vredesmagazine2-2016(lr) 17-06-2016 15:11 pagina 1 … · 2016-06-18 · 2 vredesmagazine nr.2-2016...

VredesMagazineredes agazineJaargang 9 nummer 2 2e kwartaal 2016 Prijs euro 2,50

Dossier: OEKRAÏNEREFERENDUM

GGGGuuuuaaaatttteeeemmmmaaaa llll aaaa

VredesMagazine2-2016(LR) 17-06-2016 15:11 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 2-2016

VREDESMAGAZINE 10 MAART 2016 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredes-beraad (HVB), Vredesbeweging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. REDACTIE: Jan Bervoets, Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, AnkePolak, Martijn de Rooi, Jan Schaake, Guido Schokker, Thelanie Vink, Egbert Wever. AAN DIT NUMMER WERKTEN NAAST DE AUTEURS MEE: David Jan Donner,Chris Geerse. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bron-vermelding. Copyrights van foto‘s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf/illustrator. FOTOREDACTIE: Anne Vaillant. FOTOGRAFEN ENILLUSTRATOREN: Joop Blom, Arend van Dam, Dave Granlund, Victor Hugo, Alexxx Malev, Len Munnik, Selma van Oostwaard, Bert Spiertz, Hans Straeter.VORMGEVING: Jimmy Slothouwer. DRUKKER: Drukkerij Mezclado, Tilburg. ABONNEMENTEN: Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137.GIFTEN: Bedragen die abonnees meer overmaken worden beschouwdals gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties. CONTACT VREDESMEDIA: Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft, 015 7850137,[email protected]. REDACTIEADRES: Lauwerecht 55, 3515 GN Utrecht, 030 8901341, artikelen naar [email protected]. KOPIJSLUITING VOLGENDNUMMER: 27 april 2016. VERSCHIJNINGSDATUM VOLGEND NUMMER: 21 juni 2016. ISSN 1876-0724C

olo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Bezetting corrumpeert. Nergenswordt die oude wijsheidduidelijker geïllustreerd dan in

Israël, het land dat grimmig vasthoudtaan zijn militaire bezetting enkolonisering van Palestijns grondgebied.Al bijna 49 jaar leven de Palestijnen opde Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem onder een regime vanonderdrukking waarop zij geen enkeleinvloed hebben. Onder Israëlischeoverheersing groeit inmiddels een derdegeneratie op die geen idee heeft hoe hetis om in vrijheid te leven.Daar bleef het niet bij. Naarmate debezetting langer duurde, kregen ookIsraëlische critici van hetbezettingsbeleid met repressie te maken.Vandaag de dag worden kritischejournalisten, politici, kunstenaars,wetenschappers en anderen in bredekring als ‘anti-Israëlisch’ gebrandmerkt.In dit ongure klimaat heet een voor-vechter van de Palestijnse rechten een‘landverrader’, en is het beproefdestigma van ‘antisemiet’ nooit ver weg.Onder het kabinet-Netanyahu IVhebben de aanvallen op de ‘vijanden vande joodse staat’ het karakter van eenware heksenjacht gekregen. Het regentvoorstellen voor maatregelen diekritische stemmen wettelijk aan bandenmoeten leggen. Zonder scrupules zettenNetanyahu en zijn krijgers de bijl aan dewortels van de rechtsstaat. Het voor-naamste slachtoffer zijn de Israëlischemensenrechtenorganisaties – juist zij diede vinger aan de pols van die rechtsstaathouden.Met even griezelig fanatisme wordt een

andere categorie ‘vijanden’ op de korrelgenomen: de buitenlandse critici vanIsraëls Palestina-politiek. Het voor-naamste doelwit aan dit front is deinternationale beweging die Israël doormiddel van boycots, desinvesteringen ensancties (BDS) wil dwingen tot hetrespecteren van de rechten van dePalestijnen. In het verlengde van deIsraëlische ‘boycot-wet’, die binnen-landse oproepen tot een boycot van deillegale ‘nederzettingen’ strafbaar stelt, iser wetgeving in de maak waarmeebuitenlandse pleitbezorgers van zo’nboycot de toegang tot Israël en bezetPalestina kan worden ontzegd.Tegelijkertijd laat Netanyahu geenmiddel onbeproefd om de BDS-beweging op eigen bodem te bevechten.De internationalisering van de strijdtegen de gehate ‘boycotters’ neemt devorm aan van zware lobby- enpropaganda-acties en waar mogelijkjuridische procedures. Daarnaast wordteen dwingend appèl op de inter-nationale gemeenschap gedaan omIsraël in bescherming te nemen tegenwat Netanyahu schaamteloos ‘hetnieuwe antisemitisme’ noemt.En met succes. In navolging van Israëlzetten westerse staten stappen om BDS-activiteiten in de kiem te smoren.Frankrijk beet het spits af met hetstrafbaar stellen van het oproepen toteen boycot van Israëlische producten. Inde VS zijn op federaal niveau en ingrofweg de helft van de afzonderlijkestaten vergelijkbare stappen gezet of invoorbereiding. En onlangs kondigde deBritse regering vérgaande maatregelen

Israël en het Westen: hoe bezettingcorrumpeert

aan. Canada hield het vooralsnog bijeen scherpe ‘veroordeling’ van BDS.Ondanks pogingen de maatregelen eenalgemeen vernisje te geven, iszonneklaar dat ze louter zijn bedoeldom activisme tegen Israëls Palestina-politiek onmogelijk te maken en omwesterse organisaties, bedrijven enoverheden te dwingen ‘normale’betrekkingen te onderhouden met deillegale nederzettingen. Dat debetreffende landen zich in hun strijdtegen – zoals het in Frankrijk heet –‘discriminatie van Israëlischeproducenten’ zélf bezondigen aandiscriminatie, en zich bovendienbedienen van BDS-maatregelen, is nietvan ironie ontbloot.Dat de westerse wereld bereid is haarverplichtingen op het terrein van hetinternationaal recht aan de kant teschuiven als het om Israël gaat, is allanggeen nieuws meer. Met het crimi-naliseren van legitiem activisme gaan deFransen, Amerikanen en Britten (wievolgt?) een forse stap verder: ook zijzetten de bijl aan de wortels van hundemocratische rechtsstaat. De FranseBDS-beweging, die al tientallenactivisten voor de rechter gebracht zagworden, omschreef het treffend: “Eenregering die de vrijheid van menings-uiting beknot om een staat tebeschermen die de mensenrechten enhet internationaal recht schendt, brengtde democratie een zware slag toe.”

Martijn de Rooi


VREDESMAGAZINE nr. 2-2016 3

inh

ou

dBEZETTING CORRUMPEERT 2Westerse staten criminaliseren BDS-activisme

Martijn de Rooi

ONZEKERE TOEKOMST VOOR GUATEMALA 4Gesprek met directeurMarlies Stappers van Impunity Watch

Anke Polak

SLACHTOFFERS VAN SEKSUEEL GEWELD 6Misdrijven tegen mannen inoorlogstijd systematisch verzwegen

Resy Vermeltfoort

NON MET EEN ANTINUCLEAIRE MISSIE 9Interview met vrijgelaten ploegschaaractiviste Megan Rice

Thelanie Vink

ISRAEL ALS BROEDPLAATS VAN OORLOG 12Bespreking van Jeff Halpers boekWar against the people

Jan Schaake

DE OBSESSIE VAN DE SAOEDI’S MET IRAN 15Midden-Oosten-expert Paul Aartsover de strijd in de Golfstaten

Kees Kalkman

FOTOPAGINA’S CYPRUSINTERNATIONAL AIRPORT 18Beeldreportage van Bert Spiertzover een in 1974 bevroren bufferzone

DOSSIER 21Oekraïne en de slag om Europa

Willem Bos, Kees Kalkman, Henk van der Keur,Bas van der Plas, Kees van der Pijl,Jan Schaake, Egbert Wever

EN VERDER:COLUMN FEDDEMA 8Terreur vanuit monotheïsme?

WAPENHANDEL VOOR BEGINNERS, DEEL 4 8Martin Broek

COLUMN VAN DIJK 14Stabiliteit

SPRINGSTOF 17Mark Akkerman

OVERZICHT VAN AANGESLOTEN ORGANISATIES 20VERKLARING HVB OVERMEEZENDEN REFERENDUMKRANT 20KORTE BERICHTEN 33SIGNALERINGEN 35Brief aan een onbekende antimilitarist

Clemens Raming

GEDICHTZestig eeuwen oorlog 36

Victor Hugo

VOORPAGINA:Het Syrische Comitéorganiseerde opzondag 17 januari opde Dam in Amsterdameen demonstratietegen de Russischebombardementenop Syrië.Foto: Syrisch Comité

Teke

ning

: Are

nd v

an D

am



en de samenwerkende guerrillagroepen(URNG). De vrede werden getekend in1996. Dit resulteerde in een akkoord in1999 over de naleving van mensenrech-ten voor alle burgers, terugkeer vanvluchtelingen en de instelling van eenwaarheidscommissie. Toch bleef Guate-mala lijden onder een cultuur van straf-feloosheid, waarbij duistere machtsgroe-pen uit het verleden en georganiseerdemisdaad de overheid in een wurgreephouden. Om die reden werd in 2006 doorde VN de Internationale Commissietegen de Straffeloosheid in Guatemala(CICIG) ingesteld. De CICIG onder-zoekt infiltratie en corruptie binnen deoverheid en draagt samen met Justitie bijaan de strafrechtelijke vervolging vanmisdadigers uit het verleden. Deze com-missie zal tot 2017 aanblijven.

STRAFFELOOSHEID Al jong was Stappers gefascineerd doorandere culturen. Na haar studie wilde zegraag werken in Midden Amerika. Zijkoos voor Guatemala, waarbij de May-acultuur in combinatie met het tragischeverleden van het land doorslaggevendwas. Zelf noemt ze deze keus een roeping.Ze zette zich in tegen onrecht en na deburgeroorlog hielp ze mee als internatio-naal waarnemer en bij de terugkeer vanvluchtelingen. Ook deed Stappers onder-zoek voor de VN-waarheidscommissiewaarvoor ze lange tochten door de bin-nenlanden maakte om getuigenissen opte tekenen. Bij haar terugkomst in Neder-

land zette zij de organisatie ‘ImpunityWatch’ (IW) op, waarvan zij nu de direc-teur is. IW is een internationale organisa-tie die zich bezighoudt met onderzoek enbeleidsbeïnvloeding in verschillende lan-den en daar ook als waakhond tegenstraffeloosheid opereert.

“Het straffen van daders is bijna altijdvan groot belang voor slachtoffers,” ant-woordt Stappers op mijn vraag over deverzoenende werking van tribunalen.“Tribunalen werken helend, slachtoffersworden erkend en krijgen hun waardig-heid terug. Strafrechtelijke vervolging al-leen is natuurlijk niet genoeg, waarheids-vinding, publieke herdenking en dialoogzijn essentieel. Met name Maya-slachtof-fers die recht zoeken in het nog altijd ra-cistische Guatemala, betalen een hogeprijs. De misdadigers van toen hebbennog steeds veel macht en controleren inbelangrijke mate de media. In de mediaworden slachtoffers en mensenrechten-organisaties gestigmatiseerd en weggezetals criminelen of terroristen. Ook intimi-deren zij slachtoffers en de rechterlijkemacht.”

EXTREME ARMOEDEAls voorbeeld noemt Stappers de nu alinternationaal historische rechtszaak dieop 1 februari begon over (seks-)slavernijin het dorp Sepur Zarco. In dit dorp wasin 1980 een militair ‘washuis’ ingericht,waar vrouwen gedwongen werden zwarehuishoudelijke arbeid te verrichten voormilitairen, en jarenlang stelselmatig ver-kracht, mishandeld en vernederd wer-den. Deze slachtoffers leven in een situa-tie van extreme armoede en uitsluitingen hebben nooit toegang gehad tot enigevorm van onderwijs. Ze worden stelsel-matig gestigmatiseerd wegens deze erva-ringen. Sinds ze zich organiseerden vooreen rechtsgang worden ze geconfron-teerd met intimidatie en bedreigingen.Desondanks zijn deze achttien vrouwenovertuigd van het belang van hun strijdvoor gerechtigheid en hun bijdrage aanbewustwording rondom geweld tegenvrouwen. Verkrachting en geweld tegenvrouwen werden immers structureel in-gezet als oorlogswapen. In de machocul-tuur van Guatemala is dit altijd als nor-maal en onbelangrijk beschouwd. Guate-mala behoort tot de landen met het

Enkele historische feiten: Vanaf2000 v.C. is er sprake van een May-acultuur. Dat volk is waarschijnlijk

in het westen van Guatemala ontstaan.Na de inval van conquistadores omstreeks1518 volgde een Spaanse overheersing,waarbij de inheemse Mayabevolkingcontinu werd achtergesteld. Na het ver-trek van Spanje nam een elite van groot-grondbezitters van Spaanse afstammingde macht in het land over, en regeerde tot1944 met harde hand. Na een korte de-mocratische periode nam in 1954 kolo-nel Armas (met militaire steun van deVS, uit angst voor het communisme) demacht over. Zo werd de kiem gelegd voordertig jaar militaire dictatuur (1960-1996). Onderdrukte sociale bewegingenen oppositie vormden allengs guerrilla-groepen, die bloedig werden vervolgd.Het geweld bereikte zijn hoogtepunt be-

gin jaren ’80, achtereenvolgens onder hetbewind van de generaals Garcia, Montten Victores. Honderdduizenden burgersvluchtten naar Mexico of raakten ont-heemd. In de Maya-binnenlanden voer-de het leger een politiek van verschroeideaarde.

Door internationale druk startte vre-desonderhandelingen tussen de regering

Guatemala – Een strijd van mPlotseling is er weer nieuws uit Guatemala.Vorig jaar werden hoge legerofficierengearresteerd wegens wandaden tijdens de 36-jarige burgeroorlog. Er waren veel protesten,de president en vicepresident werdengearresteerd en er werd een nieuwe presidentgekozen die meer weg heeft van een clown.Wat gebeurt er in Guatemala en wat gaat detoekomst brengen? Een gesprek met MarliesStappers, directeur van impunitywatch.org.

Foto

: Im

puni

ty W

atch

MARLIES STAPPERS

“Desondanks zijn er de

afgelopen jaren toch

hoopvolle processen in

gang gezet”


meest extreme geweld tegen vrouwen(‘feminicidio’ ofwel vrouwenmoord).“Het feit dat deze achttien vrouwen on-danks bedreigingen in hun eigen taaldurven getuigen is ongelofelijk moedig,”vindt Stappers.

Structurele verbeteringen zoals poli-tieke en sociale rechtvaardigheid voor debevolking verwacht Stappers niet op kor-te termijn. “De corruptie, de macht vanoude elites, het racisme en daarbij tegen-woordig de invloed van georganiseerdemisdaad en drugskartels in de binnen-landen, zorgen ervoor dat de Maya’skwetsbaar en arm zijn. Ook worden dezegemeenschappen tegenwoordig bedreigddoor de winning van energiebronnen(mijnbouw, stuwmeren) die raken aanhun grondgebied. De nieuwe economieis vooral een zaak van de elites en trans-nationale bedrijven. Er zijn vaak geweld-dadige acties tegen de protesten van debewoners.”

Desondanks concludeert Stappers dater de afgelopen jaren toch hoopvolle pro-cessen in gang zijn gezet. Het CICIGbrengt de boodschap aan machtsgroependat niemand boven de wet staat. Ookgeeft het de bevolking hoop dat verande-ring mogelijk is. Stappers noemt ook demoedige hoofdaanklager Paz y Paz , diehet in 2013 voor elkaar kreeg om oudpresident en dictator Montt voor te lei-den. Het hof veroordeelde hem tot 80jaar cel voor misdaden tegen de mense-lijkheid en genocide. Helaas werd de uit-spraak onder druk van de elite ongedaangemaakt en werd Paz y Paz gedwongenhaar functie voortijdig neer te leggen enhet land te verlaten. Haar strijd is te zienin de documentaire “Burden of Peace”.

RECENTE VERKIEZINGENDe gang van zaken bij de recente verkie-zingen verklaart Stappers als volgt:“Sinds de CICIG een aantal politici ar-resteerde ontstond er een ongekendesfeer in Guatemala. De mensen gingencollectief de straat op en voerden maan-denlang massale protesten om het aftre-den van de president en de regering te ei-sen. Daarnaast eisten de demonstrantendat de verkiezingen zouden worden uit-gesteld om een eerlijker verkiezingssys-teem in te stellen. Door zware druk vande internationale gemeenschap, met na-

me de VS, werden de verkiezingen tochdoorgezet. De overwinning van nieuw-komer Morales, die geen enkele politiekeervaring heeft, is enerzijds het gevolg vande proteststem van de bevolking. Diekoos voor iemand die geheel los staat vande oude corrupte politieke cultuur envan de militairen die een actieve rolspeelden in het verleden.” Morales wasbekend als TV-komiek.

Stappers verwacht niet veel van denieuwe president. “Vooraf was al duide-lijk wie hij in zijn regering zou benoe-men. Hieronder waren ook harde lijnmilitairen, die in verband worden ge-bracht met machtige netwerken van ge-organiseerde misdaad die in het land ac-tief zijn. In Guatemala hebben de VS totop de dag van vandaag een bepalendevinger in de pap. De drugshandel in deachtertuin van de VS is een grote zorgvoor de VS. Dat heeft er belangrijk toebijgedragen dat de VS een van de groot-ste supporters is van de CICIG. Maar ookde illegale immigratie van grote stromenmensen uit Midden Amerika is eenhoofdpijndossier. De VS wil in Guatema-la afrekenen met de georganiseerde mis-daad en wil bijdragen aan het opbouwen

van een minimale rechtsorde, een posi-tieve ontwikkeling. Op andere dossiers,die raken aan handel en exploitatie vannatuurlijke grondstoffen is de rol van deVS minder positief. De VS ondersteunteen neoliberaal economisch beleid enstelt vooral haar eigen handelsbelangveilig. Zij zal alles in het werk stellen omde nieuwe president onder controle tehouden. Morales staat aan de ene kantonder druk van de VS en de andere kantvan de harde lijn militairen. Misschienverandert er iets over vier jaar?”

“Alles gaat heel langzaam,” zegt Stap-pers. “Er heerst een gelatenheid, Maar ikben ervan overtuigd dat bij de eerste‘fout’ van deze regering, de bevolkingzich weer, en nu veel sneller, zal laten ho-ren. Het goede nieuws is dat de nieuwegeneratie jongeren, goed opgeleid en af-komstig uit de middenklasse, krachtig enhoopvol zijn.”

Anke PolakBronnen:

Wikipedia, MO.be, nobelwomensinitiative.org


an moedige vrouwen

Foto

: Jor

ge O

rozc

o

RECHTS RIGOBERTA MENCHU MET LINKS VAN HAAR VN RAPPORTEURS.TRIBUNAL DE ALTO IMPACTO, GUATEMALA STAD. (FEBRUARI 2016)



Tijdens oorlogen en conflictenwordt seksueel geweld vaak inge-zet als machtswapen om de vij-

and te vernederen, traumatiseren en hetstilzwijgen op te leggen. Om dezelfde re-denen dat strijders vrouwen en meisjesverkrachten in tijden van conflict, doenzij dit ook bij mannen en jongens. Uiteen onderzoek van de World Health Or-ganization (2002), uitgevoerd in Peru enTanzania, blijkt dat respectievelijk 20%en 13,4% van alle mannen slachtoffer isgeworden van een vorm van seksueel ge-

weld. Zelden wordt deze groep mannelij-ke slachtoffers erkend, wordt er onder-zoek naar gedaan of wordt er gepastehulp geboden. Slechts in enkele zeldzamegevallen kwam het voorbij in het nieuws.De schokkende foto’s waarop te zien ishoe Irakese mannen seksueel mishan-deld en vernederd worden in de AbuGhraib gevangenis, is waarschijnlijk eenvan de bekendste voorbeelden. Toch zijner nog duizenden andere gevallen we-reldwijd.

