tokat merkez sancaĞi’nin sosyo -...

T.C.ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TARİH ANABİLİM DALI

TOKAT MERKEZ SANCAĞI’NIN

SOSYO – EKONOMİK KONUMU

(1800 -1850)

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Danışman

Harun ÇİÇEK Doç.Dr.Mehmet Yavuz ERLER

SAMSUN-2006

V

ÖZET

Tezimizin adını oluşturan “Tokat Merkez Sancağı’nın Sosyo-Ekonomik

Konumu (1800-1850)” üç bölümden oluşmaktadır.

Tokat Sancağı’ndaki Yöneticiler açıklanmış ve görev yaptıkları yıllara

göre tasnif edilmiştir. Tokat Merkez Sancağı’ndaki kamu binaları ve binaların

imar tarihleri işlevlerine göre belirtilmiştir.

Sosyal bünyedeki milletlerin mahallelere göre dağılımı verilip, bu milletler

arasındaki ilişkiler açıklanmıştır.Aynı zamanda bu milletlerin hangi ekonomik

sektörde faaliyet gösterdikleri de ele alınmıştır.

Merkez sancaktaki gelir kaynakları niteliklerine göre farklı farklı

incelenmiş ve bu farklı sektörlerde faaliyet gösteren esnaf kesimin ekonomik

işlevleri yürüttükleri alanlara göre gruplandırılmıştır. Bu sektörlerde üst grup

olarak çıkan Tüccar, Zanaatkar ve gelirlerine göre diğerlerinden ayrılan idareci ve

askerler de ayrı bir platformda değerlendirmeye alınmıştır.

IV

ÖNSÖZ

19. yy Osmanlı sancakları arasındaki gerek coğrafi konumu gerekse sosyal

yapı bakımından farklı bir öneme sahip olan Tokat sancağı üzerinde yapılan bu

çalışmamız, dönemin sosyo-ekonomik yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler vermesi

açısından son derece önemlidir.Bu yüzyıl sürecinde farklı etnik gruplar arasındaki

iletişimsel aktiviteler, Osmanlı toplum yapısının işleyişi ve bu etnik grupların

hayat şartları güzel bir örnek olarak değerlendirmeye aldığımız Tokat sancağı

bünyesinde yaşam bulmuştur. Aslında her sancağın kendi bünyesinde farklı bir

mikro çalışma alanı olduğu düşünülürse; bu çalışmalar arasında Tokat modeli,

hem içinde barındırdığı diğer sancaklardan farklı olarak kozmopolit yapısı hem de

çevre sancakları ulaşım, ticaret, tarımsal açıdan beslemesi bakımından da

ekonomik yapı olarak farklı kılmaktadır.

Çalışmalarımızın temelinde sosyo-ekonomik yapı etkin bir şekilde rol

oynadığından, tüm çalışmalarımız Şer’iye sicil defterleri ve tereke kayıtları

üzerinde yoğunlaşmıştır.Tokat sancağı ile ilgili olan bir çok arşiv belgesinden

itina ile yararlanılmış, kaynakların incelenmesi ve transkribe edilmesi

çalışmamızın en uzun ve yorucu sürecini almıştır.

Özellikle Şer’iye sicil defterleri üzerinde yapılan çalışmalar esnasında

dönemin sosyal yaşam tarzı ile ilgili olan bir çok bulguya ulaşılması ve bu

verilerin bir çok araştırmacıya temel kaynak teşkil edecek nitelikte olması

yaptığımız çalışmanın önemini anlatmak için yeterlidir. Şer’iye sicil defterlerinde

geçen tereke bilgilerinin hiçbir ayrıntı kaçırmadan kağıda dökülmesi, dönemin

bürokrasisinin ciddiyetini ayrı olarak anlatmaktadır.

Ortaya konan her üründe; çalışma arzusu, verilen emek vardır.Bir ürünün

hizmete sunulması tek bir şahsın yapamayacağı kadar zordur.Tokat sancağı’nın

sosyo-ekonomik yapısı ile ilgili olan bu çalışmamda verilen her emeğe en derin

saygı ve teşekkürlerimi sunmak vicdani görevimdir.

Tüm desteklerinden dolayı danışman hocam Doç.Dr.M.Yavuz ERLER’e ;

Gazi Osman Paşa Üniversitesi Öğretim üyelerinden Ali AÇIKEL ve Mehmet

MERCAN hocalarıma; maddi ve manevi desteğini esirgemeyen değerli aileme

teşekkürü bir borç bilirim.

VI

ABSTRACT

My thesis, “Socio- Ekonomic Location of Tokat Central Sanjak (1800-

1850)” consist of three chapters.

The administrators in Tokat Sanjak have been explained and classified according

to the years when they administrated the sanjak. Public institions in the sanjak of

Tokat and the years, when they were built up, have been indicated in regard to

their functions.

The condition of the millets in the social organization have been given

according to the numbers in the neighbourhoods and the relationships among

them have been explained. Besides, economic activities of these millets in various

sectors have been searched.

İncome sources in the Central Sanjak have been examined in different

ways considering their features and economic functions of the artisans, who

worked in different sectors, have been grouped according to the areas. The

merchants, craftsmen, who were the members of the upper section of the society

and the governors and the military officers, who were distinct from the others in

regard to their incomes, have also been searched on a different plane.

VII

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ......................................................................................................................................IVÖZET..........................................................................................................................................V ..VIIIABSTRACT..............................................................................................................................VIİÇİNDEKİLER........................................................................................................................VIIKISALTMALAR..................................................................................................................... IXGİRİŞ.......................................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM TOKAT SANCAK MERKEZİ İDARİ YAPISI................................... 2

1-TOKAT SANCAĞI’NDAKİ İDARİ YÖNETİCİLER........................................................... 7a.Sivas Valileri............................................................................................................................ 7b.Tokat Voyvodaları..................................................................................................................122-TOKAT MERKEZİ’NDE BULUNAN KAMU BİNALARI................................................16a.Hükümet Konağı.....................................................................................................................16b.Adliye Binası..........................................................................................................................18c.Eğitim Kurumları....................................................................................................................21d.Camii,Mescit ve Tekkeler...................................................................................................... 22e.Hanlar,Hamamlar................................................................................................................... 24f.Saraylar ve Konaklar...............................................................................................................25

İKİNCİ BÖLÜM TOKAT SANCAK MERKEZİNİN SOSYAL YAPISI........................... 27

1-TOKAT SANCAĞINDAKİ DEMOGRAFİK YAPI............................................................ 27a.Nüfusun Millet Sistemine Göre Tasnifi................................................................................. 27b.Tokat’ta İskân Mahalleri........................................................................................................ 292-TOKAT HALKININ SOSYAL İLİŞKİLERİ....................................................................... 30a.Tokat Halkının Kimliği.......................................................................................................... 30b.Tokat Halkının İletişimi......................................................................................................... 343-TOKAT HALKINDA SINIFSAL OLUŞUMLAR............................................................... 38a.Yöneticiler..............................................................................................................................38b.Zanaatkârlar............................................................................................................................39

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TOKAT MERKEZ SANCAĞININ EKONOMİK YAPISI..................... 40

1-MERKEZ SANCAĞIN GELİR KAYNAKLARI................................................................. 43a.Toprağa Bağlı Gelir Kaynakları.............................................................................................58b.Sanata Bağlı Gelir Kaynakları................................................................................................59c.Ticarete Bağlı Gelir Kaynakları............................................................................................. 62d.Bina Yapımı İle İlgili Esnaf Kolları.......................................................................................66e.Yiyecek Ve Çeşitli Besin Maddeleri İle İlgili Esnaf Kolları....................... ...........................67f.Diğer Esnaf Kolları.................................................................................................................682-MERKEZ SANCAKTAKİ GELİR GRUPLARI.................................................................. 70a.Tüccarlar.................................................................................................................................70b.Zanaatkârlar............................................................................................................................70c.İdareciler.................................................................................................................................71d.Askerler..................................................................................................................................71SONUÇ..................................................................................................................................... 73

VIII

KAYNAKÇA.................................................................................................................. 74EKLER......................................................................................................................................77EK I........................................................................................................................................... 77Orijinal Tereke Kayıtları........................................................................................................... 77EK II..........................................................................................................................................84Tokat’ın Yıllık Kayıtları............................................................................................................84EK III.........................................................................................................................................98Esnaf İsimleri............................................................................................................................ 98EK IV...................................................................................................................................... 126Kişisel Tereke Kayıtları.......................................................................................................... 126EK V........................................................................................................................................202Tereke Kayıtlarında Adı Geçen Ev Eşyaları...........................................................................202EK VI...................................................................................................................................... 207Mahallelere Göre Şahsi Tereke Miktarları..............................................................................227

IX

KISALTMALAR

Bkz : Bakınız

C. : Cilt

Nr : Numara

S. : Sayı

s. : Sayfa

TŞSD : Tokat Şer’iye Sicil Defteri

1

GİRİŞ

1800-1850 yıllarını kapsayan tezimizi oluşturma aşamasında üç bölüm tespit

ettik. Bu bölümlerden ilki olan “Tokat Sancak Merkezi İdari Yapısı” tez

konumuzun sahasını tespit etmek ve sosyal yapı ile ekonomik yapıda yaptırımları

olan idarecileri belirlemeyi hedeflemektedir. Tokat merkezinin mahalleleri,

merkez kazaya bağlı köylerin tespiti ve yörede 1800-1850 tarihleri arasında görev

yapan mülki idarecilerin tespiti birinci bölümün ana temasını oluşturmaktadır.

Tezimizin ikinci bölümü olarak belirlediğimiz “Tokat Sancak Merkezinin Sosyal

Yapısı” elde edilen tarihi verilerle Tokat merkezinde yaşayan insanların etnik,

dini çeşitliliklerini ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşılması

sonrasında ise sosyal açıdan kültürler arasındaki etkileşimin tespiti tarihsel açıdan

önem arz etmektedir. Böylelikle çok din ve etnik yapılı bir toplumun birlikte nasıl

bir sosyal yapı oluşturdukları gerçeği belirlenmiş olacaktır. Tezimizin üçüncü

bölümü olarak belirlediğimiz “Tok<at Merkez Sancağının Ekonomik Yapısı” adlı

çalışma, tez konumuzun yöre ile ilgili mali konulardaki verilere ulaşmayı

hedeflediğimiz bir alan olarak belirginlik kazanmıştır. Çalışma sahamızdaki ürün

maliyetleri, ticari emtia fiyatları, gelir grupları gibi konuların tespiti sosyal

yapıdaki ekonomik statüyü de belirlemede yardımcı olacaktır kanaatindeyiz.

Böylelikle oluştuğunu tahmin ettiğimiz sosyal yapıdaki huzur ortamının

ekonomik gelişmişlikle bağlantısını da ortaya koyma fırsatını yakalamış olacağız.

Tezimizin oluşturulması esnasında tespit ettiğimiz Osmanlı dönemi

mahkeme kayıtlarının sosyal ve ekonomik yapıdaki pek çok eksikliği gidermede

yardımcı olacağına yönelik düşüncelerimiz vardır. Ancak idari anlamda yeterli

tarihi verinin sıhhatli kayıtları tutulmadığından bazı engellerle karşılaşacağımız

olasılığı da aşikârdır. Bu türden olası engelleri aşabilmek için çalışma sahamızda

araştırma ve incelemeler yaparak ve sözlü tarihin metotlarını uygulayarak tarihi

belgelerle ulaşamayacağımız verilere ulaşmayı hedeflemekteyiz. Çalışmadan

hedefimiz tarihteki Tokat ve onu oluşturan sosyal yapının gelişmişliğini,

hoşgörüsün yeniden yöre halkına hatırlatmak ve geleceğini geçmişinden aldığı

güç ve bilgiyle geliştirmesini sağlamaktır.

2

BİRİNCİ BÖLÜM

TOKAT SANCAK MERKEZİ İDARİ YAPISI

1620’lerden Tanzimatın ilk yıllarına kadar geçen zaman zarfında bazı

değişiklerle birlikte Sivas sancağının kaza sayısı 22 civarında kalmıştır. Bunların

isimleri şunlardır: Sivas, Tokat, Turhal, Zile, Mecidözü, Niksar, İlbeğlü, Karakuş,

Gelmugat, Sivas ili, Kazabad, Tozanlu, Sonisa, Irak, Karayaka, Taşabad,

Hüseyinabad, Karahisar-ı behramşah, Dönekseabad, İnallumallu, Şerefyanparesi,

Artukabad. XX.yy.’a kadar Sivas’a bağlı olarak bir yönetim şekli yaşayan Tokat,

idari açıdan Sivas eyaletine bağlıydı.Tokat’ın da bağlı olduğu Sivas Eyaleti 19.

yüzyılın başında şu sancaklardan oluşmaktaydı: Sivas(merkez), Amasya, Bozok,

Çorum, Canik, Divriği ve Arapgir.

1839’da başlayan Tanzimat döneminin ilk yıllarından itibaren Osmanlı

Devletinin taşra mülki taksimat ve idari teşkilatında, kademeli olarak önemli

değişiklikler yapıldı. 1840-1864 arasında, kuruluş dönemindeki eyalet-sancak-

kaza sistemi korunarak bazı eyaletlerin idari taksimatı değiştirildi.1 İdari taksimatı

değiştirilen eyaletler arasında, Tokat kazasının içinde bulunduğu Sivas eyaleti de

yer almaktaydı.Tanzimat’a kadar 7 sancaktan (Sivas, Amasya, Canik, Divriği,

Bozok, Çorum ve Arapgir)2oluşan Sivas eyaleti, 1850’ye doğru daraltılarak önce

4’e (Sivas, Amasya ve Çorum, Divriği, Yeniil)31856 yılında Yeniil sancağının

çıkarılması ile 3 sancağa düşürüldü.4 1850 yılında bazı kazaların birleştirilerek tek

kaza adıyla anılması veya kaza olabilecek kadar nüfus bakımından yeterli

olabilen yörüklerin, aşiretlerin de eklenmesiyle nahiye statüsündeki bazı yerleşim

alanlarının kazaya dönüştürülmesi ile kaza sayılarında artışlar meydana gelmiştir.

Tokat kazasının idari taksimatı 1840-1864 yılları itibariyle aşağıda tablo

halinde görülmektedir.* Her ne kadar Tokat Merkez Sancağı ile ilgili olan

çalışmamızın saha açısından genişlemesine neden olsa da Merkez Sancak

1 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1983, c.5, s.55-732 Tayyip Gökbilgin, “15 ve 16.Asırlarda Eyalet-i Rum”, Vakıflar Dergisi, c.6, İstanbul 19903 Ali Açıkel, “Tanzimat Döneminde Tokat Kazasının İdari ve Nüfus Yapısındaki Değişiklikler”,Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c.27, No:2, Sivas 2003, s.3014 Açıkel, a.g.m. , s.302* Yararlanılan tabloda verilen bilgiler Tez alanının (1800-1850) dışını da kapsadığı için tablodaherhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

3

kazasının diğer kazalarla karşılaştırılması metod açısından gerekli bulunmuştur.

Böylelikle Tokat Sancağı içindeki kazaların idari anlamdaki gelişmişliklerini

çalışma sahamız olan Tokat Sancak merkezi olan kaza ile karşılaştırmış ve ne

oranda gelişmişlik kaydettiğini ortaya çıkarmış olacağız.

Tokat Kaza’sının İdari Taksimatı

1840 1841 1844 1850 1860

Nahiye Mahalle

Köy sayısı

Nahiye Mahalle

Köy sayısı

Mahalle

Köy sayısı

Mahalle

Köy sayısı

Nahiye

Merkez 80 Merkez ? ? 73 Merkez

Kafirni 40 Kafirni 20 22 ? Kafirni

Komanat 44 Komanat 47 46 ? Komanat

Tozanlu 43

Yıldız 12

Dönekseabad 9

Toplam 228 67 68

Tablo üzerinden de anlaşılacağı üzere gerek köy sayısında gerek ise

mahalle, nahiye sayısında belirli değişiklikler mevcuttur.Tokat kazası 1840 yılına

kadar merkezle birlikte 6 nahiyeden müteşekkil olmuştur. Tablodan anlaşılacağı

üzere 1840-1860 yılları arasında Tokat sancağı, Merkez, Komanat, Kafirni

nahiyelerinden ibaret olduğu anlaşılmaktadır. 1844-45 yılında gerçekleşen sayıma

göre Tokat nüfusunu tahmini olarak, 10.685 kişi ile Tokat şehir nüfusunun %

54.4’ünü Müslümanlar, 6.665’lik rakamla % 34’ünü Ermeniler 1.110 kişi ile %

4

5.7’sini Rumlar, 875 kişi ile % 4.5’ini Katolikler, 190 kişi ile Yahudiler ve 110

kişi ile Kıptiler ( Çingeneler) oluşturmaktadır.5

Tokat sancağının merkez kazaları hakkında ayrıntılı bir araştırma sonucu

ortaya çıkardığımız 1840-1860 tarihli “Tokat Kazasının İdari Taksimatı” adlı

tablo inceleme sahamızın diğer kazalarla karşılaştırılmasında kolaylık sağlamıştır.

Ancak Tokat Merkez kazasının idari anlamda kapsadığı sahaya ilişkin Tokat

Şeriye Sicillerinden elde ettiğimiz verilerin de belirtilmesinde yarar va rdır.

Böylelikle Tokat Sancağı dahilinde bulunan kazalar ve merkez kazanın idari

anlamda tüm boyutları ile ortaya konulması gerçekleştirilmiş olacaktır. İnceleme

sahamız olan Tokat merkez kazasına ait elde ettiğimiz idari birimlere ilişkin

kayıtlar şu şekilde belirlenmiştir. Tokat Merkez Kazasına bağlı köylerin isimleri

ve bazılarının isim anlamları şunlardır: Ackar, Ağmusa, Alak, Almus, Artusoba,

Barla, Başviran, BedriBeş, Üveysi, Bireb, Berga, Beyram, Biram, Bolus, Boyalı,

Bükdet, Cincife, Cendel, Çat, Çay, Çiftlik, Çördük, Çöreğibüyük, Daduhta,

Dakine, Dazule, Dülger, Defye, Difoy, Dikmeci, Dinar, Duzla (Kaya tuzu ile

uğraşılan bir yer), Eftelet, Ekseri, Ermus, Eski, Ezbeşti, Fekemize, Fekneze, Fenk,

Fera, Gedaz, Gergeroz, Göle, HacıHalvar, İlisbe, İlpit, İze, Kadı vakfı (Köyün

arazisinin dönemin kadısının arazisini vakfa bağışlamasından dolayı...) Kalecik

(Köy yakınlarında küçük bir hisar bulunmasından dolayı), Kanak, Karaev,

Karadere, Karankışla, Karkın, Kasni, Kazil, Kemkez, Kızılca, Kızılöz, Kovalı,

Könek, Kurusekü (Savaş zamanlarında barut yapımında çalışan bir kesimin

yerleşmesinden dolayı), Kuvahlak, Manderaz, Marusova, MelikAli, Menegir,

Meşhedabad, Mohat, Nefsi Fenk, Ohtab, Omala, Paylak, Saltık (Oğuz boylarına

ait bir sülaleden oluştukları için), Sarıyar, Sarsı, Semerci (Köyün geçim

kaynağının semercilik olmasından dolayı), Sedyeli, Totma, Tuna (Balkanlardan

gelipte buralara yerleşen ailelerden dolayı), Teknecik, Tekye, Temcek, Tiyeri,

Tomara, Ureş, Üçgül, Yatmış, Yelpe.*

5Galip Eken, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Toplumunda Nüfusun Mesleki Yapılanması: TokadÖrneği”, Tarih İncelemeleri Dergisi, c.15, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları,İstanbul 2000, s.157* Köy adlarına ilişkin gerçekleştirdiğimiz saha araştırması sonucu kelime anlamları konusunda köymuhtarlarından yararlanılmıştır. Belirlediğimiz köy adları ise Tokat Şer’iye Sicili, 16-21-29.numaralı defterlerden temin edilmiştir.

5

Köylerin idari olarak hangi nahiyelere bağlı bulundukları ve bu

nahiyelerin kontrolü altında ne kadar köy bulunduğu hakkında bir tablo halinde

verilen aşağıdaki bilgiler, çalışmalarımızda bize katkıda bulunmuştur. Nahiyelerin

nüfus olarak diğer nahiyelerden büyük olması veya hangi kriterlere göre ve neden

ayrıldıkları hakkında sonuçlar almakta yarar arzetmektedir. Nahiyelerdeki köy

sayılarının, bu köylerden alınan vergi oranlarının,asker alımlarında veya asker için

ihtiyaç olan iaşe tedariki konusunda bu köylerin sınıflandırılmaya tabii tutulması

gerekli bulunmuştur6.

Tokat Kazası’nda Köylerin Nahiyelere Dağılımı

Komanat

Nahiyesi

Tozanlu Nahiyesi Kafirni

Nahiyesi

Yıldız Nahiyesi Dunkes-âbâd

Nahiyesi

Gelsî Fındıcak Almus Ya‘kûb Ohtâb

İzbesti Urumcık Zaferî Beduhtun Üçgül

Difye SarıÖyek Kara Dere Şeyh Çobânî Gireni

Yelpe Sârsı Cekdeler Nefs-i Yıldız Kemkez

Zazara Eyyüb Menkrufelt Çiftlik İze

İze Abdurramânlu Tomâra Karkın Esdirgin

Kemkez Karadız Çiftlik Geçden Hâcı Tâzular

Estigin Cermiş Levna Sarıyar İfade

Cincife Şeyh Makulu Ya‘kûb Oğlânı Yenice

Tekye veTâzular Dârıkol Egri Aslan Doğmuş

Hulvar Çâlıca Vârzallı Hergele

Ohtâb Koz Ağacı İlbet Killik

Dunkes Pusât Elâk Köpek

Boyalı Buhyâ Muhât Yusuf Oğlânı

Armûs Alan Yurdu Râdohta

6 İsmet Sarıbal, 23 Numaralı Tokat Şer’iye Sicili Transkripsiyon ve DeğerlendirmesiYayımlanmamış Yüksek lisans Tezi,Tokat 2004, s.33

6

Tokat Kazası’nda Köylerin Nahiyelere Dağılımı

KomanatNahiyesi

TozanluNahiyesi

KafirniNahiyesi

YıldızNahiyesi Dunkes-âbâd Nahiyesi

Omala Kozlıca Kurı Sekü

Bizeri Ermenes Tiri

AcıPınar Gölcük Yapalak

Çöregi Büyük Degrîri

Çördek Eski

Sideri Boyalı

Kavâhlık Karkın

Gevrek Tâvza

Ferâdüks Tomânut

Fenk Semâyil

Martos Oba Tığnış

Kâdı Vakfı Yüz Kuş

Kızıl Ademli

Kirkoros Kol

Beş Virân Erzenurûm

Saltuk Kızkapan

Eski Hize

Kula Üveykdiri

Üç gül Müzeyle

Mâmu Zora

Dut Hisârcık

Tablodan anlaşılacağı üzere Yıldız ve Dunkes-abad nahiyelerinin köy

sayılarının diğer nahiyelere oranla daha az olduğu anlaşılmaktadır. Komanat,

7

Tozanlı, Kafirni nahiyelerinin merkez sancağa yakın olması ve halkın geçim

kaynaklarının merkezle bağlantılı olarak yürütmeye çalışmasında köylerin

sayısında artış olmasında etken olmuştur.*

1-TOKAT SANCAĞINDAKİ İDARİ YÖNETİCİLER

Tezimizin konusu dahilinde bulunan yönetici sınıfından bahsederken

görevlilerin ast-üst ilişkisi dikkate alınarak bir anlatım sırası izlenmiştir. Tokat’ın

idari olarak Sivas valiliğine bağlı olması ve idare edilmesi konu anlatımında ilk

olarak Sivas vilayetinin valilerinden bahsetmeyi gerektirmektedir. Tokat

Sancağının idari açıdan birinci derecede sorumlu amiri konumunda bulunan Sivas

Valileri yöredeki sosyal ve ekonomik etkinliklerin belirlenmesinde yetkili

oldukları anlaşılmaktadır. Bu amaçla yöreyi idari anlamda aldıkları karar ve

sorumluluklarla etkileyen Sivas Valileri kaynakların sunduğu olanaklar

doğrultusunda açıklanmıştır.

a. Sivas Valileri

Eyalet olarak bildiğimiz idari yönetim şeklinde yöneticiler, beylerbeyi

tarafından idare edilmekteydi. Padişahın onayı ile görevlerine başlayan valiler ön

şart olarak vezir payesi almak zorundaydılar. Bu şahısların almış oldukları paye,

eyalet yönetiminde görev alanların rütbe ve sorumluluk bakımından eşdeğer bir

konumda olduklarını göstermesi bakımından önemlidir. Ayrıca alt kademelerinde

görev alacak kethuda kefilli olmak ve görevlerinde liyakat göstermiş olmaları

temel yapıdandı7

II.Mahmut dönemi içerisinde görev alan valiler merkezi yönetimin

geliştirilmesi amacıyla başarılı kişilerden seçilmesi konusunda itina gösterilmiştir.

1836 yılında redif askerinden daha iyi yararlanmak amacıyla valilik ünvanı

müşirlik olarak isim değiştirmiştir. Bu dönem içerisinde valilerin görev ve

yetkileri askerî, malî ve idarî olarak genişletilmişti. Valilerin görev süreleri

görevden azledilmedikleri veya ölüm olmadığı sürece bir yıl olarak

* Günümüz köy yerleşiminde bu faktör hala etkin bir konumda olup merkeze yakın olan köylerinekonomik olarak refah düzeyleri ; merkezden uzak köylere nazaran daha üst seviyededir. Bukarşılaştırma saha araştırması yapılırken köylerin mimarisi ve tarımla uğraşan aynı nitelikteköylerin kullanmış oldukları tarım makinaları açısından değerlendirmeye alınmıştır.7 Musa Çadırcı, “Tanzimat’ın İlanı Sırasında Türkiye’de Yönetim”, Belleten Dergisi, c.51, TürkTarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988, s.1215-1241

8

görülmektedir. 1839 yılı itibariyle valilerin görev yerleri eyalet merkezinde başlar,

ve başladıkları andan itibaren idari olarak yetkili oldukları sancaklara ve

yöneticilerine bir buyruldu ile atandıklarına dair yazı gönderirirdi. Aynı zamanda

görev yerleri olan eyalet halkına ve yetkisi dahilinde olan idari yöneticilere karşı

padişahdan almış olduğu emir doğrultusunda zulm etmemeyi adaletli davranması

konusunda itina göstermesi belirtilmiştir.8

Valilerin görev ve yetkileri arasında asker yazım ve toplatılması vergilerin

toplanması ve hazineye aktarılması önemli görevleri arasında bulunmaktaydı.

Özellikle 1826 dan sonra tîmar, zeâmet ve mukaâtaların yönetimi valiler aracılığı

ile mütesellimlere bırakılmıştır. Günümüz il idari sistemine örnek olabilecek bir

yapıda, örneğin; İl Encümenleri toplantısındaki Valilerin başkanlığında veya

olağanüstü toplanan tüm idari birimlerin çalışmalarındaki gibi o dönemde de

naibler, kadılar, voyvodalar veya askeri temsilciler, eyalet içindeki her türlü idari

konular üzerinde görüş alışverişlerinde bulunarak gerekli önlemleri almaktaydı.

Eyalet yönetiminde vali ile aynı yetkiye sahip “Mutasarrıf”diye anılan bir

yönetici daha bulunmaktadır. Vezir rütbesini almış olan bazı kimselere devlet,

çeşitli nedenlerle valilik veremeyince bunların geçimlerini sağlamak için tıpkı

Arpalık’ta olduğu gibi bir veya birkaç sancağın yönetimi verilmekteydi. Bazen de

başka görevi olan vezir veya paşaların birisine ek gelir olarak birkaç sancağın

yönetimi bırakılırdı. Böyleleri asıl görevleri başında bulunmak zorunda

olduklarından, mütesellim göndererek kendi adlarına buraları yönetirlerdi.9

19 yy’ın ikinci çeyreğinde ülke yönetiminde olan valilik kurumunda,

istikrar sözkonusu değildi. Kural olarak görevlendirmeler bir yıl için yapılırdı.

Ancak, çoklukla bir yıl içinde birkaç kez vali değiştiriri ldiğini belgelerde

görmekteyiz. Atama işlerinde ‘Dahiliye Nezareti’kuruluncaya dek sadrazam adına

sadaret kethudası bakardı. Onun hazırladığı liste sadrazamın onayından sonra

padişha sunulur ve alınan fermanla yürürlüğe konurdu. Dahiliye Nezareti

kurulunca sadaret kethudasının görevleri buraya aktarılmış, atama listeleri

nezaretçe hazırlanıp olmuştur. Her yılın şevval ayı başlangıcında vali, mutasarrıf,

mütesellim ve voyvodaların atanmaları yapılmaktaydı.Bunu gösterir “Tevcihat -ı

8 Çadırcı, a.g.m. , s.12229 Çadırcı, a.g.m. , s.1223

9

hûmayun defterleri”ilgililerce hazırlanıp padişahın onayına sunulurdu. Bu listeler

ayrıca Takvim-i Vekâyi’de de ilan edilerek her tarafa duyurulurdu.1831 yılı

Şevval-i Tevcih listesini incelediğimizde eyaletlerin bağlı oldukları hazineleri ve

kimler tarafından yönetildiklerini görebiliyoruz.10

Buna göre Anadolu, Sivas, Maraş eyaletleri, Mukatâat hazinesine bağlı

idi. Valilerin atanması bu hazinece yapılmaktaydı. Buraların dışında kalan,

Karaman, Diyarbakır, Erzurum, Çıldır, Van, Kars, Trabzon, Eyalet-i Cezair ve

Kaptan-ı Deryalık ise herhangi bir hazineye bağlı olmaksızın doğrudan doğruya

sadrazamlığa bağlı bulunuyordu. Bu uygulama sonucunda Tokat Sancağını sevk

ve idare eden Sivas Valilerinin Mukataat Hazinesi görevlilerince yapıldığı

anlaşılmaktadır.11

Eyalet sistemi dahilinde olan Sivas, idari açıdan yukarıda belirtildiği

şekilde bir yapılanma içerisindeydi. Bu sistem içerisinde önemli bir yapı taşına

sahip olan valilerin isimleri ve görev yaptıkları dönemler aşağıda tabloda

belirtilmiştir.12

Sivas Valileri ve Tayin YıllarıİSİMLERİ TAYİN TARİHİ

Alaâddin paşa 1800 (1215 H.)Vezir Köse Mustafa paşa 1800 (1215 H.)Alaeddin paşa 1802 (1217 H.)Vezir Ebu’l-Mîrak Elhac Mehmet Paşa 1803 (1218 H.)Vezir Yusuf Paşa 1803 (1218 H.)Vezir Mehmet Celaleddin Paşa 1805 (1220 H.)Baba İbrahim Paşa 1813 (1228 H.)Sadr-ı Esbak Mehmet Gali Paşa 1815 (1230 H.)Vezir Elhac Osman Paşa 1816 (1231 H.)

10 Çadırcı, a.g.m. , s.122711 Çadırcı, a.g.m. , s.122712 Fahrettin Başel, “Sivas Bülteni”, Sivas 1935

10

Sivas Valileri ve Tayin Yılları

İSİMLERİ TAYİN TARİHİ

Çarhacı Ali Paşa 1817 (1232 H.)

Vezir Lutfullah Paşa 1818 (1233 H.)

Elhac Mehmet Behram Paşa 1820 (1235 H.)

Vezir Elhac Süleyman Paşa 1821 (1236 H.)

Vezir Hasan Paşa 1822 (1237 H.)

Vezir İsmail Hakkı Paşa 1822 (1237 H.)

Vezir Köse Mehmet Paşa 1827 (1242 H.)

İsmail Hakkı Paşa 1829 (1244 H.)

Vezir Osman Paşa 1830 (1245 H.)

Vezir Elhac Hasan Paşa 1830 (1245 H.)

Dergah-ı Ali Kapucubaşılarından Sait İbrahim Ağa 1833 (1248 H.)

Vezir Osman Paşa 1833 (1248 H.)

Sait İbrahim Ağa 1834 (1249 H.)

11

Sivas Valileri ve Tayin Yılları

İSİMLERİ TAYİN TARİHİ

Sadr-ı Esbak Reşit Mehmet Paşa 1834 (1249 H.)

Vezir Hafız Mehmet Paşa 1837 (1252 H.)

Vezir Esat Mehmet Paşa 1837 (1252 H.)

Ferikandan Mehmet Hamdi Paşa 1841 (1256 H.)

Mir-î Mirandan Sivaslı Sait İbrahim Paşa 1844 (1259 H.)

Vezir Aşkar Ali Paşa 1844 (1259 H.)

Miri Mirandan Mehmet Paşa 1845 (1260 H.)

Vezir Mehmet Şerif Paşa 1846 (1261 H.)

Miri mirandan Mehmet Münip Paşa 1846 (1261 H.)

Vezir Mehmet Esat Paşa 1847 (1262 H.)

Vezir İzzet Paşa 1847 (1262 H.)

Vezir Aşkar Ali Paşa 1848 (1263 H.)

Miri Mirandan Abbas Paşa 1849 (1264 H.)

Mehmet Münip Paşa 1850 (1265 H.)

Vezir Mehmet Hamdi Paşa 1852 (1267 H.)

12

Tablo üzerindeki bilgilere göre, Askeri kökenli paşalar yoğunlukta olarak

görev almışlardır. Paşaların bu kadar yoğun bir şekilde görevde kalmaları ve

bunların da bir çoğunun bölgedeki isyanların yoğunluğundan asayişte etkin

olmalarının istenmesinden dolayıdır. Vali olabilmenin şartlarından birisi olarak

kabul edilen vezirlik payesine sahip Valilerin sayısı yirmi bir tanedir.Mir -i

mirandan dört adet görevlendirme yapılmıştır.Valilik görevine birkaç defa

getirilen şahısların ise isimleri şunlardır: Alaaddin Paşa, İsmail Hakkı Paşa,

Mehmed Münip Paşa. Bunların dışında Dergah-ı Ali Kapucubaşılarından bir adet

göreve getirilen kişi ise Sait İbrahim Ağa’dır.

b.Tokat Voyvodaları

Tokat Sancağının idari açıdan yöneticisi konumunda olan Tokat

Voyvodalarının tespiti aşamasında elde ettiğimiz veriler bizlere yol

göstermektedir. Öncelikli olarak Tokat Voyvodalarının görev yetki ve

selahiyetlerinin dönemin uygulamaları dikkate alınarak değerlendiri lmesi

gerekmektedir.

“Tokat, 16 yy dan itibaren idari yönetim şekli olarak voyvodalık ile

yönetilmekteydi. En küçük yönetim şekli olarak Tanzimat’ın ilk yıllarına kadar

gelen bu yönetim şeklinde Has denilen gelirlerin bir nevi mali açıdan

sorumluluklarını yüklenen kişi olarak gördüğümüz voyvoda, daha sonraları

serbest tîmarların ve vali ile mutasarrıfların da bazı yetkilerini üstlenmişdir.

Özelikle tîmar sisteminin bazı değişikliklere uğraması ve ayrıca iltizam, mukâtaa

usulünün yaygınlaşmasıyla birlikte voyvodalık sistemininde yaygınlaşmasını

olanaklı kılmıştır.”13

II.Mahmut dönemi itibariyle yönetim şeklinde voyvodalık bir çok

kasabının da katılmasıyla yaygın hale gelmiştir. Özellikle valilerin kendilerine

yakın hissettikleri veya liyakat konusunda kendilerinden emin oldukları

ayanlardan da voyvodaları seçtikleri görülmektedir. Her yılın mart ayı başında

atanması yapılan voyvodalar görev süreleri bakımından bir yıl kalırlardı. Ancak

voyvodalar da bu süre dolmadan görevlerini bırakmak zorunda kalabilirler veya

13 Çadırcı, a.g.m. , s.1222

13

azledilebilirlerdi,ki bunu Tokat’ın bu devir tarihi içinde rahatlıkla

görebilmekteyiz.14

Devlet otoritesinin sarsılmaya başladığı dönem içerisinde bir çok azledilen

veya sürgüne gönderilmesine karar verilen Voyvodaların isyan ettikleri ve kısmi

çatışmaların yaşandığı görülmektedir.15 Voyvodaların kendi yönetim alanları

içerisinde halktan haksız yere vergi toplanması veya mali açıdan halkı olumsuz

olarak sıkıntıya sokmaları bir çok defa gerek eyalet yönetiminin en üst makamları

olan valiler gerek ise sorumlu oldukları sancak beyine şikayette bulunmalarına

neden olmuş, bu sorunlar ya giderilmiş yada cevabi yazılarda yaşanan diplomatik

manevralarla bu sorunlar giderilmeye çalışılmıştır. Özellikle Tokat’ın Tozanlı

nahiyesi içerisinde yaşanan mali baskıların şikayetleri diplomatik manevralarla bir

çok kez halkın devlet ricalinden ellerinin boş dönmelerine neden olmuştur.16

Tanzimat’tan sonra yapılan idari düzenlemeler ile birlikte voyvodalık

sistemi tamamen ortadan kaldırılarak “Kaza” idari birim olarak ortaya çıkmıştır.

Kaza yöneticileri bir bakıma tüm yetkileri bünyesinde toplayarak bir önceki

voyvodalık uygulamasına benzer şekilde idari birimler içindeki diğer kaza

yöneticilerinden farklı olan konumunu devam ettirmiştir. Hazine görevleri

itibariyle de bir çok değişikliklere uğrayan voyvodalık yönetimi yeni

uygulamaların getirdiği değişimler nedeniyle tarihe karışmıştır.17 Voyvodalık

idari yapısının belirli dönemlerde uğradığı bu değişiklik bir daha taşra teşkilatı

bünyesinde mevcut olmayacaktır. Voyvodalar hakkında yapmış olduğumuz

açıklamalardan sonra bu şahısların tayin tarihleri itibariyle isimlerini

zikretmekteyiz:18

14 Halis Turgut Cinlioğlu, Osmanlılar Zamanında Tokat, Barış Matbaası, Tokat 1951, III. Kısım,s.25-2715 Sözü geçen Voyvodalardan birisi H.1213-1214 M.1799-1800 yılları arasında görev almış olanVoyvoda “Lütfullah bey”dir. Sürgüne gönderilmesindeki sebeb Tozanlı nahiyesinin başkenteyaptığı şikayet üzerine yapılan tahkikat sonucunda sürgün kararı verilmiştir.16 Cinlioğlu, a.g.e. , s.15417 Çadırcı, a.g.m. , s.122218 Cinlioğlu, a.g.e. , s.188-189-190

14

Tokat Voyvodaları ve Tayin Yılları

İSİMLERİ TAYİN YILI

Lütfullah Bey 1799-1800 (1213-1214 H.)

Ömer Ağa 1800 (1215 H.)

Osman Ağa –Hamamcıoğlu 1800 (1215 H.)

Veyis Bey 1800-1802 (1215-1217 H.)

Ahmet Ağa-Elbaşoğlu 1803-1805 (1218-1220 H.)

HasanAğa-Kuruoğlu 1805 (1220 H.)

Ahmet Ağa-Elbaşoğlu 1805-1807 (1220-1222 H.)

HacıAhmetAğaElbaşoğlu’nun azli üzerine 1807 (1222 H.)

Mehmet Metin Ağa 1808 (1223 H.)

Mustafa 1808 (1223 H.)

Mehmet Behlül Hassa Silahtarlarından 1809 (1224 H.)

AliAğa-Hassa Silahtarlarından 1810-1811 (1225-1226 H.)

Mehmet Salih 1812-1813 (1227-1228 H.)

Yusuf Hacı Yusufoğlu-Erzurumlu 1813 (1228 H.)

Mehmet-Gürcüoğlu-Sivas Valisi Pehlivanİbrahim Paşa’nın Silahtarı 1814 (1229 H.)

Mehmet Ali Ağa –Hazinedar 1815 (1230 H.)

Veyis Bey 1815 (1230 H.)

Hüseyin Ağa –Latifoğlu 1816 (1231 H.)

15

Tokat Voyvodaları ve Tayin Yılları


Veyis Bey (2.kez) 1816-1817 (1231-1232 H.)

Derviş Ali-Selanik Eski Tütün Gümrüğü Emini 1817-1819 (1232-1234 H.)

Süleyman Rıfat 1820 (1235 H.)

Hacı Ali-Ömer’in oğlu ve HassaSilahtarlarından, Kayserili 1821 (1236 H.)

Salih Ağa 1822-1824 (1237-1239 H.)

