 dolayında tat goncasından girdi alır Bu bilgileri merkezi sinir ağında yorumlar ve algılanmış olur

Koku uyaranı havadaki taneciklerdir ve maddenin buharlaşabilmesi ile yakından

ilgilidir Bu nedenle koku veren bir madde su iccediline atılırsa kokmamaktadır Koku reseptoumlrleri burun tavanında mukozasının oumlzel bir kesimine yerleşmişlerdir ve 5-8 hafta yaşar ve yenilenirler Koku duyusunun talamusta bir durağı yoktur reseptoumlrlerin aksonları doğrudan merkezi sinir sistemine uzanır Ccedilevirim (transduction) ve beyne kadar iletim aynı bir tek huumlcrede gerccedilekleşir Koku yolu dış duumlnya ile beynin doğrudan bağlantılı olduğu bir yoldur

Goumlrme goumlzuumln yatay kesiti yaklaşık kuumlre biccedilimindeki goumlz yuvarlağı ccedilapı 25 cmrsquodir

En dışta beyaz ve lifsel yapıdaki goumlz akı (sklera) oumln tarafta bombeleşir saydamlaşır ve kornea (cornea) adını alır Işığa duyarlı ağ tabaka (retina) goumlz yuvarlağının 23 uumlnuuml kaplar Retina ile goumlz akı arasında pigmentli damar tabakası (choroid) bulunur ki bunun da oumlne doğru uzantısı ciliary cisimcik ve irisi oluşturur Goumlze gelen ışık oumlncelikle iki yuumlzeyi yaklaşık paralel olan kornea tabakasını geccediler Korneadan sonra oumln odacıkta bulunan goumlz suyu (aqueus humor) iccedilinde ilerleyen ışınlar iris ortasındaki dairesel aralıktan (pupilla) goumlz merceğine (kristal lens) girer Fotoreseptoumlrlerden sonra sinaptik iletimlerle informasyonun (bilginin) aktarıldığı ve beyinde goumlrme alanındaki tuumlm renksel ışık bilgileri ile goumlruumlntuuml oluşturulur Bu sayede insan goumlzlemleme yapabilir

Duyma ses dalgaları kulağa girip iccedil boumllgelerdeki reseptoumlr huumlcrelere ulaşıncaya kadar bir takım işlemlere tabi tutulur

83

Dış kulak kulak kepccedilesi ve dış kulak yolundan oluşur ve kulak zarı (tympanum) ile

sonlanır Dış kulak borusu ses dalgalarını iletirken bazı frekanslarda rezonansa girebilir Dış kulağın rezonansa girdiği frekanslarda ses dalgaları 10 dB kadar amplifiye edilir Kulak zarındaki ses titreşimleri birbirleri ile temas halindeki ccedilekiccedil (malleus) oumlrs (incus) uumlzengi (stapes) kemikccedilikleri ve oval pencere yolu ile iccedil kulağa iletilir İccedil kulak mekanik enerjinin elektriksel enerjiye doumlnuumlştuumlğuuml yerdir ve bir anlamda basınccedil ccedilevirecidir (transducer) Ccedilevirimin asıl gerccedilekleştiği yer koklea (cochlea) 25 devirlik bir kıvrım halindedir

İşitme duyusu ses olarak adlandırdığımız maddesel titreşim dalgalarının insanda

oumlzelleşmiş bazı reseptoumlrlerce detekte (tespit) edilmesine dayalıdır Omurgalıların iccedil kulaklarındaki reseptoumlrleri ve bağlantılı olduğu işitme merkezi ses dalgalarını şiddet ton ve tını (kalite) bakmamdan karmaşık bir analize tabi tutmaktadır Tuumlm mekanik titreşimler işitme duyusu oluşturmaz işitilebilmeleri iccedilin şiddet ve frekans bakımından belirli aralıklarda olmaları gerekir İnsanın frekans bakımından işitme aralığı yaklaşık 16-20000 Hz arasındadır

3242 Duysal Uyaranların Sınır İmpulslarına Ccedilevrilmesi

Sinir sonlamalarında yerel akımlar-reseptoumlr potansiyelleri Buumltuumln duyu reseptoumlrlerinin

ortak bir oumlzelliği vardır Reseptoumlruuml hangi tipte uyaran uyarırsa uyarsın ilk etkisi reseptoumlruumln membran potansiyelini değiştirmektir Potansiyeldeki bu değişikliğe reseptoumlr potansiyeli denir

Reseptoumlr potansiyelinin mekanizması farklı reseptoumlrlerin ccedileşitli yollardan biri ile

uyarılması reseptoumlr potansiyeli yaratır Reseptoumlruumln mekanik şekil değişikliğinin membranı gererek iyon kanallarını accedilmasıyla Kimyasal bir maddenin membrana uygulanması sonucu iyon kanallarını accedilmasıyla Membranın sıcaklığının değişmesi sonucu membran geccedilirgenliğinin değişmesiyle Reseptoumlre duumlşen ışık gibi elektromanyetik radyasyonların etkileriyle doğrudan ya da

dolaylı olarak membran karakteristiklerinin değişmesi suretiyle membran kanallarından iyon akışı sağlanır

Bu koşulların hepsinde membran potansiyelini değiştiren temel neden reseptoumlr

membranı geccedilirgenliğinin değişmesiyle iyonların difuumlzyonundaki artış veya azalışlarla membran potansiyelinin değişmesidir

84

3243 Maksimum Reseptoumlr Potansiyeli Amplituumlduuml Duysal reseptoumlr potansiyellerinin ccediloğunun maksimum amplituumlduuml 100mV civarındadır

Membran sodyum iyonlarına maksimum geccedilirgen hacircle geldiğindeki voltaj değişikliği ve aksiyon potansiyellerinde kaydedilen maksimum voltaj da yaklaşık bu değerdedir