In 2014 hoorde ik voor het eerst de ver-

halen van mannen die tijdens de oorlogin Oeganda op brute wijze verkracht enseksueel mishandeld zijn. Ik werkte opdat moment voor Refugee Law Project(RLP), een organisatie die vluchtelingenhelpt bij het verwerken van hun oorlogs-trauma’s. RLP is een van de weinige orga-nisaties wereldwijd die mannelijkeslachtoffers van seksueel geweld erkenten ze psychologische en medische hulpaanbiedt. De verhalen die ik te horenkreeg van mijn collega’s waren aangrij-pend. Mannen worden niet alleen ver-

Mannelijke slachtoffersvan seksueel geweld

In tijden van conflict wordt seksueel geweld structureel ingezet als wapen. Jaarlijks worden miljoenen mensen slachtoffer vandeze brute vorm van geweld. Al jaren wordt er op politiek niveau campagne gevoerd om aandacht te vragen voor het leed vanvrouwen en kinderen in conflictgebieden en worden er miljoenen opgehaald om deze meest kwetsbare groep van de juiste hulp tevoorzien. Als het om seksueel geweld gaat blijft echter één fenomeen wereldwijd onbesproken: seksueel geweld tegen mannen.Het wordt vaak ontkend door zowel de dader als het slachtoffer en overheden en NGO’s erkennen nauwelijks het bestaan.



kracht, maar ook gedwongen om methun geslachtsdelen boven vuur te han-gen, rijen soldaten oraal te bevredigen enworden gepenetreerd met schroeven-draaiers en stokken. Ondanks de ernst enomvang van seksueel geweld tegen man-nen, zijn de politiek en niet-gouverne-mentele organisaties (NGO’s) niet bereidom dit probleem te erkennen en/of nietin staat om het aan te pakken.

OORVERDOVENDE STILTETwee belangrijke factoren dragen bij aande stilte rondom het onderwerp. Aller-eerst speelt schaamte en angst bij deslachtoffers een grote rol. Om een voor-beeld te noemen: In Oeganda sprak ikmet overlevenden die de reële angst voel-den om gearresteerd te worden door depolitie omdat het seksuele geweld vanman tot man gezien wordt als een uitingvan homoseksualiteit. In Oeganda, en 37andere Afrikaanse landen, wordt homo-seksualiteit als een misdaad gezien en lo-pen mannelijke slachtoffers het risico omals dader in plaats van slachtoffer geziente worden.

De tweede factor die de stilte in standhoudt is de verzwijging en in sommigegevallen systematische ontkenning vanhet fenomeen door overheden en inter-nationale NGO’s. Uit een onderzoek vanLara Stemple, genaamd Male Rape andHuman Rights (2009), blijkt dat 4.076NGO’s zich wereldwijd bezig houdenmet verkrachting in tijden van oorlog enandere vormen van politiek seksueel ge-weld. Van al deze NGO’s benoemt slechts3% de ervaringen van mannen, door-gaans terloops.

Dr. Chris Dolan, directeur van RLP inOeganda, is niet verrast door deze resul-taten. “De organisaties die werken metslachtoffers van seksueel en gender-gere-lateerd geweld praten simpelweg nietover mannelijke slachtoffers,” zegt Dr.Chris Dolan.“In zeldzame gevallen wordthet benoemd als voetnoot onderaan eenrapport, maar er zijn geen gegevens en eris geen discussie.” Dolan geeft aan dat hetfenomeen door veel NGO’s systematischverzwegen wordt, omdat het erkennenvan mannelijke slachtoffers hun simpele‘mannen zijn slecht, vrouwen zijn goed’-model aantast. Hij wijst op een VN-rap-port dat opgesteld is naar aanleiding vaneen conferentie over seksueel geweld inOost-Afrika. “De mensen achter het rap-port hebben erop aangedrongen dat dedefinitie van verkrachting beperkt werdtot vrouwen,” geeft Dr. Dolan aan.

zwak en kwetsbaar kunnen zijn,” zegt Dr.Dolan. “In patriarchale samenlevingen,die we in veel ontwikkelingslanden aan-treffen, zijn rolpatronen voor mannen envrouwen strikt omschreven.”“Het is niettoegestaan voor Afrikaanse mannen omkwetsbaar te zijn,” zegt Salome Atim,gender-medewerker bij RLP. “Je moetmannelijk en sterk zijn en mag nooit hui-len. Een man is een leider en moet voorde hele familie zorgen. Als een man faaltin het behalen van deze standaardendenkt de omgeving al gauw dat er ietsniet klopt.” Dergelijke hyper-mannelijkeidealen bevorderen agressief gedrag bijmannen, waardoor het ook een gevaarvormt voor de vrouwen met wie zij hunleven delen.

Zulke sekse-specifieke stereotypenverstoren de reactie van de internationa-le gemeenschap. Veel vrouwen die in tij-den van oorlog verkracht zijn, hebbenook andere niet-seksuele trauma’s opge-lopen. Door deze vrouwen te behandelenals slachtoffers van seksueel geweld,wordt de aandacht voor de andere trau-ma’s tot een minimum beperkt. Omge-keerd geldt dit ook voor mannen. Wan-neer mannen slachtoffer zijn gewordenvan seksueel geweld, maar behandeldworden als slachtoffers van mishandelingof foltering, negeren we de seksuele com-ponent van hun lijden. En dat terwijl deseksuele component juist zoveel impactheeft. Door schaamte bij de slachtoffersen gebrek aan erkenning en begeleiding,lopen veel mannen jarenlang met hunverwondingen rond. Eén van mijn colle-ga’s bij RLP werd in de tijd dat ik daarwas, 20 jaar na de verkrachting, pas ge-opereerd aan zijn anale verwondingen.Al die tijd kon hij alleen maar zachtvoedsel eten en verloor hij bloed bij elkestap die hij zette.

Dr. Dolan eindigt het interview meteen duidelijk statement. “Zolang wij alshulpverleners geen gepaste hulp biedenaan mannelijke slachtoffers van seksueelgeweld zijn wij medeplichtig aan hetschenden van hun mensenrechten en on-dermijnen wij het humanitaire impera-tief waarin van ons verwacht wordt datwij ieder mens in nood helpen, ongeachtof het een vrouw, meisje, jongen of manis.”

Resy Vermeltfoort

Male Rape and Human Rights:

tinyurl.com/lstemple

RLP: http://refugeelawproject.org/

Als één van de weinige organisaties diemannelijke slachtoffers van seksueel ge-weld helpt ervaart RLP vaak tegenwer-king van zowel de Oegandese overheidals internationale NGO’s. Zo werd de or-ganisatie op 14 maart 2014 voor bijnaeen jaar geschorst door de Oegandeseoverheid en moesten zij al hun werk-zaamheden met vluchtelingen stil leg-gen, omdat de geboden hulp aan manne-lijke slachtoffers gezien werd als het pro-moten van homoseksualiteit. Ook heeftRLP ooit de financiering van een donorterug moeten storten, omdat de donorerop stond dat alle bevindingen met be-trekking tot mannelijke slachtoffers uithet onderzoek verwijderd zouden wor-den. Ook beschrijft hij een situatie vaneen slachtoffer die er bijzonder slecht aantoe was en aanklopte bij UNHCR, devluchtelingenorganisatie van de VN. Zijvertelden hem: “We hebben een pro-gramma voor kwetsbare vrouwen, maarniet voor mannen en kunnen helaas niksvoor je doen.”

EENZIJDIGE HULPVERLENINGTalloze internationale NGO’s zijn uitge-rust, getraind en klaar om vrouwen tehelpen en sturen mannen en jongens dieals slachtoffer aankloppen weg. Ook delokale autoriteiten, als artsen en de poli-tie, zijn vaak niet in staat om mannen alsslachtoffers van seksueel geweld te be-handelen. Artsen en hulpverleners zijnniet opgeleid om de lichamelijke klach-ten te herkennen en te behandelen enzijn niet in staat om psychologische hulpte bieden. Een man die uiteindelijk doorRLP geholpen werd vertelde aan zijn artsdat hij vier keer verkracht was, daardoorgewond en depressief raakte en dat zijnvrouw dreigde om hem te verlaten. Dereactie van de arts: hij gaf hem een para-cetamol. De eenzijdige hulpverleninglijdt tot scheve verhoudingen en ver-waarloost niet alleen mannen en jon-gens, maar schaadt ook vrouwen enmeisjes doordat het een standpunt ver-sterkt dat ‘vrouwelijk’ gelijk stelt aan‘slachtoffer’, waardoor het ons vermogenbelemmert om vrouwen als sterk en be-voegd te zien. Op dezelfde manier creëertde stilte rondom mannelijke slachtoffersongezonde verwachtingen van mannenen hun veronderstelde onkwetsbaarheid.“Een deel van het activisme rond derechten van vrouwen is erop gericht omte bewijzen dat vrouwen net zo goed zijnals mannen. Maar de andere kant is dat jemoet kijken naar het feit dat mannen



Onderzoek naar wapen-handel kent verschillen-de invalshoeken. De

centrale vraag is: Wie verdient eraan en hoe ondersteunt het de be-staande machtsstructuren? Daar-naast kun je bijvoorbeeld kijkenhoe de export past in de nationaleeconomie en in de buitenlandsepolitiek. Wat is het beleid van indi-viduele wapenbedrijven? Is er ver-band tussen wapenhandel en cor-ruptie?

Globale wapenexportcijfersworden maar door een paar orga-nisaties verzameld. Twee zijnAmerikaanse overheidsinstellin-gen (CRS en ACDA). De meest ge-bruikte zijn die van het Stock-holmse vredesonderzoeksinsti-tuut SIPRI. Voor Europa zijn decijfers van de Europese Unie hetmeest bruikbaar. Je kunt al die cij-fers vergelijken, duiden, hergroe-peren en trends constateren.

WAPENLEVERANTIES Je kunt ook zoeken naar concretewapenleveranties en beoordelenhoe deze passen binnen morele ofinternationale normen. Uitgangs-punt kan daarbij zware onder-drukking zijn, of wapenleverantiesnaar een bepaald land waar oorlogis, of het onderzoek naar een typewapens, zoals gebeurde met land-mijnen, clusterwapens e.d. Hetonderzoek kan wereldwijd zijn ofbijvoorbeeld gericht op Neder-land.

Achteraf, soms zelfs meer dantwee jaar later, publiceert de over-heid maandoverzichten van de af-gegeven vergunningen. Ze zijn hetwaard om door te spitten. Onder-delen voor Pars pantservoertuigenin april 2014 naar Turkije? Googlehet voertuig. Wie heeft het ge-maakt? Combineer deze informa-tie met politieke ontwikkelingen.Hoe zit het met de mensenrechtenin Turkije? Pantservoertuigenworden toch ingezet?

De Nederlandse wapenhandel is

te verdelen in drie groepen: dehandel door de overheid van wa-pens afgestoten door het Neder-landse leger; de handel in maritie-me systemen en (kleine) oorlogs-schepen en de handel in onderde-len voor vrijwel alle typen conven-tionele wapensystemen. De over-heidsexporten worden gepubli-ceerd. Die kun je tegen het lichthouden. Googelen naar F-16’s enJordanië brengt je op het conflictin Syrië en Irak, maar ook verderweg naar de door Saoedi-Arabiëgeleide oorlog in Jemen.

Marinesystemen en oorlogs-schepen zijn vaak grote aankopenvoor landen en zijn daarom vaakvan te voren bekend. Voldoet zo’nlevering niet aan bepaalde normendan kan je stampei maken. Wantdat is toch de uitdaging. Iets vin-den, beoordelen en effectief aan deorde stellen in pers en politiek.Maar anderzijds is ongewenste in-zet juist bij maritieme leveringenmoeilijk hard te maken. Zo kanDuitsland Israël onderzeeërs leve-ren waarvan analisten stellen datze kunnen worden uitgerust metkernraketten.

Onderzoek is van belang om jeargumenten sterker te maken. Hetgeeft je nieuwe invalshoeken. Hetmoeilijkste blijft: hoe weeg enbreng ik mijn informatie. Zelfs alsje alle onderzoek rond hebt, dannog blijkt het vaak aan dovemans-oren gericht. Gewoon doorgaan,omdat het soms ook wel lukt.

Martin Broek

Terreur vanuitmonotheïsme?Kamerlid Ahmed Marcouch kreeg het kabinet

mee voor extra “In de gaten houden vansalafisten,” die hij “een voorportaal voorjihadisten” noemt. Salafisme bepleit geen geweldmaar wel een islamstaat, waardoor nu dedynamiek van het schoolplein is: “Hoe streng benjij in de leer?” Dat laatste lijkt eigen aanmonotheïsme met immers een sterk waarheids-idee en beroep op Godsopenbaring, waardoordeze meer geweld uitlokt dan de meer opspiritualiteit gerichte Aziatische religies met eenzwakke waarheidsclaim. Gerrit Maneschijn steltdat in Religie en haat, waarin hij naastbeschrijvingen van joods terrorisme ook haat- engeweldsteksten in Bijbel en Koran naast elkaarzet. Hans Achterhuis vindt daarom, dat de mediade religieuze dimensie van het IS-terrorisme nietmoeten ontkennen. Mee eens, ook al heeft hetWesten dit extremisme, onder meer door haarvele militaire interventies in die regio, overzichzelf afgeroepen. Eens met Achterhuis, als hetWesten dan ook stil staat bij de eigen religie eninziet dat geopenbaarde geboden als het Gij zultniet doden toen alleen golden voor de ingroup enniet jegens de outgroup met een ander waar-heidsclaim. Als bij de oorlog in Ulster tussenkatholieken en protestanten speelt nu ook‘bevrijdingsstrijd’ i.c. Arabische lente mee. Datwe als mensheid gingen spreken van terrorismeen de strijd ertegen, is iets van 100 jaar terug. Zovoeren we WO I terug op terreur namelijk hetdoodschieten van een Oostenrijkse kroonprins.Maar het was juist de wraak op de terrorist of zijngroep, die tot de grote oorlog leidde. We wetenhoe dan ook nog steeds niet hoe te reageren opterrorisme. We voeden het veeleer vaak. Net alsde R.A.F. voorheen ooit deed of wilde, schept hetIS-jihadisme, – beiden vanuit een semi-religieuzezuiverheidsperceptie – chaos en angst bij ons.Ook wil IS liever dat we met grondtroepen henbevechten. Dat zou hen energie geven, ja, krachten eenheid. Als we van hen af willen, lijkt effectiefisoleren een betere strategie. Ook omdatfanatieke groepen, overgelaten aan zichzelf,uiteindelijk ten onder gaan aan onderling geweld.Historie toont, als derden zich er niet meebemoeien, een evolutie van: 1) het komt op, 2) hetconsolideert, 3) het leidt tot vreselijke terreur en4) het zakt in. Westerse bommen, nu ook helaasvan NL, vertragen, los van het nu door Ruslandveroorzaakte drama in Aleppo jegens ‘gewone’rebellen, die evolutie slechts.

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

AWapenhandel voor beginners, deel 4

Onderzoek

VredesNieuwsWilt u het nieuws van en voor devredesbeweging sneller enuitgebreider? Abonneer u dangratis op onze e-mailnieuwsbriefVredesNieuws via:www.vredesbeweging.nl/nieuws/aanmelden.php


Op 28 juli 2012 drong de dan 82-jarige nonMegan Rice samen met twee medeactivistenvan de Ploegscharenbeweging het nucleairecomplex Y12 binnen. Uit protest tegen dekernwapens schilderden ze anti-oorlogsleuzen op de muur van de immense uranium bunker en besprenkelden die met bloed. In hetcomplex, gelegen in Oak Ridge Tennessee, ligt 400 ton verrijkt uranium voor 10.000 kernkoppen. Hetcomplex stond bekend als een van de best beveiligde plekken in de Verenigde Staten. De zaak bracht deAmerikaanse overheid in grote verlegenheid. Na haar arrestatie verbleef Rice drie jaar in detentiecentra.Sinds haar vrijlating op 16 mei 2015 zet Rice haar strijd tegen nucleaire bewapening voort. Ze bezoektCatholic Worker groepen in Europa om hen te waarschuwen voor de op hand zijnde modernisering vanhet nucleaire arsenaal. VredesMagazine spreekt met Rice tijdens haar bezoek aan Amsterdam.1

Ik wil bewustzijncreëren overhet kwaad vannucleaire wapens”


VredesMagazine in gesprek met activistische non Megan Rice

De actie in het Y12 complex is in de VSgroot nieuws geweest. Wat is er diebewuste nacht gebeurd?

“Midden in de nacht drong ik sa-men met Michael Walli enGregory Boertje-Obed het

Y12 terrein binnen. Tijdens onze tochtknipten we in drie omheiningen een ope-ning, en liepen een paar uren onontdektdoor het streng beveiligde terrein naarhet nucleaire complex. Doel van de actiewas: verander deze nucleaire industrienu! In een levensbevorderende industriein plaats van een dodelijke industrie.Achteraf bleek de bewaking heel slecht.Camera’s werkten niet en eerdere gatenin de omheining waren niet gedicht. Debewegingssensoren werkten wel, maardaar werd niet alert op gereageerd.

Aanvankelijk werden we aangeklaagd

voor het betreden van verboden terreinen het toebrengen van schade aan eenoverheidsgebouw. De aanklager wilde inonderhandeling treden, maar dat hebbenwe geweigerd. Toen werd de aanklachtverzwaard naar sabotage, een veel zwaar-dere en meer politieke aanklacht. Onzeverdediging was er op gericht om aan tetonen dat niet wij, maar de omheiningenonwettig zijn, omdat het hele nucleaireproject crimineel is. Het is in strijd methet internationale recht, in het bijzonderhet Non-Proliferatie Verdrag dat de VSheeft ondertekend.”

In beroep oordeelde de rechter dat deaanklacht voor sabotage niet gegrondwas, dus bleven alleen de lichtere aan-klachten overeind. Op 16 mei 2015 wer-den Rice, Walli en Boertje-Obed vrijgela-ten. De zaak is breed uitgemeten in de

Amerikaanse media. Meerdere topamb-tenaren – verantwoordelijk voor de be-veiliging van nucleaire installaties –moesten aftreden.

Rice, Walli en Boertje-Obed makendeel uit van de Ploegscharenbeweging.Deze beweging heeft sterke banden metCatholic Worker-gemeenschappen in deVS. De beweging haalt haar inspiratie uitde Bijbel. In een passage verkondigt deprofeet Jesaja dat de wereldvrede uitein-delijk zal komen: ‘Dan smeden zij hunzwaarden om tot ploegscharen en hunsperen tot snoeimessen.’ Ploegschaarac-tivisten plegen actief verzet tegen nucle-aire wapens. Geweld tegen mensen is niettoegestaan. Hun voornaamste methodebestaat uit line-crossings – het (onbe-voegd) betreden van militaire terreinen.Met eenvoudig gereedschap zoals hamersproberen zij oorlogswapens en militaire

“Ik wil bewustzijncreëren overhet kwaad vannucleaire wapens”

Foto

: Sel

ma

van

Oos

twaa

rd/

PAX

MEGAN RICEVERTELT OVER

HET HOE ENWAAROM VAN

HAAR ACTIES



systemen onklaar te maken en symbo-lisch om te smeden. Het gebruik vanmensenbloed bij hun acties symboliseertde vele doden als gevolg van de wapenin-dustrie.

Wat is de achtergrond van de CatholicWorker Movement (CWM)?

“De beweging is in 1933 opgericht in deVerenigde Staten door Dorothy Day enPeter Maurin, tijdens de Grote Depressie.Verspreid over het land zijn er in de VSongeveer 200 Catholic Worker gemeen-schappen actief. In Europa is de bewe-

ging minder bekend, maar er zijn kleinegemeenschappen in Amsterdam en eenaantal andere Europese landen. Daar-naast bijvoorbeeld ook in Australië,Mexico en Guatemala.”

