0 1 0 0 0

1 1 1 0 0

พระสุ�ตต�นตปิฎก2 1 1 0 0

เล่�ม ๒๐4 1 1 0 0

ขุ�ททกน�กาย ชาดก ภาค ๒5 1 1 0 0

ขุอนอบน�อมแด�พระผู้"�ม#พระภาคอรหั�นตสุ�มมาสุ�มพ�ทธเจ้�าพระองค(น�)น0 3 1 0 0

ปิ*ญญาสุน�บาตชาดก๑. นฬิ�น�กาชาดกราชธ�ดาท.าล่ายตบะขุองดาบสุ-2 1 0 0 0 -110 2 0 0 0

[๑] ชนบทเร�าร�อนอย"� แม�ร�ฐก0จ้ะพ�นาศ ด"กรล่"กนฬิ�น�กา มาน#2เถิ�ด เจ้�าจ้งไปิ น.าพราหัมณ์(ผู้"�น�)นมาใหั�เรา.-2 1 0 0 0 -120 2 0 0 0

[๒] ขุ�าแต�พระราชบ�ดา หัม�อมฉั�นทนความล่.าบากไม�ได� ท�)งไม�ร" �จ้�กหันทาง จ้ะไปิย�งปิ9าท#2ช�างอย"� อาศ�ยได�อย�างไรเล่�า เพคะ. -2 1 0 0 0 -130 4 0 0 0

[๓] ด"กรล่"กนฬิ�น�กา เจ้�าจ้งไปิอย"�ชนบทท#2เจ้ร�ญด�วยช�าง ด�วยรถิ ด�วยยานท#2ต�อด�วยไม� เจ้�าจ้งไปิด�วยอาการอย�างน#)เถิ�ด ล่"กเจ้�าจ้งพากองช�าง กอง ม�า กองรถิ กองพล่ราบไปิแล่�วจ้�กน.าพราหัมณ์(ผู้"�น�)นมาสุ"�อ.านาจ้ได�ด�วย ผู้�วพรรณ์ แล่ะร"ปิสุมบ�ต�ขุองเจ้�า.-2 1 0 0 0 -140 3 0 0 0

[๔] อาศรมขุองอ�สุ�สุ�งคดาบสุน�)น ปิรากฏด�วยธง ค=อ ต�นกล่�วยแวดล่�อมด�วย ต�นสุมอ เปิ>นท#2น�าร=2นรมย( น�2นค=อแสุงไฟ น�2นค=อคว�น เหั0นปิรากฏอย"�อ�สุ�สุ�งคดาบสุผู้"�ม#ฤทธ�Aมากเหั0นจ้ะไม�ท.าใหั�ไฟเสุ=2อม. -2 1 0 0 0 -150 5 0 0 0

[๕] อ�สุ�สุ�งคดาบสุเหั0นพระราชธ�ดา ผู้"�สุวมใสุ�ก�ณ์ฑล่แก�วมณ์#เสุด0จ้มาอย"� กล่�ว แล่�ว เขุ�าไปิสุ"�อาศรมท#2ม�งด�วยใบไม� สุ�วนพระราชธ�ดาแสุดงอว�ยวะอ�น ซ่�อนเร�น แล่ะอว�ยวะท#2ปิรากฏเล่�นล่"กขุ�างอย"�ท#2ปิระต"อาศรมขุองดาบสุน�)น ฝ่9ายดาบสุผู้"�อย"�ในบรรณ์ศาล่า เหั0นพระนางก.าล่�งเล่�นล่"กขุ�างอย"� จ้Fงออก จ้ากอาศรมแล่�วได�กล่�าวค.าน#)ว�า-2 1 0 0 0 -160 2 0 0 0

[๖] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ ต�นไม�ขุองท�านท#2ม#ผู้ล่เปิ>นไปิอย�างน#) ม#ช=2อว�าอะไร แม� ท�านขุว�างไปิไกล่ก0กล่�บมา ม�ได�ล่ะท�านไปิ.-2 1 0 0 0 -170 3 0 0 0

[๗] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( ต�นไม�ท#2ม#ผู้ล่เปิ>นไปิอย�างน#)น�)น ม#อย"�มากท#2เขุาค�นธมาทน( ณ์ ท#2ใกล่�อาศรมขุองขุ�าพเจ้�า ผู้ล่ไม�น�)นแม�ขุ�าพเจ้�าขุว�างไปิไกล่ก0กล่�บมา ไม�ล่ะขุ�าพเจ้�าไปิเล่ย.-2 1 0 0 0 -180 3 0 0 0

[๘] เช�ญท�านผู้"�เจ้ร�ญจ้งเขุ�ามาสุ"�อาศรมน#) จ้งบร�โภค จ้งร�บน.)าม�นแล่ะภ�กษาเราจ้�กใหั� น#)อาสุนะ เช�ญท�านน�2งบนอาสุนะน#) เช�ญบร�โภคเหัง�าม�นแล่ะ ผู้ล่ไม�แต�ท#2น#)เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -190 3 0 0 0

[๙] ท#2ระหัว�างขุาอ�อนท�)งสุองขุองท�านน#)เปิ>นอะไร ม#สุ�ณ์ฐานเร#ยบร�อย ปิรากฏด�จ้สุ#ด.า เราถิามท�านแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�ขุ�าพเจ้�า อว�ยวะสุ"งขุองท�านเขุ�าไปิอย"�ในฝ่*กหัร=อหันอ. -2 1 0 0 0 -1100 6 0 0 0

[๑๐] ขุ�าพเจ้�าน#)เท#2ยวแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารในปิ9า ได�พบหัม#ม#ร"ปิร�างน�ากล่�วย�2งน�ก ม�นว�2งไล่�ขุ�าพเจ้�ามาโดยเร0ว มาท�นเขุ�าแล่�ว ท.าใหั�ขุ�าพเจ้�าล่�มล่งแล่�ว ม�น ก�ดอว�ยวะสุ"งขุองขุ�าพเจ้�า แผู้ล่น�)นก0เหัวอะหัวะ แล่ะเก�ดค�นขุF)น ขุ�าพเจ้�า ไม�ได�ความสุบายตล่อดกาล่ท�)งปิวง ท�านคงสุามารถิก.าจ้�ดความค�นน#)ได� ขุ�าพเจ้�าว�งวอนแล่�ว ขุอท�านได�โปิรดกระท.าปิระโยชน(ใหั�แก�ขุ�าพเจ้�าผู้"�เปิ>น พราหัมณ์(เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -1110 3 0 0 0

[๑๑] แผู้ล่ขุองท�านล่Fก ม#สุ#แดง ไม�เน�าเปิM2 อย ม#กล่�2นเหัม0น แล่ะเปิ>นแผู้ล่ ใหัญ� เราจ้ะปิระกอบกระสุายยาหัน�อยหันF2งใหั�ท�าน ตามท#2ท�านจ้ะพFงม# ความสุ�ขุอย�างย�2ง. -2 1 0 0 0 -1120 4 0 0 0

[๑๒] ด"กรท�านผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( การปิระกอบมนต(ก0ด# การปิระกอบ กระสุายยาก0ด# โอสุถิก0ด# ย�อมแก�ไม�ได� ขุอท�านจ้งเอาองคชาตอ�นอ�อน น��มขุองท�านเสุ#ยดสุ#ก.าจ้�ดความค�น ตามท#2ขุ�าพเจ้�าจ้ะพFงม#ความสุ�ขุอย�างย�2ง เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -1130 3 0 0 0

[๑๓] อาศรมขุองท�านอย"�ทางท�ศไหันแต�ท#2น#)หันอ ท�านย�อมร=2นรมย(อย"�ในปิ9าแล่ หัร=อ ม"ล่ผู้ล่าหัารขุองท�านม#เพ#ยงพอแล่หัร=อ สุ�ตว(ร�ายไม�เบ#ยด

เบ#ยนท�าน แล่หัร=อ.-2 1 0 0 0 -1140 10 0 0 0

[๑๔] แม�น.)าช=2อเขุมาย�อมปิรากฏแต�ปิ9าหั�มพานต( ในท�ศเหัน=อตรงไปิแต�ท#2น#) อาศรมอ�นน�าร=2นรมย(ขุองขุ�าพเจ้�าอย"�ท#2ฝ่*2 งแม�น.)าน�)น ท�านควรไปิด"อาศรม ขุองขุ�าพเจ้�าบ�าง ต�นมะม�วง ต�นร�ง ต�นหัมากเม�า ต�นหัว�า ต�นราชพฤกษ(ต�นแคฝ่อย ม#ดอกบานสุะพร�2ง ท�านควรไปิด"อาศรมขุองขุ�าพเจ้�า ซ่F2งม# ก�นนรขุ�บร�องอย"�โดยรอบ ต�นตาล่ม"ล่ม�น ผู้ล่ไม�ท#2อาศรมขุองเราน�)น ม#ผู้ล่ปิระกอบด�วยสุ#แล่ะกล่�2น ท�านควรไปิด"อาศรมขุองขุ�าพเจ้�า อ�นปิระกอบ ด�วยภ"ม�ภาคสุวยงามน�)นบ�าง ผู้ล่ไม� เหัง�าไม� ท#2อาศรมขุองขุ�าพเจ้�าม#มาก ปิระกอบด�วยสุ# กล่�2น แล่ะรสุ พวกพรานย�อมมาสุ"�ปิระเทศน�)น อย�า ได�มาล่�กม"ล่ผู้ล่าหัารไปิจ้ากอาศรมขุองขุ�าพเจ้�าน�)นเล่ย.-2 1 0 0 0 -1150 2 0 0 0

[๑๕] บ�ดาขุองเราแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัาร จ้ะกล่�บมาในเย0นว�นน#) เราท�)งสุองจ้ะไปิสุ"�อาศรมน�)น ต�อเม=2อบ�ดากล่�บมาจ้ากการแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัาร. -2 1 0 0 0 -1160 3 0 0 0

[๑๖] พราหัมณ์( ฤาษ# แล่ะราชฤาษ# ผู้"�ม#ร"ปิสุวยเหัล่�าอ=2นเปิ>นอ�นมาก ย�อมอย"� ใกล่�ทางโดยล่.าด�บ ท�านพFงถิามถิFงอาศรมขุองขุ�าพเจ้�ากะท�านพวกน�)นเถิ�ด ท�านพวกน�)นจ้ะพาท�านไปิในสุ.าน�กขุองขุ�าพเจ้�า.-2 1 0 0 0 -1170 6 0 0 0

[๑๗] ฟMนเจ้�าก0ไม�หั�ก น.)าเจ้�าก0ไม�ต�ก แม�ไฟเจ้�าก0ไม�ต�ด เจ้�าอ�อนใจ้ ซ่บเซ่า อย"�ท.าไมหันอ ด"กรเจ้�าผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( เม=2อก�อนฟMนเจ้�าก0หั�ก ไฟเจ้�าก0ต�ด แม�ไฟสุ.าหัร�บผู้�งเจ้�าก0จ้�ดไว� ต�2งเจ้�าก0ต�)ง น.)าเจ้�าก0ต�กไว�ใหั�เรา ว�นอ=2นๆ เจ้�าเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐด#อย"� ว�นน#)เจ้�าไม�หั�กฟMน ไม�ต�กน.)า ไม�ต�ดไฟไม�จ้�ดเคร=2องบร�โภคไว� ไม�ท�กทายเรา ขุองอะไรขุองเจ้�าหัายไปิหัร=อ หัร=อว�าเจ้�าม#ท�กขุ(ในใจ้อะไร. -2 1 0 0 0 -1180 58 0 0 0

[๑๘] ชฎ�ล่ผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย(มาในอาศรมน#) ม#ร"ปิร�างน�าด" น�าชม เอวเล่0กเอวบาง ไม�สุ"งน�ก ไม�ต.2าน�ก ร�ศม#สุวยงาม ม#ศร#ษะปิกคล่�มด�วยผู้มอ�นด.าเปิ>นเงางาม ไม�ม#หันวด บวชไม�นาน ม#เคร=2องปิระด�บเปิ>นร"ปิเช�งบาตร อย"�ท#2คอ ม#ปิ�9มสุองปิ�9มงามเปิล่�งปิล่�2งด�งก�อนทองค.า เก�ดด#แล่�วท#2อก หัน�า ขุองชฎ�ล่น�)นน�าด"ย�2งน�ก ม#ก�นเจ้#ยกจ้อนหั�อยอย"�ท#2หั"ท�)งสุองขุ�าง ก�นเจ้#ยกเหัล่�าน�)นย�อมแวววาว เม=2อชฎ�ล่น�)นเด�นไปิมาสุายพ�นชฎาก0งามแพรวพราว เคร=2องปิระด�บเหัล่�าอ=2นอ#กสุ#2อย�างขุองชฎ�ล่น�)น ม#สุ#เขุ#ยว เหัล่=อง แดง แล่ะขุาว เม=2อชฎ�ล่น�)นเด�นไปิมา เคร=2องปิระด�บเหัล่�าน�)น

ย�อมด�งกร�2งกร�าง เหัม=อนฝ่"งนกต�ร�ฏ�ร�องในเวล่าฝ่นตก ฉัะน�)น ชฎ�ล่น�)นไม�ได�คาดเคร=2องร�ดเอวท#2ท.าด�วยหัญ�าปิล่�อง ไม�ได�น��งผู้�าท#2ท.าด�วยเปิล่=อกไม� เหัม=อนขุอง พวกเรา ผู้�าเหัล่�าน�)นพ�นอย"�ท#2ระหัว�างแขุ�งงามโชต�ช�วง ปิล่�วสุะบ�ดด�งสุายฟOาแล่บอย"�ในอากาศ ขุ�าแต�ท�านพ�อ ชฎ�ล่น�)นม#ผู้ล่ไม�ไม�สุ�ก ไม�ม#ขุ�)วต�ดอย"�ท#2สุะเอวภายใต�นาภ# ไม�กระทบก�น กระดกเล่�นอย"�เปิ>นน�ตย( อนF2ง ชฎ�ล่น�)นม#ชฎาน�าด"ย�2งน�ก ม#ปิล่ายงอนมากกว�าร�อย ม#กล่�2นหัอม ม#ศ#รษะ อ�นแบ�งด�วยด#เปิ>นสุองสุ�วน โอ ขุอใหั�ชฎาขุองเราจ้งเปิ>นเช�นน�)นเถิ�ดหันอ แล่ะในคราวใด ชฎ�ล่น�)นขุยายชฎาอ�นปิระกอบด�วยสุ# แล่ะกล่�2นในคราว น�)น อาศรมก0หัอมฟ� Oงไปิเหัม=อนดอกอ�บล่เขุ#ยวท#2ถิ"กล่มร.าเพยพ�ด ฉัะน�)น ผู้�วพรรณ์ขุองชฎ�ล่น�)นน�าด"ย�2งน�ก ไม�เปิ>นเช�นก�บผู้�วพรรณ์ท#2กายขุองขุ�าพเจ้�า ผู้�วกายขุองชฎ�ล่น�)นถิ"กล่มร.าเพยพ�ดแล่�ว ย�อมหัอมฟ� Oงไปิ ด�จ้ปิ9าไม� อ�น ม#ดอกบานในฤด"ร�อน ฉัะน�)น ชฎ�ล่น�)นต#ผู้ล่ไม�อ�นว�จ้�ตรงามน�าด"ล่งบน พ=)นด�น แล่ะผู้ล่ไม�ท#2ขุว�างไปิแล่�วย�อมกล่�บมาสุ"�ม=อขุองเขุาอ#ก ขุ�าแต�ท�านพ�อ ผู้ล่ไม�น�)นช=2อผู้ล่อะไรหันอ อนF2ง ฟ*นขุองชฎ�ล่น�)นน�าด"ย�2งน�ก ขุาวสุะอาด เร#ยบเสุมอก�นด�งสุ�งขุ(อ�นขุ�ดด#แล่�ว เม=2อชฎ�ล่เปิดปิากอย"�ย�อมย�งใจ้ใหั�ผู้�อง ใสุ ชฎ�ล่น�)นไม�ได�เค#)ยวผู้�กด�วยฟ*นเหัล่�าน�)นเปิ>นแน� ค.าพ"ดขุองเขุาไม� หัยาบคาย ไม�เคล่=2อนคล่าด ไพเราะ อ�อนหัวาน ตรง ไม�ฟ� Oงซ่�าน ไม�คล่อน แคล่น เสุ#ยงขุองเขุาเปิ>นเคร=2องฟ"ใจ้จ้�บใจ้ด�งเสุ#ยงนกการเวก น.าใจ้ขุอง ขุ�าพเจ้�าใหั�ก.าหัน�ดย�2งน�ก เสุ#ยงขุองเขุาหัยดย�อย เปิ>นถิ�อยค.าไม�สุะบ�ด สุะบ�)ง ไม�ปิระกอบด�วยเสุ#ยงพFมพ.า ขุ�าพเจ้�าปิรารถินาจ้ะได�เหั0นเขุาอ#กเพราะชฎ�ล่น�)นเปิ>นม�ตรขุองขุ�าพเจ้�ามาก�อน แผู้ล่ท#2ต�อสุน�ทด#เกล่#)ยงเกล่า ในท#2ท�)งปิวง ใหัญ� เก�ดด#แล่�ว คล่�ายก�บกล่#บบ�ว ชฎ�ล่น�)นใหั�ขุ�าพเจ้�าคร�อม ตรงแผู้ล่น�)น แหัวกขุาเอาแขุ�งบ#บไว�ร�ศม#ซ่�านออกจ้ากกายขุองชฎ�ล่น�)น ย�อมเปิล่�งปิล่�2งสุว�างไสุวร� �งเร=อง ด�งสุายฟOาอ�นแล่บแปิล่บปิล่าบอย"�ใน อากาศ ฉัะน�)น อนF2ง แขุนท�)งสุองขุองชฎ�ล่น�)นอ�อนน��ม ม#ขุนเหัม=อน ขุนดอกอ�ญช�น แม�ม=อท�)งสุองขุองชฎ�ล่น�)นก0ปิระกอบด�วยน�)วม=ออ�นเร#ยว ว�จ้�ตรงดงาม ชฎ�ล่น�)นม#อว�ยวะไม�ระคาย ม#ขุนไม�ยาว เล่0บยาว ปิล่าย เปิ>นสุ#แดง ชฎ�ล่น�)นม#ร"ปิงาม กอดร�ดขุ�าพเจ้�าด�วยแขุนท�)งสุองอ�นอ�อนน��ม บ.าเรอใหั�ร=2นรมย( ขุ�าแต�ท�านพ�อ ม=อท�)งสุองขุองชฎ�ล่น�)นอ�อนน��มคล่�ายสุ.าล่# งามเปิล่�งปิล่�2งพ=)นฝ่9าม=อเกล่#)ยงเกล่าเหัม=อนแว�นทอง ชฎ�ล่น�)นกอดร�ดขุ�าพเจ้�าด�วยม=อท�)งสุองน�)นแล่�ว ไปิจ้ากท#2น#) ย�อมท.าใหั�ขุ�าพเจ้�าเร�าร�อน ด�วยสุ�มผู้�สุน�)น ชฎ�ล่น�)นม�ได�น.าหัาบมา ม�ได�หั�กฟMนเอง ม�ได�ฟ*นต�นไม� ด�วยขุวาน แม�ม=อท�)งสุองขุองชฎ�ล่น�)นก0ไม�ม#ความกระด�าง หัม#ได�ก�ดชฎ�ล่ น�)นเปิ>นแผู้ล่ เธอจ้Fงกล่�าวกะขุ�าพเจ้�าว�า ขุอท�านช�วยท.าใหั�ขุ�าพเจ้�าม# ความสุ�ขุเถิ�ด ขุ�าพเจ้�าจ้Fงช�วยท.าใหั�เธอม#ความสุ�ขุ แล่ะความสุ�ขุก0เก�ดม# แก�ขุ�าพเจ้�าด�วย ขุ�าแต�ท�านผู้"�เปิ>นพรหัม เธอได�บอกขุ�าพเจ้�าว�า ขุ�าพเจ้�าม#ความสุ�ขุแล่�ว ก0ท#2อ�นปิ"ล่าดด�วยใบเถิาย�างทรายขุองท�านน#)กระจ้�ยกระจ้าย แล่�ว เพราะขุ�าพเจ้�าแล่ะชฎ�ล่น�)น เราท�)งสุองเหัน0ดเหัน=2อยแล่�ว ก0ร=2นรมย(ก�นในน.)า แล่�วเขุ�าสุ"�ก�ฏ#อ�นม�งบ�งด�วยใบไม�บ�อยๆ ขุ�าแต�ท�านพ�อ ว�นน#) มนต(ท�)ง

หัล่ายย�อมไม�แจ้�มแจ้�งแก�ขุ�าพเจ้�าเล่ย การบ"ชาไฟขุ�าพเจ้�าไม�ชอบ ใจ้เล่ย แม�การบ"ชาย�ญ ในท#2น�)นขุ�าพเจ้�าก0ไม�ชอบใจ้ ตราบใดท#2ขุ�าพเจ้�า ย�งม�ได�พบเหั0นชฎ�ล่ ผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ขุ�าพเจ้�าจ้ะไม�บร�โภคม"ล่ผู้ล่าหัารขุองท�านพ�อเล่ย ขุ�าแต�ท�านพ�อ แม�ท�านพ�อย�อมร" �เปิ>นแน�แท�ว�าชฎ�ล่ผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย(อย"�ท�ศใด ขุอท�านพ�อจ้งพาขุ�าพเจ้�าไปิใหั�ถิFงท�ศ น�)นโดยเร0วเถิ�ด ขุ�าพเจ้�าอย�าได�ตายเสุ#ยในอาศรมขุองท�านเล่ย ขุ�าแต� ท�านพ�อ ขุ�าพเจ้�าได�ฟ*งถิFงปิ9าไม�อ�นว�จ้�ตรม#ดอกบาน กFกก�องไปิด�วยเสุ#ยงนกร�อง ม#ฝ่"งนกอาศ�ยอย"� ขุอท�านพ�อช�วยพาขุ�าพเจ้�าไปิใหั�ถิFงปิ9าไม�น�)นโดยเร0วเถิ�ด ขุ�าพเจ้�าจ้ะต�องล่ะช#ว�ตเสุ#ยก�อนในอาศรมขุองท�านพ�อเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -1190 16 0 0 0

[๑๙] เราไม�ควรใหั�เจ้�าผู้"�ย�งเปิ>นเด0กเช�นน#) ถิFงความกระสุ�นในปิ9าเปิ>นโชต�รสุ ท#2หัม"�คนธรรพ(แล่ะเทพอ�ปิสุรสุ�องเสุพเปิ>นท#2อย"�อาศ�ยแหั�งฤาษ#ท�)งหัล่าย ในกาล่ก�อน พวกม�ตรย�อมม#บ�างไม�ม#บ�าง ชนท�)งหัล่ายย�อมท.าความร�กใน พวกญาต�แล่ะพวกม�ตร ก�มารใดย�อมไม�ร" �ว�า เราเปิ>นผู้"�มาแต�ไหัน ก�มาร น#)เปิ>นผู้"�ล่ามก อย"�ในกล่างว�นเพราะเหัต�อะไร ม�ตรสุหัายย�อมสุน�ทก�นบ�อยๆ เพราะความอย"�ร �วมก�น ม�ตรน�)นน�2นแหัล่ะย�อมเสุ=2อมไปิ เพราะความไม�อย"�ร �วมขุองบ�ร�ษท#2ไม�สุมาคม ถิ�าเจ้�าได�เหั0นพรหัมจ้าร#ได�พ"ดก�บ พรหัมจ้าร# เจ้�าจ้�กล่ะค�ณ์ค=อตปิธรรมน#)เร0วไว ด�จ้ขุ�าวกล่�าท#2สุมบ"รณ์(แล่�ว เสุ#ยไปิเพราะน.)ามาก ฉัะน�)น หัากเจ้�าได�เหั0นพรหัมจ้าร#อ#ก ได�พ"ดก�บ พรหัมจ้าร#อ#ก เจ้�าจ้�กล่ะสุมณ์เดชน#)เร0วไว ด�จ้ขุ�าวกล่�าท#2สุมบ"รณ์(แล่�ว เสุ#ยไปิเพราะน.)ามาก ฉัะน�)น ด"กรล่"กร�ก พวกย�กษ(น�)นย�อมเท#2ยวไปิใน มน�ษยโล่กโดยร"ปิแปิล่ก ๆ นรชนผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�พFงคบพวกย�กษ(น�)น พรหัมจ้าร#ย�อมฉั�บหัายไปิ เพราะความเกาะเก#2ยวก�น.

จ้บ นฬิ�น�กาชาดกท#2 ๑ ๒. อ�มมาท�นต#ชาดก เสุนาบด#ถิวายนางอ�มมาท�นต#แด�พระราชา -2 1 0 0 0 -1200 6 0 0 0

[๒๐] ด"กรนายสุ�น�นทสุารถิ# น#2เร=อนขุองใครหันอล่�อมด�วยก.าแพงสุ#เหัล่=อง ใครหันอปิรากฏอย"�ในท#2ไกล่ เหัม=อนเปิล่วไฟอ�นล่�กโพล่งอย"�บนเวหัาสุ แล่ะเหัม=อนเปิล่วไฟบนยอดภ"เขุา ฉัะน�)น ด"กรนายสุ�น�นทสุารถิ# หัญ�งคนน#)เปิ>นธ�ดาขุองใครหันอ เปิ>นล่"กสุะใภ�หัร=อเปิ>นภรรยาขุองใคร ไม�ม#ผู้"�หัวงแหันหัร=อผู้�วขุองนางม#หัร=อไม� เราถิามแล่�วขุอท�านจ้งบอกแก�เราโดยเร0ว.-2 1 0 0 0 -1210 6 0 0 0

[๒๑] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาน�กร ก0ขุ�าพระองค(ย�อมร" �จ้�กหัญ�งน�)นพร�อม ท�)งมารดา บ�ดา แล่ะสุาม#ขุองนาง ขุ�าแต�พระจ้อมภ"ม�บาล่

บ�ร�ษน�)นเปิ>น ผู้"�ไม�ปิระมาทในปิระโยชน(ขุองพระองค(ท�)งกล่างค=นกล่างว�น สุาม#ขุองนางเปิ>นผู้"�ม#อ�ทธ�พล่กว�างขุวางแล่ะม�2งค�2ง ท�)งเปิ>นอ.ามาตย(คนหันF2งขุองพระองค( ขุ�าแต�พระราชา หัญ�งน�)นเปิ>นภรรยาขุองอภ�ปิารกเสุนาบด# ม#ช=2อว�าอ�มมาท�นต# พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -1220 3 0 0 0

[๒๒] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญๆ ช=2อท#2มารดาแล่ะบ�ดาต�)งใหั�หัญ�งน#) เปิ>นช=2อเหัมาะสุมด# จ้ร�งอย�างน�)นเม=2อนางมองด"เรา ย�อมท.าใหั�เราหัล่งใหัล่คล่�ายคนบ�า. -2 1 0 0 0 -1230 22 0 0 0

[๒๓] ในค=นเด=อนเพ0ญ นางผู้"�ม#น�ยน(ตาชะม�ายคล่�ายเน=)อทราย ร�างกายม#สุ#เหัม=อน ดอกปิ�ณ์ฑร�กน�2งอย"�ใกล่�หัน�าต�าง ในค=นน�)น เราได�เหั0นนางน��งหั�มผู้�าสุ#แดง เหัม=อนเท�านกพ�ราบ สุ.าค�ญว�าพระจ้�นทร(ขุF)นสุองดวง คราวใด นางม#หัน�ากว�าง ขุาวสุะอาด ปิระเล่�าปิระโล่มอย"�ด�วยอาการอ�นงดงาม ชะม�อย ชะม�ายช.าเล่=องด"เรา ด�งจ้ะปิล่�นเอาดวงใจ้ขุองเราไปิเสุ#ยเล่ย เหัม=อนนางก�นนรเก�ดบนภ"เขุาในปิ9า ฉัะน�)น ก0คราวน�)นนางผู้"�พร�)งเพรา ม#ต�วเปิ>นสุ#ทอง สุวมก�ณ์ฑล่แก�วมณ์# ผู้�าน��งผู้�าหั�มท�อนเด#ยวช.าเล่=องด"เราปิระด�จ้นางเน=)อ ทรายมองด"นายพราน ฉัะน�)น เม=2อไรหันอ นางผู้"�ม#เล่0บแดง ม#ขุนงาม ม#แขุนน��มน�2มล่"บไล่�ด�วยแก�นจ้�นทน( ม#น�)วม=อกล่มเกล่#)ยง ม#กระบวนชดช�อย งามต�)งแต�ศ#รษะจ้�กได�ย�2วยวนเรา เม=2อไรหันอ ธ�ดาขุองท�านเศรษฐ#ต�ร#ว�จ้ฉัะ ผู้"�ม#ท�บทรวงอ�นกระท.าด�วยขุ�ายทอง เอวกล่มจ้�กกอดร�ดเราด�วยแขุนท�)ง สุองอ�นน��มน�2ม ปิระด�จ้เถิาย�านทรายรวบร�ดต�นไม�ท#2เก�ดในปิ9าใหัญ� ฉัะน�)นเม=2อไรหันอ นางผู้"�ม#ผู้�วงามแดงด�งน.)าคร�2ง ม#ถิ�นเปิ>นปิร�มณ์ฑล่ด�งฟองน.)า ม#อว�ยวะฉัาบด�วยผู้�วหัน�งเปิล่�งปิล่�2งด�งดอกปิ�ณ์ฑร�ก จ้�ดจ้รดปิากด�วยปิาก กะเรา เหัม=อนด�งน�กเล่งสุ�ราจ้รดจ้อกสุ�ราใหั�แก�น�กเล่งสุ�รา ฉัะน�)น ในกาล่ใด เราได�เหั0นนางผู้"�ม#ร�างกายท�กสุ�วนอ�นน�าร=2นรมย(ใจ้ย=นอย"� ในกาล่น�)น เราไม�ร" �สุFกอะไรๆ แก�จ้�ตขุองตนเล่ย เราได�เหั0นนางอ�มมาท�นต#ผู้"� สุวมสุอดก�ณ์ฑล่มณ์#แล่�ว นอนไม�หัล่�บท�)งกล่างว�นแล่ะกล่างค=น เหัม=อน แพ�ขุ�าศFกมาต�)งพ�นคร�)ง ถิ�าท�าวสุ�กกะพFงปิระทานพรใหั�แก�เรา ขุอใหั�เรา พFงได�พรน�)นเถิ�ด อภ�ปิารกเสุนาบด#พFงร=2นรมย(อย"�ก�บนางอ�มมาท�นต#ค=น หันF2งหัร=อสุองค=น ต�อจ้ากน�)นพระเจ้�าสุ#ว�ราชพFงได�ร=2นรมย(บ�าง. -2 1 0 0 0 -1240 4 0 0 0

[๒๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นภ"ตบด# เม=2อขุ�าพระองค(นม�สุการเทวดาท�)งหัล่ายอย"� เทวดามาบอกเน=)อความน#)แก�ขุ�าพระองค(ว�า พระท�ยขุองพระราชาใฝ่9ฝ่*นใน นางอ�มมาท�นต# ขุ�าพระองค(ขุอถิวายนางแด�พระองค( ขุอพระองค(จ้งใหั�นางบ.าเรอเถิ�ด ฯ -2 1 0 0 0 -1

250 3 0 0 0

[๒๕] ก0เราพFงพรากเสุ#ยจ้ากบ�ญแล่ะไม�เปิ>นเทวดา อนF2ง คนพFงร" �ความช�2วขุอง เราน#) แล่ะเม=2อท�านใหั�นางอ�มมาท�นต#ภรรยาท#2ร �กแล่�วไม�เหั0นนาง ความ แค�นใจ้อย�างร�ายแรงจ้ะพFงม#แก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -1260 4 0 0 0

[๒๖] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาน�กร ปิระชาชนแม�ท�)งสุ�)นนอกจ้ากขุ�าพระ บาทแล่ะพระองค( ไม�พFงร" �กรรมท#2ท.าก�น ขุ�าพระบาทยอมถิวายนาง อ�มมาท�นต#แก�พระองค( พระองค(จ้งทรงอภ�รมย(อย"�ก�บนางเต0มพระหัฤท�ย ปิรารถินาแล่�ว จ้งทรงสุล่�ดเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -1270 6 0 0 0

[๒๗] มน�ษย(ใดผู้"�กระท.ากรรมอ�นล่ามก มน�ษย(น�)นย�อมสุ.าค�ญว�าคนอ=2นไม�ร" �การ กระท.าน#) เพราะว�านรชนเหัล่�าใดปิระกอบแล่�วบนพ=)นปิฐพ# นรชน เหัล่�าน�)นย�อมเหั0นการกระท.าน#) คนอ=2นใครเล่�าในแผู้�นด�นน#)ท�)งโล่กพFงเช=2อ ท�านหัร=อว�า นางอ�มมาท�นต#ไม�เปิ>นท#2ร �กแหั�งเรา เม=2อท�านใหั�นางอ�มมา ท�นต#ภรรยายอดร�กแล่�ว ไม�เหั0นนางภายหัล่�ง ความค�บแค�นใจ้อย�างร�ายแรงจ้ะพFงม#แก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -1280 4 0 0 0

[๒๘] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน นางอ�มมาท�นต#น�)นเปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพระบาทโดย แท� ขุ�าแต�พระภ"ม�บาล่ นางไม�เปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพระบาทก0หัาไม� ขุอความ เจ้ร�ญจ้งม#แด�พระองค( เช�ญพระองค(เสุด0จ้ไปิหัานางอ�มมาท�นต#เถิ�ด เหัม=อนด�งราชสุ#หั(เขุ�าสุ"�ถิ.)าสุ�ล่า ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -1290 3 0 0 0

[๒๙] น�กปิราชญ(ท�)งหัล่ายถิ"กความท�กขุ(ขุองตนบ#บค�)นแล่�ว ย�อมไม�ล่ะกรรมท#2ม#ผู้ล่เปิ>นสุ�ขุ แม�จ้ะเปิ>นผู้"�หัล่งม�วเมาด�วยความสุ�ขุ ก0ย�อมไม�ปิระพฤต�บาปิ กรรม. -2 1 0 0 0 -1300 4 0 0 0

[๓๐] ก0พระองค(เปิ>นท�)งพระมารดาพระบ�ดา เปิ>นผู้"�เล่#)ยงด" เปิ>นเจ้�านาย เปิ>น ผู้"�พอกเล่#)ยง แล่ะเปิ>นเทวดาขุองขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(พร�อมด�วยบ�ตร แล่ะภรรยาเปิ>นทาสุขุองพระองค( ขุอพระองค(ทรงบร�โภคกามตามความ สุ�ขุเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -1310 4 0 0 0

[๓๑] ผู้"�ใดย�อมท.าบาปิด�วยความสุ.าค�ญว�า เราเปิ>นผู้"�ย�2งใหัญ� แล่ะคร�)นกระท.า แล่�วก0ไม�สุะด��งกล่�วต�อชนเหัล่�าอ=2น ผู้"�น�)นย�อมไม�เปิ>นอย"�ตล่อด

อาย�ย=นยาวเพราะกรรมน�)น แม�เทวดาก0มองด"ผู้"�น�)นด�วยน�ยน(ตาอ�นเหัย#ยดหัยาม.-2 1 0 0 0 -1320 3 0 0 0

[๓๒] ชนเหัล่�าใดต�)งอย"�ในธรรม ย�อมร�บทานท#2เปิ>นขุองผู้"�อ=2นอ�นเจ้�าขุองมอบใหั�แล่�ว ชนเหัล่�าน�)นเปิ>นผู้"�ร �บด�วย เปิ>นผู้"�ใหั�ในทานน�)นด�อย ได�ช=2อว�าท.ากรรมอ�นม#ผู้ล่เปิ>นสุ�ขุในเพราะทานน�)นแท�จ้ร�ง.-2 1 0 0 0 -1330 4 0 0 0

[๓๓] คนอ=2นใครเล่�าในแผู้�นด�นท�)งโล่ก จ้ะพFงเช=2อท�านหัร=อว�า นางอ�มมาท�นต# ไม�เปิ>นท#2ร �กขุองเรา เม=2อท�านใหั�นางอ�มมาท�นต#ภรรยายอดร�กแล่�ว ไม� เหั0นนางภายหัล่�ง ความค�บแค�นใจ้อย�างร�ายแรงจ้ะพFงม#แก�ท�าน.-2 1 0 0 0 -1340 4 0 0 0

[๓๔] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน นางอ�มมาท�นต#น�)นเปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพระบาท โดยแท� ขุ�าแต�พระภ"ม�บาล่ นางไม�เปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพระบาทก0หัาไม� ขุ�าพระบาทยอมถิวายนางอ�มมาท�นต#แก�พระองค( พระองค(จ้งทรงอภ�รมย( อย"�ก�บนางเต0มพระหัฤท�ยปิรารถินาแล่�ว จ้งทรงสุล่�ดเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -1350 3 0 0 0

[๓๕] ผู้"�ใดก�อท�กขุ(ใหั�แก�ผู้"�อ=2นด�วยท�กขุ(ขุองตน หัร=อก�อความสุ�ขุขุองตนด�วยความสุ�ขุขุองผู้"�อ=2น ผู้"�ใดร" �อย�างน#)ว�า ความสุ�ขุแล่ะความท�กขุ(ขุองเราน#)ก0 เหัม=อนขุองผู้"�อ=2น ผู้"�น�)นช=2อว�าร" �ธรรม ฯ -2 1 0 0 0 -1360 3 0 0 0

[๓๖] คนอ=2นใครเล่�าในแผู้�นด�นท�)งโล่ก จ้ะพFงเช=2อท�านหัร=อว�านางอ�มมาท�นต#ไม�เปิ>นท#2ร �กขุองเรา เม=2อท�านใหั�นางอ�มมาท�นต#ภรรยายอดร�กแล่�ว ไม�เหั0น นางภายหัล่�ง ความค�บแค�นใจ้อย�างร�ายแรงจ้ะพFงม#แก�ท�าน -2 1 0 0 0 -1370 5 0 0 0

[๓๗] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�จ้อมปิระชาชน พระองค(ย�อมทรงทราบว�า นางอ�มมาท�นต# น#)เปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพระบาท ขุ�าแต�พระจ้อมภ"ม�บาล่ นางน�)นไม�เปิ>นท#2ร �ก ขุองขุ�าพระบาทก0หัาไม� ขุ�าพระบาทขุอถิวายสุ�2งอ�นเปิ>นท#2ร �กแก�พระองค( ด�วยสุ�2งอ�นเปิ>นท#2ร �ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�ใหั�สุ�2งอ�นเปิ>นท#2ร �ก ย�อมได�สุ�2งอ�นเปิ>นท#2ร �ก.-2 1 0 0 0 -1380 2 0 0 0

[๓๘] เราน�)นจ้�กฆ่�าตนอ�นม#กามเปิ>นเหัต�โดยแท� เราไม�อาจ้ฆ่�าธรรมด�วยอธรรม ได�เล่ย.

-2 1 0 0 0 -1390 4 0 0 0

[๓๙] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน ผู้"�แกล่�วกล่�ากว�านรชน ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ถิ�าพระองค( ไม�ต�องพระปิระสุงค(นางอ�มมาท�นต# ผู้"�เปิ>นขุองขุ�าพระบาทไซ่ร� ขุ�าพระบาทจ้ะสุล่ะนางในท�ามกล่างชนท�)งปิวง พระองค(พFงร�บสุ�2งใหั�น.านางผู้"�พ�นจ้าก ขุ�าพระบาทแล่�วมาจ้ากท#2น�)นเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -1400 4 0 0 0

[๔๐] ด"กรอภ�ปิารกเสุนาบด#ผู้"�กระท.าปิระโยชน( ถิ�าท�านจ้ะสุล่ะนางอ�มมาท�นต#ผู้"�หัาปิระโยชน(ม�ได� เพ=2อสุ�2งอ�นไม�เปิ>นปิระโยชน(แก�ท�าน ความค�อนว�า อย�างใหัญ�หัล่วงจ้ะพFงม#แก�ท�าน อนF2ง แม�การใสุ�ร�ายในพระนครก0จ้ะพFง ม#แก�ท�าน.-2 1 0 0 0 -1410 9 0 0 0

[๔๑] ขุ�าแต�พระจ้อมภ"ม�บาล่ ขุ�าพระบาทจ้�กอดกล่�)นความค�อนว�าค.าน�นทา ค.า สุรรเสุร�ญ แล่ะค.าต�เต#ยนท�)งหัมด ความค�อนว�าเปิ>นต�นน�)นจ้งตกอย"�แก�ขุ�า พระบาท ขุ�าแต�พระจ้อมแหั�งชนชาวสุ#พ# ขุอพระองค(ทรงบร�โภคกามตาม ความสุ.าราญเถิ�ด ผู้"�ใดไม�ถิ=อเอาความน�นทา ความสุรรเสุร�ญ ความต�เต#ยน แล่ะแม�การบ"ชา สุ�ร�แล่ะปิ*ญญาย�อมปิราศไปิจ้ากผู้"�น�)น เหัม=อนด�งน.)าฝ่นปิราศไปิจ้ากดอน ฉัะน�)น ขุ�าพระบาทจ้�กยอมร�บความท�กขุ(ความ สุ�ขุ สุ�2งท#2ล่�วงธรรมดาแล่ะความค�บแค�นใจ้ท�)งหัมดเพราะเหัต�แหั�งการสุล่ะ น#)ด�วยอก เหัม=อนด�งแผู้�นด�นรองร�บสุ�2งขุองท�)งขุองคนม�2นคงแล่ะคนสุะด��ง ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -1420 3 0 0 0

[๔๒] เราไม�ปิรารถินาสุ�2งท#2ล่�วงธรรมดา ความค�บแค�นใจ้แล่ะความท�กขุ(ขุองชนเหัล่�าอ=2น เราแม�ผู้"�เด#ยวจ้�กเปิ>นผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม ไม�ย�งปิระโยชน(หัน�อย หันF2งใหั�เสุ=2อม ขุ�ามภาระน#)ไปิ. -2 1 0 0 0 -1430 4 0 0 0

[๔๓] ขุ�าแต�จ้อมปิระชาชน บ�ญกรรมย�อมใหั�เขุ�าถิFงสุวรรค( พระองค(อย�าได�ทรง ท.าอ�นตรายแก�ขุ�าพระบาทเสุ#ยเล่ย ขุ�าพระบาทม#ใจ้เล่=2อมใสุขุอถิวายนาง อ�มมาท�นต#แด�พระองค( ด�งพระราชาทรงปิระทานทร�พย(สุ.าหัร�บบ"ชาย�ญ แก�พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -1440 3 0 0 0

[๔๔] ท�านเปิ>นผู้"�เก=)อก"ล่แก�เราในการกระท.าปิระโยชน(แน�แท� นางอ�มมาท�นต#แล่ะท�านเปิ>นสุหัายขุองเรา เทวดาแล่ะพรหัมท�)งหัมดเหั0นความช�2วอ�นเปิ>น ไปิในภายหัน�า พFงต�เต#ยนได�-2 1 0 0 0 -1

450 4 0 0 0

[๔๕] ขุ�าแต�พระเจ้�าสุ#ว�ราช ชาวน�คมแล่ะชาวชนบทท�)งหัมด ไม�พFงค�ดค�าน กรรมอ�นเปิ>นธรรมน�)นเล่ย ขุ�าพระบาทขุอถิวายนางอ�มมาท�นต#แก�พระองค(พระองค(จ้งทรงอภ�รมย(อย"�ก�บนางเต0มพระหัฤท�ยปิรารถินาแล่�ว จ้งทรง สุล่�ดเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -1460 3 0 0 0

[๔๖] ท�านเปิ>นผู้"�เก=)อก"ล่แก�เราในการท.าปิระโยชน(แน�แท� นางอ�มมาท�นต#แล่ะ ท�านเปิ>นสุหัายขุองเรา ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษท#2ปิระกาศด#แล่�ว ยากท#2จ้ะล่ะ ได� เหัม=อนเขุตแดนขุองสุม�ทรฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -1470 5 0 0 0

[๔๗] ขุ�าแต�พระราชา พระองค(เปิ>นผู้"�ควรขุองค.าน�บขุองขุ�าพระองค( เปิ>นผู้"�หัว�งปิระโยชน(เก=)อก"ล่ เปิ>นผู้"�ทรงไว� เปิ>นผู้"�ปิระทานความสุ�ขุ แล่ะทรงร�กษา ความปิรารถินาไว� ย�ญท#2บ"ชาในพระองค(ย�อมม#ผู้ล่มาก ขุอพระองค(ทรงร�บนางอ�มมาท�นต#ตามความปิรารถินาขุองขุ�าพระองค(เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -1480 4 0 0 0

[๔๘] ด"กรอภ�ปิรารกเสุนาบด#ผู้"�เปิ>นบ�ตรแหั�งท�านผู้"�กระท.าปิระโยชน( ท�านได� ปิระพฤต�แล่�วซ่F2งธรรมท�)งปิวงแก�เราโดยแท� นอกจ้ากท�าน มน�ษย(อ=2นใคร เล่�าหันอจ้�กเปิ>นผู้"�กระท.าความสุว�สุด#ในเวล่าอร�ณ์ขุF)น ในช#วโล่กน#). -2 1 0 0 0 -1490 4 0 0 0

[๔๙] พระองค(เปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ เปิ>นผู้"�เย#2ยม พระองค(ทรงด.าเน�นโดยธรรม ทรงร" �แจ้�งธรรม ม#พระปิ*ญญาด# ขุอพระองค(ผู้"�อ�นธรรมค��มครองแล่�วจ้งทรง พระชนม(ย�2งย=นนาน ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ร �กษาธรรม ขุอพระองค(โปิรดแสุดงธรรมแก�ขุ�าพระองค(เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -1500 27 0 0 0

[๕๐] ด"กรอภ�ปิารกเสุนาบด# เช�ญท�านฟ*งค.าขุองเราเถิ�ด เราจ้�กแสุดงธรรมท#2 สุ�ตบ�ร�ษสุ�องเสุพแก�ท�าน พระราชาชอบใจ้ธรรมจ้Fงจ้ะด#งาม นรชนผู้"�ม# ความร" �รอบจ้Fงจ้ะด#งาม ความไม�ปิระท�ษร�ายต�อม�ตรเปิ>นความด# การไม� กระท.าบาปิเปิ>นสุ�ขุ มน�ษย(ท�)งหัล่ายพFงอย"�เปิ>นสุ�ขุ ในแว�นแคว�นขุองพระ ราชาผู้"�ไม�ทรงกร�)วโกรธ ทรงต�)งอย"�ในธรรม เหัม=อนเร=อนขุองตนอ�นม#ร�ม เงาเย0นฉัะน�)น เราย�อมไม�ชอบใจ้กรรมท#2ท.าด�วยความไม�พ�จ้ารณ์าอ�นเปิ>น กรรมไม�ด#น�)นเล่ย แม�พระราชาเหัล่�าใดทรงทราบแล่�วไม�ทรงท.าเอง เรา ชอบใจ้กรรมขุองพระราชาเหัล่�าน�)น ขุอท�านจ้งฟ*ง

อ�ปิมาขุองเราต�อไปิน#) ถิ�า เม=2อฝ่"งโคว�ายขุ�ามฟากไปิอย"� โคผู้"�น.าฝ่"งว�ายไปิคด โคท�)งหัมดน�)นก0ว�ายไปิ คด ในเม=2อโคน.าฝ่"งว�ายคด ฉั�นใด ในหัม"�มน�ษย(ก0ฉั�นน�)น ผู้"�ใดได�ร�บยกย�อง ว�าเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ ถิ�าผู้"�น�)นปิระพฤต�อธรรมจ้ะปิ9วยกล่�าวไปิไยถิFงปิระชาชน นอกน#) ร�ฐท�)งหัมดย�อมอย"�เปิ>นท�กขุ( ถิ�าพระราชาไม�ทรงต�)งอย"�ในธรรม เม=2อฝ่"งโคว�ายขุ�ามไปิอย"� ถิ�าโคผู้"�น.าฝ่"งว�ายไปิตรง โคท�)งหัมดน�)นก0ว�ายไปิ ตรง ในเม=2อโคน.าฝ่"งว�ายไปิตรง ฉั�นใด ในหัม"�มน�ษย(ก0ฉั�นน�)น ผู้"�ใดได�ร�บยกย�องว�าเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ ถิ�าผู้"�น�)นปิระพฤต�ธรรม จ้ะปิ9วยกล่�าวไปิไยถิFง ปิระชาชนนอกน#) ร�ฐท�)งหัมดย�อมอย"�เปิ>นสุ�ขุ ถิ�าพระราชาทรงต�)งอย"�ใน ธรรม ด"กรอภ�ปิารกเสุนาบด# เราไม�พFงปิรารถินาเพ=2อความเปิ>นเทวดา แล่ะเพ=2อครอบครองแผู้�นด�นท�)งหัมดน#) โดยอธรรม ร�ตนะอย�างใดอย�าง หันF2งค=อ โค ทาสุ เง�น ผู้�า แล่ะจ้�นทน(เทศ ม#อย"�ในมน�ษย(น#) เราจ้ะไม� ปิระพฤต�ผู้�ดธรรมเพราะความปิรารถินาร�ตนะเหัล่�าน�)น บ�คคล่ไม�พFงปิระ พฤต�ผู้�ดธรรมเพราะเหัต�แหั�งสุมบ�ต�น�)น เปิ>นต�นว�า ม�า หัญ�ง แก�วมณ์# หัร=อแม�พระจ้�นทร(แล่ะพระอาท�ตย(ท#2ร �กษาอย"� เราเปิ>นผู้"�องอาจ้ เก�ดในท�ามกล่างแหั�งชาวสุ#พ#ท�)งหัล่าย ฉัะน�)น เราจ้ะไม�ปิระพฤต�ผู้�ดธรรมเพราะ เหัต�แหั�งสุมบ�ต�น�)น เราจ้ะเปิ>นผู้"�น.า จ้ะเปิ>นผู้"�เก=)อก"ล่ เปิ>นผู้"�เฟM2 องฟ"ปิกครองแว�นแคว�น จ้�กเปิ>นผู้"�เคารพธรรม ขุองชาวสุ#พ# จ้ะเปิ>นผู้"�ค�ดค�นซ่F2งธรรม เพราะฉัะน�)น เราจ้ะไม�เปิ>นไปิในอ.านาจ้แหั�งจ้�ตขุองตน -2 1 0 0 0 -1510 21 0 0 0

[๕๑] ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมอ�นไม�ม#ความฉั�บหัาย เปิ>นแดนเกษมอย"�เปิ>นน�จ้แน�แท� พระองค(จ้�กด.ารงราชสุมบ�ต�อย"�ย� 2งย=น นาน เพราะพระปิ*ญญาขุองพระองค(เปิ>นเช�นน�)น พระองค(ไม�ทรงปิระมาท ธรรมใด ขุ�าพระองค(ขุออน�โมทนาธรรมน�)นขุองพระองค( กษ�ตร�ย(ผู้"�เปิ>นอ�สุระทรงปิระมาทธรรมแล่�ว ย�อมเคล่=2อนจ้ากร�ฐ ขุ�าแต�พระมหัากษ�ตร�ย(ขุ�ตต�ยราช ขุอพระองค(จ้งทรงปิระพฤต�ธรรมในพระชนน#แล่ะพระชนก คร�)นทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#)แล่�วจ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( พระองค(จ้งทรงปิระพฤต�ธรรมในพระราชบ�ตรแล่ะพระมเหัสุ# คร�)นทรงปิระพฤต�ธรรม ในโล่กน#)แล่�วจ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( ขุอพระองค(จ้งทรงปิระพฤต�ธรรมในม�ตรแล่ะอ.ามาตย( ... ในราชพาหันะแล่ะทะแกล่�วทหัาร ... ในบ�านแล่ะน�คม ...ในแว�นแคว�นแล่ะชนบท ... ในสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์( ... ในเน=)อแล่ะนก ท�)งหัล่าย ... คร�)นพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#)แล่�วจ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า ขุอพระองค(จ้งปิระพฤต�ธรรมเถิ�ด เพราะว�าธรรม ท#2ปิระพฤต�แล่�วย�อมน.าสุ�ขุมาใหั� คร�)นพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่ก น#)แล่�ว จ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า ขุอพระองค(จ้งทรง ปิระพฤต�ธรรมเถิ�ด ด�วยว�าพระอ�นทร( เทวดา พร�อมท�)งพรหัม เปิ>นผู้"� ถิFงท�พยสุถิานเพราะธรรมท#2ปิระพฤต�แล่�ว ขุ�าแต�พระราชา พระองค(อย�า ทรงปิระมาทธรรมเล่ย.

จ้บ อ�มมาท�นต#ชาดกท#2 ๒

๓. มหัาโพธ�ชาดก ว�าด�วยปิฏ�ปิทาขุองผู้"�น.า -2 1 0 0 0 -1520 3 0 0 0

[๕๒] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( เพราะเหัต�ไรหันอ ท�านจ้Fงร#บร�อนถิ=อเอาไม�เท�าหัน�งเสุ=อ ร�ม รองเท�า ไม�ขุอ บาตร แล่ะผู้�าพาด ท�านปิรารถินาจ้ะไปิ ย�งท�ศไหันหันอ.-2 1 0 0 0 -1530 5 0 0 0

[๕๓] ตล่อด ๑๒ ปิRท#2อาตมภาพอย"�ในสุ.าน�กขุองมหัาบพ�ตรน#) อาตมภาพม�ได�ร" � สุFกถิFงเสุ#ยงท#2สุ�น�ขุเหัล่=องม�นค.ารามด�วยหั"เล่ย ด"กรพระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ� เพราะมหัาบพ�ตรพร�อมด�วยพระมเหัสุ#ปิราศจ้ากความเช=2อถิ=อในเขุา มาทรง เช=2อฟ*งอาตมภาพ ม�นจ้Fงแยกเขุ#)ยวขุาวเหั�าอย"� คล่�ายก�บว�าไม�เคยร" �จ้�ก ก�น ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -1540 3 0 0 0

[๕๔] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( โทษท#2ขุ�าพเจ้�าท.าแล่�วน�)น จ้ร�งตามท#2ท�านกล่�าว ขุ�าพเจ้�า น#)ย�อมเล่=2อมใสุย�2งน�ก ขุอท�านจ้งอย"�เถิ�ด อย�าเพ�2งไปิเสุ#ยเล่ย ท�านพราหัมณ์(. -2 1 0 0 0 -1550 19 0 0 0

[๕๕] เม=2อก�อนขุ�าวสุ�ขุขุาวล่�วน ภายหัล่�งก0ม#สุ�2งอ=2นเจ้=อปิน บ�ดน#) แดงล่�วนเวล่าน#)เปิ>นเวล่าสุมควรท#2อาตมภาพจ้ะหัล่#กไปิ อนF2ง เม=2อก�อนอาสุนะม# ในภายใน ต�อมาม#ในท�ามกล่าง ต�อมาม#ขุ�างนอก ต�อมาก0จ้ะถิ"กขุ�บไล่� ออกจ้ากพระราชน�เวศน( อาตมภาพจ้ะขุอไปิเสุ#ยเองล่ะ บ�คคล่ไม�ควร คบหัาคนท#2ปิราศจ้ากศร�ทธา เหัม=อนบ�อท#2ไม�ม#น.)า ฉัะน�)น ถิ�าแม�บ�คคล่ จ้ะพFงขุ�ดบ�อน.)าน�)น บ�อน�)นก0จ้ะม#น.)าท#2ม#กล่�2นโคล่นตม บ�คคล่ควรคบคนท#2เล่=2อมใสุเท�าน�)น ควรเว�นคนท#2ไม�เล่=2อมใสุ ควรเขุ�าไปิน�2งใกล่�คนท#2 เล่=2อมใสุ เหัม=อนคนผู้"�ต�องการน.)าเขุ�าไปิหัาหั�วงน.)า ฉัะน�)น ควรคบคนผู้"� คบด�วย ไม�ควรคบคนผู้"�ไม�คบด�วย ผู้"�ใดไม�คบคนผู้"�คบด�วย ผู้"�น�)นช=2อ ว�าม#ธรรมขุองอสุ�ตบ�ร�ษ ผู้"�ใดไม�คบคนผู้"�คบด�วย ไม�ซ่�องเสุพคนผู้"�ซ่�อง เสุพด�วย ผู้"�น�)นแล่ เปิ>นมน�ษย(ช�2วช�าท#2สุ�ด เหัม=อนล่�ง ฉัะน�)น ม�ตรท�)งหัล่ายย�อมแหันงหัน�ายก�นด�วยเหัต� ๓ ปิระการน#) ค=อ ด�วยการคล่�กคล่# ก�นเก�นไปิ ๑ ด�วยการไม�ไปิมาหัาก�น ๑ ด�วยการขุอในเวล่าไม�สุมควร ๑ เพราะฉัะน�)น บ�คคล่จ้Fงไม�ควรไปิมาหัาก�นใหั�พร.2าเพร=2อน�ก ไม�ควรเหั�น หั�างไปิใหั�เน�2นนาน แล่ะควรขุอสุ�2งท#2ควรขุอตามเหัต�กาล่ท#2สุมควร ด�วยอาการอย�างน#) ม�ตรท�)งหัล่ายจ้Fงจ้ะไม�แหันงหัน�ายก�น คนท#2ร �กก�นย�อม ไม�เปิ>นท#2ร �กก�นได�เพราะการอย"�ร �วมก�นนานเก�นควร อาตมภาพม�ได�เปิ>น ท#2ร �กขุองมหัาบพ�ตรมาก�อน เพราะฉัะน�)น อาตมภาพจ้Fงขุอล่าพระองค(ไปิก�อนล่ะ.

-2 1 0 0 0 -1560 3 0 0 0

[๕๖] ถิ�าพระค�ณ์เจ้�าไม�ร�บอ�ญชล่# ขุองสุ�ตว(ผู้"�เปิ>นบร�วารมาอ�อนวอนอย"�อย�างน#) ไม�กระท.าตามค.าขุอร�องขุองขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าว�งวอนพระค�ณ์เจ้�า ขุอ พระค�ณ์เจ้�าโปิรดกล่�บมาเย#2ยมอ#ก. -2 1 0 0 0 -1570 3 0 0 0

[๕๗] ด"กรมหัาบพ�ตรผู้"�ผู้ด�งร�ฐ ถิ�าเม=2อเราท�)งหัล่ายอย"�อย�างน#) อ�นตรายจ้�กไม�ม#แม�ไฉันเราท�)งหัล่ายพFงเหั0นการล่�วงไปิแหั�งว�นแล่ะค=นขุองมหัาบพ�ตรแล่ะ ขุองอาตมภาพ. -2 1 0 0 0 -1580 7 0 0 0

[๕๘] ถิ�าถิ�อยค.าขุองท�านเปิ>นไปิตามคต�ท#2ด#แล่ะตามสุ�ภาพ สุ�ตว(กระท.ากรรมท#2ไม� ควรท.าบ�าง ท#2ควรท.าบ�าง เพราะความไม�ใคร�ในกรรมท#2สุ�ตว(กระท.า สุ�ตว(อะไรในโล่กน#)จ้ะเปิM) อนด�วยบาปิเล่�า ถิ�าเน=)อความแหั�งภาษ�ตขุองท�านน�)น เปิ>นอรรถิเปิ>นธรรมแล่ะเปิ>นถิ�อยค.างาม ไม�ช�2วช�า ถิ�าถิ�อยค.าขุองท�านเปิ>นความจ้ร�ง ล่�งก0เปิ>นอ�นเราฆ่�าด#แล่�ว ถิ�าท�านร" �ความผู้�ดแหั�งวาทะขุองตนก0จ้ะไม�พFงต�เต#ยนเราเล่ย เพราะว�าวาทะขุองท�านเปิ>นเช�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1590 5 0 0 0

[๕๙] ถิ�าว�าพระเปิ>นเจ้�าสุร�างช#ว�ต สุร�างฤทธ�A สุร�างความพ�นาศ สุร�างกรรมด# แล่ะกรรมช�2ว ใหั�แก�โล่กท�)งหัมดไซ่ร� บ�ร�ษผู้"�กระท.าตามค.าสุ�2งขุองพระเปิ>นเจ้�าก0ย�อมท.าบาปิได� พระเปิ>นเจ้�าย�อมเปิM) อนด�วยบาปิน�)นเอง ถิ�า เน=)อความแหั�งภาษ�ตขุองท�านเปิ>นอรรถิเปิ>นธรรม ... เพราะว�าวาทะท�านเปิ>น เช�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1600 5 0 0 0

[๖๐] ถิ�าสุ�ตว(ย�อมเขุ�าถิFงสุ�ขุแล่ะท�กขุ( เพราะเหัต�แหั�งกรรมท#2กระท.าไว�แล่�วใน ปิางก�อน กรรมเก�าท#2กระท.าไว�แล่�ว เขุาย�อมเปิล่=)องหัน#)น�)นได� ทางพ�นจ้ากหัน#)เก�าม#อย"� ใครเล่�าในโล่กน#)จ้ะเปิM) อนด�วยบาปิ ถิ�าเน=)อความแหั�งภาษ�ตขุองท�าน เปิ>นอรรถิเปิ>นธรรม ... เพราะว�าวาทะขุองท�านเปิ>นเช�นน�)น.-2 1 0 0 0 -1610 7 0 0 0

[๖๑] ร"ปิขุองสุ�ตว(ท�)งหัล่าย ย�อมเปิ>นอย"�ได�เพราะอาศ�ยธาต� ๔ เท�าน�)น ก0ร"ปิเก�ดจ้ากสุ�2งใด ย�อมเขุ�าถิFงในสุ�2งน�)นอย�างเด�ม ช#พย�อมเปิ>นอย"�ในโล่กน#)เท�าน�)น ล่ะไปิแล่�วย�อมพ�นาศในโล่กหัน�า โล่กน#)ขุาดสุ"ญ เม=2อโล่กขุาดสุ"ญอย"� อย�างน#) ชนเหัล่�าใดท�)งท#2เปิ>นพาล่ท�)งท#2เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต ชนเหัล่�าน�)นย�อมขุาดสุ"ญท�)งหัมด ใครเล่�าในโล่กน#)จ้ะเปิM) อนด�วยบาปิ ถิ�าเน=)อความ

แหั�ง ภาษ�ตขุองท�านเปิ>นอรรถิเปิ>นธรรม ... เพราะว�าวาทะขุองท�านเปิ>นเช�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1620 4 0 0 0

[๖๒] อาจ้ารย(ท�)งหัล่ายผู้"�ม#วาทะว�า การฆ่�ามารดาบ�ดา เปิ>นก�จ้ท#2ควรท.า ได� กล่�าวไว�แล่�วในโล่ก พวกคนพาล่ผู้"�สุ.าค�ญตนว�าเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต พFงฆ่�ามารดาบ�ดา พFงฆ่�าพ#2 ฆ่�าน�อง ฆ่�าบ�ตร แล่ะภรรยา ถิ�าปิระโยชน(เช�นน�)นพFงม#. -2 1 0 0 0 -1630 5 0 0 0

[๖๓] บ�คคล่พFงน�2งหัร=อนอนท#2ร �มไม�ใด ไม�ควรหั�กก�2งไม�น�)น เพราะว�าผู้"�ปิระท�ษร�ายม�ตรเปิ>นคนเล่วทราม ถิ�าเม=2อม#ความต�องการเก�ดขุF)นก0ควรถิอนไปิแม�ท�)งราก แม�ปิระโยชน(ท#2จ้ะม#ต�อเรามาก วานรเปิ>นอ�นเราฆ่�าด#แล่�ว ถิ�า เน=)อความแหั�งภาษ�ตขุองท�านเปิ>นอรรถิเปิ>นธรรม ... เพราะวาทะขุองท�าน เปิ>นเช�นน�)น.-2 1 0 0 0 -1640 6 0 0 0

[๖๔] บ�ร�ษผู้"�ม#วาทะว�าหัาเหัต�ม�ได� ๑ ผู้"�ม#วาทะว�าพระเจ้�าสุร�างโล่ก ๑ ผู้"�ม#วาทะว�าสุ�ขุแล่ะท�กขุ(เก�ดเพราะกรรมท#2ท.ามาก�อน ๑ ผู้"�ม#วาทะว�าขุาดสุ"ญ ๑ คนท#2ม#วาทะว�าฆ่�าบ�ดามารดาเปิ>นก�จ้ท#2ควรท.า ๑ ท�)ง ๕ คนน#) เปิ>นอสุ�ต บ�ร�ษ เปิ>นคนพาล่ แต�ม#ความสุ.าค�ญว�าตนเปิ>นบ�ณ์ฑ�ตในโล่ก คนเช�นน�)นพFงกระท.าบาปิเองก0ได� พFงช�กชวนผู้"�อ=2นใหั�กระท.าก0ได� ความคล่�กคล่#ด�วย อสุ�ตบ�ร�ษม#ท�กขุ(เปิ>นท#2สุ�ด ม#ผู้ล่เผู้0ดร�อนเปิ>นก.าไร. -2 1 0 0 0 -1650 64 0 0 0

[๖๕] ในปิางก�อน นกยางต�วหันF2งม#ร"ปิเหัม=อนแกะ พวกแกะไม�ร�งเก#ยจ้ เขุ�า ไปิย�งฝ่"งแกะ ฆ่�าแกะท�)งต�วเม#ยต�วผู้"� คร�)นฆ่�าแล่�ว ก0บ�นหัน#ไปิด�วยอาการ อย�างใด สุมณ์พราหัมณ์(บางพวกก0ม#อาการเหัม=อนอย�างน�)น กระท.าการปิดบ�งต�ว เท#2ยวหัล่อกล่วงมน�ษย( บางพวกปิระพฤต�ไม�ก�นอาหัาร บาง พวกนอนบนแผู้�นด�น บางพวกท.ากร�ยาขุ�ดถิ"ธ�ล่#ในต�ว บางพวกต�)งความเพ#ยรเด�นกระโหัย�ง บางพวกงดก�นอาหัารช�2วคราว บางพวกไม�ด=2มน.)า เปิ>นผู้"�ม#อาจ้าระเล่วทราม เท#2ยวพ"ดอวดว�าเปิ>นพระอรหั�นต( คนเหัล่�าน#) เปิ>นอสุ�ตบ�ร�ษ เปิ>นคนพาล่แต�ม#ความสุ.าค�ญว�าตนเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต คนเช�นน�)น พFงกระท.าบาปิเองก0ได� พFงช�กชวนผู้"�อ=2นใหั�กระท.าก0ได� ความคล่�กคล่#ด�วย อสุ�ตบ�ร�ษม#ท�กขุ(เปิ>นท#2สุ�ด ม#ผู้ล่เผู้0ดร�อนเปิ>นก.าไร พวกคนท#2กล่�าวว�าความ เพ#ยรไม�ม# แล่ะพวกท#2กล่�าวหัาเหัต�ต�เต#ยนการกระท.าขุองผู้"�อ=2นบ�าง กล่�าว สุรรเสุร�ญการกระท.าขุองตนบ�าง แล่ะพ"ดเปิล่�าๆ บ�าง คนเหัล่�าน#)เปิ>นอสุ�ตบ�ร�ษ เปิ>นคนพาล่ แต�ม#ความสุ.าค�ญตนว�า เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต คนเช�นน�)นพFงกระท.าบาปิเองก0ได� พFงช�กชวนใหั�ผู้"�อ=2นกระท.าก0ได� ความคล่�กคล่#ด�วย อสุ�ตบ�ร�ษม#ท�กขุ(เปิ>นท#2สุ�ด ม#ผู้ล่

เผู้0ดร�อนอ�นเปิ>นก.าไร ก0ถิ�าความเพ#ยรไม� พFงม# กรรมด#กรรมช�2วไม�ม#ไซ่ร� พระราชาก0จ้ะไม�ทรงช�บเล่#)ยงพวกช�างไม� แม�นายช�างก0ไม�พFงกระท.ายนต(ท�)งหัล่าย แต�เพราะความเพ#ยรม#อย"� กรรมด#กรรมช�2วม#อย"� ฉัะน�)น นายช�างพFงกระท.ายนต(ท�)งหัล่าย พระราชาก0ทรงช�บเล่#)ยงนายช�าง ถิ�าฝ่นไม�ตก น.)าค�างไม�ตกตล่อดร�อยปิR โล่กน#)ก0พFงขุาด สุ"ญ หัม"�สุ�ตว(ก0พFงพ�นาศ แต�เพราะฝ่นก0ตกแล่ะน.)าค�างก0ย�งโปิรยอย"� ฉัะน�)น ขุ�าวกล่�าจ้Fงสุ�กแล่ะเล่#)ยงชาวเม=องใหั�ด.ารงอย"�ได�นาน ถิ�าเม=2อฝ่"งโค ขุ�ามฟากไปิอย"� โคผู้"�น.าฝ่"งไปิคด เม=2อม#โคผู้"�น.าฝ่"งไปิคด โคท�)งหัมดน#)ก0ย�อม ไปิคด ฉั�นใด ในหัม"�มน�ษย(ก0ฉั�นน�)นเหัม=อนก�น ผู้"�ใดได�ร�บยกย�องว�าเปิ>น ผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ด ถิ�าผู้"�น�)นปิระพฤต�ไม�เปิ>นธรรม จ้ะปิ9วยกล่�าวไปิไยถิFงปิระ ชาชนนอกน#) ชาวเม=องท�)งปิวงย�อมอย"�เปิ>นท�กขุ( ถิ�าพระราชาไม�ทรงด.ารงอย"�ในธรรม ถิ�าเม=2อฝ่"งโคขุ�ามฟากไปิอย"� โคผู้"�น.าฝ่"งไปิตรง เม=2อม#โคผู้"�น.าฝ่"ง ไปิตรง โคท�)งหัมดน�)นก0ไปิตรง ฉั�นใด ในหัม"�มน�ษย(ก0ฉั�นน�)นเหัม=อนก�นผู้"�ใดได�ร�บสุมมต�ว�าเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ด ถิ�าแม�ผู้"�น�)นปิระพฤต�เปิ>นธรรม ไม�จ้.าต�องกล่�าวถิFงปิระชาชนนอกน#) ชาวเม=องท�)งปิวงย�อมอย"�เปิ>นสุ�ขุ ถิ�าพระ ราชาทรงด.ารงอย"�ในธรรม เม=2อต�นไม�ใหัญ�ม#ผู้ล่ ผู้"�ใดเก0บผู้ล่ด�บมา ผู้"�น�)น ย�อมไม�ร" �รสุแหั�งผู้ล่ไม�น�)น ท�)งพ=ชพ�นธ�( แหั�งต�นไม�น�)นก0ย�อมพ�นาศ ร�ฐเปิร#ยบด�วยต�นไม�ใหัญ� พระราชาใดทรงปิกครองโดยไม�เปิ>นธรรม พระ ราชาน�)นย�อมไม�ร" �จ้�กรสุแหั�งร�ฐน�)น แล่ะร�ฐขุองพระราชาน�)นก0ย�อม พ�นาศ เม=2อต�นไม�ใหัญ�ม#ผู้ล่ ผู้"�ใดเก0บเอาผู้ล่สุ�กๆ มา ผู้"�น�)นย�อมร" �รสุแหั�งผู้ล่ไม�น�)น แล่ะพ=ชพ�นธ�(แหั�งต�นไม�น�)นก0ไม�พ�นาศ ร�ฐเปิร#ยบด�วย ต�นไม�ใหัญ� พระราชาใดปิกครองโดยธรรม พระราชาน�)นย�อมทรงทราบ รสุแหั�งร�ฐน�)น แล่ะร�ฐขุองพระราชาน�)นก0ไม�พ�นาศ อนF2ง ขุ�ตต�ยราชพระองค(ใด ทรงปิกครองชนบทโดยไม�เปิ>นธรรม ขุ�ตต�ยราชพระองค(น�)น ย�อมคล่าดจ้ากโอชะท�)งปิวง อนF2ง พระราชาพระองค(ใด ทรงเบ#ยดเบ#ยน ชาวน�คมผู้"�ปิระกอบการซ่=)อขุาย กระท.าการถิวายโอชะแล่ะพล่#กรรม พระราชาพระองค(น�)นย�อมคล่าดจ้ากสุ�วนพระราชทร�พย( พระราชาพระองค( ใด ทรงเบ#ยดเบ#ยนนายพรานผู้"�ร" �เขุตแหั�งการปิระหัารอย�างด# แล่ะเบ#ยด เบ#ยนทหัารผู้"�กระท.าความชอบในสุงคราม เบ#ยดเบ#ยนอ.ามาตย(ผู้"�ร� �งเร=อง พระราชาพระองค(น�)นย�อมคล่าดจ้ากพล่น�กาย อนF2ง กษ�ตร�ย(ผู้"�ไม�ปิระพฤต�ธรรม เบ#ยดเบ#ยนบรรพช�ตผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ ผู้"�สุ.ารวมปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( กษ�ตร�ย(พระองค(น�)นย�อมคล่าดจ้ากสุวรรค( อนF2ง พระราชาผู้"�ไม�ด.ารงอย"�ในธรรม ฆ่�าพระชายาผู้"�ไม�ปิระท�ษร�าย ย�อมได�ปิระสุบเหัต�แหั�งท�กขุ( อย�างหัน�ก แล่ะย�อมผู้�ดพล่าดด�วยพระราชบ�ตรท�)งหัล่าย พระราชาพFง ปิระพฤต�ธรรมในชาวชนบท ชาวน�คม พล่น�กาย ไม�พFงเบ#ยดเบ#ยน บรรพช�ต พFงปิระพฤต�สุม.2าเสุมอในพระโอรสุแล่ะพระชายา พระราชาผู้"� เปิ>นภ"ม�บด#เช�นน�)น เปิ>นผู้"�ปิกครองบ�านเม=อง ไม�ทรงพ�โรธ ย�อมทรงท.าใหั�ผู้"�อย"�ใกล่�เค#ยงหัว�2นไหัว เหัม=อนพระอ�นทร(ผู้"�เปิ>นเจ้�าแหั�งอสุ"ร ฉัะน�)น.

จ้บ มหัาโพธ�ชาดกท#2 ๓

---------------------------------

รวมชาดกในปิ*ญญาสุน�บาตน�)นม# ๓ ชาดก ค=อ๑. นฬิ�น�กาชาดก ๒. อ�มมาท�นต#ชาดก ๓. มหัาโพธ�ชาดก สุ�ภกถิาพระช�นเจ้�าตร�สุแล่�ว เปิ>น ๓ ชาดก.