Grafik 31 Reseptoumlr potansiyel

Reseptoumlr potansiyeli eşik değerin uumlstuumlne ccedilıktıktan sonra reseptoumlr potansiyeli ile

aksiyon potansiyeli arasındaki tipik ilişki grafikte goumlsterilmiştir Reseptoumlr Potansiyeli İle Aksiyon Potansiyelinin İlişkisi

Reseptoumlr potansiyeli reseptoumlruumln bağlı bulunduğu sinir lifinde aksiyon potansiyeli yaratacak eşiğin uumlstuumlne yuumlkseldiği zaman (Şekil325)te goumlsterildiği gibi aksiyon potansiyeli belirmeye başlar Reseptoumlr potansiyeli eşik değerin uumlstuumlnde daha fazla yuumlkseldikccedile aksiyon potansiyelinin frekansının arttığına dikkat ediniz

Şekil 37Bir pacini cisimciğinde reseptoumlr potansiyeli ile duysal sinirin uyarılması

85

Uyaran Şiddeti ile Reseptoumlr Potansiyeli Arasındaki İlişki

Şekilde bir paccini cisimciğinin merkezine deneysel olarak uygulanan mekanik basıncın gittikccedile arttırılmasıyla oluşan reseptoumlr potansiyelinin değişen amplituumlduuml goumlruumllmektedir Amplituumlduumln başlangıccedilta hızla arttığına fakat yuumlksek uyaran şiddetinde hızdaki artışın gittikccedile azaldığına dikkat ediniz

Grafik 32 Pacini cisimciğine uygulanan uyaran ile reseptoumlr potansiyeli arasındaki ilişki

Fiziksel anlamda tam periyodik olmayan ancak ritmik olarak adlandırılan bu

potansiyel dalgalanmalarının frekansları beynin aktivite durumuna goumlre 05-70 Hz arasında genlikleri ise 5-400 microV arasında değişir

86

3244 Farklı Tiplerde Sinyalleri İleten Sinir Lifleri Ve Liflerinin Fizyolojik Sınıflandırılması

Grafik 33 Sinir liflerinin fizyolojik sınıflaması ve fonksiyonları

Bazı sinyallerin merkezi sinir sistemine veya merkezi sinir sisteminden perifere ccedilok hızlı iletilmesi gerekir aksi takdirde bu bilgiler yararsız olur Bu duysal sinyallere oumlrnek olarak koşarken saniyenin boumlluumlmleri iccedilinde beyne bacakların anlık pozisyonunu ileten duysal sinyalleri goumlsterebiliriz Bunun tam tersi olarak da suumlrekli ve kuumlnt ağrılar gibi bazı duysal bilginin hızlı iletisi gerekmez bu yuumlzden yavaş ileten lifler yeterli olur Grafik 323te goumlsterildiği gibi sinir lifleri ccedilapları 05 ile 20microm arasında değişir daha buumlyuumlk ccedilaptakilerin ileti hızları daha buumlyuumlktuumlr İleti hızı 05 ile 120 msn arasındadır

87

3245 Sinir Liflerinin Genel Sınıflandırması

Farklı sinir lifleri genel sınıflandırma ve duysal sinir sınıflandırması şeklinde sınıflanmaktadır Genel sınıflandırmada lifler A ve C liflerine ayrılır A lifleri de α β γ ve δ olmak uumlzere alt gruplarına ayrılır

A tipi lifler spinal sinirlerin tipik miyelinli lifleridir C tipi lifler ise ince miyelinsiz liflerdir ve impulsları duumlşuumlk hızda iletirler C tipi lifler periferik sinirlerin ccediloğunda duysal liflerin yarısından fazlasını oluşturduğu gibi otonom postgangliyoner liflerin de hepsini oluştururlar 3246 Sinir Traktuslarında Farklı Şiddette Sinyallerin İletimi

Her bir sinyalin daima taşınması gerekli niteliklerinden biri şiddetidir oumlrneğin ağrının şiddeti gibi Şiddetin bu farklı dereceleri ya ileten paralel liflerin sayısı artırılarak ya da tek bir lifte daha fazla impulsların iletilmesiyle taşınır Bu iki mekanizmaya sırasıyla spasiyal (uzamsal) sumasyon ve temporal sumasyon denir

Şekil 38 Spasiyal sumasyon oumlrneği

Spasiyal (uzamsal) sumasyon Şekil spasiyal sumasyon olayını goumlsterir Şekil

326rsquoda da goumlruumllduumlğuuml gibi sinyalin şiddetinin gittikccedile artışı gittikccedile artan sayıda liflerdeki iletiyle sağlanmaktadır Şekilde derinin bir boumlluumlmuumlnuumln ccedilok sayıda paralel ağrı lifiyle inerve edildiği goumlruumllmektedir Bunların her biri ağrı reseptoumlruuml goumlrevi yapan yuumlzlerce kuumlccediluumlk serbest sinir ucuna dallanmıştır Boumlylece bir ağrı lifinden ayrılan lifler ccedilok defa deride 5cm ccedilapında geniş bir deri alanına dağılır Bu alana lifin reseptoumlr alanı adı verilir Alanın merkezinde uccedilların sayısı buumlyuumlk olduğu hacirclde ccedilevreye doğru azalır Şekilde aynı zamanda sinir lifleri dallarının oumlteki ağrı liflerinin dallarıyla uumlst uumlste gelişi de goumlruumlluumlyor Boumlylece iğne batışı genellikle birccedilok ağrı liflerini eş zamanlı olarak uyarır İğne belirli bir ağrı lifinin reseptif alanının ortasına battığı zaman bu lifin uyarılma derecesi iğne reseptif alanının periferine battığında olduğundan ccedilok daha buumlyuumlktuumlr

Şeklin yanında deri alanlarından gelen sinir demetinde enine kesitin uumlccedil farklı goumlruumlntuumlsuuml verilmiştir Solda zayıf bir uyaranla yalnız ortadaki tek sinir lifinin kuvvetle uyarıldığı (iccedili dolu yuvarlak) komşu liflerin ise zayıf olarak uyarıldığı (yarı dolu yuvarlaklar) belirtilmiştir Oumlteki iki enine kesitte sırasıyla orta şiddette ve şiddetli uyaranlarla gittikccedile daha ccedilok sayıda lifin uyarıldığı goumlruumllmektedir Boumlylece sinyaller guumlccedillendikccedile daha ccedilok life yayılırlar Bu spasiyal sumasyon olayıdır