Süleyman Ağa - Hassa Silahtarlarından 1825-1826 (1240-1241 H.)

İsmail Ağa – Silahtar 1827 (1242 H.)

Hüseyin – Latifoğlu 1828 (1243 H.)

Ahmet 1828 (1243 H.)

Hanefi Ağa 1829 (1244 H.)

Halil-Kapıcıbaşılardan 1830 (1245 H.)

Mehmet – Dergah Gediklerinden 1830 (1245 H.)

Hüseyin Latifoğlu 1831 (1246 H.)

Ömer Efendi 1832 (1247 H.)

Abdullah Ağa 1833 (1248 H.)

Hüseyin Latifoğlu 1834 (1249 H.)

HüseyinBey - Behram Paşa zade, Dergah-ı AliBaş Bevyaplarından 1835-1836 (1250-1251 H.)

Hüseyin Latifoğlu – Vekil 1837 (1252 H.)

Hacı İzzet Ağa 1837 (1252 H.)

Hüseyin Latifoğlu – Vekil 1838 (1253 H.)

Mehmet Ağa - Kapıcıbaşılarından 1838 (1253 H.)

16

Tablodan çıkarılan sonuçlara göre altı adet silahtar rütbesiyle görev alan

Voyvoda mevcuttur. Tokat sancağı bünyesinde etkin bir nüfusa sahip olan bazı

sülalerin Voyvodalık görevini birkaç kez aldıklarını görmekteyiz.Bu sülalelerden

en fazla görev alanlar altı kişi ile Latifoğlu sülalesidir. Özellikle Latifoğlu

sülalesinin vergi konularındaki adaletsiz tavırları ve halkı, bazı çıkarlarının

gitmesinden korktukları için yerel yönetime karşı kışkırtmaları kendi

dönemlerinin sıkıntılı bir şekilde geçirmelerine neden olmuştur. Adı geçen

voyvodalar içerisinde göreve atandıkları andan itibaren sorumlu oldukları üst

makamlarca kesin talimat aldıkları halka iyi adaletli davranmaları konusunda

tavırları vergi toplama konusunda yaşanan bir çok sıkıntıdan dolayı bazı

aksaklıklara uğramasına rağmen idari sistem içerisinde büyük sorunlar

yaşanmamıştır.

1840-1842 Yılında, Tokat voyvodalık statüsünden idari olarak Muhassıllık

ile yönetilmeye başlanmıştır.191842 yılından itibaren ise Tokat bir kaza

durumunda kalmış ve bu yapısını XX.yy’ın ilk çeyreğine kadar Sivas vilayeti

bünyesinde bir alt idari birim olarak devam ettiregelmiştir.

2 - TOKAT MERKEZİ’NDE BULUNAN KAMU BİNALARI

Tüm idari mekanizmanın koordine edildiği devlet binaları şeklinde

tanımlayabileceğimiz bu yapılarda gerek bürokrasi gerek ise sosyal yaşamı

ilgilendiren mimari yapılardan bahsetmek tezimizin sosyal ve ekonomik portresini

oluşturma açısından önem arz etmektedir. Kamu binalarının gerek inşası gerekse

bünyesinde bulundurduğu görevliler kaza merkezinde bir tür ekonomik etkinlik

olarak ele alınabilir. Bu amaçla sahamızda yer alan yapılar ve işlevleri şu şekilde

belirlenmiştir:

a. Hükümet Konağı:

Osmanlı devletinin idari birimi olarak 16.yy’dan itibaren ortaya çıkmış

olan voyvodalık sistemi çerçevesi içerisinde yetkili olan voyvodaların kendilerine

ait idari işleri yönetebilecekleri günümüz anlamında bir hükümet konakları

19 Açıkel, a.g.m. , s. 299-331

17

mevcut değildi.20Ancak, tüm idari işlerini yönetebilecekleri konak tarzı bir

köşkleri olmuştur. Yetkisi dahilinde olan müftü veya naibi askeri yetkili mali

yetkili ve diğer kurumların sorumluları ile sorunlarını idari açıdan bu konaktan

idare etmiştir. Tokat Şeriye Sicilleri ve bazı araştırma çalışmalarında bu

konakların varlığına dair deliller mevcut olmakla beraber adetlerinin ne kadar

olduğu ya da hangi mahalde konuşlandıklarına dair veri bulma imkanımız oldukça

sınırlı olmuştur. Ancak tahminimiz yöre idarecilerinin kendi imkanları

çerçevesinde yaptırdıkları konakların her yönetici değişiminde değişme olasılığı

doğrultusundadır. Bu durum belirli zaman aralıkları ile genelde ahşap yapı

malzemesi ile oluşturulan konakların inşa aşamasında yöre için bir tür istihdam

olanağı oluşturduğu yönündedir. Sözü geçen bu köşklerden en bariz olarak zikr

edebileceğimiz voyvodalık da yapmış bir sülaleye ait olan Latifoğlu konağının

mimari yapısı hakkında şunlar belirtilebilir:*

XIX. yy Barok sanatının yöredeki en nadide eserlerinden olan bu yapı,

ahşap malzemelerin işlenmiş görüntüsü dikkat çekicidir. Bey odası olarak tabir

edilen kısmında sanatsal ihtişamın etkileri belirginleşir. Ahşab tezhib sanatı ile

işlenen konaktaki çalışmaları hangi usta ya da dülgerlerin gerçekleştirdiine dair

tarihsel verilere ulaşmak sorun olsa da genel anlamda birilerinin bu yapıda

çalıştığı ve geçimini sağladığı fikrini savunmak yersiz olmayacaktır. Geleneksel

Anadolu mimari sanatının bütün özelliklerini barındıran yapı kubbeli ve külhanlı

olarak bir Türk hamamı ile bütünleşmiştir. Doğu yönündeki alt kat odalarından

biri manzarası ve meyva desenli resimleri baharı andıran bir yapıya bürünmüştür.

Tokatın bu yapıda kullanılan figürler itibariyle meyve yetiştiriciliği açısından

tarihte de önemli rol oynadığını belirtmek imkan dahilindedir. Çalışma

sahamızdaki idari sorumlulara ait olan bu konak tarihteki yerel yaşam zevklerini

yansıtma ve yaşatma açısından da önemli bir kültürel katkı olarak

değerlendirilebilir. Her şeyden önemlisi sosyal açıdan yöre sanatkarlarının bu

konakta çalışması yöre deki yaşam ve geçim tarzının bu yapılara yansımasına

zemin hazırlamıştır.

20bkz.Rıfat Özdemir, “XIX.Yüzyılın İlk Yarısında Ankara (Demografik, İdarî ve Sosyo EkonomikYapısı)1785-1840”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1986, s.48* Yukarıda sözü geçen “Latifoğlu Köşkü”nün konuyla ilgili olarak günümüze kadar ulaşan Tokatsancağındaki nadir bir mimari eser olması bu önemini arttırmaktadır.

18

Özellikle Tokat’ın yerleşim arazisi bakımından deprem kuşağının etkili

olduğu bir yerde bulunması bu yapının kiriş ve kolonlarının destekli bir biçimde

dayanıklı bir yapıya dönüştürülmesinde de etkili olmuştur. Konumuz çerçevesinde

bu konakta yaptığımız incelemeler sonucunda alçı işlemelerin günümüze

gelinciye dek önemli derecede tahribata uğramasından dolayı dökülmelerin

mevcut olduğu gözlemlenmiştir.21

b. Adliye Binası

Bir bina olarak, kadıların hukuki süreçleri yürüttükleri özel bir mimari

yapının olduğunu 1828 yılında yapılan mahkeme binasının kayıtlarından

öğrenmekteyiz.22 Mimari olarak günümüze ulaşan herhangi bir esere sahip

olmamamızdan dolayı adli teşkilatdaki Tokat sancağı örneğini mimari olarak

değerlendirememekteyiz. Bu nedenle hukuksal süreç içerisindeki Kadıların

statülerinden ve görev aldıkları alanlardan bahsedilecektir. Fakat bu süreçten

önce Sancakta görev almış müftülerin isimlerini belirtmek istiyorum:23

Müftüler Ve Tayin Yılları

İSİMLERİ TAYİN YILIMehmet Elmai 1796 (1211 H.)Lütfullah-Müftüzade 1797 (1212 H.)Mehmet Elmai 1797-1801 (1212-1216 H.)Hacı Mustafa 1802 (1217 H.)Mehmet Elmai 1802-1803 (1217-1218 H.)Hafız Ali 1805 (1220 H.)Osman 1806 (1221 H.)Hacı Mehmet 1806-1807 (1221-1222 H.)Osman 1808-1809 (1223-1224 H.)Abdurrahman 1809-1812 (1224-1227 H.)Osman 1813-1814 (1228-1229 H.)Osman 1814 (1229 H.)Mehmet 1815-1818 (1230-1233 H.)Osman 1819 (1234 H.)Abdurrahman 1819-1821 (1234-1236 H.)Osman 1821 (1236 H.)Hacı Ömer 1822-1823 (1237-1238 H.)

21Ersal Yavi, “Tokat”, Tokat Otelcilik Turizm A.ş. Yayınları, Tokat 1986, s.11822 bkz. Ekler Kısmı “Tokat’ın Yıllık Kayıtları”, Ek IV, s.8223Cinlioğlu, a.g.e. , s.194-195

19

Müftüler Ve Tayin Yılları


Osman 1824 (1239 H.)

Hacı Mehmet 1825 (1240 H.)

Hacı Ömer 1826 (1241 H.)


Abdüsselam 1828 (1243 H.)


Hacı Mehmet 1829-1830 (1244-1245 H.)

Hacı Ömer 1830 (1245 H.)

Hacı Mehmet 1832-1833 (1247-1248 H.)

Şer’iye Kurumlar arasında Sancak Beyi’nin Kadıya üstün bir statüsü

yoktur. Osmanlı kadıları sancak beyi’inin sürekli olarak savaşa gitt ikleri dikkate

alınırsa, kent yönetiminin ve hukuk güvenliğinin birinci derecede sorumlu kişisi

olarak kendileri kalmaktadırlar. Dinsel temalardan dolayı halk üzerinde gerek

şer’i gerekse örfi olarak geniş bir yetki barındıran Kadılar denetimsel olarak da bu

yetkilerini cömertçe kullanmaktaydılar. Kentlerdeki imar işlerinin de bakım ve

kontrolünde kadıların sorumlulukları mevcuttur. Mimarbaşı aracılığı ile bu

denetimi yapan kadılar; su yollarının yapım ve onarımı, yol üzerine bina

kurulmaması, sundurmaların sokağa sarkmaması, mezarlık ve pazar yerlerinin

20

başka yerlere taşınması Kadı’nın iznine bağlı olan beledi işler olarak

görülmektedir.

1826 yılına kadar süren görevlerin yoğunluğu kentlerin ekonomik yapısı

artık muhtesiplere devredildi. Esnafların tüm sorunlarını da İstanbul merkezli

İhtisap Nazırlığı üstlenerek bu yetki de taşralarda muhtesiplere devredilmiş oldu.

Artık bu süreçten sonra sadece hukuksal konulara bakmaya başlayan Kadıların

görevleri; 1836 yılında kurulan Evkaf Nazırlığının da vakıf işleri i le alakalı

konulara bakmasıyla birlikte Kadıların bakmakla yükümlü oldukları konular

daralmış oldu.24

Kadıların görevleri:

1- Kadılar, beylerbeyleri ve sancakbeylerinden sonra gelen bir yüksek kademe

devlet görevlisidirler.Yönetimsel, ekonomik ve askeri birçok işlerle ilgili olarak

merkezden yazılan emirlerde kadıların da isimlerinin bulunduğunu görmekteyiz.

Bazen de emirler doğrudan doğruya kadıya yazılmaktaydı.

2- Günümüzde mahkemelerin gördüğü bütün işler kadılar tarafından yürütülür. Bu

işlemler kısa tutanaklar halinde ve tarih sırasına göre sicillere kaydedilirdi.

3- Günümüzde noter tarafından düzenlenen tüm işlemler, eskiden kadılar ve

naibleri tarafından yapılmaktaydı.

4- Tapu dairelerinde yapılmakta olan arazi alım-satım işlemleri eskiden şer’iye

mahkemelerinde yapılmaktaydı. Bu işler için bir miktar vergi alınır ve alım satım

işlemleri deftere kaydı yapılırdı.

5- Kadılar bulundukları merkezlerdeki bütün mukaata işlerine bakarlardı.

Herhangi bir vakfa ait han, hamam, dükkan, vb. yerler şer’iye mahkemelerinde

artırma yolu ile satışa çıkarılır, veya icara verilir ve bu tutanaklar deftere kaydı

yapılırdı.

6- Bulundukları kasaba veya beldelerin belediye işlerine bakmakla yükümlü olan

kadılar, narhların düzenlenmesi, esnafın denetimi gibi konular kadıların görevleri

arasındaydı.

24 Sevgi Aktüre, 19.yy. Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi , ODTÜMimarlık Fakültesi, Ankara 1981, s.162

21

7- Lonca düzeninin devamını sağlayan kethudalar ve yiğit başılar ve her loncaya

bağlı esnafın göstereceği adaylar arasından yalnızca kadı ve naibleri tarafından

seçilir veya görevden alınırlardı.

Kadı Defterleri:

Şer’iye sicilleri şer’i mahkemelerin tarih sırasıyla tutulan kayıtlarına

verilen isimdir. Bu kayıtlar içeriklerine göre üç kısımda toplanmaktadırlar.

1- Her çeşit mahkeme tutanakları ve kadı tarafından verilen kararlar

2- Sözleşme, senet, satış, vakfiye vekalet kefalet vesayet borçlanma tereke taksim

vs. gibi Fıkıh ilminin başlıca konularını içeren Şer’iye mahkemelerine ait resmi

yazılar ; narhlar, esnaf denetimi sonuçları ve ticaretle ilgili diğer konuların

kayıtları ; yangın, sel, fırtına, zelzele, don, kar, dolu gibi olaylarla ilgili notlar,

3- Devlet merkezinden gelen bütün fermanlar, emirler ve tebliğlerin aynı veya

kadı tarafından yapılan özetleri.

Tarih sırasına göre yazılan bu notlar kadı ve naipleri tarafından günü

gününe defterlere işlenmektedir.

c. Eğitim Kurumları:

Eğitim kurumları içerisinde zikretmeye çalışacağımız kurum olarak

medreseler ön plana çıkmaktadır. Dini bilgilerin yanında aklî bilimlerinde etkin

bir şekilde öğretildiği bu kurumların Osmanlı mimari özelliklerini şu şekilde

belirleme imkanımız olmuştur: Osmanlı medreselerinin bir çoğu üstü açık bir

yapıda ve etrafı uzun revaklarla donatılmış olarak görünmektedir. Camii yanında

olan bu yapıların hemen bitişiğinde Öğrenci odaları, ders okutmak amacıyla

hazırlanmış dershaneler mevcuttur.*

Medreselerin dışında geniş bir avlu ve avlunun etrafında öğrencilerin

yatakhane olarak kullandıkları en fazla ikişer kişiden oluşan odacıklar mevcuttur.

Bu odaların iç kısmında ayakkabıları koymaya mahsus dolaplar, kitap rafları

bulunmaktadır. Medreselerin iç kısmında aynı zamanda Müderrislerin ders

* Bu dershaneler aynı zamanda uygulamalı dinsel öğretilerinde verildiği yerdir.

22

okutmak amacıyla kürsüleri mevcuttur. Bu kürsüler taştan veya tahtadan

oluşmakta ve öğrencilere daha iyi hitap etmek amacıyla biraz yüksekçedir.25

d. Camii, Mescit ve Tekkeler:

İslam dininin sembolü olan bu mimari eserlerden Anadolu da ve Osmanlı

devletinin hüküm sürdüğü yerlerde sayılamayacak kadar çoktur. Mescid, Camii,

Tekkelerin mimari özellikleri her ne kadar dönem dönem değişime uğrasa da bu

özellikler Anadoluda bu kadar etkin olmamıştır. Osmanlı devletindeki bu mimari

özelliklerden bahsettikten sonra tezimizin konusu dahilinde olan Tokat

sancağındaki bu örneklere yer vereceğiz. Osmanlı devletinin bu nitelikteki örneği

olan camiiler ve bölümleri şunlardan oluşmaktadır:26

Dış Avlu: Camiyi dış yerleşim yerlerinden ayıran etrafı yüksek duvarlarla

çevrili geniş mekândır.

İç Avlu: Camii binasına bitişik bir yapıdadır.

Camii İçi: Kubbe ile örtülen kısım içinde, orta sahın, yan sofalar, mihrab,

müezzin mahfili, hünkâr mahfili bölümleri bulunmaktadır.

İmamın tekbirlerini arka taraftaki cemaate duyurmakta olan müezzinlerin

olduğu kısım “mahfil” olarak isimlendirilir. Kıble duvarındaki kısma yakın

konumda olan kıble istikametini gösteren ve duvarın hafif bir oyumdan geçirildiği

kısma “mihrab” denmektedir. Cemaate hitap etmek için yüksekçebir yerde

bulunan ve merdivenli olan kısma “minber” denmektedir. Avlunun camiye bitişik

kısmında namaz vaktini kaçıran cemaat için ayrılmış ve revakların altındaki kısma

“son cemaat yeri” denmektedir. Kürsü, papuç, gövde, şerefe, petek, külah,

alemden oluşan kısma “minare” denmektedir.Abdest alınan yer “şadırvan”.

Bunların dışında namaz vakitlerinin tayin edildiği “muvakkıthaneler”; “imam ve

müezzin odaları”; cenaze kaldırmak amacıyla taştanyapılmış olan “musalla

taşı”bulunmaktadır.

25 Celal Esad Arseven, “Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve TezyiniSanatlar”, Türk Sanat Tarihi Dergisi, c.6, s.448-44926Celal Esad Arseven, “Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve TezyiniSanatlar”, Türk Sanat Tarihi Dergisi, c.3, s.220-223-224-225

23

Yukarıda bölümlendirmeye aldığımız bu kısımlar her camii içinde

değişmez olarak nitelendirilen yapılardır.

Tokat Kundakçılar Mescidi: Kundakçılar adlı bir han bulunduğu

belirlenmesine rağmen bir mescide rastlanamamıştır. Tahminimiz adı geçen

mescidin Kundakçılar hanı içerisinde olduğu yönündedir.

Alaca Mescid : Selçuklular ile İlhanlıların ortak bir yapımı olarak ortaya çıkan

Abdülaziz bin İbrahim tarafından yapılan bir eserdir.Günümüzde Sulusokak

mevkiindedir.

Bahadır Sultan mescidi

Çay Mescidi : Günümüzde Güdek (Kısa) minare olarakta bilinen bu mescit

mevkii olarak Çay mahallesindedir. Hacı Turhan Mescidi: Artukoğlu Hacı Turhan

zamanında kesme taş ve moloz taşlardan yapılan eserin imar tarihi 1471 yılıdır.

Hamza Bey Mescidi

Kazancılar Mescidi: İki revaktan oluşan bir yapılanması vardır. Duvarlarında

nişler mevcuttur. Ayrıca revak tonozlarının tuğla ve kemer taşlarından

oluşmaktadır. Tek kubbeli bir yapıya sahip olan eser tipik Osmanlı eseri olma

özelliğini göstermektedir.27

Tabakhane Mescidi : Eski ve yeni debbaghanelerdeki çalışan güruhun

çoğunlukla cemaat olduğu bu yapı günümüzde tabakhane mahallesindedir.

Zincirlikuyu Mescidi- Osmanlı Eseri: Camiinin yanında, camiinin banisine ait

olan ve camiye dini vecibelerini yerine getirmek amacıyla gelen halkın dua ve

Allahtan ölen şahıs için rahmet dilemesi amacıyla yapılmış üstü kapalı veya

parmaklıklarla korunmuş halde olan mimari eserlere “Türbe” denmektedir.

Osmanlı döneminden kalma ve günümüze yıkıntı bir halde ulaşabilen veya

restore edilerek kurtarma çalışmalarına gidilen bu eserlerin isimleri şunlardır:

Horozoğlu Zaviyesi, Ali Paşa Türbesi, Kitabesiz Türbe

27Yavi, a.g.m. , s.353-357

24

e. Hanlar, Hamamlar:

At ve develerle yapılan ticaret esnasında kervanların yol erzaklarını

teminleri veya konaklamak amacıyla barındıkları mimari yapılara denilen

“hanlar” ve bunların büyükleri olarak hizmet veren “kervansaraylar” yol

güzergahları üzerinde mevcuttur. Osmanlı han mimarisinin tipik özelliği; bir

büyük avlu etrafına yapılmış iki katlı şekildedir. Büyük bir kapıdan iç avluya

giriş, ahırların ve konaklama mekanlarının olduğu yerler ile araba tamirhanesi

niteliğinde olan özel kısımlardan mevcuttur. Merdivenlerle üst katlara çıkılır ve

bu bu kısımdan sonra oda yatakhanelere geçilir ve bu kısımın salonu genellikle

geniştir. Bunun dışında hayvanların ihtiyaçları da göz önünde tutulmuş “sulaklar”

yapılmış ve onlar için yeteri derecede yemde mevcuttur. Hanların iç kısmında

gelen yolcuların dini vecibelerini yerine getirmek amacıyla bir de “mescid”

mevcuttur. Anadoludaki bir çok hanların tipik özelliği bu niteliktedir.28

Günümüze ulaşan Osmanlı hanlarından verdiğimiz örneklerin genel

özellikleri de bu şekildedir. Verilen açıklamaya en iyi örnek teşkil eden Paşa

Hanı’nın mimari özelliği aşağıda belirtilmiştir.

Taşhan: 1614-1630 yılları arasında 4227 metre karelik alan üzerinde geniş bir

avludan ve iki kattan oluşmak üzere yapılmıştır. İç ve dışında 117 oda mevcuttur.

Zemin kat servis olarak kullanılırken ; üst kat ise yatakhane görevini üstlenir. Ana

giriş kapısına girilirken sağ ve sol kısımlarda üst kattaki yatakhanelere çıkmak

için taş merdivenler bulunmaktadır.

Paşa Hanı: Kesme taştan yapılmış güzel bir portali ve çevresi sağır duvarlarla

kapalı bir avlusu vardır. Güney yönünde servis kapısı mevcuttur. Alnın sağ ve sol

cenahlarında zincirle selvi ağacına bağlanmış halde iki adet aslan röliefi

mevcuttur.

28 Arseven, a.g.m. , s.473

25

Sulu Han : Günümüzde Aşevi olarak kullanılan bu yapı üzerinde bir kitabe

olmadığından dolayı yapılış tarihi bilinmemektedir.

Deveci Hanı: Kitabesi olmadığından dolayı mimari yapısından anladığımız

kadarıyla 15-16 yy.eseridir. İki katlı, revaklı avlusu ve kesme taşlardan

yapılmıştır. *

Pervane Hamamı:13 yy’da Anadolu Selçuklu döneminde çifte hamam olarak

Pervane Muiniddin Süleyman tarafından yapılmıştır. İç kısma merdivenle

inilmektedir. İç kısımda taş kesimli bir havuz ve havuzun sol kısmında arapça

olarak 1065 tarihi işlenmiştir. Hamamın giriş kısmında “Her seherde Besmele ile

açılır hamamımız ; Hazret-i Hıdırellez ilk gelen mihmanımız” ibareli bir de

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış yazı vardır.Giriş avlusunun tavan kısmı geometrik

tahta işlemesi ile bezenmiştir. Özellikle hamamın üst tavan kısımlarında ışıktan

faydalanmak amacıyla kubbeye benzer camlardan faydalanılmıştır. Hamam

tıraşlık da dahil olmak üzere yedi küçük odadan ibarettir.

Ali Paşa Hamamı: Dört eyvan planında, çifte hamam şeklinde Kanuni Sultan

Süleyman’ın şehzadelerinden Ali Paşa tarafından M.1572 yılında yaptırılmıştır.

Paşa Hamamı: Kadın ve erkek kısımları ayrı, simetrik yapının,soyunma yeri

kare,yıkanma yeri haç planlıdır. Karşılıklı dört eyvanı kubbeli ve beşik tonozlu

olan yıkanma yerinin köşe halvetleri basık ve kubbelidir. Kesme taştan yapılmış

olan mekan üzerinde sekizgen kasnak üzerine oturtulan büyük kubbeleri

mevcuttur. 29

f. Saraylar ve Konaklar:

Saraylar ve konaklar ile ilgili günümüze kullanılabilir bir şekilde ulaşan

hiç bir mimari eser olmadığından bu eserlerin isimlerinden başka açıklama

yapamamaktayız. Sözü geçen mimari eserlerin elde ettiğimiz verilerden 30 yola

çıkarak oluşturduğumuz isim listesi şunlardır: Cihan Sofu-zade Sarayı, Defterdar

Bekir Efendi Sarayı, Çul Kestiren Sarayı, Kar Hazinedar İbrahim Paşa Sarayı,

* Yukarıda adı geçen hanların günümüzde Sulusokak mevkiinde toplanmış olması, bu mahalleningerek halkın yoğun olarak yaşadığı gerek ise kervanların gelmesiyle birlikte bu mahallede ticaricanlılığı arttırdığını ortaya çıkarmaktadır.29 Yavi, a.g.m. , s.358-36030 Yavi, a.g.m. , s.99-103

26

Kıblevi Kethuda Ömer Efendi Sarayı, Külahçızade Sarayı Müfti Sarayı,

Osmanpaşaoğlu Sarayı, Süleyman Efendi Sarayı.*

* Tokat sancağında görev almış bu kişilerin köşk olarak kullandıkları bu yapılardan yaptığımızsaha araştırmasında bir kaynağa rastlayamadık.

27

İKİNCİ BÖLÜM

TOKAT SANCAK MERKEZİNİN SOSYAL YAPISI

1-TOKAT SANCAĞI’NDAKİ DEMOGRAFİK YAPI

Tokat’ın farklı bir etnik yapısının olması ve bu sosyal yapı içinde yaşamını

sürdürenlerin farklı kültürel etkinlikleri çalışmamızda, halkı nüfus miktarına göre

ayrı ayrı incelemeye tabii tutmak ihtiyacı hissettirmiştir. Bu inceleme neticesinde

halkın yaşadığı iskan mahalleri ve etnik grupların oranlarına göre verilen bilgiler

şunlardır:

a. Nüfusun Millet Sistemine Göre Tasnifi

Tokat, Osmanlılar zamanında farklı ırk ve dine mensup insanların bir

arada yaşadığı bir şehir olmuştur. Çoğunlukta olan Türk aileler yanında,

XV.yy’da İspanyadan gelen Yahudiler, Hristiyan, Ermeni ve Rumlar, Çerkezler

şehir nüfusunun ana unsurunu oluşturuyordu.31 Tokat şehir sancağı içindeki

milletler yaşantıları bakımından hep ilişki halinde olmuşlar ve gayri müslimler ile

müslim tebaa arasındaki tüm iletişimde karşılıklı bir hoşgörü hissedilmiştir.

Özellikle gayri Müslimlerle müslüman tebaanın yaşadıkları yerler aynı mekanda

bulunmakta ve milletlere ilişkin bir yapılanma tespit edilememektedir. Tokat

şer’iye sicil defterlerindeki kayıtlardan da anlaşılacağı üzere Tokat merkezindeki

mahallelerde geçen vefat etmiş Osmanlı tebaasından şahısların isimleri

incelendiğinde Osmanlı millet sisteminin ne kadar ahenk içinde idame ettirildiğini

anlayabiliriz. Bu kayıtlarda herhangi bir mahallede Müslüman, Yahudi ya da

Hristiyan olarak vefat eden insanların varlığı aynı mahallede yaşayan değişik

milletlerden vatandaşların varlığını ıspatlamaktadır. Bu konuda örnek

verdiğimizde “Asurmi Kifore veled-i Mozoke”’nin yaşadığı Kabe-i Mescid

mahallesi bu şahıslardan bir çoğu için yeterlidir.32 Böylelikle Osmanlı idaresi

altında olan Tokat Sancağında milletlerin oluşturduğu varoşların varlığından söz

etmek doğru olmayacaktır.

31 Bayram Kodaman, “XX.Yüzyıl başlarında Sivas vilayeti (1901)” Türk Tarihinde veKültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s.17632Tokat Şer’iye Sicil Defteri (TŞSD)., Defter Nr. 56, s.42

28

Aslında Osmanlı devletinin milletleri arasındaki belirgin olan kozmopolit

yapı Osmanlı devletinin kuruluşundan beri gelen yayılmacı politikasının bir

gereği olarak devlet topraklarına katılan yeni yerlerin devletin tekeline verilmesi

ile oluşmuş ve sistem dahilinde toprakların mülkiyeti yine devlet tekelinde

kalmıştır. Tokat örneğinde olduğu gibi bu sistem dahilinde tüm tebaanın toprak

paylaşımı yeni bir üst zümrenin ortaya çıkmasını engellemiştir. Tokat sancağı

içerisindeki tebaa da bu sistem dahilinde iktisadi olarak kendi çaplarında bi r

yapılanmaya gitmişlerdir. Aşağıdaki tabloda verilen nüfusun millet bazındaki

dağılımından da anlaşılacağı üzere müslim tebaayla gayri müslim tebaanın

dağılımında iktisadi kalkınma ile bağlantı mevcuttur.33

Nüfusun Milletler Bazında Dağılımı

GRUPLAR HANE SAYISI TAHMİNİ NÜFUS % ORANI

Müslüman 2137 10.685 54,4

Ermeni 1333 6.665 34

Rum 222 1.110 5,7

Katolik 175 875 4,5

Yahudi 38 190 1

Kıpti(Çingene) 22 110 0,6

Toplam 3927 1963

Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere 1844 yılı itibariyle Tokat

sancağı bünyesinde yaşayan milletlerin dağılımı mevcut milletlere göre

belirlenmiştir. Özellikle dikkatimizi çeken nüfus kitllesi olarak Ermenilerin

müslim tebaadan sonra gelmesi asırlardan bu yana Tokat ve çevresini mesken

tutan bir kitle olması itibariyle önem arz etmektedir. Ayrıca Tokat sancağı

içerisindeki katolik tebaa içerisine Ermenileri de eklediğimiz zaman Ermeni

nüfusunun kitlesel büyüklüğü önemli derecede arttığı görülmektedir.Bu

33 Eken, a.g.m. , s.157

29

sıralamayı devam ettirecek olursak Rumların oranı ikici sırada olurken en az

sayıda olanlar ise Kıptiler (Çingene) gelmektedir.

b. Tokat’ta İskân Mahalleri:

Tokat sancağı içerisindeki tebaa yaşadıkları yer bakımından ortak olan

bazı mahalleler dışında genellikle farklı mahalleler içerisinde mesken

tutmuşlardır. Gayri Müslim tebaa ile müslüman tebaa sadece giyim- kuşam ve

bazı küçük ayrıntılar dışında kanun önünde tamamen eşittirler. Tokat merkezde

bulunan ve şer’iye sicil defterlerinde isimleri geçen mahalleler ve isim anlamları

şunlardır:

Acebşir, AlacaMescid (Mahallenin merkezinde bulunan Mescitin süsleme

özelliğinden kaynaklanmaktadır.), Babauspa, Bazıcık, Beybağı (Tokat sancağında

bürokratik anlamda üst düzey yöneticilerin bahçeler içinde mesken tuttuğu yer

olması…), Cami’i-Kebir (Büyük bir Camii bulunmasından dolayı bu isim

verilmiştir, günümüzde Ali Paşa Camii çevresine verilen isim olduğu

sanılmaktadır), Cedid, Cemale’d-din, Çaşnigir, Çay (Mahallenin ortasından

yağışların etkisi ile sel oluşması ve çay’ı andıran derecede su akıntısının

olmasından dolayı…), ÇayMüslim, Çay Zımmî, Çılfık, Çilehane (Tekkelerde

dervişlerin Allah sevgisinden dolayı çektikleri çilenin olduğu mekanlardan bir

örneğinin mahallede bulunmasından dolayı…), Dabaghane-i Atik (Dericilikle

uğraşan esnafların imalathanelerinin eski binalarının burada çok olmasından

dolayı), Dabaghane-i Cedid (Dericilikle uğraşan kesime yeni imalathanelerin

açılma zorunluluğundan ortaya çıkan yerleşim yeri), DırazMüslim, Dere,

DırazGeyran, Efedmani Müslim, ElHacİbrahim, El-HacİvazPaşa, Elkesan, Gaybi,

Geyras, Hacı Müslim, Halid, HocaAhmed, Meydan-ıMüslim (Müslim halkın

dükkanlarının bulunduğu büyük bir meydandan oluşan mahalle…), Meydan-ı

Zımmî, Mihmadhacib, MollaBektaş, Musluhi’d-din, Müneccim, Mürebbiye-i

Kebir, Mürebbiye-i SagirMüslim, HacıHasan, Ovanes, RüstemÇelebi, Sabunhane,

Samyeli (Arkasında bulunan dağdan aldığı şiddetli rüzgar sebebiyle…), Samü’l –

ahir, SarıGüllük, Savkikar, Semerkand, Seyfe’d-din, Simaven, SiyahPuş, Sufikar

Müslim, SufikarZımmî, Sofiyun, TaşçıMahmud, Taşmerdüban (Mahallenin

merkezinde bulunan uzun merdiven nedeniyle bu isimle adlandırılmıştır),

30

TatarHacı, Veled-i Ayni, Veled-i İlyas, YarAhmed, Yaşmeydan, Yazıcık,

Yahudiyan (Yahudi tebaanın sayıca fazla olduğu bir yer olmasından dolayı bu

isimleadlandırılmıştır), Yeksübahir, Yeniyağı, Zaim, Zilli Hacı, ZincirliKapı.

Yukarıda adı geçen mahalleler içerisinde Müslim ve Zımmî olarak

adlandırılan mahallelerin bir çoğunda yaşayan tebaa arasında gerek müslümanlar

gerek ise gayri Müslim tebaa birlikte yaşam sürmüşlerdir. Tokat Şer’iye Sicil

Defterleri içinde yapılan araştırmalar sonucunda bu mahallerde yaşayan halktan

bir kısmı yaşadıkları yer itibariyle eğer Zımmî ise Müslim mahallesinde ; Müslim

ise Zımmî Mahallesinde vefat ettikleri görülmüştür.Tereke kayıtları hakkında

yapılan araştırma sonucunda isimleri geçen ve o şahsın bir nevi künyesi olarak

aktarabileceğimiz bu tutanaklar aynı zamanda Tokat Sancağının bu dönem

itibariyle ne kadar kozmopolit bir yapıda şekillendiğini bize göstermesi

bakımından önemlidir.

2- TOKAT HALKININ SOSYAL İLİŞKİLERİ

Tokat sancağındaki Osmanlı vatandaşlarının hangi dini yapıdan , hangi

kültürden oluştukları ve bunlar arasındaki ilişkiler açısından incelemeyle ilgili ele

aldığımız bu konuda günlük yaşamın getirdiği sosyal yapıdan bahsedeceğiz.

a. Tokat Halkının Kimliği:

1831 yılı nüfus taksimatına göre 20.000 civarında bir nüfus kitlesine sahip

olan Tokat sancağı üzerinde islam reayası %84 yani 16.800, Zımmî reayası %15

yani 3000, Kıptilerin oranı ise %1 yani 200 kişi olduğu anlaşılmaktadır.34

Gayri Müslim tebaanın genellikle mesken tutmuş olduğu mahaller

şunlardır: Zaim, Hoca Ahmet, Sarı Güllük, Terbiye-i Kebir, Dere, İçmesu,

Yaşmeydan, Minciye, Soğukpınar Müslim, Kâbe-i Mescid, Su İçmez.

Yukarıda belirtilen mahallelerde sayısal olarak çoğunluğu teşkil edecek

şekilde oturan gayr-i Müslim halkın sosyal yaşamlarını ve diğer halk kesiminden

(Müslüman kesim) ayıran giyim tarzlarını ve günlük yaşamlarından örneklerini

Şer’iye sicillerinden faydalanarak örneklerle değerlendirebiliriz.35 Örneğin: Gayr-

34 Fazıla Akbal, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğunda İdari Taksimat Ve Nüfus” BelletenDergisi, c.15, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1951, s. 628.35 TŞSD, Defter Nr.22. s. 84-1, Defter Nr.30. s.91-1

31

i Müslim bir kadın günlük yaşamında üzerinde taşıdığı özel eşyaları vardı.

Genellikle çiçekli bir entari giyen kadınlar, üzerlerinde ipekli ve iplikle örülmüş

gömlek; bellerinde ekonomik durumlarına göre yaldızlı veya işlemesiz kuşak;

kulaklarında büyükçe küpe (altın); parmaklarında altın yüzük; saçlarını tam olarak

örtmese de beyaz bir işlemeli dülbent; kollarında ise ya İstanbul altunu ya da

Kebir altunundan olma bilezikler takarlardı.36 Gayr-i Müslim bir erkegin günlük

yaşamda üzerinde taşıdığı özel eşyaları ise şunlardır:37 Kafasında genellikle büyük

bir tüylü kalpak; belinde siyah şal bir kuşak; eger köylü ise köyden erzak için

taşıdığı Köy habesi; belinde veya ayrı bir cebinden hiç düşürmediği tütün ezmesi

bulunmaktadır.

Gayr-i Müslim tebaadan dinsel farklılığından dolayı ayri bir giyim tarzı

olan Tokat Sancağındaki Müslüman kesimin sosyal yaşamdaki günlük giyim

tazları ise şunlardır: Müsluman bir kadın, eğer zengin bir aileden ise Şam alacalı

bir entari(çiçekli) ; bellerinde Sim yaldızlı bir kuşak(beyaz) ; çiçekli bir şalvar ;

gömlek (ipliksiz) ; başlarında İstanbul çit’i (tam örtecek şekilde) ; şeritli bir cübbe

; dolama peşkiri giymektedir.38 Müslüman bir erkeğin giyim tarzında üzerlerinde

beyaz bir cübbe ; bellerinde Trablus kuşağı (uzun olması şart) ; şalvar ; kısa bir

yelek (beli örtmeyecek şekilde) ; para taşımak için akçe kisesi (içinde genellikle

zengin olanlarda Atik ve Cedid yigirmilik bulunurdu) ; bulunmaktaydı.39

Günlük yaşamda kadınların kocalarından farklı olacak ev ve çocuk bakımı

ile ilgilenmekte olduklarından ev düzenleri , ev eşyaları ile ilgili olarak Şeriye

Sicillerinden elde ettiğimiz veriler ise şu şekilde değerlendirilmiştir: Gayr -i

Müslim bir kadının evinde kişisel eşyalarını koymak için boyalı bir tahta sandık

(ağaç oymalı) ; bireysel bakımda kullandığı ayna (zenginliğe göre bu eşyanın

çevresi altın veya gümüş olabilir) ; sabun kalıbı ; ilif ve keseden oluşan hamam

takımı bulunmaktadır. 40 Müslüman bir kadının ev eşyalarında çiçekli şalvarlarını

ve iç giyim eşyalarını koymak için tahta sandık (boyasız) ; sabun kalıbı , ilif ve

keseden oluşan hamam takımı ; kısa mesafeli komşu ziyaretleri için kullandığı

36 TŞSD, Defter Nr.23. s.67-237 TŞSD, Defter Nr.54.s.87-138 TŞSD, Defter Nr.14. s.150-239 TŞSD, Defter Nr.17.s.78-79, Nr.51 s.129-13040 TŞSD, Defter Nr.21.s.115-2

32

bürük veya beyaz çarşaf ; misafir ziyaretlerinden yorgun geldiği zaman

dinlenmek için kullandığı yan minderi veya makad (ağaç işlemeli) ; eğer gelinlik

bir kız ise çeyiz eşyalarını saklamak için boğça be içinde alaca bezden oluşan

parçalar bulunmaktadır. 41

Yine yöre ile ilgili olarak gerçekleştirdiğimiz çalışmalarda erkeklerin

günlük yaşamda çalışmakla meşgul olduklarından evde bulunan eşyaları özel

günlerde kullandıkları temalardan oluşmaktadır. Bunlar şunlardır: Gayr-i Müslim

bir erkeğin evinde dinlenmek için kefere minderi ; şamdan ; yan minderi ; arak

veya kahve takımı ; keyf için duhan çubukları veya duhan tablası bulunmaktadır.42 Müslüman bir erkeğin evinde ise ; makad (tahta işlemeli) ; kılıç (askeri sınıftan

ise veya savaşlarda kullanmak için) ; kabartmalı bir silah ; bıçak (kama şeklinde) ;

abdest almak için abdest leğeni ; Kuran okumak için Musaf-ı Şerif ; barutluk veya

silahlık bulunmaktadır.43

Osmanlı toplum yapısı içerisinde değerlendirmeye aldığımız Tokat halkını

daha iyi tanıyabilmek amacıyla farklı etnik gruplardan oluşan bu halk kitlesinin

bir nevi sosyal yaşamını ortaya çıkarmak açısından evlilik gelenekleri hakkında

bilgi vermek doğru olur: Müslim bir aile yapısını incelemeye aldığımızda

,evlenecek kızla erkeğin kendi hür iradeleri ile anlaşmalarına bağlı idi. Aralarında

anlaşan adaylar, önce belirli bir süre nişanlı kalırlardı. O günkü iradeyle bu siteme

Namzed denilmekteydi. Birbirlerine namzed olan adaylar, bu süre içerisinde

birbirleri ile ailelerini daha yakından tanıma fırsatı bulurlardı. Eğer bu birliktelik

nihaî karar ile sonuçlanmaz ise namzed kararlarını şahitler huzurunda hukuki

yolla bozarak bir nevi sonlandırırlardı.44 Eğer evlenecek adaylar,nikah akdi

yaptıracak seviyeye kadar ulaşırlarsa ya mahkemeden bir görevliyi eve çağırarak

veya kendileri bizzat mahkemeye giderek şahidler huzurunda nikah akdini

yaptırırlardı. Evlenecek kızın bir nevi sosyal güvencesi olarak da tabir

edebileceğimiz mehir alması islam hukuku açısından gerekli bir koşuldu. Evlilik

esnasında iken mahkemede güveyin o dönemin ekonomik şartları içerisinde ne

41 TŞSD, Defter Nr.39.s.174-142 TŞSD, Defter Nr.9. s.37-143 TŞSD, Defter Nr.51. s.129-13044 Rıfat Özdemir, “Tokat’ta Aile”, Belleten Dergisi, c.54, S.211, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara, s.1015

33

kadar mehir vereceği belirlenirdi. Eğer mahkeme esnasında mehirin tam miktarı

belirtilmemişse ölüm veya boşanma halinde emsal teşkil edecek başka bir hukuki

olay örnek alınarak gerekli sosyal güvenceler sağlanmış olurdu.45

Tokat şer’iye sicil kayıtları incelendiğinde poligami türü bir evliliğin

Osmanlı toplum düzeni içerisinde pek rağbet görmediği rahatlıkla görülebilir.