จ้บ ปิ*ญญาสุน�บาตชาดก. -------------------------------

สุ�ฏฐ�น�บาตชาดก ๑. โสุณ์กชาดก เร=2องพระราชาจ้ะพระราชทานรางว�ล่แก�ผู้"�พบโสุณ์กก�มาร -2 1 0 0 0 -1660 7 0 0 0

[๖๖] เราจ้ะใหั�ทร�พย(ร�อยหันF2งแก�ใครๆ ผู้"�ได�ย�นขุ�าวแล่�วมาบอกแก�เราใครพบโสุณ์กะผู้"�สุหัายเคยเล่�นมาด�วยก�นแล่�วบอกแก�เรา เราจ้ะใหั�ทร�พย(พ�นหันF2งแก�ผู้"�ท#2พบโสุณ์กะน�)น ล่.าด�บน�)น มาณ์พน�อยม#ผู้มหั�าแหัยมได�กราบท"ล่พระ ราชาว�า พระองค(จ้งทรงปิระทานทร�พย(ร�อยหันF2ง แก�ขุ�าพระองค(ผู้"�ได�ย�น ขุ�าวแล่�วมากราบท"ล่ ขุ�าพระองค(พบโสุณ์กะพระสุหัายเคยเล่�นมาด�วยก�น แล่�ว จ้Fงกราบท"ล่แด�พระองค( ขุอพระองค(จ้งทรงปิระทานทร�พย(พ�นหันF2งแก�ขุ�าพระองค(ผู้"�พบโสุณ์กะ. -2 1 0 0 0 -1670 3 0 0 0

[๖๗] โสุณ์กก�มารน�)นอย"�ในชนบท แว�นแคว�นหัร=อน�คมไหันท�านได�พบโสุณ์ก ก�มาร ณ์ ท#2ไหัน เราถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�เรา. -2 1 0 0 0 -1680 5 0 0 0

[๖๘] ขุอเดชะ ต�นร�งใหัญ�หัล่ายต�นม#ล่.าต�นตรง ม#สุ#เขุ#ยวเหัม=อนเมฆ่เปิ>นท#2ชอบ ใจ้น�าร=2นรมย( อ�นอาศ�ยก�นแล่ะก�น ต�)งอย"�ในภาคพ=)นพระราชอ�ทยานใน แว�นแคว�นขุองพระองค(น�2นเอง พระโสุณ์กะเม=2อสุ�ตว(โล่กม#ความยFดม�2นเปิ>นผู้"�ไม�ยFดม�2น เม=2อสุ�ตว(โล่กถิ"กไฟเผู้า เปิ>นผู้"�ด�บแล่�ว เพ�งฌานอย"�ท#2โคน แหั�งต�นร�งเหัล่�าน�)น. -2 1 0 0 0 -1690 4 0 0 0

[๖๙] ล่.าด�บน�)นแล่ พระราชาร�บสุ�2งใหั�ท.าทางใหั�ราบเร#ยบแล่�ว เสุด0จ้ไปิย�งท#2อย"�ขุองพระโสุณ์กะพร�อมด�วยจ้าต�รงคเสุนา เม=2อเสุด0จ้ปิระพาสุไปิในไพร ว�นก0เสุด0จ้ถิFงภ"ม�ภาคแหั�งอ�ทยาน ได�ทอดพระเนตรเหั0นพระโสุณ์กะ ผู้"� น�2งอย"�เม=2อสุ�ตว(โล่กถิ"กไฟเผู้าเปิ>นผู้"�ด�บแล่�ว. -2 1 0 0 0 -1700 2 0 0 0

[๗๐] ภ�กษ�น#)เปิ>นคนก.าพร�าหันอ ศ#รษะโล่�น ครองผู้�าสุ�งฆ่าฏ� ไม�ม#มารดา ไม�ม#บ�ดา น�2งเขุ�าฌานอย"�ท#2โคนต�นไม� ฯ -2 1 0 0 0 -1

710 4 0 0 0

[๗๑] พระโสุณ์กะได�ฟ*งพระด.าร�สุน#)แล่�ว จ้Fงได�ท"ล่ว�า ด"กรมหัาบพ�ตรบ�คคล่ผู้"�ถิ"ก ต�องธรรมด�วยนามกาย ไม�ช=2อว�าเปิ>นคนก.าพร�าผู้"�ใดในโล่กน#)น.าเสุ#ยซ่F2ง ธรรม อน�ว�ตตามอธรรม ผู้"�น�)นช=2อว�าเปิ>นคนก.าพร�า เปิ>นคนล่ามก ม#บาปิ กรรมเปิ>นท#2ไปิในเบ=)องหัน�า ขุอถิวายพระพร ฯ -2 1 0 0 0 -1720 3 0 0 0

[๗๒] มหัาชนร" �จ้�กนามขุองขุ�าพเจ้�าว�า อร�นทมะ แล่ะร" �จ้�กขุ�าพเจ้�าว�าพระเจ้�ากาสุ# ด"กรท�านโสุณ์กะ การอย"�เปิ>นสุ�ขุ ย�อมม#แก�ท�านผู้"�อย"�ในท#2น#)แล่หัร=อ ฯ -2 1 0 0 0 -1730 18 0 0 0

[๗๓] ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อนท�กเม=2อ (ค=อ)

ทร�พย(แล่ะ ขุ�าวเปิล่=อก ย�อมไม�เขุ�าไปิในฉัาง ในหัม�อแล่ะในกระเช�าขุองภ�กษ�เหัล่�าน�)น ภ�กษ�ท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�แสุวงหัาอาหัารอ�นสุ.าเร0จ้แล่�ว ม#ว�ตรอ�นงาม เย#ยวยาอ�ตภาพใหั�เปิ>นไปิด�วยบ�ณ์ฑบาตน�)น ขุ�อท#2 ๒ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก� ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อน (ค=อ) ภ�กษ�พFงบร�โภคบ�ณ์ฑบาต ท#2ไม�ม#โทษแล่ะก�เล่สุอะไรๆ ย�อมไม�ปิระท�ษร�าย ขุ�อท#2 ๓ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อน (ค=อ) ภ�กษ�บร�โภคบ�ณ์ฑบาตอ�นด�บแล่�ว แล่ะ ก�เล่สุอะไรย�อมไม�ปิระท�ษร�าย ขุ�อท#2 ๔ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย(ไม�ม#เร=อน ผู้"�หัล่�ดพ�นแล่�ว เท#2ยวไปิในแว�นแคว�น ไม�ม#ความขุ�อง ขุ�อท#2 ๕ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย(ไม�ม#เร=อน (ค=อ) เม=2อไฟ ไหัม�พระนครอย"� อะไรๆ หัน�อยหันF2งขุองภ�กษ�น�)นย�อมไม�ไหัม� ขุ�อท#2 ๖ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อน (ค=อ) เม=2อโจ้รปิล่�นแว�นแคว�นอะไรๆ หัน�อยหันF2งขุองภ�กษ�น�)นก0ไม�หัาย ขุ�อท#2 ๗ ความ เจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อน (ค=อ) ภ�กษ�ผู้"�ม#ว�ตรงามถิ=อ บาตรแล่ะจ้#วร ไปิสุ"�หันทางท#2พวกโจ้รร�กษาหัร=อไปิสุ"�หันทางท#2ม#อ�นตราย อ=2นๆ ย�อมไปิได�โดยสุว�สุด# ขุ�อท#2 ๘ ความเจ้ร�ญย�อมม#แก�ภ�กษ�ผู้"�ไม�ม#ทร�พย( ไม�ม#เร=อน (ค=อ) ภ�กษ�จ้ะหัล่#กไปิย�งท�ศใดๆ ก0ไม�ม#หั�วงใยไปิย�งท�ศน�)นๆ. -2 1 0 0 0 -1740 4 0 0 0

[๗๔] ขุ�าแต�ภ�กษ� ท�านสุรรเสุร�ญความเจ้ร�ญเปิ>นอ�นมากขุองภ�กษ�เหัล่�าน�)นสุ�วนขุ�าพเจ้�าย�งก.าหัน�ดในกามท�)งหัล่าย จ้ะกระท.าอย�างไร กามท�)งหัล่ายท�)งท#2เปิ>นขุองมน�ษย( ท�)งท#2เปิ>นขุองท�พย(เปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพเจ้�า เม=2อเปิ>น เช�นน�)น ขุ�าพเจ้�าจ้ะได�โล่กท�)งสุองด�วยเหัต�ไรหันอ.-2 1 0 0 0 -1750 22 0 0 0

[๗๕] นรชนผู้"�ก.าหัน�ดในกาม ย�นด#ในกาม หัมกม��นอย"�ในกาม กระท.า

บาปิ กรรมแล่�วย�อมเขุ�าถิFงท�คต� สุ�วนนรชนเหัล่�าใด ล่ะกามท�)งหัล่ายออกไปิ แล่�ว เปิ>นผู้"�ไม�ม#ภ�ยแต�ไหันๆ บรรล่�ความท#2จ้�ตม#อารมณ์(เปิ>นหันF2งเก�ดขุF)น นรชนเหัล่�าน�)นย�อมไม�ไปิสุ"�ท�คต�ด"กรพระเจ้�าอร�นทมะ อาตมภาพจ้�กแสุดง อ�ปิมาถิวายมหัาบพ�ตรขุอมหัาบพ�ตรจ้งทรงสุด�บขุ�ออ�ปิมาน�)น บ�ณ์ฑ�ตบางพวกในโล่กน#)ย�อมร" �เน=)อความได�ด�วยขุ�ออ�ปิมา กาต�วหันF2งเปิ>นสุ�ตว(ม#ปิ*ญญา น�อยไม�ม#ความค�ด เหั0นซ่ากศพช�างล่อยอย"�ในหั�วงน.)าใหัญ�ในแม�น.)าคงคา จ้Fงค�ดว�า ยานน#)เราได�แล่�วหันอ แล่ะซ่ากศพช�างน#)จ้�กเปิ>นอาหัารม�ใช�น�อย ใจ้ขุองกาต�วน�)นย�นด#แล่�วในซ่ากศพช�างน�)น ตล่อดค=นแล่ะว�น เม=2อกาจ้�กก�นเน=)อช�างด=2มน.)าม#รสุเหัมาะสุ�วน เหั0นต�นไม�อ�นใหัญ�ในปิ9า ก0ไม�บ�นไปิ แม�น.)าคงคาม#ปิรกต�ไหัล่ล่งสุ"�มหัาสุม�ทร พ�ดเอากาต�วน�)นผู้"�ปิระมาทย�นด# ในซ่ากศพช�างไปิสุ"�มหัาสุม�ทร ซ่F2งเปิ>นท#2ไปิไม�ได�แหั�งนกท�)งหัล่าย กาน�)น ม#อาหัารหัมดแล่�ว ตกล่งในน.)า ไปิขุ�างหัล่�ง ขุ�างหัน�า ขุ�างเหัน=อ ขุ�างใต� ไม�ได� ไปิไม�ถิFงเกาะ สุ�)นก.าล่�งจ้มล่งในท�ามกล่างสุม�ทร อ�นเปิ>นท#2ไปิ ไม�ได�แหั�งนกท�)งหัล่าย ฝ่"งปิล่า จ้รเขุ� ม�งกร แล่ะปิล่าร�าย ท#2เก�ดใน มหัาสุม�ทร ก0ขุ�มเหัง ฮุ�บก�นกาน�)นผู้"�ม#ปิRกฉั�บหัายด�)นรนอย"� ด"กรมหัาบพ�ตร ฉั�นน�)นเหัม=อนก�นแล่ พระองค(ก0ด# ชนเหัล่�าอ=2นผู้"�ย�งบร�โภคกาม ก0ด# ถิ�าย�งก.าหัน�ดในกามอย"� ไม�ล่ะท�)งกามเสุ#ย น�กปิราชญ(ท�)งหัล่ายร" �ว�า ชนเหัล่�าน�)นม#ปิ*ญญาเสุมอก�บกา ด"กรมหัาบพ�ตร อ�ปิมาน#)แสุดงอรรถิอย�างช�ดแจ้�ง อาตมภาพแสุดงถิวายมหัาบพ�ตรแล่�ว จ้�กทรงท.าหัร=อไม� ก0จ้ะปิรากฏด�วยเหัต�น�)น.-2 1 0 0 0 -1760 2 0 0 0

[๗๖] บ�คคล่ผู้"�อน�เคราะหั(พFงกล่�าวค.าหันF2งหัร=อสุองค.าไม�พFงกล่�าวย�2งไปิกว�าน�)นเปิร#ยบเหัม=อนทาสุในสุ.าน�กแหั�งนาย. -2 1 0 0 0 -1770 2 0 0 0

[๗๗] พระโสุณ์กปิ*จ้เจ้กพ�ทธเจ้�า ผู้"�ม#ปิ*ญญาน�บไม�ได� คร�)นท"ล่ด�งน#)แล่�วพร.2าสุอนบรมกษ�ตร�ย(ในอากาศแล่�วหัล่#กไปิ. -2 1 0 0 0 -1780 5 0 0 0

[๗๘] บ�คคล่ผู้"�อภ�เศกท�านผู้"�สุมควรใหั�เปิ>นกษ�ตร�ย( เปิ>นร�ชทายาทแล่ะบ�คคล่ผู้"� ถิFงความฉัล่าด เหัล่�าน#)อย"�ท#2ไหัน เราจ้�กมอบราชสุมบ�ต� เราไม�ต�องการ ด�วยราชสุมบ�ต� เราจ้�กบวชในว�นน#)แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะพFงร" �ความตายในว�น พร� �งน#) เราจ้ะไม�โง�เขุล่าตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา -2 1 0 0 0 -1790 3 0 0 0

[๗๙] พระโอรสุหัน��มขุองพระองค( ทรงพระนามว�าท#ฆ่าว� จ้ะทรงบ.าร�งร�ฐใหั� เจ้ร�ญได�ม#อย"� ขุอพระองค(ทรงอภ�เศกพระโอรสุน�)นในพระราช

สุมบ�ต� พระราชโอรสุจ้�กเปิ>นพระราชาขุองขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -1800 2 0 0 0

[๘๐] ท�านท�)งหัล่าย จ้งร#บเช�ญท#ฆ่าว�กมารผู้"�บ.าร�งร�ฐใหั�เจ้ร�ญมาเถิ�ดเราจ้�กอภ�เศกในราชสุมบ�ต� เธอจ้�กเปิ>นพระราชาขุองท�านท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -1810 30 0 0 0

[๘๑] ล่.าด�บน�)น พวกอ.ามาตย(ได�ไปิเช�ญท#ฆ่าว�ราชก�มารผู้"�บ.าร�งร�ฐใหั�เจ้ร�ญมาเฝ่Oา พระราชาทอดพระเนตรเหั0นเอกอ�ครโอรสุผู้"�น�าปิล่=)มพระท�ยน�)น จ้Fงตร�สุว�าล่"กร�กเอUย คามเขุตหักหัม=2นบร�บ"รณ์(โดยปิระการท�)งปิวง ล่"กจ้งบ.าร�งเขุา พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวชในว�นน#)แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะพFงร" � ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้ะไม�ยอมเปิ>นคนโง�เขุล่าตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�ง กามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา ช�างหักหัม=2นเช=อก ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการ ปิวงท�)ง ม#สุายร�ดล่�วนทองค.า เปิ>นช�างใหัญ�ม#ร�างกายปิกปิด ด�วยเคร=2องคล่�มล่�วนทองค.า อ�นนายควาญช�างผู้"�ถิ=อโตมรแล่ะขุอขุF)นก.าก�บ ล่"กร�กเอUยล่"กจ้งบ.าร�งช�างเหัล่�าน�)น พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวชในว�นน#) แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะพFงร" �ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้ะไม�ยอมเปิ>นคนโง�เขุล่า ตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา ม�าหักหัม=2นต�ว ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง เปิ>นม�าสุ�นธพอาชาไนยโดยก.าเน�ด เปิ>นพาหันะ เร0วอ�นนายสุารถิ#ผู้"�ถิ=อแสุ�แล่ะธน"ขุF)นก.าก�บ ล่"กร�กเอUย ล่"กจ้งบ.าร�งม�าเหัล่�า น�)น พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวชในว�นน#)แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะ พFงร" �ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้ะไม�ยอมเปิ>นคนโง�เขุล่าตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา รถิหักหัม=2นค�น หั��มเกราะไว�ด#แล่�ว ม#ธงอ�น ยกขุF)นแล่�ว หั��มด�วยหัน�งเสุ=อเหัล่=องก0ม# หั��มด�วยหัน�งเสุ=อโคร�งก0ม# ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนายสุารถิ#ถิ=อแล่�งธน"สุวมเกราะขุF)นปิระจ้.าล่"กร�กเอUย ล่"กจ้งบ.าร�งรถิเหัล่�าน�)น พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวชในว�นน#)แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะพFงร" �ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้ะไม�เปิ>นคนโง�เขุล่าตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา โคนมหักหัม=2นต�ว ม#สุ#แดง ปิระกอบด�วยโคจ้�าฝ่"งต�วปิระเสุร�ฐ ล่"กร�กเอUย ล่"กจ้งบ.าร�งโค เหัล่�าน�)น พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวชในว�นน#)แหัล่ะ ใคร เล่�าจ้ะพFงร" �ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้ะไม�ยอมเปิ>นคนโง�เขุล่าตกอย"�ใน อ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา สุตร#หัม=2นหักพ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง ม#ผู้�าแล่ะอาภรณ์(อ�นว�จ้�ตร สุวมก�ณ์ฑล่แก�วมณ์# ล่"กร�กเอUย ล่"กจ้งบ.าร�งสุตร#เหัล่�าน�)น พ�อขุอมอบราชสุมบ�ต�ใหั�ล่"ก พ�อจ้�กบวช ในว�นน#)แหัล่ะ ใครเล่�าจ้ะพFงร" �ความตายในว�นพร� �งน#) พ�อจ้�กไม�ยอมเปิ>น คนโง�เขุล่าตกอย"�ในอ.านาจ้แหั�งกามท�)งหัล่ายเหัม=อนกา.-2 1 0 0 0 -1820 5 0 0 0

[๘๒] ขุ�าแต�พระบ�ดา หัม�อมฉั�นได�สุด�บว�า เม=2อหัม�อมฉั�นเปิ>นเด0กๆ

พระชนน# ท�วงคต หัม�อมฉั�นไม�อาจ้จ้ะเปิ>นอย"�หั�างพระบ�ดาได� ล่"กช�างย�อมต�ดตาม หัล่�งช�างปิ9า ผู้"�เท#2ยวอย"�ในท#2ม#ภ"เขุาเด�นล่.าบาก เสุมอบ�างไม�เสุมอบ�างฉั�นใด หัม�อมฉั�นจ้ะอ��มบ�ตรธ�ดาต�ดตามไปิขุ�างหัล่�ง จ้�กเปิ>นผู้"�อ�นพระ บ�ดาเล่#)ยงง�าย จ้�กไม�เปิ>นผู้"�อ�นพระบ�ดาเล่#)ยงยาก ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1830 3 0 0 0

[๘๓] อ�นตรายท.าเร=อท#2แล่�นอย"�ในมหัาสุม�ทร ขุองพวกพ�อค�าผู้"�แสุวงหัาทร�พย( ใหั�จ้มล่งในมหัาสุม�ทรน�)น พวกพ�อค�าพFงถิFงความพ�นาศ ฉั�นใด ล่"กร�ก เอUย เจ้�าน#)เปิ>นผู้"�กระท.าอ�นตรายใหั�แก�พ�อฉั�นน�)นเหัม=อนก�น. -2 1 0 0 0 -1840 4 0 0 0

[๘๔] ท�านท�)งหัล่าย จ้งพาราชก�มารน#)ไปิใหั�ถิFงปิราสุาทอ�นย�งความย�นด#ใหั�เจ้ร�ญ เถิ�ด พวกนางก�ญญาผู้"�ม#ม=อปิระด�บด�วยทองค.าจ้�กย�งก�มารใหั�ร=2นรมย(ใน ปิราสุาทน�)น เหัม=อนนางเทพอ�ปิสุรย�งท�าวสุ�กกะใหั�ร=2นรมย( ฉัะน�)น แล่ะก�มารน#)จ้�กร=2นรมย(ด�วยนางก�ญญาเหัล่�าน�)น. -2 1 0 0 0 -1850 5 0 0 0

[๘๕] ล่.าด�บน�)น อ.ามาตย(ท�)งหัล่ายจ้Fงเช�ญพระราชก�มารไปิย�งปิราสุาทอ�นย�งความย�นด#ใหั�เจ้ร�ญ พวกนางก�ญญาเหั0นท#ฆ่าว�ก�มารผู้"�ย�งร�ฐใหั�เจ้ร�ญน�)นแล่�ว จ้Fงพาก�นท"ล่ว�า พระองค(เปิ>นเทวดาหัร=อคนธรรพ( หัร=อว�าเปิ>นท�าว สุ�กกปิ�ร�นททะ พระองค(เปิ>นใคร หัร=อเปิ>นโอรสุขุองใคร หัม�อมฉั�นท�)งหัล่ายจ้ะร" �จ้�กพระองค(ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -1860 3 0 0 0

[๘๖] เราไม�ใช�เทวดา ไม�ใช�คนธรรพ( ไม�ใช�ท�าวสุ�กกะปิ�ร�นททะเราเปิ>นโอรสุ ขุองพระเจ้�ากาสุ# ช=2อท#ฆ่าว�ผู้"�ย�งร�ฐใหั�เจ้ร�ญ เธอท�)งหัล่ายจ้งบ.าเรอเรา ขุอความเจ้ร�ญจ้งม#แก�เธอท�)งหัล่ายเราจ้ะเปิ>นสุาม#ขุองเธอท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -1870 3 0 0 0

[๘๗] พวกนางก�ญญาในปิราสุาทน�)น ได�ท"ล่ถิามพระเจ้�าท#ฆ่าว�ผู้"�บ.าร�งร�ฐน�)นว�าพระราชาเสุด0จ้ไปิถิFงไหันแล่�ว พระราชาเสุด0จ้จ้ากท#2น#)ไปิไหันแล่�ว. -2 1 0 0 0 -1880 3 0 0 0

[๘๘] พระราชาทรงก�าวล่�วงเสุ#ยซ่F2งเปิMอกตม ปิระด�ษฐานอย"�บนบกเสุด0จ้ด.าเน�น ไปิสุ"�ทางใหัญ�อ�นไม�ม#หันาม ไม�ม#รกช�ฏ สุ�วนเราเปิ>นผู้"�ด.าเน�นไปิสุ"�ทางอ�นใหั�ถิFงท�คต� ม#หันาม รกช�ฏ เปิ>นเคร=2องไปิสุ"�ท�คต�. -2 1 0 0 0 -1890 6 0 0 0

[๘๙] ขุ�าแต�พระราชา พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�วเหัม=อนราชสุ#หั(มาสุ"�ถิ.)า

ฉัะน�)น ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า ขุอพระองค(จ้งทรงอน�ศาสุน(พวกหัม�อมฉั�น ขุอ พระองค(ทรงเปิ>นอ�สุราธ�บด#ขุองพวกหัม�อมฉั�นท�)งปิวงเถิ�ด.

จ้บโสุณ์กชาดกท#2 ๑ ๒. สุ�งก�จ้จ้ชาดก สุ�งก�จ้จ้ฤาษ#แสุดงธรรมแล่ะอธรรมแก�พระเจ้�าพรหัมท�ตต( -2 1 0 0 0 -1900 18 0 0 0

[๙๐] ล่.าด�บน�)น คนเฝ่Oาสุวนเหั0นพระเจ้�าพรหัมท�ตต( จ้อมท�พ ปิระท�บน�2งอย"�ได�กราบท"ล่แด�ท�าวเธอว�า สุ�งก�จ้จ้ฤาษ#ท#2พระองค(ทรงพระกร�ณ์า ซ่F2งยกย�องก�นว�าได�ด#แล่�วในหัม"�ฤาษ#ท�)งหัล่ายมาถิFงแล่�ว เช�ญพระองค(ร#บเสุด0จ้ออก ไปิพบท�านผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2งใหัญ�โดยเร0วเถิ�ด ก0ล่.าด�บน�)น พระราชาผู้"� จ้อมท�พอ�นม�ตรแล่ะอ.ามาตย(ล่�อมแล่�ว เสุด0จ้ขุF)นรถิอ�นเท#ยมด�วยม�า อาชาไนยร#บเสุด0จ้ไปิ พระราชาผู้"�ทรงบ.าร�งแคว�นขุองชาวกาสุ#ใหั�เจ้ร�ญ ทรงเปิล่=)องราชกก�ธภ�ณ์ฑ( ๕ อย�าง ค=อ พ�ดวาล่ว�ชน#อ�ณ์หั�สุ พระขุรรค(เศวตฉั�ตรแล่ะฉัล่องพระบาทวางไว�แล่�ว เสุด0จ้ล่งจ้ากรถิ ทรงด.าเน�นเขุ�าไปิหัาสุ�งก�จ้จ้ฤาษ# ผู้"�น�2งอย"�ในพระราชอ�ทยานอ�นม#นามว�านายปิ*สุสุะ คร�)น เสุด0จ้เขุ�าไปิหัาแล่�วก0ทรงบ�นเท�งอย"�ก�บฤาษ# คร�)นทรงสุนทนาปิราศร�ยพอ ใหั�ระล่FกถิFงก�นแล่�ว ปิระท�บน�2ง ณ์ ท#2ควรสุ�วนขุ�างหันF2ง คร�)นปิระท�บน�2งแล่�ว ล่.าด�บน�)นได�ทรงสุ.าค�ญกาล่อย"� แต�น�)นทรงปิฏ�บ�ต� เพ=2อจ้ะตร�สุถิาม กรรมอ�นเปิ>นบาปิ จ้Fงตร�สุว�า ขุ�าพเจ้�าขุอถิามท�านสุ�งก�จ้จ้ฤาษ#ผู้"�ได�ร�บ ยกย�องว�า ได�ด#แล่�วในหัม"�ฤาษ#ท�)งหัล่าย อ�นหัม"�ฤาษ#ท�)งหัล่ายหั�อมล่�อม น�2งอย"� ในทายปิ*สุสุะอ�ทยานว�า นรชนผู้"�ปิระพฤต�ล่�วงธรรม (เหัม=อน) ขุ�าพเจ้�าปิระพฤต�ล่�วงธรรมแล่�วไปิสุ"�คต�อะไรในปิรโล่ก ขุ�าพเจ้�าถิามแล่�ว ได�โปิรดบอกเน=)อความน�)นแก�ขุ�าพเจ้�า. -2 1 0 0 0 -1910 6 0 0 0

[๙๑] สุ�งก�จ้จ้ฤาษ# ได�กล่�าวตอบพระราชาผู้"�บ.าร�งแคว�นขุองชาวกาสุ#ใหั�เจ้ร�ญ ปิระท�บน�2งอย"�ในทายปิ*สุสุะอ�ทยานว�า ขุอถิวายพระพร ขุอมหัาบพ�ตร ทรงฟ*งอาตมภาพ ถิ�าเม=2อบ�คคล่เว�นทางผู้�ด ท.าตามค.าขุองบ�คคล่ผู้"�บอก ทางถิ"ก โจ้รผู้"�เปิ>นเสุ#)ยนหันามก0ไม�พFงพบหัน�าขุองบ�คคล่น�)น เม=2อบ�คคล่ปิฏ�บ�ต�อธรรม แต�ถิ�ากระท.าตามค.าขุองบ�คคล่ผู้"�พร.2าสุอนธรรม บ�คคล่น�)น ไม�พFงไปิสุ"�ท�คต�. -2 1 0 0 0 -1920 100 0 0 0

[๙๒] ขุอถิวายพระพร ธรรมเปิ>นทางถิ"ก สุ�วนอธรรมเปิ>นทางผู้�ด อธรรมย�อมน.าไปิสุ"�นรก ธรรมย�อมใหั�ถิFงสุ�คต� นรชนผู้"�ปิระพฤต�อธรรม ม#ความเปิ>นอย"�ไม�สุม.2าเสุมอ ล่ะโล่กน#)แล่�วย�อมไปิสุ"�คต�ใด อาตมภาพจ้ะกล่�าว คต� ค=อ นรกเหัล่�าน�)น ขุอพระองค(ทรงสุด�บอาตมภาพเถิ�ด นรก ๘ ขุ�มน#) ค=อ สุ�ญช#วนรก ๑ กาฬสุ�ตตนรก ๑ สุ�งฆ่าตนรก ๑ โรร�ว นรก

๑ มหัาโรร�วนรก ๑ ต�อมาถิFงมหัาอเวจ้#นรก ๑ ตาปินนรก ๑ ปิตาปินนรก ๑ อ�นบ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายกล่�าวไว�แล่�ว ก�าวล่�วงได�ยาก เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยเหัล่�าสุ�ตว( ผู้"�ม#กรรมหัยาบช�าเฉัพาะขุ�มหันF2งๆ ม#อ�สุสุทนรก ๑๖ ขุ�มเปิ>นท#2ท.าบ�คคล่ผู้"�กระด�างใหั�เร�าร�อน น�ากล่�ว ม#เปิล่ว เพล่�งร� �งโรจ้น( ม#ภ�ยใหัญ�ขุนล่�กขุนพอง น�าสุพFงกล่�ว ม#ภ�ยรอบขุ�าง เปิ>นท�กขุ( ม# ๔ ม�ม ๔ ปิระต" จ้�ดแบ�งไว�เปิ>นสุ�วนๆ ม#ก.าแพงเหัล่0กก�)น โดยรอบม#ฝ่าเหัล่0กครอบ ภาคพ=)นขุองนรกเหัล่�าน�)นล่�วนแต�เหัล่0กแดงล่�ก โพล่ง ปิระกอบด�วยเปิล่วไฟ แผู้�ไปิตล่อด ๑๐๐ โยชน(โดยรอบ ต�)งอย"� ท�กเม=2อ สุ�ตว(ท�)งหัล่ายม#เท�าในเบ=)องบน ม#ศ#รษะในเบ=)องต.2า ตกล่งไปิใน นรกน�)น สุ�ตว(เหัล่�าใดกล่�าวล่�วงเก�นฤาษ#ท�)งหัล่ายผู้"�สุ.ารวมแล่�ว ผู้"�ม#ตบะ สุ�ตว(เหัล่�าน�)นผู้"�ม#ความเจ้ร�ญอ�นขุจ้�ดแล่�ว ย�อมหัมกไหัม�อย"�ในนรก เหัม=อนปิล่าท#2ถิ"กเฉั=อนใหั�เปิ>นสุ�วนๆ ฉัะน�)น สุ�ตว(ท�)งหัล่ายผู้"�ม#ปิรกต� กระท.ากรรมอ�นหัยาบช�า ม#ต�วถิ"กไฟไหัม�ท�)งขุ�างในขุ�างนอกเปิ>นน�จ้แสุวงหัาปิระต"ออกจ้ากนรก ก0ไม�พบปิระต"ท#2จ้ะออกตล่อดปิRน�บไม�ถิ�วน สุ�ตว(เหัล่�าน�)นว�2งไปิทางปิระต"ด�านหัน�า จ้ากปิระต"ด�านหัน�า ว�2งกล่�บมาขุ�างหัล่�ง ว�2งไปิทางปิระต"ด�านซ่�าย จ้ากปิระต"ด�านซ่�ายว�2งกล่�บมาทางปิระต"ด�านขุวา ว�2งไปิถิFงปิระต"ใดๆ ปิระต"น�)นๆ ก0ปิดเสุ#ย สุ�ตว(ท�)งหัล่ายผู้"�ไปิสุ"�นรก ย�อมปิระคองแขุนคร.2าครวญเสุวยท�กขุ(ม�ใช�น�อย น�บได�แสุนปิRเปิ>นอ�นมาก เพราะเหัต�น�)น บ�คคล่ไม�ควร ร�กรานท�านท#2เปิ>นคนด# ผู้"�สุ.ารวม ม#ตบะธรรม ซ่F2งเปิ>นด�งอสุรพ�ษม#เดช ก.าเร�บร�ายล่�วงได�ยาก ฉัะน�)นพระเจ้�าอ�ชช�นะ ผู้"�เปิ>นใหัญ�ในแคว�นเกตกะ ม#พระกายก.าย.า เปิ>นนายขุม�งธน" ม#พระหั�ตถิ(ต�)งพ�น ม#ม"ล่อ�นขุาดแล่�วเพราะปิระท�ษร�ายพระฤาษ#โคตมโคตร พระเจ้�าท�ณ์ฑก#ได�เอาธ�ล่#โปิรยรด ก#สุว�จ้ฉัะฤาษ# ผู้"�หัาธ�ล่#ม�ได� พระราชาน�)นถิFงแล่�วซ่F2งความพ�นาศ ด�จ้ต�น ตาล่ขุาดแล่�วจ้ากรากฉัะน�)น พระเจ้�าเมชฌะค�ดปิระท�ษร�ายในมาต�งคะฤาษ#ผู้"�เร=องยศร�ฐมณ์ฑล่ขุองพระเจ้�าเมชฌะ พร�อมด�วยบร�ษ�ทก0สุ"ญสุ�)นไปิในคร�)งน�)น ชาวเม=องอ�นธกว�นท�ย ปิระท�ษร�ายก�ณ์หัท#ปิายนฤาษ#ช�วยก�นเอาไม�พล่องร�มต#จ้นตาย ก0ไปิเก�ดในยมสุาธนนรก สุ�วนพระเจ้�าเจ้ต�ยราชน#) ได�ปิระท�ษร�ายกปิล่ดาบสุ แต�ก�อนเคยเหัาะเหั�นเด�นอากาศได� ภายหัล่�ง เสุ=2อมฤทธ�A ถิ"กแผู้�นด�นสุ"บถิFงมรณ์กาล่ เพราะเหัต�น�)นแล่ บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่าย จ้Fงไม�สุรรเสุร�ญการล่�อ.านาจ้แหั�งฉั�นทาคต�เปิ>นต�น บ�คคล่ไม�ควรเปิ>นผู้"�ม#จ้�ตปิระท�ษร�าย พFงกล่�าววาจ้าอ�นปิระกอบด�วยสุ�จ้จ้ะ ถิ�าว�านรชนผู้"�ใดม#ใจ้ปิระท�ษร�าย เพ�งเล่0งท�านผู้"�ร" �ถิFงพร�อมด�วยว�ชชาแล่ะจ้รณ์ะ นรชนผู้"�น�)นก0ไปิสุ"�นรกเบ=)องต.2า ชนเหัล่�าใดพยายามกล่�าววาจ้าหัยาบคาย บร�ภาษบ�คคล่ผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ชนเหัล่�าน�)นไม�ใช�เหัล่�ากอไม�ใช�ทายาท เปิ>นเหัม=อนต�น ตาล่ม#รากอ�นขุาดแล่�ว อนF2ง ผู้"�ใดฆ่�าบรรพช�ตผู้"�ท.าก�จ้เสุร0จ้แล่�ว ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2งใหัญ� ผู้"�น�)นจ้ะต�องหัมกไหัม�อย"�ในกาฬสุ�ตตนรกตล่อดกาล่นานอนF2ง พระราชาพระองค(ใดต�)งอย"�ในอธรรม ก.าจ้�ดชาวแว�นแคว�น ท.าชาวชนบทใหั�เด=อดร�อน สุ�)นพระชนม(ไปิแล่�ว จ้ะต�องหัมกไหัม�อย"�ในตาปินนรกในโล่กหัน�า แล่ะพระราชาพระองค(น�)นจ้ะต�องหัมกไหัม�อย"�ตล่อด

แสุนปิR ท�พย( อ�นกองเพล่�งหั�อมล่�อมเสุวยท�กขุเวทนา เปิล่วไฟม#ร�ศม#ซ่�านออกจ้าก กายขุองสุ�ตว(น�)น สุรรพางค(กายพร�อมท�)งปิล่ายขุนแล่ะเล่0บ ขุองสุ�ตว(ผู้"�ม#ไฟ เปิ>นภ�กษา ม#เปิล่วไฟเปิ>นอ�นเด#ยวก�น สุ�ตว(นรกม#ต�วถิ"กไฟไหัม�ท�)งขุ�างใน ขุ�างนอกอย"�เปิ>นน�ตย( เปิ>นผู้"�อ�นท�กขุ(เบ#ยดเบ#ยนร�องไหั�คร.2าครวญอย"� เหัม=อนช�างถิ"กนายหั�ตถิาจ้ารย(แทงด�วยขุอ ฉัะน�)น ผู้"�ใดเปิ>นคนต.2าช�า ฆ่�าบ�ดาเพราะความโล่ภหัร=อเพราะความโกรธ ผู้"�น�)นต�องหัมกไหัม�อย"�ในกาฬสุ�ตตนรกสุ�)นกาล่นาน บ�คคล่ผู้"�ฆ่�าบ�ดาเช�นน�)น ต�องหัมกไหัม�อย"�ในโล่หัก�ม ภ#นรก นายน�ร�ยบาล่ท�)งหัล่ายเอาหัอกแทงสุ�ตว(นรกน�)น ผู้"�ถิ"กไฟไหัม�อย"�จ้น จ้นไม�ม#หัน�ง ท.าใหั�ตาบอดใหั�ก�นม"ตรก�นค"ถิ กดสุ�ตว(นรกเช�นน�)นใหั�จ้ม ล่งในน.)าแสุบ นายน�ร�ยบาล่ท�)งหัล่าย ใหั�สุ�ตว(นรกก�นก�อนค"ถิท#2ร �อนจ้�ด แล่ะก�อนเหัล่0กแดงอ�นล่�กโพล่งใหั�ถิ=อผู้านท�)งยาวท�)งร�อนสุ�)นกาล่นาน ง�ด ปิากใหั�อ�าแล่�วเอาเช=อกผู้"กไว� ย�ดก�อนเหัล่0กแดงเขุ�าไปิในปิาก ฝ่"งสุ�น�ขุ แดง ฝ่"งสุ�น�ขุด�าง ฝ่"งแร�ง ฝ่"งกา แล่ะฝ่"งนกตระกร�ม ล่�วนม#ปิากเปิ>น เหัล่0ก มากล่��มร�มจ้�กก�ดล่�)นใหั�ขุาดแล่�วก�นล่�)นอ�นม#เล่=อดไหัล่ เหัม=อนก�น ขุองอ�นเปิ>นเดนเต0มไปิด�วยเล่=อดฉัะน�)น นายน�ร�ยบาล่เท#2ยวเด�นท�บต#สุ�ตว( นรกผู้"�ฆ่�าบ�ดาน�)น ซ่F2งม#ร�างกายอ�นแตกไปิท�2ว เหัม=อนผู้ล่ตาล่ท#2ถิ"กไฟไหัม�จ้ร�งอย"� ความย�นด#ขุองนายน�ร�ยบาล่เหัล่�าน�)น เปิ>นการเล่�นสุน�ก แต�สุ�ตว( นรกต�องได�ร�บท�กขุ( คนผู้"�ฆ่�าบ�ดาเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งในโล่กน#) ต�องอย"�ในนรกเช�นน�)น ก0บ�ตรฆ่�ามารดา จ้ากโล่กน#)แล่�วต�องไปิสุ"�ท#2อย"�แหั�งพระยายมย�อมเขุ�าถิFงความท�กขุ(อย�างย�2งด�วยผู้ล่แหั�งกรรมขุองตน พวกนายน�ร�ยบาล่ ท#2ร �ายกาจ้ย�อมบ#บค�)นสุ�ตว(ผู้"�ฆ่�ามารดา ด�วยผู้าล่เหัล่0กแดงบ�อยๆ ใหั�สุ�ตว(นรกด=2มก�นโล่หั�ตท#2เก�ดแต�ตน อ�นไหัล่ออกจ้ากกายขุองตน ร�อนด�งหันF2งทองแดงท#2ล่ะล่ายคว�างบนแผู้�นด�น สุ�ตว(นรกน�)นล่งไปิสุ"�หั�วงน.)าเช�นก�บ หันองแล่ะเล่=อด น�าเกล่#ยดด�งซ่ากศพเน�าม#กล่�2นเหัม0นด�จ้ก�อนค"ถิ หัม"�หันอนในหั�วงน.)าน�)น ม#กายใหัญ�ม#ปิากเปิ>นเหัล่0กแหัล่ม ท.าล่ายผู้�วหัน�ง ชอนไชไปิในเน=)อแล่ะเล่=อด ก�ดก�นสุ�ตว(นรกน�)น ก0สุ�ตว(น�)นถิFงนรกน�)น แล่�วจ้มล่งไปิปิระมาณ์ช�2วร�อยบ�ร�ษ ศพเน�าเหัม0นฟ� Oงไปิตล่อดร�อยโยชน( โดยรอบ จ้ร�งอย"� แม�จ้�กษ�ขุองตนผู้"�ม#จ้�กษ�ย�อมคร.2าคร�าเพราะกล่�2นน�)น ด"กรพระเจ้�าพรหัมท�ตต( บ�คคล่ผู้"�ฆ่�ามารดาย�อมได�ร�บท�กขุ(เหั0นปิานน#) พวกหัญ�งร#ดล่"กย�อมก�าวล่�วงล่.าธารนรกอ�นขุร�ขุระ ท#2ก�าวล่�วงได�แสุนยากด�จ้คมม#ดโกน แล่�วตกไปิสุ"�แม�น.)าเวตรณ์#ท#2ไปิได�ยาก ต�นง�)ว ท�)งหัล่ายล่�วนแต�เปิ>นเหัล่0กม#หันาม ๑๖ ค�ล่# ม#ก�2งหั�อยย�อยปิกคล่�มแม�น.)า เวตรณ์#ท#2ไปิได�ยากท�)งสุองฟาก สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)นม#ต�วสุ"งโยชน(หันF2งถิ"กไฟท#2เก�ดเองแผู้ดเผู้า ม#เปิล่วร� �งเร=องย=นอย"�ด�จ้กองไฟต�)งอย"�ท#2ไกล่ฉัะน�)น หัญ�งผู้"�ปิระพฤต�นอกใจ้สุาม#ก0ด# ชายท#2คบหัาภรรยาผู้"�อ=2นก0ด# ต�องตกอย"�ในนรกอ�นเร�าร�อนม#หันามคม สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)น ถิ"กนายน�ร�ยบาล่ท�2มแทงด�วยอาว�ธ กล่�บเอาศ#รษะล่งตกล่งมานอนอย"� ถิ"กท�2มแทงด�วยหัล่าวเปิ>นอ�นมากต=2นอย"�ตล่อดกาล่ท�กเม=2อ คร�)นพอร� �งสุว�าง นายน�ร�ยบาล่ใหั�สุ�ตว(นรกน�)นเขุ�าไปิสุ"�โล่หัก�มภ#อ�นใหัญ�เปิร#ยบด�งภ"เขุาม#น.)า เสุมอด�วยไฟอ�นร�อน

บ�คคล่ผู้"�ท�ศ#ล่ ถิ"กโมหัะครอบง.า ย�อมเสุวย กรรมขุองตน ท#2ตนกระท.าไว�ช�2วปิางก�อน ตล่อดว�นตล่อดค=นด�วยปิระการฉัะน#) อนF2ง ภร�ยาใดท#2เขุาช�วยมาด�วยทร�พย(ย�อมด"หัม�2นสุาม# แม�ผู้�วพ�อผู้�ว หัร=อพ#2น�องผู้�ว นายน�ร�ยบาล่เอาเบ0ดม#สุายเก#2ยวปิล่ายล่�)นขุอง หัญ�งน�)นคร�ามา สุ�ตว(นรกน�)นเหั0นล่�)นขุองตนยาวปิระมาณ์ ๑ วา เต0มไปิด�วยหัม"�หันอนไม�อาจ้อ�อนวอนนายน�ร�ยบาล่ ตายไปิหัมกไหัม�ในตาปิน นรก พวกคนฆ่�าแกะ ฆ่�าสุ�กร ฆ่�าปิล่า ด�กเน=)อ พวกโจ้ร คนฆ่�าโค พวกพราน พวกคนผู้"�กระท.าค�ณ์ในเหัต�ม�ใช�ค�ณ์ (คนสุ�อเสุ#ยด) ถิ"กนายน�ร�ยบาล่เบ#ยดเบ#ยนด�วยหัอกเหัล่0ก ฆ่�อนเหัล่0ก ดาบแล่ะล่"กศร ม#หั�วล่ง ตกล่งสุ"�แม�น.)าแสุบคนท.าคด#โกง ถิ"กนายน�ร�ยบาล่ท�บต#ด�วยฆ่�อนเหัล่0ก ท�)งเวล่าเย0นเวล่าเช�าแต�น�)นย�อมก�นอาเจ้#ยนขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าอ=2นผู้"�ได�ร�บความท�กขุ(ท�กเม=2อ ฝ่"งกาบ�าน ฝ่"งสุ�น�ขุ ฝ่"งแร�ง ฝ่"งนกปิ9าล่�วนม#ปิากเหัล่0กร�มก�ดก�นสุ�ตว(นรก ผู้"�กระท.ากรรมหัยาบช�าด�)นรนอย"� ชนเหัล่�าใดเปิ>น อสุ�ตบ�ร�ษ อ�นธ�ล่#ปิกปิด ใหั�เน=)อชนก�นตายก0ด# ใหั�นกต#ก�นตายก0ด#ชนเหัล่�าน�)นต�องไปิตกอ�สุสุทนรก.-2 1 0 0 0 -1930 17 0 0 0

[๙๓] สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายย�อมไปิสุ"�เบ=)องบน เพราะกรรมท#2ตนปิระพฤต�ด#แล่�วใน โล่กน#) ขุอเช�ญพระองค(ทอดพระเนตรผู้ล่ขุองกรรมท#2บ�คคล่ปิระพฤต�ด#แล่�ว เทพเจ้�าท�)งหัล่ายพร�อมท�)งพระอ�นทร(พระพรหัมม#อย"� ด"กรมหัาบพ�ตรผู้"�เปิ>น อธ�บด#แหั�งร�ฐ เพราะเหัต�น�)น อาตมภาพขุอท"ล่มหัาบพ�ตร ขุอมหัาบพ�ตร จ้งทรงปิระพฤต�ธรรม ด"กรพระราชา เช�ญพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรม เหัม=อนอย�างธรรมท#2บ�คคล่ปิระพฤต�ด#แล่�ว ไม�เด=อดร�อนในภายหัล่�ง ฉัะน�)น.

จ้บ สุ�งก�จ้จ้ชาดกท#2 ๒ -------------------------------

รวมชาดกในสุ�ฏฐ�น�บาตน�)น เช�ญท�านท�)งหัล่ายฟ*งภาษ�ตขุองขุ�าพเจ้�าในสุ�ฏฐ�น�บาต (ในน�บาตน#)) ม# ๒ ชาดก ค=อโสุณ์กชาดก ๑ สุ�งก�จ้จ้ชาดก ๑ ฯ จ้บ สุ�ฏฐ�น�บาตชาดก. -------------------------------

สุ�ตตต�น�บาตชาดก ๑. ก�สุชาดก พระเจ้�าก�สุราชล่��มหัล่งร"ปิโฉัมขุองนางปิระภาวด# -2 1 0 0 0 -1940 4 0 0 0

[๙๔] ร�ฏฐะขุองพระองค(น#) ม#ทร�พย( ม#ยาน ม#ราชกก�ธภ�ณ์ฑ(สุมบ"รณ์(ด�วยสุ�2งท#2 น�าปิรารถินาท�)งปิวง ขุ�าแต�พระมารดา ขุอพระองค(จ้งทรงปิกครองราช สุมบ�ต�ขุองพระองค(น#) หัม�อมฉั�นจ้ะขุอท"ล่ล่าไปิย�งเม=องสุาคล่ะ ซ่F2งเปิ>นท#2สุถิ�ตแหั�งพระนางปิระภาวด#ท#2ร �ก. -2 1 0 0 0 -1

950 4 0 0 0

[๙๕] พระองค(ทรงน.าหัาบใหัญ�มาด�วยพระท�ยอ�นไม�ซ่=2อตรง จ้�กต�องทรงเสุวย ท�กขุ(ใหัญ�ท�)งกล่างว�นแล่ะกล่างค=น ขุอเช�ญพระองค(เสุด0จ้กล่�บไปิย�ง ก�สุาวด#นครเสุ#ยโดยเร0วเถิ�ด หัม�อมฉั�นไม�ปิรารถินาใหั�พระองค(ซ่F2งม#ผู้�วพรรณ์ช�2วอย"�ในท#2น#). -2 1 0 0 0 -1960 7 0 0 0

[๙๖] ด"กรนางปิระภาวด# พ#2ต�ดใจ้ในผู้�วพรรณ์ขุองเธอ จ้Fงจ้ะจ้ากท#2น#)ไปิย�งเม=องก�สุาวด#ไม�ได� พ#2ย�นด#ในการเหั0นเธอ ได�ล่ะท�)งบ�านเม=องมาร=2นรมย(อย"�ใน พระราชน�เวศน(อ�นน�าร=2นรมย(ขุองพระเจ้�าม�ททราช ด"กรน�องปิระภาวด#พ#2ต�ดใจ้ในผู้�วพรรณ์ขุองเธอจ้นล่��มหัล่ง เท#2ยวไปิย�งพ=)นแผู้�นด�น พ#2ไม�ร" �ท�ศ ว�าตนมาแล่�วจ้ากท#2ไหัน พ#2หัล่งใหัล่ในต�วเธอผู้"�ม#ดวงเนตรอ�นแจ้�มใสุ เหัม=อนดวงตามฤค ผู้"�ทรงผู้�ากรองทอง ด"กรพระน�องผู้"�ม#ตะโพกอ�นผู้F2งผู้าย พ#2ปิรารถินาแต�ต�วเธอ พ#2ไม�ต�องการด�วยราชสุมบ�ต�. -2 1 0 0 0 -1970 3 0 0 0

[๙๗] ด"กรพระเจ้�าก�สุราช ผู้"�ใดปิรารถินาคนท#2เขุาไม�ปิรารถินาตนผู้"�น�)นย�อมม# แต�ความไม�เจ้ร�ญ หัม�อมฉั�นไม�ร�กพระองค(พระองค(ก0จ้ะใหั�หัม�อมฉั�นร�ก เม=2อเขุาไม�ร�ก พระองค(ก0ย�งปิรารถินาใหั�เขุาร�ก. -2 1 0 0 0 -1980 2 0 0 0

[๙๘] นรชนใดได�คนท#2เขุาไม�ร�กต�ว หัร=อท#2ร �กต�วมาเปิ>นท#2ร �ก เราสุรรเสุร�ญการได�ในสุ�2งน#) ความไม�ได�ในสุ�2งน�)นเปิ>นความช�2วช�า.-2 1 0 0 0 -1990 3 0 0 0

[๙๙] พระองค(ปิรารถินา ซ่F2งหัม�อมฉั�นผู้"�ไม�ปิรารถินา เปิร#ยบเหัม=อนพระองค( เอาไม�กรรณ์�การ(มาแคะเอาเพชรในหั�นหัร=อเหัม=อนเอาขุ�ายมาด�กล่ม ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -11000 7 0 0 0

[๑๐๐] หั�นคงฝ่*งอย"�ในหัฤท�ยม#ล่�กษณ์ะอ�อนล่ะม�นล่ะไม ขุองเธอเปิ>นแน� เพราะ ต�)งแต�หัม�อมฉั�นมาจ้ากชนบทภายนอก ย�งไม�ได�ความชมช=2นจ้ากเธอเล่ย พระราชบ�ตร#ย�งท.าหัน�าน�2วค�)วขุมวดมองด"หัม�อมฉั�นอย"�ตราบใด หัม�อมฉั�นก0คงต�องเปิ>นพน�กงานเคร=2องต�นภายในบ�ร#ขุองพระเจ้�าม�ททราชอย"�ตราบน�)นต�อเม=2อใดพระราชบ�ตร#ย�)มแย�มแจ้�มใสุมองด"หัม�อมฉั�น หัม�อมฉั�นก0จ้ะเล่�กเปิ>นพน�กงานเคร=2องต�น กล่�บเปิ>นพระเจ้�าก�สุราชเม=2อน�)น.-2 1 0 0 0 -11010 3 0 0 0

[๑๐๑] ก0ถิ�าถิ�อยค.าขุองโหัรท�)งหัล่ายจ้�กเปิ>นจ้ร�งไซ่ร� พระองค(คงไม�ใช�พระสุวาม#ขุองหัม�อมฉั�นแน�แท� เขุาเหัล่�าน�)นคงจ้ะบ�2นเราออกเปิ>นเจ้0ดท�อนแน�.-2 1 0 0 0 -11020 3 0 0 0

[๑๐๒] ก0ถิ�าถิ�อยค.าขุองโหัรเหัล่�าอ=2นหัร=อขุองหัม�อมฉั�นจ้�กเปิ>นจ้ร�งไซ่ร� พระสุวาม# ขุองเธอ นอกจ้ากพระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#พระเสุ#ยงด�งราชสุ#หั( จ้ะเปิ>นคนอ=2น ไม�ม#เล่ย.-2 1 0 0 0 -11030 9 0 0 0

[๑๐๓] แน�ะนางขุ�ชชา เรากล่�บไปิถิFงกร�งก�สุาวด#แล่�ว จ้�กใหั�นายช�างท.าเคร=2อง ปิระด�บคอทองค.าใหั�แก�เจ้�า ถิ�าเจ้�าท.าใหั�พระนางปิระภาวด#ผู้"�ม#ขุาอ�อนงามด�งงวงช�างแล่ด"เราได� ... ถิ�าเจ้�าท.านางปิระภาวด#ผู้"�ม#ขุาอ�อนงามด�งงวงช�าง ใหั�เจ้รจ้าแก�เราได� ... ถิ�าเจ้�าท.าพระนางปิระภาวด#ผู้"�ม#ขุาอ�อนงามด�งงวงช�าง ใหั�ย�)มแย�มแก�เราได� ... ถิ�าเจ้�าท.าพระนางปิระภาวด#ผู้"�ม#ขุาอ�อนงามด�งงวง ช�างใหั�หั�วเราะร�าเร�งแก�เราได� เรากล่�บไปิถิFงกร�งก�สุาวด#แล่�ว จ้�กใหั� นายช�างท.าเคร=2องปิระด�บคอทองค.าใหั�แก�เจ้�า ถิ�าเจ้�าท.าพระนางปิระภาวด#ผู้"�ม#ขุาอ�อนงามด�งงวงช�าง มาล่"บคล่.าจ้�บต�วเรา ด�วยม=อขุองเธอได�.-2 1 0 0 0 -11040 4 0 0 0

[๑๐๔] พระราชบ�ตร#น#) คงไม�ได�ปิระสุบแม�ความสุ.าราญในสุ.าน�กแหั�งพระเจ้�า ก�สุราชเสุ#ยเล่ยเปิ>นแน� พระนางจ้Fงไม�ทรงกระท.าแม�เพ#ยงการปิฏ�สุ�นถิารในบ�ร�ษผู้"�เปิ>นพน�กงานเคร=2องต�น เปิ>นคนร�บใช� ไม�ต�องการด�วยค�าจ้�าง. -2 1 0 0 0 -11050 2 0 0 0

[๑๐๕] นางขุ�ชชาน#) เหั0นจ้ะไม�ต�องถิ"กต�ดล่�)นด�วยม#ดอ�นคมเปิ>นแน� จ้Fงมาพ"ด ค.าหัยาบช�าอย�างน#).-2 1 0 0 0 -11060 16 0 0 0

[๑๐๖] ขุ�าแต�พระนางปิระภาวด# พระนางอย�าทรงเท#ยบพระเจ้�าก�สุราชน�)นด�วยพระร"ปิอ�นเล่อโฉัมขุองพระนางซ่� ขุ�าแต�พระนางผู้"�ม#ความร� �งเร=องพระนางจ้งกระท.าไว�ในพระท�ยว�า พระเจ้�าก�สุราชน�)นทรงม#พระอ�ศร�ยยศ ใหัญ�แล่�วจ้งกระท.าความร�กในพระเจ้�าก�สุราช ผู้"�ม#ความงามอ�นน#) ขุ�าแต�พระนางปิระภาวด#พระนางอย�าทรงเท#ยบพระเจ้�าก�สุราชน�)นด�วยพระ ร"ปิอ�นเล่อโฉัมขุองพระนางซ่� ขุ�าแต�พระนางผู้"�ม#ความร� �งเร=อง พระนาง จ้งกระท.าไว�ในพระท�ยว�า พระเจ้�าก�สุราชน�)นทรงม#พระราชทร�พย(เปิ>นอ�นมาก ... ม#ทะแกล่�วทหัาร ... ม#พระราชอาณ์าจ้�กรกว�างใหัญ� ... เปิ>น พระมหัาราชา ... ม#พระสุ�รเสุ#ยงเหัม=อนเสุ#ยงราชสุ#หั( ... ม#

พระสุ�รเสุ#ยงไพเราะ ... ม#พระสุ�รเสุ#ยงหัยดย�อย ... ม#พระสุ�รเสุ#ยงกล่มกล่�อม ... ม#พระสุ�รเสุ#ยงอ�อนหัวาน ... ทรงช.านาญศ�ล่ปิWต�)งร�อยอย�าง ... เปิ>นกษ�ตร�ย(... พระแม�เจ้�าปิระภาวด# พระนางอย�าเท#ยบพระเจ้�าก�สุราชน�)นด�วยพระร"ปิ อ�นเล่อโฉัมขุองนางซ่� พระนางจ้งกระท.าไว�ในพระท�ยว�า พระราชาพระองค(น�)น ม#พระนามเหัม=อนก�บหัญ�าคาท#2ท�าวสุ�กกะทรงปิระทาน แล่�ว จ้งกระท.าความร�กในพระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#ความงามอ�นน#).-2 1 0 0 0 -11070 3 0 0 0

[๑๐๗] ช�างเหัล่�าน#)ท�)งหัมดเปิ>นผู้"�แขุ0งกระด�าง ต�)งอย"�เหัม=อนจ้อมปิล่วกจ้ะพาก�นพ�ง ก.าแพงเขุ�ามาเสุ#ยก�อน ขุอพระองค(จ้งสุ�งขุ�าวแก�พระราชาเหัล่�าน�)นว�า เช�ญ เสุด0จ้มาน.าเอานางปิระภาวด#น#)ไปิเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11080 2 0 0 0

[๑๐๘] เราจ้ะบ�2นนางปิระภาวด#น#)ออกเปิ>นเจ้0ดท�อน แล่�วจ้�กใหั�แก�กษ�ตร�ย(ผู้"�เสุด0จ้ มา ณ์ ท#2น#)เพ=2อจ้ะฆ่�าเรา. -2 1 0 0 0 -11090 2 0 0 0

[๑๐๙] พระราชบ�ตร#ผู้"�ม#ผู้�วผู้�องด�งทองค.า ทรงผู้�าโกไสุยพ�สุตร( ม#พระเนตรนอง ด�วยน.)าตา อ�นหัม"�ทาสุ#แวดล่�อม เสุด0จ้ไปิย�งหั�องพระมารดา. -2 1 0 0 0 -11100 20 0 0 0

[๑๑๐] ขุ�าแต�พระมารดา หัน�าขุองล่"กอ�นผู้�ดแล่�วด�วยแปิOง สุ�องแล่�วท#2กระจ้กเงา งดงาม ม#ดวงเนตรคมคาย ผู้�ดผู้�องเปิ>นนวล่ใย จ้�กถิ"กกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายโยน ท�)งเสุ#ยในปิ9าเปิ>นแน� แล่�วฝ่"งแร�งก0จ้ะพาก�นเอาเท�าย=)อแย�งผู้มขุองล่"กอ�นด.า ม#ปิล่ายงอนล่ะเอ#ยดอ�อนล่"บไล่�ด�วยน.)าม�นหัอมแก�นจ้�นทน( ในท�ามกล่าง ปิ9าช�าอ�นเปิรอะเปิM) อน เปิ>นแน� แขุนอ�อนน��มท�)งสุองขุองล่"กอ�นม#เล่0บแดง ม#ขุนล่ะเอ#ยด ล่"บไล่�ด�วยจ้�รณ์(จ้�นทน(ก0จ้ะถิ"กกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายต�ดท�)งเสุ#ยใน ปิ9า แล่ะฝ่"งกาก0จ้ะโฉับคาบเอาไปิตามความปิรารถินาเปิ>นแน� สุ�น�ขุจ้�)งจ้อกมาเหั0นถิ�นท�)งสุองขุองล่"กเช�นก�บผู้ล่ตาล่อ�นหั�อยอย"� ซ่F2งล่"บไล่�ด�วยกระแจ้ะจ้�นทน(แคว�นกาสุ# ก0จ้ะย=นคร�อมท#2ถิ�นท�)งสุองขุองล่"กเปิ>นแน�เหัม=อนล่"กอ�อนท#2เก�ดแต�ตนขุองมารดา ตะโพกอ�นกล่มผู้F2งผู้ายขุองล่"ก ผู้"ก ร�ดด�วยสุร�อยสุอ�)งทอง ก0จ้ะถิ"กกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายต�ดเปิ>นช�)นๆ แล่�วโยนท�)ง ไปิในปิ9า ฝ่"งสุ�น�ขุจ้�)งจ้อกก0จ้ะพาก�นมาฉั�ดคร�าไปิก�น ฝ่"งสุ�น�ขุปิ9า ฝ่"งกาฝ่"งสุ�น�ขุจ้�)งจ้อกแล่ะสุ�ตว(ท#2ม#เขุ#)ยวเหัล่�าอ=2นซ่F2งม#อย"� ได�ก�นนางปิระภาวด# แล่�ว คงไม�ร" �จ้�กแก�ก�นเปิ>นแน� ขุ�าแต�พระมารดา ถิ�ากษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายผู้"�มาแต�ท#2ไกล่ได�น.าเอาเน=)อขุองล่"กไปิหัมดแล่�ว พระมารดาได�ทรงโปิรดขุอเอากระด"กมาเผู้าเสุ#ยในระหัว�างทางใหัญ� ขุอพระมารดาได�สุร�างสุวนดอกไม� แล่�ว จ้งปิล่"กต�นกรรณ์�การ(ในสุวนเหัล่�าน�)น ขุ�าแต�พระมารดา ในกาล่ใดดอกกรรณ์�การ(

เหัล่�าน�)นบานแล่�วในเวล่าหั�มะตกในฤด"เหัม�นต( ในกาล่น�)น ขุอพระมารดาพFงร.าล่FกถิFงล่"กว�า ปิระภาวด#ม#ผู้�วพรรณ์อย�างน#).-2 1 0 0 0 -11110 3 0 0 0

[๑๑๑] พระมารดาขุองพระนางปิระภาวด#เปิ>นขุ�ตต�ยาน# ม#พระฉัว#วรรณ์ด�งเทพอ�ปิสุรได�ปิระท�บย=นอย"�แล่�ว ทอดพระเนตรเหั0นดาบแล่ะธน"วางอย"�ตรง พระพ�กตร(พระเจ้�าม�ททราช ภายในบ�ร#. -2 1 0 0 0 -11120 3 0 0 0

[๑๑๒] จ้Fงทรงพ�ล่าปิร.าพ�นว�า พระองค(จ้ะทรงฆ่�าธ�ดาขุองหัม�อมฉั�นบ�2นใหั�เปิ>น ท�อนๆ ด�วยดาบน#) แล่�วจ้ะปิระทานแก�กษ�ตร�ย(ท�)งหัล่าย แน�หัร=อเพคXะ.-2 1 0 0 0 -11130 15 0 0 0

[๑๑๓] ล่"กน�อยเอUย พระบ�ดาไม�ทรงกระท.าตามค.าขุองแม�ผู้"�ใคร�ปิระโยชน( เจ้�าน�)น เปิรอะเปิM) อนโล่หั�ตไปิสุ"�สุ.าน�กพระยายมในว�นน#) ถิ�าบ�ร�ษผู้"�ใดไม�ท.าตามค.า ขุองบ�ดามารดาผู้"�เก=)อก"ล่มองเหั0นปิระโยชน( บ�ร�ษน�)นย�อมได�ร�บโทษอย�างน#) แล่ะจ้ะต�องเขุ�าถิFงโทษท#2ล่ามกกว�า ในว�นน#)ถิ�าล่"กจ้ะทรงไว�ซ่F2งก�มารทรงโฉัมงดงามด�งสุ#ทอง เปิ>นกษ�ตร�ย(เก�ดก�บพระเจ้�าก�สุราช สุวมสุร�อยสุ�งวาล่ย(แก�วมณ์#แกมทอง อ�นหัม"�พระญาต�บ"ชาแล่�วไซ่ร� ล่"กก0จ้ะไม�ต�อง ไปิย�งสุ.าน�กพระยายม ล่"กหัญ�งเอ�ย เสุ#ยงกล่องช�ยเภร#ด�งอย"�อFงม#2 แล่ะ เสุ#ยงช�างร�องก�องอย"�ในตระก"ล่แหั�งกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายใด ล่"กเหั0นอะไรเล่�าหันอท#2ม#ความสุ�ขุย�2งกว�าตระก"ล่น�)น จ้Fงได�มาเสุ#ย เสุ#ยงม�าศFกคะนองร�องค.ารณ์อย"�ท#2ปิระต" เสุ#ยงก�มารร�องร.าท.าเพล่งอย"�ในตระก"ล่กษ�ตร�ย(ท�)งหัล่ายล่"กเหั0นอะไรเล่�าหันอท#2ม#ความสุ�ขุย�2งไปิกว�าตระก"ล่น�)น จ้Fงได�มาเสุ#ย ใน ตระก"ล่แหั�งกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่าย ม#นกย"ง นกกระเร#ยน แล่ะนกด�เหัว�า สุ�งเสุ#ยงร�องก�องเสุนาะเพราะจ้�บใจ้ ล่"กเหั0นอะไรเล่�าหันอท#2จ้ะม#ความ สุ�ขุย�2งไปิกว�าตระก"ล่น�)น จ้Fงได�มาเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -11140 4 0 0 0

[๑๑๔] พระเจ้�าก�สุราชพระองค(ใด ผู้"�ม#พระปิร#ชาอย�างยอดเย#2ยม ผู้"�ย.2าย#กษ�ตร�ย(ท�)งเจ้0ดพระนคร ทรงปิราบปิรามแคว�นอ=2นใหั�พ�ายแพ� พFงทรงปิล่ดเปิล่=)อง เราท�)งหัล่ายใหั�พ�นจ้ากท�กขุ(ได� พระเจ้�าก�สุราชพระองค(น�)นปิระท�บอย"�ท#2 ไหันหันอ. -2 1 0 0 0 -11150 4 0 0 0

[๑๑๕] พระเจ้�าก�สุราชพระองค(ใด ผู้"�ม#พระปิร#ชาอย�างยอดเย#2ยม ผู้"�ย.2าย#กษ�ตร�ย(ท�)งเจ้0ดพระนคร ทรงปิราบปิรามแคว�นอ=2นใหั�พ�ายแพ� จ้�กทรงก.าจ้�ดกษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)นท�)งหัมดได� พระเจ้�าก�สุราชพระองค(น�)น ปิระท�บ

อย"�ท#2น#2 แหัล่ะ เพคXะ. -2 1 0 0 0 -11160 3 0 0 0

[๑๑๖] เจ้�าเปิ>นบ�าไปิแล่�วหัร=อจ้Fงได�พ"ดอย�างน#) หัร=อว�าเจ้�าเปิ>นอ�นธพาล่จ้Fงได�พ"ดอย�างน#) ถิ�าพระเจ้�าก�สุราชพFงเสุด0จ้มาจ้ร�ง ท.าไมพวกเราจ้ะไม�ร" �จ้�กพระองค(เล่�า.-2 1 0 0 0 -11170 3 0 0 0

[๑๑๗] พระเจ้�าก�สุราชน�)นทรงปิล่อมพระองค(เปิ>นบ�ร�ษพน�กงานเคร=2องต�น ทรง พระภ"ษาหัย�กร�)งม�2นคง ก.าล่�งก�มพระองค(ล่�างหัม�ออย"�ในระหัว�างพระ ต.าหัน�กขุองพระก�มาร#ท�)งหัล่ายเพคXะ. -2 1 0 0 0 -11180 3 0 0 0

[๑๑๘] เจ้�าเปิ>นหัญ�งช�2วช�าจ้�ณ์ฑาล่หัร=อ หัร=อว�าเจ้�าเปิ>นหัญ�งปิระท�ษร�ายตระก"ล่ เจ้�าเก�ดแล่�วในตระก"ล่พระเจ้�าม�ททราช เหัต�ใดจ้Fงกระท.าพระสุวาม#ใหั�เปิ>นทาสุ. -2 1 0 0 0 -11190 3 0 0 0

[๑๑๙] หัม�อมฉั�นไม�ได�เปิ>นหัญ�งช�2วช�าจ้�ณ์ฑาล่ ไม�ใช�เปิ>นหัญ�งปิระท�ษร�ายตระก"ล่ น�2นพระเจ้�าก�สุราชโอรสุขุองพระเจ้�าโอกกากราช ขุอความเจ้ร�ญจ้งม#แด� พระมารดา แต�พระมารดาทรงเขุ�าพระท�ยว�าเปิ>นทาสุ. -2 1 0 0 0 -11200 8 0 0 0

[๑๒๐] ขุอความเจ้ร�ญจ้งม#แด�พระมารดา พระราชาพระองค(ใด ทรงเช=)อเช�ญ พราหัมณ์(สุองหัม=2นคนใหั�บร�โภคภ�ตตาหัารในกาล่ท�กเม=2อ พระราชาพระองค(น�)น ค=อ พระเจ้�าก�สุราชโอรสุแหั�งพระเจ้�าโอกกากราช แต�พระ มารดาเขุ�าพระท�ยว�าเปิ>นทาสุ เจ้�าพน�กงานเตร#ยมช�างไว�สุองหัม=2นเช=อก ...เตร#ยมม�าสุองหัม=2นต�ว ... ขุอความเจ้ร�ญจ้งม#แด�พระมารดา เจ้�าพน�กงาน ร#ดนมโคสุองหัม=2นต�วในกาล่ท�กเม=2อเพ=2อพระราชาพระองค(ใด พระราชา พระองค(น�)น ค=อ พระเจ้�าก�สุราชโอรสุขุองพระเจ้�าโอกกากราช แต�พระ มารดาเขุ�าพระท�ยว�าเปิ>นทาสุ. -2 1 0 0 0 -11210 3 0 0 0

[๑๒๑] ด"กรเจ้�าผู้"�เปิ>นพาล่ เจ้�ากระท.ากรรมอ�นช�2วร�ายเหัล่=อเก�น ท#2เจ้�าไม�บอกพ�อ ว�า พระเจ้�าก�สุราชผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย(ม#ทะแกล่�วทหัารมาก ผู้"�เปิ>นพระยาช�าง มาด�วยเพศแหั�งกบ. -2 1 0 0 0 -11220 3 0 0 0

[๑๒๒] ขุ�าแต�พระมหัาราชผู้"�จ้อมท�พ ขุอพระองค(ได�ทรงพระกร�ณ์าโปิรดงดโทษ แก�หัม�อมฉั�น ท#2ไม�ทราบว�าพระองค(เสุด0จ้มาในท#2น#)ด�วย

เพศท#2ไม�ม#ใครร" �จ้�ก ด�วยเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11230 3 0 0 0

[๑๒๓] คนเช�นหัม�อมฉั�นม�ได�ปิกปิดเล่ย หัม�อมฉั�นน�)นเปิ>นพน�กงานเคร=2องต�นพระองค(เท�าน�)นทรงเล่=2อมใสุแก�หัม�อมฉั�น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ แต�พระองค(ไม�ม#กรรมช�2วช�า ท#2หัม�อมฉั�นจ้ะต�องอดโทษ. -2 1 0 0 0 -11240 2 0 0 0

[๑๒๔] ด"กรเจ้�าคนพาล่ เจ้�าจ้งไปิขุอขุมาโทษพระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#ก.าล่�งมากเสุ#ยพระเจ้�าก�สุราชท#2เจ้�าขุอขุมาแล่�ว จ้�กปิระทานช#ว�ตใหั�เจ้�า. -2 1 0 0 0 -11250 3 0 0 0

[๑๒๕] พระนางปิระภาวด#ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์ด�งเทพธ�ดา ทรงร�บด.าร�สุขุองพระบ�ดาแล่�ว ได�ซ่บพระเศ#ยรล่งกอดพระบาทพระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#พระก.าล่�งมาก.-2 1 0 0 0 -11260 8 0 0 0

[๑๒๖] ราตร#เหัล่�าน#)ท#2ล่�วงไปิ เว�นจ้ากพระองค(น�)นเพ#ยงใด หัม�อมฉั�นขุอถิวาย บ�งคมพระย�คล่บาท ขุองพระองค(ด�วยเศ#ยรเกล่�า เพ#ยงน�)น ขุอพระองค( โปิรดอย�าทรงพ�โรธหัม�อมฉั�นเล่ยหัม�อมฉั�นขุอต�)งสุ�ตย(ปิฏ�ญาณ์แก�พระองค( โปิรดทรงสุด�บหัม�อมฉั�นเถิ�ด เพคXะ หัม�อมฉั�นจ้ะไม�พFงท.าความ ช�งช�งแก�พระองค(อ#กต�อไปิล่ะ ถิ�าพระองค(จ้ะไม�ทรงโปิรดกระท.าตามค.า ขุองหัม�อมฉั�นผู้"�ท"ล่ว�งวอนอย"�อย�างน#) พระบ�ดาคงเขุ�นฆ่�าหัม�อมฉั�นแล่�ว ทรงปิระทานแก�กษ�ตร�ย(ท�)งหัล่าย ณ์ กาล่บ�ดน#)เปิ>นแน�.-2 1 0 0 0 -11270 7 0 0 0

[๑๒๗] เม=2อพระน�องอ�อนวอนอย"�อย�างน#) ไฉันพ#2จ้�กไม�ท.าตามค.าขุองพระน�องเล่�า พ#2ไม�โกรธพระน�องเล่ยนะคนงาม อย�ากล่�วเล่ยปิระภาวด# พ#2ขุอต�)งสุ�ตย( ปิฏ�ญาณ์ต�อพระน�อง โปิรดขุอจ้งทรงฟ*งพ#2เถิ�ดนะพระราชบ�ตร# พ#2จ้ะไม� พFงกระท.าความเกล่#ยดช�งแก�พระน�องนางอ#กต�อไปิล่ะ ด"กรน�องปิระภาวด#ผู้"�ม#ตะโพกอ�นผู้F2งผู้าย พ#2สุามารถิจ้ะท.าล่ายตระก"ล่กษ�ตร�ย(ม�ททราชมากมายแล่�วน.าพระน�องนางไปิได� แต�เพราะความร�กพระน�องนาง พ#2จ้Fงสุ"�ยอมทน ท�กขุ(มากมายได�.-2 1 0 0 0 -11280 6 0 0 0

[๑๒๘] เจ้�าพน�กงานท�)งหัล่าย จ้งตระเตร#ยมรถิแล่ะม�า อ�นว�จ้�ตรด�วยเคร=2องอล่�งการต�างๆ ท�)งม�2นคงแขุ0งแรง ท�านท�)งหัล่ายจ้งเหั0นความพยายามขุองเรา ผู้"�ก.าจ้�ดศ�ตร"ท�)งหัล่ายใหั�พ�ายแพ�ไปิในบ�ดน#) ก0นาร#ท�)งหัล่ายภายในพระราชว�งขุองพระเจ้�าม�ททราชน�)น พาก�นมองด"พระ

โพธ�สุ�ตว(ผู้"�เสุด0จ้เย=)องกราย ด�จ้ราชสุ#หั( ทรงปิรบพระหั�ตถิ(เสุวยพระกระยาหัารถิFงสุองเท�าพระองค(น�)น. -2 1 0 0 0 -11290 17 0 0 0

[๑๒๙] ก0พระเจ้�าก�สุราช คร�)นเสุด0จ้ขุF)นปิระท�บบนคอช�างสุาร โปิรดใหั�นาง ปิระภาวด#ปิระท�บเบ=)องหัล่�งแล่�ว เสุด0จ้เขุ�าสุ"�สุงคราม ทรงบ�นล่=อพระ สุ�รสุ#หันาท กษ�ตร�ย(เจ้0ดพระนครทรงสุด�บพระสุ�รสุ#หันาทขุองพระเจ้�า ก�สุราช ผู้"�บ�นล่=ออย"� ผู้"�อ�นความกล่�วแต�เสุ#ยงขุองพระเจ้�าก�สุราชค�กคามแล่�ว พาก�นแตกหัน#ไปิเหัม=อนด�งฝ่"งมฤคได�ย�นเสุ#ยงแหั�งราชสุ#หั(ก0พาก�นหัน#ไปิ ฉัะน�)น พวกพล่ช�าง พล่ม�า พล่รถิ พล่เด�นเท�า ผู้"�อ�นความกล่�วแต�เสุ#ยงพระเจ้�าก�สุราชค�กคามแล่�ว ก0พาก�นแตกต=2นเหัย#ยบย.2าก�นแล่ะก�น ท�าวสุ�กกะจ้อมเทพ ได�ทอดพระเนตรเหั0นพระโพธ�สุ�ตว(ทรงม#ช�ยในท�ามกล่าง สุงครามน�)น ม#พระท�ยช=2นชมย�นด# ทรงพระราชทานแก�วมณ์#อ�นร� �งโรจ้น( ดวงหันF2งแก�พระเจ้�าก�สุราช พระเจ้�าก�สุราชทรงชนะสุงคราม ได�แก�วมณ์#อ�นร� �งโรจ้น( แล่�วเสุด0จ้ปิระท�บบนคอช�างสุารเสุด0จ้เขุ�าสุ"�พระนคร ร�บสุ�2งใหั�จ้�บกษ�ตร�ย(เจ้0ดพระนครท�)งเปิ>น ใหั�ม�ดน.าเขุ�าถิวายพระสุ�สุสุ�ระ ท"ล่ว�าขุอเดชะ กษ�ตร�ย(เหัล่�าน#)เปิ>นศ�ตร"ขุองพระองค( ศ�ตร"ท�)งหัมดซ่F2งค�ดจ้ะก.าจ้�ดพระองค(เสุ#ยน#) ตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองพระองค(แล่�ว เช�ญทรงกระท.าตามพระปิระสุงค(เถิ�ด พระองค(ทรงกระท.ากษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)นใหั�เปิ>นทาสุแล่�ว จ้ะทรงปิล่�อยหัร=อจ้ะทรงปิระหัารเสุ#ยตามแต�พระท�ยเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11300 3 0 0 0

[๑๓๐] กษ�ตร�ย(เหัล่�าน#)เปิ>นศ�ตร"ขุองพระองค( ม�ได�เปิ>นศ�ตร"ขุองหัม�อมฉั�น ขุ�าแต� พระมหัาราช พระองค( (เปิ>นอ�สุระ) กว�าหัม�อมฉั�น จ้ะทรงปิล่�อยหัร=อ จ้ะทรงปิระหัารศ�ตร"เหัล่�าน�)นก0ตามเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11310 3 0 0 0

[๑๓๑] พระราชธ�ดาขุองพระองค( ล่�วนทรงงดงามด�งเทพก�ญญาม#อย"�ถิFง ๗ พระ องค( ขุอพระองค(ทรงโปิรดพระราชทานแก�กษ�ตร�ย(ท�)ง ๗ น�)นองค(ล่ะองค( ขุอกษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)นจ้งเปิ>นพระชามาตาขุองพระองค(เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11320 4 0 0 0

[๑๓๒] ขุ�าแต�พระมหัาราช พระองค(เปิ>นใหัญ�กว�าหัม�อมฉั�นท�)งหัล่าย แล่ะกว�า พวกล่"กขุองหัม�อมฉั�นท�)งหัมด เช�ญพระองค(น�2นแหัล่ะทรงพระราชทาน พวกล่"กขุองหัม�อมฉั�นแก�กษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)น ตามพระราชปิระสุงค(เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11330 17 0 0 0

[๑๓๓] ในกาล่น�)น พระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#พระสุ�รเสุ#ยงด�งเสุ#ยงราชสุ#หั( ได�

ทรงยก พระราชธ�ดาขุองพระเจ้�าม�ททราช ปิระทานใหั�แก�กษ�ตร�ย( ๗ พระองค(น�)น องค(ล่ะองค( กษ�ตร�ย(ท�)ง ๗ พระองค(ทรงอ�2มพระท�ยด�วยล่าภน�)น ทรงขุอบพระค�ณ์พระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#พระสุ�รเสุ#ยงด�งเสุ#ยงราชสุ#หั( แล่�วพาก�นเสุด0จ้ กล่�บไปิย�งนครขุองตนๆ ในขุณ์ะน�)นท#เด#ยว ฝ่9ายพระเจ้�าก�สุราชผู้"�ม#พระ ก.าล่�งมาก ทรงพาพระนางปิระภาวด#แล่ะดวงแก�วมณ์#อ�นงามร� �งโรจ้น(เสุด0จ้กล่�บย�งกร�งก�สุาวด# เม=2อพระเจ้�าก�สุราชแล่ะพระนางปิระภาวด#ท�)ง ๒ พระองค(น�)น ปิระท�บอย"�ในพระราชรถิค�นเด#ยวก�นเสุด0จ้เขุ�ากร�งก�สุาวด# ม#พระ ฉัว#วรรณ์แล่ะพระร"ปิพระโฉัมท�ดเท#ยมก�น ม�ได�ทรงงดงามย�2งหัย�อนกว�า ก�นเล่ย พระมารดาขุองพระมหัาสุ�ตว(แล่ะพระชย�มบด#ราชก�มารท�)ง ๒ พระองค(ได�เสุด0จ้ไปิต�อนร�บถิFงนอกพระนคร แล่�วเสุด0จ้กล่�บพระนคร พร�อมด�วยพระราชโอรสุ ในกาล่น�)น พระเจ้�าก�สุราชแล่ะพระนางปิระภา วด# ก0ทรงสุม�ครสุมานก�น ได�ทรงปิกครองราชอาณ์าจ้�กรก�สุาวด#ใหั�ร� �ง เร=องตล่อดมา. จ้บ ก�สุชาดกท#2 ๑ ๒. โสุณ์น�นทชาดก เร=2องพระราชาไปิขุอขุมาโทษโสุณ์ดาบสุ -2 1 0 0 0 -11340 3 0 0 0

[๑๓๔] พระผู้"�เปิ>นเจ้�าเปิ>นเทวดา เปิ>นคนธรรพ( เปิ>นท�าวสุ�กกปิ�ร�นททะ หัร=อว�าเปิ>นมน�ษย(ผู้"�ม#ฤทธ�A ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายจ้ะร" �จ้�กพระผู้"�เปิ>นเจ้�าได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -11350 3 0 0 0

[๑๓๕] อาตมภาพไม�ใช�เปิ>นเทวดา ไม�ใช�เปิ>นคนธรรพ( ไม�ใช�ท�าวสุ�กกปิ�ร�นททะ อาตมภาพเปิ>นมน�ษย(ผู้"�ม#ฤทธ�A ด"กรภารถิะ มหัาบพ�ตรจ้งทราบอย�างน#). -2 1 0 0 0 -11360 18 0 0 0

[๑๓๖] ความช�วยเหัล่=ออ�นม�ใช�น�อยน#) เปิ>นก�จ้ท#2พระผู้"�เปิ>นเจ้�ากระท.าแล่�ว ค=อ เม=2อฝ่นตก พระผู้"�เปิ>นเจ้�าก0ได�ท.าไม�ใหั�ม#ฝ่น แต�น�)น เม=2อล่มจ้�ดแล่ะแดด ร�อน พระผู้"�เปิ>นเจ้�าก0ได�ท.าใหั�ม#เงาบ�งร�มเย0น แต�น�)น พระผู้"�เปิ>นเจ้�าได� ท.าการปิOองก�นล่"กศรในท�ามกล่างแหั�งศ�ตร" แต�น�)น พระผู้"�เปิ>นเจ้�าได�ท.าบ�านเม=องอ�นร� �งเร=องแล่ะชาวเม=องเหัล่�าน�)นใหั�ตกอย"�ในอ.านาจ้ ขุองขุ�าพเจ้�า แต�น�)นพระผู้"�เปิ>นเจ้�าได�ท.ากษ�ตร�ย( ๑๐๑ พระองค(ใหั�เปิ>นผู้"�ต�ดตามขุอง ขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าขุอขุอบค�ณ์ พระผู้"�เปิ>นเจ้�าย�2งน�ก พระผู้"�เปิ>นเจ้�าจ้ะปิรารถินาสุ�2งท#2จ้ะใหั�จ้�ตช=2นชม ค=อ ยานอ�นเท#ยมด�วยช�าง รถิอ�นเท#ยม ด�วยม�า แล่ะสุาวน�อยท�)งหัล่ายท#2ปิระด�บปิระดาแล่�ว หัร=อรมณ์#ยสุถิานอ�นเปิ>นท#2อย"�อาศ�ยอ�นใด ขุอพระผู้"�เปิ>นเจ้�าจ้งเล่=อกเอาสุ�2งน�)นตามปิระสุงค(เถิ�ดขุ�าพเจ้�าขุอถิวายแก�พระผู้"�เปิ>นเจ้�า หัร=อว�าพระผู้"�เปิ>นเจ้�าจ้ะปิรารถินาแคว�นอ�งคะหัร=อแคว�นมคธ ขุ�าพเจ้�าก0ขุอถิวายแก�

พระผู้"�เปิ>นเจ้�า หัร=อว�าพระผู้"� เปิ>นเจ้�าปิรารถินาแคว�นอ�สุสุกะหัร=อแคว�นอว�นต# ขุ�าพเจ้�าก0ม#ใจ้ย�นด#ขุอถิวายแคว�นเหัล่�าน�)นใหั�แก�พระผู้"�เปิ>นเจ้�า หัร=อแม�พระผู้"�เปิ>นเจ้�าปิรารถินา ราชสุมบ�ต�กF2งหันF2งไซ่ร� ขุ�าพเจ้�าก0ขุอถิวายแก�พระผู้"�เปิ>นเจ้�า ถิ�าพระค�ณ์เจ้�าม#ความต�องการด�วยราชสุมบ�ต�ท�)งหัมด ขุ�าพเจ้�าก0ขุอถิวาย พระค�ณ์เจ้�าปิรารถินาสุ�2งใด ขุอพระค�ณ์เจ้�าบอกมาเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11370 2 0 0 0

[๑๓๗] อาตมภาพไม�ม#ความต�องการด�วยราชสุมบ�ต� บ�านเม=อง ทร�พย(หัร=อแม� ชนบท อาตมภาพไม�ม#ความต�องการเล่ย. -2 1 0 0 0 -11380 5 0 0 0

[๑๓๘] ในแว�นแคว�นอาณ์าเขุตขุองมหัาบพ�ตร ม#อาศรมอย"�ในปิ9า มารดาแล่ะบ�ดา ท�)งสุองท�านขุองอาตมภาพอย"�ในอาศรมน�)น อาตมภาพอย"�ในอาศรมน�)น อาตมภาพไม�ได�เพ=2อท.าบ�ญ ในท�านท�)งสุอง ผู้"�เปิ>นบ"รพาจ้ารย(น�)นอาตมภาพขุอเช�ญมหัาบพ�ตรผู้"�ปิระเสุร�ฐย�2ง ไปิขุอขุมาโทษโสุณ์ดาบสุเพ=2อสุ�งวรต�อไปิ. -2 1 0 0 0 -11390 3 0 0 0

[๑๓๙] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( ขุ�าพเจ้�าจ้ะขุอท.าตามค.าท#2พระค�ณ์เจ้�ากล่�าวกะขุ�าพเจ้�า ท�กปิระการ ก0แต�ว�า บ�คคล่ผู้"�จ้ะอ�อนวอนขุอโทษม#ปิระมาณ์เท�าใด ขุอ พระค�ณ์เจ้�าจ้งบอกบ�คคล่ม#ปิระมาณ์เท�าน�)น. -2 1 0 0 0 -11400 4 0 0 0

[๑๔๐] ชาวชนบทม#ปิระมาณ์หันF2งร�อยเศษ พราหัมณ์(มหัาศาล่ก0เท�าก�น กษ�ตร�ย(ผู้"� เปิ>นอภ�ชาตผู้"�เร=องยศเหัล่�าน#)ท�)งหัมด ท�)งมหัาบพ�ตรซ่F2งทรงพระนามว�า พระเจ้�ามโนชะ บ�คคล่ผู้"�จ้ะอ�อนวอนขุอโทษปิระมาณ์เท�าน#)ก0พอแล่�ว ขุอ ถิวายพระพร. -2 1 0 0 0 -11410 3 0 0 0

[๑๔๑] เจ้�าพน�กงานท�)งหัล่ายจ้งเตร#ยมช�าง จ้งเตร#ยมม�า นายสุารถิ#ท�านจ้ง เตร#ยมรถิ ท�านท�)งหัล่ายจ้งถิ=อเอาเคร=2องผู้"ก จ้งยกธงช�ยขุF)นท#2ค�นธงท�)ง หัล่าย เราจ้ะไปิย�งอาศรมอ�นเปิ>นท#2อย"�ขุองโกสุ�ยดาบสุ. -2 1 0 0 0 -11420 2 0 0 0

[๑๔๒] ก0ล่.าด�บน�)น พระราชาพร�อมด�วยจ้าต�รงคเสุนา ได�เสุด0จ้ไปิย�งอาศรมอ�นน�าร=2นรมย( ซ่F2งเปิ>นท#2อย"�ขุองโกสุ�ยดาบสุ. -2 1 0 0 0 -11430 2 0 0 0

[๑๔๓] ไม�คานอ�นท.าด�วยไม�กระท��มขุองใคร ผู้"�ไปิเพ=2อหัาบน.)า ล่อย

มาย�งเวหัาสุ ม�ได�ถิ"กบ�า หั�างปิระมาณ์ ๔ องค�ล่#. -2 1 0 0 0 -11440 5 0 0 0

[๑๔๔] ด"กรมหัาบพ�ตร อาตมภาพช=2อว�าโสุณ์ะ เปิ>นดาบสุม#ว�ตรอ�นสุมาทานแล่�ว ม�ได�เก#ยจ้คร�านเล่#)ยงด"มารดาบ�ดาอย"�ท�กค=นท�กว�น ด"กรมหัาบพ�ตรผู้"�เปิ>น เจ้�าแหั�งท�ศ อาตมภาพระล่FกถิFงอ�ปิการค�ณ์ท#2ท�านท�)งสุองได�กระท.าแล่�ว ใน กาล่ก�อน จ้Fงน.าผู้ล่ไม�ปิ9าแล่ะเผู้=อกม�นมาเล่#)ยงด"มารดาบ�ดา. -2 1 0 0 0 -11450 3 0 0 0

[๑๔๕] ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่าย ปิรารถินาจ้ะไปิย�งอาศรมซ่F2งเปิ>นท#2อย"�ขุองโกสุ�ยดาบสุ ขุ�าแต�ท�านโสุณ์ะ ขุอท�านได�โปิรดบอกทางจ้ะไปิย�งอาศรมน�)นแก�ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11460 3 0 0 0

[๑๔๖] ด"กรมหัาบพ�ตร ทางน#)เปิ>นทางสุ.าหัร�บเด�นคนเด#ยว ขุอเช�ญมหัาบพ�ตร เสุด0จ้ไปิย�งปิ9าอ�นสุะพร�2งไปิด�วยต�นทองหัล่าง ม#สุ#เขุ#ยวชะอ��มด�งสุ#เมฆ่ โกสุ�ยดาบสุอย"�ในปิ9าน�)น. -2 1 0 0 0 -11470 6 0 0 0

[๑๔๗] โสุณ์มหัาฤาษ#คร�)นกล่�าวค.าน#)แล่�ว ได�พร.2าสุอนกษ�ตร�ย(ท�)งหัล่าย ณ์ กล่าง หัาว แล่�วร#บหัล่#กไปิย�งสุระอโนดาต แล่�วกล่�บมาปิ*ดกวาดอาศรมแต�ง ต�)งอาสุนะแล่�ว เขุ�าไปิสุ"�บรรณ์ศาล่าแจ้�งใหั�ดาบสุผู้"�เปิ>นบ�ดาทราบว�า ขุ�าแต�ท�านมหัาฤาษ# พระราชาท�)งหัล่ายผู้"�อภ�ชาตเร=องยศเหัล่�าน#)เสุด0จ้มาหัา ขุอ เช�ญบ�ดาออกไปิน�2งนอกอาศรมเถิ�ด มหัาฤาษ#ได�ฟ*งค.าขุองโสุณ์บ�ณ์ฑ�ตน�)นแล่�วร#บออกจ้ากอาศรมมาน�2งท#2ปิระต"ขุองตน. -2 1 0 0 0 -11480 18 0 0 0

[๑๔๘] โกสุ�ยดาบสุได�เหั0นพระเจ้�ามโนชะน�)น ซ่F2งม#หัม"�กษ�ตร�ย(หั�อมล่�อมเปิ>น กองท�พ ปิระหันF2งร� �งเร=องด�วยเดช เสุด0จ้มาอย"� จ้Fงกล่�าวคาถิาน#)ความว�า กล่อง ตะโพน สุ�งขุ( บ�ณ์เฑาะว( แล่ะมโหัระทFก ย�งพระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ใหั�ร�าเร�งอย"�ด.าเน�นไปิแล่�วขุ�างหัน�าขุองใคร หัน�าผู้ากขุองใครสุวมแล่�ว ด�วยแผู้�นทองอ�นหันาม#สุ#ด�จ้สุายฟOา ใครก.าล่�งหัน��มแน�นผู้"กสุอดด�วยก.าล่"กศร ร� �งเร=องด�วยสุ�ร� เด�นมาอย"� อนF2งหัน�าขุองใครงามผู้�ดผู้�อง ด�จ้ทองค.าอ�นล่ะล่ายคว�างท#2ปิากเบ�าม#สุ#ด�งถิ�านเพล่�ง ใครหันอร� �งเร=องด�วยสุ�ร� ก.าล่�งเด�นมาอย"� ฉั�ตรพร�อมด�วยค�นหัน�าร=2นรมย(ใจ้ สุ.าหัร�บก�)นแสุงอาท�ตย(อ�นบ�คคล่กางแล่�วเพ=2อใคร ใครหันอร� �งเร=องด�วยสุ�ร�ก.าล่�งเด�นมาอย"� ชน ท�)งหัล่ายถิ=อพ�ดวาล่ว#ชน#เคร=2องสุ"ง เด�นเค#ยงองค(ขุองใคร ผู้"�ม#บ�ญอ�นปิระเสุร�ฐมาอย"�โดยคอช�างเศวตรฉั�ตรม�าอาชาไนย แล่ะทหัารสุวมเกราะเร#ยงรายอย"�โดยรอบขุองใคร ใครหันอร� �งเร=องด�วย

สุ�ร�ก.าล่�งเด�นมาอย"� กษ�ตร�ย( ๑๐๑ พระนครผู้"�เร=องยศ เปิ>นอน�ยนต(เด�นแวดล่�อมตามอย"� โดยรอบขุองใคร ใครหันอ ร� �งเร=องด�วยสุ�ร�ก.าล่�งเด�นมาอย"� จ้าต�รงคเสุนาค=อ พล่ช�าง พล่ม�า พล่รถิ แล่ะพล่เด�นเท�าเด�นแวดล่�อมตามอย"� โดยรอบใคร ใครหันอ ร� �งเร=องด�วยสุ�ร�ก.าล่�งเด�นมาอย"� เสุนาหัม"�ใหัญ�น#) น�บไม�ถิ�วน ไม�ม#ท#2สุ�ดด�จ้คล่=2นในมหัาสุม�ทร ก.าล่�งหั�อมล่�อมตามหัล่�ง ใครมา.-2 1 0 0 0 -11490 5 0 0 0

[๑๔๙] กษ�ตร�ย(ท#2ก.าล่�งเสุด0จ้มาน�)น ค=อ พระเจ้�ามโนราชาธ�ราชเปิ>นเพ#ยงด�ง พระอ�นทร(ผู้"�เปิ>นใหัญ�กว�าเทวดาช�)นดาวดFงสุ( เขุ�าถิFงความเปิ>นบร�ษ�ทขุองน�นทดาบสุ ก.าล่�งมาสุ"�อาศรมอ�นเปิ>นท#2ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( เสุนาหัม"�ใหัญ� น#)น�บไม�ถิ�วน ไม�ม#ท#2สุ�ด ด�จ้คล่=2นในมหัาสุม�ทร ก.าล่�งตามหัล่�งพระเจ้�า มโนชะน�)นมา.-2 1 0 0 0 -11500 3 0 0 0

[๑๕๐] พระราชาท�กพระองค( ทรงล่"บไล่�ด�วยจ้�นทน(หัอม ทรงผู้�ากาสุ�กพ�สุตร( อย�างด# ท�กพระองค(ทรงปิระคองอ�ญชล่#เขุ�าไปิย�งสุ.าน�กขุองฤาษ#ท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -11510 5 0 0 0

[๑๕๑] พระค�ณ์เจ้�าผู้"�เจ้ร�ญไม�ม#โรคาพาธหัร=อ พระค�ณ์เจ้�าสุ�ขุสุ.าราญด#อย"�หัร=อพระค�ณ์เจ้�าย�งอ�ตภาพใหั�เปิ>นไปิสุะดวกด�วยการแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารแล่ หัร=อ เหัง�าม�นแล่ะผู้ล่ไม�ม#มากแล่หัร=อ เหัล่=อบ ย�งแล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่านม#น�อยแล่หัร=อ ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาฬมฤค ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยน บ�างหัร=อ.-2 1 0 0 0 -11520 12 0 0 0

[๑๕๒] ด"กรมหัาบพ�ตร อาตมภาพท�)งหัล่ายไม�ม#โรคาพาธ ม#ความสุ�ขุสุ.าราญด# เย#ยวยาอ�ตภาพได�สุะดวกด�วยการแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัาร ท�)งม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ก0ม#มาก เหัล่=อบ ย�งแล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่านม#น�อย ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิ ด�วยพาฬมฤคไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนอาตมภาพ เม=2ออาตมภาพได�อย"�ในอาศรมน#)หัล่ายปิRมาแล่�ว อาตมภาพไม�ร" �สุFกอาพาธอ�นไม�เปิ>นท#2ร =2นรมย(แหั�งใจ้เก�ด ขุF)นเล่ย ด"กรมหัาบพ�ตร พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว แล่ะพระองค(ไม�ได�เสุด0จ้มาร�าย พระองค(ผู้"�เปิ>นอ�สุระเสุด0จ้มาถิFงแล่�ว ขุอจ้งตร�สุบอกสุ�2งท#2ทรงชอบพระหัฤท�ยซ่F2งม#อย"� ณ์ ท#2น#)เถิ�ด ขุอเช�ญมหัาบพ�ตรเสุวยผู้ล่ มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะทรางแล่ะผู้ล่หัมากเม�า อ�นเปิ>นผู้ล่ไม�ม#รสุหัวานน�อยๆ เช�ญเล่=อกเสุวยแต�ผู้ล่ท#2ด#ๆ เถิ�ด น.)าน#)เย0นน.ามาแต�ซ่อกเขุา ขุอเช�ญมหัาบพ�ตรด=2มเถิ�ด ถิ�าพระองค(ทรงปิรารถินา.-2 1 0 0 0 -1

1530 5 0 0 0

[๑๕๓] สุ�2งใดท#2พระค�ณ์เจ้�าใหั� ขุ�าพเจ้�าขุอร�บสุ�2งน�)น พระค�ณ์เจ้�ากระท.าใหั�ถิFงแก� ขุ�าพเจ้�าท�)งปิวง ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งเง#2ยโสุตสุด�บค.าขุองน�นทดาบสุท#2ท�านจ้ะกล่�าวน�)นเถิ�ด ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายเปิ>นบร�ษ�ทขุองน�นทดาบสุ มาแล่�วสุ"�สุ.าน�ก ขุองพระค�ณ์เจ้�า ขุอพระค�ณ์เจ้�าโปิรดสุด�บค.าขุองขุ�าพเจ้�า ขุองน�นทดาบสุ แล่ะขุองบร�ษ�ทเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11540 17 0 0 0

[๑๕๔] ชาวชนบทร�อยเศษ พราหัมณ์(มหัาศาล่ปิระมาณ์เท�าน�)น กษ�ตร�ย(อภ�ชาต�ผู้"�เร=องยศท�)งหัมดน#) แล่ะพระเจ้�ามโนชะผู้"�เจ้ร�ญจ้งเขุ�าใจ้ค.าขุองขุ�าพเจ้�า ย�กษ( ท�)งหัล่ายภ"ตแล่ะเทวดาท�)งหัล่ายในปิ9า เหัล่�าใด ซ่F2งมาปิระช�มก�นอย"�ใน อาศรมน#) ขุอจ้งฟ*งค.าขุองขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าขุอกระท.าความนอบน�อมแก� เทวดาท�)งหัล่ายแล่�วจ้�กกล่�าวกะฤาษ#ผู้"�ม#ว�ตรอ�นงาม ขุ�าพเจ้�าน�)น ชาวโล่ก สุมมต�แล่�วว�าเปิ>นชาวโกสุ�ยโคตรร�วมก�บท�าน จ้Fงน�บว�าเปิ>นแขุนขุวาขุอง ท�าน ขุ�าแต�ท�านโกสุ�ยะผู้"�ม#ความเพ#ยร เม=2อขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�ปิระสุงค(จ้ะเล่#)ยง ด"มารดาบ�ดาขุองขุ�าพเจ้�า ฐานะน#)ช=2อว�าเปิ>นบ�ญ ขุอท�านอย�าได�หั�ามขุ�าพเจ้�าเสุ#ยเล่ย จ้ร�งอย"� การบ.าร�งมารดาบ�ดาน#) สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายสุรรเสุร�ญแล่�ว ขุอท�านจ้งอน�ญาตการบ.าร�งมารดาบ�ดาน#)แก�ขุ�าพเจ้�า ท�านได�กระท.าก�ศล่มาแล่�วสุ�)นกาล่นาน ด�วยการล่�กขุF)นท.าก�จ้ว�ตรแล่ะการบ#บนวด บ�ดน#) ขุ�าพเจ้�าปิรารถินาจ้ะท.าบ�ญในมารดาแล่ะบ�ดา ขุอท�านจ้งใหั�โล่กสุวรรค(แก� ขุ�าพเจ้�าเถิ�ด ขุ�าแต�พระฤาษ# มน�ษย(ท�)งหัล่ายซ่F2งม#อย"�ในบร�ษ�ทน#) ทราบบทแหั�งธรรมในธรรมว�าเปิ>นทางแหั�งโล่กสุวรรค( เหัม=อนด�งท�านทราบฉัะน�)น การบ.าร�งมารดาบ�ดาด�วยการอ�ปิ*ฏฐากแล่ะการบ#บนวดช=2อว�าน.าความสุ�ขุมาใหั� ท�านหั�ามขุ�าพเจ้�าจ้ากบ�ญน�)น ช=2อว�าเปิ>นอ�นหั�ามทางอ�น ปิระเสุร�ฐ.-2 1 0 0 0 -11550 11 0 0 0

[๑๕๕] ขุอมหัาบพ�ตรผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ผู้"�เปิ>นบร�ษ�ทขุองน�องน�นทะ จ้งสุด�บถิ�อย ค.าขุองอาตมภาพ ผู้"�ใดย�งวงศ(ตระก"ล่แต�เก�าก�อนใหั�เสุ=2อม ไม�ปิระพฤต� ธรรมในบ�คคล่ผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ผู้"�น�)นย�อมเขุ�าถิFงนรก ด"กรท�านผู้"�เปิ>นใหัญ� ในท�ศ สุ�วนชนเหัล่�าใดเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในธรรมอ�นเปิ>นขุองเก�า แล่ะถิFงพร�อมด�วยจ้าร#ต ชนเหัล่�าน�)นย�อมไม�ไปิสุ"�ท�คต� มารดา บ�ดา พ#2ชาย น�อง ชาย พ#2สุาว น�องสุาว ญาต�แล่ะเผู้�าพ�นธ�( ชนเหัล่�าน�)นท�)งหัมดย�อมเปิ>น ภาระขุองพ#2ชายใหัญ� ขุอพระองค(ทรงทราบอย�างน#)เถิ�ด มหัาบพ�ตร ด"กร มหัาบพ�ตรผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ก0อาตมภาพเปิ>นพ#2ชายใหัญ� จ้Fงต�องร�บภาระอ�น หัน�ก ท�)งสุามารถิจ้ะปิฏ�บ�ต�ท�านเหัล่�าน�)นได�เหัม=อนนายเร=อร�บภาระอ�นหัน�กสุามารถิจ้ะน.าเร=อไปิได�โดยสุว�สุด# ฉัะน�)น เหัต�น�)น อาตมภาพจ้Fงไม�ล่ะ ล่=มธรรม. -2 1 0 0 0 -1156

0 6 0 0 0

[๑๕๖] ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายได�ไปิแล่�วในความม=ด ว�นน#)ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายเก�ดความร" � ขุF)นแล่�ว ท�านโกสุ�ยฤาษ#ได�แสุดงธรรมแก�ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายเหัม=อนสุ�อง แสุงอ�นร� �งเร=องจ้ากไฟ ฉัะน�)น พระอาท�ตย(เปิ>นเทพเจ้�าแหั�งแสุง ม#ร�ศม#เจ้�ดจ้�า เม=2ออ�ท�ยย�อมแสุดงร"ปิด#แล่ะร"ปิช�2วใหั�ปิรากฏแก�สุ�ตว(ท�)งหัล่าย ฉั�นใด ท�านโกสุ�ยฤาษ#ก0แสุดงธรรมแก�ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่าย ฉั�นน�)นเหัม=อน ก�น. -2 1 0 0 0 -11570 3 0 0 0

[๑๕๗] ถิ�าพ#2จ้ะไม�ร�บอ�ญชล่#ขุองขุ�าพเจ้�าผู้"�ว�งวอนอย"�อย�างน#) ขุ�าพเจ้�าก0จ้�กด.าเน�นไปิ ตามถิ�อยค.าขุองพ#2 จ้�กบ.าร�งบ.าเรอพ#2ผู้"�อย"�ด�วยความไม�เก#ยจ้คร�าน. -2 1 0 0 0 -11580 9 0 0 0

[๑๕๘] ด"กรน�นทะ เธอร" �แจ้�งสุ�ทธรรมท#2สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายแสุดงแล่�วเปิ>นแน� เธอ เปิ>นคนงาม ม#มารยาทอ�นงดงาม พ#2ชอบใจ้เปิ>นย�2งน�ก พ#2จ้ะกล่�าวกะ มารดาบ�ดาว�า ขุอท�านท�)งสุองจ้งฟ*งค.าขุองขุ�าพเจ้�า ภาระน#)หัาใช�เปิ>นภาระ เพ#ยงช�2วคร�)งช�2วคราวขุองขุ�าพเจ้�าไม� การบ.าร�งท#2ขุ�าพเจ้�าบ.าร�งแล่�วน#) ย�อมน.าความสุ�ขุมาใหั�แก�มารดาบ�ดาได� แต�น�นทะย�อมกระท.าการขุอร�อง อ�อนวอนเพ=2อบ.าร�งท�านท�)งสุองบ�าง บรรดาท�านท�)งสุองผู้"�สุงบระง�บ ผู้"� ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( หัากว�าท�านใดปิรารถินา ขุ�าพเจ้�าจ้ะบอกกะท�านน�)น ขุอใหั�ท�านท�)งสุองผู้"�หันF2งจ้งเล่=อกน�นทะตามความปิรารถินาเถิ�ด น�นทะจ้ะ บ.าร�งใครในท�านท�)งสุอง. -2 1 0 0 0 -11590 2 0 0 0

[๑๕๙] ด"กรพ�อโสุณ์ะ เราท�)งสุองอาศ�ยเจ้�าอย"� ถิ�าเจ้�าอน�ญาต แม�ก0จ้ะพFงได� จ้�มพ�ตล่"กน�นทะผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย(ท#2ศ#รษะ.-2 1 0 0 0 -11600 10 0 0 0

[๑๖๐] ใบอ�อนขุองต�นอ�สุสุ�ตถิพฤกษ( เม=2อล่มร.าเพยพ�ดต�องแล่�วย�อมหัว�2นไหัว ไปิมา ฉั�นใด หั�วใจ้ขุองแม�ก0หัว� 2นไหัว เพราะนานๆ จ้Fงได�เหั0นล่"ก น�นทะ ฉั�นน�)น เม=2อใด เม=2อแม�หัล่�บแล่�วฝ่*นเหั0นล่"กน�นทะมา แม�ก0ด#ใจ้อย�างล่�นเหัล่=อว�าล่"กน�นทะขุองแม�น#)มาแล่�ว แต�เม=2อใด คร�)นแม�ต=2น ขุF)นแล่�ว ไม�ได�เหั0นล่"กน�นทะขุองแม�มา ความเศร�าโศกแล่ะความเสุ#ยใจ้ม�ใช�น�อย ก0ท�บถิมย�2งน�ก ว�นน#) แม�ได�เหั0นล่"กน�นทะผู้"�จ้ากไปินานกล่�บ มาแล่�ว ขุอล่"กน�นทะจ้งเปิ>นท#2ร �กขุองบ�ดาเจ้�าแล่ะขุองแม�เอง ขุอล่"กน�นทะจ้งเขุ�าไปิสุ"�เร=อนขุองเราเถิ�ด ด"กรพ�อโสุณ์ะล่"กน�นทะเปิ>นท#2แสุนร�กขุอง บ�ดา ล่"กน�นทะย�งไม�ได�เขุ�าไปิสุ"�เร=อนใด ขุอใหั�ล่"กน�นทะจ้งได�เร=อนน�)นขุอล่"กน�นทะจ้งบ.าร�งแม�เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -1161

0 4 0 0 0

[๑๖๑] ด"กรฤาษ# มารดาเปิ>นผู้"�อน�เคราะหั( เปิ>นท#2พF2งแล่ะเปิ>นผู้"�ใหั�ขุ#รรสุแก�เราก�อน เปิ>นทางแหั�งโล่กสุวรรค( มารดาปิรารถินาเจ้�า มารดาเปิ>นผู้"�ใหั�ขุ#รรสุก�อน เปิ>นผู้"�เล่#)ยงด"เรามา เปิ>นผู้"�ช�กชวนเราในบ�ญก�ศล่ เปิ>นทางแหั�งโล่กสุวรรค(มารดาปิรารถินาเจ้�า. -2 1 0 0 0 -11620 51 0 0 0

[๑๖๒] มารดาหัว�งผู้ล่ค=อบ�ตร จ้Fงนอบน�อมแก�เทวดา แล่ะไต�ถิามถิFงฤกษ( ฤด"แล่ะปิRท�)งหัล่าย เม=2อมารดาน�)นม#ระด" ความก�าวล่งแหั�งสุ�ตว(ผู้"�เก�ดในครรภ( ก0ย�อมม# เพราะสุ�ตว(เก�ดในครรภ(น�)นมารดาจ้Fงแพ�ท�อง เพราะเหัต�น�)นบ�ณ์ฑ�ตจ้Fงเร#ยกมารดาน�)นว�าเปิ>นผู้"�ม#ใจ้ด#มารดาบร�หัารครรภ(อย"�หันF2งปิR หัร=อหัย�อนกว�าปิRแล่�วจ้Fงคล่อด เหัต�น�)น บ�ณ์ฑ�ตจ้Fงเร#ยกมารดาน�)นว�า ชนยนต#แล่ะชเนตต# ผู้"�ย�งบ�ตรใหั�เก�ด มารดาย�อมปิล่อบบ�ตรผู้"�ร �องไหั�อย"� ใหั�ร=2นเร�ง ด�วยการใหั�ด=2มน.)านมบ�าง ด�วยการขุ�บกล่�อมบ�าง ด�วยการอ��มแนบไว�ก�บอกบ�าง เหัต�น�)น บ�ณ์ฑ�ตจ้Fงเร#ยกมารดาน�)นว�า ปิล่อบบ�ตร ใหั�ร=2นเร�ง ต�อแต�น�)น มารดาเหั0นบ�ตรผู้"�ย�งเปิ>นเด0กอ�อน ไม�ร" �จ้�กเด#ยงสุา เล่�นอย"�ท�ามกล่างสุายล่มแล่ะแสุงแดดอ�นกล่�าก0เขุ�าร�บขุว�ญ เพราะเหัต�น�)นบ�ณ์ฑ�ตจ้Fงเร#ยกมารดาน�)นว�า โปิเสุนต# ผู้"�เล่#)ยงด"บ�ตร มารดาย�อมค��มครองทร�พย(แม�ท�)งสุองฝ่9าย ค=อ ทร�พย(ขุองมารดาแล่ะทร�พย(ขุองบ�ดา เพ=2อบ�ตรน�)น ด�วยต�)งใจ้ว�า ทร�พย(ท�)งสุองฝ่9ายพFงเปิ>นขุองบ�ตรแหั�งเรามารดาย�งบ�ตรใหั�ศFกษาด�งน#)ว�า อย�างน#)ซ่�ล่"กอย�างโน�นซ่�ล่"ก ย�อมล่.าบาก เม=2อบ�ตรก.าล่�งร� �นหัน��มคนอง มารดาย�อมคอยมองด"บ�ตรผู้"�หัล่งเพล่�ดเพล่�น ในภรรยาผู้"�อ=2น จ้นพล่บค.2าก0ย�งไม�กล่�บมา ย�อมเด=อดร�อนด�วยปิระการ ฉัะน#) บ�ตรผู้"�อ�นมารดาเล่#)ยงด"มาแล่�ว ด�วยความล่.าบากอย�างน#) ไม�บ.าร�งมารดา บ�ตรน�)นช=2อว�าปิระพฤต�ผู้�ดในมารดา ย�อมเขุ�าถิFงนรก บ�ตรผู้"�อ�นบ�ดาเล่#)ยงมาด�วยความล่.าบากอย�างน#) ไม�บ.าร�งบ�ดา บ�ตรน�)นช=2อว�าปิระพฤต�ผู้�ดในบ�ดา ย�อมเขุ�าถิFงนรก เราได�สุด�บมาว�า เพราะไม�บ.าร�งมารดา แม�ทร�พย(ท#2เก�ดแก�บ�ตรท�)งหัล่ายผู้"�ปิรารถินาทร�พย(ย�อมฉั�บหัาย หัร=อบ�ตรน�)นย�อมเขุ�าถิFงความยากแค�น เราได�สุด�บมาว�า เพราะไม�บ.าร�งบ�ดา แม�ทร�พย(ท#2เก�ดแก�บ�ตรท�)งหัล่ายผู้"�ปิรารถินาทร�พย(ย�อมฉั�บหัาย หัร=อบ�ตรน�)นย�อมเขุ�าถิFงความยากแค�น ความร=2นเร�ง ความบ�นเท�ง แล่ะความ หั�วเราะเล่�นหั�วก�นท�กเม=2อ บ�ณ์ฑ�ตผู้"�ร" �แจ้�งพFงได�เพราะการบ.าร�งมารดาความร=2นเร�งความบ�นเท�ง แล่ะความหั�วเราะเล่�นหั�วก�นท�กเม=2อ บ�ณ์ฑ�ตผู้"�ร" �แจ้�งพFงได�เพราะการบ.าร�งบ�ดา สุ�งคหัว�ตถิ� ๕ ปิระการน#)ค=อทานการใหั� ๑ ปิยวาจ้า เจ้รจ้าค.าน�าร�ก ๑ อ�ตถิจ้ร�ยา การปิระพฤต�ปิระโยชน( ๑ สุมาน�ตตตา ความเปิ>นผู้"�ม#ตนเสุมอในธรรมท�)งหัล่ายตามสุมควร ในท#2น�)นๆ ๑ ย�อมม#ในโล่กน#) เหัม=อนเพล่ารถิย�อมม# แก�รถิท#2ก.าล่�งแล่�นไปิ ฉัะน�)น ถิ�าว�าสุ�งคหัว�ตถิ�เหัล่�าน#)ไม�พFงม#ไซ่ร� มารดา ก0จ้ะไม�พFงได�ร�บความน�บถิ=อหัร=อการบ"ชา เพราะเหัต�แหั�งบ�ตร หัร=อ บ�ดาก0จ้ะไม�พFงได�ความน�บถิ=อหัร=อการบ"ชา เพราะเหัต�แหั�งบ�ตร ก0

เพราะ บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมพ�จ้ารณ์าเหั0นสุ�งคหัว�ตถิ�น#) ฉัะน�)น บ�ณ์ฑ�ตเหัล่�าน�)น ย�อมถิFงความเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ แล่ะเปิ>นผู้"�อ�นเทวดาแล่ะมน�ษย(พFงสุรรเสุร�ญ มารดาแล่ะบ�ดาบ�ณ์ฑ�ตเร#ยกว�าเปิ>นพรหัมขุองบ�ตร เปิ>นบ�รพาจ้ารย(ขุอง บ�ตร เปิ>นผู้"�ควรร�บขุองค.าน�บขุองบ�ตร แล่ะว�าเปิ>นผู้"�อน�เคราะหั(บ�ตร เพราะเหัต�น�)นแล่ บ�ตรผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต พFงนอบน�อมแล่ะสุ�กการะมารดา บ�ดาท�)ง ๒ น�)นด�วย ขุ�าว น.)า ผู้�าน��ง ผู้�าหั�ม ท#2นอน การขุ�ดสุ# การ ใหั�อาบน.)า แล่ะการล่�างเท�า บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมสุรรเสุร�ญบ�ตรน�)น ด�วยการบ.าร�งในมารดาบ�ดาในโล่กน#) คร�)นบ�ตรน�)นล่ะโล่กน#)ไปิแล่�ว ย�อมบ�นเท�งในสุวรรค(. จ้บ โสุณ์น�นทชาดกท#2 ๒ ---------------------------------รวมชาดกในสุ�ตตต�น�บาตน�)น ม# ๒ ชาดก ค=อ ก�สุชาดก ๑ โสุณ์น�นทชาดก ๑ ชาดกท�)งสุองน#)ปิรากฏอย"�ในสุ�ตตต�น�บาต.

จ้บ สุ�ตตต�น�บาตชาดก. ---------------------------------

อสุ#ต�น�บาตชาดก ๑. จ้�ล่ล่หั�งสุชาดก พระยาหังสุ(ทรงต�ดบ�วง -2 1 0 0 0 -11630 3 0 0 0

[๑๖๓] ด"กรสุ�ม�ขุะ ฝ่"งหังสุ(พาก�นบ�นหัน#ไปิไม�เหัล่#ยวหัล่�ง แม�ท�านก0จ้งไปิเสุ#ย เถิ�ด อย�าหัว�งอย"�ในท#2น#)เล่ย ความเปิ>นสุหัายในเราผู้"�ต�ดบ�วงย�อมไม�ม#.-2 1 0 0 0 -11640 7 0 0 0

[๑๖๔] ขุ�าพระองค(จ้ะพFงไปิหัร=อไม�พFงไปิ ความไม�ตาย ก0ไม�พFงม#เพราะการไปิหัร=อการไม�ไปิน�)น เม=2อพระองค(ม#ความสุ�ขุจ้Fงอย"�ใกล่� เม=2อพระองค(ได�ร�บ ท�กขุ( จ้ะพFงล่ะไปิอย�างไรได� ความตายพร�อมก�บพระองค( หัร=อว�าความ เปิ>นอย"�เว�นจ้ากพระองค( ความตายน�)นแล่ปิระเสุร�ฐกว�า เว�นจ้ากพระองค( แล่�วพFงเปิ>นอย"�ปิระเสุร�ฐอะไร ขุ�าแต�พระมหัาราชผู้"�เปิ>นจ้อมหังสุ( ขุ�าพระองค(พFงล่ะท�)งพระองค(ผู้"�ทรงถิFงท�กขุ(อย�างน#) ขุ�อน#)ไม�เปิ>นธรรมเล่ยคต�ขุองพระองค( ขุ�าพระองค(ย�อมชอบใจ้. -2 1 0 0 0 -11650 6 0 0 0

[๑๖๕] คต� ขุองเราผู้"�ต�ดบ�วงจ้ะเปิ>นอ=2นไปิอย�างไรเล่�า นอกจ้ากเขุ�าโรงคร�วใหัญ� คต�น�)นย�อมชอบใจ้แก�ท�านผู้"�ม#ความค�ดผู้"�พ�นแล่�วอย�างไร ด"กรหังสุ(สุ�ม�ขุะ ท�านจ้ะพFงเหั0นปิระโยชน(อะไรในการสุ�)นช#ว�ตขุองเราแล่ะขุองท�านท�)งสุอง หัร=อขุองพวกญาต�ท#2เหัล่=อ ด"กรท�านผู้"�ม#ปิRกท�)งสุองด�งสุ#ทอง เม=2อท�าน ยอมสุล่ะช#ว�ตในเพราะค�ณ์อ�นไม�ปิระจ้�กษ( ด�งคนตาบอดกระท.าแล่�วในท#2ม=ดจ้ะพFงย�งปิระโยชน(อะไรใหั�ร� �งเร=องได�.

-2 1 0 0 0 -11660 7 0 0 0

[๑๖๖] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าฝ่"งหังสุ(ท�)งหัล่าย ท.าไมหันอ พระองค(จ้Fงไม� ทรงร" �อรรถิในธรรม ธรรมอ�นบ�คคล่เคารพแล่�วย�อมแสุดงปิระโยชน(แก� สุ�ตว(ท�)งหัล่าย ขุ�าพระองค(น�)นเพ�งเล่0งอย"�ซ่F2งธรรมแล่ะปิระโยชน(อ�นต�)งขุF)นจ้ากธรรม ท�)งเหั0นพร�อมอย"�ซ่F2งความภ�กด#ในพระองค( จ้Fงม�ได�เสุ#ยดายช#ว�ต ความท#2ม�ตรเม=2อระล่FกถิFงธรรมไม�พFงทอดท�)งม�ตรในยามท�กขุ( แม� เพราะเหัต�แหั�งช#ว�ต น#)เปิ>นธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายโดยแท�. -2 1 0 0 0 -11670 5 0 0 0

[๑๖๗] ธรรมน#)น�)นท�านปิระพฤต�แล่�ว แล่ะความภ�กด#ในเราก0ปิรากฏแล่�ว ท�านจ้ง ท.าตามความปิรารถินาขุองเราน#)เถิ�ด ท�านผู้"�เปิ>นอ�นเราอน�ม�ต�แล่�ว จ้งไปิ เสุ#ยเถิ�ด ด"กรท�านผู้"�ถิFงพร�อมด�วยปิ*ญญา ก0แล่เม=2อกาล่ล่�วงไปิอย�างน#) ค=อ เม=2อเราต�ดบ�วงอย"�ในท#2น#) ท�านพFงกล่�บไปิ ปิกครองหัม"�ญาต�ท�)งหัล่ายขุองเราใหั�จ้งด#เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11680 17 0 0 0

[๑๖๘] เม=2อสุ�วรรณ์หังสุ(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�ปิระพฤต�ธรรมอ�นปิระเสุร�ฐก.าล่�งโต�ตอบ ก�นอย"�ด�วยปิระการฉัะน#) นายพรานได�ปิรากฏแล่�วเหัม=อนด�งม�จ้จ้�ราช ปิรากฏแก�บ�คคล่ผู้"�ปิ9วยหัน�ก ฉัะน�)น สุ�วรรณ์หังสุ(ท�)งสุองผู้"�เก=)อก"ล่ก�นมาสุ�)นกาล่นานน�)น เหั0นศ�ตร"เด�นมาแล่�ว ก0น�2งเฉัยม�ได�เคล่=2อนจ้ากท#2 ฝ่9ายว�านาย พรานผู้"�เปิ>นศ�ตร"ขุองพวกนก เหั0นพระยาหังสุ(ธตรฐผู้"�เปิ>นจ้อมหังสุ(ก.าล่�งเด�นสุ�ายไปิมาแต�ท#2น�)นๆ จ้Fงร#บเด�นเขุ�าไปิ ก0นายพรานน�)นคร�)นร#บเด�น เขุ�าไปิแล่�ว เก�ดความสุงสุ�ยขุF)นว�า หังสุ(ท�)งสุองน�)นต�ดบ�วงหัร=อไม� จ้Fง ค�อยล่ดความเร0วล่ง ค�อยๆ เด�นเขุ�าไปิใหั�ใกล่�สุ�วรรณ์หังสุ(ท�)งสุอง ได�เหั0นต�วหันF2งต�ดบ�วงอ#กต�วหันF2งไม�ต�ดบ�วง แต�มาย=นอย"�ใกล่�ต�วต�ดบ�วงจ้Fงเพ�งด"ต�วท#2ต�ดบ�วงผู้"�เปิ>นโทษ ล่.าด�บน�)นนายพรานน�)นเปิ>นผู้"�ม#ความ สุงสุ�ยจ้Fงได�กล่�าวถิามสุ�ม�ขุหังสุ(ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์เหัล่=อง ม#ร�างกายใหัญ� ผู้"�เปิ>น ใหัญ�ในหัม"�หังสุ( ซ่F2งย=นอย"�ว�า เพราะเหัต�ไรหันอพระยาหังสุ(ต�วท#2ต�ดบ�วง ใหัญ� ย�อมไม�กระท.าซ่F2งท�ศ เม=2อเปิ>นเช�นน�)นเพราะเหัต�ไรท�านผู้"�ไม�ต�ด บ�วง เปิ>นผู้"�ม#ก.าล่�ง จ้Fงไม�บ�นหัน#ไปิ พระยาหังสุ(ต�วน#)เปิ>นอะไรก�บท�าน หัร=อท�านพ�นแล่�วท.าไมจ้Fงย�งเฝ่Oาหังสุ(ผู้"�ต�ดบ�วงอย"� หังสุ(ท�)งหัล่ายพาก�น ล่ะท�)งหัน#ไปิหัมด เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงย�งอย"�ผู้"�เด#ยว. -2 1 0 0 0 -11690 3 0 0 0

[๑๖๙] ด"กรนายพรานนก พระยาหังสุ(น�)นเปิ>นราชาขุองเรา ท�)งเปิ>นเพ=2อนเสุมอ ด�วยช#ว�ตขุองเราด�วย เราจ้Fงไม�ล่ะท�านไปิ จ้นกว�าจ้ะถิFงท#2สุ�ดแหั�งกาล่ะ.

-2 1 0 0 0 -11700 3 0 0 0

[๑๗๐] ก0ไฉันพระยาหังสุ(น#)จ้Fงไม�เหั0นบ�วงท#2ด�กไว� ความจ้ร�งการร" �อ�นตรายขุองตนเปิ>นเหัต�ขุองบ�คคล่ผู้"�ใหัญ�ท�)งหัล่าย เพราะเหัต�น�)น บ�คคล่ผู้"�ใหัญ�เหัล่�าน�)นควรร" �อ�นตราย. -2 1 0 0 0 -11710 2 0 0 0

[๑๗๑] เม=2อใดม#ความเสุ=2อม เม=2อน�)น สุ�ตว(แม�เขุ�าใกล่�ขุ�ายหัร=อบ�วงก0ไม�ร" �สุFก ในเม=2อถิFงคราวจ้ะสุ�)นช#ว�ต. -2 1 0 0 0 -11720 3 0 0 0

[๑๗๒] ด"กรท�านผู้"�ม#ปิ*ญญามาก ก0แล่บ�วงท�)งหัล่ายท#2เขุาด�กไว�ม#มากอย�าง สุ�ตว(ท�)งหัล่ายย�อมเขุ�ามาต�ดบ�วงท#2เขุาด�กอ.าพรางไว�ในเม=2อถิFงคราวจ้ะสุ�)นช#ว�ต อย�างน#).-2 1 0 0 0 -11730 3 0 0 0

[๑๗๓] เออก0การอย"�ร �วมก�นก�บท�านน#) พFงม#สุ�ขุเปิ>นก.าไรหันอ แล่ะขุอท�าน อน�ญาตแก�ขุ�าพเจ้�าท�)งสุองเถิ�ด แล่ะขุอท�านพFงใหั�ช#ว�ตแก�ขุ�าพเจ้�าท�)งสุองด�วยเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -11740 2 0 0 0

[๑๗๔] เราม�ได�ผู้"กท�านไว� แล่ะไม�ปิรารถินาจ้ะว�าท�าน เช�ญท�านร#บไปิจ้ากท#2น#)ตามปิรารถินา แล่�วจ้งอย"�เปิ>นสุ�ขุตล่อดกาล่นานเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -11750 9 0 0 0

[๑๗๕] ขุ�าพเจ้�าไม�ปิรารถินาจ้ะม#ช#ว�ตอย"� โดยเว�นจ้ากช#ว�ตขุองพระยาหังสุ(น#) ถิ�า ท�านย�นด#เพ#ยงต�วเด#ยว ขุอใหั�ท�านปิล่�อยพระยาหังสุ(น#) แล่ะจ้งก�นขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าท�)งสุองเปิ>นผู้"�เสุมอก�น ด�วยร"ปิทรงสุ�ณ์ฐานแล่ะว�ย ท�านไม�เสุ=2อม แล่�วจ้ากล่าภ ขุอท�านจ้งเปิล่#2ยนขุ�าพเจ้�าก�บพระยาหังสุ(น#)เถิ�ด เช�ญท�าน พ�จ้ารณ์าด"ในขุ�าพเจ้�าท�)งสุอง เม=2อท�านม#ความปิรารถินาเฉัพาะต�วเด#ยว จ้งเอาบ�วงผู้"กขุ�าพเจ้�าไว�ก�อน จ้งปิล่�อยพระยาหังสุ(ในภายหัล่�ง ถิ�าท�าน ท.าตามท#2ขุ�าพเจ้�าขุอร�อง ล่าภขุองท�านก0คงม#ปิระมาณ์เท�าน�)นเหัม=อนก�น ท�)งท�านจ้ะได�เปิ>นม�ตรก�บฝ่"งหังสุ(ธตรฐจ้นตล่อดช#ว�ต -2 1 0 0 0 -11760 6 0 0 0

[๑๗๖] ม�ตร อ.ามาตย( ทาสุ ทาสุ# บ�ตร ภรรยา แล่ะพวกพ�องหัม"�ใหัญ�ท�)งหัล่าย จ้งด"ว�า พระยาหังสุ(ธตรฐพ�นจ้ากท#2น#)ไปิได�เพราะท�าน บรรดาม�ตรท�)งหัล่าย เปิ>นอ�นมาก ม�ตรเช�นท�านน�)นหัาม#ในโล่กน#) เหัม=อนท�านผู้"�เปิ>นเพ=2อนร�วมช#ว�ต ขุองพระยาหังสุ(ธตรฐไม� เรายอมปิล่�อยสุหัายขุอง

ท�าน พระยา หังสุ(จ้งบ�นตามท�านไปิเถิ�ด ท�านท�)งสุองจ้งร#บไปิจ้ากท#2น#)ตามความปิรารถินา จ้งร� �งเร=องอย"�ในท�ามกล่างหัม"�ญาต�.-2 1 0 0 0 -11770 4 0 0 0

[๑๗๗] สุ�ม�ขุหังสุ(ผู้"�ม#ความเคารพนาย ม#ความปิล่=)มใจ้ เพราะพระยาหังสุ(ผู้"�เปิ>น นายหัล่�ดพ�นจ้ากบ�วง เม=2อจ้ะกล่�าววาจ้าอ�นร=2นหั"ได�กล่�าวว�า ด"กรนายพราน ขุอใหั�ท�านพร�อมด�วยหัม"�ญาต�ท�)งปิวงจ้งเบ�กบานใจ้ เหัม=อนขุ�าพเจ้�าเบ�กบานใจ้ในว�นน#)เพราะได�เหั0นพระยาหังสุ(พ�นจ้ากบ�วงฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -11780 9 0 0 0

[๑๗๘] เช�ญท�านมาน#2 เราจ้�กบอกท�านถิFงว�ธ#ท#2ท�านจ้�กได�ทร�พย(เปิ>นล่าภขุองท�าน พระยาหังสุ(ธตรฐน#)ย�อมไม�ม��งร�ายอะไรๆ ท�านจ้งร#บไปิภายในบ�ร# จ้งแสุดงขุ�าพเจ้�าท�)งสุองผู้"�ไม�ต�ดบ�วงเปิ>นอย"�ตามปิกต� จ้�บอย"�ท#2กระเช�า ท�)งสุองขุ�าง แก�พระราชาว�า ขุ�าแต�พระมหัาราช หังสุ(ธตรฐท�)งสุองน#)เปิ>นอธ�บด#แหั�งหังสุ(ท�)งหัล่าย เพราะว�าหังสุ(ต�วน#)เปิ>นราชาขุองหังสุ(ท�)งหัล่าย สุ�วนหังสุ(ต�วน#)เปิ>นอ�ครมหัาเสุนาบด# พระราชาจ้อมปิระชาชนทอด พระเนตรเหั0นพระยาหังสุ(น#)แล่�ว ก0จ้ะทรงปิราบปิล่=)มพระหัฤท�ย จ้�กพระ ราชทานทร�พย(เปิ>นอ�นมากแก�ท�านโดยไม�ต�องสุงสุ�ย.-2 1 0 0 0 -11790 5 0 0 0

[๑๗๙] นายพรานได�สุด�บค.าขุองหังสุ(สุ�ม�ขุะด�งน�)นแล่�ว จ้�ดแจ้งการงานเสุร0จ้แล่�ว ร#บเขุ�าไปิภายในบ�ร# แสุดงหังสุ(ท�)งสุองผู้"�ม�ได�ต�ดบ�วง เปิ>นอย"�ตามปิกต� จ้�บอย"�ท#2กระเช�าท�)งสุองขุ�างแก�พระราชาว�า ขุ�าแต�มหัาราช หังสุ(ธตรฐท�)งสุองน#) เปิ>นอธ�บด#แหั�งหังสุ(ท�)งหัล่าย เพราะว�าหังสุ(ต�วน#)เปิ>นราชาขุอง หังสุ(ท�)งหัล่าย สุ�วนหังสุ(ต�วน#)เปิ>นอ�ครมหัาเสุนาบด#. -2 1 0 0 0 -11800 2 0 0 0

[๑๘๐] ก0หังสุ(ท�)งสุองน#)มาอย"�ในเง=)อมม=อขุองท�านได�อย�างไร ท�านเปิ>นพราน น.า หังสุ(ผู้"�เปิ>นใหัญ� กว�าหังสุ(ผู้"�ใหัญ�ท�)งหัล่ายมาในท#2น#)ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -11810 30 0 0 0

[๑๘๑] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาน�กร ขุ�าพระองค(ด�กบ�วงเหัล่�าน#)ไว�ท#2เปิMอกตม ซ่F2ง เปิ>นท#2ๆ ขุ�าพระองค(เขุ�าใจ้ว�า จ้ะกระท.าความสุ�)นช#ว�ตแก�นกท�)งหัล่ายได� พระยาหังสุ(ได�มาต�ดบ�วงเช�นน�)น สุ�วนหังสุ(ต�วน#)ม�ได�ต�ดบ�วงขุอง ขุ�าพระองค(แต�เขุ�ามาจ้�บอย"�ใกล่�ๆ พระยาหังสุ(น�)น ได�กล่�าวกะ ขุ�าพระองค( หังสุ(น#)ปิระกอบแล่�วด�วยธรรม ได�กระท.ากรรมอ�นแสุนยาก ท#2บ�คคล่ผู้"�ม�ใช�พระอร�ยะจ้ะพFงท.าได� ปิระกาศภาวะอ�นสุ"งสุ�ดขุองตน พยายามในปิระโยชน(ขุองนาย หังสุ(น#)ควรจ้ะม#ช#ว�ตอย"� ยอมสุล่ะช#ว�ต ขุองตน มาย=นสุรรเสุร�ญค�ณ์ขุองนาย ร�องขุอช#ว�ตขุองนาย ขุ�าพระองค(

ได�สุด�บค.าขุองหังสุ(น#)แล่�ว เก�ดความเล่=2อมใสุ จ้Fงปิล่�อยพระยาหังสุ(น�)น จ้ากบ�วง แล่ะอน�ญาตใหั�กล่�บได�ตามสุบาย สุ�ม�ขุหังสุ(ผู้"�ม#ความเคารพนายม#ความปิล่=)มใจ้ เพราะพระยาหังสุ(ผู้"�เปิ>นนายหัล่�ดพ�นจ้ากบ�วง เม=2อจ้ะกล่�าว วาจ้าอ�นร=2นหั" ได�กล่�าวว�า ด"กรนายพราน ขุอใหั�ท�านพร�อมด�วยหัม"�ญาต�ท�)งปิวงจ้งเบ�กบานใจ้ เหัม=อนขุ�าพเจ้�าเบ�กบานใจ้ในว�นน#) เพราะได�เหั0น พระยาหังสุ(พ�นจ้ากบ�วง ฉัะน�)น เช�ญท�านมาน#2 เราจ้�กบอกท�าน ถิFงว�ธ# ท#2ท�านจ้�กได�ทร�พย(อ�นเปิ>นล่าภขุองท�าน พระยาหังสุ(ธตรฐน#)ย�อมไม�ม��งร�าย อะไรๆ ท�านจ้งร#บเขุ�าไปิภายในบ�ร# จ้งแสุดงขุ�าพเจ้�าท�)งสุองผู้"�ไม�ต�ดบ�วง เปิ>นอย"�ตามปิกต� จ้�บอย"�ท#2กระเช�าท�)งสุองขุ�างแก�พระราชาว�า ขุ�าแต� มหัาราช หังสุ(ธตรฐท�)งสุองน#)เปิ>นอธ�บด#แหั�งหังสุ(ท�)งหัล่าย เพราะว�าหังสุ(ต�วน#)เปิ>นราชาขุองหังสุ(ท�)งหัล่าย สุ�วนหังสุ(ต�วน#)เปิ>นอ�ครมหัาเสุนาบด# พระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาชน ทอดพระเนตรเหั0นพระยาหังสุ(น#)แล่�ว จ้ะทรงปิราโมทย(ปิล่าบปิล่=)มพระหัฤท�ย จ้�กพระราชทานทร�พย(เปิ>นอ�นมาก แก�ท�านโดยไม�ต�องสุงสุ�ย ขุ�าพระองค(จ้Fงน.าหังสุ(ท�)งสุองน#)มา ตามค.า ขุองหังสุ(ต�วน#)อย�างน#) แล่ะหังสุ(ท�)งสุองน#) ขุ�าพระองค(อน�ญาตใหั�ไปิย�ง เขุาจ้�ตรก"ฏน�)นแล่�ว หังสุ(ต�วน#) เปิ>นผู้"�ปิระกอบด�วยธรรมอย�างย�2งตกอย"� ในเง=)อมม=อขุองศ�ตร"อย�างน#) ได�ท.าใหั�นายพรานเช�นขุ�าพระองค(เก�ดความ เปิ>นผู้"�ม#ใจ้อ�อนโยน ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ ขุ�าพระองค( ไม�เหั0น เคร=2องบรรณ์าการอย�างอ=2นนอกจ้ากน#)ท#2จ้ะน.ามาถิวายแด�พระองค( ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมมน�ษย( ขุอพระองค(ทรงทอดพระเนตรด"เคร=2องบรร ณ์าการน�)น ณ์ บ�านพรานนกท�)งปิวง.-2 1 0 0 0 -11820 4 0 0 0

[๑๘๒] พระยาหังสุ(เหั0นพระราชาปิระท�บน�2งบนต�2งทองอ�นงดงาม เม=2อจ้ะกล่�าววาจ้าอ�นร=2นหั" จ้Fงได�ท"ล่ว�า พระองค(ไม�ม#โรคาพาธหัร=อ ทรงสุ�ขุสุ.าราญ ด#อย"�หัร=อ พระองค(ทรงปิกครอง ร�ฐมณ์ฑล่อ�นสุมบ"รณ์(น#)โดยธรรมหัร=อ.-2 1 0 0 0 -11830 2 0 0 0

[๑๘๓] ด"กรพระยาหังสุ( เราไม�ม#โรคาพาธ เราสุ�ขุสุ.าราญด# อนF2ง เราปิกครอง ร�ฐมณ์ฑล่อ�นสุมบ"รณ์(น#)โดยธรรม. -2 1 0 0 0 -11840 3 0 0 0

[๑๘๔] โทษอะไรๆ ย�อมไม�ม#ในหัม"�อ.ามาตย(ขุองพระองค(แล่หัร=อ อ.ามาตย( เหัล่�าน�)น ย�อมไม�หั�วงใยช#ว�ต เพราะปิระโยชน(ขุองพระองค(แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -11850 2 0 0 0

[๑๘๕] โทษอะไรๆ ย�อมไม�ม#ในหัม"�อ.ามาตย(ขุองเรา แล่ะอ.ามาตย(เหัล่�า

น�)น ย�อม ไม�หั�วงใยช#ว�ต เพราะปิระโยชน(ขุองเรา. -2 1 0 0 0 -11860 4 0 0 0

[๑๘๖] พระอ�ครมเหัสุ#ขุองพระองค( เปิ>นผู้"�ม#พระชาต�เสุมอก�น ทรงเช=2อฟ*ง ม#ปิกต�ตร�สุวาจ้าอ�นน�าร�ก ทรงปิระกอบด�วยพระโอรสุ พระร"ปิโฉัม แล่ะอ�ศร�ยยศ ทรงคล่�อยตามพระราชอ�ธยาศ�ยขุองพระองค(แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -11870 3 0 0 0

[๑๘๗] พระอ�ครมเหัสุ#ขุองเรา เปิ>นผู้"�ม#พระชาต�เสุมอก�น ทรงเช=2อฟ*ง ม#ปิกต�ตร�สุ วาจ้าอ�นน�าร�ก ทรงปิระกอบด�วยพระโอรสุพระร"ปิโฉัมแล่ะอ�ศร�ยยศทรงคล่�อยตามอ�ธยาศ�ยขุองเรา. -2 1 0 0 0 -11880 4 0 0 0

[๑๘๘] ท�านตกอย"�ในเง=)อมม=อขุองมหัาศ�ตร" ได�ร�บท�กขุ(ใหัญ�หัล่วงในเบ=)องต�นพFงได�ร�บท�กขุ(น�)นบ�างแล่หัร=อ นายพรานว�2งเขุ�าไปิโบยต#ท�านด�วยท�อนไม�แล่หัร=อ เพราะว�าปิกต�ขุองคนหัยาบช�าเหัล่�าน#) ย�อมม#เปิ>นปิระจ้.าอย�างน�)น. -2 1 0 0 0 -11890 8 0 0 0

[๑๘๙] ขุ�าแต�พระมหัาราช ในยามม#ท�กขุ(อย�างน#) ย�อมม#ความปิล่อดโปิร�งใจ้ จ้ร�ง อย"� นายพรานน#) ม�ได�ท.าอะไรๆ ในขุ�าพระองค(ท�)งสุองเหัม=อนศ�ตร" นาย พรานค�อยๆ เด�นเขุ�าไปิแล่ะได�ปิราศ�ยขุF)นก�อน ในกาล่น�)น สุ�ม�ขุหังสุ(บ�ณ์ฑ�ตผู้"�น#)ได�กล่�าวตอบ นายพรานได�ฟ*งค.าขุองสุ�ม�ขุหังสุ(น�)นแล่�วก0เก�ด ความเล่=2อมใสุ ปิล่�อยขุ�าพระองค(จ้ากบ�วงน�)น แล่ะอน�ญาตใหั�ขุ�าพระองค( กล่�บได�ตามสุบาย สุ�ม�ขุหังสุ(ปิรารถินาทร�พย(เพ=2อนายพรานน#) จ้Fงค�ดชวน ก�นมาในสุ.าน�กขุองพระองค(เพ=2อปิระโยชน(แก�นายพรานน#). -2 1 0 0 0 -11900 3 0 0 0

[๑๙๐] ก0การท#2ท�านท�)งสุองมาในท#2น#) เปิ>นการมาด#แล่�ว แล่ะเราก0ม#ความปิราโมทย( เพราะได�เหั0นท�านท�)งสุอง แม�นายพรานน#)ก0จ้ะได�ทร�พย(อ�นมากมายตามท#2 เขุาปิรารถินา. -2 1 0 0 0 -11910 2 0 0 0

[๑๙๑] พระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมมน�ษย( ทรงย�งนายพรานใหั�เอ�บอ�2มด�วยโภคสุมบ�ต�ท�)ง หัล่าย พระยาหังสุ(ได�กล่�าววาจ้าอ�นร=2นหั"อน�โมทนา. -2 1 0 0 0 -11920 5 0 0 0

[๑๙๒] ได�ย�นว�า อ.านาจ้ขุองเราผู้"�ทรงธรรม ย�อมเปิ>นไปิในท#2เท�าใด ท#2

เท�าน�)นม#ปิระมาณ์น�อย ความเปิ>นใหัญ�ในท#2ท�)งปิวงจ้งม#แก�ท�าน ขุอท�านจ้งปิกครองตามปิรารถินาเถิ�ด ทานว�ตถิ�ก0ด# เคร=2องอ�ปิโภคก0ด# แล่ะสุ�2งอ=2นใดท#2เขุ�าไปิ สุ.าเร0จ้ปิระโยชน(เราขุอยกสุ�2งน�)นๆ ซ่F2งล่�วนเปิ>นขุองปิล่=)มใจ้ใหั�แก�ท�าน แล่ะขุอสุล่ะความเปิ>นใหัญ�ใหั�แก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -11930 2 0 0 0

[๑๙๓] ก0ถิ�าว�า สุ�ม�ขุหังสุ(บ�ณ์ฑ�ตน#)สุมบ"รณ์(ด�วยปิ*ญญา พFงเจ้รจ้าแก�เราตาม ปิรารถินา ขุ�อน�)นพFงเปิ>นท#2ร �กอย�างย�2งขุองเรา. -2 1 0 0 0 -11940 7 0 0 0

[๑๙๔] ขุ�าแต�มหัาราช ได�ย�นว�า ขุ�าพระองค(หัาอาจ้จ้ะพ"ดสุอดขุF)นในระหัว�าง เหัม=อนพระยานาคเล่=)อยเขุ�าไปิภายในศ�ล่าฉัะน�)นไม�ขุ�อน�)นไม�เปิ>นว�น�ยขุอง ขุ�าพระองค( พระยาหังสุ(ปิระเสุร�ฐกว�าขุ�าพระองค( แล่ะพระองค(ก0สุ"งสุ�ดกว�าสุ�ตว(ท�)งหัล่าย เปิ>นพระเจ้�าแผู้�นด�นจ้อมมน�ษย( ท�)งสุองพระองค(ควร แก�การบ"ชาด�วยเหัต�มากมาย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมมน�ษย( เม=2อพระองค(ท�)งสุองก.าล่�งตร�สุก�นอย"� เม=2อการว�น�จ้ฉั�ยก.าล่�งเปิ>นไปิอย"� ขุ�าพระองค(ผู้"�เปิ>นสุาวก ไม�พFงพ"ดสุอดขุF)นในระหัว�าง.-2 1 0 0 0 -11950 6 0 0 0

[๑๙๕] ได�ย�นว�า นายพรานกล่�าวโดยความจ้ร�งว�า สุ�ม�ขุหังสุ(เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต เพราะ ว�าน�ยเช�นน#)ไม�พFงม#แก�บ�คคล่ผู้"�ไม�ได�ร�บอบรมเล่ย ความม#ปิกต�อ�นเล่�ศแล่ะสุ�ตว(อ�นอ�ดมอย�างน#) ม#เพ#ยงเท�าท#2เราเหั0นแล่�ว เราไม�ได�เหั0นผู้"�อ=2น เปิ>นเช�นน#) เราจ้Fงย�นด#ด�วยปิกต�แล่ะวาจ้าอ�นไพเราะขุองท�านท�)งสุอง ก0การท#2เราพFงเหั0นท�านท�)งสุองได�นานๆ เช�นน#) เปิ>นความพอใจ้ขุองเรา โดยแท�. -2 1 0 0 0 -11960 10 0 0 0

[๑๙๖] ก�จ้ใดท#2บ�คคล่พFงกระท.าในม�ตร ก�จ้น�)นพระองค(ทรงกระท.าแล่�ว ใน ขุ�าพระองค(ท�)งสุอง ขุ�าพระองค(ท�)งสุอง ย�อมเปิ>นผู้"�อ�นพระองค(คงปิล่�อยด�วยความภ�กด#ในขุ�าพระองค(ท�)งสุองโดยไม�ต�องสุงสุ�ย ก0ความท�กขุ(คง เก�ดขุF)นในหัม"�หังสุ(เปิ>นอ�นมากโน�น เพราะม�ได�เหั0นขุ�าพระองค(ท�)งสุอง ในระหัว�างญาต�หัม"�ใหัญ�เปิ>นแน� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิราบปิรามศ�ตร" ขุ�า พระองค(ท�)งสุอง อ�นพระองค(ทรงอน�ญาต กระท.าปิท�กษ�ณ์พระองค(แล่�วพFงไปิพบญาต�ท�)งหัล่าย เพ=2อก.าจ้�ดความเศร�าโศกขุองหังสุ(เหัล่�าน�)น ขุ�าพระองค(ย�อมจ้ะได�ปิRต�อ�นไพบ"ล่ย( เพราะได�มาเฝ่Oาพระองค(ผู้"�ทรงพระ เจ้ร�ญโดยแท� การสุงเคราะหั(ญาต�น#)เปิ>นปิระโยชน(อ�นใหัญ�หัล่วงแท�. -2 1 0 0 0 -11970 5 0 0 0

[๑๙๗] พระยาหังสุ(ธตรฐ คร�)นกราบท"ล่พระเจ้�าสุาคล่ราชผู้"�เปิ>นจ้อม

ปิระชาชนเช�นน#)แล่�ว ได�เขุ�าไปิหัาหัม"�ญาต� เพราะอาศ�ยเชาวน(อ�นสุ"งสุ�ด หังสุ(เหัล่�าน�)นเหั0นหังสุ(ท�)งสุองผู้"�ย�2งใหัญ�ม�ได�ปิ9วยเจ้0บกล่�บมา ต�างก0สุ�งเสุ#ยงว�า เกเก เก�ดเสุ#ยงอ=)ออFงไปิท�2ว หังสุ(ผู้"�เคารพนายได�ท#2พF2งเหัล่�าน�)น ต�างก0โสุมน�สุย�นด# เพราะนายรอดพ�นภ�ย พาก�นหั�อมล่�อมนายโดยรอบ. -2 1 0 0 0 -11980 6 0 0 0

[๑๙๘] ปิระโยชน(ท�)งปิวง ขุองชนท�)งหัล่ายผู้"�ถิFงพร�อมด�วยก�ล่ยาณ์ม�ตร ย�อม สุ.าเร0จ้ผู้ล่เปิ>นสุ�ขุเปิร#ยบเหัม=อนหังสุ(ธตรฐท�)งสุอง ได�กล่�บมาอย"�ใกล่�หัม"�ญาต� ฉัะน�)น.

