TOKSİKOLOJİTOKSİKOLOJİ

16. yy Paracelsus : “Her madde zehirdir, zehir olmayan madde yoktur; ilacı zehirden ayıran dozudur” : Modern toksikolojinin temeli!

Alfred Swaine Taylor (1806-1880):“Küçük dozda bir zehir ilaçtır; yüksek dozda bir ilaç, zehirdir”

İnsan vücudu için esansiyel olan ve olmayan metaller,

başta besinler olmak üzere diğer bazı yollarla (su, hava gibi) alınmaktadır.

Böylece “vücut metal yükü “ oluşmakta; bazıları ise (alüminyum, kurşun ve

kadmiyum gibi) yaş ile birikerek vücuttaki konsantrasyonları

artmaktadır.

Endüstride metallerin Endüstride metallerin işlenmesi ve teknoloji işlenmesi ve teknoloji

sırasında doğrudan maruz sırasında doğrudan maruz kalma ile pek çok mesleksel kalma ile pek çok mesleksel

zehirlenme olabilir.zehirlenme olabilir.

(Kronik kurşun, cıva, kadmiyum (Kronik kurşun, cıva, kadmiyum zehirlenmesi gibi).zehirlenmesi gibi).Endüstride metal zehirlenmeleri Endüstride metal zehirlenmeleri başlıca başlıca inhalasyon yolu inhalasyon yolu ile ile olmaktadır. Ancak talyum, alkil olmaktadır. Ancak talyum, alkil kurşun, nikel, arsenik ve berilyum kurşun, nikel, arsenik ve berilyum gibi metallerin gibi metallerin deri yolu deri yolu ile de ile de absorbsiyonları önemlidir.absorbsiyonları önemlidir.

Metallerin toksik etkileri, her metalin Metallerin toksik etkileri, her metalin özelliğine göre değişmektedir.özelliğine göre değişmektedir.Genel olarak metallerin hepsi birden Genel olarak metallerin hepsi birden fazla organ ve sistemi etkilemektedir.fazla organ ve sistemi etkilemektedir.

Bu nedenle metal zehirlenmelerinde Bu nedenle metal zehirlenmelerinde ““hedef veya kritik organhedef veya kritik organ”, o metale en ”, o metale en duyarlı olan etki yeri için duyarlı olan etki yeri için kullanılmaktadır. Örneğin kadmiyuma kullanılmaktadır. Örneğin kadmiyuma en duyarlı organ böbrekler olmakla en duyarlı organ böbrekler olmakla beraber, karaciğer ve akciğerlerde de beraber, karaciğer ve akciğerlerde de toksik etki görülür.toksik etki görülür.

Ekotoksikoloji;çevresel kirleticilerin

ekosisteme olan etkilerini inceleyen toksikoloji alt

dalıdır.

Diğer endüstri maddelerinde Diğer endüstri maddelerinde olduğu gibi metaller için de, olduğu gibi metaller için de, işyerleri havası için günde 8 saat ve işyerleri havası için günde 8 saat ve haftada 5 çalışma günü göz önüne haftada 5 çalışma günü göz önüne alınarak alınarak TLV (TWA)TLV (TWA) değerleri değerleri saptanmıştır.saptanmıştır.

TLV (Eşik Limit Değer) TLV (Eşik Limit Değer) (mg/m(mg/m33):):

Günde 8 saat veya haftada 40 saat Günde 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi için defalarca maruz çalışma süresi için defalarca maruz kalındığındakalındığında,,oo kimyasal maddenin advers etki kimyasal maddenin advers etki göstermeyen konsantrasyonudur.göstermeyen konsantrasyonudur.

CLV: CLV: Tavan Değeri

EU OEL: Avrupa Birliği Mesleki maruziyet limit değerleri

MAC: Maksimumu kabul edilebilir konsantrasyon MPC: Maksimum müsaade edilen konsantrasyon

OEL: Mesleki maruz kalma limitleri

OSHA PELs: Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi izin verilebilir maruziyet sınırları(PELs)

PDK: İzin verilebilir maksimum konsantrasyon

STEL: Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.