Yapılan araştırmalar sonucunda 26 terekeden %69,23 oluşturan hanenin 18 tanesi

müslimlere %30,77 oluşturan 8 hane de ise zımmîlere aittir. Bunların içerisinde

müslim erkeklerden sadece 4 tanesi iki eşlidir. Her ne kadar bu birkaç kişiden

oluşan çok eşlilik olsa bile bu hanelerinde bireysel nedenlerden olması

muhtemeldir. Bu şahıslardan birisinin ilk eşinin ölmüş olması ve yeniden

evlenmesi, diğerlerinin ise ilk eşlerinden bir çocuk sahibi olamamaları gibi

nedenler ikinci eşle evlilik yapmalarında temel etkendir.46 Tokat havalisinde

yaşayan müslim hanelerin yapısı bu niteliktedir.Ve tamamen islam hukukuna

uygun bir yapıda hareket sağlanmaktadır.

Tokat havalisinde yaşayan zımmî grupların evlilik şekillerinin

yapılanmasında Osmanlı yönetimindeki hoşgörülüğü rahatlıkla görebiliriz. Dil,

din, gelenek yönünden tamamen serbest yaşayan bu kesimde, aile hukukları ile

ilgili bazı konuları kendi cemaatleri arasında hallederken bazılarında ise

mahkeme-i şer’iyye’ye gelerek çözümlemekte oldukları görülmektedir. Özellikle

kadı sicillerinde pek fazla zımmî evlilikleri ile alakalı bölümlere

rastlayamamaktayız. Fakat evlenme usulleri itibari ile müslimlerin evlilik

yapılarına uygun bir şekilde evlenme esnasında sosyal güvence anlamına gelen

mehir verme bu kesimde de mevcuttur.47 Şer’iye sicil defterleri üzerinde yapılan

titiz bir çalışma sonucunda farklı mahallelerdeki farklı milletlerden oluşan

aşağıdaki tereke kayıtlarından bu dönem için sosyal yapı hakkında bir çok sonuca

varabiliriz. Yöre sakinlerinin vefatları neticesinde kaydı tutulan tereke

kayıtlarından anlaşıldığı kadarıyla bireyin mal durumunu veya bırakmış olduğu

taşınır veya taşınmaz menkul değerlerinden o kişinin ekonomik seviyesini de

çıkarmak zor olmamaktadır. Ayrıca gayr-i Müslim bir tebaadan ise o bireyin

45 Özdemir, a.g.m. , s.101646 İkinci eşin alımı konusunda temel etken bir çok defa ‘erkek evlat’ isteğidir.47 TŞSD, Defter Nr.37. s.108-1

34

dinsel olarak bırakmış olduğu bazı eşyalardan hangi toplumsal cemaate ait

olduğunu da belirlemek zor değildir.

Osmanlı devletinin uygulamış olduğu kayıt tutma konusundaki titizliği ise

bu alanda yapılan ve bireye ait olduğu ayrıntılı olarak nitelendirilen bir çok küçük

eşyanın bile kayıtlarda belirtilmesi, bu konu üzerinde yapılan çalışmalarda ki

ciddiyeti göstermesi bakımından ilgimizi çekmektedir. Dönemin ekonomik

durumu dikkate alınarak terekelerde adı geçen malların tahmini olarak belirli bir

bedel üzerinden bizlere sunulması sözü edilen malların günümüz şartları açısından

değerlerini tahmin etme konusunda az da olsa bize yardımcı olmaktadır. Tereke

kayıtlarında ismi geçen bu bireylerin ayrıca hangi iş kolu üzerinde çalışmış

olduğunu da yine bu kayıtlardan rahatlıkla öğrenebiliriz.*

b. Tokat Halkı’nın İletişimi:

Tokat sancağındaki kayıtlardan çıkardığımız bilgilere göre sosyal yaşamın

idareciler tarafından etkin bir iletişimle yönlendirildiği ve bu iletişimin

bozulmaması için her türlü önlemin alındığı anlaşılmaktadır. Gayr-i Müslim bir

vatandaş ile Müslüman bir vatandaş arasında çıkan husumetin giderilmesi

esnasında çıkacak bir fitne hareketine karşı önlemler alınmıştır.48 Anlaşılacağı

üzere yöre halkı arasında milletlerarası diyolağa özen gösterilmiş; farklı din ve

tenik yapıdaki insanlar birbirleriyle uyuşum içinde ve herhangi bir ayrımcılığa

imkan bırakmadan kaynaştırılmaya çalışılmıştır. Yöre sakinlerinin de karşılıklı

evlenme, ticari münasebet ve sosyal dayanışma dışında az da olsa müslümanların

giydikleri eşyaları tercih etmeleri gibi konularda uyum içinde olduklarını

belirtmekte yarar vardır. 49

Halkın ihtiyaçlarını karşılarken uğradığı bir hamam sahibinin gayr-i

Müslim olması; Zımmî bir köylünün binek hayvanları için köyden şehre indikten

sonra Müslüman bir semerci ustasından semer yapılmasını istemesi; aynı

Zımmî’nin yine farklı etnik gruptan olan salçacı, tuzcu, keçeciden ihtiyaclarını

karşıladıktan sonra Müslüman bir kahvede duhan çubukları ile yorgunluğunu

* Semerkant mahallesi sakinlerinden “Muhammed bin İbrahim” şahsın tereke kayıtlarında bulunanArazi olarak ‘Üzüm Bağı’ ve ‘Yarma Bulgur’ ile birkaç hayvan, tarım ve hayvancılıkla uğraştığınıgöstermektedir. Bkz. TŞSD, Defter Nr.56. s.73-248 Cinlioğlu, a.g.e. , s.34-35-3649 TŞSD, Defter Nr.13. s.123-1

35

atarken Müslüman dostlari ile sohbet etmesi Osmanlı sosyal yaşamına ilişkin

Şeriye Sicillerindki verilerden elde edebileceğimiz örneklerdendir.50

Üç kıtada hüküm sürmüş olan Osmanlı devleti sosyal açıdan değişik kültür

gruplarını bünyesinde barındırmıştır. Osmanlı devletini incelediğimiz zaman bir

çok şehirde bu sosyal yapıyı rahatlıkla görmekteyiz. Tokat merkezi ile ilgili olarak

yapılan çalışmalarımız sonucunda Tokattaki müslim zümrenin hangi türden bir

yapılanma içerisinde olduğunu bilememekteyiz. Ancak gayr-i Müslim tebaanın

hem ırki hemde kendilerinin dinen mensub oldukları kitleyi belirlemekte Şeriye

Sicillerindeki veriler aracılığıyla kısmen de olsa ortaya çıkarabilmekteyiz.

Tokat şehrinde, Türklerden başka, Hıristiyan ve Yahudi Dinine mensup

zımmî topluluklar mevcuttu. Bu topluluklar şehrin muhtelif kesimlerinde ya toplu

olarak ya da ayrı veya karışık olarak yaşadıklarını görmekteyiz. Ticari olarak

ortaklıklar kurduklarını birbirlerinden ödünç para aldıklarını evlerinde çok az

farkla aynı eşyalardan faydalandıklarını aynı mahkemede yargılandıklarını veya

hak talep ettiklerini açık olarak görmekteyiz.51 Müslim ve zımmî kesim arasındaki

bu birliktelik, birlik halinde yaşamanın en bariz örneklerinden birisidir.

Osmanlı devleti zaman zaman şer’i ve örfi olarak vergiler toplamaktaydı.

Vergilerin eşit ve adaletli olarak yapılabilmesi için sürekli olmasa da halkın tahrir

edilmesi gerekmekteydi. Şeriyye sicil kayıtlarına geçen bu kayıt defterlerine

mevkufat defteri suretleri*, salyane defterleri, mahalat haneleri defterleri, hane

defteri, müfredad defteri, tevzi ve taksim defteri, gibi isimler verilmekteydi.

Bu defterlerden anlaşıldığı kadarıyla mahalle isimleri, mahallelerin nüfus

bilgileri, mahalle adları, mahalledeki kişilerin hangi ırk ve dine mensup oldukları,

bu grupların ne kadar avarız veya şer’i ve örfi olarak vergi verdikleri hakkında

bizlere bilgi vermektedir. Osmanlı devletinde hakim olan şer’i hukuktan dolayı

gerek müslim tebaa gerekse gayri Müslim tebaanın tüm sosyal yaşamlarında şer’i

hukuk geçerliydi. Şer’i hukuk çerçevesinde tüm hukuksal ve sosyal yaşamlarını

50 TŞSD., Defter Nr. 45, s.10-12-2251 TŞSD, Defter Nr.16, s.13* Mevkufta Defteri: Bir zaman için alıkonulmuş mal, para veya başka bir deyişle vakfedilmişmalların kaydının tutulduğu defterlerdir. Bu durum ise mal sahibinin ölmesi ve geride malınıbırakacağı eşi veya çocuğu olmadığı durumlarda devlet, şahsın malına el koyabiliyordu.

36

adapte eden Osmanlı toplumu içerisindeki halk Tokat sancağında, bunu bariz bir

şekilde uygulamıştır.

Tokat Şer’iye sicil defterlerinde ki kayıtlardan rastladığımız kadarıyla ölen

bir müslümanın tereke kayıtlarında borçları veya alacakları listesinde mahsuben

de olsa bir gayri müslim şahsa ait alış veriş içerisinde olması, tam manasıyla bir

sosyal ilişkinin olduğunu göstermesi bakımından son derece önemlidir.52

Osmanlı Devletinin kuruluşundan beri, özellikle bu devletin yükselme

döneminde, onun hudutları içerisinde yaşayan ırksal ve dinsel azınlıklar, köken,

kültür ve inanç ayrımı yapılmadan, Osmanlı hoşgörü anlayışından, ayrıca güçlü ve

iyi dilekli büyük bir devletin sağladığı tüm öteki yararlardan faydalanmışlardı.

Onlara hayat, özgürlük ve mülkiyet güvenliği, sosyal, eğitim ve dil özerkliği ve

ekonomik refah sağlanmış; Osmanlı millet sistemi içinde ırki ve dini hüviyetlerini

barış ve düzen içinde koruma fırsatı verilmişti.53

Azınlıkların veya hıristiyan milletlerin genel durumu,özellikle 1830’lardan

itibaren büyük ölçüde gelişme kaydetmiştir. Pek az bir miktar sayılabilecek olan

askerden muaf vergisi’ne karşılık, kendilerine verilen askeri muafiyetten

yararlanan hıristiyan milletler, iş gücünün değerlendirilmesi noktasında

Müslümanlarla mukayese edildiğinde avantajlı oldukları ortaya çıkmaktadır.

Müslümanlar, devletin savunmasında hayatlarını yitirmemişlerse, evlerine

dönünce, yerel koşulların değiştiğini,sürülmemiş ve verimsiz bir duruma gelen

topraklarının hıristiyan tefecilerce gasbedildiğini görüyorlardı.54

Osmanlı devletinde gayri müslim tebaa üzerinde uygulanan cizye vergisi

ve bunun dışındaki dinsel hukuk olarak tarif edeceğimiz islam fıkhına göre

değerlendirilmesi ve bunun üzerinde ki uygulamalar Osmanlı toplum yapısındaki

müslim ile gayri Müslim tebaanın sosyal yaşamına yön verir niteliktedir. Bunun

en bariz örneklerinden bir kaçı olarak nitelendirebileceğimiz şekil ve fıkıh gerçeği

şunlardır:

52 TŞSD, Defter Nr.55, s.33-153 Salahi R. Sonyel, “Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğunu Parçalama ÇabalarındaHıristiyan Azınlıkların Rolü”, Belleten Dergisi. c.49, S.195, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara, s.64854 Sonyel, a.g.m. , s.650

37

Gayri müslim bir vatandaşın İslam halkının giyim kuşamıyla toplum

içinde gezmesi şer’i hukuka göre kendisinin men’ olmasına neden olmaktadır.

Özellikle tüm Osmanlı topraklarında gayri Müslim ve müslüman tebaanın giyim

kuşamlarından tutun mesken tuttuğu evlerindeki mimari tarzlarına varıncaya

kadar her şey belirli bir hukuki yapılanma olmasa da sosyal olarak bir düzenleme

içerisindedir. Mabed yapımı veya mabed onarımları devlet tarafından sıkı bir

takip altında olup verilen kararlar gayri müslim tebaayı sıkıntıya sokmayacak

nitelikte alınırdı.55

Özellikle Tereke kayıtlarında sık olarak karşılaştığımız ve ölen şahsın

hangi dine mensup olduğunu belirten ; ayrı bir tasnife alınması zorunluluğundan

doğan bazı konular ise şunlardır:

1.Müslüman olan bir kişinin hangi mahallede oturduğu ifade edilecekken o

mahallede sâkin tabiri kullanılırken, gayr-i Müslimler için mütemekkin tabiri

kullanılmaktadır.56

2.Belgenin yazılmasına sebep olan kişi için müslümanlar da bâ‘isü’l-

kitâb(bayanlar için bâ‘isetü’l-kitâb) gayr-i Müslimler de bâ‘isü’r-rakîm (bayanlar

için bâ‘isü’r-rakîme) tabiri kullanılmaktadır.*

3.Müslüman bir kişinin adı yazılırken oğlu manasında “İbn-i” tabiri kullanılırken

gayr-i Müslimler için “veled-i” tabiri kullanılmaktadır.

4. “Adı geçen” manasıyla belgelerde müslümanlar için “mezbûr” veya “merkûm”

kelimesi kullanılırken gayr-i Müslimler için “mersûm” kelimesi kullanılmaktadır.

5.Belgelerde ölen bir müslüman için “fevt” tabiri kullanılırken, gayr-i Müslim

için “hâlik” tabiri kullanılmaktadır

Osmanlı toplumunda tüm tebaa özellikle dini farklılıkklarını ortaya

çıkarması açısından giyim tarzları açısından belirli bir kurala göre

giyinirdi.Yahudilerin, hristiyanların ve müslim tebaanın kullandığı elbise renkleri

bile farklılık arzetmekteydi.

55 Mustafa Uysal, Multeka El Ebhur Tercümesi, Dizerkonca Matbaası, İstanbul 1972, s.34256 TŞSD, Defter Nr.18, s.88-1*Ölen şahsın; dini olarak kendilerine kitap gönderilen kesimden mi yoksa semavî dine mi mensu polup olmadığı anlaşılması için bu ibare eklenmiştir.

38

Aşağıda belirtilen tereke kayıtlarına göre kişisel olarak sınıflandırmaya

aldığımız şahısların kayıtları da göstermektedir ki hem gayri Müslim bir şahsın

hem de müslim bir şahsın tüm kullandığı kişisel eşyalar bir nevi o milletin hayat

standardını bildirmekte aynı zamanda kültürünü de ortaya çıkarmaktadır.

3 - TOKAT HALKI’NDA SINIFSAL OLUŞUMLAR

a. Yöneticiler

Osmanlı toplumunda seçkin sınıf olarak değerlendirmeye alınan zümre

içerisinde bulunanlar Tokat için, kaza sorumlusu kaza askeri ve idari sorumluları

bunların yanında ekonomik olarak söz hakkının yeterince etkili olduğu kişilerden

oluşmaktadır.

Osmanlı toplumunun ekonomik olarak uğraştığı alanın tarım ve zanaat

olarak yoğunlaşması yüzünden ekonomik olarak sınıflandırmalara tabii

tuttuğumuz kesimler hep bu iktisadi açıdan değerlendirilmektedir. Köy veya daha

küçük yerleşim birimleri içerisinde yaşayan halkın ekonomik olarak sıkıntı

çekmeleri ve arazi alımına yeterince meyil gösterememeleri özellikle müslim

tebaanın toprağa bağlı olarak ağalar veya daha büyük toprak sahipleri emri altında

çalışmalarına neden olmuştur.

Gayri müslim tebaanın devlet politikası nedeniyle tam manasıyla mülk

sahibi olmalarına getirtilen engeller üzerine gerek tarım ile uğraşmaları sıkıntı

yaratmış bu tebaa da kendi iktisadi kalkınmalarını ticarette bulmuşlardır. Tokat

Şer’iye Sicil Defteri kayıtlarında rastladığımız tüm tereke kayıtları içerisinde

görülen mal miktarları açısından önemli bir oranla gayri müslim tebaa’nın iktisadi

olarak daha büyük bir güce sahip olduğunu anlamaktayız.57

Devlet görevlileri olan müslim tebaanın yüksek mevkilerinde olan şahıslar

dışında tam manasıyla bir aristokrat kesimin müslim tebaa içerisinde bulunduğu

Tokat Şer’îye Sicil Defterleri kayıtlarındaki incelemeleriz esnasında

rastlayamadık. Büyük toprak sahiplerinin olduğu aşikardır ama bu şahısların

tereke kayıtlarına göre lüks bir yaşam yaşadıkları söylenemez. Bu sonuca

şahısların tereke kayıtlarındaki arazilerinin ve işyerlerinin sayısının çok olmasına

57 TŞSD, Defter Nr. 25, 12, 16, 55.

39

rağmen günlük yaşamda kullandıkları ev eşyaları ile kişisel eşyalarının değersiz

olması sebebiyle vardık.58

b. Zanaatkârlar

Dönemin ekonomik yapısında büyük katkısı olan bu kesim üzerinde

yapılan çalışmamız özellikle kişisel tereke kayıtlarında şahısların terekelerinin

muhteviyatında uğraştığı sanatla alakalı eşyalarından rahatlıkla anlaşılmaktadır.

Örneğin Hevaca Ahmet mahallesi sakinlerinden olan “Berber Ahmed bin

Muhammed”in kişisel eşyalarından anlayabiliriz.59

Osmanlı toplum yapısında resim ve benzer çalışmaların ortam bulamadığı

düşünülürse sanatkarane işlemler oymacılık,kakmacılık veya maden işlemeciliği

üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu sanatlarla alakalı olan ve zanaatkarların yoğunlukta

olduğu pamuklu dokuma ekonomisi , mimari düzenlemeler etkin bir şekilde

görülmektedir. Bir çok sanatkarın ise isimleri dönemin vergi yapısı incelenirken

esnaflar arasında da kendini göstermektedir. Kayıkçı Şerif , Keçeci Osman

bunlara örnektir.60

58 TŞSD, Defter Nr.17, s.78-79,259 TŞSD, Defter Nr.31, s.178-160 TŞSD, Defter Nr.45, s.48

40

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TOKAT MERKEZ SANCAĞININ EKONOMİK YAPISI

Tokat merkez sancağının ekonomik yapısını ortaya koymak için gelir

sahibi ve gelir sahibi olmayan sınıfların ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bu

amaçla tarihi verilerden elde edilen bilgiler doğrultusunda ekonomik anlamda bir

geliri olan veya olmayan sınıfların tespiti için çalışmalar yapılmıştır. Bu

çalışmalarda Tokat merkez sancağında bulunan millet grupları dikkate alınarak

veriler oluşturulmuştur. Bu veriler incelenerek ekonomik sınıflandırmaya tabi

tutulacak grupların oluşturulması mümkündür. Tokat merkez sancağında tespit

edebildiğimiz gelir gruplarını şu başlıklar altında tasnife tabi tuttuk: Esnaf,

Tüccar, Ücretli, Görevli, Serbest Meslek Sahibi. Oluşturulan gelir grupları elde

ettikleri gelir kaynağına göre sınıflandırılmışlardır. Esnaf ve tüccar başlıkları

altında değerlendirilenler gelir kaynaklarını Tokat merkez sancağında sahip

oldukları gayr-ı Menkullerde ticaret ya da hazır mamul satışı yapan kimselerdir.

Araştırmalarımızda esnaf ve tüccarların bazı ortak yanları ve dayanışmaları

olduğunu tespit etmek mümkün olmuştur. Esnafın yoğunluklu olarak gıda ve

tekstil malzemeleri satışını gerçekleştirirken tüccarlarında bu mamulleri yöreden

ya da çevre bölgelerden esnafa ulaştırdığını belirtmek yerinde olacaktır. Ücretli

olarak nitelendirilen grup ise geçimini devlet eliyle ya da yöre yerel idaresince

aylıklı olarak yerleştirildikleri bir iş kolu sayesinde elde edenler tarafından

oluşturulmuştur. Bu şahısların hademe, ırgat, çaycı vb. kimselerden oluştukları

anlaşılmaktadır. Görevli adı altında incelediğimiz grup devletin yörede temsilini

yapan ve kamu hizmeti vermekle yükümlü devlet eliyle yörede görevlendirilen

insanlardan oluşmaktadır. Düzenli bir gelire sahip olan bu kimselerin yörede

faaliyet gösteren diğer iş kolu gruplarına maddi anlamda önemli bir kaynak teşkil

ettiklerini ifade etmek yerinde olacaktır. Çoğunluğunu askeri birliklerin ya da

idareci kimseler ve etrafında devlet eliyle istihdam edilen kimselerin oluşturduğu

bu şahısların tüketici sınıfından olmaları nedeniyle yöredeki ekonomik

faaliyetlerin devamında önemli bir unsuru teşkil ettikleri ve yöre ekonomisine

devlet eliyle dış kaynak aktarımında bulunduklarını belirtmek mümkündür.

41

Serbest meslek sahipleri başlığı altında incelediğimiz grup ise sayısal anlamda az

kabul edilecek ama yöre ekonomisini dışa bağımlılıktan kurtaracak bazı zanaat

gruplarını içermektedir. Bakırcı, kalaycı, kök boya yapımcısı v.b. kimselerin

yörede hem gelirini temin eden hem de yöre ekonomisindeki esnaf ve ticaret

arasındaki bağlantının ihtiyaç duyduğu ticari metaların temininde vazgeçilmez bir

unsur oluşturduklarını belirtmek yerinde olacaktır.

Merkez sancakta gündelik yaşamı devam ettirme konusunda düzenli ya da

yarı düzenli gelir kaynağına imkânı olanların yanı sıra herhangi bir uğraşısı

olmayan insan gruplarına da rastlamak mümkündür. Herhangi bir gelir kaynağına

sahip olmayan insanları ise dönemin kaynaklarından elde ettiğimiz veriler

doğrultusunda şu şekilde tasnif etme imkanına sahip olduk: Ev Hanımı, Dul,

Fakir, Özürlü ve Yetim. Tespiti yeterli veriler olmamasına rağmen mümkün olan

bu insanların yöre ekonomisinde olumsuz bir etmen olarak kabullense de varlığı

yadsınamaz bir gerçektir. Bu sınıflandırmada ele aldığımız insanların toplam

nüfus oranındaki yoğunlukları yöre ekonomisinin de tıkandığı anlamına

geleceğinden incelenmelerini gerekli bulduk. Ekonomik sorunları olan insanların

azlığı ise yöredeki ekonominin ne denli sıhhatli ve gelişmeye müsait olacağının da

bir göstergesi olarak kabul etmek mümkündür. Bu doğrultuda elde edebildiğimiz

veriler dikkate alınarak ekonomik sorunları olan sınıfları toplumun yüzdesine

uygun bir şekilde belirlemek çalışmanın ve yöre ekonomisinin dinamiklerini

belirlemenin en sıhhatli yolu olarak ele alınmıştır.

Yukarıda belirlenen sınıflamalar doğrultusunda oluşturduğumuz tablolarda

1800 – 1850 tarihleri arasında kaydedilmiş olan Şeriye Sicilleri dikkate alınmıştır.

Şeriye Sicillerindeki kayıtlar hanelere göre tasnife tabi tutulduğundan tablonun

oluşturulmasında ele alınan veriler belirtilen hane miktarlarıdır. Ancak bu tasnifte

akıllarda tutulması gereken bir husus verilerin hane bazlı olduğu bireysel verilerin

gerçekliğini engellediği varsayımıdır. Tüccar olarak kaydedilen bir hanede

ticaretle uğraşma ihtimali olan birkaç bireyden de söz etmek uzak bir ihtimal

değildir. Yine de böylesi bir durumun gerçekliğinin sınanabilmesi devrin kayıt

tutma sistemi sorgulandığında pek olası bir yaklaşım olmadığı netlik

kazanmaktadır. Hane sisteminden kaynaklanması muhtemel yanılsamalarında

42

bilincinde olarak elde edilen verilerle belirli bir gelir grubuna sahip olan kimseler

daha doğrusu “hane”ler şu şekilde grafik haline dönüştürülmüştür;

010203040506070

ERMENİ KATOLİK RUM YAHUDİ

ESNAFGÖREVLİSERBEST MESLEKTÜCCARÜCRETLİ

Elde edilen verilerde serbest meslek grupları içerisinde Ermeni milletinin

yoğunluğu dikkat çekerken ücretli sınıfına dâhil ettiğimiz gruplar içerisinde

Katoliklerin yoğunluğu tespit edilmektedir. Grafiğimizde millet sistemi

oluşturulurken Müslümanlar grafiğe dahil edilmemiştir. Müslümanların gelir

sahibi grupları çok daha fazla çeşitlilik arz ettiğinden bu grubu ileriki

çalışmalarımızda ele alacağız. Ekonomik yapının düzenliliği açısından

belirtmekte yarar bulduğumuz gelir sahibi olmayanları kapsayan grafiğimiz de

Müslüman nüfus hariç tutulduğunda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

0

5

10

15

20

EV HANIMI FAKİR ÖZÜRLÜ DUL YETİM

ERMENİKATOLİKRUMYAHUDİ

Tokat merkez sancağında tespit edilebilen herhangi bir gelire sahip

olamayan insanların grafiği incelendiğinde fakir olarak nitelendirilen insanlar

arasında Katoliklerin Rumların yoğunluğu dikkat çekmektedir. Ancak belirlenen

ekonomik sorunlu şahısların toplum içindeki yüzdelerinin düşük olması Tokat

merkezinde sıhhatli bir ekonomik gelire sahip toplumun olduğu şeklinde

değerlendirilebilir.

43

Tokat merkez sancağındaki ekonomik yapıyı daha net bir şekilde ortaya

koymak için milletlerin mahallelerdeki gelir durumlarını da ele almak yerinde

olacaktır. İlk olarak Tokat merkez sancağında yaşayan Ermenilerin mahallelere

göre dağılımı yapılmak suretiyle gelir ve geliri olmaya gruplarının dağılımı ortaya

çıkarılmıştır. Hane sistemi dikkate alınarak yapılan değerlendirmede Tokat

merkezde yer alan mahalleler ve bu mahallelerde bulunan Ermeni gelir grupları ya

da düzenli bir gelire sahip olmayan insanları da tespit etmek mümkün olmuştur.

Tokatta yer alan mahallelerin yoğunluğu tablo oluşturmada bazı teknik sorunlar

oluşturduğundan mahallelerin harf sırasında tasnifi ile verileri aktarmak daha

yerinde olacaktır.

1- MERKEZ SANCAĞININ GELİR KAYNAKLARI

Büyük sanayii işletmelerine sahip olmayan sadece bölgesel tarım sektöründen

faydalanan tarımdan ve hayvancılıktan elde ettiği ürünlerle kendisine ekonomik

çıkarım yaratan bir Tokat örneği ile karşı karşıyayız. Ürettiği ürünleri iç pazarda

komşu yerleşim yerlerine pazarlayan Tokat sancağı, Tanzimattan sonra merkezi

bir ekonomik modelini benimseyen merkezin bunun yanında iltizamı kaldırması

ile birlikte iç gümrük tarifesine geçip vergilerde artış yoluna gitmesi ürettiği

malları dah pahalıya mal ederek daha ucuza satması üzerine ekonomik sıkıntılar

çekmeye başlamışlardır. Her ne kadar bu sıkıntılardan muzdarip olan halkın

şikayetleri dinlenmiş ve geçici çözümler bulunmuşsa da bu kısa sürmüştür.61

Konumuz dahilinde Tokat sancağında uğraş edinilen farklı sektörlerden ve

bu sektörlerle alakalı olarak oluşan esnaf gruplarından etnik yapılarına göre

bahsedeceğiz. Bu grupları aşağıdaki tabloda şöyle tasnif edebiliriz:

61Tevfik Güran, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi, Bütçeler ve Hazine Hesapları 1841-1861, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989, s.14

44

Merkez Sancaktaki Farklı Etnik Grupların İş Kolları Dağılımı

Ermeni

(1333)

Rum

(222)

Katolik

(175)

Yahudi

(38)

Toplam

(1768)İş Kolları

Hane % Hane % Hane % Hane % Top. %

Esnaf 11 60,8 28 7,7 6 2 7 1 1022 57,8

Tüccar 6 2 1 6,2 37 2

Ücretli 32 7,4 40 18 4,3 24,6 2 5,3 317 17,9

Görevli 8 2,1 5 2,2 4 2,3 37 2

Çalışamaz 2 4,6 19 8,5 18 10,3 3 7,9 102 5,8

Yetim 2 2,4 2 0,9 5 2,3 3 7,9 42 2,4

Fakir 7 4,3 16 7,2 19 10,9 1 2,6 93 5,3

Evhanımı 4 0,3 1 0,4 5 0,3

Terk 5 0,4 1 2,6 5 0,3

Mesleksiz 66 5 10 4,5 17 9,7 1 2,6 94 5,3

Diğer 10 0,8 1 0,4 2 1,1 13 0,7

TOPLAM 333 5,4 22 12,6 175 9,9 38 2,1 1768

Ayrı bir platformda incelemeye alınan Müslüman cemâat’in konumu bu

tabloda incelenmemiştir. Tablodan anlaşılacağı üzere Ermeni topluluğu Tokat

sancağının ekonomisinde diğer tebâa’dan (Rum, Katolik, Yahudi) daha etkin

konumdadır. Esnafların hane bazında oranına gelince yine Ermeni topluluğunun

etkinliği ön plandadır. Rum topluluğunun tüccar sınıfından herhangi bir şahsının

olmaması; fakat bu açığı %7.7’lik bir oranla esnaf sınıfından telafi etmiş olması,

küçük işletmeler ile uğraşan bir sınıfa hitap ettiklerini anlamaktayız. Terk edilen

veya herhangi bir ekonomik oluşumdan yararlanamayan kesimde Rumların etkin

45

olduğunu görüyoruz. Katolik cemâati içinde yaşayan ev hanımlarının tabloda yok

sayılması bu gruptaki şahısların ekonomik oluşumların içinde aktif olarak

çalıştıklarını veya cemâat içinden terk’e uğramadıklarını göstermektedir.Yahudi

cemâati içinde tüccarın olmaması tüccar bir milllet olarak bildiğimiz Yahudi

milleti olarak ilginçtir. Devlet bürokrasi içerisinde görev almayan, bunun yanında

ev hanımlarının da tıpkı Katolik cemâatinde bulunan ev hanımları gibi aktif

ekonomik faaliyette bulunması tablodan çıkarılan bir diğer sonuçtur. Diğer olarak

sınıflandırılmaya alınan kesimde ise ekonomik olarak hiçbir statüsü olmayan ve

bu ekonomik yapıda aktif konumda olmayan kesimi belirtmektedir.

Rum Cemaatinin İş Kolu Dağılımı

Mahalle Adı

Han

e

Esna

f

Ücr

etli

Gör

evli

Çal

ışam

az

Yet

im

Faki

r

Ev H

anım

ı

Mes

leks

iz

Diğ

er

1 Kabe Mescid 60 36 11 1 5 1 3 1 1 1

2 Yaş Meydan 16 8 1 1 2 1 3

3 Çilehane 1 1

4 Meydan Müslim 4 3 1

5 Semerkand 3 1 1 1

6 Su İçmez 3 1 2

7 Menice 1 1

8 Sıdkkari Müslim 6 3 2 1

9 Koca Ahmed 9 4 1 4

10 Dere 51 29 9 1 5 1 3 3

11 Şecaaddin 30 12 9 2 3 3 1

12 Cami-i Kebir 1 1

13 Zaim 22 19 1 2

14 Koca İbrahim 6 3 2 1

15 Debbaghane Cedid 4 3 1

16 Taşmerdivan 5 3 2

Toplam 222 128 40 5 19 2 16 1 10 1

46

Yahudi Cemaatinin İş Kolu Dağılımı

Mahalle Adı

Han

e Sa

yısı

Esna

f

Ücr

etli

Çal

ışam

az

Yet

im

Faki

r

Terk

Mes

leks

iz

1 Halid 3 2 1

2 Koca İbrahim 20 14 1 1 3 1

3 Yahudiyan 6 4 2

4 Cami-i Kebir 2 2

5 Zaim 7 5 1 1

Toplam 38 27 2 3 3 1 1 1

% 100 71 5,3 7,9 7,9 2,6 2,6 2,6

47

Müslümanların Mahallelere Göre İş Kolu Dağılımı

Mahalle Adı

Han

e Sa

yısı

Esna

f

Tücc

ar

Ren

çper

Gör

evli

Ücr

etli

Çal

ışam

az

Ev H

anım

ı

Yet

im

Faki

r

Terk

Mes

leks

iz

Diğ

er

1 Cemaleddin 43 26 2 2 4 2 2 1 4

2 Meydan 53 21 3 7 7 1 2 4 2 6

3 Tatar Hacı 12 6 1 1 1 1 2

4 Kaya 24 18 2 3 1

5 Yar Ahmed 32 12 5 2 1 3 9

6 Çaşnıgir 23 8 4 1 4 2 2 2

7 Cami-i Kebir 45 27 3 7 3 1 1 3

8 Yazıcı 26 8 8 2 4 1 2 1

9 Semerkand 54 22 2 5 1 4 8

10 Dere 19 11 12 1 5 1 1

11 Yaşmeydan 47 16 12 5 2 2 7

12 Çilfek 17 10 1 2 2 1 1

13 M. Hacib-iMüslim

82 41 1 2 8 16 2 4 3 1 1

14 Akdeğirmen-iZımmi

17 8 1 5 3 3 1 2

15 Zincirli Kuyu 21 5 3 1 2 3 4

16 Çay.M. 190 86 5 14 39 12 8 9 9

17 Çilehane 5 3 9 1 1 3

48

Müslümanların Mahallelere Göre İş Kolu Dağılımı

Mahalle Adı

Han

e Sa

yısı

Esna

f

Tücc

ar

Ren

çper

Gör

evli

Ücr

etli

Çal

ışam

az

Ev H

anım

ı

Yet

im

Faki

r

Terk

Mes

leks

iz

Diğ

er

18 Akdeğirmen 41 21 1 5 4 2 2 2 2 1

19 Gaybi 82 44 1 7 19 1 1 1

20 Debbaghane-iCedid

11 9 8 1 1

21 Cedid 41 15 1 12 1 4 2 2 2 2

22 Çay.Z. 92 52 1 7 19 3 4 4 2

23 M. Hacib-iZımmi

41 20 1 12 1 1 1

24 İvaz Paşa 17 9 1 5 3 2 1 5

25 Kabe-i Mescid 25 11 2 1 1 1

26 SeyyidNecmeddin

59 32 2 1 8 9 3 3 1 3

27 Sarı Güllük 42 27 1 2 5 2 3

28 Soğuk PınarıZımmi

55 24 1 6 8 4 5 5 2 18

29 Soğuk PınarıMüslim

129 48 1 26 12 11 5 5 15

30 Hoca Ahmed 93 50 6 8 6 2 1 1 1 2

31 Simon Keşiş 14 5 3 1 1

32 Alexsan Keşiş 24 20 2 1 2

33 Zilli Hacı 5 2 1 1

Yukarıda tablo halinde verilen farklı etnik grupların mahallelere göre ve

kendi aralarındaki sınıflandırmalar şeklinde belirtilmesi, aynı zamanda bu

mahallelerdeki yaşayan halkında bir nevi nüfus tesbiti anlamına gelmektedir .

49

Ermeni tebaasının mesken olarak grafiklendirildiği yukarıdaki tabloda

ekonomik yapıda katkısı olan ve faal olarak çalışan kesimden bahsedilmiştir.

Diğer gayr-i Müslim tebaa gibi bu grafikten de Esnaf sınıfının diğer sınıflar

arasında oran olarak fazla olduğunu görmekteyiz. Ermeni tebaasının yoğun olarak

görüldüğü bu mahallelerde yüzdelik dilim olarak tüm sözü geçen mahallelerde

aynı orana yakın olması, bir nevi bu milletin kendilerine ekonomik olarak uğraş

edindikleri alanın Esnaflık olduğunu anlamak kolaylaşmaktadır.

Yine diğer gayr-i Müslim tebaa içerisinde gördüğümüz gibi devlet sektörü

içerisinde yer edinememiş olan bir millet olarak Ermeni milletini de bu

sınıflandırma içerisine alabiliriz. Dere mahallesini gerek Rum milleti gerek ise

Ermeni milleti bakımından yoğun olarak yaşam mesken yeri biçiminde

tanımlamak doğrudur. Gayr-i müslim tebaa içerisinde ücretli kesim bakımından

yoğunluk arzeden bu millet diğer gayr-i müslüman olmayan topluluktan

ayrılmaktadır.

Grafikte ismi geçen mahallerin Tokat sancağında ekonomik uğraş alanının

merkezi konumunda olması, Ermeni halkının esnaflığa ve ticarete yakın bir millet

olması gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.62

62 TŞSD, Defter Nr.45, s.37

0

1 0

2 0

3 0

4 0

5 0

6 0

7 0

E s n a f G ö r e v l i T ü c c a r Ü c r e t l i

D e r eİçme suK a b e - i m e s c idK o c a a h m e dTerbiye-i sağırYaşmeydan

50

Ermeni cemaati içerisinde sosyal sorun olarak karşımıza çıkan Fakir,

Çalışamaz, Yetim gibi bir sınıfın Ermeni gibi ekonomik anlamda geçimini ticari

sektör dahilinde idame ettiren bir millet içerisinde bulunması, bu milletin dinsel

yapı haricinde millet dahilinde bir sosyal tabakalaşmanın önlenemediği bariz

şekilde görülmektedir.

Kabe-i mescid mahallesi dahilinde iş kolu olarak pamuklu dokumacılıkla

alakalı olarak ev imalathanelerinin yoğun bir şekilde olması Ev hanımlarının bu

sektör içerisinde kayıtdışı olarak bizzat faaliyette bulunmalarını zorunlu

kılmıştır.63

Genel grafik üzerinde dikkati çeken bir başka konu ise tüm mahallerde

fakirlik miktarının yakın nitelikte olduğu görülmektedir.