จ้บ จ้�ล่ล่หั�งสุชาดกท#2 ๑ ๒. มหัาหั�งสุชาดก หังสุ(ช=2อสุ�ม�ขุะ ไม�ล่ะท�)งพระยาหังสุ(ผู้"�ต�ดบ�วง -2 1 0 0 0 -11990 7 0 0 0

[๑๙๙] หังสุ(เหัล่�าน�)นถิ"กภ�ยค�กคามแล่�ว ย�อมบ�นหัน#ไปิ ด"กรสุ�ม�ขุะ ผู้"�ม#ขุนเหัล่=อง ม#ผู้�วพรรณ์ด�งทอง ท�านจ้งบ�นหัน#ไปิตามความปิรารถินาเถิ�ด หัม"�ญาต�ล่ะท�)งเราซ่F2งตกอย"�ในอ.านาจ้บ�วงต�วเด#ยว บ�นหัน#ไปิไม�เหัล่#ยว หัล่�งเล่ย ท�านจ้ะอย"�ผู้"�เด#ยวท.าไม ด"กรสุ�ม�ขุะผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าหังสุ(ท�)งหัล่าย ท�านจ้งกล่�บไปิเสุ#ยเถิ�ด ความเปิ>นสุหัายในเราผู้"�ต�ดบ�วงย�อมไม�ม# ท�าน อย�าคล่ายความเพ#ยรเพ=2อความไม�ม#ท�กขุ( จ้งหัน#ไปิเสุ#ยตามความปิรารถินา เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -12000 13 0 0 0

[๒๐๐] ขุ�าแต�พระยาหังสุ(ธตรฐ ก0ขุ�าพระองค(แม�ม#ความท�กขุ(เปิ>นเบ=)องหัน�า ก0จ้ะ ไม�ล่ะท�)งพระองค(เล่ย ความเปิ>นอย"�หัร=อความตายขุองขุ�าพระองค(จ้�กม# พร�อมก�บพระองค( ขุ�าแต�พระยาหังสุ(ธตรฐ ก0ขุ�าพระองค( แม�ม#ความ ท�กขุ(เปิ>นเบ=)องหัน�าก0จ้ะไม�ล่ะท�)งพระองค(เล่ย พระองค(ไม�ควรจ้ะช�กชวนขุ�าพระองค(ใหั�ปิระกอบในกรรมอ�นปิระกอบด�วยความเปิ>นคนไม�ปิระเสุร�ฐ เล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดกว�าหังสุ(ท�)งหัล่าย ขุ�าพระองค(เปิ>น สุหัายสุหัชาต�ขุองพระองค( เปิ>นผู้"�ด.ารงอย"�ในจ้�ตขุองพระองค( ใครๆ ก0ร" � ว�าขุ�าพระองค(เปิ>นเสุนาบด#ขุองพระองค( ขุ�าพระองค(ไปิจ้ากท#2น#2แล่�ว จ้ะ กล่�าวอวดอ�างในท�ามกล่างหัม"�ญาต�ได�อย�างไร ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ กว�าหังสุ(ท�)งหัล่าย ขุ�าพระองค(ล่ะท�)งพระองค(ไปิจ้ากท#2น#2แล่�ว จ้ะกล่�าวกะ ฝ่"งหังสุ(เหัล่�าน�)นได�อย�างไร ขุ�าพระองค(จ้�กยอมสุล่ะช#ว�ตไว�ในท#2น#) ไม� สุามารถิจ้ะท.าก�จ้ขุองคนผู้"�ไม�ปิระเสุร�ฐได�.-2 1 0 0 0 -12010 4 0 0 0

[๒๐๑] ด"กรสุ�ม�ขุะ ท�านไม�อาจ้จ้ะล่ะท�)งเราผู้"�เปิ>นท�)งนายท�)งสุหัายช=2อว�าต�)งอย"�ใน ทางอ�นปิระเสุร�ฐ น#)แล่เปิ>นธรรมเน#ยมขุองโบราณ์กบ�ณ์ฑ�ต

ท�)งหัล่าย จ้ร�งอย"� เม=2อเราย�งเหั0นท�าน ความกล่�วย�อมไม�เก�ดขุF)นเล่ย ท�านจ้�กใหั�เรา ผู้"�เปิ>นอย"�อย�างน#)รอดช#ว�ตได�. -2 1 0 0 0 -12020 8 0 0 0

[๒๐๒] เม=2อสุ�วรรณ์หังสุ(ท�)งสุองผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�ปิระพฤต�ธรรมอ�นปิระเสุร�ฐ ก.าล่�ง โต�ตอบก�นด�วยปิระการฉัะน#) นายพรานถิ=อท�อนไม�กระช�บแน�นร#บเด�น เขุ�ามา สุ�ม�ขุหังสุ(เหั0นนายพรานน�)นก.าล่�งเด�นมา จ้Fงได�ร�องเสุ#ยงด�งย=นอย"� ขุ�างหัน�าพระยาหังสุ(ปิล่อบพระยาหังสุ(ผู้"�หัวาดกล่�วใหั�เบาใจ้ด�วยค.าว�าขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าหังสุ(ท�)งหัล่าย อย�าทรงกล่�วเล่ย ด�วยว�า บ�คคล่ท�)งหัล่ายเช�นก�บพระองค(ย�อมไม�กล่�ว ขุ�าพระองค(จ้ะปิระกอบความเพ#ยรอ�น สุมควร ปิระกอบด�วยธรรม พระองค(จ้ะพ�นจ้ากบ�วงด�วยความเพ#ยรอ�น ผู้�องแผู้�วน�)นได�โดยพล่�น. -2 1 0 0 0 -12030 6 0 0 0

[๒๐๓] นายพรานได�ฟ*งค.าสุ�ภาษ�ตขุองสุ�ม�ขุหังสุ(น�)น แล่�วขุนล่�กช"ช�นนอบน�อมอ�ญชล่#แก�สุ�ม�ขุหังสุ(แล่�วถิามว�า เราไม�เคยได�ฟ*งหัร=อไม�เคยได�เหั0นนกพ"ด ภาษามน�ษย(ได� ท�านแม�จ้ะเปิ>นนกก0พ"ดภาษาอ�นปิระเสุร�ฐ เปิล่�งวาจ้า ภาษามน�ษย(ได� พระยาหังสุ(ต�วน#)เปิ>นอะไรก�บท�านหัร=อ ท�านพ�นแล่�วท.าไม จ้Fงเฝ่Oาหังสุ(ผู้"�ต�ดบ�วงอย"� หังสุ(ท�)งหัล่ายพาก�นล่ะท�)งไปิหัมด เพราะเหัต�ใด ท�านจ้Fงย�งอย"�ผู้"�เด#ยว. -2 1 0 0 0 -12040 6 0 0 0

[๒๐๔] ด"กรนายพรานผู้"�เปิ>นศ�ตร"ขุองนก พระยาหังสุ(น�)นเปิ>นราชาขุองขุ�าพเจ้�า ทรง ต�)งขุ�าพเจ้�าใหั�เปิ>นเสุนาบด# ขุ�าพเจ้�าไม�สุามารถิจ้ะล่ะท�)งพระองค(ผู้"�เปิ>นอธ�บด#ขุองหังสุ( ในคราวม#อ�นตรายได� พระยาหังสุ(น#)เปิ>นนายขุองหัม"�หังสุ( เปิ>นอ�นมากแล่ะขุองขุ�าพเจ้�า อย�าใหั�พระองค(ผู้"�เด#ยวพFงถิFงความพ�นาศ เสุ#ยเล่ย ด"กรนายพรานผู้"�สุหัาย เพราะเหัต�ท#2พระยาหังสุ(น#)เปิ>นนายขุอง ขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้Fงย�นด#ร=2นรมย(อย"�. -2 1 0 0 0 -12050 3 0 0 0

[๒๐๕] ด"กรหังสุ( ท�านย�อมนอบน�อมก�อนอาหัาร ช=2อว�าม#ปิระพฤต�ธรรมอ�น ปิระเสุร�ฐ ขุ�าพเจ้�าจ้ะปิล่�อยนายขุองท�าน ท�านท�)งสุองจ้งไปิตามสุบายเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -12060 4 0 0 0

[๒๐๖] ด"กรสุหัาย ถิ�าท�านด�กหังสุ(แล่ะนกท�)งหัล่ายด�วยปิระโยชน(ขุองตน ขุ�าพเจ้�าจ้ะขุอร�บท�กษ�ณ์าอภ�ยขุองท�านน#) ด"กรนายพราน ถิ�าท�านไม�ได�ด�ก หังสุ(แล่ะนกท�)งหัล่ายด�วยปิระโยชน(ขุองตนท�านไม�ม#อ�สุระ ถิ�าท�านปิล่�อยเราท�)งสุองเสุ#ย ท�านก0ช=2อว�ากระท.าความเปิ>นขุโมย. -2 1 0 0 0 -1

2070 3 0 0 0

[๒๐๗] ท�านเปิ>นคนร�บใช�ขุองพระราชาพระองค(ใด จ้งน.าขุ�าพเจ้�าไปิใหั�ถิFงพระ ราชาพระองค(น�)น ตามปิรารถินาเถิ�ด พระเจ้�าสุ�ญญมนะจ้�กทรงกระท.าตาม พระปิระสุงค(ในพระราชน�เวศน(น�)น.-2 1 0 0 0 -12080 4 0 0 0

[๒๐๘] นายพรานอ�นสุ�ม�ขุหังสุ(กล่�าวด�วยปิระการอย�างน#)แล่�ว จ้Fงเอาม=อท�)งสุอง ปิระคองพระยาหังสุ(ทองผู้"�ม#สุ#ด�งทองค.า ค�อยๆ วางล่งในกรง นายพรานพาพระยาหังสุ(ท�)งสุองผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์อ�นผู้�ดผู้�อง ค=อสุ�ม�ขุหังสุ(แล่ะพระยาหังสุ( ธตรฐซ่F2งอย"�ในกรงหัล่#กไปิ.-2 1 0 0 0 -12090 5 0 0 0

[๒๐๙] พระยาหังสุ(ธตรฐอ�นนายพรานน.าไปิอย"�ได�กล่�าวกะสุ�ม�ขุหังสุ(ว�าด"กรสุ�ม�ขุะ เรากล่�วน�ก ด�วยนางหังสุ(ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์ด�งทองค.าม#ขุาได�ล่�กษณ์ะ นางร" �ว�าเราถิ"กฆ่�า ก0จ้�กฆ่�าตนเสุ#ยโดยแท� ด"กรสุ�ม�ขุะ ก0ราชธ�ดาขุองพระยา ปิากหังสุ( นามว�าสุ�เหัมาม#ผู้�วงามด�งทองค.าจ้�กร.2าไหั�อย"� เหัม=อนนางนก กะเร#ยนผู้"�ก.าพร�าร.2าไหั�อย"�ท#2ร �มฝ่*2 งสุม�ทรฉัะน�)นเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -12100 14 0 0 0

[๒๑๐] การท#2พระองค(เปิ>นใหัญ�กว�าโล่กค=อ หังสุ( ใครๆ ไม�สุามารถิจ้ะปิระมาณ์ ค�ณ์ได� เปิ>นคร"ขุองหัม"�คณ์ะใหัญ� พFงตามเศร�าโศกถิFงหัญ�งคนเด#ยวอย�าง น#) เหัม=อนไม�ใช�ขุองผู้"�ม#ปิ*ญญา ล่มย�อมพ�ดพานท�)งกล่�2นหัอมแล่ะกล่�2น เหัม0น เด0กอ�อนย�อมเก0บผู้ล่ไม�ท�)งด�บท�)งสุ�ก คนตาบอดผู้"�โล่ภในรสุย�อมถิ=อเอาอาหัาร ฉั�นใด ธรรมดาหัญ�งก0ฉั�นน�)น พระองค(ไม�ร" �จ้�กต�ดสุ�นในเหัต� ท�)งหัล่ายปิรากฏแก�ขุ�าพระองค(เหัม=อนคนเขุล่า พระองค(จ้ะถิFงมรณ์กาล่ แล่�ว ย�งไม�ทรงทราบก�จ้ท#2ควรแล่ะไม�ควร พระองค(เหั0นจ้ะเปิ>นกF2งคนบ�า บ�นเพ�อไปิต�างๆ ทรงสุ.าค�ญหัญ�งว�าเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ แท�จ้ร�งหัญ�งเหัล่�าน#) เปิ>นขุองท�2วไปิแก�คนเปิ>นอ�นมาก เหัม=อนโรงสุ�ราเปิ>นสุถิานท#2ท�2วไปิแก� พวกน�กเล่งสุ�รา ฉัะน�)น อนF2ง หัญ�งเหัล่�าน#)ม#มารยาเหัม=อนพย�บแดด เปิ>นเหัต�แหั�งความเศร�าโศก เปิ>นเหัต�เก�ดโรคแล่ะอ�นตราย อนF2ง หัญ�งเหัล่�าน#)เปิ>นคนหัยาบคาย เปิ>นเคร=2องผู้"กม�ด เปิ>นบ�วง เปิ>นถิ.)าท#2อย"�ขุองม�จ้จ้�ราช บ�ร�ษใดพFงหัล่งระเร�งใจ้ในหัญ�งเหัล่�าน�)น บ�ร�ษน�)นช=2อว�าเปิ>นคนเล่วทรามในหัม"�นระ. -2 1 0 0 0 -12110 20 0 0 0

[๒๑๑] ว�ตถิ�ใด อ�นท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่ายร" �จ้�กด#แล่�ว ใครควรจ้ะต�เต#ยนว�ตถิ�น�)นเล่�า ขุF)นช=2อว�าหัญ�งท�)งหัล่ายม#บ�ญมาก เก�ดแล่�วในโล่ก ความคะนองอ�นบ�คคล่ ต�)งไว�แล่�วในหัญ�งเหัล่�าน�)น ความย�นด#อ�นบ�คคล่ต�)งเฉัพาะไว�แล่�วในหัญ�ง เหัล่�าน�)น พ=ชท�)งหัล่าย (ม#พระพ�ทธเจ้�า พระ

ปิ*จ้เจ้กพ�ทธเจ้�า พระ อร�ยสุาวกแล่ะพระเจ้�าจ้�กรพรรด�Aเปิ>นต�น) ย�อมงอกขุF)นในหัญ�งเหัล่�าน�)นสุ�ตว(เหัล่�าน�)นพFงเจ้ร�ญ บ�ร�ษไรมาเก#2ยวขุ�องช#ว�ตหัญ�งด�วยช#ว�ตขุองตนแล่�ว พFงเบ=2อหัน�ายในหัญ�งเหัล่�าน�)น ด"กรสุ�ม�ขุะ ท�านน�2นแหัล่ะ ไม�ต�องคนอ=2น ล่ะก0ปิระกอบในปิระโยชน(ขุองหัญ�งท�)งหัล่าย เม=2อภ�ยเก�ดขุF)นแก�ท�านในว�นน#)ความค�ดจ้Fงเก�ดขุF)นเพราะความกล่�ว จ้ร�งอย"� บ�คคล่ท�)งปิวงผู้"�ถิFงความ สุงสุ�ยในช#ว�ต ม#ความหัวาดกล่�ว ย�อมอดกล่�)นความกล่�วไว�ได� เพราะว�า บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�ด.ารงอย"�ในฐานะอ�นใหัญ� ย�อมปิระกอบในปิระโยชน( อ�นมากท#2จ้ะปิระกอบได� พระราชาท�)งหัล่าย ย�อมทรงปิรารถินาความ กล่�าหัาญขุองมนตร#ท�)งหัล่าย เพ=2อทรงปิระสุงค(ท#2จ้ะได�ความกล่�าหัาญน�)น ปิOองก�นอ�นตรายแล่ะสุามารถิปิOองก�นพระองค(เองด�วย ว�นน#) ท�านจ้งกระท.า ด�วยปิระการท#2พวกพน�กงานเคร=2องต�นขุองพระราชา อย�าเช=อดเฉั=อนเรา ท�)งสุองในโรงคร�วใหัญ�เถิ�ด จ้ร�งอย�างน�)น สุ#แหั�งขุนปิRกท�)งหัล่ายจ้ะฆ่�า ท�านเสุ#ยเหัม=อนขุ�ยไม�ไผู้� ฉัะน�)น ท�านแม�นายพรานจ้ะปิล่�อยแล่�ว ไม�ปิรารถินาจ้ะบ�นหัน#ไปิ ย�งเขุ�ามาใกล่�บ�วงเองอ#กเล่�า ว�นน#) ท�านถิFงความ สุงสุ�ยในช#ว�ตแล่�ว จ้งถิ=อเอาสุ�2งท#2เปิ>นปิระโยชน( อย�าย=2นปิากออกไปิเล่ย. -2 1 0 0 0 -12120 3 0 0 0

[๒๑๒] ท�านน�)นจ้งปิระกอบความเพ#ยร ท#2สุมควรอ�นปิระกอบด�วยธรรม จ้ง ปิระพฤต�การแสุวงหัาทางท#2จ้ะช�วยใหั�เรารอดช#ว�ต ด�วยความเพ#ยรอ�น ผู้�องแผู้�วขุองท�านเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -12130 5 0 0 0

[๒๑๓] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�านกท�)งหัล่าย อย�าทรงกล่�วเล่ยผู้"�ท#2สุมบ"รณ์(ด�วยญาณ์ว�ร�ยะเช�นพระองค(ย�อมไม�กล่�วเล่ย ขุ�าพระองค(จ้�กปิระกอบความ เพ#ยรท#2สุมควร อ�นปิระกอบด�วยธรรม พระองค(จ้ะหัล่�ดพ�นจ้ากบ�วง ด�วยความเพ#ยรอ�นผู้�องแผู้�วขุองขุ�าพระองค( โดยเร0วพล่�น.-2 1 0 0 0 -12140 3 0 0 0

[๒๑๔] นายพรานน�)น เขุ�าไปิย�งปิระต"พระราชว�งพร�อมด�วยหัาบหังสุ(แล่�ว จ้Fงสุ�2ง นายปิระต"ว�า ท�านจ้งไปิกราบท"ล่ถิFงเราแด�พระราชาว�า พระยาหังสุ(ธตรฐ น#)มาแล่�ว. -2 1 0 0 0 -12150 5 0 0 0

[๒๑๕] ได�ย�นว�า พระเจ้�าสุ�ญญมนะทอดพระเนตรเหั0นหังสุ(ทองท�)งสุอง ต�วผู้"� ร� �งเร=องด�วยบ�ญ หัมายร" �ด�วยล่�กษณ์ะ แล่�วตร�สุร�บสุ�2งกะพวกอ.ามาตย(ว�า ท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั�ผู้�า ขุ�าว น.)า แล่ะเคร=2องบร�โภค แก�นายพราน เง�น เปิ>นสุ�2งกระท.าความปิรารถินาแก�เขุา เขุาปิรารถินาปิระมาณ์เท�าใด ท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั�แก�เขุาปิระมาณ์เท�าน�)น.

-2 1 0 0 0 -12160 5 0 0 0

[๒๑๖] พระเจ้�ากาสุ#ทอดพระเนตรเหั0นนายพรานผู้"�ม#ความผู้�องใสุ แล่�วจ้Fงตร�สุว�า ด"กรเขุมกะผู้"�สุหัาย ก0สุระโบกขุรณ์#น#)เต0มไปิด�วยฝ่"งหังสุ( ต�)งอย"� (น.)า เต0มเปิR2 ยม) อย�างไรท�านจ้Fงถิ=อบ�วงเด�นเขุ�าไปิใกล่�พระยาหังสุ(ผู้"�อย"�ในท�าม กล่างฝ่"งหังสุ( ท#2น�าชอบใจ้เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยฝ่"งหังสุ(ผู้"�เปิ>นญาต� ซ่F2งม�ใช� หังสุ(ช�)นกล่างได�แล่ะจ้�บเอามาได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -12170 5 0 0 0

[๒๑๗] ว�นน#) เปิ>นราตร#ท#2 ๗ ขุองขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(เปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาท แอบ อย"�ในต��ม คอยต�ดตามรอยเท�าขุองพระยาหังสุ(น#) ซ่F2งก.าล่�งเขุ�าไปิย�งท#2ถิ=อ เอาเหัย=2อ ล่.าด�บน�)น ขุ�าพระองค(ได�เหั0นรอยเท�าขุองพระยาหังสุ(น�)น ผู้"�ก.าล่�งเท#2ยวแสุวงหัาเหัย=2อ จ้Fงด�กบ�วงล่งในท#2น�)น ขุ�าพระองค(จ้�บ พระยาหังสุ(น�)นมาได�ด�วยอ�บายอย�างน#) พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -12180 3 0 0 0

[๒๑๘] ด"กรนายพราน หังสุ(น#)ม#อย"�สุองต�ว ไฉันท�านจ้Fงกล่�าวว�าม#ต�วเด#ยว จ้�ตขุองท�านว�ปิร�ตไปิแล่�วหัร=อ หัร=อว�าท�านค�ดจ้ะหัาปิระโยชน(อะไร. -2 1 0 0 0 -12190 4 0 0 0

[๒๑๙] หังสุ(ต�วท#2ม#พ=)นแดง ม#สุ#งดงามด�จ้ทองค.าก.าล่�งหัล่อม รอบๆ คอจ้รด ทรวงอกน�)น เขุ�ามาต�ดบ�วงขุองขุ�าพระองค( แต�หังสุ(ต�วท#2ผู้�ดผู้�องน#)ม�ได�ต�ดบ�วง เม=2อจ้ะกล่�าวถิ�อยค.าเปิ>นภาษามน�ษย( ได�ย=นกล่�าวถิ�อยค.า อ�นปิระเสุร�ฐกะพระยาหังสุ(ผู้"�ต�ดบ�วง ผู้"�กระสุ�บกระสุ�ายอย"� -2 1 0 0 0 -12200 2 0 0 0

[๒๒๐] ด"กรสุ�ม�ขุหังสุ( เหัต�ไรหันอท�านจ้Fงย=นขุบคางอย"�ในบ�ดน#) หัร=อว�าท�านมาถิFงบร�ษ�ทขุองเราแล่�วกล่�วภ�ย จ้Fงไม�พ"ด. -2 1 0 0 0 -12210 4 0 0 0

[๒๒๑] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ�แหั�งชนชาวกาสุ# ขุ�าพระองค(เขุ�ามาสุ"�บร�ษ�ทขุอง พระองค(แล่�ว จ้ะกล่�วภ�ยก0หัาไม� ขุ�าพระองค(จ้�กไม�พ"ดเพราะกล่�วภ�ยก0หัาไม� แต�เม=2อปิระโยชน(เช�นน�)นเก�ดขุF)นแล่�ว ขุ�าพระองค(จ้Fงจ้�กพ"ด. -2 1 0 0 0 -12220 5 0 0 0

[๒๒๒] เราไม�เหั0นบร�ษ�ทผู้"�ย�2งใหัญ� พล่รถิ พล่เด�นเท�า เกราะ โล่�หั(แล่ะนายขุม�งธน"ผู้"�สุวมเกราะขุองท�านเล่ย ด"กรสุ�ม�ขุหังสุ( ท�านอาศ�ยสุ�2งใดหัร=อว�า เขุ�าไปิในสุถิานท#2ใดแล่�วไม�กล่�วสุ�2งท#2จ้ะพFงกล่�ว เราไม�เหั0นสุ�2ง

น�)น หัร=อ สุถิานท#2น�)นแม�เปิ>นเง�น ทองหัร=อนครท#2สุร�างไว�อย�างด#ซ่F2งม#ค"รายรอบ ยากท#2จ้ะไปิได� ม#หัอรบแล่ะเช�งเท�นอ�นม�2นคงเล่ย. -2 1 0 0 0 -12230 7 0 0 0

[๒๒๓] ขุ�าพระองค(ไม�ต�องการด�วยบร�ษ�ทผู้"�ย�2งใหัญ�หัร=อนครหัร=อทร�พย( เพราะขุ�าพระองค(ไปิสุ"�ทางโดยสุถิานท#2ม�ใช�ทาง ขุ�าพระองค(เปิ>นผู้"�เท#2ยวไปิในอากาศ ก0พระองค(ทรงสุด�บขุ�าวว�า ขุ�าพระองค(เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต แล่ะเปิ>นผู้"�ล่ะเอ#ยดค�ด ขุ�ออรรถิ ถิ�าพระองค(ทรงด.ารงม�2นอย"�ในความสุ�ตย(ไซ่ร� ขุ�าพระองค(จ้ะพFงกล่�าววาจ้าอ�นม#อรรถิ ด�วยว�า ค.าท#2ขุ�าพระองค(กล่�าวแม�จ้ะเปิ>นสุ�ภาษ�ต ก0 จ้�กท.าอะไรแก�พระองค(ผู้"�หัาความสุ�ตย(ม�ได� ผู้"�ไม�ปิระเสุร�ฐ ม�กตร�สุค.าเท0จ้ผู้"�หัยาบช�า. -2 1 0 0 0 -12240 9 0 0 0

[๒๒๔] พระองค(ได�ร�บสุ�2งใหั�ขุ�ดสุระช=2อว�าเขุมะน#) ตามถิ�อยค.าขุองพวกพราหัมณ์( แล่ะพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ปิระกาศอภ�ยท�2วสุ�บท�ศ หังสุ(เหัล่�าน�)นจ้Fงได�พาก�น บ�นล่งสุ"�สุระโบกขุรณ์# อ�นม#น.)าใสุสุะอาด ในสุระโบกขุรณ์#น�)นม#อาหัารอย�างเพ#ยงพอ แล่ะไม�ม#การเบ#ยดเบ#ยนนกท�)งหัล่ายเล่ย พวกขุ�าพระองค(ได�ย�นค.าปิระกาศน#)แล่�ว จ้Fงพาก�นบ�นมาในสุระขุองพระองค( พวก ขุ�าพระองค(น�)นๆ ก0ถิ"กบ�วงร�ดไว� น#2เปิ>นค.าตร�สุเท0จ้ขุองพระองค( บ�คคล่ กระท.าม�สุาวาท แล่ะความโล่ภค=อความอยากได�อ�นล่ามกเปิ>นเบ=)องหัน�าแล่�ว ก�าวล่�วงปิฏ�สุนธ�ในเทวโล่กแล่ะมน�ษย(โล่กท�)งสุอง ย�อมเขุ�าถิFงนรกอ�นไม�น�าเพล่�ดเพล่�น. -2 1 0 0 0 -12250 5 0 0 0

[๒๒๕] ด"กรสุ�ม�ขุหังสุ( เราม�ได�ท.าผู้�ด ท�)งม�ได�จ้�บท�านมาด�วยความโล่ภ ก0เราได� สุด�บมาว�า ท�านท�)งหัล่ายเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต เปิ>นผู้"�ล่ะเอ#ยด แล่ะค�ดขุ�ออรรถิ ท.าไฉันท�านท�)งหัล่าย จ้Fงจ้ะมากล่�าววาจ้าอ�นอาศ�ยอรรถิในท#2น#) ด"กรสุ�ม�ขุหังสุ(ผู้"�สุหัาย นายพรานผู้"�น#)เราสุ�งไปิ จ้Fงไปิจ้�บเอาท�านมาด�วยความ ปิระสุงค(น�)น.-2 1 0 0 0 -12260 14 0 0 0

[๒๒๖] ขุ�าแต�พระจ้อมแหั�งชนชาวกาสุ# เม=2อช#ว�ตน�อมเขุ�าไปิใกล่�ความตายแล่�วขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายถิFงมรณ์กาล่แล่�ว จ้ะไม�พFงกล่�าววาจ้าอ�นม#เหัต�เล่ย ผู้"�ใดฆ่�าเน=)อด�วยเน=)อต�อ ฆ่�านกด�วยนกต�อ หัร=อด�กผู้"�เล่=2องล่=อด�วยเสุ#ยงท#2เล่=2องล่=อ จ้ะม#อะไรเปิ>นความเล่วทรามย�2งกว�าความเล่วทรามขุองผู้"�น�)น ก0 ผู้"�ใดพFงกล่�าววาจ้าอ�นปิระเสุร�ฐแต�ปิระพฤต�ธรรมไม�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�น�)นย�อม พล่าดจ้ากโล่กท�)งสุองค=อ โล่กน#)แล่ะโล่กหัน�า บ�คคล่ได�ร�บยศแล่�วไม�พFงม�วเมา ถิFงความท�กขุ(อ�นเปิ>นเหัต�สุงสุ�ยในช#ว�ตแล่�วไม�พFงเด=อดร�อน พFง พยายามในก�จ้ท�)งหัล่ายร.2าไปิ แล่ะพFงปิดช�องท�)งหัล่าย ชนเหัล่�าใดเปิ>นผู้"�เจ้ร�ญ ถิFงเวล่าใกล่�ตายไม�ล่�วงเล่ย

ปิระโยชน(อย�างย�2งปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#) ชนเหัล่�าน�)นย�อมไปิสุ"�ไตรท�พย(ด�วยปิระการอย�างน#) ขุ�าแต�พระจ้อมแหั�งชนชาวกาสุ# พระองค(ทรงสุด�บค.าน#)แล่�วขุอจ้งทรงร�กษาธรรมในพระองค( แล่ะได�ทรงโปิรดปิล่�อยพระยาหังสุ(ธตรฐ ผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดกว�า หังสุ(ท�)งหัล่ายเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -12270 6 0 0 0

[๒๒๗] ชาวพน�กงานท�)งหัล่าย จ้งน.าน.)า น.)าม�นทาเท�าแล่ะอาสุนะอ�นม#ค�ามากมา เถิ�ด เราจ้ะปิล่�อยพระยาหังสุ(ธตรฐ ผู้"�เร=องยศออกจ้ากกรง แล่ะสุ�ม�ขุหังสุ(เสุนาบด#ผู้"�ม#ปิ*ญญา เปิ>นผู้"�ล่ะเอ#ยดค�ดอรรถิท#2ยากได�ง�าย ผู้"�ใดเม=2อพระราชาม#สุ�ขุก0สุ�ขุด�วย เม=2อพระราชาม#ท�กขุ(ก0ท�กขุ(ด�วย ผู้"�เช�นน#)แล่ย�อมสุมควรเพ=2อจ้ะบร�โภคก�อนขุ�าวขุองนายได� เหัม=อนสุ�ม�ขุหังสุ(เปิ>นราชสุหัายท�2วไปิ แก�สุ�ตว(ม#ช#ว�ต ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -12280 6 0 0 0

[๒๒๘] พระยาหังสุ(ธตรฐเขุ�าไปิเกาะต�2ง อ�นล่�วนแล่�วไปิด�วยทองค.าม# ๘ เท�า น�า ร=2นรมม(ใจ้ เกล่#)ยงเกล่า ล่าดด�วยผู้�าแคว�นกาสุ# สุ�ม�ขุหังสุ(เขุ�าไปิเกาะเก�าอ#)อ�นล่�วนแล่�วไปิด�วยทองค.า หั��มด�วยหัน�งเสุ=อโคร�ง ในล่.าด�บแหั�ง พระยาหังสุ(ธตรฐ ชนชาวกาสุ#เปิ>นอ�นมาก ต�างถิ=อเอาโภชนะอ�นเล่�ศท#2เขุา สุ�งไปิถิวายพระราชา น.าเขุ�าไปิใหั�แก�พระยาหังสุ(ท�)งสุองน�)น ด�วยภาชนะทองค.า.-2 1 0 0 0 -12290 4 0 0 0

[๒๒๙] พระยาหังสุ(ธตรฐผู้"�ฉัล่าด เหั0นโภชนะอ�นเล่�ศท#2เขุาน.ามาใหั� อ�นพระเจ้�ากาสุ# ปิระทานสุ�งไปิจ้Fงได�ถิามธรรมเน#ยมเคร=2องปิฏ�สุ�นถิารในกาล่เปิ>นล่.าด�บ น�)นว�า พระองค(ไม�ม#โรคาพาธแล่หัร=อ ทรงสุ.าราญด#อย"�หัร=อ ทรง ปิกครองร�ฐมณ์ฑล่อ�นสุมบ"รณ์(น#)โดยธรรมหัร=อ. -2 1 0 0 0 -12300 2 0 0 0

[๒๓๐] ด"กรพระยาหังสุ( เราไม�ม#โรคาพาธ อนF2ง เราม#ความสุ.าราญด# แล่ะเราก0ปิกครองร�ฐมณ์ฑล่อ�นสุมบ"รณ์(น#)โดยธรรม. -2 1 0 0 0 -12310 2 0 0 0

[๒๓๑] โทษอะไรๆ ไม�ม#ในหัม"�อ.ามาตย(ขุองพระองค(แล่หัร=อ แล่ะอ.ามาตย(เหัล่�า น�)น ไม�อาล่�ยช#ว�ตในปิระโยชน(ขุองพระองค(แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -12320 2 0 0 0

[๒๓๒] โทษอะไรๆ ไม�ม#ในหัม"�อ.ามาตย(ขุองเรา แล่ะอ.ามาตย(เหัล่�าน�)นไม�อาล่�ยช#ว�ตในปิระโยชน(ขุองเรา. -2 1 0 0 0 -1

2330 3 0 0 0

[๒๓๓] พระมเหัสุ#ซ่F2งม#พระชาต�เสุมอก�น ทรงเช=2อฟ*งม#พระเสุาวน#ย(อ�นน�าร�ก ทรง ปิระกอบด�วยพระโอรสุ พระร"ปิ พระโฉัมแล่ะพระยศ เปิ>นไปิตามพระราชอ�ธยาศ�ยขุองพระองค(แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -12340 3 0 0 0

[๒๓๔] พระมเหัสุ#ซ่F2งม#พระชาต�เสุมอก�น ทรงเช=2อฟ*งม#พระเสุาวน#ย(อ�นน�าร�ก ทรง ปิระกอบด�วยพระโอรสุ พระร"ปิ พระโฉัมแล่ะพระยศเปิ>นไปิตาม อ�ธยาศ�ยขุองเรา.-2 1 0 0 0 -12350 3 0 0 0

[๒๓๕] พระองค(ม�ได�ทรงเบ#ยดเบ#ยนชาวแว�นแคว�น ทรงปิกครองใหั�ปิราศจ้าก อ�นตรายแต�ท#2ไหันๆ โดยความเกร#)ยวกราดโดยธรรม โดยความ สุม.2าเสุมอแล่หัร=อ.-2 1 0 0 0 -12360 3 0 0 0

[๒๓๖] เราม�ได�เบ#ยดเบ#ยนชาวแว�นแคว�น ปิกครองใหั�ปิราศจ้ากอ�นตรายแต�ท#2 ไหันๆ โดยความไม�เกร#)ยวกราด โดยธรรม โดยความสุม.2าเสุมอ.-2 1 0 0 0 -12370 2 0 0 0

[๒๓๗] พระองค(ทรงย.าเกรงสุ�ตบ�ร�ษ ทรงเว�นอสุ�ตบ�ร�ษแล่หัร=อ พระองค(ไม�ทรงล่ะท�)งธรรม ไม�ทรงปิระพฤต�คล่�อยตามอธรรมแล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -12380 2 0 0 0

[๒๓๘] เราย.าเกรงสุ�ตบ�ร�ษ เว�นอสุ�ตบ�ร�ษ ปิระพฤต�คล่�อยตามธรรมล่ะท�)งอธรรม.-2 1 0 0 0 -12390 3 0 0 0

[๒๓๙] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย( พระองค(ทรงพ�จ้ารณ์าเหั0นช�ดซ่F2งพระชนมาย� อ�นเปิ>นอนาคตย�2งย=นยาวอย"�หัร=อ พระองค(ทรงม�วเมาในอารมณ์(เปิ>นท#2ต�)ง แหั�งความม�วเมา ไม�สุะด��งกล่�วปิรโล่กหัร=อ. -2 1 0 0 0 -12400 9 0 0 0

[๒๔๐] ด"กรพระยาหังสุ( เราพ�จ้ารณ์าเหั0นช�ดซ่F2งอาย�อ�นเปิ>นอนาคตย�งย=นยาวอย"� เราต�)งอย"�แล่�วในธรรม ๑๐ ปิระการ จ้Fงไม�สุะด��งกล่�วปิรโล่ก เราเหั0นก�ศล่ ธรรมท#2ด.ารงอย"�ในตนเหัล่�าน#) ค=อทาน ศ#ล่ การบร�จ้าค ความซ่=2อตรง ความอ�อนโยน ความเพ#ยร ความไม�โกรธ ความไม�เบ#ยดเบ#ยน ความ อดทนแล่ะความไม�พ�โรธ แต�น�)นปิRต�แล่ะโสุมน�สุไม�ใช�

น�อย ย�อมเก�ด แก�เรา ก0สุ�ม�ขุหังสุ(น#)ไม�ท�นค�ดถิFงค�ณ์สุมบ�ต�ขุองเรา ไม�ทราบความปิระท�ษ ร�ายแหั�งจ้�ต จ้Fงเปิล่�งวาจ้าอ�นหัยาบคาย ย�อมกล่�าวถิFงโทษท#2ไม�ม#อย"�ในเราค.าขุองสุ�ม�ขุหังสุ(น#) ย�อมไม�เปิ>นเหัม=อนค.าขุองคนม#ปิ*ญญา. -2 1 0 0 0 -12410 6 0 0 0

[๒๔๑] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ�กว�ามน�ษย( ความพล่�)งพล่าดน�)นม#แก�ขุ�าพระองค(โดยความร#บร�อน ก0เม=2อพระยาหังสุ(ธตรฐต�ดบ�วง ขุ�าพระองค(ม#ความท�กขุ(มากมาย ขุอพระองค(ได�ทรงโปิรดเปิ>นท#2พF2งขุองขุ�าพระองค( เหัม=อนบ�ดาเปิ>นท#2พF2งขุองบ�ตร แล่ะด�จ้แผู้�นด�นเปิ>นท#2พF2งขุองหัม"�สุ�ตว(ฉัะน�)นเถิ�ด ขุ�า แต�พระองค(ผู้"�เปิ>นราชก�ญชร ขุอพระองค(ได�ทรงโปิรดงดโทษแก�ขุ�าพระองค( ผู้"�ถิ"กความผู้�ดครอบง.าเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -12420 3 0 0 0

[๒๔๒] เราย�อมอน�โมทนาแก�ท�านด�วยอาการอย�างน#) เพราะท�านไม�ปิกปิดความ ในใจ้ ด"กรหังสุ( ท�านเปิ>นผู้"�ซ่=2อตรง จ้งท.าล่ายความขุ�องใจ้เสุ#ยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -12430 4 0 0 0

[๒๔๓] ทร�พย(เคร=2องปิล่=)มใจ้อย�างใดอย�างหันF2ง ม#อย"�ในน�เวศน(ขุองเรา ผู้"�เปิ>นพระเจ้�ากาสุ# ค=อ เง�น ทอง แก�วม�กดา แก�วไพฑ"รย(อ�นมากมาย แก�วมณ์# สุ�งขุ( ไขุ�ม�ก ผู้�า จ้�นทน(แดง แล่ะเหัล่0กอ#กมาก เราขุอใหั�ทร�พย(เคร=2องปิล่=)มใจ้ท�)งหัมดน#)แก�ท�าน แล่ะขุอล่ะความเปิ>นใหัญ�ใหั�แก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -12440 6 0 0 0

[๒๔๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ขุ�าพระองค(ท�)งสุองผู้"�อ�นพระองค(ทรงย.าเกรงแล่ะทรงสุ�กการะโดยแท� ขุอพระองค(ทรงเปิ>น พระอาจ้ารย( ขุองขุ�าพระองค(ท�)งสุอง ผู้"�ปิระพฤต�อย"�ในธรรมท�)งหัล่ายเถิ�ด ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นอาจ้ารย( ผู้"�ปิราบปิรามขุ�าศFก ขุ�าพระองค(ท�)งสุองอ�นพระองค(ทรงยอมอน�ญาตแล่�ว จ้�กกระท.าปิระท�กษ�ณ์พระองค(แล่�ว จ้�กกล่�บไปิหัาหัม"�ญาต�. -2 1 0 0 0 -12450 3 0 0 0

[๒๔๕] พระเจ้�ากาสุ#ทรงด.าร� แล่ะทรงปิรFกษาขุ�อความตามท#2ได�กล่�าวมาตล่อดราตร# ท�)งปิวง แล่�วทรงอน�ญาตพระยาหังสุ(ท�)งสุองผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดกว�าหังสุ(ท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -12460 2 0 0 0

[๒๔๖] เม=2อพระอาท�ตย(อ�สุดงคต เม=2อราตร#สุว�างจ้�า พระยาหังสุ(ท�)งสุองก0พาก�นบ�น ไปิจ้ากพระราชน�เวศน(ขุองพระเจ้�ากาสุ#.

-2 1 0 0 0 -12470 4 0 0 0

[๒๔๗] หังสุ(เหัล่�าน�)น เหั0นพระยาหังสุ(ท�)งสุองผู้"�ย�2งใหัญ�ไม�ม#โรคกล่�บมาถิFง จ้Fง พาก�นสุ�งเสุ#ยงว�า เกเก ได�เก�ดเสุ#ยงอ=)ออFงขุF)น หังสุ(ผู้"�ม#ความเคารพนายเหัล่�าน�)นได�ปิ*จ้จ้�ยม#ปิRต�โสุมน�สุ เพราะนายหัล่�ดพ�นกล่�บมา พาก�น กระโดดโล่ดเต�นเขุ�าไปิหั�อมล่�อมโดยรอบ. -2 1 0 0 0 -12480 7 0 0 0

[๒๔๘] ปิระโยชน(ท�)งปิวง ขุองบ�คคล่ผู้"�สุมบ"รณ์(ด�วยก�ล่ยาณ์ม�ตรย�อมใหั�สุ.าเร0จ้ความสุ�ขุความเจ้ร�ญเหัม=อนพระยาหังสุ(ธตรฐแล่ะสุ�ม�ขุหังสุ( สุมบ"รณ์(ด�วย ก�ล่ยาณ์ม�ตร เก�ดปิระโยชน( ใหั�สุ.าเร0จ้ความเจ้ร�ญกล่�บมาย�งหัม"�ญาต�ฉัะน�)น.

จ้บ มหัาหั�งสุชาดกท#2 ๒ ๓. สุ�ธาโภชนชาดก ว�าด�วยขุองก�นอ�นเปิ>นท�พย( -2 1 0 0 0 -12490 3 0 0 0

[๒๔๙] ขุ�าพเจ้�าไม�ซ่=)อ ไม�ขุาย อนF2ง แม�ความสุ�2งสุมขุองขุ�าพเจ้�าก0ไม�ม#ในท#2น#) ภ�ตน#)ม#น�ดหัน�อยท�)งหัาได�แสุนยาก ขุ�าวสุ�กแล่�งหันF2งน#)หัาพอแก�เราสุองคนไม�.-2 1 0 0 0 -12500 5 0 0 0

[๒๕๐] บ�คคล่ควรแบ�งขุองน�อยใหั�ตามน�อย ควรแบ�งขุองสุ�วนกล่างใหั�ตามสุ�วน กล่าง ควรแบ�งขุองมากใหั�ตามมาก การไม�ใหั�ย�อมไม�ควร ด"กรโกสุ�ย เศรษฐ# เพราะเหัต�น�)น ขุ�าพเจ้�าขุอกล่�าวกะท�าน ท�านจ้งขุF)นสุ"�ทางขุอง พระอร�ยเจ้�า จ้งใหั�ทานแล่ะจ้งบร�โภค เพราะว�าผู้"�บร�โภคคนเด#ยวย�อม ไม�ได�ความสุ�ขุ. -2 1 0 0 0 -12510 5 0 0 0

[๒๕๑] ผู้"�ใด เม=2อแขุกน�2งแล่�ว บร�โภคโภชนะผู้"�เด#ยว พล่#กรรมขุองผู้"�น�)นย�อมไร�ผู้ล่ ท�)งความเพ#ยรแสุวงหัาทร�พย(ขุองผู้"�น�)นก0ไร�ปิระโยชน( ด"กรโกสุ�ยเศรษฐ# เพราะเหัต�น�)น ขุ�าพเจ้�าขุอกล่�าวกะท�าน ท�านจ้งขุF)นสุ"�ทางแหั�งพระอร�ยเจ้�าจ้งใหั�ทานแล่ะจ้งบร�โภค เพราะว�าผู้"�บร�โภคคนเด#ยวย�อมไม�ได�ความสุ�ขุ. -2 1 0 0 0 -12520 5 0 0 0

[๒๕๒] ผู้"�ใด เม=2อแขุกน�2งแล่�ว ไม�บร�โภคโภชนะแต�ผู้"�เด#ยว พล่#กรรมขุองผู้"�น�)น ย�อมม#ผู้ล่จ้ร�ง ท�)งความเพ#ยรแสุวงหัาทร�พย(ขุองผู้"�น�)นก0ม#ปิระโยชน(จ้ร�ง ด"กรโกสุ�ยเศรษฐ# เพราะเหัต�น�)น ขุ�าพเจ้�าขุอกล่�าวกะท�าน ท�านจ้งขุF)นสุ"� ทางขุองพระอร�ยเจ้�า จ้งใหั�ทานแล่ะจ้งบร�โภค เพราะ

ว�าผู้"�บร�โภคคนเด#ยว ย�อมไม�ได�ความสุ�ขุ.-2 1 0 0 0 -12530 7 0 0 0

[๒๕๓] บ�ร�ษเขุ�าไปิสุ"�สุระแล่�ว บ"ชาท#2แม�น.)าช=2อพหั�กาก0ด# ท#2สุระช=2อคยาก0ด# ท#2ท�า น.)าช=2อโทณ์ะก0ด# ท#2ท�าน.)าช=2อต�มพร�ก0ด# ท#2หั�วงน.)าใหัญ�ม#กระแสุเช#2ยวก0ด# การบ"ชาแล่ะความเพ#ยรขุองเขุาในท#2น�)นๆ ย�อมม#ผู้ล่ ผู้"�ใด เม=2อแขุกน�2งแล่�วไม�บร�โภคโภชนะแต�ผู้"�เด#ยว จ้ะกล่�าวว�าไร�ผู้ล่น�)นไม�ได� ด"กรโกสุ�ยเศรษฐ#เพราะเหัต�น�)น ขุ�าพเจ้�าขุอกล่�าวกะท�าน ท�านจ้งขุF)นสุ"�ทางขุองพระอร�ยเจ้�าจ้งใหั�ทานแล่ะจ้งบร�โภค เพราะว�าผู้"�บร�โภคคนเด#ยวย�อมไม�ได�ความสุ�ขุ. -2 1 0 0 0 -12540 4 0 0 0

[๒๕๔] ผู้"�ใด เม=2อแขุกน�2งแล่�ว บร�โภคโภชนะแต�ผู้"�เด#ยว ผู้"�น�)นเปิร#ยบเหัม=อนกล่=น เบ0ดอ�นม#สุายยาว พร�อมท�)งเหัย=2อ ด"กรโกสุ�ยเศรษฐ# เพราะเหัต�น�)น ขุ�าพเจ้�าขุอกล่�าวกะท�าน ท�านจ้งขุF)นสุ"�ทางขุองพระอร�ยเจ้�า จ้งใหั�ทานแล่ะจ้งบร�โภค เพราะว�าผู้"�บร�โภคคนเด#ยวย�อมไม�ได�ความสุ�ขุ.-2 1 0 0 0 -12550 3 0 0 0

[๒๕๕] พราหัมณ์(เหัล่�าน#)ม#ผู้�วพรรณ์งามจ้ร�งหันอ เพราะเหัต�ไร สุ�น�ขุขุองท�านน#)จ้Fง เปิล่�งร�ศม#สุ#ต�างๆ ได� ขุ�าแต�พราหัมณ์( ท�านท�)งหัล่าย ใครเล่�าหันอ จ้ะบอกแก�ขุ�าพเจ้�าได�. -2 1 0 0 0 -12560 3 0 0 0

[๒๕๖] ท�านท�)งสุองน#) ค=อ จ้�นทเทพบ�ตรแล่ะสุ�ร�ยเทพบ�ตร สุ�วนผู้"�น#) ค=อ มาตล่#เทพสุารถิ# สุ�วนเราเปิ>นท�าวสุ�กกะจ้อมเทพชาวไตรทศ แล่ะสุ�น�ขุ ต�วน#)เร#ยกว�า ปิ*ญจ้สุ�ขุเทพบ�ตร.-2 1 0 0 0 -12570 2 0 0 0

[๒๕๗] ฉั�2ง ตะโพน แล่ะเปิงมาง ย�อมปิล่�กเทพบ�ตรผู้"�หัล่�บแล่�ว ใหั�ต=2นแล่ะ ต=2นแล่�วย�อมเพล่�ดเพล่�นใจ้. -2 1 0 0 0 -12580 5 0 0 0

[๒๕๘] ชนเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2ง ม#ความตระหัน#2เหัน#ยวแน�น ม�กบร�ภาษสุมณ์พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ชนเหัล่�าน�)น ทอดท�)งร�างกายไว�ในโล่กน#)แล่�ว เม=2อตาย แล่�วย�อมไปิสุ"�นรก ชนเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2ง หัว�งสุ�คต�ต�)งอย"�ในธรรม ค=อ ความสุ.ารวมแล่ะการแจ้กทาน ชนเหัล่�าน�)นทอดท�)งร�างกายไว�ในโล่กน#) แล่�ว เม=2อตายไปิ ย�อมไปิสุ"�สุ�คต�. -2 1 0 0 0 -12590 3 0 0 0

[๒๕๙] ท�านน�)นช=2อโกสุ�ยเศรษฐ# ม#ความตระหัน#2 ม#ธรรมอ�นล่ามกใน

ชาต�ก�อนเปิ>นญาต�ขุองพวกเรา พวกเรามาแล่�วในท#2น#) เพ=2อปิระโยชน(แก�ท�าน เท�าน�)น ด�วยค�ดว�า โกสุ�ยะน#) อย�าได�ม#ธรรมอ�นล่ามกไปินรกเล่ย. -2 1 0 0 0 -12600 8 0 0 0

[๒๖๐] ก0ท�านเหัล่�าน�)น เปิ>นผู้"�ใคร�ปิระโยชน(แก�ขุ�าพเจ้�าโดยแท� เพราะมาพร.2าสุอนขุ�าพเจ้�าอย"�เน=องๆ ขุ�าพเจ้�าน�)นจ้�กท.าตามค.าท#2ท�านท�)งหัล่ายผู้"�แสุวงหัา ปิระโยชน(กล่�าวแล่�วท�กปิระการ ขุ�าพเจ้�าน�)นจ้�กขุองดเว�นจ้ากความเปิ>น คนตระหัน#2เสุ#ยในว�นน#)แหัล่ะ อนF2ง ขุ�าพเจ้�าจ้ะไม�พFงท.าบาปิกรรมอะไรๆ ขุF)นช=2อว�าการไม�ใหั�อะไรๆ จ้ะไม�ม#แก�ขุ�าพเจ้�า แล่ะขุ�าพเจ้�าย�งไม�ได�ใหั� แล่�วจ้ะไม�ขุอด=2มน.)า ขุ�าแต�ท�าววาสุวะ ก0เม=2อขุ�าพเจ้�าใหั�อย"�อย�างน#)ตล่อด กาล่ท�)งปิวง แม�โภคสุมบ�ต�ขุองขุ�าพเจ้�าจ้�กสุ�)นไปิ แต�น�)น ขุ�าพเจ้�าจ้�กล่ะ กามท�)งหัล่ายตามสุ�วนท#2ม#อย"�แล่�วจ้�กบวช. -2 1 0 0 0 -12610 16 0 0 0

[๒๖๑] เทพธ�ดาเหัล่�าน�)น อ�นท�าวสุ�กกะผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าเทวดาร�กษาแล่�ว ย�อม บ�นเท�งอย"� ณ์ ภ"เขุาค�นธมาทน(อ�นเปิ>นภ"เขุาปิระเสุร�ฐสุ�ด คร�)งน�)น นารทดาบสุผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าฤาษ# ผู้"�ไปิได�ในโล่กท�)งปิวง ได�มาถิ=อเอาก�2งไม�อ�น ปิระเสุร�ฐ ม#ดอกบานด#แล่�ว ดอกไม�น�)นสุะอาด ม#กล่�2นหัอม เทพยดา ชาวไตรทศ กระท.าสุ�กการะ เปิ>นดอกไม�สุ"งสุ�ด อ�นท�าวสุ�กกะผู้"�ปิระเสุร�ฐ กว�าอมรเทพเสุพแล่�ว แต�พวกมน�ษย(แล่ะพวกอสุ"รไม�ได� เว�นไว�แต�พวก เทวดา เปิ>นดอกไม�ม#ปิระโยชน( สุมควรแก�เทวดาเหัล่�าน�)น ล่.าด�บน�)น นางเทพนาร# ๔ องค( ค=อ นางอาสุา นางศร�ทธา นางสุ�ร� แล่ะนางหั�ร�ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์เปิร#ยบด�วยทองค.า เปิ>นใหัญ�กว�านางเทพนาร#ผู้"�ร =2นเร�ง ต�างล่�กขุF)นกล่�าวกะนารทม�น# ผู้"�เปิ>นพราหัมณ์(ผู้"�ปิระเสุร�ฐว�า ขุ�าแต�ท�านมหัาม�น# ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ถิ�าดอกปิาร�ฉั�ตตะน#) พระค�ณ์เจ้�าไม�เจ้าะจ้งแล่�ว ก0ขุอจ้งใหั� แก�พวกด�ฉั�นเถิ�ด คต�ท�)งปิวงจ้งสุ.าเร0จ้แก�พระค�ณ์เจ้�า ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้ง ใหั�แก�พวกด�ฉั�นเถิ�ด เหัม=อนท�าววาสุวะ ฉัะน�)นเถิ�ด นารทดาบสุเหั0น นางธ�ดาท�)ง ๔ มาขุอดอกไม� จ้Fงกล่�าวว�า ท�านพ"ดด�วยค.าชวนทะเล่าะ เราไม�ม#ความต�องการด�วยดอกไม�เหัล่�าน#)สุ�กน�อยหันF2ง บรรดาเจ้�าท�)ง ๔ ผู้"� ใดปิระเสุร�ฐกว�า ผู้"�น�)นจ้งปิระด�บดอกไม�น�)นเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -12620 4 0 0 0

[๒๖๒] ขุ�าแต�ท�านนารทะผู้"�อ�ดม พระค�ณ์เจ้�าน�2นแล่จ้งพ�จ้ารณ์าด"พวกด�ฉั�น พระ ค�ณ์เจ้�าปิรารถินาใหั�แก�นางใด ก0จ้งใหั�แก�นางน�)น ก0บรรดาพวกด�ฉั�น พระค�ณ์เจ้�าจ้�กใหั�แก�นางใด นางน�)นแหัล่ะ จ้�กเปิ>นผู้"�อ�นด�ฉั�นท�)งหัล่ายยกย�องว�าปิระเสุร�ฐสุ�ด.-2 1 0 0 0 -12630 4 0 0 0

[๒๖๓] ด"กรนางผู้"�ม#ต�วงาม ค.าน#)ไม�สุมควร ใครเปิ>นพราหัมณ์( ใครกล่�าวการ ทะเล่าะ เพราะฉัะน�)น ท�านท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่ถิามท�าวสุ�กกะ

ผู้"�เปิ>นจ้อมแหั�งภ"ตเถิ�ด ถิ�าท�านท�)งหัล่ายไม�ทราบในท#2น#)ว�า ตนสุ"งสุ�ดหัร=อว�าธรรมสุ"งสุ�ด. -2 1 0 0 0 -12640 4 0 0 0

[๒๖๔] นางเทพธ�ดาเหัล่�าน�)น อ�นนารทดาบสุกล่�าวแล่�ว เปิ>นผู้"�โกรธแค�นอย�างย�2ง เปิ>นผู้"�ม�วเมาในผู้�วพรรณ์ พาก�นไปิสุ"�สุ.าน�กขุองท�าวสุหั�สุสุน�ยน( แล่�วท"ล่ถิามท�าวสุ�กกะผู้"�เปิ>นจ้อมแหั�งภ"ตว�า ใครหันอเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ. -2 1 0 0 0 -12650 4 0 0 0

[๒๖๕] ท�าวปิ�ร�นททะผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าเทวดา ผู้"�อ�นเทวดากระท.าอ�ญชล่# ทรงเหั0น นางเทพธ�ดาท�)ง ๔ น�)น ผู้"�ม#ใจ้ร�ษยา จ้Fงตร�สุว�า ด"กรเจ้�าผู้"�งามเล่�ศ เจ้�าท�)งปิวงเปิ>นเช�นเด#ยวก�น จ้งยกไว�ก�อน ใครเล่�าหันอได�กล่�าวการทะเล่าะขุF)น. -2 1 0 0 0 -12660 5 0 0 0

[๒๖๖] ท�านนารทมหัาม�น#ใด ผู้"�เท#2ยวไปิในโล่กท�)งปิวง ผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม ม#ความ บากบ�2นอย�างแท�จ้ร�ง ท�านได�กล่�าวกะพวกหัม�อมฉั�น ณ์ ภ"เขุาค�นธมาทน( อ�นเปิ>นภ"เขุาปิระเสุร�ฐว�า ท�านท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่ถิามท�าวสุ�กกะผู้"�เปิ>นจ้อม แหั�งภ"ตเถิ�ด ถิ�าท�านท�)งหัล่ายไม�ทราบในท#2น#)ว�า ตนปิระเสุร�ฐหัร=อธรรมปิระเสุร�ฐ.-2 1 0 0 0 -12670 3 0 0 0

[๒๖๗] ด"กรเจ้�าผู้"�ม#ต�วงาม ท�านมหัาม�น#นามว�าโกสุ�ยะ อย"�ในปิ9าใหัญ�โน�น ท�านไม�ใหั�ก�อนแล่�วย�อมไม�บร�โภคภ�ต ท�านพ�จ้ารณ์าเสุ#ยก�อนแล่�วจ้Fงใหั�ทาน ถิ�าท�านจ้�กใหั�แก�นางใด นางน�)นแล่เปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐ.-2 1 0 0 0 -12680 3 0 0 0

[๒๖๘] ก0ท�านโกสุ�ยดาบสุน�)นอย"�ในท�ศท�กษ�ณ์ร�มฝ่*2 งแม�น.)าคงคา ขุ�างหั�มว�นต บรรพตโน�น ท�านหัาน.)าแล่ะโภชนะได�โดยยาก ด"กรเทพสุารถิ# ท�านจ้งน.าสุ�ธาโภชน(ไปิถิวายท�าน.-2 1 0 0 0 -12690 3 0 0 0

[๒๖๙] มาตล่#เทพสุารถิ#น�)น อ�นท�าวสุ�กกะผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าเทวดาร�บสุ�2งใช�แล่�ว ได�ขุF)นรถิเท#ยมด�วยม�าพ�นต�ว เขุ�าไปิย�งอาศรมโดยเร0วพล่�น เปิ>นผู้"�ม#กาย ไม�ปิรากฏ ได�ถิวายสุ�ธาโภชน(แก�ม�น#.-2 1 0 0 0 -12700 6 0 0 0

[๒๗๐] ก0เม=2อเราบ.าเรอไฟท#2เราบ"ชาแล่�ว ย=นอย"�ใกล่�พระอาท�ตย(อ�นม#แสุงสุว�างบรรเทาความม=ดในโล่กเสุ#ยได� อ�นสุ"งสุ�ด ท�าววาสุวะผู้"�ครอบ

ง.าภ"ตท�)งปิวงหัร=อว�าใครหันอมาวางภ�ตอ�นขุาวสุะอาดล่งในฝ่9าม=อขุองเรา ภ�ตน#)ขุาวเปิร#ยบด�งสุ�งขุ(ไม�ม#สุ�2งอ=2นเปิร#ยบปิาน น�าด" สุะอาด ม#กล่�2นหัอมน�าร�ก ย�งไม�เคยม#เล่ย เราย�งไม�เคยเหั0นด�วยตาตนเองเล่ย เทวดาองค(ไหัน เอา สุ�ธาโภชน(มาวางบนฝ่9าม=อขุองเรา. -2 1 0 0 0 -12710 8 0 0 0

[๒๗๑] ขุ�าแต�มหัาม�น#ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2งใหัญ� ขุ�าพเจ้�าอ�นท�าวสุ�กกะผู้"�เปิ>นจ้อมเทพทรงใช�แล่�ว จ้Fงได�ร#บน.าเอาสุ�ธาโภชน(มาถิวายพระค�ณ์เจ้�า จ้งร" �จ้�ก ขุ�าพเจ้�าว�ามาตล่#เทพสุารถิ# น�มนต(พระค�ณ์เจ้�าบร�โภคภ�ตอ�นอ�ดม อย�าหั�ามเสุ#ยเล่ย ก0สุ�ธาโภชน(ท#2บร�โภคแล่�วน�)น ย�อมขุจ้�ดบาปิธรรมได� ๑๒ ปิระการ ค=อ ความหั�ว ๑ ความกระหัาย ๑ ความไม�ย�นด# (กระสุ�น) ๑ความกระวนกระวาย ๑ ความเหัน0จ้เหัน=2อย ๑ ความโกรธ ๑ความเขุ�าไปิผู้"กโกรธ ๑ ความว�วาท ๑ ความสุ�อเสุ#ยด ๑ ความ หันาว ๑ ความร�อน ๑ ความเก#ยจ้คร�าน ๑ สุ�ธาโภชน(น#)ม#รสุสุ"งสุ�ด.-2 1 0 0 0 -12720 3 0 0 0

[๒๗๒] ด"กรมาตล่# การท#2ย�งไม�ใหั�ก�อนแล่�วบร�โภค ไม�สุมควรแก�เรา ว�ตรขุอง เราด�งน#)เปิ>นว�ตรอ�นอ�ดม อนF2ง การบร�โภคคนเด#ยวพระอร�ยเจ้�าไม�บ"ชา แล่ะบ�คคล่ผู้"�ม�ได�แบ�งใหั� ย�อมไม�ได�ปิระสุบความสุ�ขุ. -2 1 0 0 0 -12730 7 0 0 0

[๒๗๓] ชนเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2ง เปิ>นผู้"�ฆ่�าหัญ�ง คบหัาภรรยาขุองชายอ=2น ปิระท�ษร�าย ต�อม�ตร แล่ะด�าสุมณ์พราหัมณ์(ผู้"�ม#ว�ตรด#งาม ชนเหัล่�าน�)นท�)งปิวงท#เด#ยวม#ความตระหัน#2เปิ>นท#2 ๕ เปิ>นคนเล่วทราม เพราะเหัต�น�)น อาตมาไม�ได�ใหั� ก�อนแล่�วไม�ด=2มแม�กระท�2งน.)า อาตมาจ้�กใหั�ทานท#2ท�านผู้"�ร" �สุรรเสุร�ญแล่�ว แก�หัญ�งหัร=อชาย เพราะว�า ท�านเหัล่�าน�)นเปิ>นผู้"�ม#ศร�ทธา ร" �ความปิระสุงค(ขุองผู้"�ขุอ ปิราศจ้ากความตระหัน#2 บ�ณ์ฑ�ตยกย�องว�า เปิ>นผู้"�สุะอาด แล่ะ ม#ความสุ�ขุในโล่กน#).-2 1 0 0 0 -12740 10 0 0 0

[๒๗๔] ล่.าด�บน�)น นางเทพก�ญญา ๔ องค( ค=อ นางอาสุา นางศร�ทธา นางสุ�ร�แล่ะนางหั�ร� ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์เปิร#ยบด�งทองค.า ซ่F2งท�าวสุ�กกะผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าเทวดาทรงอน�ม�ต�สุ�งไปิแล่�ว ได�ไปิย�งอาศรมอ�นเปิ>นท#2อย"�ขุองโกสุ�ยดาบสุโกสุ�ยดาบสุได�เหั0นนางเทพก�ญญาท�)งปิวงน�)น ผู้"�บ�นเท�งอย�างย�2ง ม# ผู้�วพรรณ์งามด�งเปิล่วเพล่�ง จ้Fงได�กล่�าวกะนางเทพก�ญญาท�)ง ๔ ในท�ศ ท�)ง ๔ ต�อหัน�ามาตล่#เทพสุารถิ#ว�า ด"กรเทวดาในบ�รพท�ศ ท�านผู้"�ปิระด�บ ปิระดาแล่�ว งดงามด�งดวงดาวปิระกายพฤกษ( อ�นปิระเสุร�ฐกว�าดาวท�)งหัล่าย ท�านม#ช=2อว�าอย�างไร จ้งบอกไปิ ด"กรเทวดาผู้"�ม#ร�างกายคล่�ายก�บร"ปิทองค.า อาตมาขุอถิามท�าน ท�านจ้งบอกแก�อาตมา ท�านเปิ>นเทวดาอะไร.

-2 1 0 0 0 -12750 8 0 0 0

[๒๗๕] ด�ฉั�นช=2อว�า สุ�ร�เทว# ได�ร�บการบ"ชาในหัม"�มน�ษย( เปิ>นผู้"�ไม�เสุพสุ�ตว(ล่ามกท�กเม=2อ มาสุ"�สุ.าน�กขุองพระค�ณ์เจ้�า เพราะความทะเล่าะก�นด�วยสุ�ธาโภชน(ขุ�าแต�พระค�ณ์เจ้�าผู้"�ม#ปิ*ญญาอ�นปิระเสุร�ฐ ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งแบ�งสุ�ธาโภชน( น�)นใหั�ด�ฉั�นบ�าง ขุ�าแต�ท�านมหัาม�น#ผู้"�สุ"งสุ�ดกว�าผู้"�บ"ชาท�)งหัล่าย ด�ฉั�นปิรารถินาความสุ�ขุแก�นรชนใด นรชนน�)นย�อมบ�นเท�งด�วยกามค�ณ์ารมณ์( ท�)งปิวง ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งร" �จ้�กด�ฉั�นว�า สุ�ร� ขุ�าแต�พระค�ณ์เจ้�าผู้"�ม#ปิ*ญญา อ�นปิระเสุร�ฐ ขุอได�โปิรดแบ�งสุ�ธาโภชน(น�)นใหั�ด�ฉั�นบ�าง.-2 1 0 0 0 -12760 10 0 0 0

[๒๗๖] นรชนท�)งหัล่ายผู้"�ปิระกอบด�วยศ�ล่ปิะ ว�ทยา จ้รณ์ะ ความร" � แล่ะการงาน ขุองตน ม#ความเพ#ยร เปิ>นผู้"�ท#2ท�านล่ะท�)งเสุ#ยแล่�ว ย�อมไม�ได�ปิระโยชน( อะไร ความขุาดแคล่นท#2ท�านท.าแล่�วน�)นไม�ด#เล่ย อาตมาเหั0นนรชนผู้"�เปิ>น คนเก#ยจ้คร�าน บร�โภคมาก ท�)งม#ตระก"ล่ต.2า ม#ร"ปิแปิล่ก ด"กรนางสุ�ร� บ�คคล่ผู้"�ม#โภคทร�พย( ม#ความสุ�ขุ ย�อมใช�สุอยนรชนท#2ท�านตามร�กษาไว� แม�จ้ะสุมบ"รณ์(ด�วยชาต� ใหั�เปิ>นเหัม=อนทาสุ เพราะฉัะน�)น อาตมาร" �จ้�กท�าน (ว�าเปิ>น) ผู้"�ไม�ม#สุ�จ้จ้ะ ไม�ร" �สุ�2งท#2ควรแล่ะไม�ควร แล่�วคบคนผู้"�สุมบ"รณ์(ด�วยศ�ล่ปิะเปิ>นต�น เปิ>นผู้"�หัล่ง น.าผู้"�ร" �ใหั�ตกไปิตาม นางเทพก�ญญาเช�นท�าน ย�อมไม�สุมควรอาสุนะแล่ะน.)า ท#2ไหันสุ�ธาโภชน(จ้ะสุมควรเล่�า เช�ญไปิเสุ#ยเถิ�ด อาตมาไม�ชอบใจ้ท�าน. -2 1 0 0 0 -12770 6 0 0 0

[๒๗๗] ใครเปิ>นผู้"�ม#ฟ*นขุาว สุวมก�ณ์ฑล่ ม#ร�างกายอ�นว�จ้�ตร ทรงเคร=2องปิระด�บ อ�นเกล่#)ยงเกล่า ท.าด�วยทองค.า น��งหั�มผู้�าม#สุ#ด�งสุายน.)าหัยด ท�ดช�อ ดอกไม�สุ#แดงด�งเปิล่วไฟไหัม�หัญ�าคา ย�อมงดงาม ท�านเปิ>นเหัม=อนนางเน=)อทรายท#2นายพรานย�งผู้�ดแล่�ว มองด"อย"�เหัม=อนด�งเขุล่า ฉัะน�)น ด"กรท�านผู้"�ม#ดวงตาอ�อนหัวาน ในท#2น#)ใครเปิ>นสุหัายขุองท�าน ท�านอย"�ในปิ9า แต�ผู้"�เด#ยว ไม�กล่�วหัร=อ.-2 1 0 0 0 -12780 4 0 0 0

[๒๗๘] ขุ�าแต�ท�านโกสุ�ยดาบสุ ในท#2น#) ด�ฉั�นไม�ม#สุหัาย ด�ฉั�นเปิ>นเทวดาช=2อว�า อาสุา เก�ดในดาวดFงสุ(พ�ภพ มาย�งสุ.าน�กขุองพระค�ณ์เจ้�า เพราะหัว�งจ้ะ ขุอสุ�ธาโภชน( ขุ�าแต�พระค�ณ์เจ้�าผู้"�ม#ปิ*ญญาอ�นปิระเสุร�ฐ ขุอได�โปิรดแบ�งสุ�ธาโภชน(น�)นใหั�ด�ฉั�นบ�าง. -2 1 0 0 0 -12790 15 0 0 0

[๒๗๙] พ�อค�าท�)งหัล่ายผู้"�แสุวงหัาทร�พย( ย�อมขุF)นเร=อแล่�นไปิในทะเล่ด�วยความหัว�ง พ�อค�าเหัล่�าน�)น ย�อมจ้มล่งในทะเล่น�)น ในกาล่บางคร�)ง

เขุาสุ�)นทร�พย( ท�)งทร�พย(อ�นเปิ>นต�นท�นก0สุ"ญหัายแล่�วกล่�บมา ชาวนาท�)งหัล่ายย�อมไถินา ด�วยความหัว�ง หัว�านพ=ชก0กระท.าโดยแยบคาย เขุาไม�ได�ปิระสุบผู้ล่อะไรๆ จ้ากขุ�าวกล่�าน�)น เพราะเพล่#)ยล่งบ�าง เพราะฝ่นแล่�งบ�าง อนF2ง นรชนท�)งหัล่ายผู้"�แสุวงหัาความสุ�ขุ ม��งหัว�งเปิ>นเบ=)องหัน�า ย�อมกระท.าการงานขุองตนเพ=2อนาย นรชนเหัล่�าน�)นอ�นศ�ตร"เบ#ยดเบ#ยนแล่�ว ไม�ได� ปิระโยชน(อะไรๆ ย�อมพาก�นหัน#ไปิสุ"�ท�ศท�)งหัล่ายก0เพ=2อปิระโยชน(แก�นาย สุ�ตว(ท�)งหัล่ายผู้"�แสุวงหัาความสุ�ขุ เปิ>นผู้"�ใคร�จ้ะไปิสุวรรค( ล่ะท�)งธ�ญชาต� ทร�พย(แล่ะหัม"�ญาต�แล่�ว บ.าเพ0ญตบะอ�นเศร�าหัมองอย"�ตล่อดกาล่นานเด�นทางผู้�ด ย�อมไปิสุ"�ท�คต�เพราะความหัว�ง เพราะฉัะน�)น ความหัว�ง เหัล่�าน#)เขุาสุมมต�ว�า ท.าใหั�เคล่=2อนคล่าดจ้ากความจ้ร�ง ด"กรนางอาสุา ท�านจ้งน.าความหัว�งสุ�ธาโภชน(ในตนออกเสุ#ยเถิ�ด นางเทพก�ญญาเช�นท�าน ย�อมไม�สุมควรอาสุนะแล่ะน.)า ท#2ไหันสุ�ธาโภชน(จ้ะสุมควรเล่�า เช�ญไปิ เสุ#ยเถิ�ด อาตมาไม�ชอบใจ้ท�าน.-2 1 0 0 0 -12800 3 0 0 0

[๒๘๐] ท�านร� �งเร=องด�วยยศ ม#ยศ เขุาเร#ยกโดยช=2ออ�นน�าเกล่#ยด เปิ>นเจ้�าท�ศ ด"กรนางผู้"�ม#ร�างกายคล่�ายทองค.า อาตมาขุอถิามท�าน ขุอท�านจ้งบอก อาตมา ท�านเปิ>นเทวดาอะไร.-2 1 0 0 0 -12810 4 0 0 0

[๒๘๑] ด�ฉั�นช=2อว�า ศร�ทธาเทว# ได�ร�บการบ"ชาในหัม"�มน�ษย( เปิ>นผู้"�ไม�คบสุ�ตว(ล่ามก ท�กเม=2อ มาย�งสุ.าน�กขุองพระค�ณ์เจ้�า เพราะว�วาทก�นด�วยสุ�ธาโภชน( ขุ�าแต�พระค�ณ์เจ้�าผู้"�ม#ปิ*ญญาอ�นปิระเสุร�ฐ ขุอพระค�ณ์เจ้�า โปิรดแบ�งสุ�ธาโภชน(น�)นใหั�ด�ฉั�นบ�าง. -2 1 0 0 0 -12820 10 0 0 0

[๒๘๒] ก0ในกาล่บางคราว มน�ษย(ท�)งหัล่ายถิ=อเอาทาน การใหั�บ�าง ทมะ การฝ่Yกฝ่น บ�าง จ้าคะ การบร�จ้าคบ�าง สุ�ญญมะ ความสุ.ารวมบ�าง แล่�วกระท.าด�วยศร�ทธา แต�มน�ษย(พวกหันF2งกระท.าโจ้รกรรมบ�าง พ"ดเท0จ้บ�าง ล่�อล่วง บ�าง สุ�อเสุ#ยดบ�าง ท�านอย�าปิระกอบต�อไปิ บ�ร�ษผู้"�ม#ความเพ�งเล่0งใน ภรรยาท�)งหัล่าย ผู้"�สุม.2าเสุมอก�น ผู้"�ปิระกอบด�วยศ#ล่ ผู้"�ม#ว�ตรในการปิฏ�บ�ต�สุาม#ด# ย�อมน.าความพอใจ้ในก�ล่สุตร#ออกเสุ#ย กล่�บไปิท.าความเช=2อตามค.าขุองนางก�มภทาสุ# ด"กรนางศร�ทธา ท�านน�2นแล่ เปิ>นผู้"�ใหั�ชายอ=2นคบหัา ภรรยาขุองผู้"�อ=2น ท�านย�อมท.าบาปิ ล่ะท�)งก�ศล่ นางเทพก�ญญาเช�นท�าน ย�อมไม�สุมควรอาสุนะแล่ะน.)า ท#2ไหันสุ�ธาโภชน(จ้ะสุมควรแก�ท�านเล่�า เช�ญท�านไปิเสุ#ยเถิ�ด อาตมาไม�ชอบใจ้ท�าน. -2 1 0 0 0 -12830 6 0 0 0

[๒๘๓] เม=2ออร�ณ์ขุF)นไปิในท#2สุ�ดแหั�งราตร# นางเทพธ�ดาใด เปิ>นผู้"�ทรงไว�ซ่F2งร"ปิอ�นอ�ดมปิรากฏอย"� ด"กรเทวดา ท�านเปิร#ยบเหัม=อนนางเทพธ�ดา

น�)น จ้ะพ"ด กะอาตมาหัร=อ ขุอท�านจ้งบอกกะอาตมา ท�านเปิ>นนางอ�ปิสุรอะไร ท�าน ม#ช=2อว�าอะไร ย=นอย"�ด�งเถิาว�ล่ย(ด.าในฤด"ร�อน แล่ะด�งเปิล่วไฟอ�นหั�อมล่�อมด�วยใบไม�สุ#แดงถิ"กล่มพ�ดด"งาม ฉัะน�)น ท�านด"เหัม=อนจ้ะพ"ด แต�ม�ได� เปิล่�งถิ�อยค.าออกมา แล่ด"อย"�ด�งนางเน=)อเขุล่า ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -12840 4 0 0 0

[๒๘๔] ด�ฉั�นช=2อว�าหั�ร�เทว# ได�ร�บการบ"ชาในหัม"�มน�ษย( ไม�เสุพสุ�ตว(ล่ามกท�กเม=2อ มาย�งสุ.าน�กขุองพระค�ณ์เจ้�า เพราะว�วาทก�นด�วยสุ�ธาโภชน( ด�ฉั�นน�)นไม�อาจ้จ้ะขุอสุ�ธาโภชน(ก�บพระค�ณ์เจ้�า เพราะการขุอขุองหัญ�ง ด"เหัม=อนจ้ะเปิ>นก�ร�ยาท#2น�าล่ะอาย. -2 1 0 0 0 -12850 6 0 0 0

[๒๘๕] ด"กรท�านผู้"�ม#ร�างกายอ�นงดงาม ท�านจ้�กได�ตามอ�บายท#2ชอบ น#)เปิ>นธรรม ท#เด#ยว ท�านจ้ะได�สุ�ธาโภชน(เพราะการขุอก0หัาไม� เพราะฉัะน�)น อาตมาพFงเช=)อเช�ญท�านผู้"�ม�ได�ขุอสุ�ธาโภชน(ใดๆ อาตมาจ้ะใหั�สุ�ธาโภชน(แม� น�)นๆ แก�ท�าน ด"กรท�านผู้"�ม#ร�างกายอ�นงดงามคล่�ายทองค.า ว�นน#) อาตมา ขุอเช�ญท�านไปิในอาศรมขุองอาตมา อาตมาจ้ะบ"ชาท�านด�วยรสุท�กอย�าง คร�)นบ"ชาแล่�วจ้Fงจ้�กใหั�บร�โภคสุ�ธาโภชน(. -2 1 0 0 0 -12860 23 0 0 0

[๒๘๖] นางหั�ร�เทพธ�ดาน�)น ผู้"�ไม�คบสุ�ตว(ล่ามกในกาล่ท�กเม=2อ อ�นโกสุ�ยดาบสุผู้"� ม#ความร� �งเร=องอน�ม�ต�แล่�ว ได�เขุ�าไปิสุ"�อาศรมอ�นน�าร=2นรมย( สุมบ"รณ์(ด�วยน.)าแล่ะผู้ล่ไม� อ�นท�านผู้"�ปิระเสุร�ฐบ"ชาแล่�วณ์ ท#2ใกล่�อาศรมน�)น ม# ร�กขุชาต�เปิ>นอ�นมาก ก.าล่�งผู้ล่�ดอกออกผู้ล่ ค=อ มะม�วง มะหัาด ขุน�น ทองกวาว มะร�ม อ#กท�)งต�นโล่ท บ�วบก การเกต จ้�นทน(กระพ�อ หัมากหัอมควาย ก.าล่�งออกดอกสุะพร�2ง ในท#2ใกล่�อาศรมน�)นมากไปิด�วยต�นไม� ใหัญ�ๆ ค=อ ต�นสุาล่ะ ต�นก��ม ต�นหัว�า ต�นโพธ�A ต�นไทร ต�นมะทราง ไม�ยางทราย ราชพฤกษ( แคฝ่อย ต�นจ้�ก ต�นล่.าเจ้#ยก ม#ก�2งก�านหั�อยย�อย ล่งมา ก.าล่�งสุ�งกล่�2นหัอมน�ายวนใจ้ ถิ�2วแระ อ�อแรม ถิ�2วปิ9า ต�นมะพล่�บ ขุ�าวฟ9าง ล่"กเด=อย ถิ�2วเหัล่=องเมล่0ดเล่0ก กล่�วยไม�ม#เมล่0ด ขุ�าวสุาล่# ขุ�าวเปิล่=อก ราชด�ด ขุ�าวสุารท#2เก�ดเองม#อย"�เปิ>นอ�นมากท#2อาศรมน�)น ม# สุระโบกขุรณ์#ท#2เก�ดเอง งดงามไม�ขุ��น ม#ท�าราบเร#ยบ น.)าใสุจ้=ดสุน�ท ไม�ม#กล่�2นเหัม0น อนF2ง ในสุระโบกขุรณ์#น�)น ม#ปิล่าต�างๆ ชน�ด ค=อปิล่าด�ก ปิล่ากระท�งเหัว ปิล่ากราย ก��ง ปิล่าตะเพ#ยน ปิล่าฉัล่าดปิล่ากา ว�ายอย"�คล่าคล่.2าในสุระโปิกขุรณ์#อ�นม#ขุอบค�น เปิ>นปิล่าท#2ปิล่�อย ม#เหัย=2อมากชน�ด ม#นกต�างๆ ชน�ด ค=อ หังสุ( นกกระเร#ยน นกย"ง นกจ้ากพราก นกออก นกด�เหัว�าล่าย นกเง=อก นกโพระดก ม#อย"�มากมาย ม#ขุนปิRกอ�นว�จ้�ตร พาก�นจ้�บอย"�อย�างสุบาย ปิล่อดภ�ย ม#อาหัารมาก ม#สุ�ตว(แล่ะหัม"�เน=)อนานาชน�ดมากมาย ค=อ ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง ช�าง หัม# เสุ=อปิล่า เสุ=อดาว แรด โคล่าน กระบ=อ ระม�2ง กวาง เน=)อทราย หัม"ปิ9า ระมาด หัม"

บ�าน กวางทอง แมว กระต�าย ว�วกระท�ง ม#อย"�มาก พ=)นด�นหั�นเขุา ดาดาษงามว�จ้�ตรด�วยดอกไม� ท�)งฝ่"งนกก0สุ�ง เสุ#ยงร�องกFกก�อง เปิ>นท#2อย"�อาศ�ยขุองหัม"�ปิ*กษ#. -2 1 0 0 0 -12870 17 0 0 0

[๒๘๗] นางหั�ร�เทพธ�ดาน�)น ผู้"�ม#ผู้�วพรรณ์งดงาม ท�ดดอกไม�เขุ#ยวเด�นเขุ�าไปิย�งอาศรม ด�งสุายฟOาแล่บในก�อนเมฆ่ใหัญ� โกสุ�ยดาบสุได�จ้�ดต�2งอ�นม#พน�กท#2ถิ�กไว�เร#ยบร�อย สุ.าเร0จ้ด�วยหัญ�าคา สุะอาด ม#กล่�2นหัอม ล่าดด�วยหัน�ง ชะมด เพ=2อนางหั�ร�เทพธ�ดาน�)น แล่�วได�กล่�าวว�า ด"กรนางงาม เช�ญน�2งท#2อาสุนะน#)ตามสุบายเถิ�ด ในกาล่น�)น เม=2อนางหั�ร�เทพธ�ดาน�2งบนต�2งแล่�ว โกสุ�ยมหัาม�น#ผู้"�ทรงชฎาอ�นร� �งเร=อง ได�ร#บน.าสุ�ธาโภชน(มาพร�อมก�บน.)าด�วยใบบ�วใหัม�ๆ ด�วยตนเอง เพ=2อจ้ะใหั�พอความปิระสุงค( นางหั�ร�เทพ ธ�ดาม#ความปิล่=)มใจ้ ร�บสุ�ธาโภชน(ด�วยม=อท�)งสุอง แล่�วได�กล่�าวกะโกสุ�ย ดาบสุผู้"�ทรงชฎาว�า ขุ�าแต�ท�านผู้"�ปิระเสุร�ฐ เอาล่ะ ด�ฉั�นเปิ>นผู้"�อ�นพระค�ณ์ เจ้�าบ"ชาแล่�ว ได�ช�ยชนะแล่�ว จ้ะพFงไปิสุ"�ไตรท�พย(ในบ�ดน#) นางหั�ร�เทพธ�ดา น�)น เปิ>นผู้"�ม�วเมาแล่�ว ด�วยความเมาในผู้�วพรรณ์ อ�นโกสุ�ยดาบสุกล่�าว อน�ญาตแล่�ว ได�กล่�บไปิในสุ.าน�กขุองท�าวสุหั�สุสุน�ยน( แล่�วกราบท"ล่ว�าขุ�าแต�ท�าววาสุวะ น#2สุ�ธาโภชน( ขุอพระองค(จ้งพระราชทานช�ยชนะแก�หัม�อมฉั�น แม�ท�าวสุ�กกะก0ได�ทรงบ"ชานางหั�ร�เทพธ�ดาในกาล่น�)น เทวดา พร�อมด�วยพระอ�นทร( ได�พาก�นบ"ชานางสุ�ก�ญญาผู้"�อ�ดม นางหั�ร�เทพธ�ดา น�)นเขุ�าไปิน�2งบนต�2งใหัม� ในกาล่ใด ในกาล่น�)น เทวดาแล่ะมน�ษย(ท�)งหัล่าย ปิระคองอ�ญชล่#บ"ชาแล่�ว.-2 1 0 0 0 -12880 4 0 0 0

[๒๘๘] ท�าวสุหั�สุน�ยน(ผู้"�เปิ>นจ้อมแหั�งชาวไตรทศ ได�ตร�สุกะมาตล่#เทพสุารถิ#น�)น ต�อไปิว�า ท�านจ้งไปิถิามท�านโกสุ�ยดาบสุตามค.าขุองเราว�า ขุ�าแต�ท�านโกสุ�ยะ เว�นนางอาสุาเทพธ�ดา นางศร�ทธาเทพธ�ดา แล่ะนางสุ�ร�เทพธ�ดา นางหั�ร�เทพธ�ดาผู้"�เด#ยวได�สุ�ธาโภชน( เพราะเหัต�อะไร. -2 1 0 0 0 -12890 19 0 0 0

[๒๘๙] มาตล่#เทพสุารถิ# ขุF)นรถิอ�นเล่=2อนล่อยไปิตามสุบาย ร� �งเร=องเช�นก�บเคร=2อง ใช�สุอย ม#งอนอ�นแล่�วไปิด�วยทองชมพ"น�ท ม#สุ#แดงคล่�ายทองค.า ปิระด�บ ปิระดาแล่�ว ปิระกอบไปิด�วยเคร=2องล่าดทองค.างามว�จ้�ตร ในรถิน#)ม#ร"ปิ ภาพมากมาย ค=อ ร"ปิพระจ้�นทร( ร"ปิช�าง ร"ปิโค ร"ปิม�า ร"ปิก�นนร ร"ปิ เสุ=อโคร�ง ร"ปิเสุ=อเหัล่=อง ร"ปิเน=)อทราย ล่�วนแล่�วไปิด�วยทองค.า แล่ะ ม#ร"ปินกท�)งหัล่าย อ�นล่�วนแล่�วด�วยร�ตนะต�าง ๆ ด�จ้กระโดดโล่ดเต�นอย"� ร"ปิเน=)อในรถิน�)นจ้�ดไว�เปิ>นหัม"�ๆ ล่�วนแล่�วด�วยแก�วไพฑ"รย( เทพบ�ตรท�)งหัล่ายเท#ยมม�าอ�ศวราชม#สุ#เหัล่=องด�งทองค.า ปิระมาณ์หัม=2นต�ว คล่�ายด�งช�างหัน��มม#ก.าล่�งปิระด�บปิระดาแล่�ว ม#เคร=2องท�บทรวงด�วยขุ�ายทองค.า ม#ภ"�หั�อยหั" ไปิโดยเสุ#ยงปิกต�ไม�ขุ�ดขุ�อง มาตล่#

เทพสุารถิ#ขุF)นสุ"�ยานอ�น ปิระเสุร�ฐน�)นแล่�ว บ�นล่=อแล่�วตล่อดสุ�บท�ศน#) ย�งท�องฟOา ภ"เขุา แล่ะต�นไม�ใหัญ�อ�นเปิ>นเจ้�าไพร พร�อมท�)งสุาคร ตล่อดท�)งเมทน#ดล่ ใหั�หัว� 2นไหัว มาตล่#เทพสุารถิ#น�)น ร#บเขุ�าไปิในอาศรมอย�างน#)แล่�ว กระท.าผู้�าท�พ ปิระพารเฉัว#ยงบ�าขุ�างหันF2งแล่�ว กล่�าวกะท�านโกสุ�ยดาบสุ ผู้"�เปิ>นพหั"สุ"ตผู้"�เจ้ร�ญ ม#ว�ตรอ�นแนะน.าด#แล่�ว ผู้"�เปิ>นพราหัมณ์( ผู้"�ปิระเสุร�ฐว�า ขุ�าแต� ท�านโกสุ�ยดาบสุ เช�ญท�านฟ*งพระด.าร�สุขุองพระอ�นทร( ขุ�าพเจ้�าเปิ>นท"ตท�าวปิ�ร�นททะตร�สุถิามท�านว�า ขุ�าแต�ท�านโกสุ�ยดาบสุ เว�นนางอาสุา เทพธ�ดา นางศร�ทธาเทพธ�ดา แล่ะนางสุ�ร�เทพธ�ดา นางหั�ร�เทพธ�ดาผู้"�เด#ยว ได�สุ�ธาโภชน( เพราะเหัต�อะไร.-2 1 0 0 0 -12900 4 0 0 0

[๒๙๐] ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# นางสุ�ร�เทพธ�ดาตอบอาตมาว�า "แน�" สุ�วนนางศร�ทธาเทพธ�ดาตอบอาตมาว�า "ไม�เท#2ยง" นางอาสุา อาตมาเขุ�าใจ้ว�า เปิ>นผู้"�กล่�าวเคล่=2อนคล่าดจ้ากความจ้ร�ง สุ�วนนางหั�ร�เทพธ�ดาต�)งอย"�ในค�ณ์ อ�นปิระเสุร�ฐ.-2 1 0 0 0 -12910 9 0 0 0

[๒๙๑] นางก�มาร#ก0ด# หัญ�งท#2สุก�ล่ร�กษาแล่�วก0ด# หัญ�งหัม�ายก0ด# หัญ�งม#สุาม#ก0ด#ร" �ฉั�นทราคะ ท#2เก�ดแรงกล่�าในบ�ร�ษท�)งหัล่ายแล่�ว หั�ามก�นจ้�ตขุองตนได�ด�วยหั�ร� เปิร#ยบเหัม=อนบรรดาพวกน�กรบผู้"�แพ�ในสุนามรบ ท#2ต�อสุ"�ก�นด�วย ล่"กศรแล่ะหัอกแล่�วล่�มล่งแล่ะก.าล่�งหัน#ไปิ น�กรบเหัล่�าใดยอมสุล่ะช#ว�ต กล่�บมาได�ด�วยหั�ร� น�กรบเหัล่�าน�)นเปิ>นคนล่ะอายใจ้ ย�อมมาร�บนายอ#กฉัะน�)น นางหั�ร�เทพธ�ดาน#) เปิ>นผู้"�หั�ามนรชนเสุ#ยจ้ากบาปิ เปิร#ยบเหัม=อน ท.านบเปิ>นท#2ก�)นกระแสุน.)าเช#2ยวไว�ได� ฉัะน�)น ด"กรเทพสุารถิ# เพราะเหัต�น�)น ท�านจ้งกราบท"ล่แด�พระอ�นทร(ว�า นางหั�ร�เทพธ�ดาน�)น อ�นท�านผู้"�ปิระเสุร�ฐบ"ชาแล่�วในโล่กท�)งปิวง. -2 1 0 0 0 -12920 4 0 0 0

[๒๙๒] ขุ�าแต�ท�านโกสุ�ยดาบสุผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2งใหัญ� ท�าวมหัาพรหัม ท�าว มหั�นทร( หัร=อท�าวปิชาบด# ใครเล่�าเขุ�าใจ้ความเหั0นน#)ขุองพระค�ณ์เจ้�า นางหั�ร�เทพธ�ดาน#)เปิ>นธ�ดาขุองท�าวมหั�นทร( ได�ร�บยกย�องว�า เปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดแม�ในเทวดาท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -12930 4 0 0 0

[๒๙๓] ขุอเช�ญพระค�ณ์เจ้�ามาขุF)นรถิอ�นเปิ>นขุองขุ�าพเจ้�าน#) ไปิสุ"�ไตรท�พย( ในกาล่ บ�ดน#)เถิ�ด ขุ�าแต�ท�านผู้"�ม#โคตรเสุมอด�วยพระอ�นทร( ท�)งพระอ�นทร(ก0ทรงหัว�งพระค�ณ์เจ้�าอย"� ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งถิFงความเปิ>นสุหัายก�บพระอ�นทร(ในว�นน#)เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -12940 4 0 0 0

[๒๙๔] สุ�ตว(ท�)งหัล่ายผู้"�ไม�กระท.าบาปิกรรม ย�อมหัมดจ้ดได�ด�วยอาการอย�างน#) อนF2ง ผู้ล่ขุองกรรมท#2บ�คคล่ปิระพฤต�ด#แล่�วย�อมไม�เสุ=2อมสุ"ญสุ�ตว(เหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งได�เหั0นสุ�ธาโภชน(แล่�ว สุ�ตว(เหัล่�าน�)นท�)งหัมดท#เด#ยว ถิFงความเปิ>นสุหัายก�บพระอ�นทร(.-2 1 0 0 0 -12950 8 0 0 0

[๒๙๕] นางหั�ร�เทพธ�ดาเปิ>นนางอ�บล่วรรณ์า โกสุ�ยดาบสุเปิ>นภ�กษ�เจ้�าขุองทาน ปิ*ญจ้สุ�ขุเทพบ�ตรเปิ>นพระอน�ร�ทธ มาตล่#เทพสุารถิ#เปิ>นพระอานนท( สุ�ร�ยเทพบ�ตรเปิ>นพระก�สุสุปิ จ้�นทเทพบ�ตรเปิ>นพระโมคค�ล่ล่านะ นารท ดาบสุเปิ>นพระสุาร#บ�ตร ท�าววาสุวะเปิ>นพระตถิาคตสุ�มมาสุ�มพ�ทธเจ้�าฉัะน#)แล่.