In hoeverre is de Ploegscharenbewegingverbonden aan de Catholic WorkerMovement?

“Vanaf de eerste actie in 1980 is de Ploeg-scharenbeweging sterk verbonden aan deCWM. Oprichters Philip en Daniel Berri-gan begonnen hun acties vanuit een vre-desgemeenschap, een Catholic Workergemeenschap. Volgens Dorothy Day werdarmoede in belangrijke mate veroorzaaktdoor oorlog. De CWM bood de mogelijk-heid om tegen armoede en voor recht-vaardigheid te werken. De Ploegscharen-beweging is altijd een pacifistische, ge-weldloze organisatie geweest. Het was lo-gisch om beide te combineren, om op ge-

weldloze wijze onrechtvaardigheid te be-strijden. Ik ken geen enkele ploegschaar-actie die niet gelinkt is aan de CWM.”

Is er sprake van een internationaleploegschaarbeweging?

“Verschillende vrienden uit Europa, ookuit Australië en Nieuw-Zeeland, zijn naarde VS gekomen voor inspiratie. Wat zeleerden van de ploegscharenbeweging,namen ze mee terug naar Europa. Eenvoorbeeld is Susan Clarkson. Zij leefdeeen tijdje aan de oostkust, ging terugnaar Engeland, en zei: ‘Wij hebben ook

nucleaire wapens in het Verenigd Ko-ninkrijk, dat is afschuwelijk, laten weproberen er iets aan te doen!’ Dat is demanier waarop de ideeën van de ploeg-schaarbeweging worden verspreid. Metname in de jaren ‘80 gebeurde dat veel.

De eerste Europese ploegschaaractievond plaats in december 1983, als protesttegen de plaatsing van nieuwe kernraket-ten. Dat was ook de eerste keer dat ertransnationale samenwerking plaats-vond. Vanuit het besef dat het nucleaireprobleem niet stopt bij de oceaan. Datluidde het begin in van meerdere ploeg-schaaracties in Europa: in Nederland, hetVerenigd Koninkrijk, Duitsland en Zwe-den.”

Hoe ben je betrokken geraakt bij deCWM?

“Voor mij was het een ‘accident of birth’:het werd me van huis uit meegegeven. Ik

ben geboren in 1930. Mijn ouders warenbevriend met Dorothy Day en PeterMaurin. Ik weet niet beter dan dat mijnouders Catholic Worker bijeenkomstenbezochten, en streden tegen sociale onge-lijkheid.”

Na de middelbare school sluit Meganzich als 17-jarige aan bij de ‘Sisters of theHoly Child’.

“De zusters die ons les gaven, richttenook scholen op in Nigeria en Ghana. Iktrad toe tot de zusterorde, met name om-dat ik naar Afrika wilde gaan. Ik voeldedat ik daar van betekenis kon zijn. Hetduurde uiteindelijk twaalf jaar voor iknaar Afrika werd uitgezonden. De zustersvonden het belangrijk dat we eerst eenkwalificatie behaalden. Ik studeerde bio-logie, en ik kreeg de opdracht om mij tespecialiseren in ‘radiation biology’ (red:stralingsbiologie). Ik ging werken mettritium, een zeer giftige radioactieve iso-toop van waterstof. Het was een soort‘pre cancer’ onderzoeksproject, naar cel-deling en radioactiviteit. Vijf jaar langleerde ik hoe ik moest omgaan met ra-dioactief materiaal.”

Is deze studie van invloed geweest op jebetrokkenheid bij het antinucleairactivisme?

“Absoluut. Mijn studie, en mijn persoon-lijke omstandigheden, hoe ik ben opge-groeid. In het appartement (red: in NewYork) naast ons woonde een man – hijwas een biologisch natuurkundige. Hijwas betrokken bij het ManhattanProject2. Hij kon zijn eigen vrouw endochter niet vertellen waar hij mee bezigwas! Ik had ook een oom, die bij de mari-ne zat. Mijn moeder was opgelucht dathij niet mee hoefde te doen aan de invasievan Japan. Maar net na de bom, in 1945,werd hij alsnog naar Nagasaki uitgezon-den. Mijn oom raakte getraumatiseerddoor wat hij in Nagasaki zag. Vier maan-den nam hij de totale verwoesting in zichop en er was niets wat hij kon doen.

“Als ik op verlof was in de VS, in de ja-ren’70, ’80 en ’90, sprak ik uitgebreid metmijn oom. Dan vertelde hij mij het echteverhaal over Nagasaki en Hiroshima. Zowerd mijn bewustzijn over de verwoes-ting die had plaatsgevonden gevoed. Nazijn terugkomst heeft mijn oom zich tothet einde ingezet voor de ‘Atomic vete-rans’3 en de War Resister’s League. Hijwerd een voorvechter van vrede.

“Het is een leugen dat de Tweede We-reldoorlog beëindigd werd door het laten

Foto

: Tra

nsfo

rm N

ow P

loug

hsha

res

VAN LINKS NAAR RECHTS: MICHAEL WALLI, MEGAN RICE EN GERD BOERTJE-OBED VOOR DERECHTSZAAL NA HUN VRIJLATING. KNOXVILLE, 15 MEI, 2015



vallen van de atoombom. Al in septem-ber 1944 vonden er in het geheim onder-handelingen plaats tussen Japan en deVerenigde Staten. In werkelijkheid ginghet erom de kernwapenindustrie winst-gevend te maken. J Robert Oppenhei-mer4 vertelde in een interview dat deAmerikaanse overheid vanaf het beginwist dat het een gold rush zou zijn. De in-dustrie kreeg onbeperkte financieringom de wapens te produceren. De laatstezeven decennia is er 10 biljoen dollar(red: 10.000 miljard) in omgegaan. Watwe allemaal niet hadden kunnen doenmet dit geld! In het geheim wordt erwinst gemaakt met het voeren van oorlog– dat is waar het om draait.”

Rice verblijft vanaf 1962 vier decennia inNigeria en Ghana. Ze geeft les in schei-kunde, wiskunde, godsdienst en biolo-gie. Om de paar jaar gaat ze met verlofnaar de VS. Samen met haar moeder gaatze regelmatig naar acties bij het nucleairetestgebied in de Nevada woestijn. In 2003keert ze om gezondheidsredenen defini-tief terug naar de Verenigde Staten.

“Binnen onze orde mag je – als je opleeftijd bent – je inzetten voor iets waar jesterke betrokkenheid bij voelt. Ik vertel-de dat ik niet gelukkig kon zijn in de VS,tenzij ik de antinucleaire beweging konondersteunen. Ik wilde bewustzijn creë-ren over het kwaad van nucleaire wa-pens. De zusters vonden het goed.”

In hoeverre was je betrokken bij deNevada Desert Experience (NDE)?“De Nevada Desert Experience (NDE)

was een project van de Franciscaanse or-de in Californië, met een gemeenschap inLas Vegas. De beweging begon haar acti-viteiten in 1982. Het doel was om men-sen naar de woestijn te brengen, dichtbijde plek waar tot eind 1992 de kernbom-men tot explosie werden gebracht. Fritster Kuile, die nu in de Amsterdamse Ca-tholic Worker gemeenschap woont, heeftin 1992 een vredesmars dwars door de VSnaar de test site helpen organiseren. Demeest gebombardeerde plek op aarde isde Nevada woestijn! Op die plek zijn1.000 atoombommen tot ontploffing ge-bracht. Vijftig jaar lang nucleaire explo-sies boven en onder de grond. Alleenmaar om meer winst te maken voor deindustrie.”

Je nam ook deel aan acties tegen Schoolof Americas (SOA)5.

“Bij dit militaire opleidingsinstituut werd

onderwezen in marteltechnieken, om in-formatie uit mensen te krijgen. Dat pastein de strategie om Latijns-Amerika na deTweede Wereldoorlog onder controle tehouden. Officieren van de meest dictato-riale regimes van Latijns-Amerika wer-den er getraind. Wij protesteerden tegenhet gebruik van martelmethodes. De pro-testbeweging werd ieder jaar groter. Sa-men met 25 andere activisten werd ik in1998 gearresteerd. Ik bracht zes maandendoor in een federale gevangenis. In 2010nam ik opnieuw deel aan de protesten.”

Op wat voor manieren voerdenjullie actie?

“Line-crossings. Nu staat er een giganti-sche omheining om het terrein. Maardestijds was het niet meer dan een lijn opde weg. Als je over die lijn heen ging,werd je gearresteerd. Wij liepen in eenplechtige begrafenisstoet. Zo symboli-seerden wij de doden, de moorden diehadden plaatsgevonden. Ook dit jaarvond er een protest plaats.”

Ik heb gelezen dat je deze acties nietonwettig vindt, omdat je het systeemzelf crimineel vindt.

“Nee, deze acties zijn niet crimineel! Demarteltraining en het leger van de VS zijncrimineel. Het ontwikkelen en testen vannucleaire wapens is crimineel. Wij klagende overheid aan voor hun misdaden – datis onze verplichting. Ieder mens heeft deplicht om misdaden aan te kaarten enzich er tegen te verzetten.

Mijn eigen zusterorde was ook niet blijmet mijn deelname aan de acties. Maarze hebben me de vrijheid gegeven ommijn verzet tegen nucleaire wapens vormte geven. Toen ik de ‘Transform NowPlowshares!’ actie (red: inbraak in hetnucleaire complex Y12) voorbereidde,moesten we dat heel voorzichtig doen. Erwaren mensen die het verschrikkelijkvonden dat we gaten in hekken kniptenen andermans eigendom kapot maakten.Maar wij beschouwen de hekken als on-wettig, ze maken deel uit van een grootkwaad.”

Vind je dat deze methode vanactievoeren effectief is?

“Het is noodzakelijk. Niemand kan de ef-fectiviteit beoordelen, dat is buiten onzeinvloed, we doen wat we moeten doen.”

De anti-kernwapenbeweging is veelkleiner geworden.

“De kapitalistische elite, de militaire in-

dustrie, de mensen die profiteren vanoorlog, zij hebben de touwtjes in handen.Zij hebben decennialang doelbewust hetpubliek misleid, verkeerd onderwezen.De scholen en universiteiten verdienenook aan deze wapencontracten. In deAmerikaanse geschiedenisboeken lerenkinderen niets over kernwapens en dat deVS atoombommen heeft gebruikt.

“Kernbewapening werd altijd neerge-zet als Koude Oorlog afschrikmiddel te-gen de Sovjet-Unie. En de Sovjet-Uniebeschouwde het als afschrikmiddel tegende NAVO en het Westen. Maar dat is eenmythe. Kernbewapening is geen af-schrikmiddel, het is juist een promotorvan nucleaire wapens. Zolang er landenzijn met kernwapens, voelen andere lan-den de behoefte om ze zelf ook te heb-ben. Geweld genereert meer geweld. Netzoals geweldloosheid meer geweldloos-heid bevordert.”

Op de vraag of ze haar huidige bezoekaan Europa kan toelichten, antwoordtRice: “Dat vind ik moeilijk. Tot nu toeben ik alleen in Londen, Schotland enAmsterdam geweest. Ik kan wel zeggendat ik veel openheid en energie voel bij deCatholic Worker groepen die ik bezoek.Mensen willen leren hoe zij zich in kun-nen zetten tegen nucleaire wapens en an-der onrecht.”

Thelanie Vink

1 Het interview vond plaats op 14 januari 2016.

Bij het gesprek was ook Paul Magno aanwe-

zig. Magno is actief binnen de Catholic Wor-

ker beweging, en is public relations manager

voor Rice.2 In het Manhattan Project ontwikkelde de VS

tijdens de Tweede Wereldoorlog in het ge-

heim de eerste kernwapens.3 Atomic veterans zijn Amerikaanse militaire ve-

teranen die tijdens de bezetting van Japan in

Hiroshima en Nagasaki tot 1946 zijn blootge-

steld aan radioactiviteit als gevolg van de

atoombomaanvallen. Ook duizenden oud-

medewerkers die betrokken waren bij nucle-

aire testen in de periode 1945-1962 behoren

tot de groep. Bron: Wikipedia,

http://tinyurl.com/Atomic-veterans, geraad-

pleegd op 2 maart 2016.4 J. Robert Oppenheimer was een Amerikaanse

natuurkundige. Hij verwierf vooral bekend-

heid als wetenschappelijk directeur van het

Manhattan Project.5 De naam van het opleidingsinstituut is in 2001

veranderd in Western Hemisphere Institute

for Security Cooperation (WHINSEC).



Halper is voorzitter van het ‘Isra-eli Committee Against HouseDemolitions’, dat door directe

actie, rechtszaken en internationale lob-by de vernietiging van Palestijnse wonin-gen door de Israëlische overheid trachttegen te gaan. In het kader van zijn werkconstateerde hij dat vrijwel alle landenter wereld, ook de grootste vrienden vanIsraël zoals de VS, de Israëlische bezet-tingspolitiek veroordelen, en protesterentegen de bouw van nieuwe nederzettin-gen en de verdrijving van de Palestijnsebevolking van haar land, maar daar geenpolitieke, economische of militaire con-sequenties aan verbinden. Hij stelde zelfsvast dat voormalige ‘vijanden’ van Israëldie zich jarenlang vooral met de Palestij-nen identificeerden – zoals India en Chi-

na, talloze Afrikaanse landen en zelfs lan-den in de Arabische wereld –, de laatstejaren een gematigder toon jegens Israëlaanslaan en hun politieke, economischeen militaire samenwerking met het landintensiveren. Waar elk ander land metzo’n lange geschiedenis van structurelemensenrechtenschendingen een paria inde wereldgemeenschap zou zijn gewor-den, onderhoudt Israël diplomatieke be-trekkingen met 157 landen.

Een actieve joodse of Israëlische lobby,

tie’) om het vestigen en continu bevesti-gen van hegemonie, om een militair-po-litionele-inlichtingen-aanwezigheidzonder dat er echt gevochten hoeft teworden. In navolging van anderen on-derscheidt hij drie ‘arena’s’ waarin die he-gemonie gevestigd en bevestigd moetworden.

De eerste is de mondiale arena – hetstrijdtoneel van de grootmachten. DeKoude Oorlog was een oorlog om demondiale hegemonie. De strijdende par-tijen (de VS en de Sovjet-Unie) bevoch-ten elkaar niet op het slagveld, maar viahet steeds verder opvoeren van hun wa-peninvesteringen. De Sovjet-Unie konhierin uiteindelijk niet mee, en delfde hetonderspit. De wapensystemen, en ook detalrijke bases over de hele wereld die deVS eraan overhield, waren niet bedoeldom daadwerkelijk in te zetten, maar omdominantie te tonen en de concurrent teintimideren. Het feit dat de Koude Oor-log zonder gewapend treffen ten eindekwam was dan ook geen toeval, maar zitin deze vorm van oorlogvoering inge-bakken.

DEFENSIEBUDGETOp dit moment vormt het Amerikaansedefensiebudget 36 tot 50 procent (afhan-kelijk van wat je meetelt) van het totaalaan mondiale militaire uitgaven; de be-langrijkste concurrenten Rusland, Chinaen Brazilië komen samen tot 18 procent.Daarmee is de Amerikaanse dominantieverzekerd, ook al roepen velen dat deAmerikaanse macht tanende is.

Dat beeld van een tanende Amerikaan-se macht past echter bij de tweede arena,waarin het draait om de hegemonie vankernland over periferie. In het verledenhielden kernlanden daartoe in DerdeWereldlanden een regime in het zadel,dat werd beheerst door middel van poli-tieke en militaire adviseurs. Dat systeemwerkt echter alleen als er sprake is vaneen dreiging waartegen het regime zichmoet verdedigen, en heeft daaromplaatsgemaakt voor een lucratiever mo-del, waarbij de overheerser zich ook be-dient van niet-statelijke actoren: multi-nationals met eigen veiligheidsdiensten,of rebellengroepen die grondstofrijke ge-bieden beheersen.Hierdoor verliezen na-tionale regeringen de mogelijkheid over

zoals in de VS, of een collectief schuldge-voel over de Holocaust, zoals in Europa,kan het voorbijgaan aan het lot van dePalestijnen in India, China, Latijns-Ame-rika en Afrika niet verklaren. Maar watdan wel?

ENDOKOLONIALISMEBij nadere bestudering van de diploma-tieke relaties concludeerde Halper datdaar bijna altijd een stevige militaire enveiligheidscomponent in is opgenomen.Dat bracht hem op het spoor van zijnantwoord: Israël is er kennelijk in ge-slaagd zijn militaire en veiligheidspolitie-ke imago van heldhaftigheid om te zettenin internationaal-politieke invloed. Eentoenemend aantal landen wil kennelijkgraag een graantje meepikken van de uit-gebreide ervaring die Israël op dit terreinheeft.

De verklaring van deze sterk toegeno-men belangstelling ligt volgens Harperniet in de politieke situatie in Israël of hetMidden-Oosten zelf, maar in een mon-diale ontwikkeling. De voor het interna-tionaal kapitalisme noodzakelijke kolo-nisering van steeds weer nieuwe buiten-gewesten heeft letterlijk haar grenzen be-reikt, en moet plaats maken voor ‘endo-kolonialisme’: het vestigen van een kolo-niaal systeem in gebieden die al tot dekapitalistische wereld behoren. Dat kande uitbuiting van bevolkingsgroepenin de Derde Wereld betreffen, maar ookvan bevolkingsgroepen in de kapitalisti-sche kernlanden, zoals de VS en West-Eu-ropa.

Net als in de oude koloniale tijd gaathet er dan om de gebieden waar de bevol-king wordt uitgebuit onder de duim tehouden. Daarvoor introduceerden deeerste koloniale mogendheden, Spanjeen Portugal, het begrip ‘pacificeren’, eenwoord dat wij nog kennen van de zoge-noemde ‘politionele acties’. Halper heefthet begrip overgenomen om een wereld-wijde ontwikkeling in ‘nieuwe oorlog-voering’ te benoemen. In de kern komtdie neer op ‘het veilig stellen van onvei-ligheid’ – een onveiligheid die perma-nent zware veiligheidsmaatregelen ver-eist van de zijde van politie, leger en in-lichtingendiensten.

Het gaat, stelt Halper, bij die ‘nieuweoorlogvoering’ (of ‘mondiale pacifica-

Israël als broedplaats van een ooBegin december was de Amerikaans-Israëlische vredes- en mensenrechtenactivistJeff Halper in Nederland om zijn boek Waragainst the people – Israel, the Palestinians andGlobal Pacification te presenteren. Het boek is deneerslag van een verkenning die Halperuitvoerde toen hij op het spoor kwam van eenantwoord op de vraag die niet alleen hem,maar elke Palestina-activist bezighoudt: “Hoekomt Israël er toch steeds mee weg?”

“Volgens Halper dreigen

we uiteindelijk

allemaal ‘Palestijnen’

te worden”



grondstofprijzen te onderhandelen, enzijn ze tevens afhankelijk van de politiekeen militaire adviseurs van de hegemonia-le macht.

Het onvermogen van de VS om effec-tief als mondiale politieagent op te tre-den is dus, op z’n minst ten dele, een be-wuste keuze. Op strategische plekkenworden ‘stabilisatiemachten’ gelegerd,die de betreffende regering moeten hel-pen haar gezag te handhaven. Daarbij issprake van ‘politionisering’ van het mili-taire apparaat: het gaat om ‘politiemis-sies’, hoewel ze door militairen wordenuitgevoerd. Het is de bedoeling dat demilitairen voor langere tijd blijven, nietdat ze het veiligheidsprobleem helpenoplossen. We zien dat op de Balkan, inAfghanistan, Irak en diverse Afrikaanselanden.