63 TŞSD. Defter Nr.45, s.15-26

012345678

Çalışamaz Ev hanımı Fakir Yetim

DereİçmesuKabe-i mescidKoca ahmedTerbiye-i sağırYaşmeydan

51

0

5

10

15

20

25

Esnaf Görevli Tüccar Ücretli

CedidÇilehaneHevaca ahmedMeniceSoğuk pınar

Hevaca Ahmed Mahallesi içerisindeki Esnaf kesimin büyük oranda fazla

olması Tokat Şer’iye Sicil Defteri kayıtlarını incelediğimiz zaman gerek

Esnafların bu mahallede çeşitli olmasını gerek ise bu çeşitliliğin mahallenin nüfus

olarak yoğun olduğunu bize göstermesi bakımından önemlidir. Terzi , Bakkal ,

Manav , Dikici gibi esnaf kollarının olması demek bu mahallede Orta kesim veya

ekonomik anlamda üst kesim olarak nitelendirilen bir sınıfın olduğunu anlamak

zor değildir.64

Ücretli, Tüccar, Esnaf ve Görevli gûruhun orantısal dağılımı içerisinde

Katolik cemaat daha çok Soğuk pınar mahallesi bünyesinde kendini

göstermektedir. Soğukpınar mahallesinin özelliği ise bu mahallede daha çok el

zanaatları ve bu alanda açılan küçüklü büyüklü işletmelerin olması, ki bunlar

genellikle bakırcılık ile alakalı işletmelerdi; ve sektörel olarak da esnaf gûruhun

çoğunlukta olmasını kaçınılmaz kılmıştır.65

64 TŞSD. Defter Nr.45, s.1165 TŞSD. Defter Nr.45, s.11

52

0123456789

Çalışamaz Diğerleri Fakir Yetim

CedidÇilehaneKoca ahmedMeniceSoğukpınar

Osmanlı devletinin kuruluşundan itibaren manevi yükümlülüklerini

gerçekleştirirken hiçbir zorlama altında kalmadan hayatlarını idame ettiren

Katolik ve diğer dinsel gruplar, ekonomik bakımdan da kendilerine farklı iş

olanakları yaratmışlar, ve bu iş olanakları arasından kendilerine uğraşı

edinememiş veya bir zanaat alanında kendilerini yetiştirememiş olan kesimde

tabii ki mevcuttur.

Katolik cemaat arasında Çalışamaz olarak değerlendirmeye tabii

tuttuğumuz bir sınıfın grafik üzerinde yüksek bir oranda olması savaşlarda aktif

olarak kendilerinden faydalanılmayan bir sınıf için gerçekten ilgi çekicidir.

Savaşların bu konu üzerinde aktif olarak belirtilmeye çalışılmasında ki ana neden,

bedensel anlamda savaşlar sonucunda sakatlanmaları ve bu sıkıntıdan dolayı

çalışamaz olmaları buna örnek gösterilebilinir.

Katolik cemaat içerisinde Fakir ve Yetimlerin oranının ise bu kadar

çok olması gerek toprak ile bağlantılı olan bir sektörde çalışmak zorunda

kalmaları, ki bu sektörde çalışan bu sınıfın veya gayr-i müslim tebaanın bir

toprak sahibi olması 19 yy’ın sonlarına kadar mümkün değildi; gerek ise

Esnafların ve tüccar kesimin bu işlevi yürütebilmesi için maddiyatlarının güçlü

olması gerekiyordu. İncelemiş olduğumuz Tokat Şer’iye Sicil Defteri

kayıtlarındaki tereke defterlerine göre özellikle Katolik cemaat’e mensub

bireylerin bırakmış oldukları terekelerin miktarı bakımından bu tezimizi savunur

niteliktedir.66

66 TŞSD. Defter Nr. 25,55,16,12

53

0102030405060708090

Esnaf Rençber Ücretli

BeybağıÇay müslimÇay zımmiHevaca AhmedMahmudpaşaMuslihiddinSoğukpınar müslim

Kayıtlarımızda incelemeye tabii tuttuğumuz mahallelerde orantısal olarak

Müslüman nüfusun fazla olduğu yaşam kesimleri itibariyle bu mahallelerde;

dikkatimizi çeken en önemli ayrıntı, Tüccar olarak bildiğimiz dış ve iç pazarlarla

kendisine ticari mal sevkiyatını yapacak veya alım satım işleriyle uğraşacak kadar

zengin bir sınıfın bu millet arasında fazla olmadığı rahatlıkla görülebilir.

Esnaf kesiminin, bu sektör ise 19.yy’a kadar lonca teşkilatının bir nevi

müslümanların alt yapı hazırlayarak ve genel ananeleri İslam’a dayandırılarak

kurulmuş bir teşkilat olması hasebiyle müslümanlar arasında rağbet görmesi

grafikten de anlaşılmaktadır. Çay müslim ve Çay Zımmî mahallelerinde ki bu

oranın daha fazla olması bu kesimde zanaatkarların yoğun olması ve ürettikleri

metaları pazarlamaları açısından bu yoğunluk artmaktadır.67

Toplumun tarım sektöründe ağırlıklı olarak çalışması ve bu alandan

geçimini sağlayan kesimin özellikle Müslüman tebaadan oluşması, Rençper

olarak nitelendirdiğimiz çiftçi kesimin Müslümanların yoğun olarak yaşadığı

yerlerde görülmesini olanaklı kılmaktadır.

Soğukpınar Müslim mahallesi içerisinde yapmış olduğumuz incelemeler

esnasında özellikle devlet sektörü dahilinde çalışan bir sınıfın yoğun olarak

karşımıza çıktığını görmekteyiz.68

67 TŞSD. Defter Nr.45, s.26-2968 TŞSD. Defter Nr.45, s.5-6

54

02468

10121416

Çalışamaz Fakir

BeybağıÇay müslimÇay zımmiHoca ahmedMahmud paşaMuslihiddinSoğukpınar müslim

Müslüman kesim içerisinde bedensel özürlü veya herhangi bir iş kolu

üzerinde zanaat sahibi olamamış bir kesimin büyük oranda etkin olduğunu

görmekteyiz. Bedensel özürlü olarak değerlendirmeye aldığımız kesimin özellikle

Müslüman tebaa içerisinde etkin olması savaşların araştırmaya tabii tuttuğumuz

dönem içerisinde fazla olması ve bu savaşlara katılanların Müslüman ağırlıklı

olması bakımından önem arz etmektedir.

Gerek Yahudi cemaati gerek ise diğer gayr-i Müslim tebaa içerisinde

yoğun olarak göremediğimiz fakir bir sınıfın Müslüman tebaa içerisinde fazlasıyla

olması savaş sonrası topraklarına dönen Müslüman kesimin toprakları üzerinde

yapılan değişikliklerden dolayı, toprak sahibi iken, artık toprağı sadece işleten bir

çalışan güruh haline gelmelerine neden olmuştur.

Bu yüzyıl içerisinde savaşların ve göçlerin yoğun olması hasebiyle belirli

bir iş kolu üzerinde yoğunlaşamamaları ve bir iş konusunda zanaat sahibi

olamamaları nedeniyle mesleği tam olarak belirlenemeyenler veya bir iş kolu

üzerinde uzun yıllar çalışmayan kesimin de Mesleği belirsiz olarak ayrı bir sınıfta

tasnif edilmesi muhtemeldir.

55

05

10152025303540

Çalışamaz Esnaf Görevli Ücretli

DereKabe-i mescidŞecaaddinYaşmeydanZaim

Rum cemaatinin özellikle Esnaf iş kolunu seçmesindeki ana gaye Osmanlı

devletinin, devlet sektörü içerisinde gayr-i Müslim tebaaya fazlaca yer vermemesi,

ve bu boşluğun ise gerek bu hukuki yapılanmadan dolayı gerek ise asırlardır bu

sektör içerisinde kendilerine iş olanağı yaratmış bir millet olarak kendilerini

göstermişlerdir.

Nüfus yoğunluğu açısından Dere mahallesinde fazlasıyla gördüğümüz

Rum milleti, Esnaflık olarak değerlendirdiğimiz ekonomik iş kolunda mahalleler

arasında orantısal olarak kendilerini kabul ettirmişlerdir. Çalışamaz olarak

nitelendirilen diğer bir alanda ise bedensel veya bir iş kolu üzerinde henüz bir

zanaat edinememiş bir kesimde kendini göstermektedir.

Sosyal olarak toplumun yoğun olarak aktif olduğu Yaşmeydan, Kabe-i

mescid gibi mahallelerde Esnaflar arasında bu milletin olması bu sektörün

kendileri tarafından ne kadar bilinçli yapıldığını belirtmemiz bakımından bize

yardımcı olmaktadır.

Ücretli sınıfın ise; Esnaf veya Tüccar olarak iş hayatına atılmadan önce bir

nevi alt yapının hazırlanması devresinde, kendilerini yetiştirmeleri yönünde, farklı

bir zanaat kolunda veya imalathanelerde belirli bir zaman dilimi karşılığında

çalışmaları ve ücret almaları, ise bu alanlarda yapacakları ileriki ekonomik

çalışmalar için önem arz etmekteydi.

56

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Ev hanımı Fakir Mesleksiz Yetim

DereKabe-i mescidŞecaaddinYaşmeydanZaim

Rum cemaatinin yaşam sürdüğü mahallerde orantısal olarak büyük bir

sınıfsal farklılık olmadığını, fakir olarak değerlendirdiğimiz veya herhangi bir el

becerisi olmayan mesleksizlerin mahalleler üzerinde ki dağılım oranından

rahatlıkla anlayabiliriz.

Şer’îye sicil defterlerinde bir çok kez rastladığımız özellikle tereke

kayıtlarında incelediğimiz kadarıyla Elit tabaka olarak da değerlendirdiğimiz bir

sınıfın Yaş meydan mahallesi civarında yaşam sürdüğü ve bu grafikten de

anlaşıldığı kadarıyla Rum milletinin de yoğun olarak yaşadığı yerler arasında olan

bu mahallede fakir kesimin yok denecek kadar az olduğu anlaşılmaktadır.

Toplumun aile anlayışının etkisi, çalışan veya üreten sektör içerisinde

genellikle sık olarak rastlayamadığımız Ev hanımları ise Zaim mahallesi

içerisinde etkin olmuşlardır.

0

2

4

6

8

10

12

14

Çalışamaz Esnaf Ücretli Mesleksiz

Cami-i kebirHalidKoca ibrahimYahudiZaim

Gayr-i Müslim tebaa içerisinde ekonomik anlamda en üst seviyede

olmaları bakımından kendilerinden bahsettiren bu millet, seçmiş oldukları

57

ekonomik uğraş olarak Tüccar ve Esnaflık gibi gerçekten ekonomik alt yapı

isteyen bölümlerde yer bulmuşlardır.

Yoğunlaşma bakımından Yahudi ve Koca İbrahim olarak nitelendirilen

mahallerde yaşam süren bu millet, bu mahallelerin Tokat sancağının iç ve dış

ticaretini yönlendiren merkezi konumundan faydalanmayı da gerekli bulmuşlardır.

Pamuklu dokuma, bakırcılık el zanaatlarının işleme tabii tutulduğu Kâlhaneler,

Yazmacılık gibi dış pazarlarda kendisine rahat bir şekilde pay ayırabilen

sektörlerin, imalat ve işletmeleri bu milletin yaşadığı yerlere yakın olması tesadüfi

değildir.

Yahudi bir milletin bünyesi içerisinde ki bir bireyin herhangi bir iş

kolunda kendini yetiştirememesi veya ticaret dışında kalması gibi bir neden

Anadolu’nun hiçbir bölgesinde sıklıkla karşılaşılan bir durum değildir. Diğer

Osmanlı tebaası içerisinde yaşamlarını idame ettiren gayr-i Müslim sınıflardan

ayrı olarak bu millet içerisinde mesleksiz olarak belirtilen kesim çok cüzidir.

Fakir, Yetim olarak grafikte incelemeye tabii tuttuğumuz alan içerisinde

Koca İbrahim mahallesindeki oranın fazla olması, Yahudi cemaat arasında sosyal

bir tabakalaşma olduğunu ve ekonomik anlamda alt kesim olarak değerlendirilen

Fakir ve Yetim gûruhunun bu mahallede yaşam sürdüğünü bize anlatmaktadır.

Grafikte yine tek bir sütun ve tek bir mahalle olarak karşımıza çıkan

Terk’lerin yoğun olarak yaşadığı yer olan Zaim mahallesi içinde durum aynı

niteliktedir. Gerek Müslüman milletlerin mahallelerindeki sınıfsal oranlar gerek

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Fakir Yetim Terk

Cami-i kebirHalidKoca ibrahimYahudiZaim

58

ise bu millet haricindeki gayr-i Müslim milletlerin sınıfsal oluşumları arasındaki

dengenin orantısal olması bize Yahudilerin kendi cemaatleri arasındaki sınıfsal

oluşumlarının büyük bir farklılık gösterdiğini anlatması açısından ilginçtir.

a. Toprağa Bağlı Gelir Kaynakları:

Osmanlı toprak yapısı incelendiğinde, yapı itibariyle bir çift öküz ve

bunların ekip biçeceği büyüklükte arazi üzerinde tarım yapıldığı için Tokat

sancağının da tarıma dayalı olan ekonomik durumunu değerlendirmek zor

olmaktadır. Elverişli iklim koşullarından dolayı tarımsal ürünler olarak büyük bir

çeşitlilik gösteren Tokat tarım ekonomisi halkın da büyük oranda tarımla

uğraşmasında etkin olmasına neden olmuştur. Sebzecilik, meyvecilik ve

baklagiller alanında Tokat ekonomisinin etkin bir konumda olduğu bu yıllarda da

belgelerden elde edilen verilerden anlaşılmaktadır. 1811 yılından itibaren hububat

fiyatlarındaki büyük artışlardan dolayı buğday fiyatının ortalaması 20, 1812

yılının 30, arpanın 22,5 olmuştur. 1813' de buğday 36,2 arpa 25, 1814 yılında

buğday 65, arpa da 27,5 kuruş olarak hızlı bir artış içerisine girmiştir. 1811-1816

yılları arasındaki bu artış özellikle paranın çeşitli nedenlerle kayba uğramasından

kaynaklandığını değerlendirmek doğru olur.69 Özellikle devletin 1806-1812

yılları arasındaki Rusya ile yapılan savaşlardan dolayı hububat sıkıntısı çekmesi

ve bunun fiyatlara yansıması nedeniyle büyük inişler ve çıkışlar yaşanmasına

neden olmuştur. 1818 yılındaki buğdayın fiyatının ortalama 50 kuruş olması

arpanın da 20 kuruşa düşmesi ile birlikte 1821 yılındaki ani artış göstermesi

özellikle vergilerinde belirli oranda artış göstermesine neden olmuştur.

Gerek bu gibi devletin ekonomik olarak sıkıntıda olması gerek ise 19.yy' ın

ikinci çeyreğinden sonra özellikle Dünya ekonomisinin sanayii alanındaki

atılımlardan büyük oranda etkilenmesi Tokat ekonomisini bu olumsuzluklar ,

derinden etkilenenler kervanına katmıştır.

İncelemiş olduğumuz Tokat ile ilgili şeriye sicil kayıtlarında sıkça

rastladığımız konular arasında özellikle tarım sektöründe hububat ile geçimini

idame ettiren bir çok kasaba da yönetici kişilerin ikazlarına rağmen, bu ürünlerden

69 Mustafa Öztürk, “Tokat’ta Fiyatlar (1772-1823)”, Türk Tarihinde Ve KültüründeTokatSempozyumu, Gelişim Matbaası, Ankara 1987, s.190-194

59

alınan vergilerdeki ağır yükten dolayı halkın şikayetlerini görmekteyiz. Özellikle

Merkez sancağa bağlı Tozanlı beldesinde ki 1800-1830 yılları arasındaki hukuki

yazışmaların büyük bir bölümünde bu konu ele alınmıştır. 70

b. Sanata Bağlı Gelir Kaynakları:

Osmanlı devletinde küçük işletmelerin özellikle taşra kentlerinde fazla

olması, bu işletmelerinde çeşidinin iklim, tarımla ilişkilendirilmesi fazla bir

gelişim gösteremeyen bir ekonomik yapı ortaya çıkarmıştır. Örneğin

hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı yerlerde dericiliğin gelişmesi; binek

hayvanlarından çokça yararlanılan bir kervan güzergahında bulunan yerleşim yeri

ise hanların olması veya binek hayvanlarına hitap eden koşum takımlarıyla alakalı

olan semerci, koşumcu sanatkarların çok olması bunlara örnek verilebilir. Bu

nedenle incelemeye alınan çalışmamızda Tokat sancağındaki sanatkarların bu

örneklemelere uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Sözü geçen bu sanatlar ve

yoğun oldukları mahalleler şunlardır:

Dericilik : 1828 tarihli sicil defterine göre 7 Dabakhane’den söz

edilmektedir. Dabakhane şeyhi tarafından yönetilmekte ve sorunların bu kişinin

etrafındaki kişiler tarafından çözüme kavuşturulduğu bir yönetim şekli mevcuttur.

Tokat şeriye sicil defterlerinde de adı sıkça geçen Debbağhane mahallesi

etrafında yapılmakta olan dericilik üretimi halkın çeşitli süs eşyaları veya günlük

hayatlarında özellikle taşıma amaçlı olarak faydalandıkları merkeplerin üzerindeki

semerlerin işleme tabii tutulmasıyla birlikte dericiliğin hayatlarının bir çok alanına

girdiğini görmekteyiz. Üretim sonunda belirli işleme tabi tutulan bu deriler sarı ve

mavi sahtiyanlar olmak üzere iki adet çeşidiyle dış pazarlarda da kendine alıcı

bulabilmektedir. 19 yy’da bile bu konuda ki öncülüğünü kimseye kaptırmayan

Tokatlı deri ustalarının işleme tabii tuttukları ürünler Rumeli ve Eflak’a kadar

uzanan geniş bir alana yayılarak alıcı bulmuşlardır. Bu sektör bünyesindeki

esnafların genellikle mesken tuttukları mahalle Hevaca Ahmet mahallesidir. 71

70 Cinlioğlu, a.g.e. , s.13471 TŞSD. Defter Nr.45, s.9

60

Tokat’ta dericilikle alakalı olarak şu farklı esnaf kitlesini de belirtmekte yarar

vardır:

Göncüler: Tabaklanmış deri üzerinde son çalışmayı yapan bu sınıf

Debbağların sıkça olduğu imalathanelerde veya işletmelerde kendilerine mesken

tutmuşlardır.72

Saraçlar: Koşum ve eyer takımları satan veya imalatında uğraşan kimse

olarak bildiğimiz bu esnaf sınıfı kendilerine mesken tuttukları yerler Semerci veya

nalbant olarak bildiğimiz genellikle Taşra kesimin rağbet gösterdiği esnafların

yakınlarında bulunmaktadırlar. Kabe-i mescid, Ankara, Taşçı Mehmed bu

mahallelerden bazılarıdır.73

Mutaflar: Kıldan çuval yapan veya bu ürettiği metayı satan kimse olarak

bildiğimiz bu sınıf Tokat merkezinde Muslihiddin mahallesi ve yakınlarında sıkça

görebilmekteyiz.

Semerci, Palancı, Keçeciler: İncelemeye çalıştığımız dönemdeki temel

taşımacılık ve nakliye alanında kendilerinden sıkça faydalanılan binek

hayvanlarının üzerinde yük taşımacılığında faydalanılan semer veya palanın

yapımı ve tamiri ile uğraşan bu sınıf, kendilerine mesken tuttukları mahalleler

Kabe-i Mescid, Ankara, Taşçı Mehmed, Cemaleddin olarak karşımıza çıkar.74

Kavaflar ve Dikiciler: Kundura veya terlik gibi metaları hazır olarak alıp

ve satan bu sınıf sosyal yönden bir çok kesimin ihtiyacına hitap ettiği için

mahalleler arasında orantısal olarak dağılım göstermiştir. Bir çok mahallede

rahatlıkla görebildiğimiz bu satış noktaları özellikle mesken tuttuğu bir mekan

olmasa da sıklıkla gördüğümüz kadarıyla Cami-i Kebir, Rüstem çelebi, Molla

Bektaş, Alaca mescid, Akdeğirmen zımmî mahallelerinde rastlamaktayız.

Yazmacılar: Oyulmuş ahşap kalıplar kullanılarak çeşitli kök boyaları ile

genellikle pamuklu bazen de ipek kumaşlar üzerinde elle çizilip resmedilerek veya

72 TŞSD. Defter Nr.45, s.1373 TŞSD. Defter Nr.45, s.2374 TŞSD. Defter Nr.45, s.43

61

basılarak yapılan bir tür kumaş süsleme sanatıdır. Bu el sanatının75 kullanıcıları

genellikle kadınlar ve kullandıkları alanlar ise baş bağlama, baş örtüsü, bohça,

sofra örtüsü, yorgan yüzü olmak üzere sınıflandırılabilir.

Baskı işi ile yapılan yazmaların deseninin kalıp olarak çizime uğradığı

ahşap sıklıkla sulak yerde yetişmiş ıhlamur ağacından yapılmaktadır,ıhlamur

ağacının tercih edilmesinde ki neden önemlidir. Çünkü ıhlamur ağacı yapısı

itibariyle kolay şekil alabilen ve iç oyması yapılabilen ve dayanıklı ve kolaylıkla

üzerine dökülen boyayı muhafaza edebilen bir yapıdadır.

Desen ve rengin sayısına göre kalıp çıkarılmasından dolayı gayet zahmetli

bir yapısı olan bu el sanatı kumaş üzerindeki son haliyle yapılan emeği

gölgeleyecek niteliktedir.

Tokat şeriye sicil defterlerindeki tereke kayıtları incelendiğinde özellikle

Tokat’a has bir tarz ile işleme tabii tutulmuş yorgan yüzü veya baş örtülerindeki

çeşitlilik hemen dikkat çekmektedir. Kayıtlarda geçen ve özellikle vefat eden

kadınların tereke kayıtlarında rastladığımız bu işlemeler maddi değer bakımından

da hayli yüksektir.

Tokat elmalısı, Tokat içi dolusu, Tokat alı, Tokat kırmızısı Tokat’ın

kendisine ait bir baskı çeşididir.

İklim şartlarından dolayı özellikle çiçek motiflerini sıklıkla gördüğümüz

Tokat yazmaları diğer sancakların el sanatlarından farkı hemen anlaşılmaktadır.

Bunların dışında ekleyebileceğimiz dokumacılık alanına da giren esnaf

kolları ise şunlardır:

Kazzazlar ve İplikçiler: İpek yapan veya satan kimse olarak bildiğimiz

bu sınıf, Tokat’ın bu sektörde dış ve iç ticaret açısından merkezi bir konumda

olması itibariyle ve bu sektörün devlet kanalıyla koruma altında olması bu alanda

çalışan kesimin tek bir merkezden yönetilmesini zorunlu kılmıştır. Bu kesimin

yoğun olarak mesken tuttuğu mahalle ise Cemaleddin mahallesidir76.

75 TŞSD. Defter Nr.45, s.3876 TŞSD. Defter Nr.45, s.5

62

Basmacılar:Yazmacılık sınıfının yan sektörü olarak

nitelendirebileceğimiz bu sınıf, pamuklu dokuma işi ile veya boyacılık sektörünün

yoğun olduğu yerlerde mesken tutulmuş imalathanelere sahiptirler.

Tarakçı ve Çıkrıkçılar: Dabakhane-i atik mahallesi civarında yoğunlaşan

bu sınıfın mesken yerleri itibariyle geniş bir saha olması gerekmekteydi, zira

ipliğin ipliğin eğrilmesi aşamasında aynı urgancılar gibi bu sektöründe kendine ait

özel çalışma alanı ve geniş saha zorunluydu.77

Penbeciler (Pamukçular): Sancak dışından temin edilen hammaddeyi

işledikten sonra satımı işleri ile uğraşan esnaf koludur.

Bezzazlar ve Koltukçular: Manifaturacılar olarak da tabir ettiğimiz bu

sınıf bölgesel ekonomi açısından yoğun bir merkez konumunda olan ve kaliteli

ürünlerin Pazar payı bulduğu bir yer olması nedeniyle Tokat’ta sıkça bu tür

yerlerin olduğuna rastlamaktayız . Bu sınıfın mesken tuttuğu mahalle ise Yaş

meydan mahallesidir.

Puşiciler ve İpekçiler: Sosyal yaşamda Müslüman kadınların ve gayr-i

Müslim kadınların çokça kullandıkları giyim eşyalarının temel metası olan ipeğin

işlenmesi ile ilgilenen gruptur.

Setenciler: Ekonomisi tarıma dayanan bir ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak

amacıyla bir çok sanat kolu ortaya çıkmış bunlardan birisi olan setencilik ise ;

hasatı yapılan buğdayın öğütülmesi işlemlerinin yapıldığı yerlerde çalışanlara

verilen isimdir.

c. Ticarete Bağlı Gelir Kaynakları:

Tokat sancağının bulunduğu mevkii bakımından doğu ve batı ticaret

yollarının üzerinde olması ve bu stratejik önemini hammadde olarak barındırdığı

metaları pazarlamasıyla ekonomik güç bakımından önemli bir konuma gelmiştir.

Sözü geçen bu hammaddeler ve ticari önemleri şunlardır:

Bakırcılık: Tokat’ın adını Dünyaya duyurmakta önemli bir sıralamada

bulunan sanayii dallarından biri de Bakırcılık sanatıdır. 17 yy da bakırın ham

maddesinin özellikle Kastamonu ve Gümüşhane ile bu illerin kazalarından temin

77 TŞSD. Defter Nr.45, s.11

63

edilerek Anadolunun bir çok yerinde işleme tabii tutulduğunu

bilmekteyiz.Tokat’ın da bu yerlerden alarak bu maden üzerinde yaptığı ustaca

çalışmalardan sonra Anadolu ve Dünya pazarına sunarak Yöresel ekonomilerinin

canlılık kazanmalarında büyük faydaları olmuştur.

18 yy’ın ortalarından itibaren Erganide de bakır madeninin işletilmeye

başlanması ile birlikte Ergani de ilk işlemden geçen bakırın hammaddesi daha

sonra Tokat’ta son halini alarak nihai sonucuna ulaşmaktadır. Özellikle çok uzak

yerlerden yüksek maliyetle gelen bakırın hammaddesinin yine yüksek kalite ve

maliyetle dış pazarlarda alıcı bulması bu konuda Tokat’a rakip olarak kendini

idame ettiren Kastamonu ve Küre bakır kalhanelerinin devlet tarafından güvence

altına alınmalarına neden olmuştur.

Bakır metalürjisinde özellikle 19 yy’dan sonra kendini iyiden iyiye

hissettirmeye başlayan Tokat kalhaneleri78 Ergani üzerinden gelen ham bakırı

işleme tabii tuttuktan sonra veya hammadde halinde binlerce devenin oluşturduğu

kervanlar sayesinde Samsun’a oradan da deniz yoluyla İstanbul pazarına

göndermişlerdir.Bu sevk’e uğrayan bakırların gerek İstanbuldaki bakırcılara gerek

ise Anadolunun başka kentlerine ulaşmasıyla birlikte ticari canlılık sağlanmış

olmaktadır.

Bakırcılık sosyal hayatın vazgeçilmez olarak nitelendirilebilecek

alanlarında ev, mutfak eşyası, silah sanayii, top tüfek yapımı esnasında pirinç ve

tunç dökümünde 18 yy’ın ortalarından itibaren savaş gemilerinin kaplanması

amacıyla da sıkça kullanıldığını görmekteyiz. Özellikle Ergani bakır yataklarının

bu ticaret akımına cevap vermek amacıyla üretimindeki çalışmaları hızlandırmış

ve bu durumdan en çok faydalananlar arasında ise Tokat merkez konumuna

gelmiştir.

Tokat’ın basma ve boya sanayii ve ticaretinden kazanmış olduğu hasılatın

vergiye yansıması ve bu sektörler arasındaki vergi oranları incelendiğinde 1800’lü

yıllardan ititbaren bakırcılık sektöründeki vergi alımları ve bu alanda çalışanların

oranları boya ve basma sanayii’ne nazaran üç kat artış göstermiştir.


64

1808 yılında şehri gezen bir seyyahın bu konu hakkındaki görüşleri ve 300

imalathaneden oluşan sektörün büyüklüğünü anlatması bakımından bize kesin

sonuçlar vermektedir. 1826 yılında salgın haline gelen veba hastalığından dolayı

şehri terk eden halkın boşluğunu bakır işletmelerinde çalışan bakırcıların

faaliyetlerinin doldurduğu anlatılmaktadır.

Bakırcılık ekonomisinin hem iç istihdamı hem de dış pazarlardaki

faaliyetinde süreklilik kazanmasındaki ana faktör; kalhanelerin ucuz ve kaliteli

mal temini hem de bu iş kolu alanındaki bir çok insanın bu sektörden geçimini

sağlamakta olması gösterilebilir. Erganide maden istihsalinin artması ile birlikte

bu sektörde çalışan kişinin 19 yy’ın ilk yarısında 1000 işçi iken ve bakır

üretiminde faydalanılan çam kömürünün yıllık 5000 ton civarında olması ve bu

miktarla 1000 ton civarında bakır üretilmesi hem esnafın hem de bu alanda çalışan

kişilerin sayısında artışa neden olmuştur. Bu kadar büyük meblağlardan

bahsedilince hem Anadolu’nun hem de dış pazarların bakır ihtiyacına yönelik

büyük çalışmalar olduğu gözden kaçmamaktadır.

19 yy’da dış ticaretin açık vermeye başlaması ile birlikte ihracata yönelen

devlet, dış pazarlarda daha kaliteli ürünler çıkarabilmek ve talebin kaliteyle

oranını ayarlamak amacıyla Kalhaneler konusunda bir nevi revizyona giderek

ıslah çalışmaları içerisine gitmiştir.1830 larda yapılan bu çalışmalar 1835 yılında

İstanbul’a çağrılan kalhane nazırı ile birlikte bakırın saflık derecesi ayarlanmış ve

bir standart belirlenmiştir. 1251 yılındaki bir belgeye göre kalhane personeli

şunlardan oluşmaktaydı:

Kalhâne Personel Listesi

Katip 2Kolcu 1Kalhane Ustası ve Körükçüsü 45Yedek Körükçü 5Zenberek ve Körükçü 30Temürcü 1Kömürcü Nalbandı 1Kömürcü Mutafı 1Toprak Keşi 2Hamal 1

65

Aslında bu yapılan çalışmalar çam kömürü kullanılarak yapılan üretim

sektörünün hem hammaddesini bulma konusundaki zorluklar hem de maliyetinin

fazla olması,teknolijide ki gelişmelerden faydalanılarak su gücü ile çalışan ve 1

milyon kuruşa mal olan maliyetle yeni bir dönem içerisine girilmiştir.1840-1841)

Avrupa pazarlarında bu sistemle büyük oranda talep gören sektör

hammadde bulma konusunda sıkıntı yaşanınca 25,6 tonluk(20.000 okka) bakırın

Tokatli işletmecilere kontenjan olarak devlet desteği ile bırakılınca sorun bir nevi

çözülmüştür.

Tokat kalhanesi, uzun zaman yaptığı üretim çalışmaları ile Ülkenin dış

borçlar yüzünden döviz sıkıntısı yaşadığı bir dönemde dış pazarlar ile yaptığı

ticaretten dolayı ülkeye döviz girişinde önemli bir konumda kalarak ülke

ekonomisine faydalı olmuştur.

Tokat’ta madencilikle alakalı olarak zikredilecek diğer maden işleme esnaf

kolları ise şunlardır:

Demirci ve Çilingirciler: Maden işletmeleri bakımından önemli bir

konumda olan Tokat sancağı Bakırcılık haricinde Demircilik sektöründe de

kendini kanıtlar niteliktedir. Dabakhane-i atik, Semerkant, Çaşnigir gibi

mahallelerde kendilerine işletme açan bu sınıf diğer mahallelerde de sıkça

kendilerinden bahseden sicil defterlerinden bilmekteyiz.79

Nalbantlar: Yük taşımacılığında ve nakliyede kullanılan binek

hayvanların nallarını yapan veya onaran bu sınıf mesken tuttuğu alanlar itibar iyle

Semerci, Urgancı, Demircilere yakın yerlerde mesken tutmuşlardır. Acepşir, Avaz

paşa, Sofiyon bu mahalleler bulundukları konumlar itibariyle diğer yan sektörlerin

bulundukları alanlara yakındırlar.80

Nalçacılar: Günümüzde bir nevi ayakkabı tamircisinin rolünü üstlenmiş

olan bu kesim esnafı işlenmiş derileri alarak bunları küçük yemeni veya

çizmelerde kullanmaktadırlar.

79TŞSD. Defter Nr.45, s.48-5180TŞSD. Defter Nr.45, s.32-44

66

Kundakçı ve Kılınçcılar: Kundakçılar* hanında ikamet etmektedirler.

Hurdacılar: Yıkık binalardan arta kalan veya kullanılmış eşyaların alım

ve satımı ile ilgilenen bu esnaf kolu özellikle tereke kayıtlarında geçen şahsın

değersiz eşyalarına bilir kişi olarak fiyat biçmektedir.81

Kalaycılar: Bakırdan yapılmış olan ve bu dönem insanlarının

mutfaklarının vazgeçilmez ürünleri olan kazan, bakraç gibi mutfak

malzemelerinin zamanla dış kesimlerinde oluşan kabarma veya iç kesimlerinde

meydana gelen sağlığa zararlı yapıdan dolayı temizlenmesi işlemini ateşten

faydalanarak silme yapan bu sınıf gûruhu kendilerine mesken yeri olarak Mehmet

Paşa mahallesini seçmişlerdir. Yakın zamana kadar bu sınıfın önemli bir oranını

Kıptiler yapmaktaydı .82

d. Bina Yapımı İle İlgili Esnaf Kolları:

Bir bölgenin mimari yapısında tıpkı tarım sektörü gibi iklim çok etkilidir.

İklimin, bina yapımında kullanılan metalar ve aletlerin seçiminde etkisi çalışan

sanatkarlarında çalışma alanlarını belirlemektedir. Tabikii bu çalışma günün ve

teknolojinin değişimine göre farklılık arzedebilmektedir. Osmanlı mimarisinde

dönem dönem mimari tarzların değişmesine rağmen, bina yapımında çalışan

esnafların bazıları değişmez niteliktedir. Sözü geçen esnaflar ve çalıştıkları

alanların nitelikleri şunlardır:

Kiremitçi ve Çömlekçiler: Osmanlı devletinin mimari yapısı içerisinde

sıkça rastladığımız tavan işlemeleri veya uzun dış ticarette sıvı malzemeleri

taşımak amacıyla yararlanılan küplerin imal edildiği bu sınıfın imalathaneleri,

Tatar hacı, Hacı ibrahim mahalleri civarında yoğunluk kazanmıştır.83

Kireççiler: Tokat sancağının özellikle köylerinin arazi yapısının kireçli

topraklardan oluşması ve bu hammaddenin çıkarılması, kullanılışa hazır hale

getirilmesi ile ilgilenen sanatkarların oluşturduğu grup…

* Günümüzde bu hanın yeri Sulu sokak mevkiinde ; Sulu Han’ın elli metre güney’indedir.81 TŞSD. Defter Nr.58, s.11482 TŞSD. Defter Nr.45, s.32-38-6383 TŞSD. Defter Nr.45, s.51-52

67

Keresteciler: Dönemin vazgeçilmez mimari ve ev eşyası olarak kullanılan

temel yapı taşlarından birisi olan ağacın işlenmeden önce şekle sokulması ile

ilgilenen imalathanelerde çalışan kesimdir.84

Taşçılar: Dönemin mimari yapılarında duvar, revak(kolon) kullanımında

sıkça yararlanılan taşların kırılması, kullanıldığı alana göre şekil verilmesi ile

ilgilenen şahısların oluşturduğu grup.

e. Yiyecek ve Çeşitli Besin Maddeleri İle İlgili Esnaf Kolları:

Sosyal yaşamın çabuk tüketim metaları arasında bulunan ve uzun süre

dayanamayan besinlerin üretilmesi veya hazır olarak alınıp satılmasıyla uğraşan

kesimin oluşturduğu gurplar şunlardır:

Bakkal ve Manavlar: Her mahallede bir çok kaydına rastladığımız bu

sınıf Esnafların önemli bir kesimi Müslüman tebaa tarafından meşguliyet

arzetmekteydi. Soğuk pınar müslim, Seyyid Necmeddin, Gaybi, Muslihiddin

mahalleleri bu sınıfın yoğun olarak gördüğümüz mesken yerleridir.85

Ekmekçi ve Çörekçiler: Geçimini tarım sektörü ile idame ettiren bir

toplumun bu ürettiği malları hem iç piyasada hem de dış piyasada halkın

hizmetine sunması kadar doğal bir durum yoktur. Her ne kadar Tokat merkezinde

bu yapıdaki bir ekonomik işletmeyi halkın her kesiminde parasal niteliğe

dönüştürmeden kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapmış olsa da bu sınıf

haricinde maddiyat amacıyla kendisine meşguliyet sağlamış olan bir ekmekçi

veya Çörekçi sınıfına da rastlamak mümkündür. Çay müslim mahallesi içerisinde

bu sınıf yoğun olarak kendini gösterir.86

Kasap ve Kirişçiler: Bu sınıfın yoğun bir biçimde bulunduğu mahalle

Cemaleddin mahlesidir.87

Kadayıfçılar: İnce hamurun pişirildikten sonra satıma sunulduğu ve şerbet

ile karıştırılarak tüketilen yiyeceği yapan ve seyyar olarak satan kesime

denmektedir.

84 TŞSD. Defter Nr.45, s.2485 TŞSD. Defter Nr.45, s.23-3986 TŞSD. Defter Nr.45, s.2987 TŞSD. Defter Nr.45, s.36

68

Şerbetçiler: Sırtlarında taşıdıkları özel ibriğe benzeyen ve halkın sıcak

iklim şartlarında bir nevi serinlemelerine katkıda bulunan ve gezerek satış yapan

kişilere denmektedir.

Arpacılar: Zahirecilerin olduğu yerlerde mesken tutan bu grup köy

halkının ve merkezin zahire alışverişini düzenlemektedir. Tarımla geçinen halkın

en sık uğrak yerlerinden birisi olan Hapanlarda arpa ve buğday alım-satımlarını

koordine etmektedirler.

f. Diğer Esnaf Kolları:

Attarlar: Güzel koku ve iğne iplik satan kişilere denmektedir.

Berberler: Sosyal yoğunluğun ve Devlet sektöründe çalışan kesimin

fazlaca olduğu yerlerde kendilerine iş olanağı bulan ve bu yerlerde mesken tutan

sınıf ; Soğukpınar müslim, Yaşmeydan mahallerinde ikamet etmektedirler.

Kavukçu ve Takyeciler: Temel metası pamuk ve yün olan işlenmesi ve

dikilmesi epey yorucu bir sanat koludur.

Kürkçüler ve Kalpakçılar: Gerek Müslüman kesimin gerek ise gayr-i

Müslim halkın sosyal yaşamında vazgeçilmez giyim eşyaları olan pamuk ve

yünden yapılan ve bu giyim eşyalarını diken kesime denmektedir.88

Kuyumcular: Bu sektör dahilinde yoğun olarak kendilerine iş imkanı

bulan ve çevre sancaklardan bile ticari mal alım satımı yapan bu kesim

bünyesinde çalışan millet genellikle diğer Anadolu sancaklarında veya

Eyaletlerinde gördüğümüz gibi gayr-i Müslim tebaa’dan oluşmaktadır.

Hamamcılar: Çay zımmî mahallesi civarında ve hanlara yakın yerlerde

bulunan bu sınıf ekonomik yapılanma Tokat’ın bir çok mahallesinde rahatlıkla

görülmektedir.89

Urgancılar: Semerci, Pamukçu, Hanların ve İpekli dokumacılığın

yapıldığı yerlerde sıkça bu tür satış ve imalat noktaları görülmektedir.Bu

noktalardan bazıları ise şunlardır. Mihmad Hacib Müslim, Hacı Hasan Bölüğü. *

88 TŞSD. Defter Nr.45, s.1889 TŞSD. Defter Nr.45, s.5-6-20-48

69

Terziler: Manav, bakkal veya Dikici gibi toplumun her kesimine hitap

eden bir gûruh olan bu sınıf Tokat merkez sancağı üzerinde her mahallede sıklıkla

karşımıza çıkmaktadır. Etkin olarak karşımıza çıktıkları ve mesken tuttukları

yerler ise şunlardır: Çaşnigir, Simayon, Melik Danişmend, Pazarcık, Çekenli.