BENZENBenzen, endüstride bir eritici olarak kullanılır .Akut benzen zehirlenmelerinde, baş ağrısı, baş dönmesi, huzursuzluk, bazen konfüzyon, küçük kas kasılmaları ve ender olarak çırpınmalar görülür. Yıllar boyu benzene açık kalma sonucu ortaya çıkan kronik zehirlenmelerde, aplastik anemi ve agranülositoz belirir, çünkü kan hücrelerinin yapıldığı kemik iliği yıkılmıştır.Belirtiler: Baş ağrısı, baş dönmesi, huzursuzluk, küçük kas kasılmaları, çırpınmalar

HEKZAN

Reaktivitesi düşük olduğundan iyi bir çözücü olarak yapıştırıcıların içinde kullanılır.Hekzan buharı havadan ağır olduğu için, zeminde yayılarak uzak mesafelerde tutuşmalara neden olabilmektedir.

Gerek doğal olarak ve gerekse Gerek doğal olarak ve gerekse endüstride sık kullanımına bağlı endüstride sık kullanımına bağlı olarak çevrede sık rastlanılan bir olarak çevrede sık rastlanılan bir metaldir.metaldir.

İnorganik tuzları:İnorganik tuzları: Kurşun arsenat, kurşun arsenit, kurşun kromat, kurşun fluoroborat, kurşun nitrat, kurşun tiyosiyanat

Organik tuzları:Organik tuzları: Tetrametil kurşun, Tetrametil kurşun, tetraetil kurşuntetraetil kurşun

Çevreden başlıca maruziyet Çevreden başlıca maruziyet kaynakları;kaynakları;-- Benzin dumanındaki kurşun Benzin dumanındaki kurşun (Tetrametil kurşun vuruntuyu (Tetrametil kurşun vuruntuyu önlemek için benzine katılmaktadır. önlemek için benzine katılmaktadır. Süper benzine 400mg/L, normal Süper benzine 400mg/L, normal benzine 150 mg/L)benzine 150 mg/L)- - Endüstriyel Maruziyet (Akümülatör, Endüstriyel Maruziyet (Akümülatör, seramik, porselen, kauçuk seramik, porselen, kauçuk endüstrilerinde)endüstrilerinde)

Şehir Kırsal bölgeYaş(ortalama,aralık)

9,44 (7-12) 9,40 (7-12)

Cinsiyet 23 K31 E

28 K21 E

Diş kurşunmiktarı

4,99 (0,50-14,54)(p<0,0001)

1,69 (0,20-7,80)

Karakaya et al., (1996)

ANKARA BÖLGESİNDE ÇOCUK SÜT DİŞLERİ KURŞUN SEVİYELERİ

--Kurşunlu Kurşunlu boyalarboyalar ( Kurşun bazlı ( Kurşun bazlı duvar boyaları, oto boyaları)duvar boyaları, oto boyaları) --İçme suları İçme suları ( Kurşunlu borular, ( Kurşunlu borular, kurşun içeren endüstriyel kurşun içeren endüstriyel emisyonlarla suların kirlenmesi)emisyonlarla suların kirlenmesi)--Kurşun içeren Kurşun içeren besinlerbesinler (Kurşun (Kurşun içeren toprakta yetişen bitkiler, içeren toprakta yetişen bitkiler, seramik kaplar, teneke kutular)seramik kaplar, teneke kutular)

Kurşunun başlıca Kurşunun başlıca absorpsiyonabsorpsiyon yolu yolu gastrointestinal ve solunum gastrointestinal ve solunum sistemidir.sistemidir.Gastrointestinal absorpsiyon Gastrointestinal absorpsiyon Çocuklarda Çocuklarda % 40% 40 Yetişkinlerde Yetişkinlerde %% 1010Organizmaya absorbe olduktan Organizmaya absorbe olduktan sonra dozun %99’u Hb’e sonra dozun %99’u Hb’e bağlanır.bağlanır.

Önce yumuşak dokularda Önce yumuşak dokularda dağılır.dağılır.Atılım hızı çok yavaştır.Atılım hızı çok yavaştır.Maruziyetin devamı halinde Maruziyetin devamı halinde kemiklerde depolanmaya kemiklerde depolanmaya başlar.başlar.İleri yaşlarda (50-60 yaş) vücut İleri yaşlarda (50-60 yaş) vücut kurşununun %90’ı kemiklerde kurşununun %90’ı kemiklerde toplanır.toplanır.