İğne batırılan bir deri boumllgesinden başlayan sinir goumlvdesi iccedilindeki ağrı liflerinin

uyarılma modelleri Bu bir spasiyal sumasyona oumlrnektir

88

Sinyal şiddetinin sinir impulslarında frekans moduumllasyon serisine doumlnuumlşuumlmuuml şekil 327 lsquode goumlsterilmiştir

Temporal sumasyon Sinyalin gittikccedile artan şiddetini iletmek iccedilin ikinci yol da her bir

lifteki sinir impulsion frekansını yuumlkseltmektir buna temporal sumasyon adı verilir Şekil 327 bunu goumlstermektedir şeklin uumlst boumlluumlmuumlnde şiddeti değişen bir sinyal alt boumlluumlmuumlnde de sinir lifiyle iletilen impulslar goumlruumllmektedir

Şekil 39 Temporal sumasyon oumlrneği

325 Motor Sinir

İnerve olduğu zaman vuumlcutta kas liflerini uyararak motor hareket meydana getiren sinirlerdir Motor korteks kendi iccedilinde herbiri vuumlcudun spesifik motor fonksiyonları ve kas gruplarının topografik temsilini iccedileren 3 alt alana ayrılır

Oslash Primer motor korteks Oslash Premotor alan Oslash Suumlplementer motor alan

33 Metabolizma

Kimyasal reaksiyon hızları sıcaklığa sıkı bir şekilde bağlı olduklarından metabolik hız da sıcaklığa bağlıdır Vuumlcut sıcaklığı 1 degC artınca metabolik hız 10 kadar artmaktadır

Huumlcreler ATP kullanımı ile ısınarak belli ısıya ulaşır ki bu ısı huumlcrenin yaşaması iccedilin oumlnemli bir şarttır Huumlcrelerin oluşturduğu dokular ve onların da oluşturduğu vuumlcutta ısı değeri belli bir seviyeye ccedilıkar Bu seviyenin fazlası zararlıdır Isının yol accediltığı zararı oumlnlemek iccedilin soğutma gereklidir Bu soğutma sistemini de deri sağlar

Vuumlcut iccedili sıcaklığın 44-45degCrsquo ye ccedilıkması protein yapılarının doumlnuumlşuumlmsuumlz bir şekilde bozulmasına 28degCrsquo nin altına duumlşmesi ise kalbin durmasına kadar goumltuumlruumlr Vuumlcudun sağlıklı ccedilalışabilmesi iccedilin gerekli ısı değeri 365-375degCrsquo dir Hem ısıtma hem de soğutma işlemini dolaşım sistemi sağlar Sistemin ısısını vuumlcut dışına en net olarak koltuk altı kulak iccedili ağız ve anuumls verir

89

34 Sindirim ve Boşaltım Sistemi Fizyolojisi

Resim 31 Sindirim sistemi

Buumlyuumlk yapılı organik besinlerin su ve sindirici enzimler etkisi ile kendilerini oluşturan

en kuumlccediluumlk yapı taşlarına ayrılması olayına sindirim denir Sindirim sistemi ağızda başlar ve duumlz bağırsak (rektum) ile son bulur (şekil) Toplam uzunluğu 11metre civarındadır Sistem genelde besinleri kimyasal işlemlerden geccedilirerek organizmanın kullanımına hazırlayan bir borular sistemi bir fabrika olarak tanımlanır

90

Sindirim sistemi oumlnemli miktarda hormonların salgılanmasını da sağlayan ve kontrol işlevleri goumlren karmaşık bir sinir ağı ile oumlruumllmuumlştuumlr Sistemin ccedileşitli organları arasındaki uyumluluk derecesi ve sinerji (birleşerek aynı youmlnde etki goumlsterme) yeteneği ccedilok şaşırtıcıdır

Sindirim sisteminin bir başka oumlnemli goumlrevi de dışkılamadır Yediğimiz her şey tuumlmuumlyle sindirilemez ve sindirilemeyen bu maddelerin dışkılanması gerekir Ayrıca metabolizma uumlretiminin bir boumlluumlmuumlnuumln de sindirim sistemi yoluyla dışkılanması gerekmektedir Bağırsakların işlevsel durumu ve bağırsakların iccedilinde bulunanların niteliği bedenin tuumlmuumlnuuml oumlnemli oumllccediluumlde etkiler

Sindirim sisteminin işleyişi ve sağlığı fizyolojik etkilerin yanı sıra kişinin iccedil duumlnyası (maneviyat) tarafından da oumlnemli oumllccediluumlde etkilenir yani duygusal bunalım geccediliren veya yaşama sevincini yitiren kişilerin sindirim sisteminde de oumlnemli aksamalar goumlruumlluumlr Buumlyuumlk heyecanlar ve duygusal bunalımlar mide ve bağırsak dokusunun işleyişini ve oumlzguumln bileşimini derinden etkiler Oumlfke korku ve stresin her ccedileşidine karşı sindirim sistemi hemen bir tepki oluşturur Sindirim problemlerinin bir buumltuumlnluumlk iccedilinde ccediloumlzuumllebilmesi iccedilin bu tuumlr psikolojik (ruhsal) etkenlerin tanınması ve gereğince değerlendirilmesi gerekir Sindirim Sistemi Organları

Oslash Ağız Oslash Yutak Oslash Yemek borusu Oslash Mide Oslash İnce bağırsak Oslash Pankreas Oslash Karaciğer Oslash Kalın bağırsak Oslash Rektum Oslash Anuumls