Eskiciler: Eski eşyaları alarak üzerlerine belirli bir değer biçerek bunları

satmakla uğraşan bu kesim, Horuş, Çay müslim mahallerinde etkin olarak mesken

tutmuşlardır.90 Bu kesimin özellikle fakir kesimin olduğu yerlerde mesken

tutmaları sattıkları metaları daha rahat temin etme olasılığından hareket edersek

orantısal bir sonuca varırız.

Mizan ve Peştemalciler: Günlük yaşamda kadınların giydikleri elbiseleri

satan ve işleten esnaf kesimine verilen isimdir. Hemen hemen Tokat sancağı

bünyesinde her mahallede bu kesimden bir esnaf imalathanesi mevcuttur.

Hallaçlar: Pamuklu dokuma ve bu meta’yı işleme konusunda ününü dış

sancaklara hatta dış pazarlara kadar duyuran Tokat sancağı bünyesinde bir çok

hallacçı mevcuttur.91 Bu metanın dış pazarlardan gelerek sancak bünyesi dahilinde

işleme tabii tutulması ve işlem sonucunda pazarlanan bu metanın kalitesi ve

işlemedeki zerafetinden dolayı büyük rağbet görmesi Tokat sancağını bu sektörde

vazgeçilmezler sınıfına dahil etmiştir.

Elvancılar: Yazmacılık imalathanelerinde kullanılan kök boyaların

üretilmesi ve bunların pazarlanması işleri ile uğraşan bu sınıf pamuklu ve ipekli

dokumacılığın yaygın olarak bulunduğu mahalleri kendilerine mesken

tutmuşlardır.

* Urgancıların faaliyette bulundukları alanların geniş olması zorunluydu; urgan ipliğinin gerilmesive örgü haline getirilmesi aşamasında bunlar kaçınılmaz ihtiyaçlar olduğundan mesken tuttuklarıyerlerde, geniş ve uzun yollardan oluşan mekanlardı90 TŞSD. Defter Nr.45, s.2991 TŞSD. Defter Nr.45, s.27-34-48-56

70

2-MERKEZ SANCAKTAKİ GELİR GRUPLARI

Osmanlı Devletinin taşra teşkilatı içinde örneklendirmeye aldığımız Tokat

Sancağı’nın merkez ekonomisine etkin bir şekilde katkıda bulunan Tüccarlar,

Zanaatkarlar hakkında bilgi verilecektir. Sancak merkezinde bürokrasiyi

yönlendiren tüm idari ve kamusal konularda yetki sahibine haiz olan İdareciler ve

Askerlerin de teşkilatlanma yapıları ve konum olarak mevkiilerinden

bahsedilecektir.

a.Tüccarlar

Tacir olarak da nitelendirdiğimiz bu sınıf,tüm Osmanlı devleti’nin

topraklarında olduğu gibi Tokat sancağı bünyesinde de gayr-i müslim tebaa bu

ekonomik faaliyetin yürütülmesinde ilk sırada yer almaktaydılar. Pamuklu

dokuma, Dericilikle alakalı olan işletmeler, Bakır’ın dış pazarlarda pazarlanması

veya çevre sancaklar ve büyük eyaletler arasındaki çalışmalar da sürekli olarak bu

tebaa’yı görmekteyiz.

Ermeni ve Yahudi milletinin Tokat merkez sancağındaki merkezi

mahallelerdeki mesken yerleri ve yukarıda bahsi geçen iş kollarının bulunduğu

imalathanelere yakın yerlerde yaşamaları, sosyal yoğunluğun özellikle çevre

bölgelerden gelenler tarafından arttığı durumlarda, büyük kâr yaptıkları

görülmektedir.

Tereke kayıtlarından anlaşıldığı kadarıyla tüccar taifesinin bırakmış

oldukları menkullerin oranlarından, eşlerine ayırmış oldukları tereke paylarından

veya ziynet eşyalarının azlığından veya çokluğundan Tüccar kesimin ne kadar

zengin olduğunu çıkarmak zor değildir.92

b. Zanaâtkârlar

Urgancı, Haffafçı, Demirci, Nalband, Mutaf ve daha bir çok el işi yapılan

ve gerçekten pratiklik yanında ustalık da isteyen iş kolları ile uğraşan kesime

Zanaatkarlar denmektedir.

Zanaatkarların kullandıkları ama meta’ların temin edildiği veya işlemeye

uğradığı yerlere yakın kesimlere mesken tutmuş oldukları görülmektedir.Ana


71

metanın işlenmesi esnasındaki gereklilikler ; su’ya olan ihtiyaç, boya’ya olan

ihtiyaç, pamuk veya kendir- kenevir’e olan ihtiyaç bu sektör bünyesinde çalışan

kesiminde mesken seçiminde etken olmuştur.93

c. İdareciler:

Tokat sancağı bünyesinde bulunan bu kesim konum itibariyle Sancağ’ın

bu yöredeki bürokrasi sınıfını oluşturmaktaydı. Voyvodalar, Kadılar, Askerî üst

düzey yetkililer ve diğer kamusal görevlilerden oluşmaktaydı. Her ne kadar

kurumlarına ait bir idari binaları olmasa da tüm sosyal ihtiyaçları karşılayacak

olan Hastahane, kışlalar bu yapının dışında tutulmuştur.

d. Askerler:

Tokat’ın Anadolu coğrafi yapısı içinde merkezi bir konumda olması,

Doğu’ya yapılacak seferlerde erzak temini ve askeri sevkiyat anlamında asker

toplanma merkezi olması Tokat’ın askeri olarak önemini artırmaktadır.

Askerlerin kışın konakladıkları bina olarak tabir edilen “Kışla”lar Tokat’ta

mahalleye kendi ismini vermiştir. Tokat sancağında bulunan kışlaların sancağ’ın

giriş mahallerinde olması hasebiyle şehire güvenlik anlamında farklılık

sunmaktadır.

Günümüzde Kışla mahallesi olarak bilinen mahalde 19.yy.boyunca tüm

askeri binaların olması ve depoların 20.yy’a kadar varlığını sürdürmesi mahalin

stratejik öneminden kaynaklanmaktadır.

Elimizde asker sayısı ve binanın dönemle alakalı olan bir planı

olmamasından dolayı askeri mimari yapı hakkında ayrıntılı bir bilgi

verememekteyiz.

Asayiş bakımından büyük sıkıntılar yaşayan Tokat sancağındaki birkaç

konuyu, dönemin askeri teşkilatının aldığı önlemler bakımından incelemeye

alacağız;

93Dabakhanelerde kullanılan ve deri’nin temizlenmesi esnasında suyun gerekliliği aşikarolmasından dolayı, su kaynağının bol olduğu yerlerde dabakhanelerin bolca olduğu görülmektedir.

72

Sancak merkezinde Otuzaltı bölüğün olması, büyük savaş harekâatlarını

koordinize edecek nitelikte bir asker sayısına sahip olduğunu göstermesi

bakımından önemli bir merkezdir.94

1800-50 yılları arasında özellikle Osmanlı-Rus savaşlarının çok olması ve

merkezden ihtiyaç için asker istenmesi, Karadeniz Bölgesinde çıkan bu

dönemdeki huzursuzlukları, Sancak merkezinden kontrol altına alınması, Tokat

askeri idaresini önemli bir konuma getirmiştir. Savaş hazırlıklarının İlkbahar

aylarında başlaması bu dönemde askeri hareketlililiğin artmasına merkez için

gerekli olan iaşenin(Arpa, asker alımı, binek hayvan…) teminine ağırlık

verilmektedir.95 Savaş dönemlerinde sancağın savunulmaya ihtiyacı olduğu anlar

olma ihtimaline karşı Kale surları ve kapısı birkaç defa onarılmıştır. Savaşın uzun

sürmesi durumlarında askerden kaçanların çok olması, bu kaçanların dağlık

alanlara yakalanma korkusundan sığınmaları ve çevre köylerdeki yaptıkları

isyanlar, asayişsizlikler; Sancağın güvenliğinden sorumlu Tüfenkçibaşı ile

Delilbaşı tarafından sert önlemlerle bastırılmasıyla sukunet sağlanmıştır. Tokat -

Merkez, Niksar, Karakuş, Tozanlı, Kafirni, Kumanat, Yıldız taraflarında yaşanan

olaylar bunlara verilebilecek birkaç örnekten biridir.96

94 Cinlioğlu, a.g.e. , s. 16795 Cinlioğlu, a.g.e. , s. 16896 Cinlioğlu, a.g.e. , s. 171

73

SONUÇ

Tokat merkez kazası üzerinde yaptığımız incelemeler esnasında Osmanlı

dönemi mahkeme kayıtlarının gerek sosyal gerekse ekonomik yapıya ilişkin

önemli tarihi veriler sunduğunu tespit etmiş bulunmaktayız. Ancak idari anlamda

sınırlı olan tarihi veriler çalışma sahamızla ilgili sözlü tarih uygulamasını zorunlu

kılmıştır. Gerek saha incelemesi gerekse Osmanlı dönemi Tokat’a ilişkin yapılan

akademik nitelikli çalışmalardan elde ettiğimiz verilerle eksiklerimizi kısmen de

olsa tamamlamış olduk. Tokat’ın diğer idari birimlerin aksine “voyvodalık” adı

verilen özel bir sistemle yönetildiği çalışmalarımız sonucunda elde ettiğimiz

verilerle ortaya konulmuştur.

Nüfus açısından fazla göç almayan ve başlangıçtaki millet yapısını

muhafaza eden Tokat kültürel tarihin dış değişimlerin dışında kalarak doğal

yapısını koruyan bir kent olarak karşımıza çıkmaktadır. Tokatta bulunan yerli

gayr-ı Müslimlerin, hâkim unsur olan Müslümanları kabullenişliği dış etkenlerin

müdahalesinin etkisiz olması nedeniyle sürekliliğini korumuştur. Birlikte ticaret

yapan, birbirlerinin geleneklerine saygı gösteren ve aynı mahalle aynı sokakta

herhangi bir gerilim ve sorunla karşılaşmadan yaşamayı başaran bu insanlar

hoşgörü ve uzlaşmanın da bir sembolü olarak ele alınmalıdır. Sosyal yapıda elde

ettiğimiz verilerin önemli bir kısmı her milletin kendi özgün kültürünü sergileyen

bir yaşantı tarzı sergilediği yönündedir. Egemen gücün Müslüman unsur olmasına

rağmen Hıristiyanların herhangi bir etki yada doğrudan Müslüman geleneklerini

uygulamaya yönelik herhangi bir oluşumu ispatlar nitelikli tarihi verinin

bulunamaması bu düşüncemizi destekler niteliktedir. Özetle sosyal anlamda gayr-

ı Müslim herhangi bir etki altında kalmadan kendi gelenek ve itikatlarınca

yaşamını sürdürürken Müslüman da olması gerektiği gibi mevcudiyetini

muhafaza etmiştir. Böylesine belirgin kültürel farklılığa rağmen ciddi anlamda

kültürler arasında bir buhranın yaşanmaması karşılıklı hoş görü ve kabullenişliğin

bir ifadesi olsa gerektir.

Tezimiz neticesinde ekonomik anlamda yörenin ağırlıklı geçim kaynağının

ticaret ve tarım olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle ticari anlamda etkin bir

konumda olan yöre halkının aynı uğraşıyı günümüze de taşıması olası bir gelişme

olarak ele alınabilir.

74

KAYNAKÇA

I. ARŞİV MALZEMELERİ

Tokat Şer’iye Sicil Defterleri, 7-9-11-12-13-14-15-16-17-18-19-20-21-22-23-25-26-28-29-

30-31-34-37-38-39-40-48-50-51-52-54-55-56-57-58. Defterler.

II. KİTAPLAR

ABACI, Nurcan. 1812 Tarihli Şer‘iye Siciline Göre 19.Yüzyılın Başında Tokad Şehrinin

Sosyo-Ekonomik Durumu, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2000

AKIN, Zübeyde. 25 Numaralı Şer’iye Sicilinin (1234-1236/1819-1821) Transkripsiyonlu

Metni ve Değerlendirilmesi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2004

AKTÜRE, Sevgi. 19.yy. Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi , ODTÜ

Mimarlık Fakültesi, Ankara 1981

CİNLİOĞLU, Halis Turgut. Osmanlılar Zamanında Tokat, Barış Matbaası, III. Kısım,

Tokat 1951

DEVELLİOĞLU, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara

GENÇ, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınevi, I.

Basım, İstanbul 2000

GÜRAN, Tevfik. Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler Ve Hazine

Hesapları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara1989

HALAÇOĞLU, Yusuf. XIV-XVII.Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal

Yapı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998

ORTAYLI, İlber. Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı, Ankara 1994

ŞENER, Abdullatif. Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, Ankara 1990

75

UYSAL, Mustafa. Multeka El Ebhur Tercümesi, c.5, Dizerkonca Matbaası, İstanbul 1973

UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1995

III. MAKALELER

AÇIKEL, Ali. “Tokad Şer‘iye Sicillerine Göre Beylerbeyi Buyruldıları”, Türk Kültürü

İncelemeleri Dergisi, S. 5, İstanbul 2001

AKGÜNDÜZ, Ahmet. “Şer‘iye Sicilleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, c.1,

İstanbul 1988, ss.11-12

ARSEVEN, Celal Esad. “Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve

Tezyini Sanatlar”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Maarif Basımevi, İstanbul, ss.220-

449

ATALAR, Mehmet. “Şer‘iye Mahkemelerine Dair Kısa Bir Tarihçe”, Ankara Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi İslamî İlimler Enstitüsü Dergisi, S.4, Ankara 1976, ss.301-320

BAYKARA, Tuncer. “Tokat Ulu Camii Üzerine Bazı Düşünceler” Türk Tarihinde ve

Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz, Ankara 1987, ss.291-294

ÇADIRCI, Musa. “Tanzimat’ın İlanı Sırasında Türkiye’de Yönetim (1826-1839)” Belleten

Dergisi, c.51, Ankara 1998, ss.1215-1241

EKEN, Galip. “Tanzimat Dönemi Osmanlı Toplumunda Nüfusun Mesleki Yapılanması :

Tokad Örneği”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XV, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

Yayınları, İzmir 2000, ss.155-169

……….. “Tokad Şer‘iye Sicilleri’ndeki Ferman ve Buyruldılara Göre XIX. Yüzyılın

Başlarında Sivas Eyaleti’nin İdarî ve Ekonomik Yapısı”, Cumhuriyet’in 80. Yılında

Sivas Sempozyumu (15-17 Mayıs 2003) Sivas Bildirileri, Sivas 2003

EMECEN, Feridun. “Ağnam Resmi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.1, İstanbul

1988, ss.478-479

76

GÖKBİLGİN, M. Tayyip. “Tokad”, İslam Ansiklopedisi, c.12/1, Milli Eğitim Bakanlığı

Yayını, İstanbul 1979, ss.105-106

GÖKDERE, Engin. “Tokat Yazmaları”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat

Sempozyumu 2-6 Temmuz, Ankara 1987, ss.271-274

İLGAZİ, Abdullah. “Tokad’ın Müstakil İl Oluşuna Dair Bir Belge”, Tokat Kültür

Araştırma Dergisi, Yıl :8, S.15, Kasım 2000, ss.13-21

İNALCIK, Halil. “Cizye ( Osmanlılarda Cizye) ”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.8,

İstanbul 1993, ss.42-49

KODAMAN, Bayram.“XX. Yüzyıl Başlarında Sivas Vilayeti (1901)”, Türk Tarihinde ve

Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Ankara 1987, ss.170-184

MERCAN, Mehmet.“Tokat’ın Mutasarrıflık Oluşuna Dair Bir Belge”, Tokat Kültür

Araştırma Dergisi, Yıl :10, S. 17, Aralık 2002, ss.6-7

ÖZDEMİR, Rıfat. “Tokat’ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1711-1810)”, Türk Tarihinde

ve Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Ankara 1987, ss.81-144

............... “XIX.Yüzyılın İlk Yarısında Ankara (Demografik, İdarî ve Sosyo Ekonomik

Yapısı)1785-1840”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1986, ss.48-49

ÖZTÜRK, Mustafa. “Tokat’ta Fiyatlar”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat

Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Ankara 1987, ss.184-211

SONYEL, Salahi R. “Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğunu Parçalama Çabalarında

Azınlıkların Rolü ”Belleten Dergisi, c.49, S.195, ss.647-656

TIZLAK, Fahrettin. “Osmanlı Devleti’nde Ham Bakır İşletme Merkezleri Olarak Tokat ve

Diyarbakır” Belleten Dergisi, c.59, Ankara 1998, ss.643-661

77

EKLER

EK I.

(Orjinal Tereke Kayıtları)

78

TŞSD 56 – 43/2

79

TŞSD 54 – 89/1

80

TŞSD 58 – 102/1

81

TŞSD 34 – 39/1

82

TŞSD 55 – 33/1

83

TŞSD 52 – 155/2

84

EK II.

Tokat’ın Yıllık Kayıtları

85

1214-1779/1800

Voyvoda Lütfullah'ın zorbalıktan dolayı Kapıcıbaşılıktan alınarak

voyvodalığının sona ermesi olayı

1214-1800

Kahve karaborsacılığının patlak vermesi ve merkezden gelen talimat

doğrultusunda gerekli önlemlerin alınması.

1214-1800 Fransızların mısıra tecavüzünden dolayı asker toplanması

1214-11799/1800 Tozanlıların vergi meseleleri

1215-1800

Tozanlıların ödeyemeyecekleri kadar vergi yükü ile karşılaşmalarından dolayı

vergi yüzünden sıkıntı yaşanması

1215-1800/1801

Erbaalı Kör Bekir’in mallarının devlet kanalıyla zabtedilmesi ve bu sorunun

giderilmesi

1215-1800

Tokat Niksar, Karakuş, Tozanlı, Kafirni, Kumanat, Yıldız taraflarındaki

eşkiyalarla mücadele için tüfenkçibaşı abdullah ağanın görevlendirilmesi

1215-1801

Eski ve yeni voyvodaların yaptıkları vergi zulumleri hakkında merkez

tarafından yapılan tahkikat

1215-1801

Tokat’ın Eski Voyvodaları Mehmet ve Lütfullah beylerin yardımcılarının

yapmış oldukları usulsüz hareketlerden dolayı sürgüne uğramaları

1216-1801

Bir Gayr-i Müslim ile Müslim arasındaki anlaşmazlığın fitne haline dönüşmesi

ve olaya sebebiyet verenler hakkında yapılan tahkikat

1216-1801 Tokat kalesinde haps olunan Fransız askerlerinin İznik'e sevkleri

1216-1801 Ermeni Patrik Ovanis'in Tokat'a sürülmesi

1216-1801 Fındık Hüseyin paşanın isyanı ve isyanın sona erdirilmesi

1217-1802 Sadr-ı azam Yusuf Ziya paşanın Mısır harbinden dönerken Tokat'a uğraması

1218-1803 Vezirlikten azledilen Şeyhzade İbrahim paşanın Tokat'a sürgün edilmesi

86

1218-1803 Sivas valilerinin yaptığı uygunsuz durumlardan dolayı uyarılması

1218-1803

Tozanlıların yaptığı şikayetlerin yerine ulaşmadığı ve Tozanlıların isyan

seviyesine geldikleri

1218-1804

Sivas valisi Mehmet paşanın vezirlikten azledilerek Tokat'ta oturması hakkında

verilen emir

1218-1804 Kürtlerin yaptığı bazı isyanlar mevcuttur

1219-1804 Delil ocağının ıslahı teşebbüsü

1219-1804

Merkezden gönderilen halka zorlayıcı vergi ve usulsüz davranışlardan kaçınma

yönünde yapılan emirler

1220-1805

Trabzon ve Sivas havalisi valisi Tayyar paşa ile Tokat mukaatası sahibi

Çapanoğlu arasında Amasya meselesi yüzünden yaşanan kavga ve sürtüşme

1221-1806 Ruslarla yapılacak savaş öncesinde tokat'tan istenen mal tedariki

1221-1806

Tokat - Turhal, Amasya, Merzifon, Osmancık, Hacı Hamza, Niksar, Deliktaş

menzillerin savaş öncesinde düzenlemeye alınması hakkında

1221-1806 Müftü paşanın Tokat'a gelişi

1222-1807 Ruslarla yapılan savaş için Tokat ve havalisinden istenen askerler

1222-1807 Tozanlı halkının vergi sorunun hala çözümlenememesi

1222-1807 Eski Erzurum valisi Gazi Yusuf paşanın Kasapbaşısı Ömer’in Tokat’a sürgünü

1222-1807

Asker sürücülüğüne memur Behram paşanın kalabalık bir maiyetle Tokat'a

gelmesi ve ağırlanması

1222-1807 Acem ve Fransız elçileri Tokat a uğramışlardır

1223-1808 Anadolu eyaletine tayin olunan Osman paşa Tokat'ta konaklamıştır

1224-1809 Sadr-ı azam Yusuf ziya paşanın Tokat’a uğraması

87

1224-1809

Müslim evlerinde kiracı olarak oturan Gayr-i Müslim tebaadan kişilerin olduğu

ve bunun şer’an uygun olmadığı hakkında karar verilerek gereğinin yapılması

hakkında emir

1224-1809 İpekçiler şeyhinin yolsuzluklarından dolayı Samsun kalesine gönderilmesi

1224-1809

Tokatlı Elhac Genç Ali tavır ve hareketlerinden dolayı İstanbul’a

gönderilmiştir

1224-1809

Gerek Rusya ile olan savaş ve gerek ise içişleri asayişi hakkında asker

toplanması ihtiyaç olmuştur

1224-1809

Eşkiyalığın önüne geçilememesi ve bunun için alınacak önlemler hakkında

verilen emir

1224-1810

Kayseri Nakib’ül-eşrafı Molla oğlu Osman’ın kendi halinde yaptığı uygunsuz

tavırlar hakkında verilen karar sonucunda Tokat’a sürülmesi

1224-1810 Tokat voyvodası Behlül beyin zorbalıkları ve ihtar gönderilmesi

1224-1809 Harp için gerekli olacağının düşünüldüğü asker toplanması

1224-1809 Kütahya valisi Osman paşanın Tokat'a uğraması

1224-1809 Acem elçilerinin Tokat'a uğramaları

1225-1810 Amasyalı Şeyh Ali oğlu Ahmet'in Tokat’a sürgün edilmesi

1225-1810

Tokat bu yıl içinde kuraklık baş göstermiş ve ordu için istenen gerekli arpa

verilememiştir

1225-1810

Halep tüccarlarının malları üzerinden verdikleri gümrüğün Tokat’ta

da istenmesi ve bunu merkeze bildirilmesi

1225-1810 Erzurum valisi İbrahim paşanın vezirlikten azledilerek Tokat'a sürülmesi

1225-1810 Acem elçisi 'nin Tokat’tan geçmesi

88

1225-1810 Sivas valisi Celalettin paşanın Tokat'a gelmesi ve ağırlanması

1226-1811

Ahıska’dan Niksar’a gelen Şerif paşa ve Bağdat kapıcı Kethudalarının ve

arkadaşlarının Kelkit ırmagında atlarından ayrılarak boğulmaları vakaası

1226-1811

Asker ve zahire toplanması konusundaki düzensizliklerden dolayı padişah

tarafından yapılan ikinci bir emir ve düzenleme ihtiyacı

1226-1811 Sivas valisi Alaaddin paşanın Tokat'tan geçmesi

1227-1812

Tokatlı Otuzaltı bölüğün ağalarından Penpeci Ömer yapmış olduğu usulsüz

tavırlardan dolayı Çankırı’ya sürülmesi

1227-1812

İlkbaharda orduda hazır bulundurulmak gayesiyle Tokat ve çevresinden asker

isteği

1227-1812 Hanri Marten adındaki misyonerin Tokatta ölmesi

1227-1812 Kale kapısı tamir edilmiştir

1227-1812

Turhal köylülerinin zorbalıklardan bıkmış bir halde yurtlarının terk etmelerini

üzerine Enderun ağasının köylüleri geri döndürmek için yaptığı çalışmalar

1227-1812 Sivas valiliğine tayin edilen eski Rakka valisi Tokat'a uğramıştır

1228-1812

Erzurum valisi Emin Paşanın vezirlikten alınarak Tokat'a sürülmesi ve burada

yaşamaya mecbur bırakılması

1228-1813

Tokat'ta oturan Kırkbeş bölüğün Turnacısı Genç Mehmet'in eceliyle ölmesi ve

bırakmış olduğu mirasın Zile voyvodası Elbaşoğlu'nun bu mirasa el koyması

sonucunda yapılan yazışmalar

1228-1813 Baba Paşanın Tokat'a uğraması

1228-1813

Erzurum Valisi Eski Sadrı-azam Ahmet Paşa Bizeri Köyüne oradan Kumanat

ve Kafirni Nahiyelerine uğrayarak Tokat'a gelmesi

1229-1814 Amasya mukaâtasına bağlı Ladik ahalisinden Seyit Abdü’ş-şükür bozgunculuk

89

yapması nedeniyle Tokat'a sürgün edilmesi

1229-1814

İranli tüccarların Zodu köyü havalisinde Zodu Başçukadarı tarafından

soyulması

1229-1814 Niksar ve Kazova ayanlarının adamları Tokat'a gelmiştir.

1230-1815

Sivas valiliğine yeni atanan Galip Paşa'nın idareyi ele aldıktan sonra yetkili

mercilere gönderdiği yazısında halka karşı adaletli davranılması ve

uygulamalarda bazı itinalar gösterilmesi konusundaki istekleri

1230-1815

Vilayet içerisindeki asayişi sağlamak ile sorumlu Delilbaşı ve

Tüfenkçibaşı’lara gönderilen vali yazısında ki halka karşı zulmedici tavırlardan

kaçınılması yönündeki istekler belirtilmiştir.

1230-1815

Kumanat nahiyesinden, Saltık köyünden bazı kimselerin verilen fetva üzerine

hırsızlıktan dolayı asılmaları

1230-1815

Baş Çuhadar Salih Ağa'nın çocuğu olmadığından dolayı mallarına Sivas Valisi

emri üzerine el konulmuştur.

1230-1815

Tokat naibi Ali Rıza Efendi emirlere saygısızlık göstermiş ve haksız olarak

kazançlarda bulunmuştur.Bunun üzerine görevden alınarak yerine bir vekil

tayin olunmuştur.

1230-1815 Halkim Efendinin tutturduğu kayıtlara göre Tokat'ta yangın olmuştur.

1231-1816

İstanbul Ermeni Patriğinin isteği üzerine önceki patrik Abraham'ın Tokat'ta

yerleşmesine karar verilmiştir.

1231-1816

Kütahya sancağında Şeyhli kazasına bağlı Çivril köyünden Süleyman huzur

bozucu hareketlerinden dolayı Tokat'a sürülmüştür.

1231-1816

Bor müftüsü Maraşlı oğlu Hacı Mehmet uygunsuz davranışlarından dolayı

Tokat'a sürülmüştür.

1231-1816 Derviş Ali Ağa'nın yeniçeri Ağasının isteği üzerine Tokat'a sürülmesi

90

1231-1816

Niğdeli Küp Ahmet vergi konusunda yapmış olduğu haksız tutumlarından

dolayı Tokat'a sürülmüştür.

1231-1816

Kapıcıbaşılarından Mir Ahmet Kastamonu memurluğu esnasında yaptığı

yolsuzluklarından dolayı Tokat'a sürülmüştür.

1231-1816 kale kapısı tamir edilmiştir

1231-1816 Sivas valisi Osman Paşa Tokat'a gelmiştir.

1231-1816

Rize ayanı Tuzcu-zade Memiş'in isyanı üzerine Tokat'tan istenen 373 asker

talebi

1232-1817

Güherçileci Ali Beyoğlu Mehmet gühercile satışından yaptığı haksız kazancın

tesbit edilmesi üzerine Tokat'a sürgün edilmiştir.

1232-1817

Bizeri, Omala, Gevle ve Miliköy halkının gereğinden fazla vergiye tabii

olduklarının belrtmeleri üzerine yapılan tahkikat

1232-1817

Voyvodalık yapmış olan Veyis Bey'in vergi konusunda yapmış olduğu

usulsüzlük üzerine yapılan tahkikat

1232-1817

Ağnam mültezimlerinin vergi konusunda yaptıkları usulsüzlükleri Kafirni

nahiyesinde de devam ettirmeleri üzerine yapılan tahkikat

1232-1817

Kumanat nahiyesinde yaşayan Hıristiyan tebaanın vergi konusunda ki

yaşadıkları haksızlıklara karşı yaptıkları şikayet ve açılan tahkikat

1232-1817

Tozanlı nahiyesi eski ayanlarından olan Cinci Ömer Baltacı oğlu Ali ve

Kethuda oğlu İbrahim'in yapmış oldukları vergi konusundaki uygunsuz

hareketlerinden dolayı şikayet edilmeleri ve açılan tahkikat

1232-1817

Avusturya Büyükelçiliğinin isteği üzerine Tokat'tan geçmesi gereken bir

hekime istenen seyahat izni

1232-1817

Behlivan aşiretinden bazı kimselerin İstanbul’da yaptıkları uygunsuz

tavırlardan dolayı Tokat'a sürgünleri

91

1233-1818 Tozanlı nahiyesinden bazı ihtiyarlar Tokat'a çağrılarak hapsedilmişlerdir.

1233-1818

Niğde sancağından Papaz Vasil Halk huzurunu bozduğundan dolayı Tokat'a

sürülmüştür.

1234-1819 Yangın olmuştur, yeri ve derecesi belli değildir.

1234-1819 İngiltere'ye kadar giden bir acem elçisi Amasya’ya kadar yolcu edilmiştir.

1234-1819 Sivas valisi Lütfulllah Paşa Almus ve Dive ye uğramıştır.

1234-1819 Acem elçisi Mirza Tokat'a uğramıştır.

1235-1820 Yangın olmuştur.

1235-1820 Tezkereci efendi acem tarafından İstanbul'a geçmiştir.

1235-1820

Erzurum ve maden den İstanbul’a, Erek ve Taşova’dan Sivas'a birçok defa

hazine geçmiştir.

1235-1820 Tozanlı işleri için bir çok masraflar yapılmıştır.

1236-1821

Rumeli’ye gidecek olan süvari askerden tozanlı hissesine ilave edilen 7 neferi

Tozanlılar kabul etmemesinden dolayı bu askerlerin bedeli olan 2100 kuruşu

Tokat ödemiştir.

1236-1821 Sivas valisi Elhac Süleyman paşa Tokat'a gelmiştir.

1236-1821 Kars valisi Osman paşa Tokat’a gelmiştir.

1236-1821 Kale kapısı tamir edilmiştir.Tozanlılar İstanbul'a şikayet edilmiştir.

1237-1821/1822 Sivas valisi Süleyman paşa Artova'ya gelmiştir.

1237-1821/1822 Mevlevi şeyhi tozanlılar için Sivas'a ricaya gitmiştir.

1237-1821/1822 Tozanlıya Naib gitmemiştir.

1237-1821/1822 Tozanlı ayanları ve ihtiyarlarına hilat ve biniş tutarı olan paralar verilmiştir.

92

1237-1821/1822 Bağdat'a giden darphane takımı Tokat’tan geçmiştir.

1237-1821/1822 Acem elçisi İstanbul’dan memleketine dönmüştür.

1237-1821/1822 Tepedelenli Ali Paşanın torunları sürgüne gönderilirken Tokattan geçmişlerdir.

1237-1821/1822

Bağdat valisinin oğlu İstanbul’dan gelen emir üzerine Voyvoda konağında

katledilmiştir.

1237-1821/1822

İran harbi yüzünden toplanan acemler Erzurum’a giderlerken Tokat üzerinden

geçmişlerdir.

1238-1822/1823 Kale ve küsleri tamir edilmiştir.

1238-1822/1823 Doğudan gelen ve İstanbul’a vazife ile giden acemler ağırlanmıştır.

1238-1822/1823

Niksar üzerinden gelen Hüsrev Paşa Ohtap’ta karşılanmış ve Turhal'a kadar

uğurlanmıştır.

1238-1822/1823 Mora’dan dönen Tozanlı sipahileri Tokat’ta konaklanmıştır.

1238-1822/1823 Bereketli madeninden Erzurum’a hazine gitmiştir.

1238-1822/1823 Kuraklık olduğundan yağmur duasına çıkılmıştır.

1238-1822/1823 Nahiye naibi Mehmet efendi soyulmuş, haline merhameten yardım edilmiştir.

1238-1822/1823 Yangın olmuştur.

1239-182371824

İran elçisi Kasım han İstanbul'a geçmiş.Dört ay sonra zilkade ayında

memleketine dönmüştür.

1239-182371824 Osmanlı tarafından İran’a gönderilen elçi necip efendi Tokattan geçmiştir.

1239-182371824 Salih Paşanın gidişinde masraflar yapılmıştır.

1240-182471825 Kumanat ve Kafirni nahiyeleri hesab için Sivas'a gitmişlerdir.

1240-182471825 Altınların sahteleri çıkarıldığı için bu tür altınların satılmaması emrolunmuştur.

93

1240-182471825 Hafız Ali Paşa Tokat'a gelmiştir.

1240-182471825 Niksar'a topçular gitmişlerdir.

1241-1825/1826 Hafız ali Paşa'nın gidişi top atılarak selamlanmıştır.

1241-1825/1826 Sivas valisinin Delilbaşısı, Bireplerden yaralı olarak gelmiştir.

1241-1825/1826 Bağdat’tan gelen topçular Tokattan geçmişlerdir.

1241-1825/1826 Acem elçisi Tokat üzerinden İstanbul'a geçmiştir.

1241-1825/1826 Tozanlılar Sivas'a gitmişlerdir.

1242-1826/1827 Zile ve Niksardan bazı dervişler koğulmuştur.

1242-1826/1827 Zile’ye, Erek’ten Mansure askerleri gelmiş, Sivas'a gönderilmişlerdir.

1242-1826/1827 Kale topları tamir edilmiştir.

1242-1826/1827 Bir yangın olmuştur.

1242-1826/1827 Vali Mehmet paşa Tokat'a gelmiştir.

1243-1827/1828 Tekkeler teftiş edilmiştir.

1243-1827/1828 Vali gelmiştir.

1243-1827/1828 Buhara tarafından gelen sekiz süvari misafir ağırlanmıştır.

1243-1827/1828

400 deve ve katır yükü kömür, arpa masraflar için üç köye 1500 kuruş yardım

yapılmıştır.

1244-1828/1829 Erzurum ve Şirvan ayanları İstanbul'a giderken Tokattan geçmişlerdir.

1244-1828/1829 Eşkiyaları def için Feyzullah efendi görevlendirilmiştir.

1244-1828/1829

Madenden gelip İstanbul'a giden Kapıcılar Kethudası Salih Paşa Tokat’ta

konaklamıştır.

94

1244-1828/1829 Yahya Paşa Tokat’a uğramıştır.

1244-1828/1829 İstanbul’dan üç kafile halinde Erzurum’a giden topçular Tokat'a uğramışlardır

1244-1828/1829 Yeni mahkeme binası yapılmıştır.

1244-1828/1829 Bazı fahişeler sürülmüştür.

1244-1828/1829 İstanbul’dan yeni para gelmiştir.

1244-1828/1829 Dağıstanlı beyleri Erzurum’a giderlerken Tokattan geçmişlerdir.

1245-1829/1830 Maden valisi Osman paşa Tokat’a gelmiş Artova’ya geçmiştir.

1245-1829/1830 Esat paşa Artova’dan geçmiştir.

1245-1829/1830 Maden valisi Salih paşa Tokat'a gelmiştir.

1245-1829/1830 Gürünlü İbrahim paşa Tokat’tan geçmiştir.

1245-1829/1830 Ahıska valisi Tokattan geçmiştir.

1245-1829/1830 İran elçisi Zeynel-Abidin İstanbul'a geçmiştir.

1247-1831/1832 Bazı fahişeler sürülmüştür.

1247-1831/1832 Yangınlar için tedbirler alınmıştır.

1247-1831/1832 Evlenmelerde başlık alınmaması emredilmiştir.

1247-1831/1832

Nahiyelere; esnaflara, ve hancılara ödeyemeyecek kadar düşkünlük içinde

olduklarından borçları geri alınmıştır.

1248-1832/1833 Gümüşhane valisi Yusuf paşa gelmiş Pazar yoluyla gitmiştir.

1248-1832/1833 Mevlevihane hamamı yanmıştır.

1248-1832/1833

Vezirköprü havalisindeki isyanlar dolayısıyla Tokat merkez karargah haline

getirilmiştir.

95

1248-1832/1833

Erzurum taraflarında yakalanan asilerden Kadıkıran Tokat üzerinden

geçirilmiştir.

1248-1832/1833

İskenderiye Rus konsolosluğu vekilliğine tayin olunan Lokuv Tokattan

Artova’ya geçmiştir.

1251-1835/1836 Kış şiddetli geçmiştir.

1252-1836/1837 Musul beylerbeyisi Sait paşa İstanbul'a geçmiştir.

1254-1838 Fransız beyzadeleri gelmiş ve geçmişlerdir.

1254-1838 İstanbul’daki bir iplik fabrikası için Tokat’tan çocuk istenilmiştir.

1255-1839

Geyras deresinden gelen selin çokluğundan Sivas yolunun bazı yerleri

bozulmuş, Kızıliniş’in yukarısına kadar yolun tamiri gerekmiştir

1255-1839

Tokat'ta yaptıkları kalpazanlık faaliyetlerinden dolayı tutuklanan bazı

mahkumların İstanbul'a gönderilmeleri

1255-1839

Akli dengesini yitiren Mahlepçi Ömer'in Oğlu Ahmet'in taburcu edilmesine

dair

1255-1839 Ordudan kaçan askerlerin yaptıkları sarkıntılığa dair

1255-1839 İngiliz beyzadelerinin Tokat üzerinden İstanbul'a geçmeleri

1255-1839 Muş sancağı kaymakamı Emin paşa'nın tutuklanarak İstanbul'a gönderilmesi

1255-1839 İran elçisi İstanbul'a gitmiştir.

1255-1839 Yangın nedeniyle kale dizdarının nöbet tutması ile alakalı durum

1256-1840

Sivas'a bağlı Bedirli köyünden Ayvaz Oğlu Ahmet'in şikayet üzerine

tutuklanması

1256-1840

Tokat Muhassili Mehmet Hilmi Efendi'nin linç edilmesinde teşvik konumunda

olan Latifoğlunun isyanı ile alakalı olan vaka

96

1256-1840

İran şehzadelerinden Hüdagu Mirzanın Bağdat'a geçerken Tokat üzerinden

geçmesi

1258-1842

Rişvan aşiretleri ile yine aynı bölgenin aşiretleri arasındaki rahatsızlıklara ait

durum

1258-1842

Bağdat taraflarına gönderilen askeri birliklerin Tokat üzerinden geçmeleri ile

alakalı durum

1259-1843

Yabanabat kazası müdürünün vergi toplarken yaptığı usulsüzlükler üzerine

Tokat'a sürülmesi

1259-1843 İran şehzadelerinin Tokat üzerinden İran taraflarına geçmesiyle alakalı durum

1259-1843 Meydan camiisi’nin tamirat geçirmesi ile alakalı durum

1260-1844

Tanzimat ile değişime uğrayan esnaf satış malları ile alakalı doğan

olumsuzluklar üzerine verilen emir ile alakalı durum

1261-1845

Arapkir Ermenilerinden olan Kazancıoğlu Hacı Karabet'in Tokat'a sürülmesi

ile alakalı durum

1261-1845 Tokat Ermenilerinden Keork'un Şebinkarahisar'a sürülmesine dair durum

1261-1845

Bağdat’taki Osmanlı askerleri için tedarik edilen elbiselerin Tokat üzerinden

geçmesi ile alakalı durum

1261-1845

Bursa'da bir ölüm vakasına karışan Katolik Savaoğlu Ohanis'in Tokat'a

sürülmesine dair olay

1261-1845 Askerlik için erkek nüfusun sayılması ile alakalı durum

1261-1845 İstanbul kilesinin kullanılması ile alakalı ölçek değişikliği

1261-1845

Nikah işlerindeki ağır masraflardan dolayı evlenme oranlarındaki azalış ve

nüfusun azalmasıyla alakalı alınan önlem

1261-1845 Erzurum gümrükçülerinden Salih'in sürgün olarak Tokat'a gönderilmesi

97

1262-1845

Niksar'a ticarete giden iki tane esnafın hem canlarından hem de mallarından

olarak gasb’a uğramalarına dair durum

1262-1845

Sungurluda devlet tarafından toplatılan iaşenin toplatılması esnasında olay

çıkaran müftünün Tokat'a sürgüne gönderilmesi ile alakalı durum

1262-1846 Vergiye tabii evlerin ve hanelerin yazılıp kayda geçirilmesine dair durum

1262-1846

Gürün kasabasından Ermeni Devecioğlu Nazar'ın Tokat'a sürgüne

gönderilmesine dair durum

1262-1846 Tokat Kara gümrük uygulaması kaldırılmıştır.