Akut kurşun zehirlenmesi nadir görülür.Kurşun bileşiklerinin oral yolla alınması veya kurşun buharlarının inhalasyonu ile oluşur.Ağızda metalik tat, mide bulantısı, karın ağrısı ve kusma meydana gelir.SSS’deki akut etkiler parestezi, ağrı ve kaslarda güçsüzlük olarak ortaya çıkar.Böbrek harabiyeti ve oligouri meydana gelir.

Kronik kurşun zehirlenmesi (Plumbizm) belirtileri gastrointestinal, nöromüsküler,nörolojik, hematolojik ve renal etkiler olarak ortaya çıkar.

Gastrointestinal etkiler: -Anoreksi-Kurşun koliği

Nörolojik etkiler:-Çocuklarda IQ skorlarında azalma-Kurşun ensefalopatisi-Periferal nöropati

Hematolojik etkiler:Hematolojik etkiler:

--Kurşun anemisiKurşun anemisi Hem sentezinin inhibisyonuHem sentezinin inhibisyonu Eritrositlerin yarı ömrünün azalmasıEritrositlerin yarı ömrünün azalması

Renal etkiler:Renal etkiler:

--Proksimal Tubullerde hasar --İnterstisiyel nefropati --Saturnin gut (Ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesi)

Yüksek kan basıncı:Yüksek kan basıncı:--Kalsiyum metabolizmasının Kalsiyum metabolizmasının etkilenmesiyle damar düz kaslarının etkilenmesiyle damar düz kaslarının kontraksiyonu sonucukontraksiyonu sonucu --Renal toksisite sonucuRenal toksisite sonucu

Gingivada mavi-siyah çizgiGingivada mavi-siyah çizgi

Kurşuna maruziyetin biyolojik Kurşuna maruziyetin biyolojik izlenmesi:izlenmesi: --Kanda kurşun düzeyi Kanda kurşun düzeyi --İdrar kurşun düzeyiİdrar kurşun düzeyi--Dokularda kurşun düzeyi (Diş, saç Dokularda kurşun düzeyi (Diş, saç gibi)gibi)--Kanda ALA-D aktivitesiKanda ALA-D aktivitesi--İdrarda ALA-D aktivitesi, İdrarda ALA-D aktivitesi, kokorprpoporfirin miktarıoporfirin miktarı--Eritrositte protoporfirin miktarıEritrositte protoporfirin miktarı--Hematolojik araştırmalarHematolojik araştırmalar

Cıva normal sıcaklıkta sıvı olan tek Cıva normal sıcaklıkta sıvı olan tek metaldir. Oda ısısında kolayca metaldir. Oda ısısında kolayca buharlaşabilir.buharlaşabilir. Cıva yer kabuğunda bulunan temel Cıva yer kabuğunda bulunan temel elementlerden biridir. Doğal elementlerden biridir. Doğal dağılımla sürekli serbest hale dağılımla sürekli serbest hale geçtiği için insan dahil tüm geçtiği için insan dahil tüm canlılarda iz halinde bulunur.canlılarda iz halinde bulunur.

Maden yataklarındanMaden yataklarından Volkanik aktivitelerdenVolkanik aktivitelerden Fosil kaynaklı katı ve sıvı Fosil kaynaklı katı ve sıvı yakıtların yakılmasıylayakıtların yakılmasıyla yılda 20 yılda 20 000 ton cıvanın çevreye yayıldığı 000 ton cıvanın çevreye yayıldığı tahmin edilmektedir.tahmin edilmektedir.

Metalik cıva, anorganik ve organik Metalik cıva, anorganik ve organik cıva bileşikleri en az 80 endüstri cıva bileşikleri en az 80 endüstri yerinde 300’den fazla değişik yerinde 300’den fazla değişik şekilde kullanılmaktadır: şekilde kullanılmaktadır: -Kloralkali ve kağıt endüstrisi-Kloralkali ve kağıt endüstrisi--Elektrik cihazlarıElektrik cihazları--BoyalarBoyalar--FungusitFungusit--Amalgam yapımıAmalgam yapımı--Tıpta antiseptik, diüretikve Tıpta antiseptik, diüretikve antisifilitik vb.antisifilitik vb.