341 Ağız

Dil diş ve tuumlkuumlruumlk bezlerinden oluşur Ağıza alınan besinler tuumlkuumlruumlk bezinden salınan tuumlkuumlruumlkle yumuşatılır ve dişlerle ccediliğnenerek kuumlccediluumlk parccedilalara ayrılır Boumlylece besinlerin temas yuumlzeyi artırılır Bu olay besinlerin enzimler tarafından parccedilalanmasını kolaylaştırır Tuumlkuumlruumlk bezlerinden karbonhidratların sindirimi iccedilin amilaz (pityalin) enzimi salgılanır Dil ile ccediliğnenen besin yutağa itilir

Diş uumlccedil boumlluumlmde incelenir Oslash Mine tabakası Dişin taş kısmı olup beyaz renkli yerdir 98 oranında

kalsiyum ve fosfor minerallerinden oluşur ve dişin en sert kısmıdır Oslash Fildişi tabakası Dişin kemik kısmı olup dişi ccedilene kemiğine bağlar Oslash Diş oumlzuuml tabakası Kan damarlarının ve sinirlerin bulunduğu yerdir Dişin

buumlyuumlmesini ve beslenmesini sağlar

91

342 Yutak

Soluk borusu ile yemek borusunu birbirinden ayırır Ccediliğnenen besinleri yemek borusuna iletir 343 Yemek Borusu

Lokmaların mideye iletilmesini sağlar Yemek borusunun oumlzel hareketleriyle yutulanlar hep mideye goumlnderilir İnsan baş aşağı dururken bile lokmaları yutabilir 344 Mide

Sindirim borusunun en geniş boumlluumlmuumlduumlr Mide ccedileşitli youmlnlerde kasılıp gevşeme hareketleri yaparak besinlerin mide duvarlarından salgılanan sindirim sıvısı ile karışmasını sağlar Midenin salgıladığı sindirim suyunda proteinleri parccedilalayan enzimler ve bu enzimlerin etkinliğini arttıran tuz asidi bulunur Midenin duvarı uumlccedil tabakalı olup iccedil yuumlzuumlnuuml kaplayan mukus tabakası huumlcrelerin asitten zarar goumlrmesini engeller midenin asitli ortamında mikroplardan ccediloğu oumlluumlr Midede protein sindirimi başlar 345 İnce Bağırsak

6-8metre uzunluktaki bu bağırsağın mideye yakın olan yirmi beş santimetrelik kısmına onikiparmak bağırsağı (duedonum) denir Onikiparmak bağırsağına karaciğer ve pankreastan sindirim sıvıları gelir Karaciğerde hazırlanan safra yağların kuumlccediluumlk parccedilalara ayrılmasında goumlrevlidir Pankreastan onikiparmak bağırsağına gelen sıvıda değişik maddelerin sindiriminde goumlrevli enzimler bulunur Bu sayede onikiparmak bağırsağında karbonhidratların yağların ve proteinlerin sindirimi gerccedilekleşir İncebağırsağın onikiparmak bağırsağından sonraki kısımlarında kendi salgıladığı enzimlerle karbonhidrat sindirimi tamamlanır İncebağırsakta maltazla maltoz sakkarazla sakkaroz laktazla laktoz sindirilir sindirim uumlruumlnuuml olarak glikozlar ortaya ccedilıkar İncebağırsağın iccedil yuumlzuumlnde tuumlmuumlr denilen ccedilıkıntılar vardır İncebağırsak tuumlmuumlrleri sindirilen besin maddelerinin emilip kana geccedilirildiği yerlerdir

MaltozNisastaAmilazrarr A

oteinTripPrsinrarr gliserinYagasiti

yağLipazrarr

346 Kalın Bağırsak

İnce bağırsaklarda emilemeyen besinleri parccedilalar kalın bağırsakta biriktirir ve anuumlsten dışkı olarak dışarı atar Bu atılacak artıkların iccedilindeki suyun fazlası kalın bağırsaklarda emilip kana verilir Kalın bağırsak burada yaşayan bakterilerin uumlrettiği bazı vitaminlerin de emildiği yerdir 347 Karaciğer

Karaciğerin salgıladığı safra safra kesesinde depolanır Karaciğerin şeker depolama kan şekerini ayarlama pıhtılaşmada goumlrevli bazı maddeleri oluşturma kandaki zehirli maddeleri daha az tehlikeli hale getirme veya vuumlcuttan atma gibi goumlrevleri de vardır

92

348 Pankreas

Pankreasda hormon da hazırlanır Pankreas bu kimyasal duumlzenleyicileri kana verir Pankreas hormonları (insuumllin) kan şeker duumlzeyinin ayarlanmasında goumlrevlidir İnsuumllin yetersizliği şeker hastalığına neden olur 35 Solunum Sinir Ağı Etabolizma Sindirim ve Boşaltım Parametrelerini Kullanan Biyomedikal Cihazlar 351 İndikatoumlr Seyreltme Youmlntemi

Kalp debisinin indikatoumlr seyreltme youmlntemiyle oumllccediluumllmesinde kuumlccediluumlk bir miktar indikatoumlr oumlrneğin boya buumlyuumlk bir vene veya tercihen sağ atriyuma enjekte edilir Bu boya suumlratle sağ kalbe akciğerlere sol kalbe ve sonunda arteryel sisteme geccediler Daha sonra periferik arterlerin birinden geccedilen boyanın konsantrasyonu kaydedilir Sıfır zamanda CardioGreen boyası enjekte edilir Enjeksiyondan sonraki zaman iccedilinde arteryel sisteme hiccedil boya geccedilmemiş fakat daha sonra arteryel boya konsantrasyonu bir suumlre sonra hızla maksimuma ccedilıkmıştır Bundan sonra boya konsantrasyonu suumlratle duumlşer Bu zamanlar kalbin ne kadar kanı ne kadar zamanda pompaladığı bilgilerinden kalp debisi hesaplanmış olur