Het omgekeerde gebeurt in de derdearena waarin de strijd om de hegemoniewordt gevoerd: in de kernlanden zelf.Daar moet de eigen bevolking overtuigdworden én blijven van de noodzaak omzich tegen een dreiging van buitenaf teverdedigen. De noodzaak bijvoorbeeldvan een enorm defensiebudget, hoewelde VS en West-Europa geen enkel risicolopen door een buitenlandse militairemacht onder de voet te worden gelopen.De dreiging van terroristische aanslagendoor buitenlandse groeperingen, of doormensen die reeds onder ons zijn en zichhebben afgekeerd van ‘onze manier vanleven’, wordt breed uitgemeten om de ei-gen bevolking te overtuigen van denoodzaak van allerlei veiligheidsmaatre-gelen. Waar voor de binnenlandse drei-ging ‘gewoon’ politie- en inlichtingen-werk voldoende zou moeten zijn, vindtin ons deel van de wereld een ‘vermilita-risering van het politieapparaat’ plaats.We zien stevig bewapende militairenrond het Binnenhof, en surveillerendepolitieagenten met automatische wa-pens.

DISCIPLINERINGDe ‘politionisering’ van het leger in ‘oor-logen met een lage intensiteit’, en de ‘mi-litarisering’ van het politieapparaat in‘politieacties met een hoge intensiteit’,gaan dus in de periferie én de kernlandengepaard met een ‘normale’ situatie vanpermanente onveiligheid, die om een ste-

vige aanwezigheid van een veiligheidsap-paraat vraagt. Het (beoogde) effect daar-van is een disciplinering van de bevol-king: waag het niet om af te wijken, wantiedereen die zich afkeert van ‘onze ma-nier van leven’ vormt een gevaar voor deveiligheid.

En daarmee zijn we volgens Halper eennieuwe, vierde arena van de strijd om he-gemonie binnengetreden, waarin men-sen en bevolkingsgroepen – ook fysiek –in vakjes geplaatst en gehouden worden.In plaats van het oplossen van veilig-heidsproblemen gaat het om het in standhouden en beheersen daarvan. Daarmeeis nog niet heel veel ervaring opgedaan,maar er is één land dat juist daarin uit-blinkt, en dat daar in de loop van vele de-cennia niet alleen militaire en politionelehandelwijzen voor heeft ontwikkeld,maar ook de benodigde wapen- en in-lichtingensystemen én de framing of‘lawfare’ die deze handelwijze voor de ei-gen bevolking en de (kritische) interna-

tionale gemeenschap moet rechtvaardi-gen. En dat land is Israël.

Het land is van alle markten thuis: hetheeft zeer geavanceerde spionagesatellie-ten en waarnemingsapparatuur voor opde grond ontwikkeld, en ook Israëls af-weergeschut (zoals de Iron Dome), pre-cisie-raketten en drone-technologie(voor waarneming en targeted killings)zijn van hoog technologisch niveau, ennet zo gewild als de aloude uzi’s.

Halper ontdekte dat Israël wapen- enveiligheidsdeals heeft met tenminste 130landen. Waar de VS nog steeds als mon-diale politieagent optreedt, is Israël demondiale leverancier van de bijbehoren-de, technologisch zeer geavanceerde wa-pensystemen. Omdat het Israëlische par-lement minder scrupules heeft als het omklanten gaat dan de Amerikaanse Senaat,levert Israël ook aan landen die mensen-rechten schenden, oorlog voeren of temaken hebben met internationale sanc-ties. Berucht zijn de wapendeals in het

en oorlog tegen de bevolking

Teke

ning

: Len

Mun

nik



Stabiliteit

Een van de redenen waarom we volgenspremier Rutte voor het associatieverdrag van

de EU met Oekraïne zouden moeten stemmen isde stabiliteit in de regio. Je hoeft geen expert tezijn om dit argument als flauwekul van de hand tewijzen. Een blik op de kaart is voldoende om tezien dat het binnenhalen van Oekraïne in deWesterse politieke en economische sfeer het landverder verscheurt en een oplossing voor hetconflict met de oostelijke regio’s geen stapdichterbij brengt. Oekraïne ligt waar het ligt: opde grens van twee invloedssferen. Dat vereistuiterste zorgvuldigheid aan alle kanten. Debevolking van de Oekraïne is op geen enkelemanier gebaat bij de confrontatie tussen tweemachtsblokken. Eenzijdige stappen van de ene ofde andere kant brengen de stabiliteit in de regioin gevaar. Misschien had het sluiten van tweeassociatieverdragen, een idee waar de Duitseminister van Buitenlandse Zaken Steinmeier langaan vast gehouden heeft, voor ontspanningkunnen zorgen. Maar dat is nu te laat. Hetassociatieverdrag met de EU gaat het binnenlandsconflict in de Oekraïne alleen maar verlengen.De Oekraïense bevolking die de associatie met deEU toejuicht moet ook nog maar wachten of hetverdrag zoveel voordelen op gaat leveren. Devrijhandel die de EU heeft afgedwongen, laat alleruimte voor het Westerse bedrijfsleven om na deMidden-Europese landen nu ook Oost-Europa teveroveren. Beschermende maatregelen tegenbijvoorbeeld kapitaalsexport kan de regering inKiev niet meer nemen. Vrijhandel is vrijhandel endat geldt ook voor het kapitaal. Volgens RebeccaHarms, fractievoorzitter van De Groenen in hetEuropese Parlement, voorstander van het verdrag,kijken ze in Oekraïne jaloers naar de ‘boost’ die dePoolse economie heeft gekregen na toetreding totde EU. Zij verbindt net als veel anderevoorstanders het verdrag aan de inzet van deMaidan-opstand. Maar anders dan velen onswillen doen geloven ging het daar in eersteinstantie niet om aansluiting bij de EU. Het wasvooral een demonstratie tegen corruptie, tegen demacht van de oligarchen, voor burgerlijkevrijheden en een rechtsstaat. En de oligarchen zijnhelaas nog steeds de baas, ook mèt het EU-associatieverdrag. Ook daarom is het schermenmet stabiliteit in de regio, zoals Rutte doet, puremisleiding. De stabiliteit die hij met het verdraghoopt te bereiken gaat in feite over niets andersdan de rust en de ruimte van Europeseondernemers om ongestoord naar het oosten tekunnen uitbreiden.

Jos van Dijk

Co

lu

mn

VA

N D

IJK

verleden met het Zuid-Afrikaanse Apart-heidsregime, maar tot ongenoegen vande VS stoort Israël zich ook niet aan desancties jegens Rusland.Veel Amerikaan-se en Europese wapen- en veiligheidsbe-drijven werken graag samen met Israëli-sche collega-ondernemingen om kenniste delen en samen nieuwe systemen teontwikkelen. Israël is ook de grootsteprofiteur buiten de EU van het EuropesetechnologiestimuleringsprogrammaHorizon 2020.

PALESTINISERINGHalper wijst erop dat de export en im-port van Israëlische wapensystemen niet‘neutraal’ zijn. Door de samenwerkingop dat terrein importeert de rest van dewereld met de tegen de Palestijnen ont-wikkelde wapen- en veiligheidssystemenfeitelijk ook de hieraan ten grondslag lig-gende bezettingslogica. Met deze syste-men exporteert Israël dus niet alleentechnologie, wapens en expertise, maarook een bepaalde mindset: het idee datde Derde Wereld gedomineerd kan wor-den en dat radicale bewegingen daar,maar ook bij ons in het Westen, onder deduim gehouden kunnen worden. Vol-gens Halper is er sprake van een ‘Palesti-nisering’ van de wereld, en dreigen weuiteindelijk allemaal ‘Palestijnen’ te wor-den. Zijn boek is dan ook één lange op-roep om in actie te komen tegen deze‘globale pacificatie’ – tegen wat hij noemtde ‘oorlog tegen de bevolking’.

Het zou de verbreiding van zijn waar-schuwing ten goede zijn gekomen alsHalper zich had beperkt tot deze kern-boodschap. Hij merkt zelf op dat driehoofdstukken iets weg hebben van eenprospectus van de Israëlische defensie-en wapenindustrie. Hij meent – niet tenonrechte – dat veel vredesactivisten wei-nig kennis hebben van de wapensyste-men die ze bestrijden, maar of hij zijn le-zer zo uitgebreid op dit gebied moet on-derwijzen, vraag ik me af.

Dat neemt niet weg dat Halpers waar-schuwing een belangrijk, verhelderenden overtuigend betoog vormt. En dehoofdstukken over de verschillende wa-pen- en veiligheidssystemen kunnen al-tijd dienst doen als nuttig naslagwerk,mocht het tot acties hiertegen komen.

Jan Schaake

Jeff Halper, War Against the People – Israel, the

Palestinians and Global Pacification, Pluto Press,

London, 2015



Hoe groot acht jij de kans op eenrechtstreekse militaire confrontatie tussenSaoedi-Arabië en Iran, nu de spanningentussen beide landen zo oplopen?

Paul Aarts: “Ik denk dat die kanserg klein is. Je kunt je wel inciden-ten voorstellen, bijvoorbeeld rond

de diplomatieke vertegenwoordigingen,zoals we een paar maanden geleden bij deSaoedische ambassade in Teheran heb-ben gezien. Maar geen van beide partijenheeft er belang bij dat de zaak helemaaluit de hand loopt. Saoedi-Arabië heeft dehanden vol in Jemen en zit krap bij kasvanwege de lage olieprijs. Er bestaan bo-vendien twijfels over de werkelijke sterk-te van het Saoedische leger, zoals nu in deoorlog in Jemen blijkt. En Iran moet zicheerst nog herstellen van de jarenlangeboycot en heeft er belang bij om buiten-landse investeerders aan te trekken in eenrustig klimaat.”

Wat vormt eigenlijk de kern van hetbuitenissige regime van Saoedi-Arabië?

“Hiervoor moeten we terug naar 1744. Indat jaar sloot Mohammed bin Saoed, eenlokale krijgsheer, een verbond met eenradicale prediker, Mohammed ibn Ab-dul-Wahhab. De laatste is de stichter vanhet wahhabisme, een nog altijd belang-rijke fundamentalistische stroming bin-nen de islam. Abdul-Wahhab moet jezien als een hervormer, hij wilde terugnaar wat hij zag als het fundament van deislam, een strikt monotheïsme, wars vanelke vorm van afgoderij.

Het bondgenootschap tussen die tweevormde de basis voor een nog steedsvoortdurende fusie tussen religieuze enpolitieke macht, die pas in 1932 leidde totde vorming van het koninkrijk. De wah-habieten worden hierbij vertegenwoor-

digd door de Al (familie) ash-Sheikh, na-komelingen van Abdul-Wahhab. Zij leve-ren het personeel voor de belangrijkstereligieuze ambten. Aanvankelijk was deverhouding gelijkwaardig, maar in re-centere tijden werd de invloed van de Sa-oeds steeds groter. De sheiks beheersenoverigens traditioneel niet alleen het reli-gieuze terrein, maar ook het onderwijsen de sociale sector. In de jaren negentigvan de vorige eeuw hebben ze hier zelfsweer terrein kunnen terugwinnen. Somshebben de Saoeds hen nodig; zo vroegenze in 1991 aan de toenmalige groot-moefti toestemming voor het binnenha-

len van de Amerikanen tegen Irak. Dehoogste geestelijke gaf inderdaad zijn ze-gen in de vorm van een fatwa. Sindsdienis ‘dial a fatwa’ een staande uitdrukkingin het koninkrijk.”

Maar hoe stabiel is de koninklijkefamilie eigenlijk zelf, de laatstetroonopvolging is nogal ongebruikelijkverlopen?

“Nee, nee, de nieuwe koning Salman zelfis helemaal volgens het boekje in de tra-ditionele opvolging binnen de familie op

De obsessie van de Saoedi’s metIran is belangrijkerdan de coalitie tegen IS

In de Golfregio lijkt zich een strijd om demacht af te tekenen. We spraken metMidden-Oosten deskundige Paul Aarts, dieonlangs Saoedi-Arabië heeft bezocht.

PAUL AARTS

Foto

: Joo

p B

lom



de troon gekomen. Maar vervolgensheeft hij zijn halfbroer Miqrin die eigen-lijk aan de beurt was uiteindelijk niet tottroonopvolger benoemd, maar zijn neefMohammed bin Nayef. En hij maaktezijn eigen zoon Mohammed bin Salmanvice-kroonprins. Deze laatste jongeman(30) lijkt zich inmiddels te ontwikkelentot sterke man binnen het regime. Dat ditbinnen de familie tot jaloezie leidt zou jekunnen verwachten, maar we weten heteigenlijk niet. Want vanuit de paleizendringt geen nieuws naar buiten door envan de koninklijke dissidenten die vanuithet buitenland berichten is de betrouw-baarheid onbekend.

Wel is duidelijk dat Mohammed binSalman tamelijk populair is, vooral bijjongeren. Men ziet hem als een verade-ming na de oude-mannen-heerschappijvan de laatste decennia. Met zijn initiatiefin Jemen breekt hij met de traditioneelvoorzichtige buitenlandse en militaire

politiek van Saoedi-Arabië en zolang denadelen hiervan nog niet duidelijk zijnkan dat op bijval rekenen. Daarnaastheeft hij als hoofd van de Raad voor Eco-nomie en Ontwikkeling de leiding overbelangrijke moderniseringsprogram-ma’s.Alleenheerser is hij overigens beslistniet, de binnenlandse veiligheid valt on-der zijn neef en kroonprins Mohammedbin Nayef.

De nu aangekondigde bezuinigingenals gevolg van de lage olieprijs knabbelenaan de renteniersstaat die lang voor sta-biliteit heeft gezorgd. Maar het doet nogniet echt pijn en via een gewiekst expecta-tion management wordt de bevolkingvoorbereid met kleine stapjes de bui-kriem aan te halen. Zo is de prijs voor eenliter superbenzine verhoogd van 15 tot22 cent. Tot nu toe leidt het nog niet totproblemen. De Saoedi’s hebben een buf-fer van ruim 600 miljard dollar aan bui-tenlandse deviezen om tegenvallers op te

vangen. Ze kunnen dus de olieprijs laagblijven houden om de schalieproducen-ten in de VS uit de markt te prijzen en deIraniërs dwars te zitten.”

Wat is het motief om binnen te vallenin Jemen?

“Jemen is voor de Saoedi’s een lastigbuurland en niet onbelangrijk. Je moet jerealiseren dat het aantal Jemenieten (25miljoen) groter is dan het aantal autoch-tone Saoedi’s (20 miljoen, daarnaast zijner nog 10 miljoen buitenlanders). Degrens is poreus. De Saoedi’s vinden dat zein Jemen een bevriend regime moetenhebben. Het traditionele middel daartoeis groeperingen tegen elkaar uitspelen.De Saoedi’s hebben soms zelfs linksegroepen in Aden gesteund en op dit mo-ment zitten ze nota bene in een coalitiemet de Moslimbroeders (altijd hun groteconcurrenten binnen het conservatievekamp). Dat laatste heeft te maken met de

opmars van de noordelijke Houthi’s, diena de Arabische lente het idee kregen datze aan het kortste eind hadden getrok-ken. Zij sloten een coalitie met de afge-zette president Saleh en rukten op naarde hoofdstad Sana’a. Mijns inziens eenstrategische fout, wel begrijpelijk, maarin Riad gingen op dat moment allealarmbellen rinkelen.

De Saoedi’s besloten een anti-Houthicoalitie te vormen voor een militaire ex-peditie in Jemen. Aanvankelijk boektenze enige successen (de Houthi’s en Salehwaren duidelijk overbelast), maar nu isde opmars tot staan gekomen. Het ziet ervoor beide partijen niet goed uit, de ver-woestingen zijn enorm en een oplossingis niet in zicht.

Inmiddels heeft al-Qaida meer ruimtegekregen, evenals Islamitische Staat. DeSaoedi’s denken dat wel in de hand tekunnen houden. Het is – al dan niet be-doeld – een enorm risico. En de kosten

van de militaire expeditie bedragen in-middels 200 miljoen dollar per dag.”

Hoe heeft een en ander de betrekkingenmet de VS beïnvloed?

“De eigenzinnigheid en het zelfvertrou-wen van Riad zijn nog nooit zo groot ge-weest. De Saoedi’s vinden dat de Ameri-kanen slap zijn geworden. Ze wijzen opde nucleaire overeenkomst met Iran, hetgebrek aan steun voor de Egyptischeheerser Moebarak en het niet ingrijpenin Syrië. Ze willen het nu zelf gaan red-den. Zijn de Arabische legers bereid omzelf naar Syrië te gaan? Ze doen al eenaantal maanden in de praktijk niet meermee met de coalitie tegen IS (al is onlangseen aantal bommenwerpers overge-plaatst naar de Turkse basis Incirlik). Hetis duidelijk dat de obsessie met Jemen enIran veel groter is. De Saoedi’s vertrou-wen er wel op dat de VS hen wapens blij-ven leveren, al was het alleen al als tege-moetkoming voor de door hen verfoeidedeal met Iran. Bewapening vormt eenkwart van de begroting en de militairesector blijft buiten schot bij de bezuini-gingen als gevolg van de lage olieprijs.Weliswaar heeft men intussen in Riad tekennen gegeven ook grondtroepen tewillen leveren in de strijd tegen IS, maardat wordt vooralsnog door weinig analis-ten serieus genomen.”

Klopt het dat IS vanuit Saoedi-Arabiëook wordt gesteund?

“Daar is geen enkel bewijs voor, althansvanuit de overheid. Er zijn zeker ideolo-gische overeenkomsten. De nu uitgeran-geerde chef van de geheime dienst, prinsBandar bin Sultan, gaf steun aan andereextreme groepen in Syrië en indirect aanIS (toen nog ISIS geheten). Het konings-huis heeft niet alles in de hand, maar letgoed op de financiële stromen naar hetbuitenland. Sommige rijke individuenvinden dat IS de ‘pure islam’ vertegen-woordigt en steunen de beweging via eenomweg. Het stoppen van de luchtaanval-len op IS in coalitieverband door de Sa-oedische luchtmacht zou ook een con-cessie aan de conservatieve geestelijkheidkunnen zijn.”

Interview: Kees Kalkman

Een herziene editie van het boek van Paul Aarts en

Carolien Roelants, Saoedi-Arabië. De revolutie die nog

moet komen, verschijnt in april bij uitgeverij Nieuw-

Amsterdam. De Engelse editie is: Saudi-Arabia. A

Kingdom in Peril (Hurst 2015).



Springstof Samenstelling: Mark Akkerman, www.stopwapenhandel.org

Controversiëlegasten opwapenbeurs

Eind juni vindt in de RAI in Amster-dam de conferentie en wapenbeurs

Maritime/Air Systems & Technologies(MAST) plaats. Onder auspiciën van on-der meer de Koninklijke Marine zijnhiervoor officiële delegaties uit diverseEuropese en Aziatische landen uitgeno-digd. Daaronder landen die in oorlogzijn of bekend staan als ernstige mensen-rechtenschenders, zoals Saoedi-Arabië,Bahrein, Qatar, Koeweit, Maleisië,Turkije en de Verenigde Arabische Emi-raten.

Ook India, druk bezig met het moder-niseren van het kernwapenarsenaal, is tegast. Welke bedrijven hun dodelijke waarkomen promoten op de beursvloer is ophet moment van schrijven nog niet be-kend. Wel is al duidelijk dat een patrouil-leschip van de marine aanwezig zal zijn,dat door de beursdeelnemers bezochtkan worden.

De RAI was al eerder het toneel vaneen aantal internationale wapenbeurzen,waar in 2005 en 2006 stevig tegen gepro-testeerd werd. De gemeente Amsterdamliet destijds weten tegenstander van hethouden van dergelijke beurzen in de stadte zijn, maar hier formeel niets tegen tekunnen doen.