1263-1846 Askeri birliklerin sevk edilirken Tokat üzerinden geçmelerine dair durum

1263-1847 İvaz paşa camiinin tamirden geçirilmesine dair durum

1265-1849

Agacıkoğlu Hacı Mustafa'nın alacağı konusundaki bilgilendirmede kadıları

gereksin yere kandırmaya çalışmasından dolayı Çorum'a sürgüne

gönderilmesine dair.

1266-1849 Eski Konya valisi Hasan Hakkı Paşa'nın Tokat'a sürülmesine dair durum

1266-1850

Osmancık müdürü Halil'in rüşvet almasından dolayı Tokat'a sürgüne


1266-1850

Alaaddin Paşa zade'nin karısıyla olan husumetinden dolayı Tokat'a sürgüne


1266-1850

Kastamonu meclis azasından Şirin zade Mehmet bey'in neferlerden rüşvet

almasından dolayı Tokat'a sürgüne gönderilmesine dair

1266-1850

Tokat ve Niksar bölgesinden Sivas makamının isteği doğrultusunda tütün

üzerinden ihtisap vergisinin alınmasına dair durum

98

EK III.Esnaf İsimleri

99

MAHALLE İSİMLERİ ESNAF İSİMLERİ SAYFA

TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Soğukpınar müslim Hacı Şerif ağa mahdumu Ömer ağa 5

Soğukpınar müslim Hamamcı İsmail 5

Soğukpınar müslim Saraç başı oğlu manav Ahmet

Soğukpınar müslim Urbacı Halil 5

Soğukpınar müslim Duhancı Şerif 5

Soğukpınar müslim Bedestan şeyhi Emin ağa 5

Soğukpınar müslim Bezzaz Ahmed 5

Soğukpınar müslim Kazaz Ömer ağa 5

Soğukpınar müslim Küflü oğlu İbrahim 5

Soğukpınar müslim Hamamcı İbrahim 5

Soğukpınar müslim Sırıkçı Hacı dede 5

Soğukpınar müslim Terzi Abdullah 5

Soğukpınar müslim Akçeli oğlu 5

Soğukpınar müslim Sali oğlu 5

Soğukpınar müslim Semerci oğlu 5

Soğukpınar müslim Manav Halil 5

Soğukpınar müslim Manav Halil biraderi Abdurrahman 5

Soğukpınar müslim Aşçı ahmet oğlu Salih 6

Soğukpınar müslim Çizmeci Hafız 6

Soğukpınar müslim Dikici Mustafa 6

Soğukpınar müslim Semerci Salih 6

100


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Soğukpınar müslim Bakkal molla Emin 6

Soğukpınar müslim Hamamcı derviş Abdullah 6

Soğukpınar müslim Dikici Halil Mehmet 6

Soğukpınar müslim Sucu Hasan 6

Soğukpınar müslim Keçeci Hacı Hüseyin 6

Soğukpınar müslim Hamamcu Hacı Hüseyin ağa 6

Soğukpınar müslim Manav Hüseyin 6

Soğukpınar müslim Kalaycı Mehmet 6

Soğukpınar müslim Dikici Mehmet 6

Soğukpınar müslim Terzi Hüseyin efendi 6

Soğukpınar müslim Çizmeci uzun Ahmet 6

Soğukpınar müslim Davutoğlu bakkal Emin 6

Soğukpınar müslim Nalbant oğlu Yusuf 6

Soğukpınar müslim Abdüllatif ağa 6

Soğukpınar müslim Eskici Mehmet 6

Soğukpınar müslim Sirkeci Hacı Ahmet 6

Yaşmeydan Alay beğ oğlu Mehmet ağa 6

Yaşmeydan Saraç başı oğlu Hacı Hasan ağa 6

Yaşmeydan Küflü zade hamamcı Ahmet efendi 6

Yaşmeydan Kizir oğlu Halil 6

Yaşmeydan Manav Kör Ömer oğlu 7

101


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Yaşmeydan Manav Mustafa 7

Yaşmeydan Manav Molla Abdullah 7

Yaşmeydan Dikici Çoluk Halil 7

Yar ahmet Cılız oğlu Halil efendi 7

Yar ahmet Terzi Molla Abdullah 7

Yar ahmet Dikici Mustafa 7

Yar ahmet Hacı Sadullah oğlu terzi Hasan 7

Yar ahmet Kalfa Mustafa 7

Cedid Sirkeci oğlu Hacı Hasan ağa 8

Cedid Nalband Emin 8

Cedid Bezzaz Hacı Ahmet 8

Cedid Berber Emin 8

Cedid Keçeci Mehmet 8

Cedid Terzi Hüseyin efendi 8

Cedid Bihmar oğlu bakkal İbrahim ağa 8

Cedid Manav Şaban 8

Cedid Kayakçı Bektaş 8

Cedid Muhtar-ı sani müezzinoğlu Mehmet 8

Cedid Sedimal katibi elhac şeyh ağa 8

Dabakhane-i atik Cılız zade Abdullah efendi 9

Dabakhane-i atik Cılız zade Hacı Mehmet efendi 9

102


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Dabakhane-i atik

Hacı ibrahim efendi zade Abdullah

efendi 9

Dabakhane-i atik Terzi İsmail 9

Dabakhane-i atik Kayakçı Ahmet 9

Dabakhane-i atik Nişancı Hüseyin 9

Dabakhane-i atik Kiremidçi Mehmet ağa 9

Dabakhane-i atik Debbağ Hacı Ömer 9

Dabakhane-i atik Manav Osman ağa 9

Dabakhane-i atik Semerci Osman Mustafa 9

Dabakhane-i atik Terzi Hüseyin efendi 9

Dabakhane-i atik Keçecinin oğlu Hasan 9

Dabakhane-i atik Kadıoğlu Hasan 9

Dabakhane-i atik Temürcü Ömer ağa 9

Hevaca ahmed Bakkal Hacı Mustafa ağa 10

Hevaca ahmed Dikici koca dede oğlu 10

Hevaca ahmed Tuzcu Mustafa 10

Hevaca ahmed Debbağ zil oğlu 10

Hevaca ahmed Erkiletli hacı oğlu Osman 10

Hevaca ahmed Sırıkçı oğlu 10

Hevaca ahmed Çubukçu Hacı 10

Hevaca ahmed Kasap Hacı Osman ağa 10

Hevaca ahmed Esved oğlu Gazi 10

103


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Hevaca ahmed Dikici Kara Hasan oğlu Ömer 10

Hevaca ahmed Dikici Mehmed 11

Hevaca ahmed Fakih zade Hacı Halil ağa 11

Hevaca ahmed Topal Abdurrahman 11

Hevaca ahmed Manav Hacı Halil 11

Hevaca ahmed Nalband Bekir 11

Hevaca ahmed Şeyh Ahmet 11

Hevaca ahmed Toraman ağa 11

Hevaca ahmed Toraman oğlu damadı Bedestenizade 11

Hevaca ahmed Cellad oğlu Mehmet 11

Hevaca ahmed Çıkrıkçı Mustafa 11

Hevaca ahmed Berber Ömer 11

Hevaca ahmed Dikici Süleyman 11

Hevaca ahmed Tacir Mehmet 11

Hevaca ahmed Dikici Hacı Mustafa 11

Hevaca ahmed Manav Rüstem 11

Hevaca ahmed Manav tekye şeyh oğlu Hüseyin 11

Hevaca ahmed Nalband Hacı Mustafa 11

Hevaca ahmed Kundakçı Çolak 11

Hevaca ahmed Arslan oğlu Mustafa 11

Hevaca ahmed Berber Ali 11

104


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Hevaca ahmed Çıkrıkçı Hüseyin 11

Hevaca ahmed Kahveci Yakup oğlu 11

Hevaca ahmed Çıkrıkçı Hacı Mustafa 11

Hevaca ahmed Etmekçi Kadik 11

Hevaca ahmed Meşur oğlu Ali 11

Cami-i kebir Mamulu oğlu Ömer 12

Cami-i kebir Hallac Emin 12

Cami-i kebir Semerci Osman 12

Cami-i kebir Tacir Şerif ağa 12

Cami-i kebir Terzi Halil 12

Cami-i kebir Dikici hüseyin ağa 12

Cami-i kebir Bakkal Ahmed 12

Cami-i kebir Nalband Şerif 12

Cami-i kebir Dikici Hasan ağa 12

Cami-i kebir Dikici Seyyid 12

Cami-i kebir Kundakçı Abdullah 12

Cami-i kebir Terzi İbrahim 12

Cami-i kebir Manav Abdurrahman 12

Rüstem çelebi - Molla

bektaş-Alaca mescid Hallac Abdullah 13


bektaş-Alaca mescid Nalband Ahmet 13

105


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER


bektaş-Alaca mescid Nalband Ebubekir 13


bektaş-Alaca mescid Derici Halil 13


bektaş-Alaca mescid Eskici Şeyh Hasan 13


bektaş-Alaca mescid Başçı oğlu Abdurrahman 13


bektaş-Alaca mescid Hallac Hasan 13


bektaş-Alaca mescid Hallac Hüseyin 13


bektaş-Alaca mescid Katırcıoğlu Süleyman 13


bektaş-Alaca mescid Kayakçı Ahmet 13


bektaş-Alaca mescid Semerci Topal Ali 13


bektaş-Alaca mescid Dikici kadı oğlu Hüseyin 13


bektaş-Alaca mescid Kamber oğlu Mustafa 13


bektaş-Alaca mescid Duhancı Ahıskalı 13


bektaş-Alaca mescid Tarakçıoğlu Mehmed 13

Akdeğirmen Dikici Seyyid 22

106


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Akdeğirmen Dikici Ali 22

Akdeğirmen Salçacı Hasan ağa 22

Akdeğirmen Hacı Hüseyin ağa 22

Akdeğirmen Eskici Hacı Ali 22

Akdeğirmen Bakırcı Ahmed ağa 22

Akdeğirmen Etmekçi Halil Tevfik 22

Akdeğirmen Somuncu oğlu Halil 22

Akdeğirmen zımmî Bakırcı Osman ağa 23

Akdeğirmen zımmî Tuzcu Halil 23

Akdeğirmen zımmî Esir oğlu Şerif 23

Akdeğirmen zımmî Bakırcı Mehmet ağa 23

Akdeğirmen zımmî Dikici Hasan ağa 23

Akdeğirmen zımmî Dikici Şerif 23

Akdeğirmen zımmî Malcı Mehmet 23

Akdeğirmen zımmî Bakırcı Osman ağa 23

Soğukpınar zımmî Hafaf Mustafa ağa 23

Soğukpınar zımmî Bakkal Hüseyin ağa 23

Soğukpınar zımmî Karındaş Mustafa 23

Soğukpınar zımmî Eskici Hüseyin 23

Soğukpınar zımmî Malcı Seyyid 23

Soğukpınar zımmî Meşinci Osman 23

107


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Soğukpınar zımmî Sarac Hüseyin 23

Soğukpınar zımmî Kalaycı Ali 23

Soğukpınar zımmî Manav oğlu Ahmet 23

Soğukpınar zımmî Terzi Halil 23

Soğukpınar zımmî Hallac Mustafa 23

Soğukpınar zımmî Muytab Şerif 23

Soğukpınar zımmî Süleymanoğlu kayınpederi Hasan efendi 23

Soğukpınar zımmî Muytab Halil ağa 23

Horuş Tahtacı Halil ağa 24

Horuş Muytab Ahmet ağa 24

Horuş Manav İbrahim ağa 24

Horuş Terzi Mehmet ağa 24

Horuş Dellal Osman 24

Horuş Emir Salih oğlu Osman 24

Horuş Tuzcu Hacı Ahmet 24

Horuş Kiremidçi Molla Halil 24

Horuş Duhancı Kiracı İbrahim 24

Çay müslim Hacı Ahmet oğlu Mustafa 26

Çay müslim Kulaksız oğlu Ahmed 26

Çay müslim Manav Kadir oğlu 26

Çay müslim Somuncu oğlu Süleyman 26

108


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Çay müslim Kaltakçı oğlu Hasan 26

Çay müslim Molla Osman efendi 26

Çay müslim Karındaş Hüseyin 26

Çay müslim Berber Abdullah oğlu 26

Çay müslim Emir İsmail oğlu Salih 26

Çay müslim Kalaycıoğlu Musa 26

Çay müslim İmam Hasan oğlu 26

Çay müslim Solakoğlu Şerif 26

Çay müslim Karındaş Bekir 26

Çay müslim İbrahim efendi 26

Çay müslim Hacı Derviş Ahmed 27

Çay müslim Kalaycı Abdullah 27

Çay müslim Çörekçi Süleyman 27

Çay müslim Semerci Mehmed 27

Çay müslim Kemerci Hüseyin 27

Çay müslim Hallac Hüseyin 27

Çay müslim Hallac Halil 27

Çay müslim Terzi Salih efendi 27

Çay müslim Çörekçi Yusuf Hüseyin 27

Çay müslim Semerci köylü Ali oğlu 27

Çay müslim Odabaş oğlu Mehmet efendi 27

109


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Çay müslim Odabaş oğlu Hasan ağa 27

Çay müslim Zevenbevi oğlu Hasan 27

Çay müslim Çuhaganoğlu İsmail 27

Çay müslim Berber Hüseyin 27

Kabe-i mescid Fosoğlu elhac Abdullah ağa 15

Kabe-i mescid Binar oğlu Mustafa ağa 15

Kabe-i mescid Bakkal Hafız efendi 15

Kabe-i mescid Fosoğlu İbrahim 15

Kabe-i mescid Bölükbaşı oğlu İbrahim 15

Kabe-i mescid Manav Hacı Ali 15

Kabe-i mescid Manav Türkoğlu 15

Beğbağı Kalpak oğlu 18

Beğbağı Kozan Osman 18

Beğbağı Sırıkçı İbrahim 18

Beğbağı Çubukçu Şerif 18

Beğbağı Terzi koca Ahmet 18

Beğbağı Derbağ oğlu Hüseyin 18

Beğbağı Karındaş Ahmet 18

Beğbağı Sarı hacı oğlu Molla Derviş 18

Beğbağı Koca ahmet oğlu Kundakçı Ahmet 18

Mahmut paşa Hamamcı Hasan ağa 20

110


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Mahmut paşa Manav Bekir Saka 20

Mahmut paşa Kürekçi Hacı Osman 20

Mahmut paşa Eskici Keçe Ahmet 20

Mahmut paşa Eskici Halil 21

Mahmut paşa Dikici Kürekçioğlu 21

Mahmut paşa Eskici Mehmet 21

Mahmut paşa Manav Kirizoğlu 21

Mahmut paşa Dikici Hacı Halil 21

Mahmut paşa Muytab Ali 21

Mahmut paşa Feyzullah efendi 21

Çay zımmî Manav Nalcı oğlu ibrahim 28

Çay zımmî Nalband Osman 28

Çay zımmî Semerci Yolcu oğlu 28

Çay zımmî Yükçü Hacı Ahmet 28

Çay zımmî Manav Hüseyin 28

Çay zımmî Kalaycı Dobaçoğlu 29

Çay zımmî Eskici Mehmed 29

Çay zımmî Manav İbrahim ağa 29

Çay zımmî Dikici Halil emmi 29

Çay zımmî Dikici Mehmet 29

Çay zımmî Mustafa Yusuf 29

111


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Çay zımmî Dikici Osman 29

Çay zımmî Açur Mehmet 29

Çay zımmî Saraç Hüseyin 29

Çay zımmî Hallac Eğribeğ 29

Çay zımmî Çubukçu Mehmet 29

Çay zımmî Dikici Ömer ağa 29

Çay zımmî Manav Molla Ahmet 29

Çay zımmî Takyeci Hacı Ali 29

Çay zımmî Dikici Mustafa 29

Çay zımmî Etmekçi Abdullah 29

Çay zımmî Dikci molla Salih 29

Mehmet paşa Debbağ Mustafa ağa 30

Mehmet paşa Debbağ Ahmed 30

Mehmet paşa Debbağ Yusuf 30

Mehmet paşa Kasap İsmail 30

Mehmet paşa Terzi Ahmed 30

Mehmet paşa Kasap Mustafa 30

Mehmet paşa Zil oğlu İsmail 30

Mehmet paşa Debbağ Kadıoğlu 30

Mehmet paşa Debbağ Mehmed kalfa 30

Mehmet paşa Debbağ Hacı Mahmut 30

112


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Mehmet paşa Debbağ Hüseyin 30

Mehmet paşa Hallac Mehmed 30

Mehmet paşa Bostan Küçük Osman 30

Mehmet paşa Bakırcıoğlu Osman ağa 30

Mehmet paşa Debbağ Hafız 30

Samyeli Nalband Süleyman 32

Samyeli Debbağ çıtak oğlu Süleyman 32

Samyeli

Debbağ çıtak oğlu Süleyman damadı

Ömer 32

Dere Bezzaz Hasan oğlu 33

Dere Berber dilki oğlu 33

Dere Eskici Hafif 33

Su içmez Hallac Hacı Ahmet ağa 34

Su içmez Bakkal Mehmet ağa 34

Su içmez Manav Süleyman 34

Su içmez Kundakçı Osman 34

Cemaleeddin Manav Salih 35

Cemaleeddin Manav Ali 35

Cemaleeddin Mutaf Halil 35

Cemaleeddin Kazzaz Osman 35

Cemaleeddin Temürcü ömer 35

Cemaleeddin Bastırmacı oğlu 35

113


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Cemaleeddin Bozoklu dikici Ahmet 35

Cemaleeddin Mutaf derviş Halil 35

Cemaleeddin Semerci Mustafa 35

Cemaleeddin Tarakçı Mehmet 36

Cemaleeddin Yüzoğlu 36

Cemaleeddin Ahipaşa oğlu Ali beğ 36

Cemaleeddin Kasap Halil damadı 36

Cemaleeddin Dikici Fazlı 36

Cemaleeddin Dikici Hacı Ali 36

Cemaleeddin Berber Osman 36

Cemaleeddin Derviş oğlu mutaf Hasan 36

Güzel aşçı Nalbant Ebubekir 36

Güzel aşçı Turhallı Şerif ağa 36

Güzel aşçı Nalbant Osman 36

Güzel aşçı Terzi Hasan ağa 36

Güzel aşçı Dikici Mustafa 36

Güzel aşçı Fettah efendi zade Molla Ahmed 36

Güzel aşçı Manav Kör Ömer oğlu Ahmed 36

Tatar hacı Abacı Bekir ağa 37

Tatar hacı Eskici Ahmed 37

Tatar hacı Dikici Bertan oğlu 37

114


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Tatar hacı Salih Saka oğlu dikici Ahmet 37

Tatar hacı Hüseyin efendi 37

Hacı ibrahim Hayvancı oğlu dikici Hüseyin 38

Hacı ibrahim Yazmacı Osman 38

Hacı ibrahim Eskici Hacı Ömer 38

Hacı ibrahim Dikici Kuyumcuoğlu 38

Hacı ibrahim Kalaycı Berikoğlu 38

Hacı ibrahim Berber Ahmed 38

Hacı ibrahim Eskici Osman 38

Hacı ibrahim Terzi Abdullah 38

Hacı ibrahim Berber İbrahim 38

Hacı ibrahim Dikici Kalfası Mehmed 38

Hacı ibrahim Dikici Külahlıoğlu Mustafa 38

Hacı ibrahim Terzi İbrahim 38

Hacı ibrahim Söngütlü Ali Kavas 38

Hacı ibrahim Manav Gökgözoğlu 38

Hacı ibrahim Ahıskalı Kiracı saraç Hasan 38

Hacı ibrahim Ahıskalı saraç Recep 38

Hacı ibrahim Duhancı Ali efendi 38

Hacı ibrahim Kalaycı Hüseyin 38

Hacı ibrahim Canbaz kasımoğlu Osman 38

115


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Hacı ibrahim Çubukçu Osman 38

Seyyid necmettin Eskici Osman 38

Seyyid necmettin Semerci kemal oğlu 38

Seyyid necmettin Urgancı deli Ahmed 38

Seyyid necmettin Urgancı deli Hasan 38

Seyyid necmettin Karındaş urgancı Şerif 38

Seyyid necmettin Karındaş urgancı Süleyman 39

Seyyid necmettin Karındaş urgancı Karabet 39

Seyyid necmettin Manav deli Ömer oğlu Hafız 39

Seyyid necmettin Urgancı Boyraz oğlu Halil 39

Seyyid necmettin Urgancı Emin 39

Seyyid necmettin Urgancı Hacı Hüseyin 39

Seyyid necmettin Urgancı Kasım 39

Seyyid necmettin Manav Hacı Yusuf 39

Seyyid necmettin Manav çavuşoğlu Hacı İbrahim 39

Seyyid necmettin Urgancı Abdullah 39

Seyyid necmettin Manav Çabut oğlu Mustafa 39

Seyyid necmettin Temürcü porsuh oğlu 39

Seyyid necmettin Dikici eşmecioğlu Süleyman 39

Seyyid necmettin Urgancı Kara Mehmet 39

Seyyid necmettin Köse Osman oğlu eskici Halil 39

116


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Gaybi Manav Kel Osman 41

Gaybi Manav Ali 41

Gaybi Dikici Şerif ağa 41

Gaybi Kasap Osman 41

Gaybi Manav Ali 41

Gaybi Dikici Mustafa 41

Gaybi Semerci Osman 41

Gaybi Dikici Şerif 41

Gaybi Kerpişçi Salih 42

Gaybi Çubukçu Osman 42

Gaybi Dikici peynirci oğlu Mehmed 42

Gaybi Karslı çıkrıkçı İbrahim 42

Gaybi Eskici Salih oğlu 42

Gaybi Dikici eşmecioğlu Süleyman 42

Musluhiddin Debbağ Abdullah 31

Musluhiddin Dikici dede Mehmet 31

Musluhiddin Temürcü Ali 31

Musluhiddin Dikici oğlu Ömer 31

Musluhiddin Temürcü Manuk oğlu 31

Musluhiddin Tuzcu Mustafa 31

Musluhiddin Keçeci Ali 31

117


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Musluhiddin Koca Osman 31

Musluhiddin Nalbant Seyyid 31

Musluhiddin Temürcü Hüseyin 32

Musluhiddin Kalaycı Ahmet 32

Musluhiddin Nalbant Mehmet 32

Musluhiddin Hallac Ali 32

Musluhiddin Temürcü Mehmet 32

Musluhiddin Derviş Mehmet 32

Musluhiddin Aziz 32

Musluhiddin Mollla Halil 32

Musluhiddin Nalbant İbrahim 32

Musluhiddin Debbağ Tahincioğlu 32

Musluhiddin Debbağ İsmail 32

Musluhiddin Terzi es- Salih ağa 32

Musluhiddin Kiracı esir oğlu 32

Musluhiddin Dikici Osman 32

Musluhiddin Debbağ Mohatlıoğlu 32

Musluhiddin Kantar oğlu 32

Musluhiddin Debbağ İriri 32

Musluhiddin Debbağ Mehmet 32

Musluhiddin Kalaycı Veli 32

118


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Acebşir Çakıcı oğlu hallac Ahmet 43

Acebşir Çakıcı oğlu dikici Hasan 43

Acebşir Manav kara göz oğlu İbrahim 43

Acebşir Selim oğlu Hacı Ahmet 43

Acebşir Tosyalı oğlu manav Ahmed 43

Acebşir Dikici Hacı Ahmet 43

Acebşir Kerpişçi Hacı Ali oğlu 43

Acebşir Dikici Hevaca oğlu 43

Avaz paşa Kiracı Ahıskalı Ali 43

Avaz paşa Semerci Ömer 43

Avaz paşa Dikici Şerif 43

Avaz paşa Genç ağa zade Salih ağa 43

Avaz paşa Dikici kiracı Hüseyin 43

Avaz paşa Ahıskalı dede ağa 43

Sofiyon Derici hacı Halil efendi 44

Sofiyon Eskici Karabet oğlu 44

Sofiyon Eskici Ali 44

Sofiyon Kerpişçi İbrahim 44

Sofiyon Mutaf mısırlı oğlu Mustafa 44

Sofiyon Hallac Hüseyin efendi 44

Sofiyon Nalbant Mehmet 44

119


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Sofiyon Berber Salih 44

Kabe-i mescid Temürcü Halil 45

Kabe-i mescid Erzurumlu Mustafa 45

Kabe-i mescid Urgancı Ömer 45

Kabe-i mescid Mutyap Molla Abdullah 45

Kabe-i mescid İkizler Osman efendi 45

Kabe-i mescid Hallac Hacı Mehmet ağa 45

Kabe-i mescid Hallac Ali 45

Kabe-i mescid Hallac Kel Osman 45

Kabe-i mescid Hallac Mehmet 45

Kabe-i mescid Hallac Hacı Muhterem 45

Kabe-i mescid Temürcü Mehmet 45

Kabe-i mescid Urgancı Şerif 45

Kabe-i mescid Urgancı Emin 45

Kabe-i mescid Urgancı İsmail 45

Kabe-i mescid Urgancı Ali 45

Kabe-i mescid Urgancı İbrahim baba 45

Kabe-i mescid Urgancı Mehmet 45

Kabe-i mescid Hallac Mustafa 45

Kabe-i mescid(ilhak olan

mahalle)ankara Urgancı Mehmet 45

120


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER


mahalle)ankara Kethüda oğlu 45


mahalle)ankara Manav Mehmet 45


mahalle)ankara Hallac Hasan 45

Taşçı mehmet Hallac Abdurrahman 46

Taşçı mehmet Tuzcu Osman 46

Taşçı mehmet Urgancı Mehmed 46

Taşçı mehmet Urgancı Kör Halil 46

Taşçı mehmet Urgancı Ömer 46

Taşçı mehmet Urgancı Hazma 46

Taşçı mehmet Urgancı Halil 46

Taşçı mehmet Urgancı Abdurrahman 46

Taşçı mehmet Höllükçü Şerif Mehmed 46

Taşçı mehmet Urgancı Kara Mehmet 46

Sarı güllük Kiracı Hallac Osman 47

Sarı güllük Hallac Mehmet 47

Sarı güllük Hacı Halil oğlu Hallac Mehmet 47

Sarı güllük Taraklı oğlu Hallac Mustafa 47

Sarı güllük Hallac Kara Ömer 47

Sarı güllük Hallac Abdülkerim oğulları 47

121


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Sarı güllük Hallac canik oğlu Osman 47

Sarı güllük Huffaf Latifullah 47

Sarı güllük Topal Halil 47

Sarı güllük Çizmeci Osman 47

Sarı güllük Altın oğlu Ahmet 47

Veled-i ayas Katip Hasan efendi 48

Veled-i ayas Mürsel ağa oğulları 48

Çilehane Bozlaklı Hasan 48

Çilehane Boğçacı Abdurrahman 48

Çilehane Ali kavas 48

Meydan-ı müslim Keçeci Osman 48

Meydan-ı müslim Hamamcı Ali 48

Meydan-ı müslim Turhallı Şerif oğlu Ahmet 48

Meydan-ı müslim Verep oğlu Hacı Şerif 48

Meydan-ı müslim Tek ağa oğlu Ahmet ağa 48

Meydan-ı müslim Çadır Osman 48

Dabakhane-i atik Hallac Mehmet ağa 48

Dabakhane-i atik Nalbant Hafız 48

Dabakhane-i atik Tuzcu Selim 48

Dabakhane-i atik Manav Ahmet 48

Dabakhane-i atik Kayıkçı Şerif 48

122


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Dabakhane-i atik Ali ballı oğlu Ali 48

Dabakhane-i atik Odabaş Salih 48

Semerkant Semerci Mustafa 51

Semrkant Kazmacı Süleyman ağa 51

Semerkant Dikici Hacegan oğlu 51

Semerkant Semerci Koloğlu 51

Semerkant Kiremitçi Hüseyin 51

Semerkant Dikici Abdulkaadir 51

Semerkant Nalbant çırağı İbrahim 51

Çaşnigir Nalbant İbrahim 52

Çaşnigir Kiremitçi Süleyman 52

Çaşnigir Semerci Deli Mehmet 52

Çaşnigir Semerci Hüseyin 52

Çaşnigir Bakkal Hacı 52

Çaşnigir Semerci Salih 52

Simayon Etmekçi Cılız oğlu Musa 53

Simayon Etmekçi Mustafa 53

Simayon Temürcü Lazoğlu 53

Simayon Manav Molla İbrahim 53

Melik danişmend Bıçakçı yıldız oğlu Mehmet 53

Melik danişmend Dellal Hacı Mehmet 53

123


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Pazarcık Temürcü Ali usta 55

Pazarcık Solak 55

Pazarcık Etmekçi İsmail 55

Çekenli Hallac Ömer 56

Çekenli Muhtar Ömer 56

Çekenli Dikici Yusuf 56

Çekenli Kiracı İbrahim 56

Çekenli Nalbant Dervişoğlu 56

Çekenli Kiracı Temür Mustafa 56

Çekenli İbişoğlu Mehmet 56

Mihmad hacib müslim Manav Şuzi oğlu Mehmet 56

Mihmad hacib müslim Debbağ Mehmet Ali oğlu Hüseyin 58

Mihmad hacib müslim Karındaş Ahmet 58

Mihmad hacib müslim Nalbant Akif 58

Mihmad hacib müslim Temürcü Sarı Mehmed 58

Mihmad hacib müslim Hacı Hasan ağa 58

Mihmad hacib müslim Etmekçi Kethuda oğlu 58

Mihmad hacib müslim Berber Molla Ahmed 58

Mihmad hacib müslim Berber Hacı Osman 58

Mihmad hacib müslim Temürcü İbrahim oğlu 58

Mihmad hacib müslim Duacı Kadim Halil 58

124


TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Mihmad hacib müslim Manav çil Salih 58

Mihmad hacib müslim Çakıcı oğlu Abdullah 58

Mihmad hacib müslim Keçeci Tonbul oğlu 58

Mihmad hacib müslim Manav Saraçbaşı 58

Mihmad hacib müslim Manav Deli Ahmed 58

Mihmad hacib müslim Saraç Halil 58

Mihmad hacib müslim Neciplioğlu Molla Hasan 58

Mihmad hacib müslim Temürcü Mahmud 58

Mihmad hacib müslim Genç ağa Mehmed 58

Mihmad hacib müslim Hızır oğlu Mustafa 58

Mihmad hacib müslim mecid oğlu İbrahim 58

Mihmad hacib müslim Temürcü Dumanoğlu 58

Mihmad hacib müslim Sırma oğlu Hasan 58

Mihmad hacib müslim Mehmet ali oğlu Hasan Kavas 58

Mihmad-ı hacib zımmî Temürcü Ali 61

Mihmad-ı hacib zımmî Ziyancı Hasan oğlu 61

Mihmad-ı hacib zımmî Beyazıd oğlu 61

Mihmad-ı hacib zımmî Nalbant Mustafa 61

Mihmad-ı hacib zımmî Etmekçi Osman 61

Mihmad-ı hacib zımmî Kocabaş oğlu Ali 61

Hacı hasan bölüğü Etmekçi Hamza 63

125

MAHALLE İSİMLERİESNAF İSİMLERİ SAYFA

TŞSD-45

NO'LU

DEFTER

Hacı hasan bölüğü Temürcü Ömer 63

Hacı hasan bölüğü Abdal oğlu Ömer 63

Hacı hasan bölüğü Temürcü Hasan 63

Hacı hasan bölüğü Tirelioğlu Hasan 63

Hacı hasan bölüğü Etmekçi Laz Memiş 63

Hacı hasan bölüğü Berber Mehmed 63

Hacı hasan bölüğü Manav Kör Bektaş 63

Hacı hasan bölüğü Kalaycı Ömer 63

Hacı hasan bölüğü Kalaycı Süleyman 63

Hacı hasan bölüğü Destereci oğlu eskici Hüseyin 63

Hacı hasan bölüğü Manav Mustafa damadı 63

Hacı hasan bölüğü Börkçü Hüseyin 63

126

EK IV

Kişisel Tereke Kayıtları

127

Tokat Şer’iye Sicil Defteri (TŞSD), Defter Nr.7, s. 57-1

Medine-i Tokatta Muslihiddin mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Mehmed bin İsmail nam mütevveffanın veraset-i zevce-i metrukesi aişe bint-i mehmed ile li

ebeveyn kız karındaşı Emineye ......... Esseyyid salih bin mehmed'e münhasıra olduğu şer'an

zahir ve nümayan olduktan sonra verese-i mezburun talebi ve marifet-i şer'le tahrir vebeyne'l

verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan tereke-i müteveffa-yı

hurrire fi'l yevmi't tisa ve'l işrin min şehr-i cemaziel evvel sene tisa ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi

Cinsi Adedi Değeri (Guruş)

Döşek 2 8,5

Yorgan 1 10

Yasdık 2 3

Köhne Kilim 8

Çuval 1 2

Köhne Libas 5

Çamaşır Leğeni 2 30

Evan-ı Nûhasiye 18 (Kıta) 26

Hırdavat-ı Menzil 6

Yekün 183,5

Mihla Harıcat

128

Belgenin Tasnifi


Müteveffiye-i Mezburenin Techiz

ve Tekfinine Masraf

30

Resmî Kısmet 4,5

Katibiyye ve Çukadariyye 1,5

Eminiyye ve Huddamiye 1

İhdariyye ve Kaydiyye ve Kalemiye 0,5

.....................

Yekün 62,5

Sahhû’l meseletû fî li’t taksimi

beyne’l verese

121

Hisse-i zevc 30

Meblag 2

Hisse-î ûht 60,5

Hisse-î ......... 30

Meblag 112

129

Tşsd-9 37 /1

Medine-i Tokatta Zilli Hacı mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem halık

olan Ohannis veled-i Evadin nam müteveffanın veraset-i zevce-i metrukesi ................ Bint-i

Simahon ile sulb-i kebir oğulları Agob ve Evadin ve sulbiye-i kebir kızları İhbabret ve

Marimeye münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümâyan olduktan sonra verasetî mezburun talebi

ve marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş-şeriye tevzî ve taksim olunan tereke-i

halık-ı mezburun defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

Hurrire fi'l yevmi't tisa işrin min şehr-i şaban sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Yasdık 5 15

Kilim 2 10

Kefere Minderi 5 3

Döşek 2 10

Yorgan 3 20

Defaâ Yasdık 6

............

.............

Sagir Entari 7

............

Don, gömlek 5

Kalpak 5

130

Belgenin Tasnifi


Sagir Köhne Kilim 1

Sini 50

Kilim 10

Şamdan 4

..............

Evan-ı Nûhasiye 50 100

Hırdavat-ı Menzil 20

Halık-ı ..... Basmacı odası Dahilinde

olan Eşyası

Dokuzlu Cebir Külçe 14 560

Beş Nişan Külçe 6 320

Ham Külçe 12,5 312,5

İşlenmiş Çit 9 20

Defaa İşlenmiş Dokuzlu 20

Beş Nişan 12 15

Basmacı Odası Gediği 60

Yekün

Mihla Harıcat 1684

131

Belgenin Tasnifi


Resmî Kısmet 42

Katibiyye 10

Çukadariyye 10

Eminiyye ve Hûddamiye 8

İhdariyye ve Kaydiyye 5

Yekün 75


beyne’l verese

1609

Hisse-î zevc 201

Meblag 15

Hisse-î ibn 469

Meblag 35

Hisse-î ibn 469

Meblag 35

Hisse-î bint 234

Meblag 77,5

Hisse-î bint 23

Meblag 77,5

132

Tşsd-11 129/1

Medine-i Tokat’ta Mahmud paşa mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olanMehmed bin Elhac İbrahim nam müteveffanın veraset-i zevc-i metrukesi Şerife bint-i Alisulbiye-i kebir kızı Ayşe’ye münhasıra olunduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonraveraset-i mezburun talebi ve marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l verese bi’l-farziyeti-ş şer’iyetevzi ve taksim olunan tezkere-yi müteveffa-yı mezburun defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ait zikr olunur hurrire fi’l yevmi’t tis’a min şehr-i cemazie’l evvel sene selase ve işrin vemieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


.......................

Dükkân der sevk-î

Yasdık 5 20

Yorgan 4 40,5

Döşek 3 30,5

................

Kilim ve Dastar 2 1

Köhne kapı perdesi 1 6

Minder ve köhne yan kaliçesi 2 10

Köhne kilim esvabı 5

Şamdan 3 5,5

.............

Evan-ı nûhasiye 6 (kıta) 120

Hırdavat-ı Menzil 12,5

133

Belgenin Tasnifi


Müteveffa-yı mezburun Mutyap

dükkânında vaz’ eylediği

mesarıhaya

150

Yekün 1280,5

Mihla Harıcat

Techiz ve tekfinine ber- hacib

vaziyet

60

Resm-î Kısmet 32

Kâtibiyye 7

Çukadariyye 7

Eminiyye ve Hûddamiye 6,5

Kaydiyye ve Kalemiye 4

..............

Yekün 166,5


beyne’l verese

1114

Hisse-î zevc 30

Meblag 139

Hisse-î bint 974

Meblag 90

134

Tşsd-12 108/1

Medine-i Tokat’ta Mihmad Hacib mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt

olan Halil bin Mehmed nam müteveffanın veraset-i zevc-i metrukesi Cennet bint-i İsmail ile

sulb-i kebir oğlu Mehmed’e münhasıra olduğu şer’an zahir ve nümâyan olduktan sonra

veraset-i mezburun talebi ve marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l verese bi’l farziyeti-ş şer’iye

tevzi’ ve taksim olunan mütevaffa-yı mezburun defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr

olunur.

hurrire fi’l yevmi’s sami ve işrin min şehr-i ...................... sene erbaa ve işrin ve mieteyn ve

elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbure 1 bab 100

Döşek 2 15

Yorgan 2 7

Yasdık 3 6

Köhne kaliçe 2 2

Köhne kilim esvabı 2

Hırdavat-ı menzil-î ber vech-î

tahmin

2

Evan-ı Nûhasiye ber ver vech-î

tahmin

5 (kıta) 10

Yekün 146

Mihla Harıcat

Müteveffa-yı Mezburun Techiz ve

Tekfinine Masraf

15

135

Belgenin Tasnifi


Resm-î Kısmet 3,5

Kâtibiyye 1

Çukadariyye 1

Eminiyye ve Hûddamiyye 0,5

İhdariyye ve Kaydiyye 1

Yekün 22

Sahhû’l meseletû li’t taksimi

beyne’l verese

124

Hisse-î zevc 15

Meblag 60

Hisse-î ibn 108

136

Tşsd-13 123/1

Medine-i Tokat’ta Dere mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem mahsuben

halık olan Yuri veled-i Peran nam halıkın veraset-î zevce-i metrukesi Elina bint-i Kavardil ile

sulb-i sagir oğlu Yevan ve sulbiye-i sagire kızı Katrine’ye münhasıra olduğu şer’an zahir ve

nümayan olduktan sonra ba-marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l verese bi’l farziyeti-ş şer’iye

tevzi ve taksim olunan halık-ı mersumun terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr

olunur.

hurrire fi’l yevmi-s sami ve işrin min şehr-i Cemazie’l evvel sene tis’a ve işrin ve mieteyn ve

elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbur 1 250

Çift döşek 2 18

Çift yorgan 2 11

Köhne yasdık 2 3

Köhne kilim 1 4

Aba ve şalvar 1 18

Siyah şal kuşak 1 3

Bargir res’ 1 80

...............

Evan-ı Nûhasiye ber vech-î tahmin 5 125

Hırdavat-ı menzil ber vech-î tahmin 5 125

Cedid kilim 1 10,5

137

Belgenin Tasnifi


Yekün 450

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 11

Kâtibiyye 2,5

Çukadariyye 2,5

Eminiyye ve Hûddamiyye 2

İhdariyye ve Kaydiyye 1,5

Yekün 19,5

Sahhû’l meseletû li’t taksimi

beyne’l verese

430,5

Hisse-î zevc 53

Meblag 68

Hisse-î ibn 251

Meblag 34

Hisse-î bint 125

Meblag 77

138

Tşsd-14 150/2

Medine- i Tokat’ta Kaya mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Fatıma

bint-i Abdullah nam müteveffiyenin veraset-i sadr-i ve kebir oğlu Salih ile kebire kızları

Atiyye ve Hamide’ye münhasıra olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra veraseti

mezburenin talebi ve marifet-i şer’le terekesi tahrir ve beyne’l verese bi’l farziyeti-ş şer’iye

tevzi ve taksim olunan müteveffiye-i mezburenin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr

olunur.