352 Beynin Elektriksel Aktivite Haritası Cihazları

Diğer haritalama youmlntemlerinde geliştirilen bilgisayar analiz ve hesaplama youmlntemleri

ccediloklu elektrot sistemi ile kaydedilmiş EEG sinyallerine uygulanarak beynin elektriksel aktivite haritası ccedilıkarılabilmektedir Harita ccedilıkarılmasına youmlnelik EEG kayıtları monopolar biccedilimde yapılmaktadır Beynin belirli elektriksel etkinlik duumlzeyleri ekranda belirli renklerle kodlanmaktadır Renk kodlaması frekans analizlerine dayalı guumlccedil uyum (coherence) veya faza goumlre yapılabilmektedir Ancak bilgisayarlı tomografide ekranda goumlruumllen her bir pixel (pixel picture element ekranda ayırt edilebilen en kuumlccediluumlk resim elemanı) gerccedilek bir veri iken EEG de ccedilok sınırlı sayıda elektrot kullanılabildiğinden ekrandaki pixellerin ccediloğu gerccedilek veri olmayıp ancak interpolasyonla belirlenebilmektedir Haritanın belirli zaman aralıklarındaki değişimleri de ccedilizgi filmlerdeki ardışık resimler gibi ekrana getirilip oynatılabilmektedir 3521 Magnetoensefalografi (MEG)

Fizikten elektriksel alan değişiminin manyetik bir alan değişimine neden olacağı bilinmektedir Beyindeki elektriksel aktiviteye karşılık yerel akımların da değişken bir manyetik alan ortaya ccedilıkaracağı accedilıktır Beyindeki elektriksel aktiviteyi lokalize etmede kullanılan en oumlnemli kavram akım dipoluuml (birimi ampersdotmetre) kavramıdır Akım dipoluumlnuumln yeri şiddeti ve doğrultusu oumlnemlidir Bir kuumlrenin ancak yuumlzeyine teğet olan akım bileşenleri dışarda manyetik alan oluşturabilmektedir

93

353 Goumlz Sinir Elektrik Aktivite Takibi (ERG)

Retinanın aktivitesine eşlik eden elektriksel sinyallere elektroretinogram (ERG) adı verilir ve elektrotlardan biri korneaya dokundurularak diğeri ise frontal veya temporal boumllgelere yerleştirilerek (veya hayvan deneylerinde optik sinirin goumlzuuml terk ettiği noktaya dokundurularak) kaydedilir

Grafik 34 Şiddetli bir ışık uyaranı karşısında elektroretinogram (ERG) eğrisi

354 Ağrı Giderimi İccedilin Elektrik Uygulaması TENS

Kronik ağrıların giderilmesi amacı ile periferal ve merkezi sinir sistemine elektrik akımı uygulamaları uzun zamandan beri suumlrduumlruumllmektedir Ccedilevresel sinirlerin bu amaccedilla uyarılması youmlntemine ldquoTranscutaneous Electrical Neural Stimulationrdquo soumlzcuumlklerinin baş harflerinden kısaltma ile TENS adı verilir TENS in ağrı giderme mekanizmasını accedilıklamaya youmlnelik ve ldquokapı kontrol teorisirdquo olarak adlandırılan bir teori de ileri suumlruumllmuumlştuumlr Teoriye goumlre ince liflerle taşınan ağrı informasyonu omurilik ve beyin sapının değişik duumlzeylerinde diğer liflerle gelen informasyonlarla entegre edilmektedir Diğer lifler uyarıldıklarında ağrı iletimi ile ilgili kapı kapanarak ağrı informasyonunun daha uumlst merkezlere iletilmesi engellenmektedir Bu durumu sağlayabilmek iccedilin TENS uygulamaları iccedilin akım parametreleri kalın lifleri uyaracak ancak ince lifleri uyarmayacak şekilde seccedililir TENS uygulamalarında akım parametreleri puls genliği 0-150 V (25-60mA) puls genişliği 50-300ms puls frekansı 10-200Hz arasında seccedililmektedir

TENSrsquoten başka akupunktur iğnelerine elektriksel uyaranlar uygulayarak da ağrı giderilmesine ccedilalışılmaktadır 355 Merkezi Sinir Sisteminin Elektriksel Stimuumllasyonu

Merkezi sinir sistemi ile ilgili birccedilok motor bozukluklarda (epilepsi stroke vb) kafatasına 2-10 arasında kuumlccediluumlk elektrotlar yerleştirilerek korteks elektriksel yoldan uyarılabilmektedir Genel olarak 10-50 Hz arasındaki frekanslarda pulslar uumlreten pilli bir guumlccedil kaynağı vuumlcut dışında hasta tarafından taşınabilmektedir

94

3551 Elektronarkoz

Kafatasından değişik biccedilimlerde elektrik akımı geccedilirilerek anestezik veveya uyku durumu sağlanmaya ccedilalışılmaktadır Bu amaccedillar iccedilin 20-10000 Hz arasında sinuumlzoidal akımlar doğru akım uumlzerine bindirilmiş 1-50 kHz arasında akımlar frekansları birbirinden biraz farklı iki sinuumlzoidal akımın girişimi ile elde edilen vurulu akımlar gibi ccedilok değişik tuumlrde akımlar kullanılmaktadır 356 Solunum Sistemi Cihazları

Solunum parametreleri ile diğer organların parametreleri kullanılamayacak ise yaşam destek amaccedillı kullanılmaktadır Solunum yetmezliği noktasında alma-verme ve şeklinin hacim ve zaman parametreleri kullanılarak hastaya ventilatoumlr ve anestezi cihazları denilen cihazlarla yardımcı olunur

Ventilatoumlr cihazları normal solunabilir ve destek saf oksijen verilen bir cihazımızdır

Anestezi cihazları iccedilinde hastanın bayıltılabilmesi iccedilin ekstra uyutucu ajanlar denilen gaz girişleri bulunan bir ventilatoumlr demek doğrudur 357 Kısa Dalga Diyatermisi

Tıpta elektrik akımının ısıtıcı etkisinden de yararlanılmaktadır Bu uygulamalardan biri fizik tedavinin kısa dalga diyatermisidir Vuumlcuttan geccedilirilen 10 MHzrsquoin uumlstuumlndeki frekanslarda akımlar sinir ve kas dokularında uyarılmalara neden olmamaktadır Bu oumlzelliği nedeni ile vuumlcudu derinliğine ısıtmada yuumlksek frekanslı akımlardan yararlanılmaktadır Anlaşmalı olarak frekans 27 MHz seccedililmektedir