Klucht rondJoint Strike Fighterzet zich voort

Hoewel het programma voor de ont-wikkeling en productie van de F35,

beter bekend als de Joint Strike Fighter(JSF), gestaag doorgaat, blijven de pro-blemen zich opstapelen rond dit ge-vechtsvliegtuig dat voor de KoninklijkeLuchtmacht de opvolger van de F16 is.Recente Amerikaanse overheidsrappor-ten spraken niet alleen over een verderestijging van de kosten (en dus van deaanschafprijs), maar maakten ook dui-delijk dat bij elke nieuwe test nieuwe(technische) problemen boven komendrijven. Zo zouden er voortdurend fou-ten in de software ontdekt worden. Daar-bij ligt het project hopeloos achter opschema en is inmiddels veruit het duur-ste militaire project ooit.

De nieuwe Canadese regering besloothet zinkende schip te verlaten en af tezien van de geplande koop van JSF-toe-stellen. Nederland zet de keuze voor hetomstreden toestel echter door. Daar lijktvooral de wapenindustrie baat bij te heb-ben. Begin januari kreeg het Eindhoven-se KMWE/DutchAero een tienjarig con-tract toegekend voor de fabricage vanmotoronderdelen voor de JSF. Met hetcontract zou zo’n 20 miljoen dollar ge-moeid zijn.

is de vraag of dat gaat gebeuren, de Britsepremier Cameron heeft zich bijvoor-beeld fel tegen een stop op wapenexportnaar Saoedi-Arabië uitgesproken. Ookde Nederlandse regering is niet voor eenembargo. Saoedi-Arabië maakt zich in-tussen wel zorgen over de uitslag van destemming. Voorafgaand aan de stem-ming hebben vertegenwoordigers vanhet land zwaar gelobbyd om het amende-ment waarin het embargo wordt voorge-steld van tafel te krijgen.

Op donderdag 25 februari 2016stemde het Europees Parlement

met een ruime meerderheid voor het in-stellen van een wapenembargo tegen Sa-oedi-Arabië. Een groot aantal mensen-rechten-, vredes- en anti-wapenhandel-organisaties zetten zich al maanden invoor zo’n embargo.

De stemming in het Europees Parle-ment is vooral een belangrijk politieksignaal. Het heeft geen bindende wer-king, alleen de Raad van Ministers kan opEU-niveau tot een embargo komen. Het

Belastingontduikingdoor wapenbedrijven

Veel wapenbedrijven gebruiken Ne-derland voor het ontwijken van be-

lasting, zo blijkt uit een recent onder-zoeksrapport van Stop Wapenhandel.Zeven van de tien grootste wapenprodu-centen ter wereld hebben een belasting-constructie in Nederland, en meer dande helft van de wapenproducenten uit detop 100 grootste wapenbedrijven heefteen holding of vestiging in Nederland.Dat betekent dat van elke twee dollar diewereldwijd wordt verdient met wapen-productie, er een via een financiële con-structie in Nederland loopt.

“Belastingontwijking door wapenbe-drijven is dubbel cynisch. Alle bedrijvenprofiteren van infrastructuur die uit be-lastingopbrengst wordt betaald, maar bijwapenbedrijven worden ook de produc-ten grotendeels betaald uit belasting: degrote wapenbedrijven verkopen het me-rendeel van hun producten aan nationa-le staten,” zegt auteur Martin Broek.

Wapenexport naarrecordhoogte

De Nederlandse wapenexport heeftin 2014 een recordhoogte van ruim

2 miljard euro bereikt. De export is 43%hoger dan het vorige record uit 2009, dat1,4 miljard euro bedroeg. De hoogte vanhet bedrag wordt gedeeltelijk verklaarddoor een exportvergunning voor F35(Joint Strike Fighter) –voor 700 miljoenaan onderdelen naar Italië, Turkije en deVS. Ruim 18% van de export ging naarlanden in de door chaos en geweld geteis-terde regio Midden-Oosten en NoordAfrika. De waarde van de afgegeven uit-voervergunningen voor deze regio be-droeg bijna 380 miljoen euro. Fors meerdan de 117 miljoen euro in 2013. Zes vande landen waaraan in 2014 wapens zijngeleverd zijn nu betrokken bij de oorlogin Jemen. Van de landen die betrokkenzijn (geweest) bij leveringen aan strijden-de partijen in Syrië ontvingen Qatar, deVerenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië en Turkije wapens uit Nederland.

Europees Parlement stemt voor wapen-embargo Saoedi-Arabië


18

Cyprus International AirportStilte ná de storm

Een half decenniumeen hypermoderne plaatsvan komen en gaanvoor de jetsetop weg naar zon en vertier.

Een halve eeuween door de elementen aangetast relikwiein niemandslanden in vergetelheidsymbool voor een bevroren conflict.



Tekst: Jan Schaake • Foto's: Bert Spiertz • Voor meer info: www.bertspiertz.com



VD AMOKLauwerecht 55, 3515 GN Utrecht030 8901341, www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebiedvan oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicalevredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. VoorVredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrumen kantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijnwelkom op NL28INGB 0005 5676 07 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

Twitter: @keesamok sinds vijf jaar vrijwel dagelijks tweets overkernwapens, wapenhandel en militaire interventies.

Blog: troepenbewegingen.blogspot.nl – enkele malen per weekberichten over militaire bases, troepenverplaatsingen, bewapeningen geheime diensten.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag, tel [email protected].

Het Haags Vredesplatform organiseert op 30 maart eenbijeenkomst in het kader van het referendum inzake hetassociatieverdrag met de Oekraïne. Het heeft zich aangesloten bijde nee-campagne, omdat het verdrag oorlog bevordert. Plaats:Regenvalk, Den Haag.

VREDESBEWEGING PAISVredesbeweging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters’ International. Onze wortelsgaan terug tot de Eerste Wereldoorlog.

Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal van een wereld zonderoorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardige samen-leving. We zijn daarvoor op vele manieren actief in Nederland envia de WRI in de hele wereld. Wilt u lid worden, ons steunen of zelfmeedoen, kijk dan op: www.vredesbeweging.nl of bel:015-7850137. FOLLOW@vredesbeweging

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 30 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, 06-31275464,[email protected]

Weet u een kandidaat vredesjournalist 2016? Mail of bel ons. Wijkunnen uw inbreng en steun goed gebruiken.

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Laan van Nieuw Oost-Indië 252,2593 CD, Den Haag tel: 070 3974682(secretariaat) of 0345 615105 (penningmeester),e-mail: [email protected]

Het Vredesmagazine en zijn organisaties

Abonnee worden

VredesMagazine wordt gratistoegezonden aan leden van het

HVP, Pais en ook aan donateurs vanStop de Wapenwedloop en VDAMOK.Als u VredesMagazine regelmatig opuw deurmat wilt vinden kunt u dus lidof donateur worden van een of meervan deze organisaties.Zie de beschrijvingen op deze pagina.Een abonnement zonder ergens lid ofdonateur van te worden is ookmogelijk via opgave aan:VredesMagazine, Vlamingstraat 82,2611 LA Delft [email protected].

Bijlage bij dit nummerDe meeste abonnees (afhankelijk van de plaatsvan verzending) zullen bij deze editie decampagnekrant van vredesorganisatie Oorlog isgeen Oplossing over het Oekraïne-referendumaantreffen. Deze krant is bedoeld ter informatieen valt niet onder de redactionele verantwoor-delijkheid van VredesMagazine. HetHumanistisch Vredesberaad is tegen dezeverspreiding en als het goed is, zijn haar ‘leden’gevrijwaard gebleven van deze bijlage.

Het Humanistisch Vredesberaad (HVB) is een politiek onafhankelijkevredesorganisatie. Het bestuur is tegen het gebruik van de adressenvan VM-abonnees om (gratis) propagandamateriaal te verspreiden.Aangezien het HVB een minderheidsstandpunt hierin heeft, kunnenwij helaas het meezenden van het propagandakrantje over het EU-associatieverdrag met Oekraïne dat is bijgesloten niet helemaaltegenhouden.

Het bestuur HVB

VredesNieuwsWilt u het nieuws van en voor devredesbeweging sneller en uitgebreider?Abonneer u dan gratis op onze e-mailnieuwsbrief VredesNieuws via:www.vredesbeweging.nl/nieuws/aanmelden.php


OEKRAÏNE ende slag om EUROPA

AMOKVDOnderzoeksdossier

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman, Jan Schaake

OEKRAÏNE ende slag om EUROPA

Nee stemmen of niet gaan – dat is de kwestie •

Het associatieverdrag in het vizier • De nieuwe Koude Oorlog •

Militaire doctrine op kosten van de bevolking

OM

A B

REN

GT

BLO

EMEN

NA

AR

HA

AR

GES

TOR

VEN

KLE

INZO

ON

. 201

4, O

OST

-OEK

RA

ÏNE



AMOK OnderzoeksdossierVD

Het associatieverdrag vande EU met Oekraïne heeftals doel: ‘de geleidelijke

integratie van Oekraïne in de inter-ne markt van de EU’ (Art 1 lid 2d.). Daarvoor moet Oekraïne her-vormingen doorvoeren gericht opliberalisering en privatisering vanzijn economie. In de praktijk bete-kent dat vooral het opengooien vande markt voor Europese bedrijven.De voorstanders van het verdragzien dan ook grote kansen voor hetNederlandse bedrijfsleven, maarhet is duidelijk dat dit ten koste zalgaan van de lokale kleinschaligeproducenten in Oekraïne en ookvan werknemers elders in Europa.Want het verdrag leidt tot een racenaar het putje. Als bedrijven hier debelastingdruk te hoog vinden, dearbeidskosten niet laag genoeg, ofde milieuregels te streng, kunnen zede productie naar Oekraïne ver-plaatsen of daarmee dreigen endankzij het verdrag hebben ze ookdan toegang tot de Europese inter-ne markt.

De grote bedrijven en hun poli-tieke en maatschappelijke vertegen-woordigers zijn dan ook vurigevoorstanders van dit verdrag. Zoalsze ook voorstander zijn van verdra-gen als TTIP, CETA en TiSA. Wantdie verdragen leggen wel de rechtenvan multinationals vast, maar ken-nen geen plichten op het vlak soci-aal en duurzaam ondernemen. De-zelfde argumenten als tegen TTIP,CETA en TiSA gelden ook voor ditassociatieverdrag.

In de discussie wordt het beeldgeschetst alsof het verdrag bedoeldis om de situatie van de mensen-rechten in Oekraïne te verbeteren,de belangen van LHBT’s te verdedi-gen en de corruptie tegen te gaan.Dat is onzin. Er is alle reden om jezorgen te maken over de mensen-rechten en de democratie in Oe-kraïne, maar die situatie wordt nietverbeterd door het Westerse be-drijfsleven vrij baan te geven. Als erwerkelijk de wil is om op te komen

Referendum-campagnes

De referendumcommissie heeft eenbedrag van 2 miljoen euro verdeeld

over 38 organisaties en enkele tientallenprivépersonen om een campagne te voerenvoor, tegen of neutraal over hetAssociatieverdrag met Oekraïne. Eenvolledig overzicht van de toegekendesubsidies staat op de website van decommissie: www.referendum-commissie.nl.

In de kring van de vredes- en milieu-beweging zijn, los van enkele politiekepartijen, vier organisaties die een subsidietoegekend hebben gekregen. Twee voorhet voeren van een tegencampagne entwee voor het voeren van een neutralecampagne.

Het Transnational Institute (TNI) voerteen campagne tegen het Associatieverdragmet Oekraïne waarvoor een website in hetleven wordt geroepen, een campagnekrantwordt uitgebracht en publieksavondenworden georganiseerd.

Het Centrum voor Geopolitiek voertonder de naam ‘Oorlog is geen Oplossing’ook een campagne tegen hetAssociatieverdrag met Oekraïne met eencampagnekrant, een website met filmpjeswaarin verschillende achtergronden uiteenworden gezet, een landelijke bijeenkomstop zondagmiddag 20 maart in de Balie eneen tiental discussiebijeenkomstenverspreid over het hele land.

Stop Wapenhandel heeft geld gekregenvoor een neutrale campagne over hetAssociatieverdrag met Oekraïne en doethiervoor onderzoek naar de gevolgen vanhet verdrag op het gebied vanwapenexportbeleid. Dat onderzoek wordtvanzelfsprekend ook gepubliceerd.

En tot slot heeft ook het documentatie-en onderzoekscentrum kernenergie,stichting Laka, geld gekregen voor eenneutrale campagne over hetAssociatieverdrag met Oekraïne waarvoorhet een campagnekrant uitbrengt en tweebijeenkomsten organiseert metantikernenergie-activisten uit Oekraïne.

Betrokkenen bij de campagne vanOorlog is geen Oplossing en van stichtingLaka hebben meegewerkt aan detotstandkoming van dit dossier. (JS)

Stem NEEvoor de rechten van minderhedenen democratisering dan zijn daarallerlei mogelijkheden voor, daar isecht geen associatieverdrag voornodig.

Verder wordt gesteld dat een Neetegen het verdrag Poetin in de kaartspeelt. Ook dat lijkt me een gezochtargument. Je kan evengoed aanvoe-ren dat juist de steeds verdere uit-breiding naar het oosten van deNAVO en (de invloedssfeer van) deEU, de Russische bevolking in dearmen van Poetin drijft.

Veel mensen zijn tegen het asso-ciatieverdrag, maar zijn toch huive-rig om nee te stemmen. Zij willenop geen enkele manier vereenzel-vigd worden met de initiatiefne-mers van dit referendum: GeenPeilen Thierry Baudet en hun nationa-listische en racistische praatjes. Enterecht. Daarom is het belangrijkdat er ook een linkse nee-campagnevan de grond komt. Een nee-cam-pagne, die niet een vermeend nati-onaal belang aanvoert, maar duide-lijk maakt dat dit een neoliberaalverdrag is dat noch in het belangvan de Nederlandse, noch van deOekraïense bevolking is. Een cam-pagne die laat zien wat de gevolgenvoor de Oekraïense bevolking zul-len zijn van verdere liberaliseringen privatisering van hun economieen dat het westerse grootbedrijvenzijn die daar van zullen profiteren.Het ziet er naar uit dat die campag-ne nu onder de leus ASOverdrag-Nee van de grond komt.

Het zal zeker niet makkelijk zijnom op te boksen tegen zowel dezwaar door VNO-NVW en super-speculant George Soros gesubsidi-eerde ja-campagne als de nationa-listische nee-campagne van Wil-ders, Baudet en consorten. Maar eris geen alternatief, en als linksekrachten moeten we vaker tegen destroom op roeien.

Willem Bos

www.asoverdragnee.eu (komt in maart

in de lucht)




Het associatieakkoord van de EUmet Oekraïne rept van nauwe his-torische betrekkingen en krachti-

ge steun van het volk in Oekraïne voor deEuropese koers van het land. Dit is groten-deels lariekoek, het gaat om de geopolitiekdie door de EU in het kielzog van de NAVObedreven wordt. Men kan met meer rechtstellen dat Oekraïne nauwe historischebanden heeft met Rusland en dat veel vande inwoners van Oekraïne een koers gerichtop Rusland willen. Oekraïne is ernstig ver-deeld en te corrupt. De huidige regering isvia een machtsgreep aan het bewind geko-men en heeft ook nog eens een behoorlijkaantal onbehoorlijk extreemrechtsen inhaar gelederen. Stroomlijning van de han-del van de EU met Oekraïne kan wat mijbetreft best, maar het voorgelegde verdragsluit een associatie met de EconomischeGemeenschap van Eurazië uit. De handelvan Oekraïne en Rusland, belangrijk voorvelen in het oosten van Oekraïne, wordthierdoor belemmerd.

De opstandelingen in het oosten van Oe-kraïne zijn zeker niet mijn bondgenoten,

van oligarchen, corruptie en nationalismemoet ik niets hebben, maar ze hebben weleen punt. Hun rechten en belangen wordenonderdrukt. Weliswaar zijn een paar maat-regelen tegen het Russisch ingetrokken naheel zware druk van het Westen. Ook in hetwesten van Oekraïne worden minderhedenonderdrukt, daar betreft het Hongaren enRoemenen die hun taalrechten zijn afgeno-men, de EU heeft daar niets aan gedaan (totontevredenheid van Hongarije en Roeme-nië).

Het verdrag heeft ook een militaire com-ponent: “De partijen intensiveren de prak-tische samenwerking op het vlak van con-flictpreventie en crisisbeheer, in het bijzon-der met het oog op versterkte deelname vanOekraïne aan civiele en militaire operatiesinzake crisisbeheer onder leiding van de EUen aan oefeningen en opleidingen, ook diein het kader van het gemeenschappelijkveiligheids- en defensiebeleid (GVDB). (...)De partijen onderzoeken mogelijke samen-werking op militair of technologisch vlak.Oekraïne en het Europees Defensieagent-schap (EDA) onderhouden nauwe contac-

ten over de verbetering van de militaire ca-paciteit, ook op technologisch vlak.” Crisis-beheer onder leiding van de EU terwijl Oe-kraïne enorm verdeeld en met Rusland inconflict is, is onverantwoord.

Het verdrag gaat echt niet van tafel als denee-stem wint, het wordt hoogstens tekstu-eel veranderd. Voor de Oekraïners zal erniets beters gaan uitkomen. Rusland en deNAVO zullen doorgaan met hun confron-taties. Mochten de nee-stemmers winnendan krijgt de anti-EU-stemming (Neder-land achter de dijken) meer aanhang. Zowerkt dat helaas bij sociaal-biologische we-zens als de mens. Het referendum is een an-ti-EU-referendum en ik ben een grootvoorstander van Europese samenwerkingen integratie. De EU moet veranderen vaneen vrijhandelsunie naar een sociale enduurzame unie.

Ik zal hoogstwaarschijnlijk thuis blijvenbij het referendum, al sluit ik een tactischevoorstem niet eens uit.

Egbert Wever

Ik stem niet

Teke

ning

: Dav

e G

runl

and



Elf jaar geleden hadden we eensoortgelijke discussie. In de ‘Euro-pese Grondwet’, zo heette het, zou-

den vooral bestaande afspraken over eco-nomische samenwerking en besluitvor-ming bijeen worden gebracht en ge-stroomlijnd . De Europese Unie was im-mers een ‘vredesproject’, waarbinnen tra-ditionele rivaliteit vervangen was dooronderlinge handel en bewegingsvrijheidvan personen en goederen. Maar ook inde grondwet van dit vredesproject waseen hele militaire paragraaf binnengeslo-pen, zoals de artikelen 42 t/m 46 van hetuiteindelijke Verdrag van Lissabon diehet Gemeenschappelijk Veiligheids- enDefensiebeleid regelen, de instelling vaneen Europees Defensie Agentschap(EDA), dat de Europese militaire vermo-gens moet verbeteren en gezamenlijkemilitaire missies, waaronder de EuropeseBattlegroups, die als een soort Europesestand-by force moeten gelden.

In deze artikelen wordt gesproken overconflictpreventie en crisisbeheersing,maar ook onderlinge bijstand: “Indieneen lidstaat op zijn grondgebied gewa-penderhand wordt aangevallen, rust opde overige lidstaten de plicht deze lidstaatmet alle middelen waarover zij beschik-ken hulp en bijstand te verlenen,” aldusartikel 42 lid 7. Dit is de Europese versievan het roemruchte artikel 5 uit het NA-VO-verdrag. Vanuit de vereniging Kerken Vrede en de Campagne tegen Wapen-handel werd toen, elf jaar geleden, metgeld van de toenmalige referendumcom-


missie campagne gevoerd tegen deze“militarisering van de Europese Unie.”Ondanks een Frans en Nederlands ‘nee’tegen de grondwet zijn de genoemde ar-tikelen vervolgens wel in het in december2007 gesloten Verdrag van Lissabon te-recht gekomen.

Negen maanden later, in september2008, vond de Top tussen de EU en Oe-kraïne plaats. Deze stond in het teken vande zojuist door Georgië verloren oorlogmet Rusland over Zuid-Ossetië en Ab-chazië. Plannen om Georgië, maar ookOekraïne in de NAVO op te nemen wer-den daardoor in de koelkast gezet, maartegelijkertijd kon Oekraïne wijzen op eenRussische dreiging. Onder dit gesterntewerd zo de basis gelegd voor de thansvoorliggende Associatieovereenkomst.