Fi’l yevmi-s sami işrin min şehr-i Zilhicce sene hamse ve işrin ve miteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi



Döşek 2 12

Yorgan 2 10

Yasdık 5 12

Yan minderi 1 10

Köhne kilim 1 2

Şam alacası entari 1 15

Müstamel entari ve şalvar 1 6

Hamam takımı 3

Keten ve penbe ipliği 2 7

Köhne börk 1 3

Bozbağ der menzil 1(kıta) 100

139

Tşsd-15 169/1

Medine-i Tokat’ta Terbiye-i Kebir mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt

olan Mehmed bin Abdullah nam mütevaffanın veraset-i sulb-i kebir oğlu Salih ile sulbiye-i

kebir kızı Abide’ye münhasıra olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra verese -i

mezburun talebi ve marifet-i şer’le terekesi tahrir ve beyne’l verese bi’l farziyeti-ş şer’iye

tevzi ve taksim olunan tereke-i müteveffa-yı mezburun defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati

zikr olunur.

hurrire fi’l yevmi-s sami selase min işrin min şehr-i şaban-u’l...........sene hamse ve işrin ve

mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi



Şilte döşek 3 24

Köhne yorgan 4 24

Köhne yasdık 7 21

Köhne makad 1 5

Çamaşur kazganı 1 15

Çamaşur leğeni 1 25

Evan-ı Nûhasiye ....... 40

Hırdavat-ı menzil-î ber vech-î

tahmin

5

Yekün 709

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 17,5

140

Belgenin Tasnifi


.................

Yekün 175

Sahhû’l meseletû fi li’t taksimi

beyne’l verese

534

Hisse-î ibn 356

Hisse-î bint 178

141

Tşsd-16 104/2

Medine-i Tokat’ta Çay mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Şerife

bint-i İbrahim nam mütevevfiyenin veraset-i zevc-i metruku Salih bin Mustafa ile sulb-i sagir

oğlu Mustafa ve babası mezbur İbrahim bin Hasan ve anası Şerife bint-i Osman’a münhasıra

olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifeti-ş şer’le terekesi tahrir ve beyne’l

verese bi’l farziyeti’ş-şer’iye tevzi ve taksim olunan tereke-i müteveffiye-i mezburenin defter

müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi’l yevmi’s- sabi ve’l işrin min şehr-i şevval sene tis’a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


İstanbul altunu 13 98,5

Mısır altunu 2 13

............

..................

Arpacık tabir olunur Altun kolbağı 50

................

Sim yaldızlı kuşak 1 20

Kolon incili küpe 1 30

Altun yol tabir olunur 120

Simli kuşak 2

Simli tarak 1

Müstamel entari 1 60

142

Belgenin Tasnifi


...............

.................

.................

................

Hamam takımı 40

............

Çiçekli şalvar 5

..........

Cedid ve müstamel don 3 9

............

İşleme şekir 2 5

Defaa dolama şekir 4

...........

Makrume ve uçkur 5

Tahta sanduk 1 10

Çiçekli ve atlas yorgan 2 40

..........

...........

Müstamel kilim 2 25

143

Belgenin Tasnifi


..............

Köhne çiçekli libas 8

..........

Der zimmet-î Saliha Hatun 20

Yekün 1082,5

Mihla Harıcat

Müteveffiye-î mezburenin techiz ve

tekfinine dair masraf

60

Resm-î Kısmet 27

Katibiyye ve Çukadariyye 5 5



Yekün 104,5


beyne’l verese

978

Hisse-î zevc 244

Meblag 60

Hisse-î ibn 163

Hisse-î üm 163

144

Tşsd-17 78-79/2


Yunus ağa ibn-i Mehmet nam müteveffanın veraset-i zevc-i metrukesi Aişe bint-i Süleyman

ile sulb-i sagir oğulları Ahmet ve Hüseyin'e .............Zeynep bint-i İbrahim’e münhasıra

olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifet-i şer'le terekesi tahrir ve beynel

verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan müteveffa-yı mezburun terekesinin defter-i

müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur

hurrire fi'l yevmis sabi ve'l işrin min şehr-i .......................... el ferd sene nüma ve işrin ve

mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


...............

Müstamel çuha cübbe 1 20

Müstamel kutnî entari 1 35

.............

Şam kılıç kabz 25

....................

Sim kabartmalı silah 15

Köhne selbend 1

.............

Furuhat olunan entari kıymeti 25

.................

145

Belgenin Tasnifi


............

................

Kebir ve sagir şamdan 1-1 8

...........

Müstamel kilim 1 7

Döşek 2 20

Yasdık 2 6

Defaa kilim 1 15

............

Kabzalı sagir bıçak 1 20


Nühas sini 1 20

Abdest leğeni 1 8

Yorgan 2 20

Köhne sac 1 2

Sac ayağı ve maşa 2-1 2

Nühas mangal 2 15

Hırdavat-ı ber vech-î tahmin 15

146

Belgenin Tasnifi


Evan-ı Nûhasiye 23 50

Yekün 547,5

Mihla Harıcat


Kâtibiyye 2

Çukadariyye 2



.................

Yekün 231,5


beyne’l verese

316

Hisse-î zevc 39

Meblag 60

Hisse-î ibn 74

Meblag 73

Hisse-î ibn 74

Meblag 73

Hisse-î ibn 74

Meblag 73

147

Belgenin Tasnifi


Hisse-î üm 52

Meblag 80

Bâki meblag 1

148

Tşsd-18 88/1

Medine-i Tokatta Hoca Ahmet mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Çörekçi Mehmed bin Ömer müteveffanın veraset-î zevce-i metrûkesi Şerife bint-i Emin ile

sulbiye-i kebire kızı Şerifeye li- ebeveyn karındaşları Ömer ve Hatice ve Fatma’ya münhasıra

olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra verese-i mezburdan talebi ve marifeti şer'le

terekesi tahrir ve beyne'l-verese bi'l-farziyeti'ş-şeriye tevzi' ve taksim olunan tereke

müteveffa-yı mezburun defter müfredatıdır ki ber vech-i âti zikr olunur

hurrire fi'l-yevmi's- sabi şehri rebiü'l-evvel sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbur 250

Bağ ve mevzi-î Yağlısu 200

Yorgan 4 30

Çift döşek 3 21

Çift yasdık 13

Köhne şal ve döşek 5


Cicim ve köhne kilim 6

Köhne yoyla 1

Kara sagir günü 11 44

Köhne şalvar ve laba şalvar 1 15-1

Sagir bez entari 5

Sagir yepye 1

149

Belgenin Tasnifi


Yagmurluk 5

Merkeb-î res 30

Kara sabun 2 4

Rugan sade 6

Kuvat 5

Kakırzak 5

Hint Belagı 4 20

Sarı belagı 4 12

Sağır şamdan 2 1

Nühas leğen ve kazan 20

Evan-ı Nuhasiye 15 30

Hırdavat-ı menzil ber vech-î tahmin 30

Nakdî akçedir ki 26

Der zimmet-î Alakyurtlu Halil 24

Der zimmet-î Semerci köylü 13

Der zimmet-î Toyaloğlu an karyetin

mezbur ba temessük

13

Der zimmet-î Sarı Bekir oğlu an

karyetin ureş ba temessük

100

Müteveffa-yı mezburun ba defter

zimem-î nasda alacağı

221

150

Tşsd-19 88/1

Medine-i Tokatta Kabe-i Mescid mahallesi sakinlarinden iken bundan akdem fevt olan

Raziye bint-i Ebubekir nam müteveffiyenin hasren vereset-i sadr-î kebir oğlu Mustafa’ya

münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra veraset-i mezbur talebi ve marifet-i

şer'le terekesi tahrir olunan müteveffiye-i mezburenin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati

zikr olunur

hurrire ......... Şehr-i rebiü'l evvel sene şemsin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


.................

Yorgan 2 25

Yasdık 3 12

Yan minderi ve makad ve köşe

minderi

2-2 40

Beyaz bez 2 18

Kutni entari 1 25

...............

Hamam takımı 25

..............

Gömlek ve don 4 35

Kilim 2 30

.........

151

Belgenin Tasnifi


...............

Yekün 2365

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 59

Katibiyye 10

Çukadariyye 10


İhdariye ve Kaydiyye ve Kalemiye 5

Yekün 96

Cemaan Yekün 2269

152

Tşsd-21 115/2

Medine-i Tokat’ta Beğbagı mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Ali

bin Abdulllah nam müteveffanın veraset-i zevc-i metrukesi Fatma bint-i Mustafa ile sulb-i

kebir oğlu Mustafa ve kebire kızları Fatma ve Rukiye’ye münhasıra olduğu şer’an zahir ve

nümayan olduktan sonra veraset-i mezburun talebi ve marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l-verese

bi’l-farziyeti’ş-şer’iye tevzi ve taksim olunan müteveffa-yı mezburun terekesinin defter-i


hurrire fi’l yevmis-sabi şehr-i zilhicce sene tis’a işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbur 200

Bağ ve mevziî Cemal 300

Değirmen hissesi 1000

Döşek 1 10

Yorgan 10


Çamaşur kazganı 1 45

Yasdık 2 5,5

Kilim 2 11

Evan-ı Nuhasiye

.............

Hırdavat-ı menzil

153

Belgenin Tasnifi


Yekün 1661,5

Mihla Harıcat

Müteveffa-yı mezburun techiz ve

tekfinine masraf

30


Kâtibiyye ve İhdariyye ve Kaydiyye 4

Eminiyye ve Hûddamiye 4

Yekün 71,5


beyne’l verese

1590

Hisse-î zevc 198

Meblag 90

Hisse-î ibn 695

Meblag 75

Hisse-î bint 347

Meblag 97

Hisse-î bint 347

154

Tşsd-22 84/1

Medine-i Tokat’ta Hevaca Ahmet mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem

halıka olan Birdesme bint-i Agop nam halıkanın veraset-i zevc-i metrukesi İsadora veled-i

Ohannis ile sadr-i sagir oğlu Gorgi ve sadr-i sagir kızları Anadorya ve Doskeye münhasıra

olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l-verese ve

bi’l farziyeti’ş-şer’iye tevzii ve taksim olunan halıka-yı mersumenin terekesinin defter-i


hurrire fi’l yevmis-selase min-şehr-i rebiü’l evvel sene tis’a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Müstamel kara cübbe 50

Müstamel çiçekli entari 1 40

Şalı cebe 1 10

Küpe çift 1 10

...............

Yüzük 2 10

Şalvar 2 25

..........

Keten gömlek 3 15

Uçkur 5 3

Makrume 5 8

..............

155

Belgenin tasnifi


Beyaz dülbent 1 41

İşleme çuha 1 6

Hamam takımı 20

Boyama tahta sandık 1 15

Müstamel börk 1 6

Ayna 6

Yekün 320

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 8

Katibiyye ve Çukadariyye ve

İhdariyye ve Kaydiyye

2

Yekün 10


beyne’l verese

310

Hisse-î zevc 77

Meblag 60

Hisse-î ibn 92

Hisse-î bint 46

Meblag 60

Hisse-î bint 46

Meblag 60

156

Tşsd-23 67/2

Medine-i Tokat’ta Terbiye-i kebir mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem

halık olan Eniye veled-i Hiçek nam halık’ın veraset-i zevc-i metruku Sitefan veled-i Toros ile

sulb-i sagir oğlu Artin ve sulbiye-i sagir kızı Herçek’e ve babası Hiçek veled-i manok ve anası

Eniye münhasıra olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra bi’l-marifet-i şer’le tahrir ve

beyne’l verese bi’l farziyeti’ş-şer’iye tevzi ve taksim olunan halık-ı mersumun defter


hurrire fi’l yevmi’t sabi işrin min şehr-i Rebiü’l-evvel sene tis’a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Köhne kuşak 1 15

Köhne yorgan 1 12

Köhne kilim 1 6

Köhne habe 1 20

Köhne cicimli çit 1 35

Köhne entari 2 1

Müstamel kutni 1 8

...........

Şalvar 1

Don 2 6

Gömlek 2 10

157

Belgenin Tasnifi


Börk 1 15

Tahta sanduk 1 15,5

Cemaan Yekün 200

Mihla Harıcat

Halık-ı mersumun techiz ve

tekfinine masraf

20

Resm-î Kısmet 5

Katibiyye ve Çukadariyye ve

İhdariyye ve Kaydiyye

1

Yekün 26


beyne’l verese

174

Hisse-î zevc 42

Meblag 60

Hisse-î ibn 41

Meblag 40

Hisse-î bint 24

Meblag 20

Hisse-î üm 29

Hisse-î eb 29

158

Tşsd-26 76/2

Medine-i Tokat’ta Soğukpınar mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Şerife bint-i Ahmed nam mütevveffiyenin veraset-i sulb-i kebir oğlu Ahmed ve sulbiye-i

kebire kızı Hatice ve sagire kızı Ümmü Gülsüm’e münhasıra olduğu şer’an zahir ve nümayan

olduktan sonra veraset-i mezbur talebi ve marifet-i şer’le tahrir ve beyne’l verese bi’l

farziyeti-ş şer’iye tevzi’ ve taksim olunan müteveffiye-i mezburenin tezkeresinin defter-i


hurrire fi’l yevmi’t-tis’a işrin min şehr-i ramazan sene hamse ve selasin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Çift yüzlü yasdık 9 80

Çift yüzlü yorgan 2 40

Çift yüzlü döşek 2 40

................

Şal alaca entari 30

Boğça ve gömlek ve alaca parçası 20

Kadife döşek ve yorgan yüzü 3 70

..............

..................

Kutni sagir bezi 1 30

Çift sim kuşak 2 50

Defaa sim döşek 10

159

Belgenin Tasnifi


Defaa alaca entari 15

Evan-ı Nuhasiye 45

Yekün 500

Mihla Harıcat

Müteveffiye-i mezburenin techiz ve


33


Katibiyye ve İhdariyye 2 10

Eminiyye ve Hûddamiyye 2 10

Yekün 50


beyne’l verese

450

Hisse-î ibn 225

Hisse-î bint 112

Meblag 60

Hisse-î bint 112

Meblag 60

160

Tşsd-28 76/2

Medine-i Tokat’ta Kabe-i mescid mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem

halık olan Simon veled-i Hiçek nam halık’ın veraset-i zevc-i metrukesi Ayom bint-i Ohannis

ile li- ebeveyn er-karındaş oğulları Kirkor veled-i Zaki ve Hiçek veled-i Giregos’a münhasıra

olduğu şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra veraset-i mersumun talebi ve marifet-i şer’le

tahrir ve beyne’l verese bi’l farziyeti-ş şer’iye tevzi’ ve taksim olunan halık-ı mersumun

tezkeresinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi’l yevmis-sabi işrin min şehr-i zilkaadetü’l-şerife sene tis’a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-i der mahle-i mezbur 1 (bab) 500

Bağ der mevzii Ayadepoz 1 (kıta) 500

Döşek 1 10

Müstamel yorgan 1 7

Yasdık 2 6

Köhne kilim 10

Sim evani 10

Kefere minderi 2

Evan-ı nuhasiye 1 (parça) 9

Yekün 1062

Mihla Harıcat

161

Belgenin Tasnifi


Halık-ı mersumun techiz ve


20


Kâtibiyye ve İhdariyye ve Kaydiyye 4,5


Yekün 55,5


beyne’l verese

1006,5

Hisse-î zevc 251

Meblag 75

Hisse-î ibnü’l ah 377

Meblag 52

Hisse-î ibnü’l ah 377

Meblag 52

162

Tşsd-.........

Medine-i Tokat'ta Ayni mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Rabia

bint-i Osman nam müteveffiyenin veraset-i metruku ibrahim bin abdullah ile sulbiye-i sagir

kızı münise li- ebeveyn kız karındaşları fatma ve hatice'ye münhasıra olduktan sonra ba

marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan

müteveffiye-i mezburenin terekesinin defter-i müfredetıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi'l yevmi's sabi selase işrin min şehr-i safer sene ............ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Döşek 2 20

Yorgan 2 20

...............

Kilim 1 10

..............

Sim kuşak 1 15

Boğça 2 8

Yüz yasdığı 1 5

Börk 1 8

Cora 1 5

Çift değirmi 5 10

İplikli börk 1 12

163

Belgenin Tasnifi


............

.................

Uçkur 2 1

Servi sandık 1 15

Furuhat olunan esvab 65

Der zimmet-î Fatma 20

Der zimmet-î zevc-î mezbur 100

Mehir der zimmet-î zevc-î mezbur

Yekün 680

Müteveffiye-i mezburenin techiz ve

tekfinine masraf

115


Katibiyye 20


İhzariye ve Kaydiyye 20

Yekün 132


beyne’l verese

548

Hisse-î zevc 96

164

Belgenin Tasnifi


Meblag 84

Hisse-î bint 193

Meblag 49

Hisse-î uht 128

Meblag 112

Hisse-î uht 138

Meblag 112

165

Tşsd- 30 91-2

Medine-i Tokat'ta Yaş Meydan mahallesi mütemekkinlerinden iken halika olan narim

bint-i agob nam halikanın veaset-i zevc-i metruku Korki veled-i Maveros ile sulb-i kebir oğlu

Mavros'a münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra veraset-i mersumanın ba-

marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan halika-yı

mersumanın terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur

hurrire fi'l yevmi't tisa işrin min - şehr-i seferü'l- ........... Sene erbain ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


İstanbul altunu 12 160

Kebir altun 1 70

............

Altun yüzük 1 10

Entari 1 70

..........

Çiçek yüzlü kürek 1 80

Şeritli şalice 1 50

..................

Şalvar 2 30

İplikli gömlek 2 40

Sim yaldızlı çift kuşak 35

166

Belgenin Tasnifi


Çay takımı 50

..............

...................

Boğça 10

Hamam takımı 50

Çift değirmi 1 12

Der zimmet-î zevc-î mezbur 195

Yekün 1000,5

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 25

Kâtibiyye ve İhdariyye ve Kaydiyye 4 10

Eminiyye ve Hûddamiye 4 10

Yekün 33,5


beyne’l verese

967

Hisse-î zevc 241

Meblag 90

Hisse-î ibn 25

167

Tşsd-31 49-1

Medine-i Tokat'ta Baba Usba Mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Saliha bint-i Osman nam müteveffiyenin veraset-i zevc-i metruku Hüseyin bin Abdulah ile

sulb-i kebir oğulları Hasan ve Ebubekir ve Osman ve sulb-i sagir oğlu Süleyman ve sulbiye-i

sagire kızı Rukiye'ye münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra ba marifet -i

şer'le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş- şeriye tevzi ve taksim olunan müteveffiye-i

mezburenin terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi'l- yevmi't tisa işrin ve min şehr-i rebiü'l ahir sene erbaa ve erbain ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Köhne yorgan 2 12

Köhne sagir yasdık 20

Köhne sagir keçe 1 2

Hamam takımı 5

İstanbul çiti 7,5

Çedik ve papuç 2 3

Köhne suluk 1,5

Müstamel kuşak 1 3

Penbe iplikli keten 6

Çarşaf 1 2

El çiti 1 1

168

Belgenin Tasnifi


Sagir çamaşur leğeni 1 10

Sagir sim kuşak ve küpe 1-1 30

Evan-ı nühasiye 15 5

Yekün 227

Mihla Harıcat

Kâtibiyye ve İhzariye ve Kaydiyye 1

Resm-î Kısmet 6


Yekün 8


beyne’l verese

220

Hisse-î zevc 55

Meblag 80

Hisse-î ibn 26

Meblag 80

Hisse-î ibn 36

Meblag 36

Hisse-î ibn 40

169

Belgenin Tasnifi


Hisse-i ibn 36

Meblag 80

Hisse-i bint 18

Meblag 80

170

Tşsd-34 39-1

Medine-i Tokat'ta Taşçı Mahmut mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Ali bin Hasan nam müteveffanın veraset-i zevce-i metrukesi Şerife bint-i Hüseyin ile sulbi

kebir oğlu Ahmed'e münhasıra olup kablü'-l kısme mezburu Ahmed'e dahi tegayyüz nam

mahle-i işrine fevt olup zevce-i metrukesi sulb-i kebir şerife bint-i veliüddin ile anası mezbur

şerife ve sulb-i sagir oğlu Hüseyin'e münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan

sonra ba- marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan

mütevveffa-yı mezburun terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi asri zilkaadeti'l şerife sene erbaa ve erbain ve mieteyn ve elf.

Menzil -i der mahle-i mezbur:

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbur 1 (bab) 150

Köhne döşek 2 16

Yorgan 9 34

Makad 1 10

Köhne kilim 1 12

Çamaşur kazganı ve leğen 20

Şamdan 2 5

Evan-ı Nühasiye 11,5

Yekün 300

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 7,5

171

Belgenin Tasnifi


Mesarıf-ı Müteferrika 2,5

..............

Yekün 164


beyne’l verese

136

................

................

.................

172

Tşsd-37 108-1

Medine-i Tokatta Camii-i Kebir mahallesi sakinlerinden iken bundam akdem fevt olan

Rukiye bint-i Seyyid nam müteveffiyenin veraset-i zevc-i metruku abdurrahman bin Mustafa

ile li ebeveyn er karındaşı Mustafa bin el Mansur Seyyid'e münhasıra olduğu şer'an zahir ve

nümayan olduktan sonra ba marifet-i verese i mezburen talebi ve marifet-i şer'le terekesi

tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan müteveffiye-i mezburenin

terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur

hurrire fi'l-yevmi şehr-i zilkaadetü'l - şerife sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Mütevveffiye-i mezburenin

mukaddema fevt olan babası

müteveffa-yı mezburenin

terekesinden ba- defter-i kassam

isabet iden hisse-i ırsiyesi:

541

Döşek, yorgan ve yasdık 1-1-1 60,5

Şeridli bab ve entari 1 60

Mehr-î mezbure-î zevc-î mezbur 150

Yekün 811,5

Mihla Harıcat


tekfinine masraf

150

173

Belgenin Tasnifi


Resm-î kısmet 20

Mesarıf-ı müteferrika 6,5

Yekün 176,5


beyne’l verese

635

Hisse-î zevc 37

Meblag 60

Hisse-î ahl-î ebeveyn 317

Meblag 60

174

Tşsd- 38 138-2

Medine- i Tokatta Soğukpınar müslim mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem

fevt olan Ayşe bint-i Ebubekir nam müteveffiyenin veraset-i zevce-i metruku Mehmet bin

Salih ile sadiriye-i kebir kızı Hatice sadriye-i sagire kızı Fatıma ve li ebeveyn kız karındaşı

Rukiye bint-i el mezbur ebubekir'e münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra

ba marifet-i şer'le terekesi tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan

müteveffiye-i mezburenin terekesinin defter müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire

fi'l yevmi't tisa ve’l işrin min şehr-i cemazie'l ahir sene ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Nısf-ı menzil-î der mahle-î mezbure 600

Köhne döşek 3 60

Yorgan ve mitil 1-3 60

Yasdık 3 20

Derun yasdık 3 6

Köhne kilim 3 40

Yan minderi ve makad 40

Dökme düzü altunu 14 50

Köhne entari 5

Kadife entari 50

Diyarbakır kâri alaca entari 1 30

175

Belgenin Tasnifi


Köhne döşek ve çarşaf 1 3

Köhne ayak önü 2 10

Köhne şeridli cübbe 1 15

Defaa döşek çarşaf 1 2

Dolama peşkiri 1 3

Müstamel bürük 1 10

Çift değirmi 2 6

Hamam takımı 5

Sabun kalıbı 3 3

Köhne yorgan 2

Büyüce tahta sanduk 1 10


Evan-ı Nuhasiye 29 377

Der zimmet-î Bağçeci Yusuf oğlu

Halil

60

Der zimmet-î Sabanoğlu Halil 56

Der zimmet-î Halil 31

Der zimmet-î Amca kiracısı Seyyid

Hasan ba temessük

57

176

Belgenin Tasnifi


Der zimmet-î Beylioğlu İbrahim ba

temessük

62

Der zimmet-î Mehmet ağa 43

Der zimmet-î Hatice hatun 53

Der zimmet-î Başçuoğlu Agob 295

Der zimmet-î Peştemalci oğlu Gorik

ba temessük

106

Der zimmet-î Kristan zımmî ba

temessük

124

Der zimmet-î Tatariye Nasraniye ba

temessük

78

Yekün 2480

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 62

Mesarıf-ı müteferrika 21


tekfinine masraf

240

Yekün 323


beyne’l verese

2157

Hisse-î zevc 539

Meblag 30

177

Belgenin Tasnifi


Hisse-î bint 719

Hisse-î bint 719

Meblag 90

Hisse-î uht li ebeveyn 179

Meblag 90

178

Tşsd-39 174-1

Medine-i Tokatta Acebşir mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Elhac

Hasan bin Elhac Süleyman nam müteveffanın veraset-i li ebeveyn kız karındaşı hatice bint-i

el mansur elhac Süleyman ve anası Alime bint-i İsmail'e münhasıra olduğu şer'an zahir ve

nümayan olduktan sonra verese-i mezburun talebi ve marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l verese

bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan müteveffa-yı mezburun terekesinin defter-i

müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire fi'l yevmissabi işrin min şehr-i recebü'l fert

sene hamse ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Musaf-ı Şerif Enam-ı Şerif 2 200

Trablus kuşağı 1 120

Evaniye 1 80

Çuka ve cibin 270

Müstamel çuka şalvar 100

Çuka seten hırka 50

Çuka bornoz 1 150

Çuka yelek ve entari 1 50

Sim zarflı saat 1 250

Köhne entari ve şal 1 40

Sarı tabanca ve silahlık 66

Müstamel sagir entari 1 15

Çadır müstamel fes 1 40

179

Belgenin Tasnifi


Kutni tab 1 70

Müstamel köhne kaliçe 65

Kutni top 1 70

Köhne safirlik 3 10

Beyaz Ahmediye 1 12

Köhne sagir yelek 3 10

Hurdadan bez parçaları 20

Maraş seccadesi 1 10

Hisse-î ber vech-î tahmin 3 15

Sagir sim tarak 10

Kahve kaşık zemzemiye 15

Akçe kisesi 2

Nahd der kise 44

Fındık rubiyesi 14

İstanbul rubiyesi 122

Yaldız altunu 1 44,5

Atik yiğirmilik 29 587

Cedid yiğirmilik 27 540

Mahmudiye nısfiyesi 4 98

Der zimmet-î Mehmet efendi 50

180

Belgenin Tasnifi


Der zimmet-î İbrahim 2000

Yekün 6150,5

Mihla Harıcat


tekfinine masraf

275,5

Resm-î Kısmet 154


Yekün 481,5


beyne’l verese

5669

181

Tşsd 40 41-1

Medine-i Tokatta Dabakhane-i Atik mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt

olan Rabia bint-i Ali nam müteveffiyenin veraset-i oğlundan kızı Abide bint-i Salih ile li

ebeveyn er karındaş oğulları Halil ve Osman ve gaib and-diyar Hacı Ahmet ve Ali ve Ömer’e

münhasıra olduğuna şer’an zahir ve nümayan olduktan sonra ba-marifet-i şer’le tahrir ve

beyne’l-verese bi’l-farziyeti’ş-şeriye tahrir ve tanzim olunan müteveffiye-i mezburenin

terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi’l yevmi’t sami min şehr-i zilkaadetü’l şerife sene tis’a ve işrin mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Döşek ve yorgan 1-1 70

Defaa müstamel yorgan ve döşek 1 50

Müstamel yasdık 2 20

Köhne minder 1 10

Kalice kilim 15


Müstamel börk 1 12

Köhne çarşaf 2 7

Zene şalvarı 1 4

Zene donu 2 8

Köhne gömlek ve boğça ve puşkir 1 5

182

Belgenin Tasnifi


Kara sabun (yarım kıyye) 3

Sagir şamdan 1 10

Evan-ı Nuhasiye 240

Sac ayağı ve ocak 6 1449,5


tekfinine masraf

300

Mihla Harıcat



Yekün 348,5

Sahhû’l- meseletu li’t taksimi

beyne’l verese

1101

183

Tşsd-48 63-2

Medine- i Tokatta Necmeddin mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Ayşe bint-i Ömer müteveffiyenin veraset-i zevce-i metrukesi Süleyman bin Mahmut ile li

ebeveyn er karındaşları Ahmet ve Osman'a münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan

olduktan sonra ba- marifet-i şer' tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi' ve taksim

olunan müteveffiye-i mezburenin terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr

olunur.

hurrire fi'l-yevmi's- sabi işrin min şehri recebü'l fert sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Sim döşek ve yasdık ve yorgan 2-2-2 140


Entari 2 60

Hamam takımı ve boğça 20

Çit 2 10

Gömleklik 2 20

Suluk 1 2

Müstamel börk 60

Çift fistan 1 3

Baş çadır 1 15

Peşkir ve mekreme 10

184

Belgenin Tasnifi


İstanbul çiti 2 6

Şali cübbe 1 12

Uçkurluk 1 3

Sim kuşak ve kolan 80

İncili altun küpe 1 80

Tahta sanduk 1 10,5

Mehir der zimmet-î zevc-î mezbur 150

Yekün 741,5

Mihla Harıcat


tekfinine masraf

300


Yekün 324,5

Sahhû’l meseletu fi’ li’t taksimi

beyne’l verese

417

Hisse-î zevc 208

Meblag 60

Mesarıfat-ı müteferrika 6

Hisse-î ahî li- eb 106

Meblag 30

185

Tşsd-50 22-1

Medine-i Tokatta Taşçı Mahmut mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Aişe bint-i Halil nam müteveffiyenin veraset-i zevce-i metruku Ömer ibn-i Osman ile kızı

Fatima-ya ve sadr-i bin oğlu Halil'e münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra

ba- marifet-i şer'le terekesi tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş şeriye tevzi ve taksim olunan

mütevveffiye-i mezburenin terekesinin defter müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire

fi'l yevmi't erbaa işrin min şehr-i muharremü'l haram sene erbaa ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Döşek, yorgan ve yasdık 1-1-1 50

Evan-ı Nühasiye 24 (kıta) 150

Yekün 300

Mihla Harıcat

Resm-î Kısmet 7,5

Mesarıf-ı müteferrika 2,5

Yekün 10


beyne’l verese

290

Hisse-î zevc 72

Meblag 60

Hisse-î ibn 14,5

Meblag 60

186

Tşsd-51 129-130/2

Medine-i Tokatta Halid mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan Arap

Ahmet bin Mehmet nam müteveffanın veraset-i zevce-i metrukesi Saliha bint-i Mahmut ile

Naima bint-i Mustafa ile sulb-i sagir oğlu Salih-e münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan

olduktan sonra ba- marifet-i şer'le tevzi ve taksim olunan müteveffa-yı mezburun terekesi

defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire fi'l yevmis sabi işrin min şehr-i

recebü'l- ferd sene- erbaa ve hamsin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Manisa alacası (top) 8

Kutni şalvar entarisi-ve zene

entarisi.

120

Alaca entarisi (zene) 200

Peştamal entarisi şalvar entarisi 2 40

Çift benizli iplik 4 40

Peştamal bezi 5 (top) 75

Kırmızı bez libade 22 200

Çift top 1,5 80

Beyaz bez top 7 60

Gürün bezi 20 (çift) 210

Biçilmiş entari 16 56

Cedid-î şalvar entarisi 99 900

187

Belgenin Tasnifi


Cedid entari 44 (zene) 850

Sim zarf 7 60

Saat 100

Sim evanî 130

Evan-ı Nühasiye 4 (kıta) 40

Kilim 20

Köhne kılınç ve tüfenk 50

Derzi ütüsü ve makas 5,5

Bargir res’ 1 300

Hamam kisesi 10 110

Müteveffa-yı mezburun zimem-î

nasda olan alacağı

2812

Yekün 7761,5

Mihla Harıcat

Müteveffiye-î mezburun techiz ve

tekfinine masraf

250

Resm-î Kısmet 194

Kaydiyye 11,5

Mehr-i müeccele li’z zevcetü’l-

mezbure Naime hatun be- şehadet-i

Gürcü Mehmet efendi ve diğer

Mehmet efendi Kıbbu’t- tasdik.

188

Belgenin Tasnifi


Mehr-î misli li’z zevcetü’l mezbure

Saliha hatun

200

Deyn-î müsbit-î mezbure Saliha

hatun

500

Ba şehadet-î Hacı Osman bin

İbrahim ve Mehmet bin Hacı

Hüseyin efendi kıbbu’t- tasdik

Yekün 1255,5


beyne’l verese

6406

Hisse-î zevc 400

Meblag 45

Meblag 45

Hisse-î zevc 400

Meblag 20

Hisse-î ibn 5605

189

Tşsd-52 155-2

Medine-i Tokatta Soğukpıanr müslim mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt

olan Esseyyid Halil efendi bin Mehmet nam müteveffanın veraseti zevce-i metrukesi Zahide

bin Mustafa ve Emine bint-i Mahmud ile babası mezbur Mehmed-e münhasıra olduğu şer'an

zahir ve nümayan olduktan sonra veraset-i mezbur iltimasıyla terekesi tahrir ve beyne'l verese

bi'l farziyeti'ş-şeriye trevzi ve taksim olunan müteveffa-yı mezburun terekesinin defter-i

müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire fi'l yevmis-sabi işrin min şehr'i zilhicce-i eş-

şerifin sene tis'a ve işrin ve ieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Köhne minder ve yasdık 1-1 15

Müstamel çuka şalvar 1 200

Kaliçe seccade 1 25


Köhne entari 1 20

Dilki derisi kürk 1 30

Merkeb-î res’ 50

Körük 1 5

Yekün 820

Mihla Harıcat


tekfinine masraf

80


Kaydiyye 1 10

190

Belgenin Tasnifi


Cemaan Yekün 408


beyne’l verese

413

Meblag 75

Hisse-î zevc 51

Meblag 75

Hisse-î zevc 51

Meblag 90

Hisse-î ibn 309

191

Tşsd-54 87-1

Medine-i Tokatta Hevaca İbrahim mahallesi mütemekkinlerinden iken bundan akdem

halik olan Kazgancı Dimok Selaso nam halıkın veraset-i zevce-i metrukesi Minnet bint-i

Bavki ile sulb-i sagir oğlu Seva ve sagir Korgan ve ve kebire kızları Bartek ve Simolaya

münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifet-i şer'le tahrir ve beyne'l

verese bi’l farziyeti'ş şer’iye tevzi ve taksim olunan halık-ı mersumun terkesinin defter-i

müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur hurrire fi'l yevmi's sabi işrin min şehr-i zilhicce sene

tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Cemal nam mahalde vakî’ bağ

Yan minderi ve köşe yan kilimi 400

Yasdık ve kaliçe 1 10

Müstamel ve köhne döşek 3 100

Müstamel yorgan ve minder 5-1 120

Müstamel kilim 100

Arak ve kahve takımı 50

Bayağı duhan çubuklar 8 40

Duhan tablası 20

Sim entari 100

Kebir kutni entari 1 100

Çamaşur kazganı ve leğen 370

Evan-ı Nühasiye 210

192

Belgenin Tasnifi


Der zimmet-î köy şerifi Ohannes

ba- temessük

2967

Der zimmet-î Kalaycıoğlu Hüseyin

ağa ba- temessük

1153

Der zimmet-î Postaloğlu Mihail

zımmî

200

Der zimmet-î Keşiş oğlu Şabak

Bedos

4686

Der zimmet-î Koca Sarı oğlu Ali

ağa

890

Der zimmet-î Ovik Adret 100

Der zimmet-î Merzifonlu Açek

zımmî

100

Ba defter-î müfredat zimem-î

nas’dan olan alacağı

115

Hurda-yı Nühas 5 (kıyye) 500

Hırdavat-ı menzil ve dükkan ber

vech-î tahmin

140

Yekün 14500

Mihla Harıcat 500

Halık-ı mersumun defin masrafı 262

Resm-î Kısmet 22

Kâtibiyye 22

193

Belgenin Tasnifi


Yekün 884

Mihla Harıcat

Halık-ı mersumun defin masrafı 500


beyne’l verese

13610

Hisse-î zevc 1802

Meblag 96

Hisse-î bint 2382

Meblag 96

Hisse-î bint 2382

Hisse-î bint 2382

Meblag 72

Hisse-î ibn 4765

194

Tşsd-55 33-1


Alime bint-i Halil nam müteveffiyenin veraset-i zevc-i metrukesi halil bin ibrahim ile sagir

oğlu mehmet e münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra gaib-i merkumun

zuhuruna değin mal-ı mevrusunu hıfz ve hirasete ve tesviye ve umum-i hürriyete kıbel-i

şer’den kayyum nasb olunan akrabasından Derviş Mehmet bin Mustafa ba- marifet-i şer'le

tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş-şeriye tevzî ve taksim olunan müteveffiye-i mezburenin

defter müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur

hurrire fi'l yevmi't-tasi şehr-i zi'l kaade'üs- -şerife sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Mahle-î mezburede vakî’ menzil 1 (bab) 130

Döşek, yorgan ve yasdık 2-2-2 50

Müstamel sagir minder 2 20

Kara sığır enik 1 60


Müstamel şal 1 (kuşak) 20

Sagir libade 5

Mendil parçası 2

Keten bez parçası 5

Köhne hamam boğçası 2

Bir kefen 20

195

Belgenin Tasnifi


Evanî aba 170

Der -zimmet-i babadan oğul Halil

ba-temessük

60

Der -zimmet-i Şerif hatun ba-

temessük

55

Mehr -i müeccele müsbite el-

zevcetü’l mezbure

30

Der -zimmet-i Musa oğlu Mehmet

ba-temessük

60

Hırdavat -ı menzil (ber-vech-i

tahmin)

21

Sagir şamdan 1

Yekün 762

Mihla Harıcat 21,5

Resm-Î Kısmet ve Kaydiyesi

Mütevvefiye -i mezbure’nin techiz

ve tekfin ve kabir ve vucuh ...... sarf

içün sülüs malından tayin ve

tenfizine faziletli Mehmet efendi

hocayı vasi nasb eylediği ba vasiyet

Ba şehadeti Kazmanlıoğlu Halil bin

Mehmet Yakup Ağabin Süleyman

bin Yakup

196

Belgenin Tasnifi


Yekün 275

Sahhû’l meseletu li’t taksimi

beyne’l verese

387

Hisse-î zevc 129

Meblag 150

Meblag 45

Hisse-î ibn 365

197

Tşsd-56 73-2

Medine-i Tokatta Semerkant mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

ekşi oğlu muhammed bin ibrahim nam müteveffanın veraset-i zevce-i metrukesi Şerife bint-i

Hüseyin ile sulbiyye-i sagir kızı Şerife li- ebeveyn er karındaşı İbrahim’e ve münhasıra

olduğu şer'an zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifet-i şer'le vazife-i mezburenin reşid

bulunmasına değin mal mevkufunu hıfz ve umur-ı tesviyesini rûiyetine kibel-i şer’den vasi’

nasib olunan arası mezbure Şerife marifeti ve marifet-i şer’le tahrir ve taksim olunan

müteveffayı mezburun terekesinin defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur

hurrire fi'l- yevmi'l hamis şehr-i ramazanü'l- mübarek sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Mahle -i mezburede vaki' menzil 1 (bab) 600

Mlakayası nam mahalde vakî bağ 1 (kıta) 500

Bargir res’ 1 250

..............