Cıvanın toksik etkisi kimyasal Cıvanın toksik etkisi kimyasal bileşimine göre değişir. bileşimine göre değişir. Genel olarak cıva başlıca Genel olarak cıva başlıca sinir sinir sisteminisistemini ve ve böbrekleri böbrekleri etkiler.etkiler.Metalik cıva buharlarına akut Metalik cıva buharlarına akut maruziyetmaruziyet fatal olabilen fatal olabilen korrozif korrozif bronşitbronşit ve ve pnömoniyepnömoniye neden neden olabilir. İyileşmeden sonra uzun olabilir. İyileşmeden sonra uzun süreli etkiler gelişebilir. Santral sinir süreli etkiler gelişebilir. Santral sinir sistemi etkilenerek sistemi etkilenerek tremor, aşırı tremor, aşırı sinirlilik ve duyarlık hali, sinirlilik ve duyarlık hali, unutkanlıkunutkanlık gibi davranış gibi davranış bozuklukları gözlenen klinik bozuklukları gözlenen klinik belirtilerdir.belirtilerdir.

Kronik maruziyetKronik maruziyet sıklıkla sıklıkla merkürializmmerkürializm olarak tanımlanır. olarak tanımlanır. Tremor, tiroid büyümesi, taşikardi, Tremor, tiroid büyümesi, taşikardi, düzensiz nabız, gingivitis gelişir. düzensiz nabız, gingivitis gelişir. Motor hareketlerin koordinasyon Motor hareketlerin koordinasyon bozukluğu, davranış bozukluğu, bozukluğu, davranış bozukluğu, sinirlilik hali, hafıza kaybı, sinirlilik hali, hafıza kaybı, depresyon ve delirium merkezi sinir depresyon ve delirium merkezi sinir sisteminin etkilenmesi ile gelişen sisteminin etkilenmesi ile gelişen nöropsikiatrik etkilerdir.nöropsikiatrik etkilerdir.

Cıva tuzlarıCıva tuzları 1 gr gibi küçük 1 gr gibi küçük dozlarda dahi fatal olabilen toksik ve dozlarda dahi fatal olabilen toksik ve korrozif maddelerdir. Bu tuzların ağız korrozif maddelerdir. Bu tuzların ağız yoluyla alımı, abdominal kramplara, yoluyla alımı, abdominal kramplara, kanlı diyare, gastrointestinal kanalda kanlı diyare, gastrointestinal kanalda ülserasyon ve nekroza neden olur. ülserasyon ve nekroza neden olur. Şok, dolaşım kollapsı ve ölümle Şok, dolaşım kollapsı ve ölümle sonuçlanabilir. Eğer iyileşme olmuşsa sonuçlanabilir. Eğer iyileşme olmuşsa proksimal tubullerde hasar nedeniyle proksimal tubullerde hasar nedeniyle renal hasarrenal hasar oluşabilir. oluşabilir. Cıva tuzlarına kronik maruziyet Cıva tuzlarına kronik maruziyet otoimmün hastalıklara da otoimmün hastalıklara da (Glomerüler nefrit)(Glomerüler nefrit) neden olabilir. neden olabilir.

Organik cıva (Metil cıva)Organik cıva (Metil cıva) cıvanın en toksik formudur. cıvanın en toksik formudur. Özellikle beyinin serebral Özellikle beyinin serebral korteksini ve serebellumunu korteksini ve serebellumunu etkiler. Ağız, dudak ve etkiler. Ağız, dudak ve ekstremitelerde uyuşukluk, ekstremitelerde uyuşukluk, ataksiler, yorgunluk hali, ataksiler, yorgunluk hali, konsantrasyon bozukluğu, işitme konsantrasyon bozukluğu, işitme ve görme kayıpları, tremorlar ve görme kayıpları, tremorlar gelişir.gelişir.

Kadmiyum içinKadmiyum için modern toksik modern toksik metalmetal denilir.denilir.Kadmiyum doğada başta çinko Kadmiyum doğada başta çinko olmak üzere çeşitli mineral olmak üzere çeşitli mineral filizlerinde bulunan ve endüstride filizlerinde bulunan ve endüstride yoğun kullanımı olan bir metaldir.yoğun kullanımı olan bir metaldir.