95


Yapay solunum balonu ve kronometre ile insanda solunum şekli oumllccediluumlmlerini

gerccedilekleştiriniz


Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız

Oslash Yapay solunum balonu ve kronometreyi ccedilalışma ortamına getiriniz

Oslash Oumlnerilere goumlre kişi soluk alıp verirken

solunum evrelerinin tek tek balon hacmi ve zaman değerlerini not alınız


kaldırınız


Oslash Yapay solunum balonunun ağız

kısmı her kişi değişiminde değiştirilmelidir

Ccedilekiccedille diz sinirlerine fiziki darbe uygulayarak bacak kas ve sinirlerinde kimyasal

impulse oluşturulmasını goumlzlemleyiniz



Oslash Kuumlccediluumlk lastik ccedilekici ccedilalışma ortamına getiriniz

Oslash Oumlnerilere goumlre uyarılacak kişinin diz kapağının hemen uumlzerindeki sinir liflerine kuumlccediluumlk bir darbe vurarak kas sinir hareketlerini goumlzlemleyiniz



Oslash Uyarılacak kişinin bacağını rahat ettirebilecek

şekilde oturmalıdır

Oslash Goumlzlem yapanların bacak hareket boumllgesinde bulunmamalıdır

Oslash Uyarım şiddeti ccedilok kuumlccediluumlk olmalıdır Uyarılan kişinin ikazları dikkate alınmalıdır

Oslash Uyarım sıklık zaman aralığı uzun tutulmalıdır Oumlrneğin 1 dk



96

Sindirim iccedilin tuumlkuumlruumlk boşaltım iccedilin idrar sıvılarından numuneler alarak turnusol

kağıdıyla asidik değerlerini (pH) oumllccedilerek inceleyiniz

İşlem Basamakları Oumlneriler Oslash Ccedilalışma ortamının temizliğini yapınız

Oslash Turnusol kağıdı tuumlkuumlruumlk ve idrar

numunelerini ccedilalışma ortamına getiriniz

Oslash Oumlnerilere goumlre numunelerin her birine turnusol kağıdı batırınız

Oslash Yaklaşık 2 dk sonra turnusol kağıdındaki renk değerlerine bakarak not alınız

Oslash Turnusol kağıdı tanıtım broşuumlruumlnden numunelerin pH değerlerini bulunuz



Oslash Numuneleri kullanırken

mikrobiyolojik tedbirleri alınız


Oslash Tek kullanımlık steril eldiven takınız

Oslash İş oumlnluumlğuuml giyiniz

Oslash Koruyucu maske ve goumlzluumlk takınız




97

Metabolizmanın vuumlcut sıcaklığını oumllccedilerek inceleyiniz


yapınız Oslash Termometreyi ccedilalışma ortamına

getiriniz Oslash Koltuk altına oumllccedilme ucu tam temas

edecek şekilde termometreyi yerleştiriniz

Oslash Vuumlcut sıcaklık değerlerini oumllccediluumlnuumlz Oslash Uygulama sonrası gereccedilleri yerlerine



Oslash Kullandığınız termometreyi steril etmeden ikinci kişide kullanmayınız

Oslash Kullanım sonrasında malzemeleri kaldırmadan steril ediniz


98


OBJEKTİF TESTLER (OumlLCcedilME SORULARI)

Aşağıdaki soruları cevaplayarak değerlendiriniz 1 Boşluğu doldurunuz

ldquoAkciğerin soluk alma evresine helliphelliphelliphelliphellip denirrdquo

2 Alt extremite kaslarını hareketlendiren sinir grup ismi nedir A) Motor B) Duyu C) Beyin D) Omurilik

3 Bir noumlronun oumllccediluumllebilen en alt ve uumlst değer aralıkları negatif olarak kaccedil mVrsquotur A) 30-90 B) 45-90 C) 60-95 D) 45-95

4 Tat ve koku iccedilin duyu algılama sinirleri aşağıdaki reseptoumlrlerden hangisine oumlrnektir A) Termoreseptoumlr B) Kemoreseptoumlr C) Mekanoreseptoumlr D) Elektromanyetik reseptoumlr

5 ldquoİnsanda normal vuumlcut sıcaklık aralığı 365-375 degCrsquodirrdquo Verilen cuumlmledeki ifade doğru mudur A) Evet B) Hayır

6 Solunuma destek vermek iccedilin kullanılan cihazların ismi aşağıdakilerden hangisidir A) Defibrillatoumlr B) Ventilatoumlr C) Diyaterm D) Anestezi

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız Doğru cevap sayınızı belirleyerek


Tuumlm sorulara doğru cevap verdiyseniz moduumll değerlendirmeye geccediliniz


99

MODUumlL DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (OumlLCcedilME SORULARI)

Aşağıdaki soruları cevaplayarak değerlendiriniz 1 Omurilikte sinir problemi teşhisinde roumlntgen cihazı kullanmak iccedilin hangi

anatomik harita kullanılır A) Kas B) Dermatom C) İskelet D) Noumlron

2 Boumlbrek taşını endoskopi cihazıyla goumlruumlntuuml kaydı yapılabilmesi iccedilin hangi

anatomik bilgileri kullanmalısınız A) Kas B) Sinir C) İskelet D) Sindirim-boşaltım