Afgesproken werd dat onderhandeldzou worden over een Associatieovereen-komst met vier hoofdstukken: politiekedialoog en buitenlandse en veiligheids-politiek; justitie en binnenlandse veilig-heid; sociaaleconomische samenwerkingen tenslotte de inrichting van een alom-vattende vrijhandelszone.

BATTLEGROUPSIn de ook tijdens deze Top overeengeko-men Verklaring inzake Samenwerkingwerd onder andere opgenomen dat Oe-kraïne een rol zou spelen in het EU-me-chanisme voor crisishantering. Ook zoude samenwerking tussen Oekraïne en hetMilitair Comité van de EU en het EDAgestart en verder ontwikkeld worden. In

het mechanisme voor crisishantering iseen belangrijke rol weggelegd voor deEU-Battlegroups, waarvoor de concep-tuele basis werd gelegd tijdens de EU-topin Helsinki, maar die pas in 2004 verderwerd uitgewerkt. Het zijn twee in princi-pe multinationaal samengestelde batal-jons (circa 1.500 man) die telkens gedu-rende zes maanden paraat worden ge-houden om direct op te treden. In heteerste decennium van hun bestaan zijn zenog niet in actie gekomen. Het gingvooral om gezamenlijke trainingen.

Sinds 2011 neemt Oekraïne ook deelaan deze Battlegroups. In het tweedehalfjaar van 2011 en het eerste halfjaarvan 2014 als vijfde lidstaat van de zgn.Balkan-Battlegroup of HELBROC (sa-men met Griekenland, Bulgarije, Roeme-nië en Cyprus). Met name de deelnameaan deze tweede rotatie in 2014 is opzien-barend, omdat Oekraïne toen ook oorlogvoerde in het oosten van het land. Ken-nelijk was de militaire integratie in de EUbelangrijker dan de binnenlandse strijd.Dat geldt ook voor de Oekraïense deel-name in 2014 met één fregat aan de EU-operatie Atalanta tegen piraterij voor deSomalische kust.

HELBROC zou voor 2016, 2018 en

Het associatie-verdragin het vizier

De Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie, de lidstaten van de EuropeseUnie en Oekraïne zou volgens voorstanders grotendeels een handelsovereenkomstzijn, zoals er tientallen zijn afgesloten met landen in de hele wereld. Slechts een kleindeel gaat volgens hen over politieke zaken en dat zouden vooral onderwerpen alsmensenrechten en corruptiebestrijding zijn. En, o ja, er staat ook een artikeltje overmilitaire samenwerking in, maar dat stelt echt helemaal niets voor.



2020 weer op de rol staan. Maar Oekraï-ne neemt thans, in het eerste halfjaar van2016, en in het tweede halfjaar van 2019deel aan weer een andere EU-Battle-group, die in 2011 door Polen in het le-ven is geroepen: de Visegrád Battlegroup,die verder bestaat uit Polen, Tsjechië, Slo-wakije en Hongarije. Waar de HELBROCin 2007 zonder Oekraïne tot stand wasgekomen, zat Oekraïne er bij de VisegrádBattlegroup vanaf het begin bij.

ONDERTEKENING IN FASENDe militaire verbondenheid tussen de Vi-segrád-landen en Oekraïne komt tot uit-drukking in de Verklaring van Bratislavavan 9 december 2014, waarin ze stellendat met het oog op “Ruslands agressieveacties tegen Oekraïne (...) de Visegrád-landen hun nationale posities zullencoördineren om de steun voor Oekraïnete maximaliseren.” Ook overwegen dedeelnemende landen om de VisegrádBattlegroup na het eerste halfjaar van2016 paraat te houden, hetgeen een no-vum zou zijn in de geschiedenis van deEU-Battlegroups.

AMOK OnderzoeksdossierVDHet primaat van het buitenlands en

veiligheidsbeleid gold ook bij de onder-tekening van de Associatieovereenkomstin het voorjaar van 2014 door Oekraïne,zo blijkt uit de beantwoording van 24april 2014 door de Duitse regering vanBondsdagvragen van Die Linke. De on-dertekening van de overeenkomst werd,zo lezen we, in tweeën gesplitst. Op 21maart 2014, een week na de annexatievan de Krim, werd het politieke deel on-dertekend terwijl de resterende hoofd-stukken na de Oekraïense presidentsver-kiezingen op 25 mei 2014 ondertekendzouden worden. Toen de Duitse regeringde vragen beantwoordde, waren volgenshaar de preambule, de doelstellingen, dealgemene beginselen, het volledigehoofdstuk ‘politieke dialoog en hervor-ming, politieke integratie, samenwerkingen convergentie op het vlak van buiten-lands- en veiligheidsbeleid’ alsmede hetslothoofdstuk (‘institutionele, algemeneen slotbepalingen’) ondertekend enwachtten alle andere hoofdstukken(‘recht, vrijheid en veiligheid’, ‘handel endaarmee verband houdende aangelegen-heden’,‘economische en sectorale samen-werking’ en ‘financiële samenwerking enfraudebestrijding’) nog op onderteke-ning. Dat was het overgrote deel van alleartikelen.

Het onderscheid tussen de op 21 maart(met premier Arseni Jatsenjoek) en uit-eindelijk op 27 juni 2014 (met de nieuwgekozen president Petro Porosjenko) on-dertekende hoofdstukken valt globaal sa-men met de intergouvernementele be-voegdheden (zoals over buitenlands- enveiligheidsbeleid) die nog bij de afzon-derlijke EU-lidstaten liggen en de com-munautaire bevoegdheden (zoals han-del), die door de lidstaten aan de Europe-se Unie zijn overgedragen. Dit commu-nautaire deel werd op 16 september 2014al door het Europees Parlement geratifi-ceerd en volgens deskundigen gaat hetreferendum van 6 april a.s. alleen maarover de intergouvernementele hoofd-stukken, waaronder dus militaire samen-werking en zijn de bevoegdheden overhet handelsgedeelte zelf al in eerdere Eu-ropese verdragen door Nederland aan deEuropese Unie overgedragen.

OEKRAÏENSE UITZONDERINGDat betekent dat het referendum van 6april niet over het handelsgedeelte gaatmaar over de politieke gedeeltes, waaron-der de militaire samenwerking. Het gaat

dan met name om de artikelen 4 t/m 13.De doelstelling van deze artikelen is “degeleidelijke convergentie op het vlak vanbuitenlands beleid en veiligheid, zodatOekraïne nog meer wordt betrokken bijde Europese ruimte van veiligheid” (arti-kel 4) “met inbegrip van het gemeen-schappelijk veiligheids- en defensiebe-leid (GVDB), en besteden bijzondereaandacht aan conflictpreventie en crisis-beheer” (artikel 7). En daar voegt artikel10 aan toe: “De partijen intensiveren depraktische samenwerking op het vlak vanconflictpreventie en crisisbeheer, in hetbijzonder met het oog op versterkte deel-name van Oekraïne aan civiele en mili-taire operaties inzake crisisbeheer onderleiding van de EU en aan oefeningen enopleidingen, ook die in het kader van hetgemeenschappelijk veiligheids- en de-fensiebeleid (GVDB).”

Voorstanders van de Associatieover-eenkomst bezweren dat dit een stan-daardformulering is in Associatieover-eenkomsten, maar op 27 juni 2014 wer-

den deze niet alleen met Oekraïne maarook met Georgië en Moldavië geslotenen daarin ontbreken deze formuleringengrotendeels. Dat is in overeenstemmingmet het feit dat tussen Moldavië en Geor-gië en de EU tot dusverre nog geen mili-taire samenwerking heeft plaatsgevon-den: niet in Battlegroups maar ook niettijdens concrete missies. De artikelenover militaire samenwerking in de Asso-ciatieovereenkomst met Oekraïne staandus wel degelijk in het kader van eendaadwerkelijk militaire samenwerkingtussen de EU en Oekraïne en daaromvormt deze Associatieovereenkomst eenechte bedreiging voor de vrede en veilig-heid in Oost-Europa.

Jan Schaake

De plannen voor

opname in de NAVO

werden in

de koelkast gezet

CIMIC – CIVIEL-MILITAIRE SAMEN-WERKING BIJ BATTLEGROUP HELBROC




Toen was de wereld verdeeld in deideologische scheidslijn tussenhet reëel bestaande socialisme en

de niet minder utopische wereld van devrije markteconomie. Nu zitten we metde afnemende economische en politiekeinvloed van de Verenigde Staten op hetwereldtoneel in een overgangsfase naareen nieuw tijdperk, waarin financiële,politieke en militaire macht zal wordenherverdeeld. De Amerikaanse presidentBarack Obama laat zich in zijn buiten-landpolitiek leiden door de agenda vande neo-conservatieven, de dominantepolitieke stroming in de VS. Die agendawordt vooral bepaald door nog meeroorlog. Met neoconservatieve propagan-da en wapens zetten ze hun bondgeno-ten in Europa en Azië op tegen Ruslanden China.

DE BALIEAuke Bakker uit Amsterdam, een leraaraan het middelbaar beroepsonderwijs,was in juni 2015 de initiatiefnemer vaneen bijeenkomst in de Balie waarin detoenemende spanningen tussen de VS en

Rusland werden geanalyseerd. De be-langrijkste boodschap was dat de Euro-pese Unie en de NAVO zich teveel latenleiden door de buitenlandpolitiek van dehaviken binnen het Amerikaanse politie-ke establishment. Verontrustend is dat ernauwelijks tegengeluid valt te vernemen.

Het Amerikaanse establishment in depolitiek en media wijst Poetin aan alsschuldige voor de nieuwe Koude Oorlog.Maar daarvoor bestaat geen enkel bewijs.Poetin wordt in de Westerse media afge-schilderd als een autocraat, maar is hijdat wel? De nieuwe Koude Oorlog begonniet toen Poetin in 2000 aan de machtkwam, of met de Amerikaans-Russischeproxy-oorlog in Georgië in 2008, of metde uitbarsting van de Oekraïense crisis innovember 2013. Nee, zo benadrukt Co-hen terecht, het begon vanaf het momentdat Bill Clinton in 1993 aantrad als Ame-rikaanse president. Hij spreidde een hou-ding ten toon van een triomferende over-winnaar. Clinton weigerde eenvoudig-weg Rusland voor vol aan te zien, laatstaan te behandelen als een potentiëlestrategische partner. Onder zijn leidingbreidde de NAVO verder uit naar hetoosten en daarbij sloot hij Rusland ookuit van veiligheidsmaatregelen in het Eu-ropa van na de Koude Oorlog. Clintonweigerde ook te onderhandelen over (an-ti)ballistische raketten (missile defence)en zelfs samenwerking daarover. Die‘winner-takes-all’ mentaliteit, met inbe-grip van een hele reeks gebroken beloftenaan Russische leiders, is door alle opeen-volgende Amerikaanse regeringen voort-gezet. Ook door president Obama.

Obama’s besluit om de begroting voorde VS/NAVO-troepen nabij Ruslandsgrenzen te verviervoudigen en Ruslandofficieel te verklaren als de belangrijkstedreiging voor de VS maken een akkoordmet Rusland er niet makkelijker op endragen verder bij aan de militariseringvan de nieuwe Koude Oorlog. Dit beleidkwam duidelijk uit de koker van zijn de-fensieminister Ashton Carter. Ministervan Buitenlandse Zaken John Kerry heeftkenbaar gemaakt dit beleid te verwerpen.Hij lijkt het kleine Amerikaanse kamp tevertegenwoordigen dat uit is op een ak-koord met Rusland. Hij komt uit een di-plomatenfamilie en heeft veel gesprek-ken gevoerd met zijn Russische ambtge-noot Sergej Lavrov, de nestor van de bui-tenlandministers van grote staten.

NOODZAAK TOT ONTSPANNINGGaandeweg zijn er veel mogelijkhedenom tot een detente met Moskou te ko-

De nieuwe Koude OorlogIs er een nieuwe Koude Oorlog? Of je het nuwel of niet zo noemt is een semantischekwestie. De nieuwe Koude Oorlog is er, maarhij is anders dan de vorige. De retoriek vanzowel de Amerikaanse als de Russischeregering doet sterk denken aan de vorigeKoude Oorlog op zijn hoogtepunt. Maar erzijn fundamentele verschillen.

De enorme risico’s van de Amerikaanseoorlogspolitiek dringen nauwelijks doorin de Nederlandse samenleving, en on-dertussen melden ingewijden aan zowelAmerikaanse als Russische kant dat dekans op een kernoorlog groter is danooit. In Amsterdam namen Auke Bakker,Willy Klinkenberg en ik het besluit ver-der te gaan werken aan nieuwe bijeen-komsten en andere activiteiten onder denoemer ‘Oost-West in Gesprek’. De we-ken voor het referendum over het associ-atieverdrag van de EU met Oekraïne, 6april a.s., zijn bij uitstek de gelegenheidom een ander geluid te laten horen danhet aanhoudende wapengekletter in onzemedia. Alle ogen van de internationalepolitiek en buitenlandse media zijn opNederland gericht.

Recent sloot ons groepje zich aan bij delandelijke organisatie ‘Oorlog is geen op-lossing’. Op 20 maart organiseren we eenbijeenkomst met buitenlandse gasten.Eén van onze voorbeelden is de Ameri-can Committee for East-West Accord.Binnen dat comité werken onder meerwetenschappers, voormalige ministers,politici en journalisten van een uiteenlo-pende politieke kleur samen om bij tedragen aan ontspanning in de betrekkin-gen tussen de Verenigde Staten en Rus-land. Dat is wat de leden van dit comitébindt. En dat geldt ook voor ‘Oorlog isgeen oplossing’.

STEPHEN COHENDe nieuwe Koude Oorlog is volgens deAmerikaanse Ruslandkenner StephenCohen, lid van de American Committeefor East-West Accord, om meerdere rede-nen veel gevaarlijker dat de Koude Oor-log van de 20ste eeuw. Ten eerste omdathet epicentrum zich niet in Berlijn be-vindt, maar pal aan Ruslands grenzen.Ten tweede doordat er geen helemaalgeen gedragsregels zijn van de soort diedoor Moskou en Washington werden op-gesteld na de Cubaanse raketcrisis. Enten derde omdat er anders dan bij de vo-rige Koude Oorlog in de VS nauwelijkshoorbare tegenstanders van de nieuweKoude Oorlog bestaan. Bij de Democra-ten wellicht nog minder dan bij de Repu-blikeinen. Hillary Clinton is de kandi-daat van de oorlogsmachine.

De nieuwe Koude

Oorlog is gevaarlijker

dan de oude




king met Rusland. Er moet dus een eindekomen aan de verdere militaire escalatietussen de VS en Rusland. De NAVO moetstoppen met de opbouw van hun militai-re activiteiten in Oost-Europa. Ruslandheeft geen ambitie om Europa binnen tevallen. Vanuit Russisch perspectief vor-men de Amerikaanse maatregelen eendirecte bedreiging voor hun veiligheid.Deze geweldspiraal kan alleen maar stop-pen als er weer ruimte komt voor ont-spanning in de betrekkingen tussen deVS en Rusland, als er weer een beschaaf-de toon klinkt in de gesprekken tussenbeide landen.

Het associatieverdrag van de EU metOekraïne zet de verhoudingen van de EUmet Rusland verder op scherp en voedtde tegenstellingen in Oekraïne. Of-schoon de werkelijkheid een stuk inge-wikkelder is, kun je grofweg stellen dat erOekraïners zijn die bij de Europese Uniewillen horen, maar ook Oekraïners,vooral in het oosten van het land, die lie-ver in de invloedsfeer van Rusland blij-ven. Een keuze voor de EU is een keuzedie je Oekraïners niet kunt en mag op-dringen ten koste van een burgeroorlog.Dat moeten ze zelf regionaal kunnen be-palen. Oekraïne en Rusland onderhou-den al vele eeuwen heel nauwe betrekkin-gen. Dat historische gegeven kun je nietuitwissen. Oekraïne betekent niet voor

men verloren gegaan.Voornamelijk doorbesluitvormers in Washington en Brus-sel. Het is zaak dat de nieuwe kansenworden benut, om zo de nieuwe KoudeOorlog af te zwakken en misschien zelfste beëindigen. Eén daarvan is het uiton-derhandelen van de Minsk Akkoorden,die ontworpen zijn door kanselier Mer-kel en president François Hollande omde burgeroorlog in Oekraïne, tevens eenAmerikaans-Russische proxy-oorlog, tebeëindigen.

Zowel in Washington als in Moskouzijn we getuige van een strijd tussen poli-tieke krachten die voor en tegen eenovereenkomst zijn tussen de VS en Rus-land. Het Amerikaanse kamp dat naareen politieke oplossing streeft is klein enzwak, niet verenigd, zonder leider en be-roofd van een stem in de mainstreammedia. Cohen stelt dat de enige weg naareen duurzame vrede met Rusland kankomen van een nieuwe president dievoor een detente is met Rusland. BernieSanders lijkt daarvoor de aangewezenkandidaat.

Er staat veel op het spel. De oorlog inSyrië heeft inmiddels aan 400.000 men-sen het leven gekost. Een groot deel vanSyrië ligt in puin. Allemaal het gevolg vanhet Amerikaanse besluit om het Midden-Oosten binnen te vallen. Die oorloghoudt niet op zonder nauwe samenwer-

niets grensland. Het is gebaat bij goedebetrekkingen met de EU én met Rusland.Gegronde redenen dus om bij het refe-rendum ‘NEE’ te stemmen. Volg onze ac-tiviteiten op de website van ‘Oorlog isgeen oplossing’.

Henk van der Keur

FONDS VREDES-PROJECTENHEEFT U NODIG!Nog altijd voeren er mensen actievoor vrede. Zij kunnen uw steungoed gebruiken!Fonds Vredesprojecten steunt kleineradicale vredesacties aan de basis.Help mee.

IBAN NL54 INGB 0004738565t.n.v. Fonds Vredesprojecten




De president deed vervolgens eenberoep op de Europese mogend-heden mee te helpen aan de op-

bouw van de Oekraïense strijdkrachtenen defensie-industrie als een voorhoededie gericht is tegen Rusland. Het doel, zeihij, is “het opbouwen van een pro-Euro-pees leger hier in het oosten, om niet al-leen onze soevereiniteit, niet alleen onzeterritoriale integriteit of onze onafhan-kelijkheid te verdedigen, maar ook om devrijheid te verdedigen, om de democratiete verdedigen, de Europese waarden teverdedigen waar we nu voor vechten.”

In een toespraak eerder in 2015 zei deRussische president Vladimir Poetin dathet Kremlin vreesde dat de NAVO een to-tale oorlog zou beginnen over de Oekraï-ne-crisis, en plaatste zijn militaire, metinbegrip van het nucleaire, arsenaal ineen verhoogde staat van paraatheid. Infebruari 2016 leidde dat vervolgens toteen grootschalige militaire oefening inhet zuiden van de Russische Federatie.Het bevestigt het roekeloze besluit van deNAVO-landen om een machtsovernamein Kiev te steunen, die heeft geleid tot eenburgeroorlog in Oekraïne, waardoor eengevaarlijke escalatie ontstond tussenRusland en de NAVO. Rusland heeft zichbeperkt tot het aanbieden van stilzwij-gende steun aan de Oekraïense separatis-ten, terwijl geallieerde inlichtingendien-sten in Europa beweerden dat het Russi-sche leger zich voorbereidde om Oekraï-ne binnen te vallen.

DOCTRINENa dit alles behoeft het geen verbazingdat na Moskou nu ook Kiev tijdens eenvergadering van de Nationale Raad voorVeiligheid en Defensie (SNBO) eennieuw ontwerp van de militaire doctrineheeft gepresenteerd. In het documentwordt vastgesteld wie de vijand is, hoe

het land zich moet en kan voorbereidenop een militair conflict en in welke mateen wanneer er de noodzaak ontstaat omgeweld te gebruiken. Zoals president Po-rosjenko, verklaarde tijdens de openings-toespraak bij deze bijzondere zitting vande Nationale Veiligheidsraad is de be-langrijkste vernieuwing van de doctrinehet afzien van de in eerdere militaire doc-trines bepaalde niet-gebondenheid enhet streven van het land naar herstel vande strategische koers van de Euro-Atlan-tische integratie.