Endüstride;Endüstride; --Elektrolizle kaplama ve Elektrolizle kaplama ve galvanizleme proseslerinde galvanizleme proseslerinde (Antikorrozif)(Antikorrozif)--Boya pigmenti ve plastiklerdeBoya pigmenti ve plastiklerde --Nikel-kadmiyum pillerindeNikel-kadmiyum pillerinde--Seramik ve cam yapımında vb.Seramik ve cam yapımında vb.

Maruziyet başlıca oral ve inhalasyon Maruziyet başlıca oral ve inhalasyon yolu ile olur.yolu ile olur.Çeşitli tip et, balık ve meyvalar 1-50 Çeşitli tip et, balık ve meyvalar 1-50 g/kg Cd içerebilir.g/kg Cd içerebilir.Tahıllarda 150 Tahıllarda 150 g/kg’a çıkabilir.g/kg’a çıkabilir.Midye, istiridye gibi kabuklu deniz Midye, istiridye gibi kabuklu deniz hayvan larında 100-1000 hayvan larında 100-1000 g/kg’a g/kg’a kadar birikebilir.kadar birikebilir.İnhalasyonla alınan kadmiyumun da İnhalasyonla alınan kadmiyumun da %30’u absorbe olabilir. %30’u absorbe olabilir. Sigara önemli bir Cd kaynağıdır. Bir Sigara önemli bir Cd kaynağıdır. Bir adet sigara 1-2 adet sigara 1-2 g Cd içerir.g Cd içerir.

Ağız yoluyla akut zehirlenme Ağız yoluyla akut zehirlenme nadirdir.nadirdir.İnhalasyonla akut maruziyet İnhalasyonla akut maruziyet pnömonipnömoni ve ve pulmoner ödempulmoner ödeme e neden olur.neden olur. 5 mg/m 5 mg/m33 havanın 8 saat havanın 8 saat solunması ölüme neden olur.solunması ölüme neden olur.İnhalasyonla kronik maruziyet İnhalasyonla kronik maruziyet kronik bronşit, fibrozis ve kronik bronşit, fibrozis ve amfizemamfizem gelişimine neden olur. gelişimine neden olur.Gerek akut gerekse kronik Gerek akut gerekse kronik maruziyetlerde kadmiyummaruziyetlerde kadmiyum böbrek böbrek tübüllerindetübüllerinde (metallotionein (metallotionein sentezini arttırır ve Cd-MT kopleksi sentezini arttırır ve Cd-MT kopleksi halinde) birikir.halinde) birikir.

100-300 100-300 g/g Cd böbrek yükü, böbrek g/g Cd böbrek yükü, böbrek tübülleri hücrelerinde hasara neden tübülleri hücrelerinde hasara neden olur.olur.

Kadmiyum, Kadmiyum, kalsiyum fosfatkalsiyum fosfat ve ve Vitamin DVitamin D metabolizmasını bozarak metabolizmasını bozarak kemikler üzerine de etkili kemikler üzerine de etkili olabilmektedir. olabilmektedir.

Maruz kişilerde Maruz kişilerde osteoporozosteoporoz veya veya osteomalasiaosteomalasia gelişir.gelişir.

Endüstride;Endüstride; --Kromla kaplama (Korozyona karşı)Kromla kaplama (Korozyona karşı)--Boya endüstrisindeBoya endüstrisinde--Deri ve tekstil endüstrisnde vb. Deri ve tekstil endüstrisnde vb. kullanılır.kullanılır.

Krom, doğada CrKrom, doğada Cr2 2 - Cr- Cr66 oksidasyon basamaklarında oksidasyon basamaklarında bulunur. Ancak Crbulunur. Ancak Cr33 ve Cr ve Cr6 6 formları formları biyolojik olarak önemlidirler. En biyolojik olarak önemlidirler. En toksik olanı toksik olanı hekzavalanhekzavalan (Kromat)(Kromat) formudur. formudur.

Hekzavalan formu akciğerler gibi Hekzavalan formu akciğerler gibi çeşitli doku tiplerinin hücre çeşitli doku tiplerinin hücre memranlarından kolayca geçebilir memranlarından kolayca geçebilir ve hücre içinde Crve hücre içinde Cr33’e indirgenir.’e indirgenir.