จ้บ สุ�ธาโภชนชาดกท#2 ๓.

๔. ก�ณ์าล่ชาดก ว�าด�วยนางนกด�เหัว�า -2 1 0 0 0 -12960 42 0 0 0

[๒๙๖] เล่�าก�นมาอย�างน#) ได�ย�นมาอย�างน#) ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ได�ย�นว�า ท#2ภ"เขุา หั�มพานต( อ�นทรงไว�ซ่F2งแผู้�นด�นซ่F2งม#โอสุถิท�กชน�ด ดาดาษไปิด�วยดอกไม�แล่ะขุองหัอมมากมาย หัล่ายพ�นธ�( เปิ>นท#2สุ�ญจ้รไปิมาแหั�งช�าง โค กระบ=อ กวางทอง จ้ามร# เน=)อฟาน แรด ระมาด ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง เสุ=อเหัล่=อง หัม# หัมาไน เสุ=อดาว นาค ชะมด เสุ=อปิล่า กระต�าย แล่ะว�วกระท�ง เปิ>นท#2อย"�อาศ�ยแหั�งหัม"�ช�างใหัญ� ช�างตระก"ล่อ�นปิระเสุร�ฐ เกล่=2อนกล่�นอย"�ท�2วปิร�มณ์ฑล่ อ�นราบเร#ยบ ม#ค�าง ล่�ง อ#เหั0น ล่ะม�2ง เน=)อสุม�น เน=)อฟาน ม�า แล่ะล่า ก�นนร ย�กษ( แล่ะรากษสุ อย"�อาศ�ย ดาดาษไปิด�วยหัม"�ไม�น�บไม�ถิ�วน ทรงไว�ซ่F2งดอกต"มแล่ะก�าน ม#ดอกบานตล่อดปิล่าย ม# นกเขุา นกโพระโดก นกหั�สุด#ล่�งค( นกย"ง นกพ�ราบ นกพร�ก นกกระจ้าบ นกยาง นกแขุก เต�า แล่ะนกการะเวก สุ�งเสุ#ยงร�องกFกก�องไพเราะ เปิ>นปิระเทศท#2ปิระด�บไปิด�วยแร�ธาต�หัล่ายร�อยชน�ดเปิ>นต�นว�า อ�ญช�น มโนศ�ล่า หัรดาล่ มหัาหั�งค( ทอง เง�นแล่ะทองค.า เปิ>นไพรสุ�ณ์ฑ(อ�น น�าร=2นรมย(เหั0นปิานน#) ม#นกด�เหัว�าช=2อก�ณ์าล่ะ ม#ต�ว ปิRกแล่ะขุนงดงามย�2งน�ก อาศ�ยอย"� แล่ะนก ด�เหัว�าช=2อก�ณ์าล่ะน�)น ม#นางนกด�เหัว�าเปิ>นนางบ.าเรอปิระมาณ์ ๓๕๐๐ ต�ว นางนกด�เหัว�าสุองต�วเอา ปิากคาบท�อนไม�ใหั�นกด�เหัว�าช=2อก�ณ์าล่ะน�)น จ้�บตรงกล่างแล่�วพาก�นบ�นไปิ ด�วยความปิระสุงค(ว�า นกด�เหัว�าก�ณ์าล่ะน�)น อย�าได�ม#ความเหัน0ดเหัน=2อยในหันทางไกล่เล่ย นางนกด�เหัว�า ๕๐๐ ต�ว บ�น ไปิเบ=)องต.2าด�วยความปิระสุงค(ว�า ถิ�านกก�ณ์าล่ะน#)จ้ะตกจ้ากคอน พวกเราจ้ะเอาปิRกร�บไว� นางนก ด�เหัว�าอ#ก ๕๐๐ ต�ว บ�นไปิขุ�างบนด�วยความปิระสุงค(ว�า แดดอย�าได�สุ�งถิ"กนกก�ณ์าล่ะเล่ย นาง นกด�เหัว�าบ�นไปิโดยขุ�างท�)งสุองขุ�างล่ะ ๕๐๐ ต�ว ด�วยความปิระสุงค(ว�า ความหันาว ความร�อน หัญ�า ล่ะออง ล่ม หัร=อน.)าค�าง อย�าได�ถิ"กนกก�ณ์าล่ะน#)เล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐๐ ต�ว

บ�นไปิ ขุ�างหัน�าด�วยความปิระสุงค(ว�า คนเล่#)ยงโค คนเล่#)ยงปิศ�สุ�ตว( คนเก#2ยวหัญ�า คนหัาฟMน หัร=อคนท.าการงานในปิ9า อย�าได�ขุว�างปิานกก�ณ์าล่ะน�)นด�วยท�อนไม� กระเบ=)อง ก�อนหั�น ก�อนด�น กระบอง ศาตรา หัร=อก�อนกรวดเล่ย นกก�ณ์าล่ะน#)อย�าได�กระทบด�วยกอไม� เคร=อเถิา ต�นไม� ก�2งไม� เสุา หั�น หัร=อพวกนกท#2ม#ก.าล่�งกว�าเล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐๐ ต�วบ�นไปิขุ�างหัล่�งเจ้รจ้าด�วยถิ�อยค.าอ�น เกล่#)ยงเกล่า อ�อนหัวาน ไพเราะจ้�บใจ้ ด�วยความปิระสุงค(ว�า นกก�ณ์าล่ะน#) อย�าได�เง#ยบเหังาอย"�บนคอนน#)เล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐๐ ต�ว บ�นไปิย�งท�ศาน�ท�ศ น.าผู้ล่ไม�นานาชน�ดจ้ากต�นไม�ต�างๆ มาใหั�ด�วยความปิระสุงค(ว�า นกก�ณ์าล่ะน#)อย�าได�ล่.าบากเพราะความหั�วเล่ย ได�ย�นว�า นาง นกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นพานกก�ณ์าล่ะน�)นจ้ากปิ9าน#)ไปิสุ"�ปิ9าโน�น จ้ากสุวนน#)ไปิสุ"�สุวนโน�น จ้ากท�าน.)าน#) ไปิสุ"�ท�าน.)าโน�น จ้ากยอดเขุาน#)ไปิสุ"�ยอดเขุาโน�น จ้ากสุวนมะม�วงน#)ไปิสุ"�สุวนมะม�วงโน�น จ้าก สุวนชมภ"�น#)ไปิสุ"�สุวนชมภ"�โน�น จ้ากสุวนขุน�นสุ�มมะล่อน#)ไปิสุ"�สุวนขุน�นสุ�มมะล่อโน�น จ้าก สุวนมะพร�าวน#)ไปิสุ"�สุวนมะพร�าวโน�น โดยรวดเร0ว เพ=2อต�องการใหั�ร�าเร�ง ย�นด# นกก�ณ์าล่ะอ�นนางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นบ.าเรออย"�ท�กๆ ว�นอย�างน#) ย�งร�กรานอย�างน#)ว�า อ#ถิ�อยฉั�บหัาย อ#ถิ�อยล่ะล่าย อ#นางโจ้ร อ#นางน�กเล่ง อ#เผู้ล่อเรอ อ#ใจ้ง�าย อ#ไม�ร" �จ้�กค�ณ์คน อ#ไปิตามใจ้เหัม=อนล่ม.-2 1 0 0 0 -12970 50 0 0 0

[๒๙๗] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ ได�ย�นว�า ณ์ ด�านท�ศบ"รพาแหั�งขุ�นเขุาหั�มพานต(ม#แม�น.)าอ�นไหัล่มาแต�ซ่อกเขุาอ�นล่ะเอ#ยดสุ�ขุ�ม ม#สุ#เขุ#ยว ณ์ ภ"เขุาหั�มพานต(อ�นเปิ>นปิระเทศท#2น�าร=2นเร�งบ�นเท�งใจ้ ด�วยกล่�2นหัอม อ�นเก�ดเด#Zยวน�)น จ้ากดอกอ�บล่ ดอกปิท�ม ดอกโกม�ท ดอกบ�วขุม ดอกบ�วผู้�น ดอกจ้งกล่ณ์# แล่ะดอกบ�วเผู้=2อน เปิ>นปิ9าทFบมากไปิด�วยไม�ต�างๆ ชน�ด ค=อ ไม�โกฏด.า ไม�จ้�ก ไม�เกต ไม�ยางทราย ไม�อ�อยช�าง ต�นบ�นนาค ต�นพ�ก�ล่ ต�นหัมากหัอม ต�นปิระยงค( ต�นขุม�)น ต�นสุาล่ะ ต�นสุน ต�นจ้.าปิา ต�นอโศก ต�นกากะท�ง ต�นหังอนไก� ต�นราชด�ด ต�นโล่ทนง แล่ะต�นจ้�นทน(เปิ>นราวปิ9าท#2สุล่�างไปิด�วยต�นกฤษณ์าด.า ต�นปิท�ม ต�นปิระยงค( ต�นเทพทาโร แล่ะต�นกล่�วย ทรงไว� ซ่F2งต�นรกฟOา ต�นมวกเหัล่0ก ต�นปิร" ต�นทราก ต�นก�ณ์ณ์�การ( ต�นชะบา ต�นว�านหัางช�าง ต�นทองหัล่าง ต�นทองกวาว ต�นค�ดเค�า ต�นมะล่�ปิ9า ต�นแก�ว ต�นซ่Fกแล่ะต�นขุานางอ�นงามย�2งน�ก แล่ะม#ไม�ดอก สุ.าหัร�บร�อยเปิ>นพวงมาล่�ยดาดาษไปิด�วยดอกมะล่� ว�านเปิราะหัอม ต�นคนธา ต�นก.ายาน ต�นแฝ่ก หัอม ต�นกระเบา แล่ะไม�กอ เปิ>นปิระเทศอ�นปิระด�บไปิด�วยล่ดาว�ล่ย(ดาดาษย�2งน�ก ม#หัม"�หังสุ( นก นางนวล่ นกกาน.)า แล่ะนกเปิ>ดน.)า สุ�งเสุ#ยงร�องกFกก�อง เปิ>นท#2สุถิ�ตอย"�แหั�งหัม"�ฤาษ#สุ�ทธ�Aว�ทยาธร สุมณ์ะ แล่ะดาบสุ เปิ>นปิระเทศท#2ท�องเท#2ยวไปิแหั�งหัม"�มน�ษย( เทพยดา ย�กษ( รากษสุ ทานพ คนธรรพ( ก�นนร แล่ะพญานาค เปิ>นไพรสุณ์ฑ(ท#2น�าร=2นรมย(เหั0นปิานน#) ม#นกด�เหัว�าขุาวช=2อ ปิ�ณ์ณ์ม�ขุะม#ถิ�อยค.าอ�นไพเราะย�2งน�ก ม#น�ยน(ตาแดงด�งน�ยน(ตาคนเมาสุอดสุ�ายไปิมา

อาศ�ยอย"� ได�ย�นว�า พระยา นกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน#) ม#นางนกด�เหัว�าบ.าเรอ ๓๕๐ ต�ว เล่�าก�นมาว�า นางนกด�เหัว�า ๒ ต�ว เอาปิากคาบท�อนไม�ใหั�พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)นจ้�บตรงกล่างพาบ�นไปิ ด�วยความปิระสุงค(ว�า พระยานกปิ�ณ์ณ์ ม�ขุะน�)นอย�าได�ม#ความเหัน0ดเหัน=2อยในหันทางไกล่เล่ย นางนกด�เหัว�า ๕๐ ต�ว บ�นไปิเบ=)องต.2าด�วย ความปิระสุงค(ว�า ถิ�าพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน#)จ้�กพล่าดจ้ากคอน พวกเราจ้�กเอาปิRกท�)งสุองร�บไว� นาง นกด�เหัว�าอ#ก ๕๐ ต�ว บ�นขุF)นไปิขุ�างบนด�วยความปิระสุงค(ว�า แสุงแดดอย�าได�แผู้ดเผู้านกด�เหัว�าขุาว ช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)นเล่ย นางนกด�เหัว�าบ�นไปิโดยขุ�างท�)งสุองขุ�างล่ะ ๕๐ ต�ว ด�วยความปิระสุงค(ว�า ความหันาว ความร�อน หัญ�า ธ�ล่# หัร=อน.)าค�าง อย�าได�ตกต�องนกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ะม�ขุะน�)นเล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐ ต�ว บ�นขุF)นไปิขุ�างหัน�าด�วยความปิระสุงค(ว�า คนเล่#)ยงโค คนเล่#)ยงปิศ�สุ�ตว( คนเก#2ยวหัญ�า คนหัาฟMน หัร=อคนท.างานในปิ9า อย�าได�ขุว�างปิานกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)นด�วยท�อนไม� กระเบ=)อง ก�อนหั�น ก�อนด�น ไม�ฆ่�อน ศาตรา หัร=อก�อนกรวดเล่ย แล่ะนกด�เหัว�า ขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน#) อย�าได�กระทบก�บกอไม� เถิาว�ล่ย( ต�นไม� ก�2งไม� เสุา หั�น หัร=อก�บนก ท#2ม#ก.าล่�งมากกว�าเล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐ ต�ว บ�นไปิขุ�างหัล่�งเจ้รจ้าด�วยวาจ้าอ�นเกล่#)ยงเกล่า อ�อนหัวาน ไพเราะจ้�บใจ้ ด�วยความปิระสุงค(ว�า นกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ะม�ขุะน#)อย�าเง#ยบเหังาบนคอนเล่ย นางนกด�เหัว�าอ#ก ๕๐ ต�ว บ�นไปิย�งท�ศาน�ท�ศ น.าเอาผู้ล่ไม�นานาชน�ดจ้ากต�นไม� ต�างๆ มาใหั�ด�วยความปิระสุงค(ว�า นกด�เหัว�าช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน#) อย�าได�ล่.าบากเพราะความหั�วเล่ย ได�ย�นว�า นางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)น พานกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)น จ้ากปิ9าน#)ไปิสุ"�ปิ9าโน�น จ้าก สุวนน#)ไปิสุ"�สุวนโน�น จ้ากท�าน.)าน#)ไปิสุ"�ท�าน.)าโน�น จ้ากยอดเขุาน#)ไปิสุ"�ยอดเขุาโน�น จ้ากสุวน มะม�วงน#)ไปิสุ"�สุวนมะม�วงโน�น จ้ากสุวนชมภ"�น#)ไปิสุ"�สุวนชมภ"�โน�น จ้ากสุวนขุน�นสุ�มมะล่อน#) ไปิสุ"�สุวนขุน�นสุ�มมะล่อโน�น จ้ากสุวนมะพร�าวน#)ไปิสุ"�สุวนมะพร�าวโน�น โดยรวดเร0ว เพ=2อต�อง การใหั�ร�าเร�ง ได�ย�นว�า นกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ อ�นนางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นบ.าเรออย"�ท�กว�น ๆ ย�อมสุรรเสุร�ญอย�างน#)ว�า ด#ล่ะๆ น�องหัญ�งท�)งหัล่าย การท#2เธอท�)งหัล่ายบ.าร�งบ.าเรอสุาม#อย�างน#)สุมควรแก�เธอท�)งหัล่ายผู้"�เปิ>นก�ล่ธ�ดา. -2 1 0 0 0 -12980 18 0 0 0

[๒๙๘] ได�ย�นว�า ในกาล่ต�อมา นกด�เหัว�าขุาวช=2อปิ�ณ์ณ์ม�ขุะได�เขุ�าไปิหัาพระยานกก�ณ์าล่ะ ถิFงท#2อย"� พวกนางนกด�เหัว�าบร�จ้าร�กาขุองพระยานกก�ณ์าล่ะ ได�เหั0นพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)นก.าล่�ง บ�นมาแต�ไกล่ จ้Fงพาก�นเขุ�าไปิหัา แล่�วพ"ดกะพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน�)นว�า ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ พระยานกก�ณ์าล่ะน#) เปิ>นนกหัยาบช�า ม#วาจ้าหัยาบคายเหัล่=อเก�น แม�ไฉัน พวกเราจ้ะพFงได�วาจ้าอ�นน�าร�ก เพราะอาศ�ยท�านบ�าง พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะจ้Fงตอบว�า บางท#จ้ะได�กระม�งน�องหัญ�งท�)งหัล่าย แล่�วเขุ�าไปิหัาพระยานกก�มาล่ะกล่�าวสุ�มโมทน#ยกถิาก�บพระยานกก�ณ์าล่ะแล่�ว

สุถิ�ตอย"� ณ์ ท#2ควรสุ�วน ขุ�างหันF2ง คร�)นแล่�วพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะได�กล่�าวกะพระยานกก�ณ์าล่ะว�า ด"กรสุหัายก�ณ์าล่ะ เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงปิฏ�บ�ต�ผู้�ดต�อนางนกท�)งหัล่ายผู้"�ม#ชาต�เสุมอก�น เปิ>นล่"กขุองผู้"�ม#สุก�ล่ ซ่F2งปิฏ�บ�ต�ด#ต�อท�าน เล่�า ด"กรสุหัายก�ณ์าล่ะ นางนกท�)งหัล่ายถิFงเขุาจ้ะไม�พ"ดไม�ถิ"กใจ้ เราก0ควรจ้ะพ"ดใหั�ถิ"กใจ้ จ้ะปิ9วยกล่�าวไปิไยถิFงนางนกท#2พ"ดถิ"กใจ้เล่�า เม=2อพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะกล่�าวอย�างน#)แล่�ว พระยานกก�ณ์าล่ะได�ร�กรานพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะอย�างน#)ว�า แนะสุหัายล่ามกช�2วถิ�อย เจ้�าฉั�บหัาย เจ้�าล่ะล่าย ใครจ้ะเปิ>นผู้"�ฉัล่าดด�วยการชนะเม#ยย�2งไปิกว�าเจ้�า ก0แหัล่ะพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะถิ"กร�กรานอย�างน#)แล่�วก0กล่�บไปิเสุ#ยจ้ากท#2น�)น. -2 1 0 0 0 -12990 19 0 0 0

[๒๙๙] ได�ย�นว�า สุม�ยต�อมา โดยกาล่ล่�วงไปิไม�นานน�ก อาพาธอ�นแรงกล่�าเก�ดขุF)นแก� พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ค=อ ล่งเปิ>นโล่หั�ต เก�ดเวทนากล่�าแขุ0ง จ้วนจ้ะตาย คร�)งน�)น พวกนางนก ด�เหัว�า ผู้"�เปิ>นบร�จ้าร�กาขุองพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ เก�ดความปิร�ว�ตกว�า พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะน#) อาพาธ หัน�กน�กแล่ ไฉันจ้ะพFงหัายจ้ากอาพาธน#)หันอ นางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)น ล่ะท�)งพระยานกปิ�ณ์ณ์ ม�ขุะไว�แต�ผู้"�เด#ยว ไม�ม#เพ=2อนสุอง พาก�นเขุ�าไปิหัาพระยานกก�ณ์าล่ะ พระยานกก�ณ์าล่ะได�เหั0นนาง นกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นพาก�นมาแต�ไกล่ คร�)นแล่�วได�กล่�าวกะนางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นว�า พวกอ#ถิ�อย ผู้�วขุอง เจ้�าไปิไหันเสุ#ยเล่�า นางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นจ้Fงตอบว�า ท�านสุหัายก�ณ์าล่ะ พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ อาพาธหัน�กน�กแล่ ไฉันจ้ะพFงหัายจ้ากอาพาธหัน�กน�)น เม=2อนางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นกล่�าวอย�างน#) แล่�ว พระยานกก�ณ์าล่ะได�ร�กรานนางนกด�เหัว�าเหัล่�าน�)นอย�างน#)ว�า อ#ถิ�อยฉั�บหัาย อ#ถิ�อยล่ะล่ายอ#นางโจ้ร อ#นางน�กเล่ง อ#เผู้ล่อเล่อ อ#ใจ้ง�าย อ#ไม�ร" �จ้�กค�ณ์คน อ#ไปิตามใจ้เหัม=อนล่ม คร�)น กล่�าวร�กรานแล่�ว ได�เขุ�าไปิหัาพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ แล่�วร�องเร#ยกว�า เฮุ�ยสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ พระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะขุานร�บว�า หัาสุหัายก�ณ์าล่ะ ได�ย�นว�า พระยานกก�ณ์าล่ะเขุ�าไปิปิระคบ ปิระหังมพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะด�วยปิRกแล่ะจ้ะงอยปิาก พอใหั�ล่�กขุF)นได�แล่�วใหั�ด=2มยาต�างๆ อาพาธ ขุองพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะก0สุงบระง�บ. -2 1 0 0 0 -13000 43 0 0 0

[๓๐๐] ได�ย�นว�า พระยานกก�ณ์าล่ะได�กล่�าวกะพระยานกปิ�ณ์ณ์ม�ขุะผู้"�หัายจ้ากไขุ�ย�งไม� นานน�กว�า ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ เราเหั0นมาแล่�ว นางก�ณ์หัาสุองพ�อ นางม#ผู้�ว ๕ คน ย�งม#จ้�ตปิฏ�พ�ทธ(ในบ�ร�ษคนท#2 ๖ ซ่F2งเปิ>นคนเปิล่#)ย เหัม=อนต�วกระพ�นธ(. แล่ะในเร=2องน#)ม#ค.าเปิ>นคาถิาอ#กสุ�วนหันF2งว�า คร�)งน�)น นางคนหันF2งล่�วงล่ะเม�ดสุาม# ๕ คน ค=อ พระเจ้�าอ�ชช�นะ พระเจ้�า นก�ล่ะ พระเจ้�าภ#มเสุน พระเจ้�าย�ธ�ษฐ�ล่ แล่ะพระเจ้�าสุหัเทพ แล่�วได� กระท.าล่ามกก�บบ�ร�ษเปิล่#)ยแคระ.ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ เราเหั0น

มาแล่�ว นางสุมณ์#ช=2อปิ*ญจ้ตปิาว# อย"�ในท�ามกล่างปิ9าช�า อดอาหัาร ๔ ว�นจ้Fงบร�โภคคร�)งหันF2ง ได�กระท.ากรรมอ�นล่ามกก�บน�กเล่งสุ�รา ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ เราเหั0นมาแล่�ว นางเทว#นามว�า กากวด# อย"�ในท�ามกล่างสุม�ทร เปิ>นภรรยาขุองพระยาคร�ฑช=2อว�า ท�าวเวนไตรย ได�กระท.ากรรมอ�นล่ามกก�บก�เวรผู้"�เจ้นจ้บในการฟOอน ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ เรา เหั0นมาแล่�ว นางขุนงามนามว�า ก�ร�งคเทว# ร�กใคร�ได�เสุ#ยก�บเอฬกก�มาร ได�กระท.ากรรมอ�น ล่ามกก�บฉัฬิ�งคก�มารเสุนาบด# แล่ะธน�นเตวาสุ#ผู้"�เปิ>นคนใช�ขุองฉัฬิ�งคก�มาร เปิ>นความจ้ร�ง เราได� ร" �มาอย�างน#)แล่ พระมารดาขุองพระเจ้�าพรหัมท�ตต( ทรงทอดท�)งพระเจ้�าโกศล่ราช ได�ทรงกระท.ากรรมอ�นล่ามกก�บพราหัมณ์(ช=2อปิ*ญจ้าล่จ้�ณ์ฑะหัญ�ง ๕ คนน#)ก0ด# หัญ�งอ=2นก0ด# ได�กระท.ามาแล่�วซ่F2งกรรมอ�นล่ามก เพราะเหัต�น�)น เราจ้Fงไม�ว�สุาสุะ ไม�สุรรเสุร�ญหัญ�งท�)งหัล่าย มหัาปิฐพ#อ�นทรงไว�ซ่F2งสุรรพสุ�ตว( ย�อมแล่�วเสุมอก�น เปิ>นท#2ร �บรองสุ�2งด#แล่ะสุ�2งช�2ว ทนทานได�หัมด ไม�ด�)นรน ไม�หัว� 2นไหัว ฉั�นใด หัญ�งท�)งหัล่ายก0เหัม=อนก�น นรชนจ้Fงไม�ควรว�สุาสุะก�บหัญ�งเหัล่�าน#) ราชสุ#หั(ซ่F2งเปิ>นสุ�ตว(ด�ร�าย ก�น เน=)อแล่ะเล่=อดเปิ>นอาหัารม#อาว�ธ ๕ อย�าง เปิ>นสุ�ตว(หัยาบช�า ย�นด#ในการ เบ#ยดเบ#ยนสุ�ตว(อ=2น ขุ�มขุ#2สุ�ตว(ท�)งหัล่ายก�น ฉั�นใด หัญ�งท�)งหัล่ายก0ฉั�นน�)นนรชนจ้Fงไม�ควรว�สุาสุะก�บหัญ�งเหัล่�าน�)น. ด"กรปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ได�ย�นว�า หัญ�งท�)งหัล่ายไม�ใช�แพศยา ไม�ใช�นางงาม ไม�ใช�หัญ�งสุ�ญจ้ร ช=2อท�)ง ๓ น#) ไม�ใช�ช=2อโดยก.าเน�ด ช=2อโดยก.าเน�ดว�าแพศยา ว�านางงาม ว�าหัญ�งสุ�ญจ้ร ก0ค=อเปิ>น ผู้"�ฆ่�าหัญ�งท�)งหัล่ายม��นมวยผู้มเหัม=อนพวกโจ้ร ปิระท�ษร�ายเปิ>นพ�ษเหัม=อนสุ�ราเจ้=อยาพ�ษ พ"ดโอ�อวด เหัม=อนคนขุายขุอง ตล่บตะแล่งพล่�กแพล่งเหัม=อนเขุาเน=)อ สุองล่�)นเหัม=อนง" ปิกปิดเหัม=อน หัล่�มค"ถิท#2ปิดด�วยกระดาน ใหั�เต0มได�ยากเหัม=อนไฟ ใหั�ย�นด#ได�ยากเหัม=อนรากษสุ น.าไปิโดย สุ�วนเด#ยวเหัม=อนพระยายม ก�นท�กอย�างเหัม=อนไฟ พ�ดพาไปิท�กอย�างเหัม=อนแม�น.)า ปิระพฤต�ตามปิรารถินาเหัม=อนล่ม ไม�ท.าอะไรใหั�ว�เศษเหัม=อนเขุาเมร�มาศ ผู้ล่�ตผู้ล่เปิ>นน�ตย(เหัม=อนต�นไม�ม#พ�ษ. แล่ะในเร=2องน#)ม#ค.ากล่�าวเปิ>นคาถิาไว�อ#กสุ�วนหันF2งว�าหัญ�งท�)งหัล่ายม��นมวยผู้มเหัม=อนโจ้ร ปิระท�ษร�ายเหัม=อนสุ�ราเจ้=อยาพ�ษ พ"ดโอ�อวดเหัม=อนคนขุายขุอง ตล่บตะแล่งพล่�กแพล่งเหัม=อนเขุาเน=)อสุองล่�)นเหัม=อนง" ปิกปิดเหัม=อนหัล่�มค"ถิท#2ปิดด�วยกระดาน ใหั�เต0มได�ยากเหัม=อนไฟ ใหั�ย�นด#ได�ยากเหัม=อนรากษสุ น.าไปิสุ�วนเด#ยวเหัม=อน พระยายม ก�นท�กอย�างเหัม=อนไฟ พ�ดพาไปิท�กอย�างเหัม=อนแม�น.)าปิระพฤต�ตามปิรารถินาเหัม=อนล่ม ไม�ท.าอะไรใหั�ว�เศษเหัม=อนเขุาเมร�มาศ ผู้ล่�ตผู้ล่เปิ>นน�ตย(เหัม=อนต�นไม�ม#พ�ษ หัญ�งท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�ก.าสุ�ตว(ไว�ในม=อ จ้นน�บไม�ถิ�วน ท.าโภคสุมบ�ต�ในเร=อนใหั�พ�นาศ.-2 1 0 0 0 -13010 7 0 0 0

[๓๐๑] ด"กรปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ทร�พย( ๔ อย�างน#) ค=อ โคผู้"� โคนม ยาน ภรรยา ไม�ควร ใหั�อย"�ในสุก�ล่อ=2น บ�ณ์ฑ�ตไม�พFงร�กษาทร�พย( ๔ อย�างน#)ใหั�อย"�พล่าด

จ้ากเร=อน.คนฉัล่าดย�อมไม�ฝ่ากทร�พย( ๔ อย�างน#) ค=อ โคผู้"� ๑ โคนม ๑ ยาน พาหันะ ๑ ภรรยา ๑ ไว�ในตระก"ล่ญาต� เพราะว�า คนท#2ไม�ม#ยานพาหันะ ย�อมใช�รถิท#2ฝ่ากไว� ย�อมฆ่�าโคผู้"�เสุ#ย เพราะใช�ล่ากเขุ0นเก�นก.าล่�ง ย�อม ฆ่�าล่"กโคเพราะร#ดนม ภรรยาย�อมปิระท�ษร�ายในตระก"ล่ญาต�. -2 1 0 0 0 -13020 4 0 0 0

[๓๐๒] ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ สุ�2งขุอง ๖ อย�างน#) เม=2อก�จ้ธ�ระเก�ดขุF)น ใช�ปิระโยชน(อะไร ไม�ได�ค=อ ธน"ไม�ม#สุาย ๑ ภรรยาอย"�ในตระก"ล่ญาต� ๑ เร=อท#2ฝ่*2 งโน�น ๑ ยานพาหันะท#2เพล่าหั�ก ๑ ม�ตรอย"�ไกล่ ๑ สุหัายล่ามก ๑ สุ�2งขุองท�)ง ๖น#) เม=2อก�จ้ธ�ระเก�ดขุF)น ใช�ปิระโยชน(ไม�ได�.-2 1 0 0 0 -13030 10 0 0 0

[๓๐๓] ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ หัญ�งย�อมด"หัม�2นสุาม#เพราะเหัต�การ ๘ ปิระการ ค=อเพราะสุาม#เปิ>นคนจ้น ๑ เพราะสุาม#เจ้0บกระเสุาะกระแสุะ ๑ เพราะสุาม#เปิ>นคนแก� ๑ เพราะสุาม#เปิ>นน�กเล่งสุ�รา ๑ เพราะสุาม#เปิ>นคนโง� ๑ เพราะสุาม#เปิ>นคนม�วเมา ๑ เพราะคล่�อย ตามในก�จ้ท�กอย�าง ๑ เพราะไม�ก�อใหั�ทร�พย(ท�กอย�างเก�ดขุF)น ๑ ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ได�ย�นว�าหัญ�งย�อมด"หัม�2นสุาม#ด�วยเหัต� ๘ ปิระการน#). แล่ะในเร=2องน#)ม#ถิ�อยค.าเปิ>นคาถิาอ#กสุ�วนหันF2งว�า หัญ�งย�อมด"หัม�2นสุาม#ด�วยเหัต� ๘ ปิระการ ค=อ ความจ้น ๑ เจ้0บกระเสุาะกระแสุะ ๑ เปิ>นคนแก� ๑ เปิ>นน�กเล่งสุ�รา ๑ เปิ>นคนโง� ๑ เปิ>นคนม�วเมา ๑ คล่�อยตามในก�จ้ท�กอย�าง ๑ ไม�ก�อสุ�2งปิรารถินาท�กอย�างใหั�เก�ดขุF)น ๑. -2 1 0 0 0 -13040 13 0 0 0

[๓๐๔] ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ หัญ�งย�อมน.าความปิระท�ษร�ายมาใหั�สุาม#ด�วยเหัต� ๙ ปิระการค=อ หัญ�งเปิ>นคนม�กไปิปิ9า ๑ ม�กไปิสุวน ๑ ม�กไปิท�าน.)า ๑ ม�กไปิหัาตระก"ล่ญาต� ๑ ม�กไปิหัา ตระก"ล่อ=2น ๑ ม�กชอบใช�กระจ้กแล่ะชอบปิระด�บปิระดา ๑ ม�กด=2มน.)าเมา ๑ ม�กเย#2ยมมอง หัน�าต�าง ๑ ม�กย=นแอบปิระต" ๑ ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ได�ย�นว�า หัญ�งย�อมน.าความปิระท�ษร�ายมาใหั�สุาม#เพราะเหัต� ๙ ปิระการน#)แล่. แล่ะในเร=2องน#)ม#ถิ�อยค.ากล่�าวเปิ>นคาถิาไว�อ#กสุ�วนหันF2งว�า หัญ�งย�อมน.าความปิระท�ษร�ายมาใหั�สุาม#ด�วยเหัต� ๙ ปิระการน#) ค=อ ม�ก ไปิปิ9า ๑ ม�กไปิสุวน ๑ ม�กไปิท�าน.)า ๑ ม�กไปิหัาตระก"ล่ญาต� ๑ ม�กไปิหัาตระก"ล่อ=2น ๑ ม�กชอบใช�กระจ้กแล่ะชอบปิระด�บปิระดา ๑ ม�กด=2มน.)าเมา ๑ ม�กเย#2ยมมองหัน�าต�าง ๑ ม�กย=นแอบปิระต" ๑ -2 1 0 0 0 -13050 10 0 0 0

[๓๐๕] ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ หัญ�งย�อมย�2วยวนชายด�วยเหัต� ๔๐ ปิระการค=อ ด�ดกายหันF2ง ก�มต�ว กร#ดกราย ท.าอาย แกะเล่0บ เอาเท�าเหัย#ยบก�น เอาไม�ขุ#ดแผู้�นด�น ท.ากระโดดเอง ใหั�เด0กกระโดดเล่�นเองใหั�เด0กเล่�น จ้�มพ�ตเด0ก ใหั�เด0กจ้�มพ�ต ก�นเอง ใหั�เด0กก�นใหั�ขุองแก�เด0ก ขุอขุองจ้ากเด0ก ท.าตามท#2เด0กกระท.า พ"ดเสุ#ยงสุ"ง พ"ดเสุ#ยงต.2า พ"ดเปิดเผู้ย พ"ดกระซ่�บ ท.าซ่�กซ่#)ด�วยการฟOอน การขุ�บ การปิระโคม ร�องไหั� กร#ดกราย ด�วยการแต�งกาย ท.าปิY2 ง ย�กเอว สุ�ายผู้�าท#2ปิดขุองล่�บ เล่�กขุา ปิดขุา ใหั�เหั0นนม ใหั�เหั0นร�กแร� ใหั�เหั0น ท�องน�อย หัล่�2วตา เล่�กค�)ว เม�มปิาก แล่บล่�)น ขุยายผู้�า กล่�บน��งผู้�า สุยายผู้ม ม��นผู้ม ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ ได�ย�นว�า หัญ�งย�อมย�2วยวนชายด�วยเหัต� ๔๐ ปิระการน#)แล่.-2 1 0 0 0 -13060 68 0 0 0

[๓๐๖] ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ พFงทราบเถิ�ดว�า หัญ�งเปิ>นคนปิระท�ษร�ายสุาม#ด�วยเหัต� ๒๕ปิระการ ค=อ ย�อมพรรณ์นาการไปิแรมค=นขุองสุาม# ย�อมไม�ระล่FกถิFงสุาม#ท#2ไปิแรมค=น ย�อมไม�ย�นด#กะสุาม#ท#2มาแล่�ว ย�อมกล่�าวโทษสุาม# ไม�กล่�าวค�ณ์แหั�งสุาม# ย�อมปิระพฤต�สุ�2งท#2ไม�เปิ>น ปิระโยชน(แก�สุาม# ย�อมไม�ปิระพฤต�สุ�2งท#2เปิ>นปิระโยชน(แก�สุาม# ย�อมกระท.าก�จ้ท#2ไม�สุมควรแก�สุาม#ย�อมไม�กระท.าก�จ้ท#2สุมควรแก�สุาม# ย�อมคล่�มหั�วนอน นอนเบ=อนหัน�าไปิทางอ=2น ย�อมนอนพล่�ก กล่�บไปิมา ย�อมท.าว� �นวายนอนถิอนหัายใจ้ยาว ย�อมท.าระทมท�กขุ( ย�อมไปิอ�จ้จ้าระ ปิ*สุสุาวะบ�อยๆ ย�อมปิระพฤต�ตรงก�นขุ�าม ได�ย�นเสุ#ยงชายอ=2นย�อมเง#2ยหั"ฟ*ง ย�อมล่�างผู้ล่าญทร�พย(สุมบ�ต� ย�อมทอดสุน�ทช�ดชอบก�บชายผู้"�ค��นเคย ย�อมออกนอกบ�านเสุมอ ปิระพฤต�ผู้�ดจ้ากความด# ย�อมปิระพฤต�นอกใจ้ไม�เคารพในสุาม# ม#ใจ้ปิระท�ษร�าย ย�อมย=นอย"�ท#2ปิระต"เน=องๆ ย�อมท.าใหั�เหั0นร�กแร� นม ย�อม ไปิเพ�งด"ท�ศต�างๆ ด"กรสุหัายปิ�ณ์ณ์ม�ขุะ พFงทราบเถิ�ดว�า หัญ�งเปิ>นคนปิระท�ษร�ายสุาม#ด�วยเหัต�๒๕ ปิระการน#)แล่.แล่ะในเร=2องน#)ม#ค.ากล่�าวเปิ>นคาถิาอ#กสุ�วนหันF2งว�า หัญ�งย�อมพรรณ์นาการไปิแรมทางไกล่ขุองสุาม# ย�อมไม�เศร�าโศกถิFงการไปิ ขุองสุาม# คร�)นเหั0นสุาม#กล่�บมาก0ไม�แสุดงความย�นด# ย�อมไม�กล่�าวค�ณ์ แหั�งสุาม#ในกาล่ไหันๆ อาการเหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งผู้"�ไม�สุ.ารวม ย�อมปิระพฤต�สุ�2งท#2ไม�เปิ>นปิระโยชน(แก�สุาม# ย�อมท.า ปิระโยชน(ขุองสุาม#ใหั�เสุ=2อม ย�อมกระท.าก�จ้ท#2ไม�สุมควรแก�สุาม# ย�อมคล่�ม หั�วนอน นอนเบ=อนหัน�าไปิทางอ=2น อาการเหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะขุองหัญ�ง ผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งย�อมนอนพล่�กกล่�บไปิมา ย�อมท.าว� �นวาย

นอนถิอน หัายใจ้ยาว ย�อมท.าระทมท�กขุ( ย�อมไปิอ�จ้จ้าระปิ*สุสุาวะบ�อยๆอาการ เหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งย�อมปิระพฤต�ตรงก�นขุ�าม ไม�กระท.าก�จ้ท#2สุมควรแก�สุาม# ย�อมเง#2ยหั"ฟ*งเม=2อชายอ=2นพ"ด ล่�างผู้ล่าญ โภคสุมบ�ต� กระท.าความสุน�ทสุนมชมชอบก�บชายอ=2น อาการเหัล่�าน#) เปิ>นล่�กษณ์ะขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งย�อมท.าทร�พย(สุมบ�ต�ท#2สุาม#ได�มา โดยความล่.าบาก หัามาได�โดยฝ่Mดเค=อง เก0บสุะสุมไว�ได�ด�วยความยาก แค�นใหั�พ�นาศ อนF2ง ย�อมกระท.าความสุน�ทสุนมชมชอบก�บชายท#2ค��นเคย ก�น อาการเหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งออกนอกบ�าน เสุมอ ปิระพฤต�ผู้�ดจ้ากความด# ม#ใจ้ค�ดปิระท�ษร�ายในสุาม#อย"�เปิ>นน�ตย( เปิ>นผู้"�ปิระพฤต�นอกใจ้ ปิราศจ้ากความเคารพ อาการเหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะ ขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย หัญ�งย�อมย=นอย"�ท#2ใกล่�ปิระต"เน=องๆ แสุดงนมบ�าง ร�กแร�บ�างใหั�เหั0น ม#จ้�ตวอกแวกเพ�งด"ท�ศต�างๆ อาการเหัล่�าน#)เปิ>นล่�กษณ์ะ ขุองหัญ�งผู้"�ปิระท�ษร�าย แม�น.)าท�)งปิวงม#ทางคดเค#)ยว แล่ะปิ9าท�)งปิวงรกเร#)ยว ด�วยต�นไม� ฉั�นใด หัญ�งท�)งปิวงเม=2อได�ช�อง (ท#2ล่�บ) พFงกระท.ากรรมอ�น ล่ามกฉั�นน�)น ถิ�าว�าพFงได�โอกาสุ ท#2ล่�บ หัร=อพFงได�ช�องเช�นน�)น หัญ�ง ท�)งปิวงพFงกระท.ากรรมอ�นล่ามกเปิ>นแน� ไม�ได�ชายท#2สุมบ"รณ์(อ=2น ก0ย�อม ท.าก�บคนเปิล่#)ย ในพวกนาร#ท#2หัล่ายใจ้ เปิ>นผู้"�กระท.าความย�2วยวนแก�ชาย ท�)งหัล่าย ไม�ม#ใครขุ�มขุ#2ได� ถิ�านาร#เหัล่�าใดแม�จ้ะท.าใหั�พอใจ้โดยปิระการ ท�)งปิวง ก0ไม�ควรวางใจ้ในนาร#เหัล่�าน�)น เพราะว�า นาร#เหัล่�าน�)นเสุมอด�วย ท�าน.)า.

-2 1 0 0 0 -13070 4 0 0 0

[๓๐๗] บ�ณ์ฑ�ตได�เหั0นเร=2องอย�างไร ขุองพระเจ้�าก�นนรแล่ะพระนางก�นนร#เทว#แล่�วพFงร" �เถิ�ดว�า หัญ�งท�)งปิวงย�อมไม�ย�นด#ในเร=อนขุองตน พระนาง ก�นนร#เทว#ทรงเหั0นบ�ร�ษอ=2น แม�จ้ะเปิ>นคนง�อยเปิล่#)ย ย�งล่ะท�)งพระราช สุวาม#เช�นพระเจ้�าก�นนร ไปิท.ากรรมอ�นล่ามกก�บบ�ร�ษเปิล่#)ยน�)นได�. -2 1 0 0 0 -13080 3 0 0 0

[๓๐๘] พระเจ้�าพกะแล่ะพระเจ้�าพาวร#ย( ทรงหัมกม��นอย"�ในกามเก�นสุ�วน พระมเหัษ#ย�งปิระพฤต�อนาจ้ารก�บคนร�บใช�ใกล่�ช�ด ซ่.)าตกอย"�ในอ.านาจ้ พFงม#หัร=อท#2 หัญ�งจ้ะไม�ปิระพฤต�ล่�วงชายอ=2น นอกจ้ากคนน�)น. -2 1 0 0 0 -13090 4 0 0 0

[๓๐๙] พระนางปิงค�ยาน#พระนางมเหัษ#ท#2ร �กขุองพระเจ้�าพรหัมท�ตผู้"�เปิ>นใหัญ�ในโล่กท�)งปิวง ได�ปิระพฤต�อนาจ้ารก�บคนเล่#)ยงม�าผู้"�ใกล่�ช�ดแล่ะเปิ>นไปิในอ.านาจ้พระนางปิงค�ยาน#ผู้"�ใคร�กามน�)น ไม�ได�ปิระสุบความใคร�ท�)งสุองราย.-2 1 0 0 0 -13100 27 0 0 0

[๓๑๐] บ�ร�ษผู้"�ไม�ถิ"กผู้#สุ�ง ไม�ควรเช=2อหัญ�งท�)งหัล่ายผู้"�หัยาบช�า ใจ้เบา อกต�ญญู"ปิระท�ษร�ายม�ตร หัญ�งเหัล่�าน�)นไม�ร" �จ้�กสุ�2งท#2กระท.าแล่�ว สุ�2งท#2ควรกระท.าไม�ร" �จ้�กมารดาบ�ดาหัร=อพ#2น�อง ไม�ม#ล่ะอาย ล่�วงเสุ#ยซ่F2งธรรม ย�อมเปิ>น ไปิตามอ.านาจ้จ้�ตขุองตนเม=2อม#อ�นตราย แล่ะเม=2อก�จ้เก�ดขุF)น ย�อมล่ะท�)ง สุาม#แม�จ้ะอย"�ด�วยก�นมานาน เปิ>นท#2ร �ก เปิ>นท#2พอใจ้ เปิ>นท#2อน�เคราะหั( แม�เสุมอก�บช#ว�ต เพราะเหัต�น�)น เราจ้Fงไม�ว�สุาสุะก�บหัญ�งท�)งหัล่าย จ้ร�ง อย"� จ้�ตขุองหัญ�งเหัม=อนจ้�ตขุองวานร ล่��มๆ ดอนๆ เหัม=อนเงาไม�หั�วใจ้ขุองหัญ�งไหัวไปิไหัวมา เหัม=อนล่�อรถิท#2ก.าล่�งหัม�น เม=2อใด หัญ�ง ท�)งหัล่ายผู้"�ม��งหัว�ง เหั0นทร�พย(ขุองบ�ร�ษท#2ควรจ้ะถิ=อเอาได� เม=2อน�)น ก0ใช� วาจ้าอ�อนหัวานช�กน.าบ�ร�ษไปิได� เหัม=อนชาวก�มโพชล่วงม�าด�วยสุาหัร�าย ฉัะน�)น เม=2อใด หัญ�งท�)งหัล่ายผู้"�ม��งหัว�ง ไม�เหั0นทร�พย(ขุองบ�ร�ษท#2ควรถิ=อ เอาได� เม=2อน�)น ย�อมล่ะท�)งบ�ร�ษน�)นไปิ เหัม=อนคนขุ�ามฟากถิFงฝ่*2 งโน�นแล่�ว ล่ะท�)งแพไปิ ฉัะน�)น หัญ�งท�)งหัล่ายเปิร#ยบด�วยเคร=2องผู้"กร�ด ก�นท�กอย�าง เหัม=อนเปิล่วไฟ ม#มายากล่�าแขุ0ง เหัม=อนแม�น.)าม#กระแสุเช#2ยว ย�อมคบ บ�ร�ษได� ท�)งท#2น�าร�ก ท�)งท#2ไม�น�าร�ก เหัม=อนเร=อจ้อดไม�เล่=อกฝ่*2 งน#)ฝ่*2 งโน�นฉัะน�)น หัญ�งท�)งหัล่ายไม�ใช�ขุองบ�ร�ษคนเด#ยวหัร=อสุองคน ย�อมร�บรองท�2ว ไปิเหัม=อนร�านตล่าด ผู้"�ใดสุ.าค�ญม�2นหัมายหัญ�งเหัล่�าน�)นว�าขุองเรา ก0เท�าก�บด�กล่มด�วยตาขุ�าย แม�น.)า หันทาง ร�านเหัล่�า สุภาแล่ะบ�อน.)าฉั�นใด หัญ�งในโล่กก0ฉั�นน�)น เขุตแดนขุองหัญ�งเหัล่�าน�)นไม�ม# หัญ�งท�)ง หัล่ายเสุมอด�วยไฟก�นเปิร#ยง เปิร#ยบด�วยง"เหั�า ย�อมเล่=อกคบแต�บ�ร�ษท#2 ม#ทร�พย( เหัม=อนโคเล่=อกก�นหัญ�าท#2ด#ๆ ในภายนอก ฉัะน�)น ไฟ

ก�นเปิร#ยง ๑ ช�างสุาร ๑ ง"เหั�า ๑ พระราชาผู้"�ได�ร�บม"รธาภ�เษกแล่�ว ๑ หัญ�ง ท�)งปิวง ๑ สุ�2งท�)ง ๕ น#) นรชนพFงคบด�วยความระว�งเปิ>นน�ตย( เพราะ สุ�2งท�)ง ๕ น#) ม#ความแน�นอนท#2ร" �ได�ยากแท� หัญ�งท#2งามเก�นไปิ ๑ หัญ�งท#2คนหัม"�มากไม�ร�กใคร� ๑ หัญ�งท#2เหัม=อนม=อขุวา ๑ หัญ�งท#2เปิ>นภรรยาคนอ=2น ๑ หัญ�งท#2คบหัาด�วยเพราะเหัต�แหั�งทร�พย( ๑ หัญ�ง ๕ จ้.าพวกน#) ไม� ควรคบ. -2 1 0 0 0 -13110 33 0 0 0

[๓๑๑] ได�ย�นว�า ในคร�)งน�)น พญาแร�งช=2ออานนท( ร" �แจ้�งซ่F2งคาถิาท�)งเบ=)องต�น ท�ามกล่าง แล่ะท#2สุ�ด ขุองพญานกก�ณ์าล่ะแล่�ว ได�ภาษ�ตคาถิาเหัล่�าน#) ในเวล่าน�)นว�า ถิ�าบ�ร�ษจ้ะพFงใหั�แผู้�นด�นอ�นเต0มด�วยทร�พย(น#) แก�หัญ�งท#2ตนน�บถิ=อไซ่ร� หัญ�งน�)นได�โอกาสุก0จ้ะพFงด"หัม�2นบ�ร�ษน�)น เราจ้Fงไม�ยอมตกอย"�ในอ.านาจ้ ขุองพวกหัญ�งเผู้ล่อเรอ เม=2อม#อ�นตรายแล่ะเม=2อก�จ้ธ�ระเก�ดขุF)น หัญ�งย�อม ล่ะท�)งผู้�วหัน��มผู้"�หัม�2นขุย�น ม#ความปิระพฤต�ไม�เหัล่าะแหัล่ะ เปิ>นท#2ร �กเปิ>นท#2พอใจ้ เพราะฉัะน�)น เราจ้Fงไม�ว�สุาสุะก�บหัญ�งท�)งหัล่าย บ�ร�ษไม� ควรวางใจ้ว�า หัญ�งคนน#)ปิรารถินาเรา ไม�ควรวางใจ้ว�า หัญ�งคนน#)ร �องไหั� กระซ่�กกระซ่#)เรา เพราะว�า หัญ�งท�)งหัล่ายย�อมคบได�ท�)งบ�ร�ษท#2น�าร�ก ท�)ง บ�ร�ษท#2ไม�น�าร�ก เหัม=อนเร=อจ้อดได�ท�)งฝ่*2 งโน�นฝ่*2 งน#) ฉัะน�)น ไม�ควรว�สุาสุะกะใบไม�ล่าดท#2เก�า ไม�ควรว�สุาสุะกะม�ตรเก�าท#2เปิ>นโจ้ร ไม�ควรว�สุาสุะกะ พระราชาว�า เปิ>นเพ=2อนขุองเรา ไม�ควรว�สุาสุะกะหัญ�งแม�จ้ะม#ล่"ก ๑๐ คน แล่�ว ไม�ควรว�สุาสุะในหัญ�งท#2กระท.าความย�นด#ใหั� เปิ>นผู้"�ล่�วงศ#ล่ ไม� สุ.ารวม ถิFงแม�ภรรยาจ้ะพFงเปิ>นผู้"�ม#ความร�กแน�นแฟOน ก0ไม�ควรวางใจ้เพราะว�าหัญ�งท�)งหัล่ายเสุมอก�บท�าน.)า หัญ�งท�)งหัล่ายพFงฆ่�าชายก0ได� พFงต�ดเองก0ได� พFงใช�ใหั�ผู้"�อ=2นต�ดก0ได� พFงต�ดคอแล่�วด=2มเล่=อดก�นก0ได� อย�าพFง กระท.าความสุ�เนหัาในหัญ�งผู้"�ม#ความร�กใคร�อ�นเล่วทราม ผู้"�ไม�สุ.ารวม ผู้"� เปิร#ยบเท#ยบด�วยท�าน.)า ค.าเท0จ้ขุองหัญ�งเหัม=อนค.าจ้ร�ง ค.าจ้ร�งขุองหัญ�งเหัม=อนค.าเท0จ้ หัญ�งท�)งหัล่ายย�อมเล่=อกคบแต�ชายท#2ม#ทร�พย( ด�งโคเล่=อกก�นหัญ�าท#2ด#ๆ ในภายนอก หัญ�งท�)งหัล่ายย�อมปิระเล่�าปิระโล่มชายด�วย การเด�น การจ้�องด" ย�)มแย�ม น��งผู้�าหัล่�ดๆ ล่��ยๆ แล่ะพ"ดเพราะ หัญ�ง ท�)งหัล่ายเปิ>นโจ้ร หั�วใจ้แขุ0ง ด�ร�าย เปิ>นน.)าตาล่กรวด ย�อมไม�ร" �อะไรๆว�าเปิ>นเคร=2องล่�อล่วงในมน�ษย(ธรรมดาหัญ�งในโล่กเปิ>นคนล่ามก ไม�ม#เขุต แดน ก.าหัน�ดน�กท�กเม=2อ แล่ะคะนอง ก�นไม�ควร เหัม=อนเปิล่วไฟ ไหัม�เช=)อท�กอย�าง บ�ร�ษช=2อว�าเปิ>นท#2ร �กขุองหัญ�งไม�ม# ไม�เปิ>นท#2ร �กก0ไม�ม# เพราะหัญ�งท�)งหัล่าย ย�อมคบบ�ร�ษได�ท�)งท#2ร �กท�)งท#2ไม�ร�ก เหัม=อนเร=อจ้อด ได�ท�)งฝ่*2 งน#)แล่ะฝ่*2 งโน�น บ�ร�ษช=2อว�าเปิ>นท#2ร �กขุองหัญ�งไม�ม# ไม�เปิ>นท#2ร �ก ก0ไม�ม# หัญ�ง ย�อมผู้"กพ�นชายเพราะต�องการทร�พย(เหัม=อนเถิาว�ล่ย(พ�นไม� หัญ�งท�)งหัล่าย ย�อมต�ดตามชายท#2ม#ทร�พย( ถิFงจ้ะเปิ>นคนเล่#)ยงช�าง เล่#)ยงม�า เล่#)ยงโค คนจ้�ณ์ฑาล่ สุ�ปิเหัร�อ คนเทหัยากเย=2อ ก0ช�าง หัญ�งท�)งหัล่าย ย�อมล่ะท�)งชายผู้"�ม#ตระก"ล่ แต�ไม�ม#อะไร เหัม=อนซ่ากศพ แต�ต�ดตามชายเช�นน�)นได�เพราะเหัต�แหั�ง

ทร�พย(. -2 1 0 0 0 -13120 26 0 0 0

[๓๑๒] ได�ย�นว�า ในคร�)งน�)น พราหัมณ์(ผู้"�ปิระเสุร�ฐช=2อนารทะ ร" �ช�ดซ่F2งคาถิาท�)งเบ=)องต�น ท�ามกล่างแล่ะท#2สุ�ดขุองพญาแร�งอานนท(แล่�ว ได�กล่�าวคาถิาเหัล่�าน#) ในเวล่าน�)นว�า ด"กรพญานก ท�านท�)งหัล่ายจ้งฟ*งขุ�าพเจ้�ากล่�าว มหัาสุม�ทร ๑ พราหัมณ์( ๑พระราชา ๑ หัญ�ง ๑ สุ#2อย�างน#) ย�อมไม� เต0มแม�น.)าสุายใด สุายหันF2งอาศ�ย แผู้�นด�น ไหัล่ไปิสุ"�มหัาสุม�ทร แม�น.)าเหัล่�าน�)นก0ย�งมหัาสุม�ทรใหั�เต0มไม�ได� เพราะฉัะน�)นมหัาสุม�ทรช=2อว�าไม�เต0ม เพราะย�งพร�อง สุ�วนพราหัมณ์(เร#ยนเวทอ�นม#การบอกเปิ>นท#2หั�าได�แล่�ว ย�งปิรารถินาการเร#ยนย�2งขุF)นไปิอ#กเพราะฉัะน�)น พราหัมณ์(จ้Fงช=2อว�าไม�เต0ม เพราะย�งพร�อง พระราชาทรง ชนะแผู้�นด�นท�)งหัมด อ�นบร�บ"รณ์(ด�วยร�ตนะน�บไม�ถิ�วน พร�อมท�)ง มหัาสุม�ทรแล่ะภ"เขุา ครอบครองอย"� ก0ย�งปิรารถินามหัาสุม�ทรฝ่*2 งโน�นอ#กเพราะฉัะน�)น พระราชาจ้Fงช=2อว�าไม�เต0ม เพราะย�งพร�อง หัญ�งคนหันF2งๆ ม#สุาม#คนล่ะ ๘ คน สุาม#ล่�วนเปิ>นคนแกล่�วกล่�า ม#ก.าล่�งสุามารถิน.ามาซ่F2ง กามรสุท�กอย�าง หัญ�งย�งกระท.าความพอใจ้ในชายคนท#2 ๙ อ#ก เพราะฉัะน�)น หัญ�งจ้Fงช=2อว�าไม�เต0ม เพราะย�งพร�อง หัญ�งท�กคนก�นท�กอย�างเหัม=อน เปิล่วไฟ พาไปิได�ท�กอย�างเหัม=อนแม�น.)า เหัม=อนก�2งไม�ม#หันาม ย�อมล่ะชายไปิเพราะเหัต�แหั�งทร�พย( ชายใดพFงวางความร�กท�)งหัมดในหัญ�ง ชาย น�)นเหัม=อนด�กล่มด�วยตาขุ�าย เหัม=อนต�กน.)าใสุ�มหัาสุม�ทรด�วยม=อขุ�างเด#ยว จ้ะพFงได�ย�นแต�เสุ#ยงม=อขุองตน ภาวะขุองหัญ�งท#2เปิ>นโจ้ร ร" �มาก หัาความ จ้ร�งได�ยาก เปิ>นอาการท#2ใครๆ ร" �ได�ยาก เหัม=อนรอยทางปิล่าในน.)าฉัะน�)นหัญ�งไม�ม#ความพอ อ�อนโยน พ"ดเพราะ ใหั�เต0มได�ยาก เสุมอแม�น.)า ท.า ใหั�ล่�มจ้ม บ�คคล่ร" �ด�งน#)แล่�ว พFงเว�นเสุ#ยใหั�หั�างไกล่ หัญ�งเปิ>นเหัม=อนน.)าวน ม#มายามาก ท.าพรหัมจ้รรย(ใหั�ก.าเร�บ ท.าใหั�ล่�มจ้ม บ�คคล่ร" �ด�งน#) แล่�ว พFงเว�นเสุ#ยใหั�หั�างไกล่ เม=2อหัญ�งคบบ�ร�ษใด เพราะความพอใจ้ หัร=อเพราะเหัต�แหั�งทร�พย( ย�อมเผู้าบ�ร�ษน�)นโดยพล่�น เหัม=อนไฟปิ9าเผู้า สุถิานท#2เก�ดขุองตน ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -13130 50 0 0 0

[๓๑๓] ได�ย�นว�า ในคร�)งน�)น พญานกก�ณ์าล่ะร" �แจ้�งแล่�ว ซ่F2งเบ=)องต�นท�ามกล่างแล่ะท#2สุ�ดแหั�งคาถิา ขุองนารทพราหัมณ์(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ จ้Fงได�ภาษ�ตคาถิาเหัล่�าน#) ในเวล่าน�)นว�าบ�ณ์ฑ�ตพFงเจ้รจ้าก�บบ�ร�ษผู้"�ถิ=อดาบอย�างคมกล่�า พFงเจ้รจ้าก�บปิRศาจ้ผู้"�ด�ร�าย แม�จ้ะพFงเขุ�าไปิน�2งใกล่�ง"พ�ษร�าย แต�ไม�ควรเจ้รจ้าก�บหัญ�งต�วต�อต�ว เพราะ ว�าหัญ�งเปิ>นผู้"�ย.2าย#จ้�ตขุองโล่ก ถิ=ออาว�ธ ค=อ การฟOอนร.า ขุ�บร�องแล่ะการ เจ้รจ้า ย�อมเบ#ยดเบ#ยนบ�ร�ษผู้"�ไม�ต�)งสุต�ไว� เหัม=อนหัม"�รากษสุท#2เกาะเบ#ยด เบ#ยนพวกพ�อค�าฉัะน�)น หัญ�งไม�ม#ว�น�ย ไม�ม#สุ�งวร ย�นด#ในน.)าเมาแล่ะเน=)อสุ�ตว( ไม�สุ.ารวม ผู้ล่าญทร�พย(ท#2บ�ร�ษหัามาได�โดยยากใหั�ฉั�บหัาย เหัม=อนปิล่าต�ม�งคล่ะกล่=นก�น

ม�งกรในทะเล่ ฉัะน�)น หัญ�งม#กามค�ณ์ ๕ อ�นน�าย�นด# เปิ>นท.าเล่หัาก�น เปิ>นคนหัย�2ง จ้�ตไม�เท#2ยงตรง ไม�สุ.ารวม ย�อมเขุ�าไปิหัาชายผู้"�ปิระมาทเหัม=อนแม�น.)าท�)งหัล่าย อ�นไหัล่ไปิสุ"�มหัาสุม�ทรฉัะน�)น หัญ�งได�ช=2อว�าฆ่�าชายด�วยราคะ แล่ะโทสุะ เขุ�าไปิหัาชายคนใด เพราะความพอใจ้ เพราะความก.าหัน�ด หัร=อเพราะต�องการทร�พย( ย�อม เผู้าชายเช�นน�)นเสุ#ย เช�นด�งเปิล่วไฟ หัญ�งร" �ว�าชายม�2งค�2ง ม#ทร�พย(มากย�อมเขุ�าไปิหัาชาย ยอมใหั�ท�)งทร�พย(แล่ะตนเอง ย�อมเกาะชายท#2ม#จ้�ตถิ"ก ราคะย�อม เหัม=อนเถิาย�านทรายเกาะไม�สุาล่ะในปิ9า ฉัะน�)น หัญ�งปิระด�บ ร�างกายหัน�าตาใหั�สุวย เขุ�าไปิหัาชายด�วยความพอใจ้ม#ปิระการต�างๆ ท.า ย�)มน�อยย�)มใหัญ� ใช�มารยาต�)งร�อย เหัม=อนด�งคนเล่�นกล่แล่ะอสุ�ร�นทรราหั" หัญ�งปิระด�บปิระดาด�วยทอง แก�วมณ์#แล่ะม�กดา ถิFงจ้ะม#คนสุ�กการะแล่ะร�กษาไว�ในตระก"ล่สุาม# ก0ย�งปิระพฤต�นอกใจ้สุาม# ด�งหัญ�งท#2อย"�ใน ทรวงอก ปิระพฤต�นอกใจ้ทานพ ฉัะน�)น จ้ร�งอย"� นรชนผู้"�ม#ปิ*ญญาเคร=2องพ�จ้ารณ์า แม�จ้ะม#เดช ม#มหัาชนสุ�กการะบ"ชา ถิ�าตกอย"�ในอ.านาจ้ขุอง หัญ�งแล่�ว ย�อมไม�ร� �งเร=อง เหัม=อนพระจ้�นทร( ถิ"กราหั"จ้�บฉัะน�)น โจ้รผู้"�ม# จ้�ตโกรธ ค�ดปิระท�ษร�าย พFงกระท.าแก�โจ้รอ=2นซ่F2งเปิ>นขุ�าศFกท#2มาปิระจ้�ญ หัน�า สุ�วนผู้"�ตกอย"�ในอ.านาจ้หัญ�ง ไม�ม#อ�เบกขุา ย�อมเขุ�าถิFงความพ�นาศย�2งกว�าน�)นอ#ก หัญ�งถิFงจ้ะถิ"กชายฉั�ดกระชากล่ากผู้มแล่ะหัย�กขุ�วนด�วยเล่0บ ค�กคามท�บต#ด�วยเท�า ด�วยม=อแล่ะท�อนไม� ก0กล่�บว�2งเขุ�าหัาเหัม=อนหัม"�แมล่งว�นท#2ซ่ากศพ ฉัะน�)น บ�ร�ษผู้"�ม#จ้�กษ� ค=อปิ*ญญา ปิรารถินา ความสุ�ขุแก�ตน พFงเว�นหัญ�งเสุ#ยเหัม=อนก�บบ�วงแล่ะขุ�ายท#2ด�กไว�ในสุก�ล่ในถินนสุายหันF2ง ในราชธาน# หัร=อในน�คม ผู้"�ใดสุล่ะเสุ#ยแล่�วซ่F2งตบะค�ณ์อ�นเปิ>นก�ศล่ ปิระพฤต�จ้ร�ตอ�นม�ใช�ขุองพระอร�ยะ ผู้"�น�)นต�องกล่�บจ้ากเทวโล่กไปิคล่�กเคล่�าอย"�ก�บนรก เหัม=อนพ�อค�าซ่=)อหัม�อแตก ฉัะน�)น บ�ร�ษผู้"�ตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองหัญ�ง ย�อมถิ"กต�เต#ยนท�)งในโล่กน#)แล่ะโล่กหัน�ากรรมขุองตนกระทบแล่�ว เปิ>นคนโง�เขุล่า ย�อมไปิพล่�)งๆ พล่าดๆ โดยไม�แน�นอน เหัม=อนรถิท#2เท#ยมด�วยล่าโกง ย�อมไปิผู้�ดทาง ฉัะน�)น ผู้"�ตกอย"� ในอ.านาจ้ขุองหัญ�ง ย�อมเขุ�าถิFงนรกเปิ>นท#2เผู้าสุ�ตว(ใหั�ร� �มร�อน แล่ะนรกอ�น ม#ปิ9าไม�ง�)ว ม#หันามแหัล่มด�งหัอกเหัล่0ก แล่�วมาในก.าเน�ดสุ�ตว(ด�ร�จ้ฉัาน ย�อมไม�พ�นจ้ากว�สุ�ยเปิรตแล่ะอสุ�รกาย หัญ�งย�อมท.าล่ายความ เล่�นหั�ว ความย�นด# ความเพล่�ดเพล่�นอ�นเปิ>นท�พย( แล่ะจ้�กรพรรด�สุมบ�ต� ในมน�ษย(ขุองชายผู้"�ปิระมาทใหั�พ�นาศ แล่ะย�งท.าชายน�)นใหั�ถิFงท�คต�อ#กด�วย ชายเหัล่�าใดไม�ต�องการหัญ�ง ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ชายเหัล่�าน�)นพFงได�การเล่�นหั�ว ความย�นด#อ�นเปิ>นท�พย( จ้�กรพรรด�สุมบ�ต�ในมน�ษย( แล่ะนาง เทพอ�ปิสุรอ�นอย"�ในว�มานทอง โดยไม�ยากเล่ย ชายเหัล่�าใดไม�ต�องการ หัญ�ง ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ชายเหัล่�าน�)นพFงได�คต�ท#2ก�าวล่�วงเสุ#ยซ่F2งกามธาต� ร"ปิธาต� สุมภพ แล่ะคต�ท#2เขุ�าถิFงว�สุ�ยความปิราศจ้ากราคะ โดยไม�ยากเล่ย ชายเหัล่�าใดไม�ต�องการหัญ�ง ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ชายเหัล่�าน�)นเปิ>นผู้"�ด�บแล่�ว สุะอาด พFงได�น�พพานอ�นเกษม อ�นก�าวล่�วงเสุ#ย ซ่F2งท�กขุ(ท�)งปิวง ล่�วงสุ�วน ไม�หัว� 2นไหัว ไม�ม#อะไรปิร�งแต�ง โดยไม�ยาก

เล่ย. -2 1 0 0 0 -13140 6 0 0 0

[๓๑๔] พญานกก�ณ์าล่ะในคร�)งน�)นเปิ>นเรา พญานกด�เหัว�าขุาวเปิ>นพระอ�ทาย# พญาแร�งเปิ>นพระอานนท( นารทฤาษ#เปิ>นพระสุาร#บ�ตร บร�ษ�ทท�)งหัล่ายเปิ>น พ�ทธบร�ษ�ท เธอท�)งหัล่ายจ้งทรงจ้.าก�ณ์าล่ชาดกไว�อย�างน#)แล่.