Kiev is zich er terdege van bewust datOekraïne nog niet klaar is om zich bij deNAVO aan te sluiten. Maar Oekraïensestrategen hopen dat dit in de toekomstwel zal gaan gebeuren. Ook Porosjenkoging hierop in tijdens zijn openingstoe-spraak, maar gaf meteen aan dat in de de-finitieve versie van de doctrine staat datOekraïne op termijn tot een volledig lid-maatschap van de alliantie zal wordentoegelaten. In uitspraken vanuit NAVO-kringen werd nog eens benadrukt dat eenland geen lid van de verdragsorganisatiekan worden, wanneer het in een conflictmet een buurland verwikkeld is en aan-sluiting zou zoeken om binnen de NAVOdit conflict op te lossen.

Dat is precies de situatie waarin Oe-kraïne verkeert, zij zoekt aansluiting bijde alliantie voor met name beschermingtegen de vijand en dat is in de nieuwe mi-

litaire doctrine de Russische Federatie.Iets dat niemand zal verbazen.

HYBRIDE OORLOGSVOERINGBovendien zijn Rusland en Oekraïne ge-wikkeld in een conflict dat aan het thansmodieuze begrip ‘hybride oorlogsvoe-ring’ refereert, dat wil zeggen het geïnte-greerde gebruik van militaire en andereinstrumenten, zoals economische, poli-tieke en informatieve druk. Een voor-beeld van de ‘hybride oorlog’ die Oekraï-ne voert kunnen de voorstellen van deNationale Veiligheidsraad zijn om de lijstvan de Russische particulieren en rechts-personen die onderworpen zijn aansancties uit te breiden. Nu de militairedoctrine Rusland als de hoofdvijandheeft gekwalificeerd, heeft dit ook in depraktijk betrekking op de verplaatsingvan Oekraïense troepen naar het oostenen naar het zuiden, dichter bij de ‘vijand’.

De ontwikkeling van de nieuwe mili-taire doctrine vloeit direct voort uit deondertekening van de associatieovereen-komst tussen Oekraïne en de EuropeseUnie, die gevolgd werd door het besluitvan het kabinet van ministers van 17 sep-tember 2014, waarin wordt gesteld: “DeMilitaire Doctrine van Oekraïne is eenconceptueel document dat de essentie ende aard van de moderne gewapende con-flicten analyseert, de principes en manie-ren van optreden vaststelt over de voor-

Militaire doctrine op kosten vaIn mei 2015 verklaarde de Oekraïensepresident Petro Porosjenko in een interviewmet de BBC dat zijn regime, dat de politieke enmilitaire steun van Washington en de EuropeseUnie (EU) heeft, in oorlog is met Rusland.“Dit is niet een gevecht met door Ruslandgesteunde separatisten, dit is een echteoorlog met Rusland,” zei Porosjenko.



bereidingen van de staat om de dreigingvan militaire conflicten te voorkomen engeeft richtlijnen aan voor het gebruik vanmilitair geweld om de nationale soeverei-niteit, territoriale integriteit en anderevitale nationale belangen te bescher-men.” Het kabinet van ministers van Oe-kraïne kreeg daarbij de opdracht mee omtot en met december 2015 een nieuweversie van de militaire doctrine van Oe-kraïne en de ontwikkelingsprogramma’svan de strijdkrachten van Oekraïne teontwikkelen.

De ontwikkeling van een nieuwe mili-taire doctrine van Oekraïne werd volgenshet plan van uitvoering van de Associa-tieovereenkomst gedaan door het minis-terie van defensie, het ministerie vanBuitenlandse Zaken, het Ministerie vanEconomische Ontwikkeling, ministerievan Justitie en de centrale uitvoerendeinstanties, en het staatsconcern Ukrobo-ronprom, de industriële tak die verant-woordelijk is voor de wapenproductie.

De Europese dienst voor buitenlandsezaken heeft ook deelgenomen aan hetontwikkelen van de strategie van Oekraï-ne, daarbij vooral rekening houdend metde Europese prioriteiten van het Oekraï-ense buitenlands beleid. Ook ‘adviseurs’van de NAVO hadden een ‘adviserende’rol in het ontwikkelingsproces. Het Oe-kraïense nieuwsagentschap Podrobnostimaakte intussen bekend dat het kabinetvan ministers van Oekraïne een bedragvan 235 miljoen hryven (bijna 10 mil-joen euro) van gelden die werden ont-vangen van de Europese Unie heeft toe-gewezen voor de verbetering en verster-king van de staatsgrens. In een verklaringvan de Nationale Raad voor Veiligheid enDefensie van Oekraïne (SNBO) wordtgesteld: “De nieuwe militaire doctrinevan Oekraïne bepaalt de Russische Fede-ratie als militaire tegenstander van hetland en bepaalt de voorwaarden voor debevrijding van de tijdelijk bezette gebie-den van Oekraïne. De doctrine is geba-seerd op een hoge waarschijnlijkheid vaneen grootschalig gebruik van militair ge-weld tegen Oekraïne als de belangrijkstebedreiging voor de nationale veiligheidop militair gebied”. Voor het eerst in degeschiedenis van de onafhankelijkheidvan Oekraïne is er een duidelijk geïdenti-

ficeerde vijand en agressor: de RussischeFederatie. Volgens het Oekraïense minis-terie van defensie zijn de ontwikkelingvan defensieve wapens en op de langeretermijn de reorganisatie van de Oekraï-ense troepen de belangrijkste punten vande nieuwe militaire doctrine.

DESINFORMATIEEn te midden van al deze gebeurtenissenblijven de Verenigde Staten doorgaanmet het leveren van militair materieelaan Oekraïne waarmee ze in maart 2015zijn begonnen en de Amerikaanse in-structeurs gaan door met de opleidingvan eenheden van de Oekraïense Natio-

nale Garde sinds april 2014. In december2015 waren er ongeveer 400 Amerikaan-se militaire instructeurs actief bij de op-leiding van Oekraïense militairen in hetYavoriv opleidingscentrum in de regioLviv.

Samen met militaire instructeurs uitCanada, Litouwen en het Verenigd Ko-ninkrijk zijn Amerikaanse instructeursook actief in het geven van ‘lessen’ aan deOekraïense eenheden voor speciale ope-raties in de regio Khmelnytsky. NAVO-troepen hebben deelgenomen aan geza-menlijke militaire oefeningen in West-Oekraïne. En, volgens de organisatie Cy-ber-Berkut, zijn Amerikaanse specialis-ten ook actief in Kiev om hun Oekraïen-

en van de bevolkingse collega’s te trainen in de methoden vanpsychologische oorlogsvoering en desin-formatie.

Grote delen van van de bevolking inbeide delen van het land verkeren inmid-dels in bittere armoede door de burger-oorlog en het meedogenloze beleid vande oligarchische clans. De bijna ineen-storting van de economie en de dalingvan de hryvna hebben brede lagen van debevolking verarmd.“Armoede strekt zichnu uit tot en met de middenklasse,”schreef de Duitse krant Die Zeit aan hetbegin van dit jaar. “Dat is het resultaatvan de door de overheid geïmplemen-teerde maatregelen in ruil voor leningen

van het Westen,” meldde de FrankfurterRundschau.

Bij zijn herhaalde pogingen om deaandacht van de crisis in zijn eigen landaf te leiden blijft Porosjenko volhoudendat Rusland de hand heeft in alle proble-men. In een interview met de Duitsekrant Bild herhaalde hij op 3 februari2016 nog maar eens dat “het gevaar vaneen openlijke oorlog groter is dan verle-den jaar. Rusland is enorm aan het inves-teren in oorlogsvoorbereidingen. “ Depot verwijt de ketel.

Bas van der Plas / INSUDOK


VERLATEN KOLENMIJN IN OOST-OEKRAÏNE

Foto

: Ale

xxx

Mal

ev




In het eerste tv-debatje over het refe-rendum speelde Michiel van Hulten,de PvdA’er die de JA-campagne aan-

voert, de ‘Poetin’-kaart al, door erop tewijzen dat als wij ‘Oekraïne opgeven’ Po-len het volgende doelwit van de boemanin Moskou kan zijn. Daarnaast vroeg VanHulten nog hoe wij het gevonden zoudenhebben als de Engelsen in mei 1940 had-den gezegd, we kunnen jullie helaas ver-der niet helpen, dus zoek het zelf maaruit (met die Hitler). In bericht na berichtkrijgen we te horen dat een NEE in hetreferendum een ‘buitenkansje voor Poe-tin’ zal zijn, ‘het Kremlin kijkt lachendtoe’ (Trouw 13 februari jl.) en ga zo maardoor. De premie om de verdenking vanhet neerhalen van MH17 op ‘Poetin’ telaten rusten is dus enorm, en dan maarliever geen opheldering.

Maar hoe langer het onderzoek zichvoortsleept, des te meer barsten er in defaçade komen. In Nederland hebben deoppositiepolitici Pieter Omtzigt (CDA)en Sjoerd Sjoerdsma (D66) inzake ditdossier grote vasthoudendheid aan dedag gelegd. Het rapport van de OVV overde ramp heeft vooral aangetoond, dat de-ze instantie zich maar beter op busonge-lukken en nachtclubbranden kan rich-ten, want de radar- en satellietgegevensdie nodig zijn om een oordeel te vellenover de ramp met MH17 heeft de organi-satie niet weten te bemachtigen, en even-min de banden waarop de gesprekkenvan de verkeersleiding met het ramptoe-stel zijn vastgelegd. En dan toch met gro-te stelligheid beweren dat het toestel meteen Buk-raket vanuit door rebellen bezetgebied is neergeschoten, hoewel eenvliegtuig dat door zo’n raket wordt ge-raakt, in de lucht zal exploderen. Dat ge-beurde ook in 2001 toen Oekraïne bij eenoefening per ongeluk een toestel van Si-berian Airlines uit de lucht schoot. MaarMH17 brak in stukken uiteen en alleen

het middenstuk raakte bij het neerko-men in brand.

STOORZENDERSHet nationalistische regime in Kievwerkt ook tegen dat er over MH17 hel-derheid komt, daarbij geholpen doorstoorzenders zoals het ‘het onderzoeks-collectief Bellingcat’ dat vrije toegang totde media heeft, ook de Nederlandse. Bel-lingcat is inmiddels tot de conclusie ge-komen dat een eenheid van de Russischeluchtafweer (één voertuig in plaats vande drie die voor een optimale operatievereist zijn) op 17 juli 2014 in Oost-Oe-kraïne was, daar vlucht MH17 neerhaal-de, en zich vervolgens weer snel naar huishaastte. Alles uiteraard op bevel van ‘Poe-tin’. En dan te bedenken dat Bellingcat al-leen maar werkt met informatie van soci-ale media en internet. Zou de echte Poe-tin werkelijk zijn militaire orders op Fa-cebook zetten?

Poetin was op het moment dat MH17werd neergehaald vergevorderd in be-sprekingen met Merkel en Porosjenkoover een omvattend vredesakkoord overOekraïne. Herstel van de gasleverantiesdoor Gazprom stond daarin centraal ende Oekraïense oligarch Dmytro Firtasj(die op dat moment in Wenen verbleef,op borgtocht in afwachting van al of nietuitlevering naar de VS) had voor dit on-derdeel zijn bemiddeling verleend. Daar-naast zou de terugkeer van de Krim naarde Russische Federatie worden geaccor-deerd, in ruil voor een mega-herstelpro-gramma voor de economie van Oekraï-ne. En dan zou ‘Poetin’ één luchtafweer-voertuig Oekraïne insturen om MH17neer te halen (besprekingen prompt af-gebroken, plus nieuwe sancties en mili-taire activiteit door de NAVO aan de Rus-sische grenzen).

Je moet echt langere tijd bij de redac-ties van NOS, NRC Handelsblad en de

Volkskrant hebben gewerkt om dat aan-nemelijk te vinden.

WIT ROOKSPOORNu het OVV-rapport over de technischetoedracht ‘afgerond’ is komt het straf-rechtelijk onderzoek. Ook daarin heeftNederland de leiding; de andere deelne-mers (Australië, België, de regering inKiev, en later toegevoegd, Maleisië) heb-ben allen een vetorecht op wat er naarbuiten komt. Kiev dus ook, en dat werktdan door in wat anderen in eigen landopenbaar kunnen maken. Zo weigerdede Australische politiefunctionaris Do-noghoe in december vorig jaar de foren-sische gegevens betreffende de doods-oorzaak van de passagiers ter beschik-king te stellen voor een Australisch auto-psierapport omdat Kiev daar bezwaar te-gen had. Wat zouden die gegevens danhebben geïmpliceerd en waarom mag datniet in het rapport staan?

De leider van het strafrechtelijk onder-zoek, officier van justitie Fred Westerbe-ke, lijkt echter uit ander hout te zijn ge-sneden dan Tjibbe Joustra van de OVV.In plaats van conclusies te trekken op ba-sis van onvolledige gegevens, wees Wes-terbeke er in een brief aan de nabestaan-den van de ramp op dat er geen video- offotomateriaal beschikbaar is waarop delancering van een raket te zien is. Daar-mee is de o.a. in het NRC Handelsbladgepubliceerde foto van een wit rook-spoor tegen een blauwe hemel (het wasdie dag bewolkt) van tafel. Slecht weer alsverklaring voor het ontbreken van satel-lietgegevens is overigens achterhaald,want al in de jaren 80 hadden de Ameri-kanen opnameapparatuur ontwikkelddie onafhankelijk van de weersomstan-digheden opereert door uit radarsigna-len een beeld op te bouwen in plaats vandirect foto’s te maken.

Ook de gegevens die door de VS via de

Dossier MH17 opgeborgen toHet is moeilijk om je aan de indruk te onttrekken dat het onderzoek naar de ramp met vlucht MH17 boven het oosten vanOekraïne op 17 juli 2014 ondergeschikt wordt gemaakt aan de NAVO-politiek, die erop gericht is een anti-Russisch klimaat instand te houden. Nu het referendum over het EU-associatieakkoord met Oekraïne eraan komt, is daar nog een redenbijgekomen. Immers, zolang er geen bewijs van het tegendeel komt, is het aantrekkelijk om ‘Poetin’ het nadeel van de twijfelte geven – 78 procent van de Nederlanders heeft Rusland van het begin af aan direct of indirect verantwoordelijk gehoudenvoor de ramp, dus waarom dat niet zo houden?




Nederlandse militaire inlichtingendienstMIVD voor het strafrechtelijk onderzoekter beschikking zijn gesteld, zijn volgensWesterbeke niet voldoende om een zaaktegen een mogelijke dader op te baseren.Voorzover het strafrechtelijk team radar-beelden heeft gezien, is daar geen aanwij-zing van een afgevuurde raket uit af teleiden.

De bevindingen van Bellingcat hebbenop Westerbeke en zijn team geen groteindruk gemaakt. Het heeft de bronnenbekeken en heeft er nog veel meer. Maardat leden van de door Bellingcat geïden-tificeerde Russische luchtafweereenheiddirect betrokken waren bij het neerschie-ten van vlucht MH17, volgt niet uit datmateriaal. Westerbeke verwacht pas in detweede helft van dit jaar het strafrechte-lijk team bewijs te kunnen leveren overhet type wapen waarmee MH17 werdneergeschoten en waarvandaan. Daar-mee wordt de conclusie van de OVV (envan de Australische patholoog-anatoomdie van Kiev de forensische gegevens overde doodsoorzaak van de passagiers nietmocht zien) dat het een Buk was, voorlo-pig terzijde gelegd. Westerbeke is nog in

overleg met Rusland om primaire radar-gegevens van die kant te krijgen, en wijktdaarmee af van de anti-Moskou-koers.Want de Russen hebben steeds beweerddat er een Oekraïens gevechtsvliegtuig inhet geding was en zullen dus nu voor dedraad moeten komen. Voordat Maleisiëzich bij het onderzoek voegde, had deNew Straits Times, die in belangrijke za-ken het regeringsstandpunt weergeeft,overigens ook de straaljagertheorieomarmd.

Het is moeilijk om deze opzienbarendebrief anders dan als een wending in hetonderzoek naar MH17 te zien. Westerbe-ke ondertekende de brief namens de lan-den die in het onderzoeksteam vertegen-woordigd zijn, maar op 22 februari dis-tantieerde Australië zich ervan. De briefis dus kennelijk nieuws, maar via allezenders werd in Nederland op 24 februa-ri het laatste communiqué van Bellingcatdoorgegeven: een Russische eenheid en‘Poetin’. Ik ben bang dat dit nog wel evendoor zal gaan.

Want stel je voor dat er een andereconclusie zou komen, bijvoorbeeld (ikspeculeer) een Oekraïense straaljager

onder commando van Andrej Paroebij.Paroebij is een van de oprichters van deneo-Nazipartij Svoboda, commandantvan de Maidan-zelfverdedigingsgroependie rond de honderd demonstranten enoproerpolitie hebben doodgeschoten, enonderhandelde in de Duitse ambassadein Kiev (in aanwezigheid van o.a. deAmerikaanse ambassadeur Geoffrey Py-att) over het afzetten van Janoekowitsj –die op datzelfde moment een akkoordsloot met de drie EU-ministers van Bui-tenlandse Zaken. Na de machtovernamewerd Paroebij secretaris van de Nationa-le Defensie- en Veiligheidsraad, maardrie weken na de ramp met MH17, op 7augustus, trad hij af; op de dag waaropook NAVO-secretaris-generaal Rasmus-sen in Kiev was. Nogmaals, speculatie.Maar stel nu eens: zouden we dan nog ‘ja’stemmen om Oekraïne nauwer aan deEU te binden? Daarom ben ik bang datwe nog heel lang in het ongewisse zullenworden gelaten. Tenzij deze Westerbekeecht tanden heeft.

Kees van der Pijl

en tot na het referendum




Frontline Ukraine van Richard Sa-kwa, hoogleraar in de politicologievan Rusland en Europa aan de Uni-

versiteit van Kent, is een uitstekend hulp-middel bij het volgen van de crisis diezich de laatste twee jaar rond Oekraïnevoltrekt, maar het vergt enige studie. Hetboek is bijzonder materiaalrijk, maarhanteert ook begrippen waarvan de bete-kenis niet in één oogopslag te begrijpenis, waardoor je af ten toe terug moet bla-deren.

Sakwa vindt dat de crisis in en later

rond Oekraïne nauwelijks te vermijdenwas, omdat zij een gevolg is van het on-evenwichtige einde van de Koude Oor-log. Er was geen vredesverdrag, de Sov-jet-Unie desintegreerde, de instellingenvan het Oostblok werden ontmanteld enRusland ging optreden als opvolgerstaatvanuit het idee van een gedeelde over-winning waar beide kanten baat bij zou-den hebben. Aan Westerse kant werd de

NAVO echter niet ontbonden, maar gingop zoek naar nieuwe uitdagingen. Naastoptreden out-of-area (Afghanistan) be-stond dat in het opschuiven van de gren-zen van het bondgenootschap in oostelij-ke richting, waarbij tussen 1999 en 2009het grootste deel van het voormalige Paktvan Warschau werd opgeslokt. Sakwanoemt de hieruit resulterende Westers-Russische confrontatie een “imitatie vande Koude Oorlog”, waarin de praktijkvan de eerdere episode werd gereprodu-ceerd, zonder dat de onderliggende riva-liteit openlijk werd toegegeven.