3 Boşluğu doldurunuz

Kanda pH değeri (kan gazı oumllccediluumlmuuml) oumllccediluumlmuumlnde kullanılan en basit youmlntem helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliprsquodır 4 Ventilatoumlr cihazlarında normal bir insan iccedilin inpirasyon hacim cm3 değeri

hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700

5 Defibrillatoumlr cihazıyla insana verilen enerji seviye aralıkları Joule olarak

aşağıdakilerden hangisidir A) 50-350 B) 100-500 C) 75-200 D) 20-150

6 Normal bir EKG cihazına gelen kalbin elektrik sinyal değeri kaccedil mVrsquotur

A) 5 B) 3 C) 05 D) 1

MODUumlL DEĞERLENDİRME

100

7 Kan basıncı oumllccediluumlmlerinde normal alınması gereken mmHg değerleri aşağıdakilerden hangisi A) 80-120 B) 50-100 C) 30-80 D) 13-20

8 Huumlcrelerin her biri Difuumlzyon yapar Difuumlzyon aktivitesi tek youmlnluuml işlemle

elektromanyetik alan oluşturur A) Doğru B) Yanlış

9 MRG doku gruplarına goumlre anatomik analize imkan tanır Anatomik

bozukluklar rahatlıkla goumlzlemlenebilir Kanserli huumlcreler bulunduğu boumllgedeki huumlcrelerden farklı olacaktır Bu farklılık kolaylıkla goumlzlemlenebilir A) Yanlış B) Doğru

10 Her dokuda direnccedil değerleri değişir Direnccedil değişimi yola yani kalınlığa bağlı

değişir A) Doğru B) Yanlış

11 Dokuların toplamda potansiyel ve direnccedil değerleri farklıdır Her dokunun

potansiyel iyon akım geccedilirgenlik oumllccediluumlmuuml farklılık goumlsterir A) Yanlış B) Doğru

12 Dokularda direnccedil değişimine paralel olarak enerji soğurma değerleri de

farklıdır Roumlntgen cihazıyla verilen radyasyon enerjisi geccedilişten sonra doğrusal olarak film veya kamera uumlzerine duumlşuumlruumllerek boumllgenin anatomik goumlruumlntuumlsuuml oluşturulur Tarama şiddeti değiştirilerek belli dokuların goumlruumlntuumllenmeden diğerlerini inceleme imkanı vardır A) Doğru B) Yanlış

13 Ultrases dalgaları sıvı ortamda titreşim dalgaları olarak ilerler Titreşim

dalgaları farklı ortamdan geccedilerken enerji kaybederek kırılma ve yansımaya uğrarlar Yansıyan sinyalin gecikme zamanı ve şiddetine goumlre goumlrsel imaj oluşturularak anatomik goumlzlem yapılabilmektedir A) Yanlış B) Doğru

101

14 Ultrases ilerleme noktasında duumlşuumlk frekansta farklı titreşimle karşılaşırsa (vuumlcut iccedili sesler) yansımada bu titreşim bilgileriyle beraberdir Analizlerde goumlnderilen sinyal elimine (yok etme) youmlntemi uygulandığında farklı sinyal işitilebilir bir bilgi olur A) Doğru B) Yanlış

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken teredduumlt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrar inceleyiniz

Tuumlm sorulara doğru cevap verdiyseniz moduumlluuml başarıyla tamamladınız

102

PERFORMANS TESTİ (YETERLİK OumlLCcedilME) Moduumll ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere goumlre değerlendiriniz

Amaccedil

Bu moduumll ile gerekli ortam sağlandığında biyomedikal sistemlerde cihazların kullandığı vuumlcut parametrelerini oumlğrenerek fizyolojik parametre oumlzelliklerini doğru olarak ayırt edebileceksiniz

Oumlğrencinin Adıhellip Soyadı Nosu

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ACcedilIKLAMA Aşağıda listelenen davranışları oumlğrencide goumlzleyemediyseniz (0) zayıf nitelikli goumlzlediyseniz (1) orta duumlzeyde goumlzlediyseniz (2) ve iyi nitelikte goumlzlediyseniz (3) rakamın altındaki ilgili kutucuğa X işareti koyunuz

GOumlZLENECEK DAVRANIŞLAR 0 1 2 3

İnsan Vuumlcudunun Temel Anatomisini Doğru Ayırt Edebilme A) Organların anatomik yerleşimini bulabilme B) İskelet sistemi parccedilalarının anatomik yerleşimini bulabilme C) Sindirim sistemi parccedilalarının anatomik yerleşimini bulabilme D) Kas sistemi parccedilalarının anatomik yerleşimini bulabilme E) Dolaşım sistemi parccedilalarının anatomik yerleşimini bulabilme F) Sinir sistemi parccedilalarının anatomik yerleşimini bulabilme G) Anatomik parametreleri kullanan cihazları doğru seccedilebilme İnsan Fizyolojisinde Huumlcre Kalp Kas Dolaşım Parametreleri Doğru Ayırt Edebilme

A) Huumlcrenin verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme B) Kasın verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme C) Kalbin verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme D) Dolaşımın verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme E) Kanın verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme F) Faaliyet-2rsquodeki verilen parametreleri kullanan cihazları doğru seccedilebilme İnsan Fizyolojisinde Solunum Sinir Ağı Sindirim ve Metabolizma Parametreleri Doğru Ayırt Edebilme

A) Solunumun verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme B) Sinir ağının verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme C) Sindirim ve boşaltımın verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme D) Metabolizmanın verilen parametrelerini goumlzlemleyebilme E) Faaliyet-3rsquoteki verilen parametreleri kullanan cihazları doğru seccedilebilme

TOPLAM PUAN

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa oumlğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız Moduumlluuml tamamladınız tebrik ederiz Oumlğretmeniniz size ccedileşitli oumllccedilme araccedilları

uygulayacaktır Oumlğretmeninizle iletişime geccediliniz

103

CEVAP ANAHTARLARI

OumlĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI

1 B 2 D 3 TENDON 4 KAPİLLER 5 C 6 A 7 D


1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104

MODUumlL OumlLCcedilME DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI

1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz

105

OumlNERİLEN KAYNAKLAR

Oslash Bilim ve yaşam ansiklopedileri Oslash İnternette arama motorlarına Tuumlrkccedile arama ldquofizyolojirdquo ldquoanatomirdquo veya