จ้บ ก�ณ์าล่ชาดกท#2 ๔ ๕. มหัาสุ�ตโสุมชาดก พระเจ้�าสุ�ตโสุมเว�นบาปิเพราะฟ*งธรรมขุองกาฬหั�ตถิ# -2 1 0 0 0 -13150 3 0 0 0

[๓๑๕] ด"กรพ�อคร�ว เพราะเหัต�ไรจ้Fงท.ากรรมอ�นร�ายกาจ้เช�นน#) ท�านเปิ>นคนหัล่งฆ่�าหัญ�งแล่ะชายท�)งหัล่าย เพราะเหัต�แหั�งเน=)อ หัร=อเพราะเหัต�แหั�งทร�พย(. -2 1 0 0 0 -13160 3 0 0 0

[๓๑๖] ขุ�าแต�ท�านผู้"�เจ้ร�ญ ม�ใช�เพราะเหัต�แหั�งตน ทร�พย( ล่"กเม#ยสุหัายแล่ะ ญาต� แต�พระจ้อมภ"ม�บาล่ผู้"�เปิ>นนายขุ�าพเจ้�าพระองค(เสุวยม�งสุะเช�นน#). -2 1 0 0 0 -13170 3 0 0 0

[๓๑๗] ถิ�าท�านขุวนขุวายในก�จ้ขุองเจ้�านาย ท.ากรรมอ�นร�ายกาจ้เช�นน#)เวล่าเช�าท�าน เขุ�าไปิถิFงภายในพระราชว�งแล่�ว พFงแถิล่งเหัต�น�)นแก�เราเฉัพาะพระพ�กตร พระราชา. -2 1 0 0 0 -13180 3 0 0 0

[๓๑๘] ขุ�าแต�ท�านกาฬหั�ตถิ# ขุ�าพเจ้�าจ้�กกระท.าตามท#2ท�านสุ�2ง เวล่าเช�าขุ�าพเจ้�าเขุ�า ไปิถิFงภายในพระราชว�งแล่�ว จ้ะแถิล่งเหัต�น�)นแก�ท�านเฉัพาะพระพ�กตรพระราชา. -2 1 0 0 0 -13190 4 0 0 0

[๓๑๙] คร�)นราตร#สุว�างแล่�ว พระอาท�ตย(อ�ท�ย กาฬหั�ตถิ#เสุนาบด#ได�พาคนท.าเคร=2อง ต�นเขุ�าเฝ่Oาพระราชาแล่�ว ได�ท"ล่ถิามว�า ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า ได�ทราบด�วยเกล่�าว�า พระองค(ทรงใช�พน�กงานว�เสุทใหั�ฆ่�าหัญ�งแล่ะชาย พระองค(เสุวย เน=)อมน�ษย(เปิ>นความจ้ร�งหัร=อพระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -13200 2 0 0 0

[๓๒๐] จ้ร�งอย�างน�)นแหัล่ะ ท�านกาฬหั�ตถิ# เราใช�พน�กงานว�เสุท เม=2อเขุาท.าก�จ้เพ=2อ เรา ท�านบร�ภาษเขุาท.าไม.-2 1 0 0 0 -1

3210 8 0 0 0

[๓๒๑] ปิล่าอานนท(ผู้"�ต�ดอย"�ในรสุขุองปิล่าท�กชน�ด ก�นปิล่าจ้นหัมดเม=2อบร�ษ�ทหัมดไปิ ก�นต�วเองตาย พระองค(เปิ>นผู้"�ปิระมาทแล่�วย�นด#หัน�กในรสุ ถิ�า ย�งเปิ>นพาล่ไม�ทรงร" �สุFกต�อไปิ จ้.าจ้ะต�องล่ะท�)งพระโอรสุ พระมเหัษ# แล่ะ พระปิระย"รญาต� ก�บเสุวยพระองค(เอง เหัม=อนปิล่าอานนท(ฉัะน�)น เพราะ ได�ทรงสุด�บเร=2องน#) ขุอความพอพระท�ยขุองพระองค(จ้งคล่ายไปิ ขุ�าแต�พระ ราชาผู้"�เปิ>นใหัญ�กว�ามน�ษย( อย�าได�โปิรดเสุวยเน=)อมน�ษย(เล่ย อย�าได�ทรง ท.าแว�นแคว�นน#)ใหั�ว�างเปิล่�าเหัม=อนปิล่าฉัะน�)นเล่ย. -2 1 0 0 0 -13220 4 0 0 0

[๓๒๒] ก�ฎุ]มภ#นามว�าสุ�ชาต� โอรสุผู้"�เก�ดแต�ตนขุองเขุาไม�ได�ช�)นชมพ" � เขุา ตายเพราะช�)นชมพ" �สุ�)นไปิฉั�นใด ด"กรท�านกาฬหั�ตถิ# เราก0ฉั�นน�)น ได� บร�โภคอาหัารอ�นม#รสุสุ"งสุ�ดแล่�ว ไม�ได�เน=)อมน�ษย( เหั0นจ้�กต�องล่ะช#ว�ต ไปิเปิ>นแน�.-2 1 0 0 0 -13230 2 0 0 0

[๓๒๓] ด"กรมาณ์พ เจ้�าเปิ>นผู้"�ม#ร"ปิงาม เก�ดในตระก"ล่พราหัมณ์(โสุตถิ�ยะ เจ้�า ไม�ควรก�นสุ�2งท#2ไม�ควรก�นนะพ�อ.-2 1 0 0 0 -13240 4 0 0 0

[๓๒๔] บรรดารสุท�)งหัล่าย ปิาณ์ะน#)ก0เปิ>นรสุอย�างหันF2ง เพราะเหัต�ไร ค�ณ์พ�อจ้Fงหั�ามผู้ม ผู้มจ้�กไปิในสุถิานท#2ท#2ผู้มจ้�กได�รสุเช�นน#) ผู้มจ้�กออกไปิ จ้�กไม�อย"�ในสุ.าน�กขุองค�ณ์พ�อ เพราะผู้มเปิ>นผู้"�ท#2ค�ณ์พ�อไม�ย�นด#จ้ะเหั0นหัน�า. -2 1 0 0 0 -13250 3 0 0 0

[๓๒๕] ด"กรมาณ์พ ขุ�าจ้�กได�บ�ตรท#2เปิ>นทายาทแม�เหัล่�าอ=2นเปิ>นแน� แน�ะเจ้�าคน ต.2าทรามเจ้�าจ้งพ�นาศ เจ้�าจ้งไปิเสุ#ยในสุถิานท#2ท#2ขุ�าจ้ะไม�พFงได�ย�น. -2 1 0 0 0 -13260 3 0 0 0

[๓๒๖] ขุ�าแต�พระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาชน พระองค(ก0เหัม=อนก�น ขุอเช�ญสุด�บถิ�อยค.าขุองขุ�าพระองค( เขุาจ้�กเนรเทศพระองค(เสุ#ยจ้ากแว�นแคว�นเหัม=อนอย�างมาณ์พน�กด=2มสุ�ราฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -13270 5 0 0 0

[๓๒๗] สุาวกขุองพวกฤาษ#ผู้"�ม#ตนอ�นอบรมแล่�ว นามว�าสุ�ชาต� เขุาปิรารถินานาง อ�ปิสุรจ้นไม�ก�นไม�ด=2มกามขุองมน�ษย(ในสุ.าน�กกามอ�น

เปิ>นท�พย( เท�าก�บ เอาปิล่ายหัญ�าคาจ้��มน.)ามาเท#ยบก�บน.)าในมหัาสุม�ทร ด"กรท�านกาฬหั�ตถิ# เราได�บร�โภคขุองก�นท#2ม#รสุอย�างสุ"งสุ�ดแล่�ว ไม�ได�เน=)อมน�ษย( เหั0นจ้�กต�องล่ะท�)งช#ว�ตไปิฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -13280 4 0 0 0

[๓๒๘] เปิร#ยบเหัม=อนพวกหังสุ(ธตรฐสุ�ญจ้รไปิทางอากาศ ถิFงความตายท�)งหัมดเพราะบร�โภคอาหัารท#2ไม�ควร ฉั�นใด ขุ�าแต�พระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาชน พระองค(ก0ฉั�นน�)นแล่โปิรดทรงสุด�บถิ�อยค.าขุองขุ�าพระองค( พระองค(เสุวย ม�งสุะท#2ไม�ควร เหัต�น�)นเขุาจ้�กเนรเทศพระองค(.-2 1 0 0 0 -13290 3 0 0 0

[๓๒๙] ท�านอ�นเราหั�ามว�าจ้งหัย�ด ก0เด�นไม�เหัล่#ยวหัล่�ง ด"กรท�านผู้"�ปิระพฤต� พรหัมจ้รรย( ท�านไม�ได�หัย�ด แต�กล่�าวว�าหัย�ด ด"กรสุมณ์ะ น#)ควรแก�ท�าน หัร=อ ท�านสุ.าค�ญดาบขุองเราว�าเปิ>นขุนปิRกนกตะกร�มหัร=อ. -2 1 0 0 0 -13300 6 0 0 0

[๓๓๐] ด"กรพระราชา อาตมาเปิ>นผู้"�หัย�ดแล่�วในธรรมขุองตน ไม�ได�เปิล่#2ยนนามแล่ะโคตร สุ�วนโจ้รบ�ณ์ฑ�ตกล่�าวว�าไม�หัย�ดในโล่กเคล่=2อนจ้ากโล่กน#)แล่�วต�องเก�ดในอบายหัร=อนรก ด"กรพระราชาถิ�ามหัาบพ�ตรทรงเช=2ออาตมามหัาบพ�ตรจ้งจ้�บพระเจ้�าสุ�ตโสุมผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย( มหัาบพ�ตรทรงบ"ชาย�ญด�วยพระเจ้�าสุ�ตโสุมน�)นจ้�กเสุด0จ้ไปิสุวรรค( ด�วยปิระการอย�างน#). -2 1 0 0 0 -13310 4 0 0 0

[๓๓๑] ชาต�ภ"ม�ขุองท�านอย"�ถิFงในแคว�นไหัน ท�านมาถิFงในพระนครน#)ด�วย ปิระโยชน(อะไร ด"กรท�านพราหัมณ์( ขุอท�านจ้งบอกปิระโยชน(น�)นแก� ขุ�าพเจ้�า ท�านปิรารถินาอะไร ขุ�าพเจ้�าจ้ะใหั�ตามท#2ท�านปิรารถินาในว�นน#).-2 1 0 0 0 -13320 4 0 0 0

[๓๓๒] ขุ�าแต�พระจ้อมธรณ์# คาถิา ๔ คาถิา ม#อรรถิอ�นล่Fกปิระเสุร�ฐน�ก เปิร#ยบ ด�วยสุาคร หัม�อมฉั�นมาในพระนครน#)เพ=2อปิระโยชน(แก�พระองค( ขุอ พระองค(โปิรดทรงสุด�บคาถิาอ�นปิระกอบด�วยปิระโยชน(อย�างเย#2ยมเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -13330 6 0 0 0

[๓๓๓] ชนเหัล่�าใดม#ความร" � ม#ปิ*ญญา เปิ>นพหั"สุ"ต ค�ดเหัต�การณ์(ได�มาก ชนเหัล่�า น�)นย�อมไม�ร�องไหั� การท#2บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�บรรเทาความเศร�าโศกผู้"�อ=2น ได�น#2แหัล่ะ เปิ>นท#2พF2งอย�างยอดเย#2ยมขุองนรชน ด"กรท�านสุ�ตโสุมพระองค( ทรงเศร�าโศกถิFงอะไร พระองค(เอง พระปิระย"รญาต�

พระโอรสุ พระ มเหัษ# ขุ�าวเปิล่=อก ทร�พย( หัร=อเง�นทอง ด"กรท�านโกร�พยะผู้"�ปิระเสุร�ฐ สุ�ด หัม�อมฉั�นขุอฟ*งพระด.าร�สุขุองพระองค(. -2 1 0 0 0 -13340 6 0 0 0

[๓๓๔] หัม�อมฉั�นม�ได�เศร�าโศกถิFงตน โอรสุ มเหัษ# ทร�พย(แล่ะแว�นแคว�น แต�ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษท#2ปิระพฤต�มาแต�เก�าก�อน หัม�อมฉั�นผู้�ดเพ#)ยนไว�ต�อ พราหัมณ์( หัม�อมฉั�นเศร�าโศกถิFงการผู้�ดเพ#)ยนน�)น หัม�อมฉั�นด.ารงอย"�ใน ความเปิ>นใหัญ�ในแว�นแคว�นขุองตน ได�ท.าการผู้�ดเพ#)ยนไว�ก�บพราหัมณ์( (ถิ�าพระองค(ทรงปิล่�อยหัม�อมฉั�นไปิ หัม�อมฉั�นได�ฟ*งธรรมน�)นแล่�ว) จ้�ก เปิ>นผู้"�ร �กษาความสุ�ตย(กล่�บมา.-2 1 0 0 0 -13350 6 0 0 0

[๓๓๕] คนม#ความสุ�ขุหัล่�ดพ�นจ้ากปิากขุองมฤตย"แล่�ว จ้ะพFงกล่�บมาสุ"�เง=)อมม=อขุองศ�ตร"อ#ก ขุ�อน#)หัม�อมฉั�นย�งไม�เช=2อ ด"กรท�านโกร�พยะผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดพระองค(จ้ะไม�เสุด0จ้เขุ�าใกล่�หัม�อมฉั�นล่ะซ่� พระองค(ทรงพ�นจ้ากเง=)อมม=อขุองโปิร�สุาท เสุด0จ้ไปิถิFงพระราชมณ์เฑ#ยรขุองพระองค(แล่�ว จ้ะม�วทรงเพล่�ดเพล่�นกามค�ณ์ารมณ์( ทรงได�พระชนมช#พอ�นเปิ>นท#2ร �กแสุนหัวานท#2ไหันจ้�กเสุด0จ้กล่�บมาย�งสุ.าน�กขุองหัม�อมฉั�นเล่�า. -2 1 0 0 0 -13360 6 0 0 0

[๓๓๖] ผู้"�ม#ศ#ล่บร�สุ�ทธ�AพFงปิรารถินาความตาย ผู้"�ม#ธรรมล่ามกท#2น�กปิราชญ(ต�เต#ยน ไม�พFงปิรารถินาช#ว�ต นรชนใดพFงกล่�าวเท0จ้ เพราะเหัต�เพ=2อปิระโยชน(แก� ตนใด เหัต�เพ=2อปิระโยชน(แก�ตนน�)น ย�อมไม�ร�กษานรชนน�)นจ้ากท�คต�ได� เล่ย ถิ�าแม�ล่มจ้ะพFงพ�ดเอาภ"เขุามาได� ดวงจ้�นทร(แล่ะดวงอาท�ตย(จ้ะพFงตกล่งมา ณ์ แผู้�นด�นได� แล่ะแม�น.)าท�กสุายจ้ะพFงไหัล่ทวนกระแสุได�ถิFงอย�างน�)น หัม�อมฉั�นก0ไม�พFงพ"ดเท0จ้เล่ยพระราชา. -2 1 0 0 0 -13370 3 0 0 0

[๓๓๗] ฟOาพFงแตกได� ทะเล่พFงแหั�งได� แผู้�นด�นอ�นทรงไว�ซ่F2งภ"ต�พFงพล่�กได� เมร� บรรพตจ้ะพFงเพ�กถิอนได�พร�อมท�)งราก ถิFงอย�างน�)น หัม�อมฉั�นก0จ้ะไม� กล่�าวเท0จ้เล่ย.-2 1 0 0 0 -13380 3 0 0 0

[๓๓๘] ด"กรพระสุหัาย หัม�อมฉั�นจ้ะจ้�บดาบแล่ะหัอกจ้ะท.าแม�การสุาบานแก� พระองค(ก0ได� หัม�อมฉั�นอ�นพระองค(ทรงปิล่�อยแล่�วเปิ>นผู้"�ใช�หัน#)หัมดแล่�วจ้�กเปิ>นผู้"�ร �กษาความสุ�ตย(กล่�บมา.-2 1 0 0 0 -13390 3 0 0 0

[๓๓๙] การผู้�ดเพ#)ยนอ�นใด อ�นพระองค(ทรงด.ารงอย"�ในความเปิ>นใหัญ�ในแว�นแคว�นขุองพระองค( ทรงท.าไว�ก�บพราหัมณ์( การผู้�ดเพ#)ยนน�)นต�อ

พราหัมณ์(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ พระองค(จ้งทรงร�กษาความสุ�ตย(เสุด0จ้กล่�บมา. -2 1 0 0 0 -13400 3 0 0 0

[๓๔๐] การผู้�ดเพ#)ยนอ�นใด อ�นหัม�อมฉั�นผู้"�ด.ารงอย"�ในความเปิ>นใหัญ�ในแว�น แคว�นขุองตน ได�ท.าไว�ก�บพราหัมณ์( การผู้�ดเพ#)ยนน�)นต�อพราหัมณ์(ผู้"� ปิระเสุร�ฐ หัม�อมฉั�นจ้�กร�กษาความสุ�ตย(กล่�บมา-2 1 0 0 0 -13410 3 0 0 0

[๓๔๑] ก0พระเจ้�าสุ�ตโสุมน�)น ทรงพ�นจ้ากเง=)อมม=อขุองเจ้�าโปิร�สุาทแล่�ว ได�เสุด0จ้ ไปิตร�สุกะพราหัมณ์(น�)นว�า ด"กรท�านพราหัมณ์(ขุ�าพเจ้�าขุอฟ*งสุตารหัาคาถิาซ่F2งได�ฟ*งแล่�ว จ้ะพFงเปิ>นไปิเพ=2อปิระโยชน(แก�ขุ�าพเจ้�า.-2 1 0 0 0 -13420 9 0 0 0

[๓๔๒] ขุ�าแต�ท�านสุ�ตโสุม การสุมาคมก�บสุ�ตบ�ร�ษคราวเด#ยวเท�าน�)น การสุมาคมน�)นย�อมร�กษาผู้"�น�)นไว� การสุมาคมก�บอสุ�ตบ�ร�ษแม�มากคร�)งก0ร�กษาไม�ได� พFง อย"�ร �วมก�บสุ�ตบ�ร�ษ พFงกระท.าความสุน�ทสุนมก�บสุ�ตบ�ร�ษ เพราะร" � ท�2วถิFงสุ�ทธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมม#แต�ความเจ้ร�ญ ไม�ม#ความเสุ=2อม ราชรถิ อ�นว�จ้�ตรตระการตาย�งคร.2าคร�าได� แล่ะแม�สุร#ระก0เขุ�าถิFงชราโดยแท� สุ�วนธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมไม�เขุ�าถิFงความคร.2าคร�า สุ�ตบ�ร�ษก�บสุ�ตบ�ร�ษเท�าน�)นร" �ก�นได� ฟOาแล่ะแผู้�นด�นไกล่ก�น ฝ่*2 งขุ�างโน�นขุองมหัาสุม�ทรเขุากล่�าวก�นว�าไกล่ ขุ�าแต�พระราชา ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษแล่ะธรรมขุองอสุ�ตบ�ร�ษ น�ก ปิราชญ(ท�)งหัล่ายกล่�าวว�าไกล่ย�2งกว�าน�)น. -2 1 0 0 0 -13430 2 0 0 0

[๓๔๓] คาถิาเหัล่�าน#)ช=2อสุาหั�สุสุ�ยา ควรพ�น ม�ใช�ช=2อสุตารหัา ควรร�อย ด"กร พราหัมณ์( เช�ญท�านร#บมาร�บเอาทร�พย(สุ#2พ�นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -13440 2 0 0 0

[๓๔๔] คาถิาควรแปิดสุ�บแล่ะควรเก�าสุ�บ แม�ควรร�อยก0ม# ด"กรพ�อสุ�ตโสุม พ�อ จ้งร" �ด�วยตนเอง คาถิาช=2อสุาหั�สุสุ�ยา ควรพ�นม#ท#2ไหัน. -2 1 0 0 0 -13450 9 0 0 0

[๓๔๕] หัม�อมฉั�นปิรารถินาความเจ้ร�ญทางศFกษาขุองตน สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายผู้"�สุงบพFงคบหัาหัม�อมฉั�น ขุ�าแต�ท"ล่กระหัม�อม หัม�อมฉั�นไม�อ�2มด�วยสุ�ภาษ�ต เหัม=อนด�งมหัาสุม�ทรไม�อ�2มด�วยแม�น.)าฉัะน�)น ขุ�าแต�พระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐ สุ�ด ไฟไหัม�หัญ�าแล่ะไม�ย�อมไม�อ�2ม แล่ะสุาครก0ไม�อ�2มด�วยแม�น.)าท�)งหัล่าย ฉั�นใด แม�บ�ณ์ฑ�ตเหัล่�าน�)นก0ฉั�นน�)น ได�ฟ*งค.าสุ�ภาษ�ตแล่�ว ย�อมไม�อ�2ม ด�วยสุ�ภาษ�ต ขุ�าแต�พระท"ล่กระหัม�อมจ้อมปิระชาชน เม=2อใดหัม�อมฉั�นฟ*งคาถิาท#2ม#ปิระโยชน(ต�อทาสุขุองตน เม=2อน�)น หัม�อมฉั�นย�อมต�)งใจ้ฟ*ง คาถิาน�)นโดยเคารพ ขุ�าแต�พระท"ล่กระหัม�อม หัม�อม

ฉั�นไม�ม#ความอ�2ม ในธรรมเล่ย.-2 1 0 0 0 -13460 4 0 0 0

[๓๔๖] ร�ฐมณ์ฑล่ขุองท"ล่กระหัม�อมน#) บร�บ"รณ์(ด�วยสุ�2งท#2น�าปิรารถินาท�กอย�างพร�อมท�)งทร�พย( ยวดยาน แล่ะพระธ.ามรงค( ท"ล่กระหัม�อม ทรงบร�ภาษ หัม�อมฉั�น เพราะเหัต�แหั�งกามท.าไม หัม�อมฉั�นขุอท"ล่ล่าไปิในสุ.าน�ก โปิร�สุาท ณ์ บ�ดน#). -2 1 0 0 0 -13470 2 0 0 0

[๓๔๗] กองท�พช�าง กองท�พม�า กองท�พรถิ แล่ะกองราบ ล่�วนแต�เช#2ยวชาญ การธน"พอท#2จ้ะร�กษาต�วได� เราจ้ะยกท�พไปิจ้�บศ�ตร"ฆ่�าเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -13480 4 0 0 0

[๓๔๘] โปิร�สุาทได�ท.าก�จ้ท#2ท.าได�แสุนยาก จ้�บหัม�อมฉั�นได�ท�)งเปิ>นแล่�วปิล่�อยมาหัม�อมฉั�นระล่FกถิFงบ�รพก�จ้เช�นน�)นอย"� ขุ�าแต�พระท"ล่กระหัม�อมจ้อม ปิระชาชน หัม�อมฉั�นจ้ะปิระท�ษร�ายต�อโปิร�สุาทน�)นได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -13490 3 0 0 0

[๓๔๙] พระเจ้�าสุ�ตโสุมถิวายบ�งคมพระราชบ�ดา แล่ะพระราชมารดา ทรงอน�ศาสุน( พร.2าสุอนชาวน�คมแล่ะพล่น�กรแล่�ว เปิ>นผู้"�ตร�สุค.าสุ�ตย( ทรงร�กษาความสุ�ตย(ได�เสุด0จ้ไปิในสุ.าน�กขุองโปิร�สุาท -2 1 0 0 0 -13500 4 0 0 0

[๓๕๐] หัม�อมฉั�นผู้"�ด.ารงอย"�ในความเปิ>นใหัญ�ในแว�นแคว�นขุองตนได�ท.าการผู้�ดเพ#)ยนไว�ก�บพราหัมณ์( การผู้�ดเพ#)ยนน�)นต�อพราหัมณ์(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ หัม�อมฉั�น เปิ>นผู้"�ร �กษาความสุ�ตย(กล่�บมาแล่�ว ด"กรท�านโปิร�สุาท เช�ญท�านบ"ชาย�ญก�นเราเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -13510 3 0 0 0

[๓๕๑] การก�นขุองหัม�อมฉั�นย�อมไม�หัายไปิในภายหัล่�ง จ้�ตกาธารน#)ก0ย�งม#คว�นอย"� เน=)อท#2สุ�กบนถิ�านอ�นไม�ม#คว�น ช=2อว�าสุ�กด#แล่�ว หัม�อมฉั�นจ้ะขุอฟ*ง สุตารหัาคาถิาเสุ#ยก�อน.-2 1 0 0 0 -13520 6 0 0 0

[๓๕๒] ด"กรท�านโปิร�สุาท พระองค(เปิ>นผู้"�ทรงปิระพฤต�ไม�ชอบธรรม ต�องพล่�ดพรากจ้ากร�ฐมณ์ฑล่เพราะเหัต�แหั�งท�อง สุ�วนคาถิาน#)ย�อมกล่�าวสุรรเสุร�ญธรรมธรรมแล่ะอธรรมจ้ะล่งรอยก�นได�ท#2ไหัน คนผู้"�ปิระพฤต�ไม�ชอบธรรม หัยาบช�า ม#ฝ่9าม=อช��มด�วยเล่=อดเปิ>นน�ตย( ย�อมไม�ม#สุ�จ้จ้ะ ธรรมจ้�กม#แต� ท#2ไหัน พระองค(จ้�กทรงท.าปิระโยชน(อะไรด�วย

การสุด�บเล่�า. -2 1 0 0 0 -13530 4 0 0 0

[๓๕๓] ผู้"�ใดเท#2ยวล่�าเน=)อเพราะเหัต�แหั�งม�งสุะ หัร=อผู้"�ใดฆ่�าคนเพราะเหัต�แหั�งตน แม�คนท�)งสุองน�)นย�อมเสุมอก�นในโล่กเบ=)องหัน�า เพราะเหัต�ไรหันอพระองค(จ้Fงปิระณ์ามเฉัพาะหัม�อมฉั�นว�า ปิระพฤต�ไม�ชอบธรรม. -2 1 0 0 0 -13540 3 0 0 0

[๓๕๔] เน=)อสุ�ตว( ๑๐ ชน�ด อ�นกษ�ตร�ย(ผู้"�ร" �ขุ�ตต�ยธรรมไม�ควรเสุวย ด"กรพระราชา พระองค(เสุวยเน=)อมน�ษย(ซ่F2งเปิ>นเน=)อท#2ไม�ควรเสุวย เพราะฉัะน�)น พระองค( จ้Fงช=2อว�าปิระพฤต�ไม�ชอบธรรม.-2 1 0 0 0 -13550 4 0 0 0

[๓๕๕] พระองค(พ�นจ้ากเง=)อมม=อขุองโปิร�สุาท เสุด0จ้ไปิถิFงพระราชมณ์เฑ#ยรขุอง พระองค(แล่�ว ทรงเพล่�ดเพล่�นในกามค�ณ์ารมณ์(ย�งเสุด0จ้กล่�บมาสุ"�เง=)อมม=อขุองหัม�อมฉั�นผู้"�เปิ>นศ�ตร"อ#ก พระองค(เปิ>นผู้"�ไม�ฉัล่าดในขุ�ตต�ยธรรมเล่ยนะ พระราชา. -2 1 0 0 0 -13560 4 0 0 0

[๓๕๖] ชนเหัล่�าใดเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในขุ�ตต�ยธรรม ชนเหัล่�าน�)นต�องตกนรกโดยมาก เพราะฉัะน�)น หัม�อมฉั�นจ้Fงล่ะขุ�ตต�ยธรรมเปิ>นผู้"�ร �กษาความสุ�ตย(กล่�บมา ด"กรท�านโปิร�สุาท เช�ญพระองค(บ"ชาย�ญเสุวยหัม�อมฉั�นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -13570 4 0 0 0

[๓๕๗] ปิราสุาทราชมณ์เฑ#ยร แผู้�นด�น โค ม�า หัญ�งท#2น�าร�กใคร� ผู้�าแคว�นกาสุ# แล่ะแก�นจ้�นทน( พระองค(ทรงได�ท�กสุ�2งท�กอย�างในพระนครน�)น เพราะพระองค(เปิ>นพระเจ้�าแผู้�นด�น ทรงเหั0นอาน�สุงสุ(อะไรด�วยความสุ�ตย(. -2 1 0 0 0 -13580 3 0 0 0

[๓๕๘] รสุเหัล่�าใดม#อย"�ในแผู้�นด�น สุ�จ้จ้ะเปิ>นรสุท#2ย�งปิระโยชน(ใหั�สุ.าเร0จ้กว�ารสุ เหัล่�าน�)น เพราะว�าสุมณ์พราหัมณ์(ผู้"�ต�)งอย"�ในสุ�จ้จ้ะย�อมขุ�ามพ�นฝ่*2 งแหั�งชาต� แล่ะมรณ์ะได�. -2 1 0 0 0 -13590 5 0 0 0

[๓๕๙] พระองค(พ�นจ้ากเง=)อมม=อขุองโปิร�สุาท เสุด0จ้ไปิถิFงพระราชมณ์เฑ#ยรขุอง พระองค(แล่�ว ทรงเพล่�ดเพล่�นในกามค�ณ์ารมณ์( ย�งเสุด0จ้กล่�บมาสุ"�เง=)อมม=อ ขุองหัม�อมฉั�นผู้"�เปิ>นศ�ตร"อ#ก ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชา

ชน พระองค(ไม�ทรงกล่�วความตายแน�ล่ะหัร=อ พระองค(ผู้"�ตร�สุค.าสุ�ตย(ไม�ม#พระท�ยท�อแท�ล่ะหัร=อ. -2 1 0 0 0 -13600 21 0 0 0

[๓๖๐] หัม�อมฉั�นได�ท.าก�ล่ยาณ์ธรรมหัล่ายอย�าง ได�บ"ชาย�ญอ�นไพบ"ล่ย(ท#2บ�ณ์ฑ�ต สุรรเสุร�ญ ได�ช.าระทางปิรโล่กบร�สุ�ทธ�Aแล่�ว ผู้"�ท#2ต�)งอย"�ในธรรม ใครเล่�า จ้ะกล่�วตาย หัม�อมฉั�นได�ท.าก�ล่ยาณ์ธรรมหัล่ายอย�าง ได�บ"ชาย�ญอ�นไพบ"ล่ย( ท#2บ�ณ์ฑ�ตสุรรเสุร�ญ หัม�อมฉั�นไม�เด=อดร�อนท#2จ้�กไปิย�งปิรโล่ก ด"กรท�าน โปิร�สุาท เช�ญพระองค(บ"ชาย�ญเสุวยหัม�อมฉั�นเถิ�ด หัม�อมฉั�นได�บ.าร�ง พระชนกแล่ะพระชนน#แล่�ว ได�ปิกครองราชสุมบ�ต�โดยธรรมได�ช.าระทาง ปิรโล่กบร�สุ�ทธ�Aแล่�ว ผู้"�ท#2ต�)งอย"�ในธรรม ใครเล่�าจ้ะกล่�วตาย หัม�อมฉั�นได� บ.าร�งพระชนกแล่ะพระชนน#แล่�ว ได�ปิกครองราชสุมบ�ต�โดยธรรม จ้Fงไม�เด=อดร�อนท#2จ้�กไปิย�งปิรโล่ก ด"กรท�านโปิร�สุาท เช�ญพระองค(บ"ชาย�ญ เสุวยหัม�อมฉั�นเถิ�ด หัม�อมฉั�นได�กระท.าอ�ปิการก�จ้ในพระปิระย"รญาต�แล่ะ ม�ตร แล่�วได�ปิกครองราชสุมบ�ต�โดยธรรม ได�ช.าระทางปิรโล่กบร�สุ�ทธ�A แล่�ว ผู้"�ท#2ต�)งอย"�ในธรรม ใครเล่�าจ้ะกล่�วตาย หัม�อมฉั�นกระท.าอ�ปิการก�จ้ ในพระปิระย"รญาต�แล่ะม�ตรแล่�ว ได�ปิกครองราชสุมบ�ต�โดยธรรม จ้Fงไม� เด=อดร�อนท#2จ้�กไปิย�งปิรโล่ก ด"กรท�านโปิร�สุาท เช�ญพระองค(บ"ชาย�ญ เสุวยหัม�อมฉั�นเถิ�ด หัม�อมฉั�นได�ใหั�ทานโดยอาการเปิ>นมาก แก�ชนเปิ>น อ�นมาก ได�อ�ปิถิ�มภ(สุมณ์พราหัมณ์(ใหั�อ�2มหัน.าสุ.าราญ ได�ช.าระทางปิรโล่ก ใหั�บร�สุ�ทธ�A ผู้"�ท#2ต�)งอย"�ในธรรม ใครเล่�าจ้ะกล่�วตาย หัม�อมฉั�นได�ใหั� ทานโดยอาการเปิ>นอ�นมาก แก�ชนเปิ>นอ�นมาก ได�อ�ปิถิ�มภ(สุมณ์พราหัมณ์( ใหั�อ�2มหัน.าสุ.าราญจ้Fงไม�เด=อดร�อนท#2จ้�กไปิย�งปิรโล่ก ด"กรโปิร�สุาท เช�ญ พระองค(บ"ชาย�ญเสุวยหัม�อมฉั�นเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -13610 3 0 0 0

[๓๖๑] บ�ร�ษร" �อย"�จ้ะพFงก�นยาพ�ษ หัร=อจ้�บอสุรพ�ษท#2ม#ฤทธ�Aร �ายแรงม#เดชกล่�าได�หัร=อผู้"�ใดพFงก�นคน ผู้"�กล่�าวค.าสุ�ตย(เช�นพระองค(ศ#รษะขุองผู้"�น�)นพFงแตก ๗ เสุ#2ยง.-2 1 0 0 0 -13620 2 0 0 0

[๓๖๒] นรชนได�ฟ*งธรรมแล่�ว ย�อมร" �แจ้�งบ�ญแล่ะบาปิ ใจ้ขุองหัม�อมฉั�นจ้ะย�นด#ในธรรม เพราะได�ฟ*งคาถิาบ�างกระม�ง. -2 1 0 0 0 -13630 9 0 0 0

[๓๖๓] ด"กรมหัาราช การสุมาคมก�บสุ�ตบ�ร�ษแม�คราวเด#ยวเท�าน�)น การสุมาคมน�)นย�อมร�กษาผู้"�น�)นไว� การสุมาคมก�บอสุ�ตบ�ร�ษ แม�มากคร�)ง ก0ร�กษาไม�ได� พFงอย"�ร �วมก�บสุ�ตบ�ร�ษ พFงกระท.าความสุน�ทสุนมก�บสุ�ตบ�ร�ษ เพราะร" �ท�2วถิFง สุ�ทธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมม#แต�ความเจ้ร�ญ ไม�ม#

ความเสุ=2อม ราชรถิ อ�นว�จ้�ตรตระการตาย�งคร.2าคร�าได� แล่ะแม�สุร#ระก0เขุ�าถิFงชราโดยแท� สุ�วน ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมไม�เขุ�าถิFงความคร.2าคร�า สุ�ตบ�ร�ษเท�าน�)นย�อมร" �ก�นได� ฟOาแล่ะแผู้�นด�นไกล่ก�น ฝ่*2 งขุ�างโน�นขุองมหัาสุม�ทร เขุาก0กล่�าวก�นว�า ไกล่ก�น ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ แล่ะธรรมขุองอสุ�ตบ�ร�ษ น�กปิราชญ(ท�)งหัล่าย กล่�าวว�าไกล่ก�นย�2งกว�าน�)น. -2 1 0 0 0 -13640 3 0 0 0

[๓๖๔] ด"กรพระสุหัายผู้"�จ้อมปิระชาชน คาถิาเหัล่�าน#)ม#อรรถิม#พย�ญชนะด# พระองค( ตร�สุไพเราะ หัม�อมฉั�นได�สุด�บแล่�ว เพล่�ดเพล่�น ปิล่=)มใจ้ ช=2นใจ้ อ�2มใจ้ หัม�อมฉั�นขุอถิวายพร ๔ ปิระการแก�พระองค(. -2 1 0 0 0 -13650 6 0 0 0

[๓๖๕] ด"กรท�านผู้"�ม#ธรรมอ�นล่ามก พระองค(ไม�ร" �สุFกความตายขุองพระองค( ไม�ร" �สุFก ปิระโยชน(แล่ะม�ใช�ปิระโยชน( นรกแล่ะสุวรรค( เปิ>นผู้"�ต�ดในรสุ ต�)งม�2นในท�จ้ร�ต จ้ะใหั�พรอะไร หัม�อมฉั�นพFงท"ล่พระองค(ว�า ขุอใหั�ทรงปิระทาน พร แม�พระองค(ปิระทานแล่�ว จ้ะกล่�บไม�ปิระทานก0ได� ความทะเล่าะว�วาทน#) อ�นพระองค(จ้ะพFงเหั0นเอง ใครจ้ะเขุ�ามาเปิ>นบ�ณ์ฑ�ตว�น�จ้ฉั�ย ความทะเล่าะว�วาทน#).-2 1 0 0 0 -13660 3 0 0 0

[๓๖๖] คนเราใหั�พรใดแล่�วจ้ะกล่�บไม�ใหั� ย�อมไม�ควรใหั�พรน�)น ด"กรพระสุหัายขุอพระองค(จ้งทรงม�2นพระท�ยร�บพรเถิ�ด แม�ช#ว�ตหัม�อมฉั�นก0จ้ะสุล่ะถิวายได�. -2 1 0 0 0 -13670 3 0 0 0

[๓๖๗] ศ�กด�Aขุองพระอร�ยะ ย�อมเสุมอก�บศ�กด�Aพระอร�ยะ ศ�กด�Aขุองผู้"�ม#ปิ*ญญาย�อมเสุมอก�บศ�กด�Aผู้"�ม#ปิ*ญญา หัม�อมฉั�นพFงเหั0นพระองค(เปิ>นผู้"�หัาโรคม�ได�ตล่อด ๑๐๐ ปิR น#)เปิ>นพรขุ�อท#2 ๑ หัม�อมฉั�นปิรารถินา.-2 1 0 0 0 -13680 3 0 0 0

[๓๖๘] ศ�กด�Aขุองพระอร�ยะ ย�อมเสุมอก�บศ�กด�Aพระอร�ยะ ศ�กด�Aขุองผู้"�ม#ปิ*ญญาย�อมเสุมอก�บศ�กด�Aผู้"�ม#ปิ*ญญา พระองค(พFงเหั0นหัม�อมฉั�นผู้"�หัาโรคม�ได� ตล่อด ๑๐๐ ปิR น#)เปิ>นพรท#2 ๑ หัม�อมฉั�นขุอถิวาย. -2 1 0 0 0 -13690 3 0 0 0

[๓๖๙] พระเจ้�าแผู้�นด�นผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย( ได�นามบ�ญญ�ต�ว�าม"รธาภ�สุ�ต เหัล่�าใด ใน ชมพ"ทว#ปิน#) พระองค(อย�าได�เสุวยพระเจ้�าแผู้�นด�นเหัล่�าน�)น น#)เปิ>นพรขุ�อท#2 ๒ หัม�อมฉั�นปิรารถินา.-2 1 0 0 0 -13700 3 0 0 0

[๓๗๐] พระเจ้�าแผู้�นด�นผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย( ได�นามบ�ญญ�ต�ว�าม"รธาภ�สุ�ต เหัล่�าใด ใน ชมพ"ทว#ปิน#) หัม�อมฉั�นจ้ะไม�ก�นพระเจ้�าแผู้�นด�นเหัล่�าน�)น น#)เปิ>นพร ขุ�อท#2 ๒ หัม�อมฉั�นขุอถิวาย. -2 1 0 0 0 -13710 4 0 0 0

[๓๗๑] กษ�ตร�ย(ร�อยเอ0ดพระองค( ท#2พระองค(ทรงจ้�บร�อยพระหั�ตถิ(ไว� ทรงกรรแสุง พระพ�กตร(ช� �มด�วยพระอ�สุสุ�ชล่ ขุอพระองค(ได�ทรงโปิรดปิล่�อยกษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)น ใหั�กล่�บไปิในแคว�นขุองตนๆ น#)เปิ>นพรขุ�อท#2 ๓ หัม�อมฉั�น ปิรารถินา. -2 1 0 0 0 -13720 4 0 0 0

[๓๗๒] กษ�ตร�ย(ร�อยเอ0ดพระองค( ท#2หัม�อมฉั�นจ้�บร�อยพระหั�ตถิ(ไว� ทรงกรรแสุงพระพ�กตร(ช� �มด�วยอ�สุสุ�ชล่ หัม�อมฉั�นจ้ะปิล่�อยกษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)น ใหั�กล่�บ ไปิย�งแว�นแคว�นขุองตนๆ น#)เปิ>นพรขุ�อท#2 ๓ หัม�อมฉั�นขุอถิวาย.-2 1 0 0 0 -13730 4 0 0 0

[๓๗๓] ร�ฐมณ์ฑล่ขุองพระองค(เปิ>นช�อง เพราะนรชนเปิ>นอ�นมาก หัวาดเสุ#ยว เพราะความกล่�ว หัน#เขุ�าหัาท#2ซ่�อนเร�น ขุอพระองค(โปิรดทรงงดเว�นเน=)อ มน�ษย(เถิ�ดพระราชา น#)เปิ>นพรขุ�อท#2 ๔ หัม�อมฉั�นปิรารถินา.-2 1 0 0 0 -13740 3 0 0 0

[๓๗๔] น�2นเปิ>นอาหัารท#2ชอบใจ้ขุองหัม�อมฉั�นมานานแล่�ว หัม�อมฉั�นเขุ�าปิ9าก0เพราะเหัต�แหั�งอาหัารน#) หัม�อมฉั�นจ้ะพFงงดอาหัารน#)ได�อย�างไร ขุอ พระองค(ทรงเล่=อกพรขุ�อท#2 ๔ อย�างอ=2นเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -13750 4 0 0 0

[๓๗๕] ด"กรพระจ้อมปิระชาชน คนเช�นพระองค(ม�วพะวงอย"�ว�า น#)เปิ>นท#2ร �กขุองเรา ท.าตนใหั�เหั�นหั�างจ้ากความด# ย�อมไม�ได�ปิระสุบสุ�2งท#2ร �กท�)งหัล่ายตนแล่ปิระเสุร�ฐท#2สุ�ด ปิระเสุร�ฐอย�างยอดเย#2ยม ด�วยว�าผู้"�ม#ตนอ�นอบรม แล่�วจ้ะพFงได�สุ�2งท#2ร �กในภายหัล่�ง. -2 1 0 0 0 -13760 3 0 0 0

[๓๗๖] เน=)อมน�ษย(เปิ>นท#2ร �กขุองหัม�อมฉั�น ด"กรพระเจ้�าสุ�ตโสุม โปิรดทรงทราบอย�างน#) หัม�อมฉั�นไม�สุามารถิจ้ะงดเว�นได� เช�ญพระองค(ทรงเล่=อกพร อย�างอ=2นเถิ�ดพระสุหัาย. -2 1 0 0 0 -13770 6 0 0 0

[๓๗๗] ผู้"�ใดแล่ ม�วร�กษาขุองร�กว�า น#2เปิ>นขุองร�กขุองเรา ท.าตนใหั�

เหั�นหั�างจ้ากความด# เสุพขุองร�กท�)งหัล่ายอย"� เหัม=อนน�กเล่งสุ�ราด=2มสุ�ราเจ้=อยาพ�ษ ฉัะน�)น ผู้"�น�)นย�อมได�ร�บท�กขุ(ในโล่กหัน�า เพราะกรรมอ�นล่ามกน�)น สุ�วนผู้"�ใดในโล่กน#) พ�จ้ารณ์าแล่�วล่ะขุองร�กได� เสุพอร�ยธรรมท�)งหัล่ายแม� ด�วยความยาก เหัม=อนคนเปิ>นไขุ�ด=2มยา ฉัะน�)น ผู้"�น�)นย�อมได�ร�บความสุ�ขุ ในโล่กหัน�า เพราะก�ล่ยาณ์กรรมน�)น. -2 1 0 0 0 -13780 3 0 0 0

[๓๗๘] หัม�อมฉั�นสุ"�ล่ะท�)งพระชนกแล่ะพระผู้"�ชนน# ตล่อดท�)งเบญจ้กามค�ณ์ท#2น�า เพล่�ดเพล่�นเจ้ร�ญใจ้เขุ�าปิ9าก0เพราะเหัต�แหั�งเน=)อมน�ษย( หัม�อมฉั�นจ้ะ ถิวายพรขุ�อน�)นแก�พระองค(ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -13790 4 0 0 0

[๓๗๙] บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายไม�กล่�าววาจ้าเปิ>นสุอง สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายย�อมม#ปิฏ�ภาณ์เปิ>นสุ�ตย(โดยแท� พระองค(ได�ตร�สุกะหัม�อมฉั�นว�า เช�ญร�บพรเถิ�ดพระ สุหัาย พระองค(ได�ตร�สุไว�อย�างน#) เพราะฉัะน�)น พระด.าร�สุท#2พระองค(ตร�สุ ย�อมไม�สุมก�น.-2 1 0 0 0 -13800 3 0 0 0

[๓๘๐] หัม�อมฉั�นเขุ�าถิFงการได�บาปิ ความเสุ=2อมยศ เสุ=2อมเก#ยรต� บาปิ ท�จ้ร�ต ความเศร�าหัมองเปิ>นอ�นมาก เพราะเน=)อมน�ษย(เปิ>นเหัต� หัม�อมฉั�นจ้ะพFง ถิวายพรน�)นแก�พระองค(ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -13810 3 0 0 0

[๓๘๑] คนเราใหั�พรใดแล่�ว จ้ะกล่�บไม�ใหั� ย�อมไม�ควรใหั�พรน�)น ด"กรพระสุหัาย ขุอพระองค(ทรงม�2นพระท�ยร�บพรเถิ�ด แม�ช#ว�ตขุองหัม�อมฉั�นก0ยอมสุล่ะ ถิวายได�. -2 1 0 0 0 -13820 6 0 0 0

[๓๘๒] การสุล่ะช#ว�ตได�น#)เปิ>นธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ สุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่ายย�อมม#ปิฏ�ญาณ์เปิ>นสุ�จ้จ้ะโดยแท� พรท#2พระองค(ได�ปิระทานไว�แล่�วขุอได�โปิรดปิระทาน เสุ#ยโดยพล่�นเถิ�ด ด"กรพระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ด พระองค(จ้งทรงสุมบ"รณ์(ด�วยธรรมขุ�อน�)นเถิ�ดนรชนพFงสุล่ะทร�พย(เพราะเหัต�แหั�งอว�ยวะอ�น ปิระเสุร�ฐ เม=2อจ้ะร�กษาช#ว�ตไว� พFงสุล่ะอว�ยวะ เม=2อระล่FกถิFงธรรม พFง สุล่ะท�)งอว�ยวะ ท�)งทร�พย( แล่ะแม�ช#ว�ตท�)งหัมด. -2 1 0 0 0 -13830 3 0 0 0

[๓๘๓] บ�ร�ษพFงร" �แจ้�งธรรมจ้ากผู้"�ใด แล่ะชนเหัล่�าใด เปิ>นสุ�ตบ�ร�ษก.าจ้�ดความสุงสุ�ยขุองบ�ร�ษน�)นได� ขุ�อน�)นเปิ>นท#2พF2งท#2พ.าน�กขุองบ�ร�ษน�)น ผู้"�ม#ปิ*ญญา ไม�พFงท.าล่ายไมตร#จ้ากบ�คคล่น�)น. -2 1 0 0 0 -1

3840 3 0 0 0

[๓๘๔] น�2นเปิ>นอาหัารท#2ชอบใจ้ขุองหัม�อมฉั�นมานานแล่�ว หัม�อมฉั�นเขุ�าปิ9าก0เพราะ เหัต�แหั�งอาหัารน#) ด"กรพระสุหัาย ถิ�าแหัล่ะพระองค(ตร�สุขุอเร=2องน#) กะหัม�อมฉั�น หัม�อมฉั�นยอมถิวายพรขุ�อน#)แด�พระองค(.-2 1 0 0 0 -13850 4 0 0 0

[๓๘๕] พระองค(เปิ>นศาสุดาขุองหัม�อมฉั�น แล่ะเปิ>นพระสุหัายขุองหัม�อมฉั�นด�วยด"กรพระสุหัาย หัม�อมฉั�นได�กระท.าตามพระด.าร�สุขุองพระองค( แม� พระองค(ก0ขุอได�ทรงโปิรดกระท.าตามค.าขุองหัม�อมฉั�น เราท�)งสุองจ้ะได� ปิล่ดปิล่�อยด�วยก�น.-2 1 0 0 0 -13860 4 0 0 0

[๓๘๖] หัม�อมฉั�นเปิ>นศาสุดาขุองพระองค( แล่ะเปิ>นพระสุหัายขุองพระองค(ด�วย ด"กรพระสุหัาย พระองค(ได�ทรงกระท.าตามค.าขุองหัม�อมฉั�น แม�หัม�อมฉั�นก0จ้ะท.าตามพระด.าร�สุขุองพระองค( เราท�)งสุองจ้ะได�ปิล่ดปิล่�อยด�วยก�น. -2 1 0 0 0 -13870 4 0 0 0

[๓๘๗] พระองค(ท�)งหัล่าย ไม�พFงปิระท�ษร�ายแก�พระราชาน#)ด�วยความแค�นว�า เรา ท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�ถิ"กเจ้�าก�มมาสุบาท (คนต#นแดง) เบ#ยดเบ#ยน ถิ"กร�อยฝ่9าม=อร�องไหั�หัน�าช� �มด�วยน.)าตา ขุอพระองค(ท�)งหัล่ายจ้งทรงร�บสุ�จ้จ้ปิฏ�ญาณ์ ต�อหัม�อมฉั�น. -2 1 0 0 0 -13880 4 0 0 0

[๓๘๘] หัม�อมฉั�นท�)งหัล่ายจ้ะไม�ปิระท�ษร�ายแก�พระราชาน#) ด�วยความแค�นว�า เรา ท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�ถิ"กเจ้�าก�มมาสุบาทเบ#ยดเบ#ยน ถิ"กร�อยฝ่9าม=อร�องไหั�หัน�าช� �มด�วยน.)าตา หัม�อมฉั�นท�)งหัล่ายขุอร�บสุ�จ้จ้ปิฏ�ญาณ์ต�อพระองค(.-2 1 0 0 0 -13890 3 0 0 0

[๓๘๙] บ�ดาหัร=อมารดาเปิ>นผู้"�ม#ความกร�ณ์า ปิรารถินาปิระโยชน(แก�บ�ตรฉั�นใด แม�พระราชาพระองค(น#)ก0จ้งเปิ>นเหัม=อนพระชนกชนน#ขุองท�านท�)งหัล่าย แล่ะ ท�านท�)งหัล่ายก0จ้งเปิ>นเหัม=อนโอรสุฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -13900 4 0 0 0

[๓๙๐] บ�ดาหัร=อมารดาเปิ>นผู้"�ม#ความกร�ณ์า ปิรารถินาปิระโยชน(แก�บ�ตรฉั�นใด แม�พระราชาพระองค(น#) ขุอจ้งเปิ>นเหัม=อนพระชนกชนน#ขุองหัม�อมฉั�น ท�)งหัล่าย แม�หัม�อมฉั�นท�)งหัล่ายก0จ้ะเปิ>นเหัม=อนโอรสุ ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1

3910 17 0 0 0

[๓๙๑] พระองค(เคยเสุวยกระยาหัารอ�นโอชารสุ ล่�วนแต�เน=)อสุ�ตว( ๔ เท�าแล่ะนก ท#2พวกว�เสุทปิร�งใหั�สุ.าเร0จ้เปิ>นอย�างด# ด�งท�าวสุ�กกร�นท(เทวราชเสุวยสุ�ธาโภชน(ฉัะน�)น ไฉันจ้ะทรงล่ะไปิย�นด#อย"�ในปิ9าแต�พระองค(เด#ยวเล่�านางกษ�ตร�ย(เหัล่�าน�)นล่�วนแต�เอวบางร�างเล่0กสุะโอดสุะองปิระด�บปิระดาแล่�ว แวดล่�อมบ.าเรอพระองค(ใหั�เบ�กบานพระท�ย ด�งเทพอ�ปิสุรแวดล่�อม พระอ�นทร(ในท�พยสุถิานฉัะน�)น ไฉันจ้ะทรงล่ะไปิย�นด#อย"�ในปิ9าแต�พระองค( เด#ยวเล่�า พระแท�นบรรทมพน�กแดง โดยมากปิ"ล่าดด�วยผู้�าโกเชาว( ล่�วนล่าดด�วยเคร=2องล่าดอ�นงดงามปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการอ�นว�จ้�ตร พระองค(เคยทรงบรรทมสุ.าราญพระท�ยบนท�ามกล่างพระแท�นบรรทมเช�นน�)น ไฉันจ้ะทรงล่ะไปิย�นด#อย"�ในปิ9าแต�พระองค(เด#ยวเล่�า เวล่าพล่บค.2าม#การ ฟOอนร.าสุ�งสุ.าเน#ยงเสุ#ยงตะโพนสุ.าท�บดนตร# ร�บปิระสุานเสุ#ยงล่�วนแต� สุตร#ไม�ม#บ�ร�ษเจ้=อปิน การขุ�บแล่ะการปิระโคมก0ล่�วนแต�ไพเราะ ไฉัน จ้ะทรงล่ะไปิย�นด#อย"�ในปิ9าแต�พระองค(เด#ยวเล่�า พระราชอ�ทยานนามว�า ม�คช�นว�น บร�บ"รณ์(ด�วยบ�บผู้ชาต�เปิ>นอ�นมาก พระนครขุองพระองค( ปิระกอบด�วยพระราชอ�ทยานเช�นน#) เปิ>นท#2น�าร=2นรมย(ใจ้ย�2งน�ก ท�)งสุมบ"รณ์( ด�วยม�า รถิแล่ะคชสุาร ไฉันจ้ะทรงล่ะไปิย�นด#อย"�ในปิ9าแต�พระองค( เด#ยวเล่�า.-2 1 0 0 0 -13920 15 0 0 0

[๓๙๒] ในกาฬปิ*กษ( พระจ้�นทร(ย�อมเสุ=2อมล่งท�กว�นๆ ฉั�นใด ด"กรพระราชา การคบอสุ�ตบ�ร�ษย�อมเปิร#ยบเหัม=อนกาฬปิ*กษ( ฉัะน�)น หัม�อมฉั�นก0เหัม=อน ก�น อาศ�ยคนคร�วเคร=2องต�นเปิ>นคนช�2วเล่วทราม ได�ท.าบาปิกรรมอ�นเปิ>น เหัต�ใหั�ไปิสุ"�ท�คต� ในสุ�กรปิ*กษ( พระจ้�นทร(ย�อมเจ้ร�ญขุF)นท�กว�นๆ ฉั�นใด การคบสุ�ตบ�ร�ษย�อมเปิร#ยบเหัม=อนสุ�กรปิ*กษ(ฉัะน�)น ขุ�าแต�พระเจ้�าสุ�ตโสุมขุอจ้งทรงทราบว�า หัม�อมฉั�นก0เหัม=อนก�น อาศ�ยพระองค(จ้�กกระท.าก�ศล่ กรรมอ�นเปิ>นเหัต�ใหั�ไปิสุ"�สุ�คต� ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน น.)าฝ่นตกล่งใน ท#2ดอนย�อมไม�คงท#2 ไม�ขุ�งอย"�ได�นาน ฉั�นใด แม�การคบอสุ�ตบ�ร�ษขุองหัม�อมฉั�นก0ย�อมไม�คงท#2 เหัม=อนน.)าในท#2ดอนฉั�นน�)น ขุ�าแต�พระจ้อม ปิระชาชน ผู้"�เปิ>นนระผู้"�กล่�าหัาญอย�างปิระเสุร�ฐสุ�ด น.)าฝ่นตกล่งในสุระย�อม ขุ�งอย"�ได�นาน ฉั�นใด แม�การสุมาคมก�บสุ�ตบ�ร�ษขุองหัม�อมฉั�น ก0ย�อม ต�)งอย"�ได�นานเหัม=อนน.)าในสุระ ฉั�นน�)น การสุมาคมก�บสุ�ตบ�ร�ษย�อมไม� ร" �จ้�กเสุ=2อม ย�อมเปิ>นอย"�อย�างน�)น แม�ตล่อดเวล่าท#2ช#ว�ตย�งต�)งอย"� สุ�วนการ สุมาคมก�บอสุ�ตบ�ร�ษย�อมเสุ=2อมเร0ว เพราะเหัต�น�)น ธรรมดาขุองสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมไกล่จ้ากอสุ�ตบ�ร�ษ. -2 1 0 0 0 -13930 20 0 0 0

[๓๙๓] พระราชาใดชนะคนท#2ไม�ควรชนะ พระราชาน�)นไม�ช=2อว�าเปิ>นพระราชาผู้"�ใดเอาชนะเพ=2อน ผู้"�น�)นไม�ช=2อว�าเปิ>นเพ=2อน ภรรยาใดย�อมไม�

กล่�วเกรง สุาม# ภรรยาน�)นไม�ช=2อว�าเปิ>นภรรยา บ�ตรเหัล่�าใด ไม�เล่#)ยงด"มารดาบ�ดาผู้"�แก�แล่�ว บ�ตรเหัล่�าน�)นไม�ช=2อว�าเปิ>นบ�ตร ในท#2ปิระช�มใดไม�ม#สุ�ตบ�ร�ษท#2ปิระช�มน�)นไม�ช=2อว�าสุภา ชนเหัล่�าใดไม�พ"ดเปิ>นธรรม ชนเหัล่�าน�)นไม� ช=2อว�าเปิ>นสุ�ตบ�ร�ษ คนผู้"�ล่ะราคะ โทสุะ โมหัะ ได�แล่�ว พ"ดเปิ>นธรรมน�2นแล่ ช=2อว�าเปิ>นสุ�ตบ�ร�ษ บ�ณ์ฑ�ตผู้"�อย"�ปิะปินก�บคนพาล่ เม=2อไม�พ"ด ใครๆ ก0ไม�ร" �ว�าเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต แต�ว�าบ�ณ์ฑ�ตเม=2อพ"ดแสุดงอมตธรรม ใครๆ จ้Fงจ้ะร" �ว�าเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต เพราะเหัต�น�)น บ�ณ์ฑ�ตพFงกล่�าวธรรมใหั�กระจ้�างพFงยกธงขุองพวกฤาษ# ฤาษ#ท�)งหัล่าย ม#ค.าสุ�ภาษ�ตเปิ>นธง ธรรมแล่ เปิ>นธงขุองฤาษ#ท�)งหัล่าย.

จ้บ มหัาสุ�ตโสุมชาดกท#2 ๕ --------------------------------

รวมชาดกท#2ม#ในอสุ#ต�น�บาตน#) ค=อ ๑. จ้�ล่ล่หั�งสุชาดก ๒. มหัาหั�งสุชาดก๓. สุ�ธาโภชนชาดก๔. ก�ณ์าล่ชาดก ๕. มหัาสุ�ตโสุมชาดก.

จ้บ อสุ#ต�น�บาตชาดก. ---------------------------------

มหัาน�บาตชาดก ๑. เตม�ยชาดก พระเจ้�าเตม#ย(ทรงบ.าเพ0ญเนกขุ�มมบารม# -2 1 0 0 0 -13940 3 0 0 0

[๓๙๔] ท�านจ้งอย�าแสุดงตนเปิ>นคนฉัล่าด จ้งใหั�คนท�)งปิวงร" �ว�าตนเปิ>นคนโง� คนท�)งหัมดน�)นจ้ะได�ด"หัม�2นท�านว�า เปิ>นคนกาฬก�ณ์ณ์# ความปิระสุงค(ขุอง ท�านจ้ะสุ.าเร0จ้ด�วยอาการอย�างน#).-2 1 0 0 0 -13950 2 0 0 0

[๓๙๕] ด"กรแม�เทพธ�ดา ขุ�าพเจ้�าจ้ะท.าตามค.าท#2ท�านกล่�าว ท�านเปิ>นผู้"�ปิรารถินาปิระโยชน( ปิรารถินาจ้ะเก=)อก"ล่แก�ขุ�าพเจ้�า. -2 1 0 0 0 -13960 2 0 0 0

[๓๙๖] ด"กรนายสุารถิ# ท�านจ้ะร#บขุ�ดหัล่�มไปิท.าไม เราถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกท�านจ้�กท.าปิระโยชน(อะไรด�วยหัล่�ม.-2 1 0 0 0 -13970 2 0 0 0

[๓๙๗] พระราชโอรสุขุองพระราชาเปิ>นใบ� เปิ>นง�อยเปิล่#)ย ไม�ม#จ้�ตใจ้ พระราชาตร�สุสุ�2งขุ�าพเจ้�าว�า พFงฝ่*งล่"กเราเสุ#ยในปิ9า.-2 1 0 0 0 -13980 5 0 0 0

[๓๙๘] ด"กรนายสุารถิ# เราม�ได�เปิ>นคนหันวก ม�ได�เปิ>นคนใบ� ม�ได�เปิ>นง�อยเปิล่#)ย ม�ได�ม#อ�นทร#ย(ว�กล่การ ถิ�าท�านพFงฝ่*งเราในปิ9า ท�านก0ช=2อว�าพFงกระท.าสุ�2งท#2ไม�เปิ>นธรรม เช�ญท�านด"ขุาแล่ะแขุนขุองเรา แล่ะเช�ญฟ*งค.า

ภาษ�ตขุองเรา ถิ�าท�านพFงฝ่*งเราเสุ#ยในปิ9า ท�านก0ช=2อว�าพFงกระท.าสุ�2งท#2ไม�เปิ>นธรรม.-2 1 0 0 0 -13990 2 0 0 0

[๓๙๙] ท�านเปิ>นเทวดา เปิ>นคนธรรพ( หัร=อเปิ>นท�าวสุ�กกปิ�ร�นททะ ท�านเปิ>นใคร หัร=อว�าเปิ>นบ�ตรขุองใคร เราท�)งหัล่ายจ้ะร" �จ้�กท�านอย�างไร. -2 1 0 0 0 -14000 8 0 0 0

[๔๐๐] เราไม�ใช�เปิ>นเทวดา ไม�ใช�เปิ>นคนธรรพ( ไม�ใช�เปิ>นท�าวสุ�กกปิ�ร�นททะ เราเปิ>นโอรสุขุองพระเจ้�ากาสุ#ผู้"�ท#2ท�านอาศ�ยบารม#เล่#)ยงช#พอย"� ด"กรนายสุารถิ# ถิ�าท�านพFงฝ่*งเราเสุ#ยในปิ9า ท�านก0ช=2อว�าพFงกระท.าสุ�2งท#2ไม�เปิ>นธรรม บ�คคล่ พFงน�2งหัร=อนอนท#2ร �มเงาต�นไม�ใด ไม�พFงหั�กรานก�2งต�นไม�น�)น เพราะว�า ผู้"�ปิระท�ษร�ายม�ตร เปิ>นคนเล่วทราม พระราชาเปิ>นเหัม=อนต�นไม� เราเปิ>น เหัม=อนก�2งไม� ท�านสุารถิ#เปิ>นเหัม=อนคนอาศ�ยร�มเงา ด"กรนายสุารถิ# ถิ�าท�านพFงฝ่*งเราเสุ#ยในปิ9า ท�านก0ช=2อว�าพFงกระท.าซ่F2งสุ�2งท#2ไม�เปิ>นธรรม. -2 1 0 0 0 -14010 18 0 0 0

[๔๐๑] ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ออกจ้ากเร=อนขุองตน ไปิในท#2ไหันๆ ย�อมม# อาหัารมากมาย คนเปิ>นอ�นมากย�อมอาศ�ยผู้"�น�)นเปิ>นอย"� ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"�น�)นไปิย�งชนบท น�คม ราชธาน#ใดๆ ย�อมเปิ>นผู้"�อ�นชนท�)งหัล่าย ในชนบท น�คม ราชธาน#น�)นๆ บ"ชา ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"�น�)นโจ้ร ท�)งหัล่ายไม�ขุ�มเหัง พระมหัากษ�ตร�ย( ก0ไม�ทรงด"หัม�2น แล่ะผู้"�น�)นย�อมขุ�าม พ�นศ�ตร"ท�)งปิวงได� ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"�น�)นไม�ได�โกรธเค=องใครๆ มาย�งเร=อนขุองตน ย�อมเปิ>นผู้"�อ�นมหัาชนย�นด#ต�อนร�บในสุภา ท�)งเปิ>น ผู้"�สุ"งสุ�ดในหัม"�ญาต� ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"�น�)นสุ�กการะคนอ=2นแล่�วย�อมเปิ>นผู้"�อ�นคนอ=2นสุ�กการะตอบ เคารพคนอ=2นแล่�ว ย�อมเปิ>นผู้"�อ�นคนอ=2นเคารพตอบ ท�)งเปิ>นผู้"�อ�นบ�คคล่กล่�าวสุรรเสุร�ญเก#ยรต�ค�ณ์ ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษ ร�ายม�ตร บ"ชาผู้"�อ=2น ย�อมได�บ"ชาตอบ ไหัว�ผู้"�อ=2น ย�อมได�ไหัว�ตอบท�)งย�อมถิFงอ�สุร�ยยศแล่ะเก#ยรต�ยศ ผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"�น�)นย�อมร� �งเร=องเหัม=อนกองไฟ ย�อมไพโรจ้น(เหัม=อนเทวดา เปิ>นผู้"�อ�นสุ�ร�ไม�ล่ะแล่�วผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร โคขุองผู้"�น�)นย�อมเก�ดมากม"ล่ พ=ชในนาย�อม งอกงาม ผู้"�น�)นย�อมได�บร�โภคผู้ล่ท#2หัว�านล่งแล่�ว นรชนใดไม�ปิระท�ษร�าย ม�ตร นรชนน�)น พล่าดจ้ากภ"เขุา หัร=อพล่าดตกจ้ากต�นไม� ย�อมได�ท#2พF2งผู้"�ใดไม�ปิระท�ษร�ายม�ตร ศ�ตร"ท�)งหัล่ายย�อมไม�ขุ�มขุ#2ผู้"�น�)น เหัม=อนต�นไทรท#2ม#รากหัย�2งล่งม�2นแล่�ว ล่มปิระท�ษร�ายไม�ได�ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -14020 3 0 0 0

[๔๐๒] ขุ�าแต�พระราชโอรสุ เช�ญเสุด0จ้เถิ�ด เกล่�ากระหัม�อม จ้�กน.าพระองค( เสุด0จ้กล่�บย�งพระราชมณ์เฑ#ยร เช�ญพระองค(เสุวยราชสุมบ�ต� พระ

องค(จ้งทรงพระเจ้ร�ญ จ้ะทรงหัาปิระโยชน(อะไรอย"�ในปิ9าเล่�า.-2 1 0 0 0 -14030 2 0 0 0

[๔๐๓] ด"กรนายสุารถิ# เราไม�ต�องการด�วยราชสุมบ�ต� พระปิระย"รญาต� หัร=อทร�พย(สุมบ�ต� ท#2เราจ้ะพFงได�ด�วยการปิระพฤต�ธรรม. -2 1 0 0 0 -14040 10 0 0 0

[๔๐๔] ขุ�าแต�พระราชโอรสุ พระองค(เสุด0จ้กล่�บจ้ากท#2น#)แล่�ว จ้ะท.าใหั�เกล่�า กระหัม�อมได�รางว�ล่ท#2น�าย�นด# เม=2อพระองค(เสุด0จ้กล่�บแล่�ว พระชนกแล่ะพระชนน#พFงพระราชทานรางว�ล่แก�เกล่�ากระหัม�อม ขุ�าแต�พระราชโอรสุเม=2อพระองค(เสุด0จ้กล่�บแล่�ว นางสุนม พวกก�มาร พ�อค�า แล่ะพวกพราหัมณ์( จ้ะพFงด#ใจ้ ใหั�รางว�ล่แก�เกล่�ากระหัม�อม ขุ�าแต�พระราชโอรสุ เม=2อพระองค(เสุด0จ้กล่�บแล่�ว กองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิ แล่ะ กองพล่ราบ จ้ะพFงด#ใจ้ใหั�รางว�ล่ แก�เกล่�ากระหัม�อม ขุ�าแต�พระราชโอรสุเม=2อพระองค(เสุด0จ้กล่�บแล่�ว ชาวชนบท แล่ะชาวน�คม ผู้"�ม#ธ�ญญาหัาร มากมาย จ้ะมาปิระช�มก�นใหั�เคร=2องบรรณ์าการแก�เกล่�ากระหัม�อม. -2 1 0 0 0 -14050 4 0 0 0

[๔๐๕] เราเปิ>นผู้"�อ�นพระชนกแล่ะพระชนน# ชาวแว�นแคว�น ชาวน�คม แล่ะก�มารท�)งปิวงสุล่ะแล่�ว เราไม�ม#เร=อนขุองตน เราอ�นพระชนน#ทรงอน�ญาตแล่�ว แล่ะพระชนกก0ทรงย�นด# สุล่ะอย"�ในปิ9าแต�ผู้"�เด#ยว ไม�พFงปิรารถินา กามท�)งหัล่าย เราจ้ะบวช.-2 1 0 0 0 -14060 5 0 0 0

[๔๐๖] ความปิรารถินาผู้ล่ขุองบ�คคล่ผู้"�ไม�ร#บร�อน ย�อมสุ.าเร0จ้แน�นอน เราเปิ>น ผู้"�ม#พรหัมจ้รรย(อ�นสุ.าเร0จ้แล่�ว ด"กรนายสุารถิ# ท�านจ้งร" �อย�างน#) ปิระโยชน(โดยชอบขุองบ�คคล่ผู้"�ไม�ร#บร�อน ย�อมสุ.าเร0จ้โดยแท� เราเปิ>นผู้"�ม#พรหัมจ้รรย( อ�นสุ.าเร0จ้แล่�ว เราออกบวชแล่�ว เปิ>นผู้"�ไม�ม#ภ�ยแต�ท#2ไหันๆ.-2 1 0 0 0 -14070 2 0 0 0

[๔๐๗] พระองค(เปิ>นผู้"�ม#พระวาจ้าอ�นไพเราะ สุล่ะสุล่วยอย�างน#) เพราะเหัต�ไร พระองค(จ้Fงไม�ตร�สุในสุ.าน�กพระชนกแล่ะพระชนน#ในกาล่น�)น. -2 1 0 0 0 -14080 22 0 0 0

[๔๐๘] เราเปิ>นคนง�อยเปิล่#)ยเพราะไม�ม#เคร=2องต�อก0หัาไม� เปิ>นคนหันวกเพราะ ไม�ม#ช�องหั"ก0หัาไม� เปิ>นคนใบ�เพราะไม�ม#ล่�)นก0หัาไม� ท�านอย�าเขุ�าใจ้ว�า เราเปิ>นใบ� เราระล่Fกชาต�ก�อนท#2เราเสุวยราชสุมบ�ต�ได� เราได�เสุวยราชสุมบ�ต�ในกาล่น�)นแล่�ว ต�องไปิตกนรกอ�นกล่�าแขุ0ง เราได�เสุวย ราช

สุมบ�ต�ในกาล่น�)นย#2สุ�บปิRแล่�วต�องหัมกไหัม�อย"�ในนรก ๘๐,๐๐๐ ปิR เรากล่�วจ้ะต�องเสุวยราชสุมบ�ต�น�)น จ้Fงต�)งจ้�ตอธ�ษฐานว�า ขุอชนท�)งหัล่าย อย�าได�อภ�เษกเราในราชสุมบ�ต�เล่ย เพราะเหัต�น�)น เราจ้Fงไม�พ"ดในสุ.าน�กขุองพระชนก แล่ะพระชนน#ในกาล่น�)น พระชนกทรงอ��มเรา ใหั�น�2งบนพระเพล่า แล่�วตร�สุสุ�2งขุ�อความว�า จ้งฆ่�าโจ้รคนหันF2ง จ้งขุ�งโจ้รคนหันF2งไว�ในเร=อนจ้.า จ้งเอาหัอกแทงโจ้รคนหันF2ง แล่�วราดด�วยน.)าแสุบ ท#2แผู้ล่ จ้งเสุ#ยบโจ้รคนหันF2งบนหัล่าว พระชนกตร�สุสุ�2งขุ�อความแก�มหัาชน ด�วยปิระการด�งน#) เราได�ฟ*งพระวาจ้าอ�นหัยาบคาย ท#2พระชนกตร�สุน�)น จ้Fง กล่�วต�อการเสุวยราชสุมบ�ต� เราม�ได�เปิ>นใบ� ก0ท.าเหัม=อนเปิ>นใบ� ม�ได�เปิ>นคนง�อยเปิล่#)ย ก0ท.าเหัม=อนเปิ>นคนง�อยเปิล่#)ย เราแกล่�งนอนเกล่=อกกล่�)งอย"�ในอ�จ้จ้าระปิ*สุสุาวะขุองตน ช#ว�ตเปิ>นขุองฝ่Mดเค=อง เปิ>นขุองน�อยท�)งปิระกอบไปิด�วยท�กขุ( ใครเล่�าอาศ�ยช#ว�ตน#)แล่�ว พFงก�อเวรก�บใครๆ ใครเล่�าได�อาศ�ยช#ว�ตน#)แล่�ว พFงก�อเวรก�บใครๆ เพราะไม�ได�ปิ*ญญา แล่ะเพราะไม�เหั0นธรรม ความหัว�งผู้ล่ขุองบ�คคล่ผู้"�ไม�ร#บร�อน ย�อมสุ.าเร0จ้แน�นอน เราเปิ>นผู้"�ม#พรหัมจ้รรย(อ�นสุ.าเร0จ้แล่�ว ด"กรนายสุารถิ# ท�านจ้งร" �อย�างน#)ปิระโยชน(โดยชอบขุองบ�คคล่ผู้"�ไม�ร#บร�อน ย�อมสุ.าเร0จ้โดยแท� เราเปิ>นผู้"� ม#พรหัมจ้รรย(อ�นสุ.าเร0จ้แล่�ว เราออกบวชแล่�วเปิ>นผู้"�ไม�ม#ภ�ยแต�ท#2ไหันๆ. -2 1 0 0 0 -14090 3 0 0 0

[๔๐๙] ขุ�าแต�พระราชโอรสุ แม�เกล่�ากระหัม�อม ก0จ้�กบวชในสุ.าน�กขุองพระองค( ขุอพระองค(ได�โปิรดตร�สุอน�ญาตใหั�เกล่�ากระหัม�อมบวชด�วยเถิ�ด ขุอพระ องค(จ้งทรงพระเจ้ร�ญ เกล่�ากระหัม�อมก0ชอบบวช. -2 1 0 0 0 -14100 3 0 0 0

[๔๑๐] ด"กรนายสุารถิ# เรามอบรถิใหั�ท�านไว� ท�านจ้งเปิ>นผู้"�ไม�ม#หัน#)มา จ้ร�งอย"� การบรรพชา ขุองบ�คคล่ผู้"�ไม�ม#หัน#) ท�านผู้"�แสุวงหัาท�)งหัล่ายสุรรเสุร�ญ. -2 1 0 0 0 -14110 6 0 0 0

[๔๑๑] ขุอพระองค(จ้งทรงพระเจ้ร�ญ เม=2อใด เกล่�ากระหัม�อมได�ท.าตามพระด.าร�สุ ขุองพระองค(แล่�ว เม=2อน�)น เกล่�ากระหัม�อมท"ล่ว�งวอนแล่�ว ขุอพระองค(ได�ทรงโปิรดกระท.าตามค.าขุองเกล่�ากระหัม�อม ขุอพระองค(จ้งปิระท�บรอ อย"� ณ์ ท#2น#)จ้นกว�าเกล่�ากระหัม�อมจ้ะเช�ญเสุด0จ้พระราชามา เม=2อพระชนกขุองพระองค( ทอดพระเนตรเหั0นแล่�ว จ้ะพFงทรงม#พระปิRต�โสุมน�สุเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -14120 4 0 0 0

[๔๑๒] ด"กรนายสุารถิ# เราจ้ะท.าตามค.าท#2ท�านกล่�าวกะเรา แม�เราก0ปิรารถินาจ้ะได� เหั0นพระชนกขุองเราเสุด0จ้มา ณ์ ท#2น#) เช�ญท�านกล่�บไปิ

เถิ�ด ท�านได�ท"ล่ พระปิระย"รญาต�ด�วยก0เปิ>นความด# ท�านเปิ>นผู้"�อ�นเราสุ�2งแล่�ว พFงกราบท"ล่ ถิวายบ�งคมพระชนน#แล่ะพระชนกขุองเรา. -2 1 0 0 0 -14130 2 0 0 0

[๔๑๓] นายสุารถิ#จ้�บพระบาทขุองพระโพธ�สุ�ตว( แล่ะกระท.าปิระท�กษ�ณ์แล่�ว ขุF)น รถิบ�ายหัน�าเขุ�าไปิ ย�งพระทวารพระราชว�ง. -2 1 0 0 0 -14140 13 0 0 0

[๔๑๔] พระราชชนน#ทอดพระเนตรเหั0นรถิเปิล่�า นายสุารถิ#กล่�บมาแต�ผู้"�เด#ยวทรงกรรแสุง ม#พระเนตรช��มด�วยน.)าอ�สุสุ�ชล่ ทอดพระเนตรด"นายสุารถิ#น�)นอย"� ทรงเขุ�าพระท�ยว�านายสุารถิ#ฝ่*งล่"กขุองเราเสุร0จ้แล่�วกล่�บมา ล่"กขุองเราอ�นนายสุารถิ#ฝ่*งในแผู้�นด�น ถิมแผู้�นด�นแล่�วเปิ>นแน� ศ�ตร"ท�)งหัล่ายย�อมพาก�นย�นด# คนม#เวรท�)งหัล่ายย�อมพาก�นอ�2มใจ้แน�แท� เพราะเหั0นนาย สุารถิ#กล่�บมา เพราะนายสุารถิ#ฝ่*งล่"กขุองเรา พระราชชนน#ทอดพระเนตรเหั0นรถิเปิล่�า แล่ะนายสุารถิ#กล่�บมาแต�ผู้"�เด#ยว จ้Fงทรงกรรแสุง ม#พระเนตรช��มด�วยน.)าอ�สุสุ�ชล่ ตร�สุถิามนายสุารถิ#ระร.2าระร�กว�า ล่"กขุองเราเปิ>นใบ� หัร=อ เปิ>นง�อยเปิล่#)ยจ้ร�งหัร=อ ล่"กขุองเราขุณ์ะเม=2อท�านจ้ะฝ่*งในแผู้�นด�น พ"ดอะไรบ�างหัร=อเปิล่�า ด"กรนายสุารถิ# ขุอได�บอกเน=)อความน�)นแก�เราเถิ�ด ล่"กขุองเราเปิ>นใบ� ง�อยเปิล่#)ย เม=2อท�านจ้ะฝ่*งล่งแผู้�นด�น กระด�กม=อแล่ะเท�า อย�างไร เราถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�เรา. -2 1 0 0 0 -14150 3 0 0 0

[๔๑๕] ขุอเดชะพระแม�เจ้�า ขุอได�โปิรดพระราชทานอภ�ยแก�ขุ�าพระพ�ทธเจ้�า ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าขุอกราบท"ล่ตามท#2ได�ย�นแล่ะได�เหั0นมา ในสุ.าน�กพระราชโอรสุ.-2 1 0 0 0 -14160 2 0 0 0

[๔๑๖] ด"กรนายสุารถิ#ผู้"�สุหัาย เราใหั�อภ�ยแก�ท�าน อย�ากล่�วเล่ย จ้งพ"ดไปิเถิ�ด ตามท#2ท�านได�ฟ*ง หัร=อได�เหั0นมาในสุ.าน�กพระราชโอรสุ.-2 1 0 0 0 -14170 14 0 0 0

[๔๑๗] พระราชโอรสุน�)น ม�ได�ทรงเปิ>นใบ� ม�ได�เปิ>นง�อยเปิล่#)ย ม#พระวาจ้าสุล่ะสุล่วย ทราบว�า พระองค(ทรงกล่�วต�อการครองราชสุมบ�ต� จ้Fงได�ทรง กระท.าการล่วงเปิ>นอ�นมาก พระองค(ทรงระล่FกถิFงชาต�ก�อนท#2พระองค(ได�เสุวยราชสุมบ�ต�ได� พระองค(ได�เสุวยราชสุมบ�ต�ในกาล่น�)นแล่�ว ต�องไปิตกนรกอ�นกล่�าแขุ0ง พระองค(ได�เสุวยราชสุมบ�ต�ในกาล่น�)น ๒๐ ปิRแล่�ว ต�องหัมกไหัม�อย"�ในนรก ๘๐๐๐๐ ปิR พระองค(ทรงกล่�วจ้ะต�องเสุวยราช สุมบ�ต�น�)น จ้Fงทรงต�)งจ้�ตอธ�ษฐานว�า ขุอชนท�)งหัล่ายอย�าอภ�เษกเราใน ราชสุมบ�ต�เล่ย เพราะฉัะน�)น พระองค(จ้Fงไม�ตร�สุใน

ราชสุ.าน�ก ขุอง พระชนกแล่ะพระชนน#ในกาล่น�)น พระราชโอรสุทรงสุมบ"รณ์(ด�วยอ�งคา พยพ ม#พระร"ปิสุมบ�ต�งดงามสุมสุ�วน ม#พระวาจ้าสุล่ะสุล่วย ม#พระ ปิ*ญญาเฉั#ยบแหัล่ม ทรงสุถิ�ตอย"�ในทางสุวรรค( ถิ�าพระแม�เจ้�าทรงปิรารถินาพระราชโอรสุขุองพระองค( ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าขุอท"ล่เช�ญเสุด0จ้พระแม�เจ้�า เสุด0จ้ไปิใหั�ถิFงสุถิานท#2 ซ่F2งพระเตม#ย(ราชโอรสุปิระท�บอย"�เถิ�ด พระพ�ทธเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -14180 8 0 0 0

[๔๑๘] เจ้�าหัน�าท#2ท�)งหัล่ายจ้งเท#ยมรถิ จ้งเท#ยมม�า จ้งผู้"กเคร=2องปิระด�บช�าง จ้ง กระท�2งสุ�งขุ(แล่ะบ�ณ์เฑาะว( จ้งต#กล่องหัน�าเด#ยว จ้งต#กล่องสุองหัน�า แล่ะร.ามะนาอ�นไพเราะ ขุอชาวน�คม จ้งตามเรามา เราจ้�กไปิใหั�โอวาท พระราชโอรสุ นางสุนม พวกก�มาร พวกพ�อค�า แล่ะพวกพราหัมณ์( จ้งร#บตระเตร#ยมยาน เราจ้�กไปิใหั�โอวาทพระราชโอรสุ พวกกองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิแล่ะกองพล่ราบ จ้งร#บเท#ยมยาน เราจ้�กไปิใหั� โอวาทพระราชโอรสุ ชาวชนบท แล่ะชาวน�คม จ้งมาพร�อมก�น จ้งร#บ ตระเตร#ยมยาน เราจ้�กไปิใหั�โอวาทพระราชโอรสุ. -2 1 0 0 0 -14190 3 0 0 0

[๔๑๙] พวกสุารถิ# จ้"งม�าท#2เท#ยมรถิแล่ะม�าสุ�นธพ ซ่F2งเปิ>นพาหันะว�องไว มาย�ง ปิระต"พระราชว�ง แล่�วกราบท"ล่ว�า ม�าท�)งสุองน#)เท#ยมไว�เสุร0จ้แล่�วพระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -14200 2 0 0 0

[๔๒๐] ม�าอ�วนไม�ม#ความว�องไว ม�าผู้อมไม�ม#เร#2ยวแรง จ้งเว�นม�าผู้อมแล่ะม�า อ�วนเสุ#ย เล่=อกเท#ยมแต�ม�าท#2สุมบ"รณ์(.-2 1 0 0 0 -14210 6 0 0 0

[๔๒๑] ล่.าด�บน�)น พระราชาร#บเสุด0จ้ขุF)นปิระท�บสุ�นธพ อ�นเท#ยมแล่�ว ได�ตร�สุก�บนางชาวว�งว�า จ้งตามเรามาท�กคน พระราชาตร�สุสุ�2งว�า จ้งตระเตร#ยม เคร=2องปิ*ญจ้ราชกก�ธภ�ณ์ฑ( ค=อ พ�ดวาล่ว#ชน# อ�ณ์หั�สุ พระขุรรค( เศวตฉั�ตร แล่ะฉัล่องพระบาททอง ใหั�ขุนขุF)นรถิไปิด�วย ล่.าด�บน�)นแล่ พระราชาตร�สุสุ�2งใหั�นายสุารถิ#น.าทางเสุด0จ้เคล่=2อนขุบวนเขุ�าไปิถิFงสุถิานท#2 ท#2พระเตม#ย( ราชฤาษ#ปิระท�บอย"�โดยพล่�น. -2 1 0 0 0 -14220 5 0 0 0

[๔๒๒] สุ�วนพระเตม#ย(ราชฤาษ# ทอดพระเนตรเหั0นพระชนกนาถิก.าล่�งเสุด0จ้มา ทรงร� �งเร=องด�วยพระเดชาน�ภาพ ทรงแวดล่�อมด�วยหัม"�อ.ามาตย( จ้Fงถิวาย พระพรว�า ขุอถิวายพระพรมหัาบพ�ตร ทรงปิราศจ้ากพระโรคาพาธหัร=อ ทรง พระสุ.าราญด#หัร=อ ราชก�ญญาท�)งปิวง แล่ะโยมพระมารดาขุองอาตมภาพไม�ม#พระโรคพาธหัร=อ.