Maruziyet başlıca deri ile temas sonucu Maruziyet başlıca deri ile temas sonucu ve krom içeren toz ve buharların ve krom içeren toz ve buharların inhalasyonu ile olmaktadır.inhalasyonu ile olmaktadır. Endüstride kroma dermal maruziyet Endüstride kroma dermal maruziyet kontakt dermatitekontakt dermatite neden olur. neden olur. Hekzavalan krom deri ve burun mukoz Hekzavalan krom deri ve burun mukoz memranlarına şiddetli korroziftir (memranlarına şiddetli korroziftir (Krom Krom ülserleri ve burun delinmesiülserleri ve burun delinmesi).). Krom tozları Krom tozları farenjit farenjit ve ve bronşitbronşite de e de neden olur.neden olur.Hekzavalan kromun akciğer Hekzavalan kromun akciğer kanserlerikanserleri ile ilişkisi olduğu ile ilişkisi olduğu gösterilmiştir. IARC’ın insan karsinojenleri gösterilmiştir. IARC’ın insan karsinojenleri (Grup 1)grubundadır.(Grup 1)grubundadır.

Sertliği ve korozyona dayanıklılığı Sertliği ve korozyona dayanıklılığı nedeniyle birçok metal alaşımının nedeniyle birçok metal alaşımının yapısına girer.yapısına girer.Çelik üretimi, elektrolizle kaplama, Çelik üretimi, elektrolizle kaplama, alkali pil, boya ve elektronik üretimi alkali pil, boya ve elektronik üretimi gibi daha pek çok alanda kullanılır.gibi daha pek çok alanda kullanılır.Nikelin ağız yoluyla alınması, Nikelin ağız yoluyla alınması, kontamine olmuş besinler aracılığı ile kontamine olmuş besinler aracılığı ile olur.olur. Bir adet sigara 1-3 Bir adet sigara 1-3 g Ni içerir.g Ni içerir.

Nikelin başlıca maruziyet, toz ve Nikelin başlıca maruziyet, toz ve buharlarının solunması ile olur.buharlarının solunması ile olur.Nikele maruziyetin Nikele maruziyetin oluşturabileceği başlıca sağlık riski oluşturabileceği başlıca sağlık riski solunum sistemi kanserlerisolunum sistemi kanserleridir. dir. BurunBurun ve ve akciğer kanserleriakciğer kanserleri en en sık rastlanılanlardır.sık rastlanılanlardır.

30 ppm 30 ppm nikel karbonilnikel karbonile 30 dak e 30 dak maruziyet maruziyet fatal fatal olabilmektedir. olabilmektedir. Başlangıç semptomları; başağrısı, Başlangıç semptomları; başağrısı, yorgunluk, halsizlik, bulantı ve yorgunluk, halsizlik, bulantı ve kusmadır. 12-36 saat içersinde, kusmadır. 12-36 saat içersinde, soluma zorluğu, göğüs ağrısı oluşur. soluma zorluğu, göğüs ağrısı oluşur. Solunumun bozulmasını pnömoni Solunumun bozulmasını pnömoni izler.izler.

Nikele maruziyetin birdiğer önemli Nikele maruziyetin birdiğer önemli etkisi de alerjidir. etkisi de alerjidir. Astım, ürtiker, Astım, ürtiker, eritem, kontakt dermatiteritem, kontakt dermatit oluşturabilir.oluşturabilir.

Ağır Metallerin TLV DeğerleriAğır Metallerin TLV Değerleri

Ağır metaller toksik etkilerini Ağır metaller toksik etkilerini fizyolojik fonkfizyolojik fonk siyonlar için gerekli siyonlar için gerekli ligantlarla birleşerek ligantlarla birleşerek gösterdiklerigösterdikleri için, için, ağır metal antagonistleri olarak, metaller ağır metal antagonistleri olarak, metaller ile kompleks yapma yeteneği olan ve ile kompleks yapma yeteneği olan ve ligantlarla metal katyonlarının ligantlarla metal katyonlarının bağlanmasını önleyebilir veya tersine bağlanmasını önleyebilir veya tersine çevirebilir özelliği olan maddeler çevirebilir özelliği olan maddeler kullanılır kullanılır (Şelat yapıcı maddeler)(Şelat yapıcı maddeler)..