Het opschuiven van de NAVO, maarook van de EU, in oostelijke richting be-reikte bij Oekraïne zijn grenzen vanwegede complexe structuur van het Oekraïen-se staatswezen, dat twee contrasterendevisies omvat. De eerste is een monistischnationalisme dat, gekleed in moderne,bestuurlijke bewoordingen met enig res-pect voor diversiteit, ernaar streeft dat destaat steeds meer gaat samenvallen meteen etnisch-Oekraïense identiteit, diezich moet ontworstelen aan Russischeoverheersing. Er is daarbij een vloeiendeovergang naar veel intolerantere vormenvan nationalisme.

Het tweede model is dat van een plura-listische postcommunistische samenle-ving, dat ervan uitgaat dat Oekraïne op

basis van zijn geschiedenis (de verschil-lende keren opgeschoven grenzen) eenveelvoud van bevolkingsgroepen omvat,die samen een civiele Oekraïense identi-teit moeten opbouwen.

De tragiek van het interne Oekraïenseconflict is dat het monistische model hetheeft gewonnen en dat dit heeft geleid toteen tegenbeweging in het oostelijk, meerop Rusland georiënteerd deel van hetland. Sakwa, schrijvend in november2014, vindt in het oosten het pluralismenog sterker, zij het gekleurd door neo-sovjetsentimenten. Ik zou nu eerder vaneen monistische reactie in het oosten wil-len spreken.

Dit interne conflict werd in hoge matebepaald door een strategische fout van dezich uitbreidende EU. In de begrippenvan Sakwa werd gekozen voor een Uitge-breid Europa (Wider Europe), maar nietvoor een Groot Europa (Greater Europe).Het Uitgebreide Europa is een Europamet Brussel als brandpunt, de markteco-nomie als fundament en concentrischecirkels van samenwerking. Groot Europazou een multipolaire visie op de Europe-se ruimte zijn geweest, in de pan-Europe-se traditie zonder sterke ideologische in-kleuring, waarbinnen plaats is voormeerdere ontwikkelingsvormen.

Door deze keuze en de dynamiek vanhet interne Oekraïense conflict kwam hettot een botsing tussen het Uitgebreid Eu-ropese EU-project van het Nabuurschapen het Russische project voor een Euro-Aziatische tolunie. In de ogen van Sakwawas dit niet onvermijdelijk. NAVO nochEU zijn systematisch vijandig tegenoverRusland, maar niet-onderhandelbareuitbreiding (en het Amerikaanse rakets-child) worden door Rusland als dreiginggezien. Tot een confrontatie leidde dit al-leen door de Oekraïense crisis en de eni-ge oplossing hiervoor is creatief leider-schap en bereidheid tot dialoog.

Kees Kalkman

Richard Sakwa, Frontline Ukraine – Crisis in the

Borderlands I.B. Tauris, 2015

Botsende staatsmodellenaan de frontlijn van Europa

Monistisch nationalisme

tegenover pluralistische

samenleving

Beeldredacteur gevraagdDe beeldredactie van VredesMagazine wordt nu gevormd door Anne Vaillant. De beeld-redactie zoekt in overleg met auteurs en redactie naar foto’s, kaartjes en cartoons bij deartikelen die in ons kwartaalblad verschijnen. De beeldredactie doet voorstellen voor devoorpagina en de fotopagina. De beeldredactie legt contacten en regelt de copyrights.Zij heeft haar eigen fotobudget. Tijdsbeslag is vooral de laatste drie weken voorinlevering aan de vormgever.

Wij zoeken versterking. Het gaat om een vrijwilligersfunctie met alleen onkosten-vergoeding. Wil je aan de slag met fotomateriaal en deel uit maken van een enthousiastteam? Stuur een bericht naar [email protected] met als onderwerp ‘Sollicitatiebeeldredacteur’ en vertel wat over jezelf en waarom je denkt dat het leuk is ombeeldredacteur bij VredesMagazine te worden.



KORTE BERICHTEN

Stop debombardementen

De afgelopen maanden werd er veelgeprotesteerd tegen het Neder-

landse besluit om te gaan bombarderenin Syrië. Er waren demonstraties in DenHaag en Amsterdam. Oorlog is geen Op-lossing gaf een verklaring uit, die vanuitde vredesbeweging breed gesteund werd.Die steun was er ook voor een petitie aande regering.

Enkele citaten uit de oproepen:– De misère, ontstaan door de combi-

natie van oorlogsvoering en internatio-nale politiek vanuit het Westen, is eenvan de belangrijkste redenen voor hetontstaan van IS.

– Wij geloven dan ook niet dat de strijdtegen het terrorisme daarmee gewonnenwordt. Het zal alleen maar leiden totmeer aanslagen en meer vluchtelingen.

– Hoe weinig hoopvol die onderhan-delingen er op voorhand ook uit mogenzien, ze vormen de enige weg naar eeneinde van het al maar toenemende enzich uitbreidende geweld in Syrië en debredere regio.

– We weten uit het verleden dat bom-men niets oplossen. De militaire inter-venties in Afghanistan, Irak en Libië heb-ben niets opgelost. Zoals toen al werdvoorspeld door anti-oorlogsactivisten,zijn de bommen alleen maar olie op hetvuur geweest.

Dienstweigerenin Israël

In strijd met het recht op gewetensbe-zwaren worden Tair Kaminer en Tanya

Golan gevangen gehouden. Een veroor-deling wegens dienstweigeren gaat vol-gens het draaideur principe. Steeds enke-le weken in de nor, dan weer vrij. Dienst-weigeraars houden vol, het is een gewe-tenszaak! Een nieuwe veroordeling toteen gevangenisstraf volgt, telkens langer.

De 19-jarige Israëlische Tair Kaminerzei: “Ik heb besloten dienst te weigeren.Sinds jaren is er geen ambitie voor eenvredesproces, geen poging om vrede tebrengen in Gaza en Sderot. Het geweld-dadige militaire optreden veroorzaakt

een generatie vol haat en verdere escala-tie. Wij moeten nu stoppen.”

Tanya Golan sloot zich bij Tair Kami-ner aan: “Ik protesteer tegen een wet dieteenagers dwingt in het leger te gaan. Ikweiger deel te nemen aan een racistische,discriminerende en onderdrukkende or-ganisatie die decennia lang miljoenenmensen van hun burgerrechten heeft be-roofd.”

Vredesspellen

Na lang uitverkocht te zijn geweestzijn alle bordspellen met een vre-

desthema weer verkrijgbaar bij de web-winkel van het Museum voor Vrede enGeweldloosheid. De spellen zijn er op ge-richt de spelers te laten nadenken overwereldproblemen en oplossingen daar-voor. Sommige zijn ook geschikt voorgrotere groepen spelers. Er zijn 4 spellen:Vrede in onze Tijd, Ufo, Ploegscharen enWereldspel. Meer info: tinyurl.com/vre-desspel

Academischeboycot

In een petitie roepen studenten en me-dewerkers van instellingen voor hoger

onderwijs op tot een academische boycotvan Israël. In hun petitie benadrukken deinitiatiefnemers de betrokkenheid van deIsraëlische academische wereld bij desystematische schending van de (men-sen)rechten van het Palestijnse volk. Le-zen en ondertekenen: tinyurl.com/ver-breeksamenwerking

Dienstplicht voorvrouwen

Op verzoek van de PvdA en D66 be-reidt minister van defensie Hennis

een wetswijziging voor waardoor ookvrouwen voortaan op hun 17de inge-schreven zullen worden in het militair re-gister. Zolang de opkomstplicht is opge-schort zullen ze echter, net zo min als demannen, daadwerkelijk opgeroepenworden voor de militaire dienst.

Nederland volgt hiermee het voor-beeld van Noorwegen waar (eveneens op

initiatief van progressieve partijen)vrouwen dienstplichtig zijn, met dat ver-schil dat in Noorwegen een (klein) deelvan de dienstplichtigen ook echt wordtopgeroepen.

Tot nu toe hanteerde defensie het argu-ment dat het onredelijk zou zijn omvrouwen vanwege hun maatschappelijkeachterstandspositie onder de dienst-plicht te stellen, maar de minister hechtnu sterker aan het gelijkheidsbeginsel.Opvallend is dat in Noorwegen feminis-tische groepen aandrongen op uitbrei-ding van de dienstplicht terwijl vertegen-woordigers van de Noorse vrouwenbe-weging juist vraagtekens plaatsten bij de-ze redenering. Ook in Griekenland ligt ereen wetsvoorstel om de dienstplicht voorvrouwen te doen gelden. De Griekse vre-desbeweging is daartegen in verzet geko-men. Ook in Nederland wordt actie over-wogen. Wie daaraan wil deelnemen kandat laten weten via [email protected]

VS-wapens inEygelshoven

In het kader van Koude Oorlog 2.0keert Amerikaans oorlogstuig terug

naar het Zuid-Limburgse Eygelshoven.De Amerikanen gaan onder de vlag vande NAVO daar weer defensiematerieelstallen. “Prepositionering van Ameri-kaans materieel in Eygelshoven is onder-deel van de geruststellende maatregelenvan de NAVO in het licht van de verslech-terde veiligheidssituatie in Europa,”schrijft minister Hennis aan de TweedeKamer.

Oudejaarsstunts

In Nijega heeft de oudejaarsploeg Sti-kum Mei met een stunt aandacht ge-

vraagd voor de toestand in de wereld, dienog verre van vredig is. Een wereldbolvan ruim 4 meter doorsnee geldt als sym-bool voor alle oorlogen, ellende, over-stromingen en andere rampspoed die deaarde treft. De wereld staat in brand.“Wewillen laten zien hoe gek het tegenwoor-dig in de wereld toegaat,” licht FreddyHiemstra van Stikum Mei de wens naarvrede op aarde toe.



Ook de oudejaarsploeg in Drachtenkoos vrede tot thema. De club stal uit hetEmsland Moormuseum een grote ploeg.Die stelden de leden op, met daaromheengrote zwaarden. Smelt wapens om totploegen, dit is veel beter, want dan slaanniet hordes mensen op de vlucht vooroorlog en geweld op zoek naar veiligeroorden op aarde, is de boodschap.“Wurdt dochs allegearre wekker, tink oanletter, mei bommen en granaten wurdt itnet better”, zette Bennie Veenstra hetmotto kracht bij.

Koos de Beusoverleden

Koos was zijn hele leven actief in devredesbeweging, vooral in Vredes-

beweging Pais. Hij is lange tijd redacteuren eindredacteur geweest van het tijd-schrift ‘t Kan Anders dat nu is opgegaanin VredesMagazine. In 1957 werd hij lidvan de Pacifistisch Socialistische Partij.Pacifisme was voor Koos niet alleen een

idealistisch beginsel, maar praktischenoodzaak

In 1977, nadat binnen de PSP was ge-morreld aan het pacifistisch uitgangs-punt, stapte hij uit de PSP en vond eennieuwe thuisbasis in wat nu Vredesbewe-ging Pais is. Daar viel Koos op door zijnenorme kennis van zaken op tal van ter-reinen. Hij heeft dan ook veel gepubli-ceerd, niet alleen over pacifisme maarook over ecologie en socialisme.

Koos was een heel betrokken en actiefbestuurslid. Zo zette hij zich sterk in voorde succesvolle werkgroep Tegen geweld optv. Die kwam vaak in de publiciteit Koosgaf ook vele interviews (en verscheenzelfs op tv) en heeft ook een bijdrage ge-leverd aan de huidige Kijkwijzer.

Twitteraarsgezocht

@vredesbeweging verspreidt veeltweets. Het aantal volgers stijgt

gestaag. Vredesbeweging Pais heeft ech-

ter beperkte capaciteit en daarom wordtgezocht naar ervaren twitteraars die eensper week een uurtje willen besteden aanhet selecteren uit de vele binnenkomen-de tweets om te retweeten.

Meer info: [email protected]

Zuid-Korea

Na 4 maanden campagnevoeren ishet de internationale campagne

Stop the Shipment gelukt om de versche-ping van een miljoen bussen traangasnaar Bahrein tegen te houden. De rege-ring van Bahrein gebruikt het gas tegenmensen die voor democratie demonstre-ren.

Vredes-rap

Onlangs verscheen op YouTube (ti-nyurl.com/z6vdya6) de vredes-rap

“Hug Holland Hug”. Voor delen en ver-draagzaamheid. Met diverse boodschap-pen. o.a. dat er maar één menselijk ras is(wetenschappelijk vastgesteld in de jaren80). De rap is van Marjan Borsjes en JetKat die ook bezig zijn om een Vredes-plein(tje) te realiseren in Amsterdam.

Tentoonstellingen

In het Vredesmuseum Gouda, Turf-markt 30 is t/m 25 juni 2016 de ten-

toonstelling Onderdrukking en Bevrij-ding te zien. Deze gaat over het droeve lotvan Duitse dienstweigeraars in de Twee-de Wereldoorlog.

Verder van 14 april t/m 5 mei in deopenbare bibliotheek van Norg de ten-toonstelling Ongekend Verweer en op 5mei bij het Bevrijdingsfestival in Assen1000 vredesvrouwen of Zicht op Vrede.

Meer info: tinyurl.com/o7jhcs6 of015-785.01.37

Meer en uitvoeriger VredesNieuws vindt u op:

www.vredessite.nl/nieuws.

Foto

: Joo

p B

lom

Van oorlogsvrijwilliger tot pacifist.Dat geeft in een paar woorden de

ontwikkeling weer die Maarten heeftdoorgemaakt. De Tweede Wereldoor-log, aan het eind waarvan zijn broersArie en Klaas als verzetsstrijders gefu-silleerd werden. Zijn tijd als militair inIndonesië, waarin hij zag dat ook Ne-

derlanders verschrikkingen kunnenaanrichten. Het zijn ervaringen diezijn kijk op de wereld veranderd heb-ben.Hij zegt er zelf over: “Toen be-greep ik dat militair geweld vrijwelnooit een bevredigende oplossingbrengt. Het laat alleen puinhopenachter! Zoals in Indonesië, Vietnam,Afghanistan, Irak, enz.”

Maarten was lange tijd bestuurslidvan Vredesbeweging Pais. Hij was o.a.actief in de strijd tegen de kruisraket-ten. In het bijzonder bij acties rond devliegbasis Soesterberg speelde hij eenbelangrijke rol. Op het dak van zijnhuis stond zelfs een zendantenne,waarmee groepen actievoerders con-tact met elkaar onderhielden.

Maartens daadkracht reikte echterveel verder. Hij bood met 16 andereveteranen op de Indonesische ambas-sade excuses aan en verscheen op tvom Nederlandse excuses te bepleiten.Ook reisde hij naar Kroatië om tegende Balkan-oorlog te demonstreren.

In VredesMagazine verscheen eer-der een uitgebreid interview metMaarten: tinyurl.com/interviewVM.

Maarten Schaafsma overleden



SIGNALERINGEN

van het imago van wereldvreemdheid teontdoen?

Hierover wil ik je de volgende gedachte-gang voorleggen:

Als wij onze vredesgezindheid politiekgeloofwaardig willen maken, moeten weafstappen van actievormen die ontleendzijn aan het denken in termen vanmacht tegenover macht.

Het klassieke voorbeeld daarvan is degeharnaste strijdbaarheid volgens hetwij-tegen-zij-model. Deze blijkt echternauwelijks nog geschikt om het de mili-taristische politici moeilijk te maken.Laat staan om hen tot nadenken te bren-gen.

Vandaar dat we een opmars zien vanactiepatronen die mikken op kansenbinnen het keurslijf van de bestaandemachtsverhoudingen. Zoals lobbyenachter de schermen en het bewerken vanregering en/of parlement met oproepenen petities. Hoewel daar soms wel ietsmee te bereiken valt, zie ik niet hoe weop die manier een einde kunnen makenaan de onderworpenheid van onze poli-tieke elite aan het machtsblok VS-NA-VO.

Maar wat dan wel? Omdat strijd de

Groesbeek, 2 maart 2016

Geachte lezer,

Is het niet onbegrijpelijk dat zoveelvredelievende en nuchter denkendemensen de bewapeningspolitiek van

onze machthebbers onderschrijven? Ja,natuurlijk. Maar hoe komt het dan datdeze waardevolle eigenschappen het nulaten afweten? Dat wordt duidelijk als jede column van Rob de Wijk leest inTrouw van 27 juni 2015, waarin dezeprominente defensie-expert de lezeronthaalt op de door de machiavellisti-sche wol geverfde tijding dat we weeraan het leren zijn hoe de internationaleverhoudingen niet door rechtsbeginse-len en ethiek worden beheerst maardoor belangen en macht.

Anders gezegd, we moeten leren omvoortaan onze veiligheid aan de randvan de afgrond te situeren. Een absurdegedachte, maar ik vermoed dat de optieop krijgsgeweld te diep in ons collectiefbewustzijn verankerd ligt om door ge-zond verstand en moreel inzicht te wor-den ontkracht. Waardoor anders komtDe Wijk aan zijn zelfverzekerdheid? Enlukt het ons antimilitaristen niet om ons

Brief aan een onbekende antimilitaristkern van de politiek is, staat voor mijvast dat een antimilitaristisch alternatiefvan een strijdbare houding moet getui-gen. Maar als het doel van onze strijdvrede is, moet dat blijken uit de manierwaarop deze gevoerd wordt.

Dit overwegend kom ik uit bij de vol-gende aanbevelingen:

1. wend je rechtstreeks tot de mensendie volgens jou fout zitten;

2. benader hen als mogelijke gespreks-partners in plaats van als doelwitten vankritiek en beschuldiging;

3. wees niet bang om ronduit voor jemening uit te komen;

4. heb een open oog voor de proble-matische aspecten van wat je voorstaat.

Ik moet echter, op dit punt gekomen,erkennen dat ik niet zie hoe wij eraankunnen ontkomen tol te betalen aan desuprematie van militaire kracht in onzewereld. Daarom ben ik geen pacifistmaar een antimilitarist.

Ik hoop, geachte lezer, dat je over dezegedachtegang wilt nadenken.

Clemens Raming

Foto

: Han

s St

raet

er

Op zaterdag 27 februari kwamen mensenin tal van Europese steden de straat op

om te betogen voor een legale en veiligedoortocht van vluchtelingen. In Amsterdamdemonstreerden ruim 1000 mensen op het

Musemplein voor Safe Passage: geen dodenmeer aan onze Europese grenzen en

bescherming voor alle vluchtelingen tijdenshun reis door Europa. Tijdens de demonstratie

werd o.a. een lange rij geformeerd zoals datgebeurt wanneer er door hulpverleners

voedsel wordt uitgedeeld aanvluchtelingen op de Griekse eilanden.


Zestig eeuwen oorlog

Al zestig eeuwen blakende volken van lust tot de strijd,en God verdoet met het makenvan sterren en bloemen zijn tijd.

De raden des hemels daarboven,die pronken in ’t eeuwig festijn,willen geen waanzin dovenin ’t stressende mensenbrein.

Bloedbaden, zegepralen,daar gaat het ons hart om:De zwarte kudden dwalen.hun schaapsbel is de trom.

De wagen der victorieheeft het mensdom besmetmet hersenschimmen van gloriemoeders en kinderen verplet.

Wat is onze harstocht bloedig,Zij roept ons voorwaarts! ter dood!en het speeksel der krijgstrompettenbrengt ons geen ademnood.

Staal vlamt, kampementen rokenontketend onze bleke moed;zwarte zielen zijn ontstokendoor rosse kanonnengloed.

En dat voor doorluchtigheden,die, lig je maar net in de grond,elkaar complimenten smeden,terwijl je verrot als een hond.

Geen volk dat aan zijn zijdeeen ander het leven gunt;en men slaat ten allen tijdeuit die domme volkshaat munt.

Daar rijst dageraad over de velden!O, ik merk met verbijsterde schrikdat nog haat bestaat bij die heldenna de zang van de leeuwerik.

Victor Hugo, 1878

Vertaling uit Soldatenalmanak (1909)

bewerkt en ingekort door Jan Bervoets, 2016


vredesmagazine2-2016(lr) 17-06-2016 15:11 pagina 1 … · 2016-06-18 · 2 vredesmagazine nr.2-2016...

Documents