-2 1 0 0 0 -14230 2 0 0 0

[๔๒๓] ด"กรพระล่"กร�ก ด�ฉั�นไม�ม#โรคาพาธ สุ�ขุสุ.าราญด# พระราชก�ญญาท�)งปิวงแล่ะโยมพระมารดาขุองพระล่"กร�กไม�ม#โรคาพาธ.-2 1 0 0 0 -14240 3 0 0 0

[๔๒๔] ขุอถิวายพระพร มหัาบพ�ตรไม�เสุวยน.)าจ้�ณ์ฑ( หัร=อ ไม�ทรงโปิรดปิรานน.)าจ้�ณ์ฑ(หัร=อ พระหัฤท�ยขุองมหัาบพ�ตรทรงย�นด#ในสุ�จ้จ้ะ ในธรรม แล่ะในทานหัร=อ. -2 1 0 0 0 -14250 2 0 0 0

[๔๒๕] ด"กรพระล่"กร�ก ด�ฉั�นไม�ด=2มน.)าจ้�ณ์ฑ( ไม�โปิรดปิรานน.)าจ้�ณ์ฑ( ใจ้ขุองด�ฉั�น ย�นด#ในสุ�จ้จ้ะ ในธรรมแล่ะในทาน. -2 1 0 0 0 -14260 3 0 0 0

[๔๒๖] ขุอถิวายพระพร พาหันะม#ม�าเปิ>นต�นขุองมหัาบพ�ตรท#2เขุาเท#ยมแล่�วไม�ม# โรคหัร=อ น.าอะไรๆ ไปิได�หัร=อ มหัาบพ�ตรไม�ม#พยาธ�ท#2เขุ�าไปิแผู้ดเผู้าพระ สุร#ระแล่หัร=อ.-2 1 0 0 0 -14270 2 0 0 0

[๔๒๗] ด"กรพระล่"กร�ก พาหันะม#ม�าเปิ>นต�นขุองด�ฉั�นท#2เท#ยมแล่�ว ไม�ม#โรค น.า อะไรๆ ไปิได� ด�ฉั�นไม�ม#พยาธ�เขุ�าไปิแผู้ดเผู้าสุร#ระ.-2 1 0 0 0 -14280 3 0 0 0

[๔๒๘] ขุอถิวายพระพร ปิ*จ้จ้�นตชนบทขุองมหัาบพ�ตรย�งเจ้ร�ญด#อย"�หัร=อ คาม น�คมในท�ามกล่างร�ฐสุ#มาขุองมหัาบพ�ตรย�งแน�นหันาด#หัร=อ ฉัางหัล่วง แล่ะท�องพระคล่�งขุองมหัาบพ�ตรย�งบร�บ"รณ์(ด#อย"�หัร=อ. -2 1 0 0 0 -14290 3 0 0 0

[๔๒๙] ด"กรพระล่"กร�ก ปิ*จ้จ้�นตชนบทขุองด�ฉั�นย�งเจ้ร�ญด#อย"� คามน�คมในท�าม กล่างร�ฐสุ#มาขุองด�ฉั�นย�งแน�นหันาด# ฉัางหัล่วงแล่ะท�องพระคล่�งขุอง ด�ฉั�นท�)งหัมดย�งบร�บ"รณ์(ด#. -2 1 0 0 0 -14300 2 0 0 0

[๔๓๐] ขุอถิวายพระพร มหัาบพ�ตรเสุด0จ้มาด#แล่�ว มหัาบพ�ตรเสุด0จ้ไม�ร�าย ขุอราชบ�ร�ษท�)งหัล่ายจ้งจ้�ดต�)งบ�ล่ล่�งก(ถิวายใหั�พระราชาปิระท�บเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -14310 3 0 0 0

[๔๓๑] ขุอเช�ญปิระท�บน�2ง ณ์ เคร=2องล่าดใบไม�ท#2เขุาปิ"ล่าดไว�ถิวายมหัาบพ�ตร ณ์ ท#2น#) จ้งทรงต�กน.)าจ้ากภาชนะน#)ล่�างพระบาทขุอง

มหัาบพ�ตรเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -14320 3 0 0 0

[๔๓๒] ขุอถิวายพระพร ใบหัมากเม�าขุองอาตมภาพน#)เปิ>นขุองสุ�ก (นF2งแล่�ว) ไม� ม#รสุเค0ม มหัาบพ�ตรผู้"�เปิ>นแขุกขุองอาตมภาพเสุด0จ้มาถิFงแล่�วเช�ญเสุวย เถิ�ด ขุอถิวายพระพร. -2 1 0 0 0 -14330 3 0 0 0

[๔๓๓] ด�ฉั�นไม�บร�โภคใบหัมากเม�า ใบหัมากเม�าน#)ไม�ใช�อาหัารสุ.าหัร�บด�ฉั�น ด�ฉั�น บร�โภคขุ�าวสุ�กแหั�งขุ�าวสุาล่# ซ่F2งปิร�งด�วยม�งสุะอ�นสุะอาด. -2 1 0 0 0 -14340 3 0 0 0

[๔๓๔] ความอ�ศจ้รรย(ย�อมแจ้�มแจ้�งกะด�ฉั�น เพราะได�เหั0นพระล่"กร�กอย"�ในท#2ล่�บแต� ผู้"�เด#ยว บร�โภคอาหัารเช�นน#) เหัต�ไรผู้�วพรรณ์ (ขุองผู้"�บร�โภคอาหัารเช�นน#)) จ้Fงผู้�องใสุ. -2 1 0 0 0 -14350 10 0 0 0

[๔๓๕] ขุอถิวายพระพร อาตมภาพนอนผู้"�เด#ยวบนเคร=2องล่าดใบไม�ท#2ปิ"ล่าดไว�แล่�ว เพราะการนอนผู้"�เด#ยวน�)น ผู้�วพรรณ์ขุองอาตมภาพจ้Fงผู้�องใสุ ใครๆ ม�ได�ต�)งการร�กษาทางราชการท#2ต�องผู้"กเหัน0บดาบสุ.าหัร�บอาตมภาพ เพราะการ นอนผู้"�เด#ยวน�)นผู้�วพรรณ์ขุองอาตมภาพจ้Fงผู้�องใสุ ขุอถิวายพระพร อาตม ภาพไม�ได�เศร�าโศกถิFงอารมณ์(ท#2ล่�วงไปิแล่�ว ไม�ปิรารถินาอารมณ์(ท#2ย�งไม�มาถิFง ย�งอ�ตภาพใหั�เปิ>นไปิด�วยสุ�2งท#2เก�ดขุF)นเฉัพาะหัน�า เพราะเหัต�น�)น ผู้�ว พรรณ์ขุองอาตมภาพจ้Fงผู้�องใสุ คนพาล่ท�)งหัล่ายย�อมเหั=อดแหั�ง เพราะ ปิรารถินาอารมณ์(ท#2ย�งไม�มาถิFง เพราะเศร�าโศกถิFงอารมณ์(ท#2ล่�วงไปิแล่�วเปิร#ยบเหัม=อนไม�อ�ออ�นเขุ#ยวสุด ถิ"กถิอนขุF)นท�)งไว�ท#2แดด ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -14360 12 0 0 0

[๔๓๖] ด"กรพระล่"กร�ก ด�ฉั�นขุอมอบกองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิ กอง พล่ราบ กองโล่�หั(แล่ะพระราชน�เวศน(อ�นเปิ>นสุถิานท#2ร =2นรมย(แก�พระล่"กร�กด�ฉั�นขุอมอบนางสุนมก.าน�ล่ผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�กอย�าง ขุอ พระล่"กร�กจ้งปิกครองนางสุนมก.าน�ล่เหัล่�าน�)น จ้งเปิ>นพระราชาขุองด�ฉั�น ท�)งหัล่าย หัญ�ง ๔ คน เปิ>นผู้"�ฉัล่าดในการฟOอนร.าแล่ะการขุ�บร�อง ศFกษาด#แล่�วในหัน�าท#2ขุองหัญ�ง จ้�กย�งพระล่"กร�กใหั�ร=2นรมย(ในกาม พระล่"กร�กจ้�กท.าปิระโยชน(อะไรในปิ9า ด�ฉั�นจ้�กน.าราชก�ญญาจ้ากพระราชาเหัล่�าอ=2นผู้"�ปิระด�บปิระดาด#แล่�ว พระล่"กร�กใหั�พระโอรสุเก�ดในหัญ�งเหัล่�าน�)นหัล่ายคนแล่�วภายหัล่�งจ้Fงบวชเถิ�ด พระล่"กเจ้�าย�งทรงพระเยาว(หัน��มแน�น ต�)งอย"� ในปิฐมว�ย พระเกศาย�งด.าสุน�ท จ้งเสุวย

ราชสุมบ�ต�ก�อนเถิ�ด พระล่"ก เจ้�าจ้งทรงพระเจ้ร�ญ จ้�กกระท.าปิระโยชน(อะไรในปิ9า. -2 1 0 0 0 -14370 15 0 0 0

[๔๓๗] ขุอถิวายพระพร คนหัน��มควรปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย(ควรจ้ะเปิ>นคนหัน��ม เพราะว�าการบวชขุองคนหัน��ม ท�านผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ ธรรมม#พระพ�ทธเจ้�าเปิ>นต�นสุรรเสุร�ญคนหัน��มควรปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ผู้"� ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย(ควรจ้ะเปิ>นคนหัน��ม อาตมภาพจ้�กปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( อาตมภาพไม�ต�องการด�วยราชสุมบ�ต� อาตมภาพเหั0นเด0กชายขุองท�านท�)งหัล่าย ผู้"�เร#ยกมารดาบ�ดา ซ่F2งเปิ>นบ�ตรท#2ร �กอ�นได�มาด�วยยากย�2งน�ก ย�งไม�ท�นถิFงแก�ก0ตายเสุ#ยแล่�ว อาตมภาพเหั0นเด0กหัญ�งขุองท�านท�)งหัล่ายซ่F2งสุวยสุดงดงามน�าด"น�าชม ม#อ�นสุ�)นไปิแหั�งช#ว�ตเหัม=อนหัน�อไม�ไผู้�ท#2ถิ"กถิอน ฉัะน�)น จ้ร�งอย"� จ้ะเปิ>นชายหัร=อหัญ�งก0ตามแม�จ้ะย�งหัน��มสุาวก0ตาย เพราะเหัต�น�)น ใครเล่�าจ้ะพFงวางใจ้ในช#ว�ตน�)นว�า เราย�งเปิ>นหัน��มสุาว อาย�ขุองคนเปิ>นขุองน�อยน�ก เพราะว�นค=นล่�วงไปิๆ เปิร#ยบเหัม=อนอาย� ขุองฝ่"งปิล่าในน.)าน�อย ความเปิ>นหัน��มสุาวในว�ยน�)นจ้�กท.าอะไรได� สุ�ตว(โล่กถิ"กครอบง.าแล่ะถิ"กหั�อมล่�อมอย"�เปิ>นน�ตย( เม=2อสุ�2งท#2ไม�เปิ>น ปิระโยชน(เปิ>นไปิอย"� มหัาบพ�ตรจ้ะอภ�เษกอาตมภาพในราชสุมบ�ต�ท.าไม. -2 1 0 0 0 -14380 3 0 0 0

[๔๓๘] สุ�ตว(โล่กอ�นอะไรครอบง.าไว� แล่ะอ�นอะไรหั�อมล่�อมไว� อะไรช=2อว�าสุ�2ง ไม�เปิ>นปิระโยชน(เปิ>นไปิอย"� ด�ฉั�นถิามแล่�ว ขุอพระล่"กเจ้�าจ้งบอกขุ�อน�)นแก�ด�ฉั�น.-2 1 0 0 0 -14390 8 0 0 0

[๔๓๙] สุ�ตว(โล่กอ�นความตายครอบง.าไว� อ�นความแก�หั�อมล่�อมไว� ว�นค=นช=2อว�าสุ�2งไม�เปิ>นปิระโยชน(เปิ>นไปิ มหัาบพ�ตรจ้งทรงทราบอย�างน#) ขุอถิวายพระพร เม=2อด�ายท#2เขุาก.าล่�งทอ ช�างหั"กทอไปิได�เท�าใด สุ�วนท#2จ้ะต�องทอก0ย�งเหัล่=ออย"�น�อยเท�าน�)น แม�ฉั�นใด ช#ว�ตขุองสุ�ตว(ท�)งหัล่ายก0ฉั�นน�)น แม�น.)า ท#2เต0มฝ่*2 งย�อมไม�ไหัล่ไปิสุ"�ท#2สุ"ง ฉั�นใด อาย�ขุองมน�ษย(ท�)งหัล่าย ย�อมไม� กล่�บมาสุ"�ความเปิ>นเด0กอ#ก ฉั�นน�)น แม�น.)าท#2เต0มฝ่*2 ง ย�อมพ�ดพาเอาต�นไม� ท#2เก�ดอย"�ร �มฝ่*2 งใหั�หั�กโค�นไปิ ฉั�นใด สุ�ตว(ท�)งปิวงย�อมถิ"กชราแล่ะมรณ์ะพ�ด พาไปิ ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -14400 16 0 0 0

[๔๔๐] ด"กรพระล่"กร�ก ด�ฉั�นขุอมอบกองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิ กอง พล่ราบ กองพล่โล่�หั( แล่ะพระราชน�เวศน(อ�นเปิ>นสุถิานท#2ร =2นรมย(แก�พระล่"กร�ก ด�ฉั�นขุอมอบนางสุนมก.าน�ล่ผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�กอย�าง ขุอพระล่"กจ้งปิกครองนางสุนมก.าน�ล่เหัล่�าน�)น จ้งเปิ>นพระ

ราชาขุองด�ฉั�น ท�)งหัล่าย หัญ�ง ๔ คน เปิ>นผู้"�ฉัล่าดในการฟOอนร.าแล่ะการขุ�บร�อง ศFกษาด#แล่�วในหัน�าท#2ขุองหัญ�ง จ้�กย�งพระล่"กร�กใหั�ร=2นรมย(ในกาม พระล่"กร�กจ้�กท.าปิระโยชน(อะไรในปิ9า ด�ฉั�นจ้�กน.าราชก�ญญาจ้ากพระราชาเหัล่�าอ=2น ผู้"� ปิระด�บปิระดาด#แล่�ว มาใหั�แก�พระล่"ก พระล่"กร�กใหั�พระโอรสุเก�ดใน หัญ�งเหัล่�าน�)นหัล่ายคนแล่�ว ภายหัล่�งจ้Fงบวชเถิ�ด พระล่"กเจ้�าย�งทรงพระ เยาว(หัน��มแน�น ต�)งอย"�ในปิฐมว�ยพระเกศาย�งด.าสุน�ท จ้งเสุวยราชสุมบ�ต� ก�อนเถิ�ด พระล่"กเจ้�าจ้งทรงพระเจ้ร�ญ จ้�กกระท.าปิระโยชน(อะไรในปิ9า ด"กร พระล่"กร�ก ด�ฉั�นขุอมอบฉัางหัล่วง พระคล่�ง พาหันะ พล่น�กายแล่ะน�เวศน( อ�นน�าร=2นรมย( แก�พระล่"กร�ก พระล่"กร�กจ้งแวดล่�อมด�วยราชก�ญญาอ�นงด งามเปิ>นมณ์ฑล่ จ้งหั�อมล่�อมด�วยหัม"�นางทาสุ# เสุวยราชสุมบ�ต�ก�อนเถิ�ด พระล่"กร�กจ้งทรงพระเจ้ร�ญ จ้�กกระท.าปิระโยชน(อะไรในปิ9า. -2 1 0 0 0 -14410 20 0 0 0

[๔๔๑] มหัาบพ�ตรจ้ะใหั�อาตมภาพเสุ=2อมไปิเพราะทร�พย(ท.าไม บ�คคล่จ้�กตายเพราะ ภรรยาท.าไม ปิระโยชน(อะไรด�วยความเปิ>นหัน��มสุาวซ่F2งต�องแก� ท.าไมจ้ะ ต�องใหั�ชราครอบง.าในโล่กพ�ศวาสุอ�นม#ชราแล่ะมรณ์ะเปิ>นธรรมดาน�)น จ้�ก เพล่�ดเพล่�นไปิท.าไม จ้ะเล่�นหั�วไปิท.าไม จ้ะย�นด#ไปิท.าไม จ้ะม#ปิระโยชน( อะไรด�วยการแสุวงหัาทร�พย( จ้ะม#ปิระโยชน(อะไรด�วยล่"กแล่ะเม#ยแก�อาตมภาพ อาตมภาพหัล่�ดพ�นแล่�วจ้ากเคร=2องผู้"ก ขุอถิวายพระพร ม�จ้จ้�ราช ย�อมไม�ย.2าย#อาตมภาพซ่F2งร" �ช�ดอย�างน#)ว�า เม=2อบ�คคล่ถิ"กม�จ้จ้�ราชครอบง.าแล่�ว จ้ะย�นด#ไปิท.าไม จ้ะปิระโยชน(อะไรด�วยการแสุวงหัาทร�พย( ผู้ล่ไม�ท#2สุ�ก แล่�ว ย�อมเก�ดภ�ยแก�การหัล่�นเปิ>นน�ตย( ฉั�นใด สุ�ตว(ท�)งหัล่ายท#2เก�ดแล่�วย�อมม#ภ�ยแต�ความตายเปิ>นน�ตย( ฉั�นน�)น คนเปิ>นอ�นมากได�พบก�นในเวล่าเช�าพอเวล่าเย0นก0ไม�เหั0นก�น คนเปิ>นอ�นมากได�พบก�นในเวล่าเย0น พอ ถิFงเวล่าเช�าก0ไม�ได�เหั0นก�น ควรร#บท.าความเพ#ยรเสุ#ยแต�ในว�นน#)ท#เด#ยวใครเล่�าจ้ะพFงร" �ความตายว�าจ้ะม#ในว�นพร� �งน#) เพราะความผู้�ดเพ#)ยนก�บ ม�จ้จ้�ราชผู้"�ม#เสุนาใหัญ�น�)นไม�ม#เล่ย โจ้รท�)งหัล่ายย�อมปิรารถินาทร�พย( อาตมภาพเปิ>นผู้"�พ�นจ้ากเคร=2องผู้"ก ขุอถิวายพระพร เช�ญมหัาบพ�ตรเสุด0จ้ กล่�บเถิ�ด อาตมภาพไม�ม#ความต�องการด�วยราชสุมบ�ต�. จ้บ เตม�ยชาดกท#2 ๑ ๒. มหัาชนกชาดก พระมหัาชนกทรงบ.าเพ0ญว�ร�ยบารม# -2 1 0 0 0 -14420 3 0 0 0

[๔๔๒] ใครน#2 เม=2อมองไม�เหั0นฝ่*2 ง ก0ย�งกระท.าความเพ#ยรว�ายอย"�ในท�ามกล่างมหัา สุม�ทร ท�านร" �อ.านาจ้ปิระโยชน(อะไร จ้Fงพยายามว�ายอย"�อย�างน#)น�ก.-2 1 0 0 0 -1

4430 3 0 0 0

[๔๔๓] ด"กรเทวดา เราพ�จ้ารณ์าเหั0นว�ตรขุองโล่กแล่ะอาน�สุงสุ(แหั�งความพยายาม เพราะฉัะน�)น ถิFงจ้ะไม�เหั0นฝ่*2 ง เราก0ต�องพยายามว�ายอย"�ในท�ามกล่าง มหัาสุม�ทร.-2 1 0 0 0 -14440 3 0 0 0

[๔๔๔] ฝ่*2 งมหัาสุม�ทรอ�นล่Fกปิระมาณ์ไม�ได� ย�อมไม�ปิรากฏ ความพยายามอย�าง ล่"กผู้"�ชายขุองท�านย�อมเปิล่�าปิระโยชน( ท�านย�งไม�ท�นจ้ะถิFงฝ่*2 งก0จ้�กต�องตาย เปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -14450 3 0 0 0

[๔๔๕] บ�คคล่ผู้"�กระท.าความเพ#ยรอย"� แม�จ้ะตาย ก0ช=2อว�าไม�เปิ>นหัน#) ค=อ ไม�ถิ"กต�เต#ยนในระหัว�างหัม"�ญาต� เทวดาแล่ะพรหัมท�)งหัล่าย อนF2ง บ�คคล่เม=2อ กระท.าก�จ้ขุองบ�ร�ษอย"� ย�อมไม�เด=อดร�อนในภายหัล่�ง. -2 1 0 0 0 -14460 4 0 0 0

[๔๔๖] การงานอ�นใดย�งไม�ถิFงท#2สุ�ดด�วยความพยายาม การงานอ�นน�)นก0ไร�ผู้ล่ ม#ความล่.าบากเก�ดขุF)น ความปิรากฏแก�บ�คคล่ผู้"�กระท.าความพยายามในอ�น ม�ใช�ฐานะใด จ้ะม#ปิระโยชน(อะไรด�วยความพยายามในอ�นม�ใช�ฐานะน�)น. -2 1 0 0 0 -14470 10 0 0 0

[๔๔๗] ด"กรเทวดา ผู้"�ใดร" �แจ้�งว�า การงานน#)ย�งไม�ถิFงท#2สุ�ดด�วยความพยายามแล่�ว ไม�ปิOองก�นอ�นตราย ช=2อว�าไม�พFงร�กษาช#ว�ตขุองตน ถิ�าผู้"�น�)นพFงล่ะความ เพ#ยรในฐานะเช�นน�)นเสุ#ย ก0จ้ะพFงร" �ผู้ล่แหั�งความเก#ยจ้คร�านน�)น ด"กรเทวดา คนบางพวกในโล่กน#) เหั0นอย"�ซ่F2งผู้ล่แหั�งความปิระสุงค( จ้Fง ปิระกอบการงานท�)งหัล่าย การงานเหัล่�าน�)นจ้ะสุ.าเร0จ้ก0ตาม ไม�สุ.าเร0จ้ก0ตามด"กรเทวดา ท�านย�อมเหั0นผู้ล่แหั�งการงานอ�นปิระจ้�กษ(แก�ตนแล่�วม�ใช�หัร=อ คนอ=2นๆ พาก�นจ้มล่งในมหัาสุม�ทร เราคนเด#ยวเท�าน�)นพยายามว�ายขุ�ามอย"�แล่ะได�เหั0นท�านมาสุถิ�ตอย"�ใกล่�เรา เราน�)นจ้�กพยายามตามสุต�ก.าล่�งจ้�กท.าความเพ#ยรท#2บ�ร�ษพFงกระท.า ไปิใหั�ถิFงฝ่*2 งแหั�งมหัาสุม�ทร.-2 1 0 0 0 -14480 3 0 0 0

[๔๔๘] ท�านใดถิFงพร�อมด�วยความพยายามโดยธรรม ไม�จ้มล่งในหั�วงมหัรรณ์พท�)งล่Fก ท�)งกว�างเหั0นปิานน#) ด�วยการกระท.าความเพ#ยรขุองบ�ร�ษ ท�านน�)น จ้งไปิในสุถิานท#2ซ่F2งใจ้ขุองท�านย�นด#เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -14490 7 0 0 0

[๔๔๙] ขุ�มทร�พย(ใหัญ� ๑๖ ขุ�มน#) ค=อ ขุ�มทร�พย(ท#2อาท�ตย(ขุF)น ๑ ขุ�มทร�พย(ท#2อาท�ตย(ตก ๑ ขุ�มทร�พย(ภายใน ๑ ขุ�มทร�พย(ภายนอก ๑ ขุ�มทร�พย(ไม�ใช� ภายในไม�ใช�ภายนอก ๑ ขุ�มทร�พย(ขุาขุF)น ๑ ขุ�มทร�พย(ขุาล่ง ๑ขุ�มทร�พย(ท#2ไม�ร�งท�)งสุ#2 ๑ ขุ�มทร�พย(ในท#2หันF2งโยชน(โดยรอบ ๑ ขุ�มทร�พย(ท#2ปิล่ายงาท�)งสุอง ๑ ขุ�มทร�พย(ท#2ปิล่ายทาง ๑ ขุ�มทร�พย(ท#2น.)า ๑ ขุ�มทร�พย(ท#2ยอด ต�นไม� ๑ ธน"หัน�กพ�นแรงคน ๑ บ�ล่ล่�งก(สุ#2เหัล่#2ยมหั�วนอนอย"�เหัล่#2ยมไหัน ๑ คนผู้"�ย�งเจ้�าหัญ�งสุ#วล่#ใหั�ย�นด# ๑.-2 1 0 0 0 -14500 11 0 0 0

[๔๕๐] บ�ร�ษผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ตพFงหัว�งร.2าไปิ ไม�พFงเบ=2อหัน�าย เราเหั0นตนได�เปิ>นพระ ราชาตามท#2เราปิรารถินา บ�ร�ษเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต พFงหัว�งร.2าไปิ ไม�พFงเบ=2อหัน�าย เราเหั0นตนอ�นน.)าพ�ดไปิสุ"�บก บ�ร�ษผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ตพFงพยายามร.2าไปิ ไม�พFง เบ=2อหัน�าย เราเหั0นตนได�เปิ>นพระราชาตามท#2เราปิรารถินา บ�ร�ษผู้"�เปิ>น บ�ณ์ฑ�ตพFงพยายามร.2าไปิ ไม�พFงเบ=2อหัน�าย เราเหั0นตนอ�นน.)าพ�ดไปิสุ"�บก นรชนผู้"�ม#ปิ*ญญาแม�อ�นท�กขุ(ถิ"กต�องแล่�ว ไม�พFงต�ดความหัว�งเพ=2อการมาแหั�งความสุ�ขุเสุ#ย จ้ร�งอย"� บ�คคล่เปิ>นอ�นมาก อ�นผู้�สุสุะท#2ไม�เปิ>นปิระโยชน(กระทบกระท�2งก0ด# อ�นผู้�สุสุะท#2เปิ>นปิระโยชน(กระทบกระท�2งก0ด# บ�คคล่เหัล่�าน�)นไม�ตรFกถิFงความขุ�อน#) จ้Fงเขุ�าถิFงความตาย ความค�ดท#2ย�งม�ได� ค�ดก0ม#อย"�บ�าง ความค�ดท#2ค�ดแล่�วเสุ=2อมหัายไปิบ�าง โภคะท�)งหัล่ายขุอง สุตร#หัร=อบ�ร�ษ หัาสุ.าเร0จ้ด�วยความค�ดไม�. -2 1 0 0 0 -14510 5 0 0 0

[๔๕๑] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ พระราชาผู้"�ครอบครองภาคพ=)นท�)งปิวง ผู้"�เปิ>นใหัญ�ในท�ศ ไม�ทรงเปิ>นเหัม=อนแต�ก�อน บ�ดน#)ไม�ทอดพระเนตรการฟOอนร.า ไม�ทรง ใสุ�พระท�ยในการขุ�บร�อง ไม�ทอดพระเนตรฝ่"งเน=)อ ไม�เสุด0จ้ปิระพาสุพระราชอ�ทยาน ไม�ทอดพระเนตรฝ่"งหังสุ( พระองค(ปิระท�บน�2งเฉัยเหัม=อน คนใบ� ไม�ทรงว�าราชการอะไรๆ.-2 1 0 0 0 -14520 7 0 0 0

[๔๕๒] น�กปิราชญ(ท�)งหัล่ายผู้"�ใคร�ความสุ�ขุ ม#ศ#ล่อ�นปิกปิด ปิราศจ้ากเคร=2องผู้"กค=อ ก�เล่สุ ท�)งหัน��มท�)งแก� ม#ต�ณ์หัาอ�นก�าวล่�วงแล่�ว อย"� ณ์ อารามขุอง ใครหันอในว�นน#) ขุ�าพเจ้�าขุอนอบน�อมน�กปิราชญ(เหัล่�าน�)น ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ใหัญ� น�กปิราชญ(เหัล่�าใดเปิ>นผู้"�ไม�ขุวนขุวายอย"�ในโล่ก อ�นถิFงซ่F2งความ ขุวนขุวาย น�กปิราชญ(เหัล่�าน�)นต�ดเสุ#ยซ่F2งขุ�าย ค=อ ต�ณ์หัาอ�นม�2นคงแหั�งมฤตย"ผู้"�ม#มารยาอย�างย�2ง ท.าล่ายเสุ#ยด�วยญาณ์ไปิอย"� ใครจ้ะพFงน.าเราไปิ ใหั�ถิFงสุถิานท#2อย"�แหั�งน�กปิราชญ(เหัล่�าน�)นได�. -2 1 0 0 0 -14530 139 0 0 0

[๔๕๓] เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ซ่F2งนายช�างผู้"�ฉัล่าดจ้�ดการสุร�างแบ�งไว�เปิ>นสุ�วนๆ ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�ก

สุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์(กว�างขุวางร� �งเร=องโดยปิระการท�)งปิวง ออกบวชได�ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไร เราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นสุมบ"รณ์( ซ่F2งม#ปิราการแล่ะเสุาค�ายเร#ยงราย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอเม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะ พระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ซ่F2งม#ปิOอมค"แล่ะซ่� �มปิระต"ม�2นคง ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�น บร�บ"รณ์( ม#ทางหัล่วงหัล่ายสุายต�ดไว�เร#ยบร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)น จ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ซ่F2งจ้�ดร�านตล่าดไว�เร#ยบร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ซ่F2งม#โค ม�า แล่ะรถิ เบ#ยดเสุ#ยดก�น ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ม#สุวนสุาธารณ์ะแล่ะวนสุถิาน เปิ>นระเบ#ยบเร#ยบร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ม#หัม"�ไม�ในพระราชอ�ทยาน เปิ>นระเบ#ยบเร#ยบร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ม#ปิราสุาทราชมนเท#ยรอ�นงดงาม เปิ>นระเบ#ยบเร#ยบร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได� เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระนครม�ถิ�ล่าอ�นบร�บ"รณ์( ม#ปิราการสุาม ช�)น พร�2งพร�อมด�วยพระบรมวงศาน�วงศ( อ�นพระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�เร=องยศ พระนามว�าโสุมน�สุทรงสุร�างไว� ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได� เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะว�เทหัร�ฐอ�นบร�บ"รณ์( ม#การสุะสุมธ�ญญา หัารเปิ>นต�นไว�พร�อมม"ล่ อ�นพระเจ้�าว�เทหัราชทรงปิกครองโดยธรรม ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะว�เทหัร�ฐ อ�นบร�บ"รณ์( อ�นอร�ราชศ�ตร"ไม�สุามารถิผู้จ้ญได� อ�นพระเจ้�าว�เทหัราชทรงปิกครองโดยธรรม ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระราชมนเท#ยรอ�นน�าร=2นรมย( ท#2นายช�างผู้"�ชาญฉัล่าดจ้�ดสุร�างไว�เปิ>นสุ�วนๆ ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระราชมนเท#ยรอ�นน�าร=2นรมย( ท#2ฉัาบทาด�วยปิ"นขุาวแล่ะด�นเหัน#ยว ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระราชมนเท#ยรอ�นร=2นรมย( ม#กล่�2นหัอมฟ� Oงจ้ร�งใจ้ออก บวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอเม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระต.าหัน�กยอด อ�นนายช�างผู้"�ชาญฉัล่าดจ้�ดสุร�างไว�เปิ>นสุ�วนๆ ออกบวชได�ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระต.าหัน�กยอด อ�นฉัาบทาด�วยปิ"นขุาวแล่ะด�นเหัน#ยว ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะพระต.าหัน�กยอด อ�นม#กล่�2นหัอมฟ� Oงจ้ร�ง ใจ้ ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะ พระต.าหัน�กยอด อ�นนายช�างผู้"�ชาญฉัล่าดทาสุ#ไว�สุวยงาม ปิระพรมด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะบ�ล่ล่�งก(ทอง

อ�นล่าดด�วยผู้�าโกเชาว(อย�างว�จ้�ตร ออกบวช ได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะบ�ล่ล่�งก(แก�วมณ์#อ�นล่าดด�วยผู้�าโกเชาว(อย�างว�จ้�ตร ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะผู้�าฝ่Oาย ผู้�าไหัม ผู้�าโขุมพ�สุตร( ออกบวชได� ผู้�าโกท�มพรพ�สุตร( ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไร เราจ้Fงจ้�กล่ะสุระโบกขุรณ์#อ�นน�าร=2นรมย( ม#นกจ้ากพรากมาสุ�งเสุ#ยงพร.2า เพร#ยกอย"� ดาดาษด�วยดอกมณ์ฑา ดอกปิท�ม แล่ะดอกอ�บล่ ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะกองช�างอ�นปิระด�บ ปิระดาด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง ม#สุายร�ดทองค.า เปิ>นช�างตระก"ล่มาต�งคะ ม#เคร=2องปิกตระพองแล่ะตาขุ�ายทอง ม#นายควาญผู้"�ถิ=อโตมรแล่ะขุอง�าว ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไร จ้Fงจ้�กล่ะกองม�าอ�นปิระด�บปิระดาด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง เปิ>นม�าต�น ตระก"ล่สุ�นธพชาต�อาชาไนย เปิ>นพาหันะเร0ว อ�นนายสุารถิ#ถิ=อแสุ�แล่ะธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไร เราจ้Fงจ้�กล่ะกองรถิอ�นผู้"กสุอดเคร=2องรบ ต�ดธงปิระจ้.าหั��มด�วยหัน�งเสุ=อ เหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนายสุารถิ# สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได� เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะรถิทองม#เคร=2องครบคร�น ต�ดธงปิระจ้.าหั��ม ด�วยหัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนายสุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะรถิเง�น ... รถิม�า ... รถิอ"ฐ ... รถิโค ... รถิแกะ ... รถิแพะ ... รถิมฤค ซ่F2งม#เคร=2องครบคร�น ต�ดธงปิระจ้.าหั��ม ด�วยหัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวงอ�น นายสุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นปิระจ้.า ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะกองฝ่Yกช�างผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการ ท�)งปิวง สุวมเกราะเขุ#ยว กล่�าหัาญ ถิ=อโตมรแล่ะขุอง�าว ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะกองม�า ... กองฝ่Yกรถิอ�นปิระด�บเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวมเกราะเขุ#ยว กล่�าหัาญ ถิ=อธน"แล่ะแล่�ง ... กองธน" อ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวมเกราะเขุ#ยวกล่�าหัาญ ถิ=อธน"แล่ะแล่�ง ... พวกราชบ�ตรผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการ ท�)งปิวง สุวมเกราะอ�นว�จ้�ตร กล่�าหัาญ ถิ=อกฤตทอง ออกบวชได�ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะหัม"�พราหัมณ์(ผู้"� ครองผู้�า ปิระด�บปิระดา ล่"บไล่�ต�วด�วยจ้�รณ์(จ้�นทน(เหัล่=อง ทรงผู้�าเน=)อด#อ�นมาแต�แคว�นกาสุ# ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอเม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะหัม"�อ.ามาตย(ผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวม เกราะเหัล่=อง กล่�าหัาญ เด�นไปิขุ�างหัน�าเปิ>นระเบ#ยบเร#ยบร�อย ออกบวช ได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะนางสุนม ก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน อ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะนาง

สุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ผู้"�ล่ะม�นล่ะไมสุะโอดสุะอง ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะนางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ผู้"�ว�านอนสุอนง�าย เจ้รจ้าไพเราะน�าร�ก ออกบวชได�ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะถิาดทองค.าหัน�ก ร�อยปิ*ล่ล่ะ จ้.าหัล่�กล่วดล่ายต�)งร�อย ออกบวชได� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรหันอกองช�างอ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง ม#สุายร�ดทองค.า เปิ>นช�างตระก"ล่มาต�งคะ ม#เคร=2องปิกกะพองแล่ะตาขุ�ายทอง อ�นนายควาญผู้"�ถิ=อโตมรแล่ะขุอง�าวขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ท#2เคยขุ#2ต�ดตามเรา จ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรกองม�าอ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง เปิ>นม�าต�นตระก"ล่สุ�นธพชาต�อาชาไนย เปิ>นพาหันะเร0ว อ�นนายสุารถิ#ถิ=อแสุ�แล่ะธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ท#2เคยต�ดตาม เรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรกอง รถิ ซ่F2งผู้"กสุอดเคร=2องรบต�ดธงปิระจ้.า หั��มด�วยหัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อ โคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนายสุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ท#2เคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรรถิทองซ่F2งม#เคร=2องครบคร�น ต�ดธงปิระจ้.าหั��มด�วย หัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนาย สุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ท#2เคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเราความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรรถิเง�น ... รถิม�า ... รถิอ"ฐ ... รถิโค ... รถิแพะ ... รถิแกะ ... รถิมฤค ซ่F2งม#เคร=2องครบคร�น ต�ดธงปิระจ้.าหั��มด�วย หัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง อ�นนาย สุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า ท#2เคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้Fงจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรกองฝ่Yกช�าง ผู้"�ปิระด�บด�วย เคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวมเกราะเขุ#ยว กล่�าหัาญ ถิ=อโตมรแล่ะขุอง�าว ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรกองฝ่Yกม�า อ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวม เกราะเขุ#ยว กล่�าหัาญ ถิ=อแสุ�แล่ะธน" ... กองฝ่Yกรถิ อ�นปิระด�บด�วยเคร=2อง อล่�งการท�)งปิวง สุวมเกราะเขุ#ยว กล่�าหัาญ ถิ=อธน"แล่ะแล่�งธน" ... กองฝ่Yก ธน" ... พวกราชบ�ตร ผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง สุวมเกราะอ�น ว�จ้�ตร กล่�าหัาญ ถิ=อกฤตทอง ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเราความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรหัม"�พราหัมณ์(ผู้"�ครองผู้�า ปิระ ด�บปิระดา ล่"บไล่�ต�วด�วยจ้�รณ์จ้�นทน(เหัล่=อง ทรงผู้�าเน=)อด#แคว�นกาสุ# ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไร หันอ เม=2อไรหัม"�อ.ามาตย(ผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวงสุวมเกราะเหัล่=อง กล่�าหัาญ เด�นไปิขุ�างหัน�าเปิ>นระเบ#ยบเร#ยบร�อย ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไร นางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ผู้"�ปิระด�บปิระดาด�วยเคร=2องอล่�งการ ท�)งปิวง ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได� เม=2อไรหันอ เม=2อไรนางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน

ผู้"�ล่ะม�นล่ะไม สุะโอดสุะอง ท#2เคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรนางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ผู้"�ว�านอนสุอนง�าย เจ้รจ้าไพเราะน�าร�ก ซ่F2งเคยต�ดตามเรา จ้Fงจ้�กไม�ต�ดตามเรา ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กได�ปิล่งผู้มหั�มผู้�า สุ�งฆ่าฏ�อ� �มบาตรเท#2ยวบ�ณ์ฑบาต ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอเม=2อไรเราจ้�กได�ทรงผู้�าสุ�งฆ่าฏ�อ�นท.าด�วยผู้�าบ�งสุ�ก�ล่ ซ่F2งเขุาท�)งไว�ท#2หันทาง ใหัญ� ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรฝ่นตกตล่อด ๗ ว�น เราจ้Fงจ้�กม#จ้#วรเปิRยกช��มเท#2ยวบ�ณ์ฑบาต ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กได�จ้าร�กไปิตามต�นไม�ตามราวปิ9า ตล่อดท�)งกล่างว�น กล่างค=น เท#2ยวไปิโดยไม�ต�องหั�วงหัล่�งความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไร หันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กล่ะความกล่�วแล่ะความขุล่าดได�เด0ดขุาด เท#2ยวไปิ ผู้"�เด#ยว ไม�ม#เพ=2อนสุอง ตามซ่อกเขุาแล่ะล่.าธาร ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ ได�เม=2อไรหันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กได�ท.าจ้�ตใหั�ตรง ด�งคนด#ดพ�ณ์ ด#ดสุาย พ�ณ์ท�)ง ๗ สุายใหั�เปิ>นเสุ#ยงร=2นรมย(ใจ้ ความด.าร�น�)นจ้�กสุ.าเร0จ้ได�เม=2อไร หันอ เม=2อไรเราจ้Fงจ้�กต�ดเสุ#ยได�ซ่F2งกามสุ�งโยชน( ท�)งท#2เปิ>นขุองท�พย(ท�)งท#2 เปิ>นขุองมน�ษย( เหัม=อนช�างหัน�งต�ดรองเท�าโดยรอบ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -14540 15 0 0 0

[๔๕๔] นางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คนน�)น ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง ต�างปิระคองพาหัาร.าพ�นว�า เพราะเหัต�ไร พระองค(จ้Fงทรงล่ะท�)งพวกเกล่�า กระหัม�อมฉั�นไว� นางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ล่�วนล่ะม�นล่ะไม สุะโอดสุะอง ต�างปิระคองพาหัาร.าพ�นว�า เพราะเหัต�ไร พระองค(จ้Fงทรงล่ะท�)งพวกเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไว� นางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คน ล่�วนว�านอนสุอนง�าย เจ้รจ้าไพเราะน�าร�ก ต�างปิระคองพาหัาร.าพ�นว�า เพราะ เหัต�ไรพระองค(จ้Fงทรงล่ะท�)งพวกเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไว� พระราชาทรงล่ะนางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คนเหัล่�าน�)น ล่�วนปิระด�บปิระดาด�วย อล่�งการท�)งปิวง เสุด0จ้ม��งผู้นวชแต�พระองค(เด#ยว พระราชาทรงล่ะนาง สุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์ ๗๐๐ คนเหัล่�าน�)น ผู้"�ล่ะม�นล่ะไม สุะโอดสุะอง เสุด0จ้ม��งผู้นวชแต�พระองค(เด#ยว พระราชาทรงล่ะนางสุนมก.าน�ล่ปิระมาณ์๗๐๐ คนเหัล่�าน�)น ผู้"�ว�านอนสุอนง�าย เจ้รจ้าไพเราะน�าร�ก เสุด0จ้ม��งผู้นวช แต�พระองค(เด#ยว ทรงล่ะถิาดทองค.าหัน�กปิระมาณ์ ๑๐๐ ปิ*ล่ล่ะ จ้.าหัล่�ก ล่วดล่ายต�)งร�อย ทรงอ��มบาตรด�น เปิ>นการอภ�เษกคร�)งท#2 ๒.-2 1 0 0 0 -14550 6 0 0 0

[๔๕๕] คล่�งท�)งหัล่าย ค=อ คล่�งเง�น คล่�งทอง คล่�งแก�วม�กดา คล่�งแก�วไพฑ"รย( คล่�งแก�วมณ์# คล่�งสุ�งขุ( คล่�งไขุ�ม�กด( คล่�งผู้�า คล่�งจ้�นทน(เหัล่=อง คล่�งหัน�ง คล่�งงาช�าง คล่�งพ�สุด� คล่�งทองแดง คล่�งเหัล่0ก เปิ>นอ�นมาก ม#เปิล่วไฟเสุมอเปิ>นอ�นเด#ยวก�น น�ากล่�ว แม�จ้�ดไว�คนล่ะสุ�วน ไฟก0ไหัม�

หัมด ขุ�าแต�พระราชาขุอเช�ญเสุด0จ้กล่�บก�อนเถิ�ด พระราช ทร�พย(ขุองพระองค(อย�าพ�นาศเสุ#ยเล่ย.-2 1 0 0 0 -14560 2 0 0 0

[๔๕๖] เราท�)งหัล่ายผู้"�ไม�ม#ความก�งวล่ เปิ>นสุ�ขุด#จ้ร�งหันอ เม=2อกร�งม�ถิ�ล่าถิ"กเพล่�ง เผู้าอย"� อะไรหัน�อยหันF2งขุองเราม�ได�ถิ"กเพล่�งเผู้า.-2 1 0 0 0 -14570 3 0 0 0

[๔๕๗] เก�ดพวกโจ้รในดงขุF)นแล่�ว พาก�นมาปิล่�นแว�นแคว�นขุองพระองค( ขุ�าแต� พระราชา ขุอเช�ญเสุด0จ้กล่�บเถิ�ด แว�นแคว�นน#)อย�าพ�นาศเสุ#ยเล่ย.-2 1 0 0 0 -14580 4 0 0 0

[๔๕๘] เราท�)งหัล่ายผู้"�ไม�ม#ความก�งวล่ เปิ>นสุ�ขุด#จ้ร�งหันอ เม=2อแว�นแคว�นถิ"กปิล่�นอะไรหัน�อยหันF2งขุองเราม�ได�ถิ"กปิล่�น เราท�)งหัล่ายผู้"�ไม�ม#ความก�งวล่ เปิ>น สุ�ขุด#จ้ร�งหันอ เราท�)งหัล่ายจ้�กม#ปิRต�เปิ>นภ�กษา เหัม=อนด�งเทพเจ้�าเหัล่�าอาภ�สุสุระ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -14590 3 0 0 0

[๔๕๙] เสุ#ยงอ�นกFกก�องขุองหัม"�ชนเปิ>นอ�นมากน#) เพราะอะไร น�2นใครหันอ มาก�บท�านเหัม=อนเล่�นก�นอย"�ในบ�าน ด"กรสุมณ์ะ อาตมภาพขุอถิามท�านมหัาชนน#)ต�ดตามท�านมาเพ=2อปิระโยชน(อะไร. -2 1 0 0 0 -14600 4 0 0 0

[๔๖๐] มหัาชนน#)ต�ดตามขุ�าพเจ้�าผู้"�ล่ะท�)งพวกเขุาไปิในท#2น#) ขุ�าพเจ้�าผู้"�ล่�วงเสุ#ยซ่F2ง เขุตแดน ค=อ ก�เล่สุ ออกบวชเพ=2อบรรล่�ถิFงมโนธรรม ค=อ ญาณ์ขุอง พระม�น# แต�ย�งเจ้=อด�วยความเพล่�ดเพล่�นท�)งหัล่ายอย"� พระผู้"�เปิ>นเจ้�าร" �อย"�จ้ะถิามท.าไม. -2 1 0 0 0 -14610 4 0 0 0

[๔๖๑] พระองค(เพ#ยงแต�ทรงสุร#ระอ�นครองผู้�ากาสุาวะน#) อย�าได�สุ.าค�ญว�าเราขุ�าม พ�นเขุตแดน ค=อ ก�เล่สุแล่�ว กรรม ค=อ ก�เล่สุน#) จ้ะพFงขุ�ามได�ด�วย การทรงเพศบรรพช�ตก0หัาไม� เพราะอ�นตราย ค=อ ก�เล่สุขุองพระองค(ย�ง ม#อย"�มาก. -2 1 0 0 0 -14620 2 0 0 0

[๔๖๒] อ�นตรายอะไรหันอ จ้ะพFงม#แก�ขุ�าพเจ้�าผู้"�ม#ปิกต�อย"�ผู้"�เด#ยวอย�างน#) ไม�ปิรารถินากามท�)งหัล่ายในมน�ษยโล่กแล่ะในเทวโล่ก. -2 1 0 0 0 -14630 2 0 0 0

[๔๖๓] อ�นตรายเปิ>นอ�นมากแล่ ค=อ ความหัล่�บ ความเก#ยจ้คร�าน ความง�วง เหังา ความไม�ย�นด# ความเมาอาหัาร ต�)งอย"�ในสุร#ระขุองพระองค(.-2 1 0 0 0 -14640 2 0 0 0

[๔๖๔] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( ท�านพร.2าสุอนขุ�าพเจ้�าด#หันอ ขุ�าพเจ้�าขุอถิามท�าน ผู้"�น�รท�กขุ( ท�านเปิ>นใครหันอ.-2 1 0 0 0 -14650 8 0 0 0

[๔๖๕] ชนท�)งหัล่ายร" �จ้�กอาตมาโดยช=2อว�านารทะ โดยโคตรว�าก�สุสุปิะ อาตมามาในสุ.าน�กขุองพระองค(ด�วยความสุ.าค�ญว�าการสุมาคมก�บสุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่าย เปิ>นความด# พระองค(จ้งทรงม#ความย�นด#ในบรรพชาน#) ว�หัารธรรมจ้งเก�ดแก�พระองค( ก�จ้อ�นใดย�งพร�องด�วยศ#ล่ การบร�กรรมแล่ะฌาน พระองค( จ้งทรงบ.าเพ0ญก�จ้น�)น ใหั�บร�บ"รณ์(ด�วยความอดทนแล่ะความสุงบระง�บอย�าถิ=อพระองค(ว�าเปิ>นกษ�ตร�ย( จ้งทรงคล่ายออกเสุ#ยซ่F2งความย�บล่งแล่ะ ความฟ"ขุF)น จ้งทรงกระท.าโดยเคารพซ่F2งก�ศล่กรรมบถิว�ชชาแล่ะสุมณ์ธรรม แล่�วบ.าเพ0ญพรหัมจ้รรย(. -2 1 0 0 0 -14660 4 0 0 0

[๔๖๖] ด"กรพระชนก พระองค(ทรงล่ะช�าง ม�า ชาวนครแล่ะชนบทเปิ>นอ�นมากเสุด0จ้ออกผู้นวชทรงย�นด#แล่�วในบาตร ชาวชนบท ม�ตรอ.ามาตย(แล่ะ พระปิระย"รญาต�เหัล่�าน�)น ได�กระท.าความผู้�ดใหั�แก�พระองค(หัร=อหันอเพราะเหัต�ไร พระองค(จ้Fงทรงชอบพระท�ยบาตรน�)น. -2 1 0 0 0 -14670 3 0 0 0

[๔๖๗] ขุ�าแต�ท�านผู้"�ครองหัน�งสุ�ตว(ผู้"�เจ้ร�ญ ขุ�าพเจ้�าม�ได�เคยเอาชนะพระปิระย"รญาต�อะไรๆ โดยสุ�วนเด#ยวในกาล่ไหันๆ โดยอธรรมเล่ย แม�พระย"รญาต� ก0ม�ได�เคยเอาชนะขุ�าพเจ้�าโดยอธรรม.-2 1 0 0 0 -14680 5 0 0 0

[๔๖๘] ขุ�าแต�ท�านผู้"�ครองหัน�งสุ�ตว(ผู้"�เจ้ร�ญ ขุ�าพเจ้�าได�เหั0นปิระเพณ์#ขุองโล่ก เหั0น โล่กถิ"กก�เล่สุขุบก�ด ถิ"กก�เล่สุท.าใหั�เปิ>นด�งเปิMอกตม จ้Fงได�ท.าเหัต�น#)ใหั�เปิ>นเคร=2องเปิร#ยบเท#ยบว�า ปิ�ถิ�ชนจ้มอย"�แล่�วในก�เล่สุว�ตถิ�ใด สุ�ตว(เปิ>นอ�นมาก ย�อมถิ"กปิระหัาร แล่ะถิ"กฆ่�าในก�เล่สุว�ตถิ�น�)น ด�งน#) จ้Fงได�บวชเปิ>นภ�กษ�.-2 1 0 0 0 -14690 4 0 0 0

[๔๖๙] ใครหันอเปิ>นผู้"�จ้.าแนกแจ้กอรรถิสุ�2งสุอนพระองค( ค.าอ�นสุะอาดน#)เปิ>นค.า ขุองใคร ด"กรพระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เพราะพระองค(หัาได�ตร�สุบอกดาบสุ ผู้"�เปิ>นกรรมวาท#หัร=อสุมณ์ะค=อพระปิ*จ้เจ้กพ�ทธเจ้�าผู้"�ปิระกอบด�วยว�ชชาซ่F2ง เปิ>นไปิล่�วงท�กขุ(ไม�.

-2 1 0 0 0 -14700 16 0 0 0

[๔๗๐] ขุ�าแต�ท�านผู้"�ครองหัน�งสุ�ตว( แม�ขุ�าพเจ้�าจ้ะสุ�กการะสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์( โดยสุ�วนเด#ยว แต�ไม�เคยเขุ�าใกล่�ไต�ถิามอะไรๆ ในกาล่ไหันๆ เล่ย ขุ�าแต�ท�านผู้"�ครองหัน�งสุ�ตว( ขุ�าพเจ้�าร� �งเร=องด�วยศ�ร� ไปิย�งราชอ�ทยานด�วย อาน�ภาพใหัญ� เม=2อชาวพน�กงานก.าล่�งขุ�บเพล่งปิระโคมดนตร#อย"� ขุ�าพเจ้�า น�)นได�เหั0นต�นมะม�วงก.าล่�งม#ผู้ล่อย"�ภายนอกก.าแพง ในพระราชอ�ทยาน อ�นกFกก�องด�วยการปิระโคมดนตร# ปิระกอบด�วยคนขุ�บแล่ะคนปิระโคม ขุ�าพเจ้�าล่ะต�นมะม�วงอ�นม#ศ�ร�น�)น ท#2มน�ษย(ท�)งหัล่ายผู้"�ปิรารถินาผู้ล่ฟาดต#อย"� ล่งจ้ากคอช�างเขุ�าไปิย�งโคนต�นมะม�วงท#2ม#ผู้ล่แล่ะไม�ม#ผู้ล่ ขุ�าพเจ้�าเหั0นต�น มะม�วงอ�นม#ผู้ล่ ท#2บ�คคล่เบ#ยดเบ#ยนหั�กแล่�วปิราศจ้ากใบแล่ะก�าน แล่ะ ได�เหั0นต�นมะม�วงอ#กต�นหันF2งม#ใบเขุ#ยวสุดงดงาม ศ�ตร"ท�)งหัล่ายย�อมก.าจ้�ด แม�พวกเราผู้"�เปิ>นอ�สุระ ผู้"�ม#ศ�ตร"ด�จ้หันามเปิ>นอ�นมาก เปิร#ยบเหัม=อนต�น มะม�วงม#ผู้ล่อ�นมน�ษย(ท�)งหัล่ายเบ#ยดเบ#ยนแล่�ว ฉัะน�)นคนย�อมฆ่�าเสุ=อ เหัล่=องเพราะหัน�ง ย�อมฆ่�าช�างเพราะงา ย�อมฆ่�าคนม�2งค�2งเพราะทร�พย( ใครเล่�าจ้�กฆ่�าคนท#2ไม�ม#เร=อน ไม�ม#สุ�นถิวะค=อต�ณ์หัา ต�นมะม�วง ๒ ต�น ค=อ ต�นหันF2งม#ผู้ล่แล่ะต�นหันF2งไม�ม#ผู้ล่ เปิ>นผู้"�สุ� 2งสุอนขุ�าพเจ้�า. -2 1 0 0 0 -14710 4 0 0 0

[๔๗๑] คนท�)งปิวง ค=อ กองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ตกใจ้ว�าพระราชาทรงผู้นวชเสุ#ยแล่�ว ขุอพระองค(ทรงปิล่อบปิระช�มชนใหั�เบาใจ้ทรงต�)งความค��มครอง ทรงอภ�เษกพระราชโอรสุในราชสุมบ�ต�แล่�ว จ้Fง ทรงผู้นวชในภายหัล่�งเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -14720 4 0 0 0

[๔๗๒] เราได�สุล่ะชาวชนบท ม�ตร อ.ามาตย(แล่ะพระปิระย"รญาต�ท�)งหัล่ายแล่�ว ท#ฆ่าว�ราชก�มารผู้"�ผู้ด�งร�ฐ เปิ>นบ�ตรขุองชาวว�เทหัร�ฐม#อย"� ปิระชาบด#ชาว ว�เทหัร�ฐ จ้�กอภ�เษกบ�ตรเหัล่�าน�)นใหั�เสุวยราชสุมบ�ต�ในกร�งม�ถิ�ล่า.-2 1 0 0 0 -14730 5 0 0 0

[๔๗๓] มาเถิ�ด อาตมาจ้�กใหั�เธอศFกษาตามค.าท#2อาตมาชอบ เม=2อเธอใหั�โอรสุครองราชสุมบ�ต�แล่�วพร.2าสุอนเร=2องราชสุมบ�ต�ด�วยค�ดว�าล่"กขุองเราเปิ>นพระ ราชา ก0จ้ะท.าบาปิท�จ้ร�ตเปิ>นอ�นมากด�วยกาย วาจ้าแล่ะใจ้ อ�นเปิ>นเหัต� ใหั�ไปิสุ"�ท�คต� การย�งอ�ตตภาพใหั�เปิ>นไปิด�วยก�อนขุ�าวท#2ผู้"�อ=2นใหั�ซ่F2งสุ.าเร0จ้ มาแต�ผู้"�อ=2นน#) เปิ>นธรรมขุองน�กปิราชญ(. -2 1 0 0 0 -14740 5 0 0 0

[๔๗๔] ก�ล่บ�ตรผู้"�ฉัล่าดแม�ใด ไม�พFงบร�โภคอาหัารในภ�ตตกาล่ท#2 ๕

เพ#ยงด�งใกล่�จ้ะตาย หัร=อพFงตายด�วยความหั�ว ก�ล่บ�ตรผู้"�ฉัล่าดน�)น ก0ไม�พFงบร�โภคก�อนขุ�าวอ�นคล่�กฝ่�9นไม�สุะอาดเล่ยม�ใช�หัร=อ ขุ�าแต�พระมหัาชนก พระองค( เสุวยได�ซ่F2งก�อนเน=)อ อ�นเปิ>นเดนสุ�น�ขุ ไม�สุะอาดน�าเกล่#ยดน�ก. -2 1 0 0 0 -14750 4 0 0 0

[๔๗๕] ด"กรพระนางสุ#วล่# บ�ณ์ฑบาตใด เปิ>นขุองอ�นบ�คคล่ผู้"�ครองเร=อนหัร=อสุ�น�ขุสุล่ะแล่�ว บ�ณ์ฑบาตน�)น ช=2อว�าไม�เปิ>นอาหัารขุองอาตมาก0หัาม�ได�ขุองบร�โภคเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งในโล่กน#) ท#2ได�มาแล่�วโดยธรรม ขุองบร�โภคท�)งหัมดน�)นกล่�าวก�นว�าไม�ม#โทษ. -2 1 0 0 0 -14760 3 0 0 0

[๔๗๖] ด"กรนางก�มาร�กาผู้"�นอนใกล่�มารดา ผู้"�ปิระด�บปิระดาเปิ>นน�ตย( เพราะเหัต�ไร ก.าไล่ม=อ ขุองเธอขุ�างหันF2งจ้Fงม#เสุ#ยงด�ง อ#กขุ�างหันF2งไม�ม#เสุ#ยงด�ง.-2 1 0 0 0 -14770 6 0 0 0

[๔๗๗] ขุ�าแต�สุมณ์ะ ก.าไล่ม=อสุองอ�นซ่F2งสุวมอย"�ท#2ม=อขุองด�ฉั�นน#) เพราะก.าไล่ สุองอ�นกระทบก�นจ้Fงม#เสุ#ยงด�ง ก.าไล่ม=อสุองอ�นจ้Fงม#เสุ#ยงด�ง ก.าไล่ม=อ อ�นหันF2งสุรวมอย"�ท#2ขุ�อม=อขุองด�ฉั�น ไม�ม#อ�นท#2สุอง จ้Fงไม�เก�ดเสุ#ยงด�งราวกะว�าม�น#สุงบน�2งอย"� บ�คคล่สุองคนถิFงความว�วาทก�น บ�คคล่คนเด#ยว จ้�กว�วาทก�บใคร ท�านผู้"�ปิรารถินาสุวรรค(จ้งชอบความเปิ>นผู้"�เด#ยวเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -14780 10 0 0 0

[๔๗๘] ด"กรพระนางสุ#วล่# เธอได�ย�นคาถิาท#2นางก�มาร�กากล่�าวแล่�วหัร=อ นางก�มาร�กา เปิ>นเพ#ยงสุาวใช�มาต�เต#ยนเรา ความปิระพฤต�ขุองเราท�)งสุอง อาตมาเปิ>น บรรพช�ต เธอเปิ>นสุตร#เด�นตามก�นมา ย�อมเปิ>นเหัต�แหั�งค.าต�เต#ยนด"กรนางผู้"�เจ้ร�ญ ทางสุองแพร�งน#) อ�นเราท�)งสุองผู้"�เด�นทางสุ�ญจ้รมาแล่�วเธอจ้งถิ=อเอาทางหันF2ง อาตมาก0จ้�กถิ=อเอาอ#กทางหันF2ง เธออย�าเร#ยกอาตมา ว�า เปิ>นพระสุวาม#ขุองเธอแล่ะอาตมาก0จ้ะไม�เร#ยกเธอว�า เปิ>นพระมเหัสุ# ขุองอาตมาอ#ก เม=2อกษ�ตร�ย(ท�)งสุองตร�สุขุ�อความน#) ต�างก0เสุด0จ้เขุ�าไปิย�ง ถิ"ณ์นคร เม=2อใกล่�เวล่าภ�ตตกาล่ พระราชาปิระท�บอย"� ณ์ ซ่� �มปิระต"ขุอง นายช�างศร นายช�างศรหัล่�บตาขุ�างหันF2ง เล่0งล่"กศรอ�นคดท#2ตนด�ดใหั�ตรง ด�วยตาขุ�างหันF2ง. -2 1 0 0 0 -14790 3 0 0 0

[๔๗๙] ด"กรนายช�างศร ท�านจ้งฟ*งอาตมา ท�านหัล่�บตาขุ�างหันF2งเล่0งด"ล่"กศรอ�นคดด�วยน�ยน(ตาขุ�างหันF2งด�วยปิระการใด ท�านเหั0นความสุ.าเร0จ้ปิระโยชน( ด�วยปิระการน�)นหัร=อหันอ.

-2 1 0 0 0 -14800 5 0 0 0

[๔๘๐] ขุ�าแต�สุมณ์ะ การเล่0งด�วยน�ยน(ตาท�)งสุองปิรากฏว�าเหัม=อนพร�าไปิไม�ถิFงคดขุ�างหัน�า ย�อมไม�สุ.าเร0จ้ความด�ดใหั�ตรง ถิ�าหัล่�บน�ยน(ตาขุ�างหันF2งเล่0งด"ท#2 คดด�วยน�ยน(ตาขุ�างหันF2ง เล่0งได�ถิFงท#2คดขุ�างหัน�า ย�อมสุ.าเร0จ้ความด�ดใหั�ตรง บ�คคล่สุองคนถิFงความว�วาทก�น บ�คคล่คนเด#ยวจ้�กว�วาทก�บใครท�านผู้"�ปิรารถินาสุวรรค( จ้งชอบความเปิ>นผู้"�เด#ยวเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -14810 13 0 0 0

[๔๘๑] ด"กรพระนางสุ#วล่# เธอได�ย�นคาถิาท#2นายช�างศรกล่�าวแล่�วหัร=อย�ง นายช�างศรเปิ>นเพ#ยงคนใช�มาต�เต#ยนเรา ความปิระพฤต�ขุองเราท�)งสุอง ค=อ อาตมาเปิ>นบรรพช�ต เธอเปิ>นสุตร#เด�นตามก�นมา ย�อมเปิ>นเหัต�แหั�งค.าต�เต#ยนด"กรนางผู้"�เจ้ร�ญ ทางสุองแพร�งน#) อ�นเราท�)งสุองผู้"�เด�นทางสุ�ญจ้รมาแล่�ว เธอจ้งถิ=อเอาทางหันF2ง อาตมาก0จ้ะถิ=อเอาอ#กทางหันF2ง เธออย�าเร#ยกอาตมาว�า เปิ>นพระสุวาม#ขุองเธอแล่ะอาตมาก0จ้ะไม�เร#ยกเธอว�า เปิ>นพระมเหัสุ#ขุองอาตมาอ#ก หัญ�าม�งกระต�ายท#2เราถิอนขุF)นแล่�วน#) ไม�อาจ้จ้ะสุ=บต�อก�นอ#กได� ฉั�นใด แม�เราก0ไม�สุามารถิจ้ะอย"�ร �วมก�นได� ฉั�นน�)น เพราะฉัะน�)น อาตมาจ้�กอย"�ผู้"�เด#ยว เธอก0จ้งอย"�ผู้"�เด#ยวเถิ�ด พระนางสุ#วล่#. จ้บ มหัาชนกชาดกท#2 ๒ ๓. สุ�วรรณ์สุามชาดก สุ�วรรณ์สุามบ.าเพ0ญเมตตาบารม# -2 1 0 0 0 -14820 6 0 0 0

[๔๘๒] ใครหันอย�งเราผู้"�ม�วปิระมาทก.าล่�งแบกหัม�อน.)า ด�วยล่"กศร กษ�ตร�ย(พราหัมณ์( แพศย( คนไหันย�งเราแล่�วแอบอย"� เน=)อขุองเราก0ก�นไม�ได� ปิระโยชน(ด�วยหัน�งก0ไม�ม# เม=2อเปิ>นอย�างน#) คนท#2ย�งน#) เขุ�าใจ้ว�าเราเปิ>นผู้"� อ�นจ้ะพFงย�ง ด�วยเหัต�อะไรหันอ ท�านเปิ>นใคร หัร=อเปิ>นบ�ตรใคร เราจ้ะร" �จ้�กท�านได�อย�างไร ด"กรสุหัาย เราถิามแล่�วขุอท�านจ้งบอกเถิ�ด ท�านย�ง เราแล่�วแอบอย"�ท.าไมเล่�า. -2 1 0 0 0 -14830 6 0 0 0

[๔๘๓] เราเปิ>นพระราชาขุองชนชาวกาสุ# ชนท�)งหัล่ายเร#ยกเราว�า พระเจ้�าปิล่ย�กขุ(เราล่ะแว�นแคว�นมาเท#2ยวแสุวงหัามฤคเพราะความโล่ภ อนF2ง เราเปิ>น ผู้"�ฉัล่าดในธน"ศ�ล่ปิW ปิรากฏว�าแม�นย.า หัน�กแน�น แม�ช�างมาสุ"�ระยะล่"กศร ขุองเรา ก0ไม�พFงพ�นไปิได� ท�านเปิ>นใคร หัร=อเปิ>นบ�ตรใคร เราจ้�กร" �จ้�กท�านได�อย�างไร ขุอท�านจ้งบอกนาม แล่ะโคตรขุองบ�ดาท�าน แล่ะต�วขุองท�านเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -14840 10 0 0 0

[๔๘๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เจ้ร�ญ ขุ�าพระองค(เปิ>นบ�ตรขุองฤาษ#ผู้"�เปิ>นบ�ตรขุองนายพราน ญาต�ท�)งหัล่ายเร#ยกขุ�าพระองค(เม=2อย�งม#ช#ว�ตอย"�ว�า สุามะ ว�นน#) ขุ�าพระองค( ถิFงปิากมรณ์ะนอนอย"�อย�างน#) ถิ"กพระองค(ย�งด�วยล่"กศรอ�นใหัญ�ซ่าบยาพ�ษเหัม=อนมฤคท#2ถิ"กพรานปิ9าย�งแล่�ว ขุ�าแต�พระราชา เช�ญพระองค(ทอด พระเนตร ขุ�าพระองค(ผู้"�นอนเปิM) อนโล่หั�ตขุองตน เช�ญทอดพระเนตรด" ล่"กศรอ�นแล่�นเขุ�าขุ�างขุวาทะล่�ออกขุ�างซ่�าย ขุ�าพระองค(ก.าล่�งบ�วนเล่=อดอย"�เปิ>นผู้"�กระสุ�บกระสุ�าย ขุอท"ล่ถิามพระองค(ว�า พระองค(ย�งขุ�าพระองค(แล่�วจ้ะแอบอย"�ท.าไม เสุ=อเหัล่=องถิ"กเขุาฆ่�าเพราะหัน�ง ช�างถิ"กเขุาฆ่�าเพราะงา เม=2อเปิ>นอย�างน#) พระองค(เขุ�าพระท�ยว�า ขุ�าพระองค(อ�นพระองค(ควรย�ง ด�วยเหัต�ไรหันอ. -2 1 0 0 0 -14850 2 0 0 0

[๔๘๕] ด"กรสุามะ มฤคปิรากฏแล่�ว มาสุ"�ระยะล่"กศร เหั0นท�านเขุ�าแล่�วก0หัน#ไปิ เพราะเหัต�น�)น เราจ้Fงเก�ดความโกรธ.-2 1 0 0 0 -14860 6 0 0 0

[๔๘๖] จ้.าเด�มแต�ขุ�าพระองค(จ้.าความได� ร" �จ้�กถิ"กแล่ะผู้�ด ฝ่"งมฤคในปิ9าแม�ด�ร�าย ย�อมไม�สุะด��งกล่�วขุ�าพระองค( จ้.าเด�มแต�ขุ�าพระองค(น��งผู้�าเปิล่=อกไม�ต�)งอย"� ในปิฐมว�ย ฝ่"งมฤคในปิ9าด�ร�าย ย�อมไม�สุะด��งกล่�วขุ�าพระองค( ขุ�าแต�พระราชา ฝ่"งก�นนรผู้"�ขุล่าดอย"�ท#2ภ"เขุาค�นธมาทน( เหั0นขุ�าพระองค(ย�อมไม�สุะด��งกล่�ว เราท�)งหัล่ายช=2นชมต�อก�นไปิสุ"�ภ"เขุาแล่ะปิ9า เม=2อเปิ>นเช�นน#) เพราะเหัต�ไรหันอ ฝ่"งมฤคจ้Fงสุะด��งกล่�วขุ�าพระองค(.-2 1 0 0 0 -14870 4 0 0 0

[๔๘๗] ด"กรพ�อสุามะ เน=)อหัาได�สุะด��งกล่�วท�านไม� เรากล่�าวเท0จ้แก�ท�านดอก เราเปิ>นผู้"�อ�นความโกรธแล่ะความโล่ภครอบง.าแล่�ว จ้Fงย�งท�านด�วยล่"กศรน�)น ด"กรพ�อสุามะ ท�านมาจ้ากไหันหัร=อใครใช�ใหั�ท�านมา ท�านผู้"�จ้ะต�กน.)า จ้Fงไปิย�งแม�น.)าม�คสุ�มมตาแล่�วกล่�บมา. -2 1 0 0 0 -14880 3 0 0 0

[๔๘๘] มารดาบ�ดาขุองขุ�าพระองค(ตาม=ด ขุ�าพระองค(เล่#)ยงท�านท�)งสุองน�)นในปิ9าใหัญ� ขุ�าพระองค(ไปิต�กน.)ามาแต�แม�น.)าม�คสุ�มมตา เพ=2อท�านท�)งสุองน�)น.-2 1 0 0 0 -14890 19 0 0 0

[๔๘๙] อาหัารขุองท�านท�)งสุองน�)นย�งพอม#อย"� เม=2อเช�นน�)น ช#ว�ตขุองท�านท�)งสุอง น�)นจ้�กด.ารงอย"�เพ#ยง ๖ ว�น ท�านท�)งสุองตาม=ด เหั0นจ้�กตายเสุ#ย เพราะ ไม�ได�น.)า ความท�กขุ(เพราะความถิ"กพระองค(ย�งด�วยล่"กศรน#) หัาเปิ>นความท�กขุ(ขุองขุ�าพระองค(น�กไม� เพราะความท�กขุ(เช�นน#) อ�นบ�ร�ษจ้ะต�องได� ปิระสุบ ความท�กขุ(ท#2ขุ�าพระองค(ไม�ได�เหั0นมารดาน�)น เปิ>น

ความท�กขุ(ขุองขุ�าพระองค( ย�2งกว�าความท�กขุ(เพราะถิ"กพระองค(ย�งด�วยล่"กศรน�)นเสุ#ยอ#ก ความท�กขุ(เพราะถิ"กพระองค(ย�งด�วยล่"กศรน#) หัาเปิ>นความท�กขุ(ขุองขุ�า พระองค(น�กไม� เพราะความท�กขุ(เช�นน#)อ�นบ�ร�ษจ้ะต�องได�ปิระสุบ ความ ท�กขุ(ท#2ขุ�าพระองค(ไม�ได�เหั0นบ�ดาน�)นเปิ>นความท�กขุ(ขุองขุ�าพระองค( ย�2งกว�า ความท�กขุ(เพราะถิ"กพระองค(ย�งด�วยล่"กศรน�)นเสุ#ยอ#ก มารดาน�)นจ้�กเปิ>น ก.าพร�าร�องไหั�อย"�ตล่อดราตร#นาน จ้�กเหั=อดแหั�งไปิในกF2งราตร# เหัม=อน แม�น.)าน�อย จ้�กเหั=อดแหั�งไปิในค�มหั�นตฤด"เปิ>นแน� บ�ดาน�)นจ้�กเปิ>นก.าพร�า ร�องไหั�อย"�ตล่อดราตร#นาน จ้�กเหั=อดแหั�งไปิในกF2งราตร# หัร=อในท#2สุ�ดราตร#เหัม=อนแม�น.)าน�อย จ้�กเหั=อดแหั�งไปิในค�มหั�นตฤด"เปิ>นแน� ขุ�าแต�พระราชาขุ�าพระองค(เคยหัม�2นบ#บนวดบนม=อแล่ะเท�าขุองท�านท�)งสุองน�)นจ้�กบ�นเร#ยก หัาขุ�าพระองค(ว�า พ�อสุามะๆ เท#2ยวอย"�ในปิ9าใหัญ� ล่"กศรค=อความโศก เพราะไม�ได�เหั0นท�านท�)งสุองน#)แล่ จ้ะย�งหั�วใจ้ขุองขุ�าพระองค(ใหั�หัว� 2นไหัว เพราะขุ�าพระองค(ไม�ได�เหั0นท�านท�)งสุองผู้"�ตาม=ด ขุ�าพระองค(เหั0นจ้�กต�องล่ะ ช#ว�ตไปิ. -2 1 0 0 0 -14900 7 0 0 0

[๔๙๐] ด"กรสุามะผู้"�งดงามน�าด" ท�านอย�าคร.2าครวญไปิน�กเล่ย เราจ้�กยอมท.างานเล่#)ยงมารดาบ�ดาขุองท�านในปิ9าใหัญ� เราเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในธน"ศ�ล่ปิW ปิรากฏว�า แม�นย.าหัน�กแน�น เราจ้�กยอมท.างานเล่#)ยงมารดาบ�ดาขุองท�านในปิ9าใหัญ� เราจ้�กเท#2ยวแสุวงหัาขุองท#2เปิ>นเดนขุองเหัล่�ามฤค แล่ะม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ในปิ9า ยอมกระท.างานเล่#)ยงมารดาบ�ดาขุองท�านในปิ9าใหัญ� ด"กรสุามะ ปิ9าซ่F2งเปิ>น ท#2อย"�แหั�งมารดาบ�ดาขุองท�านอย"�ท#2ไหัน เราจ้�กเล่#)ยงมารดาบ�ดาขุองท�าน ใหั�เหัม=อนอย�างท#2ท�านได�เล่#)ยงมา ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -14910 4 0 0 0

[๔๙๑] ขุ�าแต�พระราชา หันทางท#2เด�นเฉัพาะคนเด#ยว ซ่F2งม#อย"�ทางหั�วนอนขุองขุ�าพระองค( เสุด0จ้ด.าเน�นแต�น#)สุ�)นระยะกF2งเสุ#ยงก"� ก0จ้ะเสุด0จ้ถิFงเร=อนท#2อย"� แหั�งมารดาขุองขุ�าพระองค( ขุอเช�ญพระองค(เสุด0จ้ด.าเน�นแต�ท#2น#)ไปิเล่#)ยง มารดาบ�ดาขุองขุ�าพระองค(ในสุถิานท#2น�)นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -14920 7 0 0 0

[๔๙๒] ขุ�าแต�พระเจ้�ากาสุ# ขุ�าพระบาทขุอถิวายบ�งคมแด�พระองค( ขุ�าแต�พระองค( ผู้"�ผู้ด�งแคว�นกาสุ# ขุ�าพระบาทขุอถิวายบ�งคมแด�พระองค( ขุอพระองค(โปิรด ทรงพระกร�ณ์าบ.าร�งเล่#)ยงมารดาบ�ดาผู้"�ตาม=ดขุองขุ�าพระองค(ในปิ9าใหัญ�ด�วย เถิ�ด ขุ�าพระบาทขุอปิระคองอ�ญชล่#แด�พระองค( ขุ�าแต�พระเจ้�ากาสุ# ขุ�าพระบาทขุอน�อมเกล่�าบ�งคมแด�พระองค( ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่สุ�2ง ขุอ พระองค(ได�ทรงพระกร�ณ์าตร�สุบอกการกราบล่าขุองขุ�าพระองค(กะมารดา ด�วยเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -14930 2 0 0 0

[๔๙๓] สุามบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ก.าล่�งหัน��มแน�นงดงามน�าด" คร�)นกล่�าวค.าน#)แล่�ว อ�นก.าล่�งแหั�ง พ�ษซ่าบซ่�าน ได�ถิFงว�สุ�ญญ#. -2 1 0 0 0 -14940 11 0 0 0

[๔๙๔] พระราชาพระองค(น�)น ทรงคร.2าครวญน�าสุงสุารเปิ>นอ�นมากว�า เราสุ.าค�ญว�า จ้ะไม�แก�ไม�ตาย เราได�เหั0นสุามบ�ณ์ฑ�ตท.ากาล่ก�ร�ยา ในว�นน#) จ้Fงได�ร" �ความแก�ความตาย แต�ก�อนหัาร" �ไม�ความไม�มาแหั�งมฤตย"ย�อมไม�ม#สุามบ�ณ์ฑ�ตอ�นล่"กศรก.าซ่าบยาพ�ษซ่Fมซ่าบแล่�ว พ"ดกะเราอย"� บ�ดน#) คร�)น กาล่ล่�วงไปิอย�างน#)ในว�นน#) ไม�พ"ดอะไรๆ เล่ย เราจ้ะต�องไปิสุ"�นรกเปิ>นแน� เราไม�ม#ความสุงสุ�ยในขุ�อน#)เล่ย เพราะว�าบาปิอ�นหัยาบช�าอ�นท.าแล่�วตล่อด ราตร#นานในกาล่น�)น คนท�)งหัล่ายย�อมต�เต#ยนเรา เพราะเราท.ากรรมอ�นหัยาบช�าในบ�านเม=อง ก0ในปิ9าอ�นหัามน�ษย(ม�ได�ใครเล่�าจ้ะควรกล่�าวต�เต#ยน เรา คนท�)งหัล่ายปิระช�มก�นในบ�านเม=อง จ้ะย�งก�นแล่ะก�นใหั�ระล่FกถิFงกรรมจ้ะโจ้ทนาว�ากล่�าวเอาโทษเรา ก0ในปิ9าอ�นหัามน�ษย(ม�ได� ใครเล่�าหันอจ้ะโจ้ทนาว�ากล่�าวเอาโทษเรา. -2 1 0 0 0 -14950 7 0 0 0

[๔๙๕] นางเทพธ�ดาน�)นหัายไปิจ้ากภ"เขุาค�นธมาทน( ได�กล่�าวคาถิาเหัล่�าน#) เพ=2ออน�เคราะหั(พระราชาว�า ด"กรมหัาราชา ได�ย�นว�า พระองค(ได�ทรงท.าความผู้�ด อ�นเปิ>นกรรมช�2ว มารดาบ�ดาแล่ะบ�ตร รวม ๓ คนผู้"�หัาความปิระท�ษร�าย ม�ได� พระองค(ฆ่�าเสุ#ยด�วยล่"กศรล่"กเด#ยว เช�ญเสุด0จ้มาน#2เถิ�ด ด�ฉั�นจ้ะ พร.2าสุอนพระองค(ด�วยว�ธ#ท#2พระองค(จ้ะพFงม#คต�ด# พระองค(จ้ะทรงเล่#)ยงด" มารดาบ�ดาท�)งสุองน�)นผู้"�ตาม=ดโดยธรรม ด�ฉั�นเขุ�าใจ้ว�าสุ�คต�จ้ะพFงม#แก� พระองค(. -2 1 0 0 0 -14960 2 0 0 0

[๔๙๖] พระราชาน�)นทรงคร.2าครวญอย�างน�าสุงสุารเปิ>นอ�นมาก ทรงถิ=อหัม�อน.)า ม��งพระพ�กตร(เฉัพาะท�ศท�กษ�ณ์เสุด0จ้หัล่#กไปิ.-2 1 0 0 0 -14970 4 0 0 0

[๔๙๗] น�2นเสุ#ยงฝ่Rเท�าขุองใครหันอ น#)เปิ>นเสุ#ยงฝ่Rเท�ามน�ษย(เด�นมาเปิ>นแน� เสุ#ยง ฝ่Rเท�าขุองสุามบ�ตรเราไม�ด�ง ด"กรท�านผู้"�น�รท�กขุ( ท�านเปิ>นใครหันอ สุามบ�ตร เด�นเบา วางเท�าเบา เสุ#ยงฝ่Rเท�าขุองสุามบ�ตรเราไม�ด�ง ด"กรท�านผู้"�น�รท�กขุ( ท�านเปิ>นใครหันอ.-2 1 0 0 0 -14980 4 0 0 0

[๔๙๘] ขุ�าพเจ้�าเปิ>นพระราชาขุองชนชาวกาสุ# ชนท�)งหัล่ายร" �จ้�กขุ�าพเจ้�าว�า พระเจ้�าปิล่ย�กขุราช ขุ�าพเจ้�าล่ะแว�นแคว�นมาเท#2ยวแสุวงหัาเน=)อ เพราะความโล่ภ ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในธน"ศ�ล่ปิW ปิรากฏว�าเปิ>นผู้"�แม�นย.าหัน�กแน�น แม�ช�างมาสุ"�ท#2ขุ�าพเจ้�าย�งล่"กศร ก0ไม�พFงพ�นไปิได�.