İngilizce ldquophysiologyrdquo ldquoanatomyrdquo link sayfaları Oslash İnternet oumlzel arama motoru ldquoCopernic agentrdquo ile bulunan link sayfaları


106

KAYNAKCcedilA Oslash EVANS William F Anatomy and Physiology Oslash Ccedileviri editoumlruuml Prof Dr CcedilAVUŞOĞLU Hayruumlnnisa Tıbbi Fizyoloji Nobel Tıp

Kitapevi Oslash Bilim ve yaşam ansiklopedisi Gelişim yayınları Oslash wwwbiyomedikalorg sitesi bilgileri kullanıldı Oslash wwwinnerbodycom sitesi bilgileri kullanıldı Oslash Konuk T Pratik Fizyoloji 1 AUuml Veteriner Fakuumlltesi Yayınları Ankara Oslash Tanyer G Hematoloji ve Laboratuar Ayyıldız Matbaası Ankara Oslash httpwwwlo-laboroptikdeenglischinfoinfohtml Oslash httpwwwmeridianinstitutecomeamtfilesburns4bur4ch12html Oslash httpwwwkorhealthackrsubjectkuclsEC838820ED8FB4E

B8D94chokjhemahem02106htm Oslash httpphotometrymerckdeservletPBshow1239840113795enpdf Oslash httpwwwcoleparmercomcatalog Oslash httpwwwnvrigovtwveter-inforeferencesdiagnosis10htm Oslash httpwwwpolysciencescomshopassetsdatasheets350pdf Oslash httpmedlibmedutaheduWebPathHISTHTMLSTAINSSTAINShtml Oslash httpstaticcjpcomgemsbloodLH61Houwenpdf Oslash httpw3whoseaorghaemc11htm Oslash httpw3whoseaorghaemc10hhtm Oslash httpwwwamscmuacthdeptsclinmcrsYut45LabCellCountppt Oslash httppirunkuacth~fsciwccBLLABPDF

KAYNAKCcedilA

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen moduumlller

bull Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02062006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait ccedilerccedileve oumlğretim programlarında amaccedillanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik geliştirilmiş oumlğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır)

bull Moduumlller bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel oumlğrenmeye rehberlik etmek amacıyla oumlğrenme materyali olarak hazırlanmış denenmek ve geliştirilmek uumlzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır

bull Moduumlller teknolojik gelişmelere paralel olarak amaccedillanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim oumlğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması oumlnerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir

bull Oumlrguumln ve yaygın eğitim kurumları işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler moduumlllere internet uumlzerinden ulaşabilirler

bull Basılmış moduumlller eğitim kurumlarında oumlğrencilere uumlcretsiz olarak dağıtılır

bull Moduumlller hiccedilbir şekilde ticari amaccedilla kullanılamaz ve uumlcret karşılığında satılamaz

i












İCcedilİNDEKİLER

ii











iii






iv

ACcedilIKLAMALAR




SUumlRE 4032



MODUumlLUumlN AMACI









ACcedilIKLAMALAR

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

i












İCcedilİNDEKİLER

ii











iii






iv

ACcedilIKLAMALAR




SUumlRE 4032



MODUumlLUumlN AMACI









ACcedilIKLAMALAR

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

ii











iii






iv

ACcedilIKLAMALAR




SUumlRE 4032



MODUumlLUumlN AMACI









ACcedilIKLAMALAR

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

iii






iv

ACcedilIKLAMALAR




SUumlRE 4032



MODUumlLUumlN AMACI









ACcedilIKLAMALAR

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

iv

ACcedilIKLAMALAR




SUumlRE 4032



MODUumlLUumlN AMACI









ACcedilIKLAMALAR

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

1










GİRİŞ

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

2

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

3







11 Temel Anatomi





AMACcedil

ARAŞTIRMA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

4




5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

5






6












7













8













toplardamar

9











10




11

13 İskelet Sistemi



12


goumlvde kemikleri






13















14






1321 Baş Kemikleri











15

14 Kas Sistemi



16







17


18


19











20


2

153 9

37

41

129

23

2

21








22

152 Lenfatik Sistem




23







24




25






26





27
















28














hazır bulundurunuz






29












DEĞERLENDİRME



30

UYGULAMALI TEST









DEĞERLENDİRME


31













AMACcedil

ARAŞTIRMA


32







33



Huumlcre zarı


Sığa(vFcm2) 05-13






34





212 Kanser





35


















36








37








38

















39






2232 Duumlz Kas








40















41

23 Kalp






42


Resim 25 Kalp kası





43





44







45









46






47








48

















49






50









51

244 Kan Akımı









RPQ ∆

=




52













53











54








55












56









57







58









59








60











61







62







63














ccedilıkmayınız



10 Ağrı eşiği


64











65














66





67




















68

















69










70








DEĞERLENDİRME





71









DEĞERLENDİRME


72












AMACcedil

ARAŞTIRMA


73


PARAMETRELERİ

31 Solunum Sistemi





74



3121 Gaz Kanunları






2

2

1

1

TV

TV

=




75





ORTALAMA DEĞERLER





76




QV







77






78











79














80














81





82















83













84








85






86




87











88





325 Motor Sinir



33 Metabolizma




89





90





341 Ağız





91

342 Yutak







yağLipazrarr




92

348 Pankreas







93








94

3551 Elektronarkoz






95










kaldırınız



















96




















97












98














99








hangisidir A) 100 B) 200 C) 500 D) 700




A) 5 B) 3 C) 05 D) 1


100














101


DEĞERLENDİRME



102


Amaccedil









TOPLAM PUAN




103

CEVAP ANAHTARLARI




1 C 2 B 3 D 4 A 5 A


1 INSPIRASYON

2 A 3 D 4 B 5 A 6 B

cevap anahtarları

104


1 B 2 D

3 TURNUSOL KAĞIDI

4 C 5 A 6 D 7 A 8 A 9 B 10 A 11 B 12 A 13 B 14 A


105





106




KAYNAKCcedilA

biyomedikalde anatomi ve fizyoloji

Documents