METAL ZEHİRLENMELERİNDE METAL ZEHİRLENMELERİNDE ANTİDOT KULLANIMIANTİDOT KULLANIMI

Dimerkaprol (BAL):Dimerkaprol (BAL):

I.M. olarak (%10’luk yağlı çözelti) -100 mg/ml dozda 3ml’lik ampuller- kullanılır. Arsenik, kurşun ve cıva zehirlenmelerinin yanısıra antimon, bizmut, krom, kobalt, altın ve nikel gibi pek çok metal ile dayanıklı şelatlar oluşturabilir.

Kalsiyum Disodyum EdetatKalsiyum Disodyum Edetat(Kalsiyum Disodyum Versenat):(Kalsiyum Disodyum Versenat):

%20 EDTA kalsiyum sodyum ; 10x2 ml %20 EDTA kalsiyum sodyum ; 10x2 ml ampuller halindedir. I.M. veya I.V. ampuller halindedir. I.M. veya I.V. kullanılır. Özellikle kurşun kullanılır. Özellikle kurşun zehirlenmesinde kullanılır. Renal zehirlenmesinde kullanılır. Renal toksisitesine dikkat edilmelidir.toksisitesine dikkat edilmelidir.

D-Penisillamin:D-Penisillamin:Wilson hastalığı ve kurşun, cıva ve Wilson hastalığı ve kurşun, cıva ve demirin vücuttan uzaklaştırılmasında demirin vücuttan uzaklaştırılmasında etkilidir. Oral yolla etkilidir. Yetişkin etkilidir. Oral yolla etkilidir. Yetişkin dozu: 1-1.5 g/gün (4 eşit dozda) Alerjik dozu: 1-1.5 g/gün (4 eşit dozda) Alerjik reaksiyonlar oluşturabilir(Anafilaksi, deri reaksiyonlar oluşturabilir(Anafilaksi, deri reaksiyonları, lökopeni)reaksiyonları, lökopeni)

2,3-Dimerkaptosüksinik Asit 2,3-Dimerkaptosüksinik Asit (DMSA):(DMSA): BAL’ın suda çözünen bir türevidir.BAL’ın suda çözünen bir türevidir. Çocuklar için oral yolla kullanılabilecek Çocuklar için oral yolla kullanılabilecek kurşun şelatörüdür.kurşun şelatörüdür. Oral yolla kullanılması ve yan etkilerinin Oral yolla kullanılması ve yan etkilerinin olmaması nedeniyle EDTA’ya göre olmaması nedeniyle EDTA’ya göre avantajlıdır. avantajlıdır.

Ağır metal veya kimyasal maddelerle çalışılan işyerlerinde veya bu gibi maddelerle çalışan personelde periyodik olarak;

-akciğer filmleri-kanda kurşun-idrarda fenol-idrarda hippürik asit-karaciğer fonksiyon testleri-sedim yapılmalıdır.

(Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 12:)

Proseste kimyasal madde ve çözücüleri (siklohegzanon, hegzan, toluen, ksilen, heptan,kurşun vs.) kullanan işçilerin kimyasal madde ve çözücüler yönünden laboratuar tetkikleri (kan-idrar) belli periyotlarla yaptırılmalı, etkilenmiş olanlar bu işlerden uzaklaştırılmalıdır. Bu tahlil sonuçları iş yeri hekimi veya periyodik sağlık kontrolü yapan hekim tarafından takip edilmelidir.

Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulurlar.

İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınacak ve bu gözetimler özellikle;

Belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin söz konusu olduğu,

İşçilerin özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu,

İşçiler üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda yapılacaktır. İşçiler bu işe başlamadan önce bu durumdan haberdar edileceklerdir.

Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve güncelleştirilecektir.

Sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet düzeyi izleme sonuçlarının bir özetini ihtiva edecektir. Sağlık gözetiminde biyolojik izleme ve gerekli incelemeler yer alacaktır.

İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulacak ve muhafaza edilecektir.

Kayıtların bir örneği, istenmesi halinde Bakanlığa verilecektir.

Sağlık gözetimi sonucunda;işyerinde tehlikeli kimyasal maddeye

maruz kalan işçide, bu maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işçi durumdan

haberdar edilecek ve kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli

bilgi ve tavsiyeler verilecektir.