Yarma ve bulgur 8 40

Yekün 1440


tekfinine masraf

56,5

Resm-î Kısmet ve Kaydiyesi 38


198

Belgenin Tasnifi


Cemaan Yekün 244,5


beyne’l verese

1195,5

Hisse-î zevc 149

Meblag 52

Hisse-î bint 597

Meblag 38

Meblag 90

Cemaan Yekün 448

199

Tşsd-57 70/1

Medine -i Tokat 'ta Hacı İbrahim mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt olan

Hacı Ahmet ağa ibn-i Abdullah nam müteveffanın veraset-i zevce-i metrukesi Hafize bint-i

İbrahim ile sulbiyye-i sagire kızı Hafize ve kebire kızı Şerife’ye münhasıra olduğu şer'an

zahir ve nümayan olduktan sonra ba- marifet-i şer' le tahrir ve beyne'l verese bi'l farziyeti'ş-

şeriye tevzi ve taksim olunan müteveffayı merkumun defter-i müfredatıdır ki ber-vech-i ati

zikr olunur hurrire fi'l yevmi't tisa işrin min şehr-i muharremü'l haram sene akdi ve işrin ve

mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Mahle -i mezburede vaki' bir bab-ı

menzilden nısf-ı hisse-i kıymeti

150

Bağ der mevkiî Kışla (kıta) 700

Müstamel döşek 1

Müstamel yorgan 1 20

Yasdık 1


Yan makad 1 25

Sim tarak 2 5

Evan-ı Nühasiye 11 220

Yekün 1240

Resm-î Kısmet 1400-0037=1363

Hisse-î zevc 170

200

Belgenin Tasnifi


Meblag 45

Hisse-î bint 566

Meblag 30

Meblag 30

Hisse-î bint 566

201

Tşsd-58 102/1

Medine-i Tokatta Soğukpınar müslim mahallesi sakinlerinden iken bundan akdem fevt

olan Hasan efendi bin Derviş ağa nam müteveffanın veraseti zevce-i metrukesi Fatma bint-i

Veli ile sulb-i sagir oğulları Abdulah ve Osman'a münhasıra olduğu şer'an zahir ve nümayan

olduktan sonra ba- marifeti şer'le tahrir ve benyne'l- verese bi'l-farziyeti'ş-şeriye tevzi ve

taksim olunan müteveffa-yı merkumun defter-i müfredatıdır ki ber vech-i ati zikr olunur.

hurrire fi'l yevmis sabi işrin min şehr-i şaban sene tis'a ve işrin ve mieteyn ve elf.

Belgenin Tasnifi


Menzil-î der mahle-î mezbur 1 (bab) 600

Köhne kilim 1 10

Evan-ı Nühasiye 120

Yekün ....3


tekfinine masraf

50

Resm-î Kısmet 18


beyne’l verese

662

Hisse-î zevc 82

Meblag 90

Hisse-î ibn 289

Meblag 75

Hisse-î ibn 289

202

EK V.

Tereke Kayıtlarında Adı Geçen Ev Eşyaları

203

Alaca Entari

Ayna

Bakır Mangal

Batman

Battaniye

Bıçak

Billur bardak

Bohça

Boyalı mavi post

Cerme çağ

Cezve

Çamaşır leğeni

Çarşaf

Çekiç

Çekmece

Çuhabenş

Çuhaciye

Döşek

Duhan çubuğu

Eski atlas

Eski atlas sofra bezi

204

Eski beneş

Eski çakşör

Eski çuval

Eski pupla

Eski serir

Fener

Fincan ve Fincan Takımı

Hedendal

Hamam Kuşağı

İplik

İşlenmiş marka

Kahve gediği

Kahve ibriği

Kahvelik

Kaliçe

Kanca

Kara sabun

Karşak

Kazan

Kebab şişi

Kılıç

Kilim

205

Küçük yeğye

Kürek

Kürsü

Kütahya fincan

Kütahya tabak

Kütahya tepsi

Lenger

Libade

Mak’ad

Makas

Mangal

Maşa

Mendil

Minder

Mitil

Mum

Ocak Temürü

Peştamal

Piştov

Sacayağı

Şamdan

Sandık

206

Simli Bıçak

Sim zarf

Sim tarak

Sini

Seccade

Sofra Peşkiri

Şamdan

Şerbet kaşığı

Terzi ütüsü

Tüfenk

Yasdık

Yorgan

207

EK VI.

Mahallelere Göre Şahsi Tereke Miktarları

208

Mahallelere Göre Şahsi Tereke Miktarları

MAHALLE İSİM KAYNAK SAYFA NO MİKTARI

Hacı avaz paşa Elhac Derviş Mehmet ibn-i Mehmet Tşsd-55 47-48 Ç

Mihmad hacib Irgad Simon veled-i Agob Tşsd-25 117-118 Ç

Mihmad hacib Esseyyid elhac Hüseyin Alaaddin Esseyyid Tşsd-25 120-121 Ç

Mihmad hacib Molla Alemdar Tşsd-25 121-122 Ç

Muslihhiddin Mustafa Alaaddin ibn-i Osman Tşsd-25

142-143-

144 Ç

Zincirli kuyu Zenci Ayşe bint Abdullah Tşsd-25

154-155-

156 Ç

Dıraz-ı müslim Keşiş oğlu veled-i Ohanne Tşsd-40 45-46 Ç

Hevaca ahmet Karabet veled-i Serkiz Tşsd-40 103 Ç

Meydan-ı müslim Zeynep bint Halil ibn-i Hüseyin bin Abdullah Tşsd-55 31 Ç

Mihmathacib Tokat voyvodası Mehmet Tşsd-12 14-15-16 Ç

Soğukpınar müslim Hamamcı Esseyyid Musa paşa ibn-i Ali Tşsd-25 134-135 Ç

Terbiye-i kebir Menos veled-i Taviye Tşsd-40 150-151 Ç

Yar ahmet Stefan veled-i Begoz Tşsd-55 110-111 Ç

Geyraz Kezban bint Abdulkaadir Tşsd-25 159-160 Ç

Hevaca ahmet Esseyyid Mehmet efendi ibn-i Ali Tşsd-40 80 Ç

Hevaca ahmet Kazgancı Evaril veled-i Grego Tşsd-25 158-159 Ç

Sabunhane Elhac İbrahim bin Abdullah Tşsd-12 62-63 Ç

Yaşmeydan Abdurrezzak efendi ibn-i Abdülvehhab Tşsd-40 12_13 Ç

Zincirli kuyu Hüseyin bin Mehmet Tşsd-12 105 Ç

209


Beybağı Hacı Mustafa bin Mustafa Tşsd-40 159 Ç

Cedid Esseyyid Süleyman efendi bin Osman Tşsd-40 13-14 Ç

Cemaleddin Saliha bint Abdullah Tşsd-55 67-68 Ç

Çay Ömer bin Abdullatif Tşsd-12 83-84 Ç

Dabakhane-i atik Elhac İbrahim efendi ibn-i Mehmed Tşsd-40 22-23 Ç

Hevaca ahmet Aşiroğlu elhac Ahmet bin Hüseyin Tşsd-55 45-46 Ç

Hevaca ahmet Bedos veled-i Agob Tşsd-25 130 Ç

Horuş Manu veled-i Ohanne Tşsd-40 42-43 Ç

İplik pazarı Elhac Ahmet bin Osman Tşsd-12 60-61 Ç

Kabe-imescid Elhac Mustafa bin Mehmet Tşsd-12 67-68 Ç

Kaya Rabia bint İbrahim Tşsd-16 79 Ç

Melik danişmend Arap Hacı Mehmed bin Abdullah Tşsd-55 82 Ç

Minciye Ziroğlu Agob veled-i Begdos Tşsd-55 51 Ç

Rüstem çelebi Elhac Ali bin elhac Ömer Tşsd-12 34-35 Ç

Rüstem çelebi Süleyman bin Mehmet Tşsd-25 161-162 Ç

Soğukpınar müslim Esseyyid Halil bin İbrahim Tşsd-55 14-15 Ç

Yaşmeydan Mecaroğlu Baros veled-i Feyond Tşsd-40 137 Ç

Mehmetpaşa Burnaş İbrahim bin Süleyman Tşsd-55 61-62 Ç

Acebşir Bakkal Kara göz Ömer ibn-i Esseyyid ağa Tşsd-40 26-27 Ç

Avazpaşa Ömer bin Osman Tşsd-12 108-109 Ç

Çaymüslim Nefise bint Mehmet Tşsd-55 73 Ç

Çilhane Kare bint veled-i Stefan Tşsd-12 47-48 Ç

210


Dabakhane-i atik Rukiye bint Mehmet Tşsd-40 83-84 Ç

Dabakhane-iatik Ankaralı Mustafa bin Mehmed Tşsd-16 148 Ç

Gaybi Mehmet bin Ömer Tşsd-55 74-75 Ç

Hevaca ahmet Ahmet bin Hüseyin Tşsd-12 71 Ç

Hevaca ahmet Haşim bin Haşim Tşsd-55 106 Ç

Hevaca ahmet Manez bint Agya Tşsd-40 102 Ç

Hevaca ahmet Kazgancı Kalgoz veled-i Grego Tşsd-25 129 Ç

İçmesu Markos veled-i Astur Tşsd-25 132-133 Ç

Kabe-imescid Melkon veled-i Nübar Tşsd-55 39-40 Ç

Kabe-imescid Arife bint Mehmet Tşsd-40 86-87 Ç

Mahmutpaşa Esseyyid elhac Veliüddin bin Süleyman Tşsd-12 48-49 Ç

Mahmutpaşa Emine bint Esseyyid Emin Tşsd-12 51-52 Ç

Mehmed paşa Rukiye bint elhac Mustafa Tşsd-25 125-126 Ç

Mihmad-ı hacib Mustafa ibn-i Osman Tşsd-40 15-16 Ç

Mihmad-ı hacib Çörekçioğlu Mustafa bin Ömer Tşsd-25 141-142 Ç

Minciye Arakil veled-i Agob Tşsd-16 138 Ç

Minciye Fatma bint İbrahim Tşsd-40 30-31 Ç

Muslihhiddin Mustafa bin Mehmed Tşsd-55 32 Ç

Muslihhiddin Çizmeci Mehmet dede bin Osman Tşsd-55 53 Ç

Rüstem çelebi Esseyyid bin Talha Tşsd-16 109-110 Ç

Sarı güllük Halil bin Hüseyin Tşsd-40 156 Ç

Sarı güllük Rahime bint Abdullah Tşsd-25 123-124 Ç

211


Semerkant Koloğlu Mehmet Muslihiddin Tşsd-55 96 Ç

Soğukpınar müslim Süleyman çavuş oğlu Salih bin Mustafa Tşsd-30 Ç

Soğukpınar müslim

Bedestenci Esseyyid Emin ağa ibn-i Salih

ağa Tşsd-55 86 Ç

Terbiye-i kebir Nazlı bint Artin Tşsd-16 136-137 Ç

Terbiye-i kebir Pertek bint Ermiya Tşsd-16 140-141 Ç

Yaşmeydan Esseyyid ağa ibn-i Mehmet Tşsd-25 144-145 Ç

Zaim Yasim Hecehane veled-i Artin Tşsd-16 111-112 Ç

Zaim Kazgancı Yahim Kirkor veled-i Evahim Tşsd-55 97 Ç

Zilli hacı Hacı Mustafa Tşsd-40 20 Ç

Akdeğirmen Esseyyid Ahmet bin Ömer Tşsd-16 38 Ç

Alaca mescid Manav Osman bin Veliüüddin Tşsd-25 163 Ç

Cemaleddin Kadim oğlu Karabet veled-i Bedos Tşsd-25 124-125 Ç

Çay Şerife bint İbrahim Tşsd-16 104-105 Ç

Çay zımmi Ayşe bint Hacı Hüseyin Tşsd-55 9 Ç

Çilhane Hasan bin Ali Tşsd-12 65 Ç

Dabakhane-i atik Ayşe bint Ömer Tşsd-16 97 Ç

Dabakhane-i atik Rahime Dudu bint Mehmet Tşsd-40 146-147 Ç

Hacı ibrahim Ayşe bint İbrahim Alemdar Tşsd-16 135-136 Ç

Hevaca ahmet Bakkal Esseyyid Mustafa bin Osman Tşsd-40 29 Ç

Hevaca ahmet Kuru ali oğlu Simon veled-i Artin Tşsd-25 136 Ç

İçmesu Kazgancı Ohan veled-i Agob Tşsd-25 147-148 Ç

İplik pazarı Şerife bint Mehmet Tşsd-12 22 Ç

212


Kabe-imescid Besima bin Serkiz Tşsd-12 31 Ç

Kabe-imescid Kirko veled-i Grego Tşsd-25 129-130 Ç

Kaya Hafize bint elhac Abdurrahman ağa Tşsd-16 113 Ç

Mehmed paşa Fatma bint Mustafa Tşsd-12 99-100 Ç

Mehmed paşa İsmail bin Ömer Tşsd-55 46 Ç

Meydan-ı müslim Naime bint Hüseyin Tşsd-16 64 Ç

Meydan-ı müslim İkizler oğlu Salih efendi ibn-i Mahmud Tşsd-55 23 Ç

Mihmad-ı hacib Ayacı ebubekir bin Mehmet Tşsd-25 149 Ç

Mihmathacib Hüseyin bin Ahmet Tşsd-12 107-108 Ç

Kabe-imescid Zeynep bint Ahmet Tşsd-20 173 Ç

Minciye Anne bint Menzek Tşsd-16 134 Ç

Seyyid necmettin Yunus oğlu Dikici Halil bin Ömer Tşsd-55 96 Ç

Soğukpınar Agob veled-i Barsom Tşsd-16 77 Ç

Soğukpınar müslim Şerife bint Hasan Tşsd-30 Ç

Taşçı mahmud Elhac bin Mehmet Tşsd-40 41 Ç

Terbiye-i kebir Elmas bint Karabet Tşsd-25 137-138 Ç

Veled-i ayas Fatma bint Osman Tşsd-12 20 Ç

Yaşmeydan Sekbaş Kalıpçı veled-i Simon Tşsd-55 67 Ç

Acebşir Emine bint Mehmet Tşsd-16 72 Ç

Avazpaşa Ümmü Gülsüm bint Hasan Tşsd-55 81 Ç

Beybağı Seyyid ali bin Ömer Tşsd-12 37-38 Ç

Cedid Stefan veled-i Begnoz Tşsd-16 41 Ç

213


Cedid Mustafa bin Hüseyin Tşsd-12 48 Ç

Çay Fatma bint Hasan Tşsd-16 81 Ç

Çay Emine bint Mustafa tsd-16 91 Ç

Çay müslim Ümmü gülsüm bint Mehmet ibn-i Abdullah Tşsd-55 27 Ç

Çay zımmi Dalkılış ağa osman ağa ibn-i Halil Tşsd-21 185 Ç

Çay zımmi Keçeci Osman bin Osman Tşsd-56 87 Ç

Çeşnigir Gülaçlı oğlu Mehmet bin İbrahim Tşsd-55 29 Ç

Çiltek Abdullah bin Hüseyin Tşsd-16 91 Ç

Dere Gustah veled-i Pedro Tşsd-12 28 Ç

Dıraz-ı müslim Kuyumcu Kirkor veled-i Begoz Tşsd-55 54 Ç

Gaybi Enice Mehmet bin Osman Tşsd-16 58 Ç

Gaybi Mahmud bin elhac Ömer ağa Tşsd-30 Ç

Halit Şerbet oğlu Kirkor veled-i Artin Tşsd-56 84 Ç

Hevaca ahmet Tosyali İsmail bin Abdullah Tşsd-25 110 Ç

Hevaca ahmet Fatma bint Mustafa Tşsd-25 111-112 Ç

İsa fakih Şerife Mehmed bin Ali Alemdar Tşsd-16 116 Ç

Kabe-imescid Elhac Osman bin Abdullah Tşsd-12 21 Ç

Mehmed paşa Dürzi Mehmed bin elhac Ebubekir Tşsd-16 34 Ç

Mehmed paşa Atike bint Ömer Tşsd-16 49 Ç

Mehmed paşa Abide bint Halil ibn-i Hasan Tşsd-55 18 Ç

Mehmed paşa Neziha bint Ebubekir Tşsd-55 25 Ç

Meydan

Esseyyid Ebubekir ağa bin elhac Mustafa

ağa Tşsd-16 73 Ç

214


Meydan-ı müslim Ayşe bint elhac Mehmed ağa Tşsd-16 55 Ç

Mihmad hacib Rabia bint Osman Tşsd-25 113 Ç

Mihmathacib Fatma bint Ali Tşsd-16 74 Ç

Mihmathacib Osman bin Muhammed Tşsd-12 119 Ç

Muslihhiddin Mustafa bin Ali Tşsd-16 36 Ç

Muslihhiddin Saliha bint Mehmed Tşsd-25 106 Ç

Sarı güllük Hüseyin ibn-i elhac Halil Tşsd-21 184 Ç

Sarı güllük İbrahim bin Mustafa Tşsd-16 50 Ç

Sarı güllük Fatma bint Abdullah Tşsd-55 40 Ç

Seyyid necmettin Fatma bint Ahmet Tşsd-56 85 Ç

Siyah puş Marim veled-i Kirindev Tşsd-56 87 Ç

Siyah puş Arife bint elhac Osman Tşsd-16 73 Ç

Sofiyon Berber Salih bin İbrahim Tşsd-56 87 Ç

Soğukpınar Esseyyid imam ibn-i Esseyyid Ali Tşsd-16 36 Ç

Soğukpınar Ali usta ibn-i Abdullah Tşsd-16 49 Ç

Soğukpınar Mehmed bin Ahmed Tşsd-16 103 Ç

Soğukpınar Esseyyid Ali ağa ibn-i Ömer tşssd-16 82 Ç

Soğukpınar müslim Menoşe bint Ohanin Tşsd-16 83 Ç

Soğukpınar müslim Zeynep bint Abdullah Tşsd-12 37 Ç

Soğukpınar müslim Yetiş çavuş Abdurrahman bin Ömer Tşsd-25 114 Ç

Su içmez Nonik veled-i Ohannis Tşsd-56 78 Ç

Taş merdiban Gegoz Tşsd-16 54 Ç

215


Taş serdeban Tellakçı Grek veled-i Bedronam Tşsd-56 87 Ç

Terbiye-i kebir Tarakçıoğlu Karabet veled-i Bedos Tşsd-56 87 Ç

Yar ahmet Tatar Mustafa ibn-i Mustafa Tşsd-40 79 Ç

Yaşmeydan Giritli Ali ağa ibn-i Ehlullah Tşsd-21 184 Ç

Yaşmeydan Heğof Evakim veled-i Stefan Tşsd-21 185 Ç

Yaşmeydan Mirgür oğlu Bedos veled-i Simon Tşsd-56 87 Ç

Yaşmeydan Mağaracı oğlu Enhiya veled-i Kirkor Tşsd-56 84 Ç

Yaşmeydan Kazaz Edhon veled-i Karabet Tşsd-16 91 Ç

Yaşmeydan Loske bint Kazaz Tşsd-16 106 Ç

Yaşmeydan Hamidiye bint Osman Tşsd-30 26 Ç

Yaşmeydan Fabrisine bint Agdebir Tşsd-55 21 Ç

Yaşmeydan Salih bin Emin Tşsd-25 116-117 Ç

Yazıcık İsmail bin Muhammed Tşsd-16 1 Ç

Zaim Surbuke bint Ohanne Tşsd-30 21 Ç

Acebşir Ayşe bint Halil Tşsd-29 231 Ç

Acebşir Ahmet bin Ali Tşsd-55 23-24 Ç

Akdeğirmen Hekgoz veled-i Serkiz Tşsd-12 72-73 Ç

Akdeğirmen İbrahim ibn-i Hasan Tşsd-40 101 Ç

Beybağı Hasan bin İsa Tşsd-29 232 Ç

Beybağı Ebubekir bin Osman Tşsd-55 74 Ç

Beybağı Dobaçoğlu Ahmet bin Mehmet Tşsd-55 108 Ç

Beybağı Kocaahmet bin Hüseyin Tşsd-40 145 Ç

216


Cami-i kebir Ahmet bin Salih Tşsd-29 232 Ç

Cami-i kebir Kazgancı Mustafa Tşsd-12 41-42 Ç

Cami-i kebir Arife bint Abdullah Tşsd-12 42 Ç

Cedid Emine bint İbrahim Tşsd-12 38 Ç

Cedid Rabia bint Ebubekir Tşsd-55 22 Ç

Çay Mehmed bin Muhammed Tşsd-16 106 Ç

Çay müslim Ayşa bint Ömer Tşsd-12 80 Ç

Çay müslim Zeynep bint Hüseyin Tşsd-25 121 Ç

Çay zımmi Naşide bint Abide Tşsd-56 75 Ç

Çay zımmi Ayşe bint Osman Tşsd-55 87 Ç

Çekenli Fatma bint Mehmet Tşsd-56 76 Ç

Çekenli Emine bint Velieddin Tşsd-16 140 Ç

Çekenli Koçanoğlu Mehmet bin Abdullah Tşsd-55 30 Ç

Çekenli Hanife bint Osman Tşsd-55 84 Ç

Çeşnigir Mehmet bin elhac Mehmet Tşsd-12 19 Ç

Dabakhane-i atik Ebubekir bin Mustafa bin Muhammed Tşsd-16 4 Ç

Dabakhane-i atik Esseyyid elhac İbrahimefendi Mustafa Tşsd-16 5 Ç

Dabakhane-i atik İnce Kara oğlu Halil bin Ömer Tşsd-55 15 Ç

Dabakhane-i atik Nefise bint Osman Tşsd-55 35 Ç

Dabakhane-i atik Ahmet bin Osman Tşsd-55 78 Ç

Dabakhane-i atik Bagçeçi Mustafa bin Mehmet ömer Tşsd-55 112 Ç

Dabakhane-i atik Ayşe bint Osman Tşsd-40 26 Ç

217


Dabakhane-i atik Rabia bint Ali Tşsd-40 40 Ç

Dabakhane-i cedid Basri oğlu Mehmet bin Azmi Tşsd-29 232 Ç

Dabakhane-i cedid Bahri oğlu Esseyyid bin Ömer Tşsd-25 126 Ç

Dere Osman bin Abbas Tşsd-29 231 Ç

Dere Mehmet bin Ali Tşsd-16 59 Ç

Dere Dokumacı Karabet veled-i Abraham Tşsd-30 Ç

Dere Nedip veled-i Enodes Tşsd-55 28 Ç

Dere Kazancı Yuri veled-i Karabet Tşsd-55 52 Ç

Dere Terzi Beros veled-i Agob Tşsd-25 128 Ç

Dıraz-ı müslim Terzi Kirkor veled-i Eynba Tşsd-55 8 Ç

Gaybi Nefise bint İbrahim Tşsd-16 97 Ç

Gaybi Şerife bint Hüseyin Tşsd-25 141 Ç

Geyras Küçük Ali oğlu Muhammed Tşsd-56 180 Ç

Geyraz Cennetoğlu Mehmet bin Hüseyin Tşsd-55 107 Ç

Hacı hasan bölüğü Bagçeçi Mehmet bin Halil Tşsd-55 58 Ç

Hacı ibrahim Berber Mustafa bin Ahmet Tşsd-16 13 Ç

Hacı ivaz paşa Şerife Dudu bint Mehmet Tşsd-29 232 Ç

Hacı müslim Osman Tşsd-29 231 Ç

Halit Kirkor veled-i Artin Tşsd-56 74 Ç

Hevaca ahmet Berber Ahmet bin Muhammed Tşsd-21 178 Ç

Hevaca ahmet Saniye bint Mehmet Tşsd-29 232 Ç

Hevaca ahmet Müşir oğlu elhac Ahmet bin Hüseyin Tşsd-56 178 Ç

218


Hevaca ahmet Zanevoğlu Simov veled-i Mardaros Tşsd-56 178 Ç

Hevaca ahmet Gigor veled-i Mahtur Tşsd-30 9 Ç

Hevaca ahmet Tahin kuyumcu veled-i Simon Tşsd-30 14 Ç

Hevaca ahmet İbrahim bin Halil Tşsd-55 33 Ç

Hevaca ahmet Marim bint Videri Tşsd-25 148 Ç

Horuş Celal Ebubekir bin İsmail Tşsd-21 183 Az

Horuş Arife bint elhac Ali Tşsd-16 70 Az

İçmesu Karabet veled-i Serkiz Tşsd-40 77 Az

İçmesu David veled-i David Tşsd-25 152 Az

İsa fakih Karyan bint Yuhannin Tşsd-12 65-66 Az

Kabe-imescid Asurmi Kifor veled-i Mozoke Tşsd-56 182 Az

Kabe-imescid Pedros veled-i Kroki Tşsd-16 85 Az

Kabe-imescid Bevani veled-i Zafiye Tşsd-30 13 Az

Kabe-imescid Hacı arif oğlu Hüseyin bin Mehmed Tşsd-55 81 Az

Kabe-imescid Menil veled-i Ohannis Tşsd-40 17 Az

Kabe-imescid Esseyyid Mahmut efendi ibn-i Mustafa Tşsd-40 18-19 Az

Kaya Emine bint Ebubekir Tşsd-16 64 Az

Kazgancılar Tekfur paşa Tşsd-55 34 Az

Keçeciler Deli Mustafa bin Muhammed Tşsd-21 177 Az

Keçeciler Şerife bint Ali Tşsd-16 71 Az

Koca ibrahim Hare bint Yasef Tşsd-16 43 Az

Mahmutpaşa Abdullah bin Muhammed Tşsd-30 Az

219


Mehmed paşa Ahmet bin Süleyman Tşsd-40 20 Az

Mehmet paşa Ali bin Ebubekir Tşsd-25 138 Az

Merdiban Mehmed ibn-i Derviş Mehmet Tşsd-40 37 Az

Meydan Mustafa ibn-i Mehmet Tşsd-16 8 Az

Meydan-ı müslim İbrahim bin Ahmet Tşsd-29 235 Az

Meydan-ı müslim Sivaslı kuyumcu Agob veled-i Asdor Tşsd-25 150 Az

Mihmad-ı hacib Sörpük bint Begos Tşsd-25 127 Az

Mihmat Hacib

müslim Hasan bin İbrahim Tşsd-55 80 Az

Mihmat hacib zımmi Mustafa bin Mustafa Tşsd-55 106 Az

Mihmat hacib Abdullah bin Mehmet Tşsd-29 231 Az

Mihmat hacib Aytemiz oğlu Ali bin Mehmet Tşsd-29 232 Az

Mihmat hacib Fatma bint Resul Tşsd-56 78 Az

Mihmat hacib Halil bin Mehmet Tşsd-12 108 Az

Mihmat hacib Halil bin Ali Tşsd-55 26 Az

Mihmat hacib Şerife bint Abdullah Tşsd-55 35 Az

Mihmat hacib Fatma bint Mehmet Tşsd-55 41 Az

Mihmat hacib Dikici Hasan bin Abdullah Tşsd-55 72 Az

Minciye Bigoz veled-i Hectoz Tşsd-29 232 Az

Minciye Arabacı Beynok oğlu Artin Tşsd-29 232 Az

Minciye Garokil veled-i Agob Tşsd-16 9 Az

Minciye Takoke bint Artin Tşsd-16 123 Az

Minciye Abide bint İbrahim Tşsd-40 20 Az

220


Molla bektaş Molla Ali bin Osman Tşsd-55 91 Az

Muslihhiddin Keçeci oğlu Ömer bin Ömer Tşsd-56 178 Az

Muslihhiddin Ümmü Gülsüm bint Hasan Tşsd-55 19 Az

Muslihhiddin Alime bint Halil Tşsd-55 33 Az

Muslihhiddin Hafize bint Osman Tşsd-55 78 Az

Perakende Nefi oğlu Mehmet efendi bin Ebubekir Tşsd-56 4 Az

Rüstem çelebi Esseyyid Mehmet bin Naci Tşsd-16 15 Az

Rüstem çelebi Cezveci Mekon veled-i Mösyö Tşsd-55 17 Az

Rüstem çelebi Mehmet bin İsmail Tşsd-40 31 Az

Samyeli Emine bint Telli Tşsd-29 232 Az

Samyeli Emine bint Ali Tşsd-29 232 Az

Samyeli Fatma bint Ebubekir Tşsd-12 36 Az

Samyeli Mehmet bin Ebubekir Tşsd-25 122 Az

Sarı güllük Seynep bint Ali Tşsd-56 75 Az

Sarı güllük Halil Abdullah ibn-i İsmail Tşsd-55 44 Az

Sarı güllük Tokoke bint Agob Tşsd-25 147 Az

Semerkant Basmacı Mardoros veled-i Manuk Tşsd-55 57 Az

Semerkant Semerci Kalic Serkiz veled-i Artin Tşsd-40 23 Az

Seyfeddin Serkoz veled-i Peroha Tşsd-16 40 Az

Seyfeddin Narye bint Baros Tşsd-40 147 Az

Simavn keşiş Şerife bint Hüseyin Tşsd-55 39 Az

Simavn keşiş Taşçı Karabet veled-i Kirkor Tşsd-40 77 Az

221


Soğukpınar Pernistani elhac Mehmed ağa Tşsd-29 231 Az

Soğukpınar Sirkeci elhac Ahmet bin Ali Tşsd-56 184 Az

Soğukpınar Şerife bint Mustafa Alemdar Tşsd-16 15 Az

Soğukpınar Mustafa ibn-i Mehmet Tşsd-16 66 Az

Soğukpınar Ayşe bint Abdullah Tşsd-40 36 Az

Soğukpınar m. Pernistani elhac Mehmed ağa Tşsd-29 231 Az

Soğukpınar m. Salih ağa Tşsd-29 232 Az

Soğukpınar m. Esseyyid Ali bin ibn-i Esseyid Abdurrahman Tşsd-16 11 Az

Soğukpınar müslim Davut bin Mustafa Tşsd-12 57 Az

Soğukpınar müslim Bedestani Emir ağa Tşsd-55 29 Az

Soğukpınar müslim Derine bint Ohanne Tşsd-55 80 Az

Soğukpınar müslim Hatice bint İsmail Tşsd-40 28 Az

Soğukpınar müslim Ayşe bint Ebubekir Tşsd-40 37 Az

Soğukpınar müslim Zeynep bint Mehmet Tşsd-40 92 Az

Soğukpınar müslim Nazife bint Osman ağa Tşsd-16 95 Az

Soğukpınar müslim Emine bint Esseyyid Mehmed Tşsd-16 101 Az

Su içmez Menzok veled-i Malkon Tşsd-21 177 Az

Su içmez Kirkor veled-i Ohannis Tşsd-16 9 Az

Şecaattin Mehmet bin Mustafa Tşsd-12 18 Az

Taşçı mahmud Üsküdarlı Ebubekir bin Ali Tşsd-21 175 Az

Taşçı mahmud Urgancı Kara Ahmet bin İsmail Tşsd-56 184 Az

Taşçı mahmud Hallac İbrahim bin Abdullah Tşsd-16 4 Az

222


Taşçı mahmud Hüseyin bin Osman Tşsd-16 85 Az

Tatar hacı İbrahim Tşsd-29 232 Az

Tatar hacı Çiçekçi Mehmet bin Ömer Tşsd-55 16 Az

Tatar hacı Semadüssad-r veled-i Karabet Tşsd-25 157 Az

Terbiye-i kebir Manok veled-i Artin Tşsd-25 151 Az

Veled-i ayas Ali bin elhac Ali Tşsd-29 231 Az

Yar ahmet Atike hatun Tşsd-29 231 Az

Yar ahmet Mustafa bin Abdullah Tşsd-12 19 Az

Yar ahmet Abdülkadir ağa ibn-i Abdullah Tşsd-25 109 Az

Yaşmeydan Hasan efendi ibn-i Abdullah Tşsd-16 12 Az

Yaşmeydan Loske bint Kokaz Tşsd-16 15 Az

Yaşmeydan Merdoros veled-i Yuhan Tşsd-12 32 Az

Yaşmeydan Kazaz oğlu Artin veled-i Karabet Tşsd-55 10 Az

Yaşmeydan Kılıçoğlu Karabet veled-i Serkiz Tşsd-55 76 Az

Yaşmeydan Hüseyin ibn-i Mehmet Tşsd-40 15 Az

Yazıcık Bostancı Mustafa paşa bin Hasan Tşsd-25 115 Az

Zaim Yanoş Artin Tşsd-29 232 Az

Zaim Evahim veled-i Vecasin Tşsd-40 39 Az

Zaim Meryem bint Kirkor Tşsd-40 130 Az

Zaim Semercioğlu Kazgancı Fezek veled-i Kirkor Tşsd-25 115 Az

Zilli hacı Kazaz Agob veled-i Ohannis Tşsd-16 10 Az

Zilli hacı Şerife bint Mustafa Tşsd-40 19 Az

223


Zincirli kuyu Nimetullah bin Mustafa Tşsd-16 68 Az

Zincirli kuyu Osman bin Osman Tşsd-12 64 Az

Zincirli kuyu Bagçeçi Halil ibn-i Mehmet Tşsd-55 26 Az

Soğukpınar müslim Arabacı Artin veled-i Agob Tşsd-55 38697 Az

Alaca mescid Odabaş Karabet Tşsd-30 30 Az

Cedid Dürkiye bint Beroz Tşsd-30 31 Az

Taşçı mahmud Mehmed bin Ahmed Tşsd-30 31 Az

Hacı ibrahim Esseyyid elhac Ahmed bin Esseyyid Emin Tşsd-30 32 Az

Soğukpınar Şerife Dudu bint İbrahim Tşsd-30 47 Az

Kaya Surbuke bint Karbiye Tşsd-30 52 Az

Kaya Emine bint elhac Mehmed Tşsd-30 53-54 Az

Mihmad-ı hacib Genç Mehmed ağa ibn-i elhac Mustafa Tşsd-30 54-55 Az

Soğukpınar müslim Boyacı Yevanin Tşsd-30 58 Az

Acebşir Fatma bint Abdullah Tşsd-30 60 Az

Gaybi .... Veled-i Karabet Tşsd-30 62 Az

Çeşnigir Zeyneb bint Mehmed Tşsd-30 70 Az

Mahmud paşa Fatma bint Hasan Tşsd-30 71 Az

Dere Kazgancı Hevani veled-i Kirko Tşsd-30 72 Az

Cemaleettin Peştemalci Kirkor veled-i Egibe Tşsd-30 72 Az

Evanos Arife bint Ebubekir Tşsd-30 73 Az

Mihmad-ı hacib

Ankaralı Esseyyid Osman efendi ibn-i

Osman Tşsd-30 75-76 Az

Semerkant Arabacı Ohanni veled-i Artin Tşsd-30 76 Az

224


Kaya Abide bint Mustafa Tşsd-30 78 Az

Taşçı mahmud Fatma bint Süleyman Tşsd-30 80 Az

Su içmez Nefise bint Durmuş Mehmed Tşsd-30 82 Az

Horuş Kizirdab bint Agob Tşsd-30 83 Az

Gaybi Ayşe bint elhac Numan Tşsd-30 85 Az

Seyfeeddin Kazgancı Begdin veled-i Artin Tşsd-30 87 Az

Kabe-i mescid Arabacı stefan veled-i Karabet Tşsd-30 87-88 Az

Tatar hacı Mehmed efendi ibn-i Osman efendi Tşsd-30 89-90 Az

Yaşmeydan Setenci Artin veled-i Toros Tşsd-30 90 Az

Hevaca ahmed Anne bint Hacik Tşsd-30 90-91 Az

Yaşmeydan Mariem bint Agob Tşsd-30 91-92 Az

Keçeciler Fatma bint Mustafa Tşsd-30 92 Az

Gaybi Ayşe bint Ömer Tşsd-30 93 Az

Cami-i kebir Meryem bint Endan Tşsd-30 94 Az

Çay Alaaddin Tşsd-30 96 Az

Mihmad-ı hacib Şerife bint Abdülkaadir Tşsd-30 97 Az

Yazıcık Katırcı Salih bin Ebubekir Tşsd-30 98-99-100 Az

Soğukpınar müslim Duhancı Ohan veled-i Karabet Tşsd-30 100-101 Az

Yaşmeydan Durkime bint Pedrome Tşsd-30 102 Az

Kabe-i mescid Bakkal Hasan bin Abdullah Tşsd-30 103-104 Az

Dabakhane-i cedid Halil bin Hasan Tşsd-30 106 Az

Yar ahmet Kazaz Manok veled-i Agob Tşsd-30 108-109 Az

225


Cemaleettin Deli İbrahim ibn-i Ali Tşsd-30 111 Az

Taşçı mahmud Taraklı oğlu Mustafa bin Osman Tşsd-30 112 Az

Akdeğirmen Ebubekir bin Hüseyin Tşsd-30 115 Az

Cedid Agob veled-i Toros Tşsd-30 116 Az

Kabe-i mescid.m Barim bint Agob Tşsd-30 117 Az

Dabakhane-i atik Begoz veled-i Ohanne Tşsd-30 118 Az

Dere Barim veled-i Agob Tşsd-30 119 Az

Mihmad-ı hacib Hükibe bint Mustafa Tşsd-30 122-123 Az

Mihmad-ı hacib Mustafa ibn-i elhac Osman Tşsd-30 124 Az

Halit Manav Persih veled-i Ohanne Tşsd-30 125-126 Az

Taşçı mahmud Ali ibn-i Abdullah Tşsd-30 126-127 Az

Sabunhane Tranbet Mehmet Tşsd-30 128 Az

Dere Hallac Ahmet bin Süleymen Tşsd-30 129 Az

Cedid Nefise bint Mehmed Tşsd-30 130 Az

Meydan-ı müslim Harte bint Mertanin Tşsd-30 131 Az

Seyyid necmettin Rabia bint Mehmed Tşsd-30 133 Az

Şecaattin Şerife bint Hasan Tşsd-30 1345 Az

Yazıcık Elhac ahmedbin Abdullah Tşsd-30 135 Az

Soğukpınar müslim Hanukime bint Agob Tşsd-30 136 Az

Mahmud paşa Şerife bint elhac İsmail Tşsd-30 139 Az

Kabe-i mescid Kirko veled-i Ohanne Tşsd-30 142-143 Az

Yaşmeydan Şerife Mehmet bin elhac Mehmet Tşsd-30 144-145 Az

226


Hevaca ahmet Elmas bint Agob Tşsd-30 146 Az

Terbiye-i kebir Tolus Ahmet bin Mehmet Tşsd-30 147 Az

Kabe-i mescid Ohannis veled-i Bersoşen Tşsd-30 149 Az

Yaşmeydan Çekenli Hasan bin Ali Tşsd-30 156 Az

Terbiye-i kebir Arabacı Agob veled-i Begosbar Tşsd-30 157-158 Az

Sofiyon Şerife bint Mustafa Tşsd-30 159-160 Az

Yaşmeydan Variti bint Agob Tşsd-30 160 Az

Soğukpınar müslim Emine bint Salih Tşsd-30 161 Az

Rüstem çelebi Kabiroğlu Mehmet bin Hüseyin Tşsd-30 162 Az

Çiltek Bengişe bint Barsom Tşsd-30 163 Az

Yaşmeydan Celal Hafız oğlu Abdullah bin İsmail Tşsd-30 166-167 Az

Muslihiddin Berber Emin Tşsd-20 51 Az

Yar ahmet Şerife bint Ahmet Tşsd-20 56 Az

Samyeli

Kundakçı Abdurrahman Alemdar ibn-i

Veliüddin Tşsd-20 55 Az

soğukpınarmüslim Mehmet bin Yusuf Tşsd-20 58-59 Az

Mihmad-ı hacib Fatma bint Hüseyin Tşsd-20 60-61 Az

Çay müslim Taşçı Esseyyid Hüseyin bin Abdullah Tşsd-20 63-64 Az

Avaz paşa Fatma Feyzullah Tşsd-20 66 Az

Dabakhane-i atik Abide bint Salih Tşsd-20 72 Az

Soğukpınar müslim Emine bint Mehmet Tşsd-20 73-74 Az

Gaybi Rabia bint Osman Tşsd-20 74-75 Az

Terbiye-i kebir Melzuk Manuk veled-i Serkiz Tşsd-20 101 Az

227


Zaim Dokumacı Kirkor veled-i Artin Tşsd-20 102 Az

Cedid Ser-çukadar Salih ağa ibn-i Abdullah Tşsd-20 111-112 Az

Yar ahmet Osman ibn-i İbrahim Tşsd-20 123 Az

Elhac ibrahim Hasan Çukadar bin Mustafa Tşsd-20 124 Az

Yar ahmet Marim bint Artin Tşsd-20 127 Az

Yazıcık Balıkçı Hüseyin bin Abdullah Tşsd-20 135-136 Az

Soğukpınar Demürcü Ebubekir Alemdar bin Mahmud Tşsd-20 136 Az

Dabakhane-i atik Stefan veled-i Kirkor Tşsd-20 137 Az

Minciye Esseyyid Mahmut Alemdar ibn-i Mehmed Tşsd-20 147 Az

Terbiye-i kebir Kirkor veled-i Heckor Tşsd-20 150 Az

Akdeğirmen Hatice bint Ahmet Tşsd-20 153 Az

Yaşmeydan Setenci veled- i Ohanne Tşsd-20 155-156 Az

tokat merkez sancaĞi’nin sosyo -...

Documents