-2 1 0 0 0 -14990 6 0 0 0

[๔๙๙] ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว อนF2ง พระองค(ม�ได�เสุด0จ้มาร�าย พระองค(เปิ>นผู้"�ใหัญ�เสุด0จ้มาถิFงแล่�ว ขุอจ้งทราบสุ�2งท#2ม#อย"�ในท#2น#) ขุ�าแต�พระราชา เช�ญเสุวยผู้ล่มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะทราง แล่ะผู้ล่หัมากเม�า อ�นเปิ>นผู้ล่ไม�เล่0กน�อย ขุอได�ทรงเล่=อกเสุวยแต�ท#2ด#ๆ เถิ�ด ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า ขุอจ้งทรงด=2มน.)าซ่F2งเปิ>นน.)าเย0น อ�นน.ามาแต�แม�น.)า ม�คสุ�มมตานท# ซ่F2งไหัล่ออกจ้ากซ่อกเขุา ถิ�าพระองค(ทรงหัว�ง.-2 1 0 0 0 -15000 3 0 0 0

[๕๐๐] ท�านท�)งสุองตาม=ดไม�สุามารถิจ้ะเหั0นไรๆ ในปิ9า ใครหันอน.าผู้ล่ไม�มาเพ=2อท�านท�)งสุอง การเก0บผู้ล่าผู้ล่ไว�โดยเร#ยบร�อยน#) ปิรากฏแก�ขุ�าพเจ้�าเหัม=อน การเก0บขุองคนตาด#. -2 1 0 0 0 -15010 3 0 0 0

[๕๐๑] สุามะหัน��มน�อยร"ปิร�างสุ�นท�ดงดงามน�าด" ผู้มขุองเธอยาว ด.า เล่=)อยล่ง ไปิปิล่ายงอนช�อนขุF)นเบ=)องบน เธอน�2นแหัล่ะน.าผู้ล่ไม�มา ถิ=อหัม�อน.)ามา เหั0นจ้ะกล่�บมาใกล่�แล่�ว ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -15020 4 0 0 0

[๕๐๒] ขุ�าพเจ้�าได�ฆ่�าสุามก�มารผู้"�บ.าร�งบ.าเรอท�านเสุ#ยแล่�ว พระค�ณ์เจ้�ากล่�าวถิFง สุามก�มารผู้"�งดงามน�าด"ใด ผู้มขุองสุามก�มารน�)นยาว ด.า เล่=)อยล่งไปิปิล่ายงอนช�อนขุF)นเบ=)องบน สุามก�มารน�)นขุ�าพเจ้�าฆ่�าเสุ#ยแล่�ว นอนอย"� หัาดทราย เปิรอะเปิM) อนด�วยโล่หั�ต. -2 1 0 0 0 -15030 5 0 0 0

[๕๐๓] ขุ�าแต�ท�ก"ล่บ�ณ์ฑ�ต ท�านพ"ดอย"�ก�บใครซ่F2งบอกว�า ขุ�าพเจ้�าฆ่�าสุามก�มาร เสุ#ยแล่�ว ใจ้ขุองด�ฉั�นย�อมหัว�2นไหัวเพราะได�ย�นว�า สุามก�มารถิ"กฆ่�าเสุ#ยแล่�ว ใบอ�อนแหั�งต�นโพบายอ�นล่มพ�ดใหั�หัว� 2นไหัว ฉั�นใด ใจ้ขุองด�ฉั�น ย�อมหัว�2นไหัวเพราะได�ย�นว�า สุามก�มารถิ"กฆ่�าเสุ#ยแล่�ว ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -15040 3 0 0 0

[๕๐๔] ด"กรนางปิาร�กา ท�านผู้"�น#) ค=อ พระเจ้�ากาสุ# พระองค(ทรงย�งสุามก�มาร ด�วยล่"กศร ท#2แม�น.)าม�คสุ�มมตานท# เราท�)งสุองอย�าปิรารถินาบาปิต�อ พระองค(เล่ย. -2 1 0 0 0 -15050 3 0 0 0

[๕๐๕] บ�ตรสุ�ดสุวาทท#2ร �กอ�นหัาได�ยาก ได�เล่#)ยงเราท�)งสุองผู้"�ตาม=ดอย"�ในปิ9า ไฉัน จ้ะไม�ย�งจ้�ตใหั�โกรธในบ�คคล่ผู้"�ฆ่�าบ�ตรสุ�ดท#2ร �กคนเด#ยวน�)น

ได�. -2 1 0 0 0 -15060 3 0 0 0

[๕๐๖] บ�ตรสุ�ดท#2ร �กอ�นหัาได�ด�วยยาก ได�เล่#)ยงเราท�)งสุองผู้"�ตาม=ดอย"�ในปิ9า บ�ณ์ฑ�ต ท�)งหัล่ายย�อมสุรรเสุร�ญบ�คคล่ผู้"�ไม�โกรธในบ�คคล่ผู้"�ฆ่�าบ�ตรสุ�ดท#2ร �กคน เด#ยวน�)น. -2 1 0 0 0 -15070 6 0 0 0

[๕๐๗] พระค�ณ์เจ้�าท�)งสุองอย�าคร.2าครวญ เพราะขุ�าพเจ้�ากล่�าวว�า สุามก�มารขุ�าพเจ้�า ฆ่�าเสุ#ยแล่�ว ใหั�มากไปิเล่ย ขุ�าพเจ้�าจ้�กยอมท.างานเล่#)ยงด"พระค�ณ์เจ้�าท�)งสุอง ในปิ9าใหัญ� ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในธน"ศ�ล่ปิW ปิรากฏว�าเปิ>นผู้"�แม�นย.า หัน�กแน�น จ้�กยอมท.าการงานเล่#)ยงด"พระค�ณ์เจ้�าท�)งสุองในปิ9าใหัญ� ขุ�าพเจ้�า จ้�กแสุวงหัาสุ�2งขุองท#2เปิ>นเดนขุองฝ่"งเน=)อ แล่ะม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ในปิ9า ยอมท.า การงานเล่#)ยงพระค�ณ์เจ้�าท�)งสุองในปิ9าใหัญ�.-2 1 0 0 0 -15080 3 0 0 0

[๕๐๘] ด"กรมหัาราชเจ้�า เหัต�น�)นไม�สุมควร การทรงท.าการงานน�)นไม�สุมควรในอาตมาท�)งสุองพระองค(เปิ>นพระราชาขุองอาตมาท�)งสุอง อาตมาท�)งสุอง ขุอถิวายบ�งคมพระย�คล่บาทขุองพระองค(. -2 1 0 0 0 -15090 3 0 0 0

[๕๐๙] ขุ�าแต�ท�านผู้"�เช=)อชาต�เนสุาท พระค�ณ์เจ้�ากล่�าวเปิ>นธรรม พระค�ณ์เจ้�าบ.าเพ0ญ การถิ�อมตน ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งเปิ>นบ�ดาขุองขุ�าพเจ้�า ขุ�าแต�นางปิาร�กา ขุอพระค�ณ์เจ้�าจ้งเปิ>นมารดาขุองขุ�าพเจ้�า. -2 1 0 0 0 -15100 6 0 0 0

[๕๑๐] ขุ�าแต�พระเจ้�ากาสุ# อาตมาท�)งสุองขุอนอบน�อมแด�พระองค( ขุ�าแต�พระองค( ผู้"�เปิ>นม�2งขุว�ญขุองชาวกาสุ# อาตมาท�)งสุองขุอนอบน�อมแด�พระองค( อาตมาท�)งสุองขุอปิระคองอ�ญชล่#แด�พระองค( ขุอพระองค(ได�โปิรดพาอาตมา ท�)งสุองไปิใหั�ถิFงท#2ท#2สุามก�มารนอนอย"�เถิ�ด อาตมาท�)งสุองจ้ะสุ�มผู้�สุเท�า ท�)งสุอง แล่ะดวงหัน�าอ�นงดงามผู้�ดผู้�องขุองเธอแล่ะทรมานตนใหั�ถิFงกาล่ ก�ร�ยา. -2 1 0 0 0 -15110 8 0 0 0

[๕๑๑] สุามก�มารถิ"กฆ่�านอนอย"�ท#2ปิ9าใด ด�จ้ดวงจ้�นทร(ตกล่งเหัน=อแผู้�นด�น ปิ9าน�)น เปิ>นปิ9าใหัญ� เกล่=2อนกล่�นด�วยพาล่มฤค ปิรากฏเหัม=อนท#2สุ�ดอากาศ สุามก�มารถิ"กฆ่�านอนอย"�ในปิ9าใด ด�จ้ดวงอาท�ตย(ตกล่งเหัน=อแผู้�นด�นปิ9าน�)นเปิ>นปิ9าใหัญ� เกล่=2อนกล่�นด�วยพาล่มฤค ปิรากฏเหัม=อนท#2สุ�ดอากาศ สุามก�มารถิ"กฆ่�านอนอย"�ในปิ9าใด เปิM) อนด�วยฝ่�9นล่ะออง ปิ9าน�)นเปิ>นปิ9าใหัญ�เกล่=2อนกล่�นด�วยพาล่มฤค ปิรากฏเหัม=อนท#2สุ�ดอากาศ

สุามก�มารถิ"กฆ่�า นอนอย"�ท#2ปิ9าใด ปิ9าน�)นเปิ>นปิ9าใหัญ� ปิรากฏเหัม=อนท#2สุ�ดอากาศ พระค�ณ์เจ้�า ท�)งสุองจ้งอย"�ในอาศรมน#)เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -15120 3 0 0 0

[๕๑๒] ถิ�าในปิ9าน�)นจ้ะม#พาล่มฤคน�บด�วยร�อย น�บด�วยพ�นแล่ะน�บด�วยหัม=2นไซ่ร� อาตมาท�)งสุองไม�ม#ความกล่�วในพาล่มฤคท�)งหัล่ายในปิ9าไหันๆ เล่ย. -2 1 0 0 0 -15130 2 0 0 0

[๕๑๓] ในกาล่น�)น พระเจ้�ากาสุ#ทรงพาฤาษ#ท�)งสุองผู้"�ตาม=ดไปิในปิ9าใหัญ� ทรงจ้"ง ม=อฤาษ#ท�)งสุองไปิในท#2ท#2สุามก�มารถิ"กฆ่�าน�)น. -2 1 0 0 0 -15140 21 0 0 0

[๕๑๔] ดาบสุท�)งสุองเหั0นสุามก�มารผู้"�เปิ>นบ�ตรนอนเปิM) อนฝ่�9นล่ะออง ถิ"กท�)งอย"�ในปิ9าใหัญ� ด�งดวงจ้�นทร(ตกอย"�เหัน=อแผู้�นด�น ดาบสุท�)งสุองเหั0นสุามก�มารผู้"�เปิ>นบ�ตรนอนเปิM) อนฝ่�9นล่ะออง ถิ"กท�)งอย"�ในปิ9าใหัญ� ด�งดวงอาท�ตย(ตก อย"�เหัน=อแผู้�นด�น ดาบสุท�)งสุองเหั0นสุามก�มารผู้"�เปิ>นบ�ตรนอนเปิM) อนฝ่�9น ล่ะออง ถิ"กท�)งอย"�ในปิ9าใหัญ� ก0คร.2าครวญน�าสุงสุารน�ก ดาบสุท�)งสุอง เหั0นสุามก�มารผู้"�เปิ>นบ�ตรนอนเปิM) อนฝ่�9นล่ะอองอย"� ยกแขุนท�)งสุองขุF)น คร.2าครวญว�า ความไม�ควรย�อมเปิ>นไปิในโล่กน#) ด"กรล่"กสุามะผู้"�งดงาม น�าด" เจ้�าม�วเมามากน�กแล่ ไม�พ"ดอะไรๆ ในเม=2อกาล่ล่�วงไปิแล่�วในว�น น#) ด"กรล่"กสุามะผู้"�งดงามน�าด" เจ้�าเคล่�บเคล่�)มมากน�กแล่ ไม�พ"ดอะไรๆในเม=2อกาล่ล่�วงไปิแล่�วในว�นน#) ด"กรสุามะผู้"�งดงามน�าด" เจ้�าขุ�ดเค=องมาก น�กแล่ ไม�พ"ดอะไรๆ ในเม=2อกาล่ล่�วงไปิแล่�วในว�นน#) ด"กรล่"กสุามะผู้"�งดงามน�าด" เจ้�าช�างหัล่�บเอาเสุ#ยจ้ร�งๆ ไม�พ"ดอะไรๆ ในเม=2อกาล่ล่�วง ไปิแล่�วในว�นน#) ด"กรล่"กสุามะผู้"�งดงามน�าด" เจ้�าปิราศจ้ากใจ้เอาเสุ#ยจ้ร�งๆ ไม�พ"ดอะไรๆ ในเม=2อกาล่ล่�วงไปิแล่�วในว�น บ�ดน#)ใครจ้�กช.าระชฎาอ�นหัม�นหัมองเปิM) อนฝ่�9นล่ะออง ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�เล่#)ยงด"เราท�)งสุองผู้"�ตาม=ด มาท.ากาล่ก�ร�ยาเสุ#ยแล่�ว ใครเล่�าจ้�กจ้�บไม�กวาดกวาดอาศรมขุองเราท�)งสุองล่"กสุามะน#)เล่#)ยงด"เราท�)งสุองผู้"�ตาม=ด มาท.ากาล่ก�ร�ยาเสุ#ยแล่�ว บ�ดน#)ใคร เล่�าจ้�กจ้�ดน.)าร�อนมาใหั�เราท�)งสุองอาบ ล่"กสุามะน#)เล่#)ยงด"เราท�)งสุองผู้"�ตาม=ด มากระท.ากาล่ก�ร�ยาเสุ#ยแล่�ว บ�ดน#)ใครเล่�าจ้�กใหั�เราบร�โภคม"ล่ม�นแล่ะ ผู้ล่ไม�ในปิ9า ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�เล่#)ยงด"เราท�)งสุองผู้"�ตาม=ด มากระท.ากาล่ก�ร�ยาเสุ#ยแล่�ว.-2 1 0 0 0 -15150 13 0 0 0

[๕๑๕] มารดาผู้"�สุะอFกสุะอ=)นด�วยความโศกถิFงบ�ตร ได�เหั0นสุามะผู้"�เปิ>นบ�ตรนอน เกล่=อกเปิM) อนฝ่�9นล่ะอองอย"� ได�กล่�าวสุ�จ้จ้ก�ร�ยาว�า ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�ม#ปิกต�ปิระพฤต�ธรรมมาแต�กาล่ก�อน ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะ จ้งหัายไปิ ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�ม#ปิกต�ปิระพฤต�เพ#ยงด�งพรหัมมา

แต�กาล่ก�อน ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะจ้งหัายไปิ ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�ม#ปิกต� กล่�าวค.าสุ�ตย(มาแต�กาล่ก�อน ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะจ้ง หัายไปิ ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�เล่#)ยงมารดาบ�ดา ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุอง ล่"กสุามะจ้งหัายไปิ ล่"กสุามะน#)ม#ปิกต�ปิระพฤต�อ�อนน�อมต�อบ�คคล่ผู้"�เจ้ร�ญ ในตระก"ล่ ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะจ้งหัายไปิ ล่"กสุามะน#)เปิ>นท#2ร �กอย�างย�2งปิานช#ว�ตขุองเรา ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะ จ้งหัายไปิ บ�ญอย�างใดอย�างหันF2งท#2ล่"กสุามะได�ท.าแล่�ว ม#อย"�แก�เราแล่ะ บ�ดาขุองเธอ ด�วยบ�ญก�ศล่น�)นท�)งหัมด ขุอพ�ษขุองล่"กสุามะจ้งหัายไปิ.-2 1 0 0 0 -15160 4 0 0 0

[๕๑๖] บ�ดาผู้"�คร.2าครวญอย"� ด�วยความโศกถิFงบ�ตร เหั0นสุามะผู้"�บ�ตรนอนเกล่=อก เปิM) อนฝ่�9นล่ะอองอย"� ได�กล่�าวสุ�จ้จ้ก�ร�ยาว�า ล่"กสุามะน#)เปิ>นผู้"�ม#ปิกต�ปิระ พฤต�ธรรมมาแต�กาล่ก�อน ... ด�วย บ�ญก�ศล่น�)นท�)งหัมด ขุอพ�ษขุองล่"ก สุามะจ้งหัายไปิ.-2 1 0 0 0 -15170 7 0 0 0

[๕๑๗] นางสุ�นทร#เทพธ�ดา หัายไปิจ้ากภ"เขุาค�นธมาทน( ได�กล่�าวสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ด�วยความเอ0นด"สุามก�มารว�า เราเคยอย"�ท#2ภ"เขุาค�นธมาทน(มานาน ไม�ม#ใครอ=2นจ้ะเปิ>นท#2ร �กขุองเราย�2งกว�าสุามก�มาร ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองสุาม ก�มารจ้งหัายไปิ ปิ9าท�)งหัมดท#2ภ"เขุาค�นธมาทน(ล่�วนแต�เปิ>นไม�หัอม ด�วย สุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอพ�ษขุองสุามก�มารจ้งหัายไปิ เม=2อดาบสุท�)งสุองบ�นเพ�อ ร.าพ�นน�าสุงสุารเปิ>นอ�นมาก ขุอสุามก�มารผู้"�ย�งหัน��มแน�น งามน�าด" จ้งล่�กขุF)นเร0วพล่�น. -2 1 0 0 0 -15180 3 0 0 0

[๕๑๘] ขุ�าพเจ้�าผู้"�ม#นามว�าสุามะ ขุอความเจ้ร�ญจ้งม#แก�ท�านท�)งหัล่าย ขุ�าพเจ้�าล่�ก ขุF)นได�แล่�วโดยสุว�สุด# ขุอท�านท�)งหัล่ายอย�าคร.2าครวญน�กเล่ย จ้งพ"ดก�บ ขุ�าพเจ้�าด�วยเสุ#ยงอ�นไพเราะเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -15190 6 0 0 0

[๕๑๙] ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว อนF2ง พระองค(ม�ได�เสุด0จ้มา ร�าย พระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ�มาถิFงแล่�ว ขุอจ้งทรงทราบสุ�2งท#2ม#อย"�ในท#2น#) ขุ�าแต� พระราชา เช�ญเสุวยผู้ล่มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะทราง แล่ะผู้ล่หัมาก เม�า อ�นเปิ>นผู้ล่ไม�เล่0กน�อย ขุอได�ทรงเสุวยแต�ท#2ด#ๆ เถิ�ด ขุ�าแต�มหัา ราชเจ้�า น.)าเย0นท#2ขุ�าพระองค(น.ามาแต�น.)าม�คสุ�มมตานท#ม#อย"� เช�ญพระองค( ด=2มเถิ�ด ถิ�าพระองค(ทรงพระปิระสุงค(.-2 1 0 0 0 -15200 2 0 0 0

[๕๒๐] ฉั�นหัล่งเอามาก หัล่งเอาจ้ร�งๆ หัล่งไปิท�2วท�ศ ฉั�นได�เหั0นสุามะผู้"�

กระท.า กาล่ก�ร�ยา ท.าไมท�านจ้Fงเปิ>นได�อ#กหันอ. -2 1 0 0 0 -15210 4 0 0 0

[๕๒๑] ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า โล่กย�อมสุ.าค�ญบ�ร�ษผู้"�ย�งม#ช#ว�ตอย"�ได�เสุวยเวทนาอย�าง หัน�ก ม#ความด.าร�ในใจ้เขุ�าไปิใกล่�แล่�ว ย�งเปิ>นอย"�แท�ๆ ว�าตายแล่�ว ขุ�า แต�มหัาราชเจ้�า โล่กย�อมสุ.าค�ญบ�ร�ษผู้"�ย�งม#ช#ว�ตอย"�เสุวยเวทนากล่�า ถิFง ความด�บสุน�ท ย�งเปิ>นอย"�แท�ๆ ว�าตายแล่�ว.-2 1 0 0 0 -15220 5 0 0 0

[๕๒๒] บ�คคล่ใด เล่#)ยงมารดาแล่ะบ�ดาโดยธรรม แม�เทวดาแล่ะมน�ษย(ย�อมสุรร เสุร�ญผู้"�เล่#)ยงมารดาแล่ะบ�ดาน�)น บ�คคล่ใดเล่#)ยงมารดาแล่ะบ�ดาโดยธรรม น�กปิราชญ(ท�)งหัล่ายย�อมสุรรเสุร�ญบ�คคล่ผู้"�เล่#)ยงมารดาแล่ะบ�ดาน�)นในโล่กน#) บ�คคล่น�)นล่ะจ้ากโล่กน#)ไปิแล่�ว ย�อมบ�นเท�งในสุวรรค(.-2 1 0 0 0 -15230 2 0 0 0

[๕๒๓] ฉั�นหัล่งเอามากเหัล่=อเก�น ม=ดไปิท�2วท�ศ ด"กรสุามะ ฉั�นขุอถิFงท�านเปิ>น สุรณ์ะ แล่ะขุอท�านจ้งเปิ>นสุรณ์ะขุองฉั�น. -2 1 0 0 0 -15240 16 0 0 0

[๕๒๔] ขุ�าแต�ขุ�ตต�ยมหัาราช ขุอพระองค(จ้งทรงปิระพฤต�ธรรมในพระชนน#แล่ะ พระชนกเถิ�ดคร�)นพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#)แล่�วจ้�กเสุด0จ้สุ"� สุวรรค( ขุ�าแต�ขุ�ตต�ยมหัาราช ขุอพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในพระโอรสุแล่ะพระมเหัสุ# ... ในม�ตรแล่ะอ.ามาตย( ... ในพาหันะ ... แล่ะพล่น�กาย ...ในชาวบ�านแล่ะชาวน�คม ... ในชาวแว�นแคว�นแล่ะชาวชนบท ... ในสุมณ์ะ แล่ะพราหัมณ์( ... ในฝ่"งเน=)อแล่ะฝ่"งนกเถิ�ด คร�)นพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#)แล่�วจ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า ขุอพระองค(ทรงปิระ พฤต�ธรรมเถิ�ด ธรรมอ�นพระองค(ทรงปิระพฤต�แล่�ว ย�อมน.าความสุ�ขุมา ใหั� คร�)นพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมในโล่กน#)แล่�ว จ้�กเสุด0จ้สุ"�สุวรรค(ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า ขุอพระองค(ทรงปิระพฤต�ธรรมเถิ�ด พระอ�นทร( เทพ เจ้�าพร�อมท�)งพรหัม ถิFงแล่�วซ่F2งท�พยสุถิาน เพราะธรรมท#2ปิระพฤต�ด#แล่�ว ขุ�าแต�พระราชา ขุอพระองค(อย�าทรงปิระมาทธรรม.

จ้บ สุ�วรรณ์สุามชาดกท#2 ๓ ๔. เนม�ราชชาดก พระเจ้�าเนม�ราชทรงบ.าเพ0ญอธ�ษฐานบารม# -2 1 0 0 0 -15250 5 0 0 0

[๕๒๕] น�าอ�ศจ้รรย(จ้ร�งหันอ เม=2อใด พระเนม�ราชเจ้�าผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต เปิ>นพระ ราชาผู้"�ปิราบอร�ราชศ�ตร" ม#พระปิระสุงค(ด�วยก�ศล่ ทรงใหั�ทานแก�

ชาว ว�เทหัร�ฐท�)งปิวง เสุด0จ้อ�บ�ต�ขุF)นแล่�ว เม=2อน�)นบ�คคล่ผู้"�ม#ปิ*ญญาท�)งหัล่าย ย�อมบ�งเก�ดขุF)นในโล่ก เม=2อพระเจ้�าเนม�ราชทรงใหั�ทานน�)นอย"� เก�ดพระ ด.าร�ขุF)นว�า ทานหัร=อพรหัมจ้รรย(อย�างไหันม#ผู้ล่มากหันอ. -2 1 0 0 0 -15260 20 0 0 0

[๕๒๖] ท�าวม�ฆ่วาฬเทพก�ญชรสุหั�สุสุเนตร ทรงทราบพระด.าร�ขุองพระเจ้�าเนม�ราช แล่�ว ทรงก.าจ้�ดความม=ดด�วยพระร�ศม#ปิรากฏขุF)น พระเจ้�าเนม�ราชจ้อมมน�ษย(ม#พระโล่มชาต�ช"ช�น ได�ตร�สุถิามท�าววาสุวะว�า ท�านเปิ>นเทวดา เปิ>นคนธรรพ( หัร=อ เปิ>นท�าวสุ�กกปิ�ร�นททะ ร�ศม#ขุองท�านเช�นน�)น ขุ�าพเจ้�าไม�ได�เหั0นหัร=อไม�ได�ย�นมาเล่ย ขุอท�านจ้งบอกแก�ขุ�าพเจ้�า ขุอ ความเจ้ร�ญจ้งม#แก�ท�าน ขุ�าพเจ้�าจ้ะร" �จ้�กท�านได�อย�างไร ท�าววาสุวะทรง ทราบว�า พระเจ้�าเนม�ราชม#พระโล่มชาต�ช"ช�นได�ตร�สุตอบว�า หัม�อมฉั�น เปิ>นท�าวสุ�กกร�นทร(เทวราช มาในสุ.าน�กขุองพระองค( ด"กรพระองค(ผู้"�เปิ>น จ้อมมน�ษย( พระองค(อย�าทรงม#พระโล่มชาต�ช"ช�น เช�ญตร�สุถิามปิ*ญหัาตามท#2ทรงพระปิระสุงค(เถิ�ด พระเจ้�าเนม�ราช ทรงได�โอกาสุน�)นแล่�ว จ้Fง ตร�สุถิามท�าววาสุวะว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า ผู้"�เปิ>นใหัญ�แหั�งปิวงภ"ตหัม�อมฉั�นขุอท"ล่ถิาม พระองค(ว�า ทานหัร=อพรหัมจ้รรย(อย�างไหันม#ผู้ล่ มาก ท�าววาสุวะอ�นพระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�านรชนตร�สุถิามแล่�วทรงทราบว�บากแหั�งพรหัมจ้รรย( จ้Fงได�ตร�สุบอกแก�พระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ไม� ทรงทราบว�า บ�คคล่ย�อมบ�งเก�ดในขุ�ตต�ยสุก�ล่เพราะพรหัมจ้รรย(อย�างเล่วบ�คคล่ย�อมเขุ�าถิFงความเปิ>นเทวดาเพราะพรหัมจ้รรย(ปิานกล่าง บ�คคล่ย�อม บร�สุ�ทธ�Aเพราะพรหัมจ้รรย(อย�างสุ"งสุ�ด หัม"�พรหัมเหัล่�าน#)อ�นใครๆ จ้ะพFงได�ง�ายๆ ด�วยปิระกอบการว�งวอนก0หัาไม� บ�คคล่ต�องเปิ>นผู้"�ไม�ม#เร=อน บ.าเพ0ญตบธรรม จ้Fงจ้ะบ�งเก�ดในหัม"�พรหัม.-2 1 0 0 0 -15270 5 0 0 0

[๕๒๗] พระราชาเหัล่�าน#) ค=อ พระเจ้�าท�ท#ปิราช พระเจ้�าสุาครราช พระเจ้�าเสุล่ราช พระเจ้�าม�จ้ล่�นทราช พระเจ้�าภค#รสุราช พระเจ้�าอ�สุ�นนรราชพระเจ้�าอ�ตถิกราช พระเจ้�าอ�สุสุกราช พระเจ้�าปิ�ถิ�ทธนราช แล่ะกษ�ตร�ย(เหัล่�าอ=2นท�)งพราหัมณ์(เปิ>นอ�นมาก บ"ชาย�ญมากมายแล่�ว ไม�ล่�วงพ�นความ ล่ะโล่กน#)ไปิ. -2 1 0 0 0 -15280 4 0 0 0

[๕๒๘] ชนเหัล่�าใดไม�ม#เพ=2อนสุอง อย"�คนเด#ยว ย�อมไม�ร=2นรมย( ย�อมไม�ได�ปิRต� อ�นเก�ดแต�ว�เวก ชนเหัล่�าน�)นถิFงจ้ะม#โภคสุมบ�ต�เสุมอด�วยท�พสุมบ�ต�ขุอง พระอ�นทร( ถิFงกระน�)นก0ช=2อว�าเปิ>นคนเขุ0ญใจ้เพราะความสุ�ขุท#2ต�องอาศ�ย ผู้"�อ=2น. -2 1 0 0 0 -15290 4 0 0 0

[๕๒๙] ฤาษ# ๗ ตนเหัล่�าน�)น ค=อ ยามหัน�ฤาษ# โสุมยาคฤาษ# มโนชฤาษ# สุม�ททฤาษ# มาฆ่ฤาษ# ภรตฤาษ# แล่ะกาล่ปิ�ร�กขุ�ตฤาษ# แล่ะฤาษ#อ#ก ๔ ตน ค=อ อ�งค#รสุฤาษ# ก�สุสุปิฤาษ# ก#สุว�จ้ฉัฤาษ# อก�นต�ฤาษ# ผู้"�ไม�ม#เร=อน บ.าเพ0ญตบะ ล่�วงพ�นกามาวจ้รภพได�แล่�ว. -2 1 0 0 0 -15300 10 0 0 0

[๕๓๐] แม�น.)าช=2อสุ#ทาม#อย"�ทางด�านท�ศอ�ดร เปิ>นแม�น.)าล่Fก ขุ�ามได�ยาก ก�ญจ้นบรรพตม#สุ#ด�งไฟไม�อ�อ โชต�ช�วงอย"�ในกาล่ท�กเม=2อ ท#2ฝ่*2 งแม�น.)าน�)นม#ต�นกฤษณ์างอกงาม ม#ภ"เขุาอ=2นอ#กซ่F2งม#ปิ9าไม�งอกงาม ม#ฤาษ#เก�าแก�ปิระมาณ์ หัม=2นตน อาศ�ยอย"�ท#2ภ"เขุาภาคน�)น หัม�อมฉั�นเปิ>นผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดด�วยทาน สุ�ญญมะแล่ะทมะ หัม�อมฉั�นอ�ปิ*ฏฐากดาบสุเหัล่�าน�)นผู้"�บ.าเพ0ญว�ตรอ�นไม�ม# ว�ตรอ=2นย�2งกว�าล่ะหัม"�คณ์ะไปิอย"�ผู้"�เด#ยว ม#จ้�ตม�2นคง หัม�อมฉั�นจ้�กนอบน�อมนรชนผู้"�ปิฏ�บ�ต�ตรง จ้ะม#ชาต�ก0ตาม ไม�ม#ชาต�ก0ตาม ตล่อดกาล่ เปิ>นน�ตย( เพราะว�าสุ�ตว(ท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�ม#กรรมเปิ>นเผู้�าพ�นธ�( ฉัะน�)นวรรณ์ะท�)งปิวงผู้"�ต�)งอย"�ในอธรรม ย�อมตกนรกเบ=)องต.2า วรรณ์ะท�)งปิวง ย�อมหัมดจ้ด เพราะปิระพฤต�ธรรมอ�นสุ"งสุ�ด.-2 1 0 0 0 -15310 3 0 0 0

[๕๓๑] ท�าวมฆ่วาฬสุ�ช�มบด#เทวราช คร�)นตร�สุอย�างน#)แล่�ว ทรงพร.2าสุอนพระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ครองว�เทหัร�ฐแล่�ว ได�เสุด0จ้กล่�บไปิในหัม"�สุวรรค(.-2 1 0 0 0 -15320 7 0 0 0

[๕๓๒] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ท�านท�)งหัล่ายบรรดาท#2มาปิระช�มก�น ณ์ ท#2น#) ปิระมาณ์เท�าใด จ้งต�)งใจ้ฟ*งค�ณ์ท�)งสุ"งท�)งต.2าเปิ>นอ�นมากน#)ขุอมน�ษย(ท�)งหัล่ายผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม เก�ดความด.าร�เหัม=อนอย�างพระเจ้�าเนม�ราชผู้"�เปิ>น บ�ณ์ฑ�ต ม#พระปิระสุงค(ด�วยก�ศล่ เปิ>นพระราชาผู้"�ปิราบอร�ราชศ�ตร" ทรงใหั�ทานแก�ชาวว�เทหัร�ฐท�)งปิวง เม=2อพระเจ้�าเนม�ราชทรงใหั�ทานน�)นอย"� เก�ดพระด.าร�ขุF)นว�า ทานหัร=อพรหัมจ้รรย(อย�างไหัน ม#ผู้ล่มากหันอ ฉัะน�)นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -15330 2 0 0 0

[๕๓๓] เก�ดพ�ศวงขุนพองซ่F2งไม�เคยม#มาม#ขุF)นในโล่กแล่�วหันอ รถิท�พย(ปิรากฏ แล่�วแก�พระเจ้�าว�เทหัร�ฐผู้"�เร=องพระยศ.-2 1 0 0 0 -15340 5 0 0 0

[๕๓๔] เทพบ�ตรมาตล่#เทพสุารถิ#ผู้"�ม#ฤทธ�Aมาก เช=)อเช�ญเสุด0จ้พระเจ้�าว�เทหัร�ฐ ผู้"�ทรงสุงเคราะหั(ชาวเม=องม�ถิ�ล่าว�า ขุ�าแต�พระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�เปิ>นใหัญ� ในท�ศ ขุอเช�ญเสุด0จ้มาขุF)นรถิน#) เทพเจ้�าชาวดาวดFงสุ(พร�อมด�วยพระอ�นทร( ใคร�จ้ะเหั0นพระองค( ก0เทพเจ้�าเหัล่�าน�)นระล่FกถิFงพระองค(

ปิระช�มก�นอย"� ณ์ สุ�ธรรมสุภา.-2 1 0 0 0 -15350 7 0 0 0

[๕๓๕] ล่.าด�บน�)น พระเจ้�าว�เทหัร�ฐผู้"�ทรงสุงเคราะหั(ชาวเม=องม�ถิ�ล่าเปิ>นปิระม�ขุ ร#บเสุด0จ้ล่�กจ้ากอาสุน(ขุF)นสุ"�รถิ มาตล่#เทพสุารถิ#ได�ท"ล่ถิามพระเจ้�าเนม�ราช ผู้"�เสุด0จ้ขุF)นรถิท�พย(แล่�วว�า ขุ�าแต�พระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�เปิ>นใหัญ�ในท�ศ ขุ�าพระองค(จ้ะน.าเสุด0จ้พระองค(ไปิโดยทางไหัน ค=อ โดยทางท#2บ�คคล่ไปิ แล่�วสุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นบาปิ หัร=อ โดยทางบ�คคล่ไปิแล่�ว สุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมเปิ>นบ�ญ พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15360 4 0 0 0

[๕๓๖] ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ขุอใหั�ท�านน.ารถิเราไปิโดยทางท�)งสุอง ค=อ โดยทาง ท#2บ�คคล่ไปิแล่�ว สุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมเปิ>นบาปิแล่ะโดยทางท#2บ�คคล่ไปิแล่�ว สุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม# กรรมเปิ>นบ�ญ.-2 1 0 0 0 -15370 5 0 0 0

[๕๓๗] ขุ�าแต�พระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ด ผู้"�เปิ>นใหัญ�ในท�ศ ขุ�าพระองค(จ้ะน.าเสุด0จ้พระองค(ไปิโดยทางไหันก�อน ค=อ โดยทางท#2บ�คคล่ไปิแล่�ว สุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมเปิ>นบาปิ หัร=อโดยทางท#2บ�คคล่ไปิแล่�วสุามารถิเหั0นสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมเปิ>นบ�ญ พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15380 3 0 0 0

[๕๓๘] เราจ้ะด"นรกอ�นเปิ>นท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นบาปิ แล่ะสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ม#กรรมอ�นหัยาบช�า ท�)งคต�ขุองเหัล่�านรชนผู้"�ท�ศ#ล่ก�อน. -2 1 0 0 0 -15390 3 0 0 0

[๕๓๙] มาตล่#เทพสุารถิ#ได�ฟ*งพระด.าร�สุขุองพระราชาแล่�ว จ้Fงแสุดงแม�น.)าเวตรณ์# ท#2ขุ�ามได�ยาก ปิระกอบด�วยน.)าแสุบเผู้0ดร�อนเด=อดพล่�าน เปิร#ยบด�ง เปิล่วเพล่�ง.-2 1 0 0 0 -15400 5 0 0 0

[๕๔๐] พระเจ้�าเนม�ราช ทอดพระเนตรเหั0นสุ�ตว(ผู้"�ตกอย"�ในแม�น.)าเวตรณ์#ท#2ขุ�ามได� ยาก จ้Fงตร�สุถิามมาตล่#เทพสุารถิ#ว�า ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�ว ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นสุ�ตว(นรกผู้"�ตกอย"�ในแม�น.)าเวตรณ์# เราขุอ ถิามท�าน สุ�ตว(เหัล่�าน#)ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงตกล่งอย"�ในแม�น.)า เวตรณ์#.

-2 1 0 0 0 -15410 6 0 0 0

[๕๔๑] มาตล่#เทพสุารถิ#อ�นพระเจ้�าเนม�ราชตร�สุถิามแล่�ว ท"ล่พยากรณ์(ตามท#2ทราบ ว�บากขุองเหัล่�าสุ�ตว(ผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นบาปิ แก�พระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ไม�ทรง ทราบว�า ชนเหัล่�าใด เม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก เปิ>นผู้"�ม#ก.าล่�ง ม#กรรม อ�นเปิ>นบาปิ ย�อมเบ#ยดเบ#ยนด�าว�าผู้"�อ=2นซ่F2งหัาก.าล่�งม�ได� ชนเหัล่�าน�)นม# กรรมหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรม จ้Fงตกล่งในแม�น.)าเวตรณ์# พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15420 4 0 0 0

[๕๔๒] สุ�น�ขุแดง สุ�น�ขุด�าง ฝ่"งแร�ง ฝ่"งกา อ�นน�าหัวาดเสุ#ยว ย�อมร�มก�ดจ้�ก ก�นสุ�ตว(นรก ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นฝ่"งสุ�ตว(ร�มทF)ง จ้�ก ก�ด ก�น สุ�ตว(นรก เราขุอถิามท�าน สุ�ตว( เหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงถิ"กฝ่"งการ�มจ้�กก�น.-2 1 0 0 0 -15430 6 0 0 0

[๕๔๓] มาตล่#เทพสุารถิ#อ�นพระเจ้�าเนม�ราชตร�สุถิามแล่�วท"ล่พยากรณ์( ว�บากขุอง เหัล่�าสุ�ตว(ผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นบาปิตามท#2ได�ทราบ แก�พระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ชนเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2ง เปิ>นคนตระหัน#2เหัน#ยวแน�น ม# ธรรมอ�นล่ามก ม�กบร�ภาษเบ#ยดเบ#ยนด�าว�าสุมณ์พราหัมณ์( ชนเหัล่�าน�)น ผู้"�ม#กรรมหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�วจ้Fงถิ"กฝ่"งการ�มจ้�กก�น พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15440 5 0 0 0

[๕๔๔] สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ม#ร�างกายล่�กโพล่ง เด�นเหัย#ยบแผู้�นด�นเหัล่0ก แล่ะนาย น�รยบาล่โบยด�วยท�อนเหัล่0กอ�นร�อน ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อม เก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ถิ"กโบยด�วยท�อนเหัล่0ก เราขุอ ถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงถิ"กเบ#ยดเบ#ยน ด�วยท�อนเหัล่0กนอนอย"�. -2 1 0 0 0 -15450 4 0 0 0

[๕๔๕] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ชนเหัล่�าใดเม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก ม#ธรรมอ�นล่ามก เบ#ยดเบ#ยนด�าว�าชายหัญ�งผู้"�ม#ธรรมเปิ>นก�ศล่ ชนเหัล่�าน�)น ม#กรรมหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�ว จ้Fงถิ"กเบ#ยดเบ#ยนด�วยท�อนเหัล่0ก นอนอย"� พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15460 5 0 0 0

[๕๔๖] สุ�ตว(นรกเหัล่�าอ=2นถิ"กไฟไหัม�ท�2วสุรรพางค(กายร�องไหั�ครวญครางอย"�ในหัล่�มถิ�านเพล่�ง ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นสุ�ตว(นรกถิ"กไฟไหัม�ท�2วสุรรพางค(กาย เราขุอถิาม

ท�าน สุ�ตว(นรก เหัล่�าน#)ได�กระท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงร�องครวญครางอย"�ในหัล่�มถิ�านเพล่�ง. -2 1 0 0 0 -15470 5 0 0 0

[๕๔๗] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาชนชนเหัล่�าใดแต�งพยานเท0จ้ ก�อใหั�เก�ดหัน#)เพราะหัล่อกล่วงเอาทร�พย(ขุอง ปิระช�มชน ชนเหัล่�าน�)นคร�)นก�อใหั�เก�ดหัน#)แก�ปิระชาชนแล่�ว เปิ>นผู้"�ม# กรรมหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�ว ต�องร�องครวญครางอย"�ในหัล่�มถิ�าน เพล่�ง พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15480 4 0 0 0

[๕๔๘] หัม�อเหัล่0กใหัญ�อ�นไฟต�ดท�2ว ล่�กร� �งเร=องโชต�ช�วง ย�อมปิรากฏ ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นหัม�อเหัล่0กใหัญ�อ�น ไฟต�ดท�2ว ล่�กร� �งเร=องโชต�ช�วง เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.า บาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงตกล่งในโล่หัก�มภ#. -2 1 0 0 0 -15490 3 0 0 0

[๕๔๙] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ชนเหัล่�าใดม#ธรรมอ�นล่ามก เบ#ยด เบ#ยนด�าว�าสุมณ์พราหัมณ์(ผู้"�ม#ศ#ล่ ชนเหัล่�าน�)นม#กรรมอ�นหัยาบช�า กระท.า บาปิกรรมแล่�วจ้Fงตกล่งในโล่หัก�มภ# พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15500 4 0 0 0

[๕๕๐] นายน�รยบาล่ผู้"กคอสุ�ตว(นรกด�วยพรวนเหัล่0กอ�นล่�กโพล่ง แล่�วต�ดศ#รษะ โยนล่งไปิในน.)าร�อน ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดแก�เราเพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรหันอ จ้Fงถิ"กต�ดศ#รษะนอนอย"�. -2 1 0 0 0 -15510 4 0 0 0

[๕๕๑] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาชนชนเหัล่�าใดเม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก ม#ธรรมอ�นล่ามก จ้�บนกมาฆ่�าเล่#)ยง ช#พ ชนเหัล่�าน�)นม#กรรมอ�นหัยาบช�า คร�)นฆ่�านกเล่#)ยงช#พ กระท.ากรรม แล่�ว จ้Fงต�องถิ"กต�ดศ#รษะนอนอย"� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15520 6 0 0 0

[๕๕๒] แม�น.)าน#)ม#น.)ามาก ตล่�2งไม�สุ"ง ม#ท�าน.)าราบเร#ยบไหัล่อย"�เสุมอ สุ�ตว(นรกผู้"�เร�าร�อนเพราะความร�อนแหั�งไฟ จ้ะด=2มน.)า แต�เม=2อสุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)นจ้ะ ด=2ม น.)าย�อมกล่ายเปิ>นแกล่บ ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(เหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ เม=2อจ้ะด=2มน.)า น.)าจ้Fงกล่ายเปิ>นแกล่บไปิ.

-2 1 0 0 0 -15530 4 0 0 0

[๕๕๓] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าใด ม#กรรมอ�นไม� บร�สุ�ทธ�A เอาขุ�าวล่#บแกล่บ หัร=อทรายเปิ>นต�น ปินขุ�าวเปิล่=อกขุายใหั�แก� ผู้"�ซ่=)อ เม=2อสุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)น ม#ความร�อนเพราะความร�อนแหั�งไฟ กระ หัายน.)า จ้ะด=2มน.)า น.)าจ้Fงกล่ายเปิ>นแกล่บไปิ พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15540 5 0 0 0

[๕๕๔] นายน�รยบาล่เอาล่"กศร หัอกแล่ะโตมร แทงขุ�างท�)งสุองขุองสุ�ตว(นรกผู้"�คร.2าครวญอย"� ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะ ได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงถิ"กแทงด�วยหัอกนอนอย"�. -2 1 0 0 0 -15550 5 0 0 0

[๕๕๕] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ชนเหัล่�าใด เม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก เปิ>นผู้"�ม#กรรมไม�ด# ล่�กทร�พย(ขุองผู้"�อ=2น ค=อ ขุ�าวเปิล่=อก ทร�พย( เง�น ทอง แพะ แกะ ปิศ�สุ�ตว( แล่ะกระบ=อ มาเล่#)ยงช#ว�ต ชนเหัล่�าน�)นผู้"�ม#กรรม หัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�ว ต�องถิ"กแทงด�วยหัอกนอนอย"� พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15560 5 0 0 0

[๕๕๖] เพราะเหัต�ไร สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)จ้Fงถิ"กนายน�รยบาล่ผู้"กคอไว� สุ�ตว(นรกอ#ก พวกหันF2งถิ"กนายน�รยบาล่ต�ดเปิ>นท�อนๆ นอนอย"� ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�กระท.ากรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงถิ"กต�ดเปิ>นท�อนๆ นอนอย"�. -2 1 0 0 0 -15570 4 0 0 0

[๕๕๗] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เคยเปิ>นคนฆ่�าแกะ ฆ่�าสุ�กร ฆ่�าปิล่า คร�)นฆ่�าปิศ�สุ�ตว( กระบ=อ แพะ แล่ะแกะแล่�ว เอาวางไว� ท#2เขุ#ยง ขุายเล่#)ยงช#พเปิ>นผู้"�ม#กรรมอ�นหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�วต�อง ต�ดเปิ>นท�อนๆ นอนอย"� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15580 5 0 0 0

[๕๕๘] หั�วงน.)าเต0มไปิด�วยม"ตแล่ะค"ถิ ไม�สุะอาด เปิ>นน.)าเน�า ม#กล่�2นเหัม0นฟ� Oงไปิสุ�ตว(นรกอ�นความหั�วครอบง.าแล่�ว ย�อมก�นม"ตแล่ะค"ถิน�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไร ไว�หันอ จ้Fงม#ม"ตแล่ะค"ถิเปิ>นอาหัาร.

-2 1 0 0 0 -15590 4 0 0 0

[๕๕๙] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าใด เคยก�อท�กขุ(เบ#ยด เบ#ยนม�ตรสุหัายเปิ>นต�น ต�)งม�2นอย"�ในความเบ#ยดเบ#ยนผู้"�อ=2นเปิ>นน�ตย( สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)น ม#กรรมอ�นหัยาบช�า เปิ>นคนพาล่ปิระท�ษร�ายม�ตรกระท.าบาปิกรรมแล่�ว จ้Fงต�องมาก�นม"ตแล่ะค"ถิ พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15600 5 0 0 0

[๕๖๐] หั�วงน.)าน#)เต0มไปิด�วยเล่=อดแล่ะหันอง ไม�สุะอาดเปิ>นน.)าเน�า ม#กล่�2น เหัม0นฟ� Oงไปิ สุ�ตว(นรกถิ"กความร�อนเผู้าแล่�ว ย�อมด=2มเล่=อดแล่ะหันองก�น ด"กรมาตล่#เทพสุารภ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความ เปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(เหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงม#เล่=อดแล่ะหันองเปิ>นอาหัาร. -2 1 0 0 0 -15610 4 0 0 0

[๕๖๑] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ชนเหัล่�าใด เม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก ฆ่�ามารดาบ�ดาหัร=อพระอรหั�นต( ช=2อว�าถิFงปิาราช�กในเพศคฤหั�สุถิ( ชน เหัล่�าน�)น ผู้"�ม#กรรมอ�นหัยาบช�า กระท.าบาปิกรรมแล่�ว จ้Fงม#เล่=อดแล่ะหันองเปิ>นอาหัาร พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15620 6 0 0 0

[๕๖๒] ท�านจ้งด"ล่�)นขุองสุ�ตว(นรก อ�นนายน�รยบาล่เก#2ยวด�วยเบ0ด แล่ะจ้งด"หัน�งขุองสุ�ตว(นรกท#2ถิ"กนายน�รยบาล่ล่อกด�วยขุอเหัล่0ก สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) ย�อมด�)นรนเหัม=อนปิล่าท#2ถิ"กโยนขุF)นบนบก ร�องไหั�น.)าล่ายไหัล่เพราะเหัต�อะไร ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความ เปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงกล่=นเบ0ดนอนอย"�.-2 1 0 0 0 -15630 7 0 0 0

[๕๖๓] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)น เคยเปิ>นมน�ษย(อย"� ในต.าแหัน�งต#ราคาสุ�2งขุอง ย�งราคาซ่=)อใหั�เสุ=2อมด�วยราคาขุาย ท.าการโกง ด�วยการโกงเหัต�เพราะความโล่ภทร�พย( ปิกปิดความโกงไว�ด�วยวาจ้าอ�น อ�อนหัวาน เปิร#ยบเหัม=อนคนเขุ�าใกล่�ปิล่าเพ=2อจ้ะฆ่�า เอาเหัย=2อเก#2ยวเบ0ดปิดเบ0ดไว� ฉัะน�)น บ�คคล่จ้ะช�วยปิOองก�นคนท.าการโกง ผู้"�อ�นกรรมขุองตน หั��มหั�อไว� ไม�ม#เล่ย สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)นผู้"�ม#กรรมอ�นหัยาบช�า กระท.าบาปิ กรรมแล่�วจ้Fงต�องกล่=นเบ0ดนอนอย"� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15640 9 0 0 0

[๕๖๔] หัญ�งนรกเหัล่�าน#)ม#ร�างกายอ�นแตกท�2ว น�าเกล่#ยด แมล่งว�นตอมเปิ>นกล่��ม เปิรอะเปิM) อนด�วยเล่=อดแล่ะหันอง ม#ศ#รษะขุาด เหัม=อนฝ่"งโค

ศ#รษะขุาด อย"�บนท#2ฆ่�า ปิระคองแขุนท�)งสุองคร.2าครวญอย"� หัญ�งนรกเหัล่�าน�)นจ้มอย"� ในภ"ม�ภาคเพ#ยงเอวท�กเม=2อ ภ"เขุาไฟต�)งขุF)นแต� ๔ ท�ศ ล่�กโพล่งกล่�)งมาบดหัญ�งนรกเหัล่�าน�)นใหั�แหัล่กล่ะเอ#ยด ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองหัญ�งนรกเหัล่�าน�)น เราขุอ ถิามท�าน หัญ�งเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงต�องมาจ้มอย"�ใน ภ"ม�ภาคเพ#ยงเอวท�กเม=2อ ภ"เขุาไฟล่�กโพล่งต�)งขุF)นแต� ๔ ท�ศ บดหัญ�งนรก เหัล่�าน�)นใหั�แหัล่กล่ะเอ#ยด. -2 1 0 0 0 -15650 6 0 0 0

[๕๖๕] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า หัญ�งเหัล่�าน�)นเปิ>นก�ล่ธ�ดา เม=2ออย"�ใน มน�ษยโล่กม#การงานไม�บร�สุ�ทธ�A ได�ปิระพฤต�ไม�น�าย�นด# เปิ>นหัญ�งน�กเล่ง ล่ะสุาม#ขุองตนเสุ#ย คบหัาชายอ=2นเพราะเหัต�แหั�งความย�นด#แล่ะการเล่�น หัญ�งเหัล่�าน�)นเม=2อย�งอย"�ในโล่กน#) ย�งจ้�ตขุองตนใหั�ร=2นรมย(อย"�ก�บชายอ=2น จ้Fงถิ"กภ"เขุาไฟอ�นล่�กโพล่งต�)งขุF)นแต� ๔ ท�ศ บดใหั�แหัล่กล่ะเอ#ยด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15660 5 0 0 0

[๕๖๖] เพราะเหัต�ไร พวกนายน�รยบาล่จ้Fงจ้�บสุ�ตว(นรกอ#กพวกหันF2งท#2เท�าเอาหั�วล่ง โยนล่งไปิในนรก ด"กรมาตล่#เทพสุารภ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว( นรกเหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงถิ"กนายน�รยบาล่จ้�บโยนไปิ ในนรก -2 1 0 0 0 -15670 7 0 0 0

[๕๖๗] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เม=2อย�งอย"�ในมน�ษย โล่ก เปิ>นผู้"�กรรมไม�ด# ล่วงภรรยาขุองชายอ=2น ช=2อว�าเปิ>นผู้"�ล่�กภ�ณ์ฑะอ�น สุ"งสุ�ด จ้Fงถิ"กนายน�รยบาล่จ้�บโยนล่งในนรก ต�องเสุวยท�กขุเวทนา ใน นรกน�)นสุ�)นปิRเปิ>นอ�นมาก บ�คคล่ผู้"�ท#2จ้ะช�วยปิOองก�นบ�คคล่ผู้"�ม�กกระท.าบาปิ กรรม ผู้"�อ�นกรรมขุองตนหั��มหั�อไว� ไม�ม#เล่ย สุ�ตว(นรกเหัล่�าน�)น ม#กรรมอ�นหัยาบช�า ท.าบาปิกรรมแล่�ว ต�องถิ"กนายน�รยบาล่จ้�บโยนล่งใน นรก พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15680 5 0 0 0

[๕๖๘] สุ�ตว(นรกต�างๆ ท�)งเล่0กท�)งใหัญ�เหัล่�าน#) ปิระกอบเหัต�การณ์( ม#ร"ปิร�างพ�ล่Fก ปิรากฏอย"�ในนรก ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความกล่�วย�อมเก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองสุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เราขุอถิามท�าน สุ�ตว(นรก เหัล่�าน#)ได�ท.าบาปิกรรมอะไรไว�หันอ จ้Fงต�องได�เสุวยท�กขุเวทนาอ�นกล่�า แสุบเผู้0ดร�อนเหัล่=อเก�น. -2 1 0 0 0 -15690 4 0 0 0

[๕๖๙] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า สุ�ตว(นรกเหัล่�าน#) เม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่กเปิ>นผู้"�ม#ท�ฏฐ�อ�นล่ามก หัล่งท.ากรรมด�วยความค��นเคย แล่ะช�กชวนผู้"� อ=2นในท�ฏฐ�เช�นน�)น ท.าบาปิกรรมแล่�ว จ้Fงต�องได�เสุวยท�กขุเวทนาอ�นกล่�าแสุบเผู้0ดร�อนเหัล่=อเก�น พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15700 5 0 0 0

[๕๗๐] ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�า พระองค(ทรงทราบสุถิานท#2อย"�ขุองเหัล่�าสุ�ตว(ผู้"�ม#กรรม อ�นหัยาบช�า แล่ะทรงทราบคต�ขุองเหัล่�าสุ�ตว(ผู้"�ท�ศ#ล่ เพราะได�ทอดพระเนตรเหั0นน�รยบาล่ อ�นเปิ>นท#2อย"�ขุองเหัล่�าสุ�ตว(นรกผู้"�ม#บาปิกรรมแล่�ว ขุ�าแต�พระราชาผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2ง บ�ดน#) ขุอเช�ญขุF)นไปิในสุ.าน�กขุอง ท�าวสุ�กกเทวราชเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15710 6 0 0 0

[๕๗๑] ว�มาน ๕ ยอดน#)ปิรากฏอย"� นางเทพธ�ดาผู้"�ม#อาน�ภาพมาก ปิระด�บอาภรณ์( ท�กอย�างม#ดอกไม�เปิ>นต�น น�2งอย"�ท�ามกล่างท#2ไสุยาสุน( แสุดงฤทธ�Aได�ต�างๆ สุถิ�ตอย"�ในว�มานน�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้เก�ดขุF)นแก�เราเพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิขุองเทพธ�ดาผู้"�อย"�ในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน นางเทพธ�ดาน#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้Fงได�ถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน. -2 1 0 0 0 -15720 9 0 0 0

[๕๗๒] มาตล่#เทพสุารถิ#อ�นพระเจ้�าเนม�ราชตร�สุถิามแล่�ว ท"ล่พยากรณ์(ว�บากขุองเทวดาท�)งหัล่าย ผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นก�ศล่ตามท#2ได�ทราบแก�พระเจ้�าเนม�ราชผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ก0นางเทพธ�ดาท#2พระองค(ทรงหัมายถิFงน�)น ช=2อนางพ�รณ์#เม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก เก�ดในครรภ(ขุองนางทาสุ#ในเร=อนขุองพราหัมณ์(นางร" �ซ่F)งแขุกค=อภ�กษ�ผู้"�ม#ภ�ตกาล่อ�นถิFงแล่�ว น�มนต(ใหั�น�2งในเร=อนขุองพราหัมณ์(ย�นด#ต�อภ�กษ�น�)นเปิ>นน�ตย( ด�งมารดาย�นด#ต�อบ�ตรผู้"�จ้ากไปินาน กล่�บมาถิFง ฉัะน�)น นางอ�งคาสุภ�กษ�น�)นโดยเคารพ ได�ถิวายสุ�2งขุอง ขุองตนเล่0กน�อย เปิ>นผู้"�สุ.ารวมแล่ะจ้.าแนกทานจ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มานพระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15730 6 0 0 0

[๕๗๓] ว�มานท�)ง ๗ อ�นบ�ญญาน�ภาพตกแต�ง สุ�องสุว�างโชต�ช�วง เทพบ�ตรผู้"�หันF2งม#ฤทธ�Aมาก ปิระด�บปิระดาด�วยสุรรพาภรณ์(อ�นหัม"�เทพธ�ดาแวดล่�อมผู้ล่�ดเปิล่#2ยนเว#ยนวนอย"�โดยรอบในว�มานท�)ง ๗ น�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ#ความปิล่=)มใจ้เก�ดขุF)นแก�เรา เพราะได�เหั0น ความเปิ>นไปิขุองเทพบ�ตรผู้"� อย"�ในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรผู้"�น#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน.-2 1 0 0 0 -15740 7 0 0 0

[๕๗๔] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรผู้"�น#)เปิ>นคฤหับด# ช=2อโสุณ์ ท�นนะ เปิ>นทานบด# ใหั�สุร�างว�หัาร ๗ หัล่�งอ�ท�ศต�อบรรพช�ต ได�อ�ปิฐาก ภ�กษ�ผู้"�อย"�ในว�หัาร ๗ หัล่�งน�)นโดยเคารพ ได�บร�จ้าคผู้�าน��งผู้�าหั�ม อาหัาร เสุนาสุนะ เคร=2องปิระท#ปิ ในท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรง ด�วยจ้�ตอ�นเล่=2อมใสุร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ( แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>นผู้"�สุ.ารวมแล่ะ บร�จ้าคทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15750 6 0 0 0

[๕๗๕] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งด#แล่�วน#) เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยนางเทพอ�ปิสุร ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ร� �งเร=องด�วยยอด บร�บ"รณ์(ด�วยขุ�าวแล่ะน.)า งดงามด�วยการฟOอนร.าขุ�บร�อง สุว�างไสุวออกจ้ากแก�วผู้ล่Fก ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความ ปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิแหั�งว�มานน#) เราขุอ ถิามท�าน นางอ�ปิสุรเหัล่�าน#) ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน.-2 1 0 0 0 -15760 4 0 0 0

[๕๗๖] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า นางอ�ปิสุรเหัล่�าน�)น เม=2อย�งอย"�ในมน�ษย โล่กน#)เปิ>นอ�บาสุ�กาผู้"�ม#ศ#ล่ ย�นด#ในทาน ม#จ้�ตเล่=2อมใสุเปิ>นน�ตย( ต�)งอย"� ในสุ�จ้จ้ะ ไม�ปิระมาทในการร�กษาอ�โบสุถิ เปิ>นผู้"�สุ.ารวมแล่ะจ้.าแนกแจ้ก ทาน จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15770 8 0 0 0

[๕๗๗] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งแล่�วน#) ปิระกอบด�วยภ"ม�ภาคอ�นน�าร=2นรมย(จ้�ดสุรรไว�เปิ>นสุ�วนๆ สุว�างไสุวออกจ้ากฝ่าแก�วไพฑ"รย( เสุ#ยงท�พย( ค=อเสุ#ยงเปิงมาง เสุ#ยงตะโพน การฟOอนร.าขุ�บร�อง แล่ะเสุ#ยงปิระโคม ดนตร#ย�อมเปิล่�งออกน�าฟ*ง เปิ>นท#2ร =2นรมย(ใจ้ เราไม�ร" �สุFกว�าได�เหั0นหัร=อได� ฟ*งเสุ#ยงอ�นเปิ>นอย�างน#) อ�นไพเราะอย�างน#) ในกาล่ก�อนเล่ย ด"กรมาตล่# เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิใน ว�มานน#) เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรเหัล่�าน#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้Fง มาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน. -2 1 0 0 0 -15780 7 0 0 0

[๕๗๘] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรเหัล่�าน#) เม=2อย�งอย"�ในมน�ษย โล่ก เปิ>นอ�บาสุกผู้"�ม#ศ#ล่ ได�ก�อสุร�างอาราม บ�อน.)า สุระน.)า แล่ะ สุะพาน ได�ปิฏ�บ�ต�พระอรหั�นต(ผู้"�เย=อกเย0นโดยเคารพ ได�ถิวายจ้#วร บ�ณ์ฑบาต เสุนาสุนะ แล่ะค�ล่านปิ*จ้จ้�ย ในท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรงด�วยจ้�ต อ�นเล่=2อมใสุ ได�ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ( แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>น ผู้"�สุ.ารวมแล่ะบร�จ้าคทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน.

-2 1 0 0 0 -15790 7 0 0 0

[๕๗๙] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตกแต�งด#แล่�วน#) เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยหัม"�นางอ�ปิสุรผู้"� ปิระเสุร�ฐ ร� �งเร=องด�วยยอด บร�บ"รณ์(ด�วยขุ�าวแล่ะน.)า งดงามด�วยการ ฟOอนร.าขุ�บร�อง สุว�างไสุวออกจ้ากฝ่าแก�วผู้ล่Fก ม#แม�น.)าอ�นปิระกอบไปิด�วยไม�ดอกนานาชน�ดล่�อมรอบว�มานน�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความ ปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#) เราขุอถิาม ท�าน เทพบ�ตรน#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ใน ว�มาน. -2 1 0 0 0 -15800 7 0 0 0

[๕๘๐] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรน#)เปิ>นคฤหับด#อย"�ในเม=อง ม�ถิ�ล่า เปิ>นทานบด#ได�สุร�างอาราม บ�อน.)า สุระน.)าแล่ะสุะพาน ได�ปิฏ�บ�ต� ต�อพระอรหั�นต(ผู้"�เย=อกเย0นโดยเคารพ ได�ถิวายจ้#วร บ�ณ์ฑบาต เสุนาสุนะแล่ะค�ล่านปิ*จ้จ้�ย ในท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรง ด�วยจ้�ตอ�นเล่=2อมใสุ ได�ร�กษา อ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ(แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>นผู้"�สุ.ารวมแล่ะบร�จ้าค ทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15810 8 0 0 0

[๕๘๑] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งด#แล่�วน#) เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยหัม"�นางเทพ อ�ปิสุรผู้"�ปิระเสุร�ฐ ร� �งเร=องด�วยยอด บร�บ"รณ์(ด�วยขุ�าวแล่ะน.)า งดงามด�วย การฟOอนร.าขุ�บร�อง สุว�างไสุวออกจ้ากฝ่าแก�วผู้ล่Fก ม#แม�น.)าอ�นปิระกอบ ด�วยไม�ดอกนานาชน�ด ล่�อมรอบว�มานน�)น แล่ะม#ไม�เกต� ไม�มะขุว�ด ไม� มะม�วง ไม�สุาล่ะ ไม�ชมพ" � ไม�มะพล่�บ แล่ะไม�มะหัาดเปิ>นอ�นมาก ม#ผู้ล่เปิ>นน�ตย( ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรน#)ได�ท.ากรรม ด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มานน#).-2 1 0 0 0 -15820 8 0 0 0

[๕๘๒] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรน#)เปิ>นคฤหับด#อย"�ในเม=อง ม�ถิ�ล่า เปิ>นทานบด# ได�สุร�างอาราม บ�อน.)า สุระน.)า แล่ะสุะพาน ได�ปิฏ�บ�ต�พระอรหั�นต(ผู้"�เย=อกเย0นโดยเคารพ ได�ถิวายจ้#วร บ�ณ์ฑบาต เสุนา สุนะ แล่ะค�ล่านปิ*จ้จ้�ย ในท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรง ด�วยจ้�ตอ�นเล่=2อมใสุ ได� ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ( แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>นผู้"�สุ.ารวม แล่ะบร�จ้าคทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15830 8 0 0 0

[๕๘๓] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งด#แล่�วน#) ปิระกอบด�วยภ"ม�ภาคอ�นน�าร=2นรมย( จ้�ดสุรรไว�เปิ>นสุ�วนๆ สุว�างไสุวออกจ้ากฝ่าแก�วไพฑ"รย( เสุ#ยงท�พย( ค=อ เสุ#ยงเปิงมาง เสุ#ยงตะโพน การฟOอนร.าขุ�บร�อง แล่ะเสุ#ยงปิระโคมดนตร# ย�อมเปิล่�งออกน�าฟ*ง เปิ>นท#2ร =2นรมย(ใจ้ เราไม�ร" �สุFกว�าได�เหั0นหัร=อได�ฟ*งเสุ#ยงอ�นเปิ>นอย�างน#) อ�นไพเราะอย�างน#) ในกาล่ก�อนเล่ย ด"กรมาตล่#เทพ สุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#)เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรเหัล่�าน#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน.-2 1 0 0 0 -15840 8 0 0 0

[๕๘๔] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรน#)เปิ>นคฤหับด#อย"�ในเม=องพาราณ์สุ# เปิ>นทานบด# ได�สุร�างอาราม บ�อน.)า สุระน.)า แล่ะสุะพานได�ปิฏ�บ�ต�พระอรหั�นต(ผู้"�เย=อกเย0นโดยเคารพ ได�ถิวายจ้#วร บ�ณ์ฑบาต เสุนาสุนะ แล่ะค�ล่านปิ*จ้จ้�ย ใหั�ท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรง ด�วยจ้�ตอ�นเล่=2อมใสุ ได�ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ( แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>นผู้"�สุ.ารวมแล่ะ บร�จ้าคทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งอย"�ในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15850 4 0 0 0

[๕๘๕] ว�มานอ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งด#แล่�วน#) ร� �งเร=องสุ�กใสุ ด�จ้อาท�ตย(อ�ท�ย ดวงใหัญ�สุ#แดง ฉัะน�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก� เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรน#)ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ในว�มาน.-2 1 0 0 0 -15860 8 0 0 0

[๕๘๖] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรน#)เปิ>นคฤหับด#อย"�ในเม=อง สุาว�ตถิ# เปิ>นทานบด# ได�สุร�างอาราม บ�อน.)า สุระน.)า แล่ะสุะพานได�ปิฏ�บ�ต�พระอรหั�นต(ผู้"�เย=อกเย0นโดยเคารพ ได�ถิวายจ้#วร บ�ณ์ฑบาต เสุนาสุนะ แล่ะค�ล่านปิ*จ้จ้�ย ในท�านผู้"�ปิฏ�บ�ต�ซ่=2อตรง ด�วยจ้�ตอ�นเล่=2อมใสุ ได�ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่อ�นปิระกอบด�วยองค( ๘ ในด�ถิ#ท#2 ๑๔ ท#2 ๑๕ ท#2 ๘ แหั�งปิ*กษ( แล่ะในว�นปิาฏ�หัาร�ยปิ*กษ( เปิ>นผู้"�สุ�งวรในศ#ล่ เปิ>นผู้"�สุ.ารวม แล่ะบร�จ้าคทานเปิ>นน�ตย( จ้Fงมาบ�นเท�งในว�มาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15870 7 0 0 0

[๕๘๗] ว�มานทองเปิ>นอ�นมากน#) อ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�งด#แล่�ว ล่อยอย"�ในนภากาศร� �งเร=องสุว�างไสุว ด�งสุายฟOาในระหัว�างก�อนเมฆ่ ฉัะน�)น เทพบ�ตรผู้"�ม#ฤทธ�A มาก ปิระด�บปิระดาด�วยสุรรพาภรณ์( อ�นหัม"�เทพอ�ปิสุรแวดล่�อม ผู้ล่�ด เปิล่#2ยนเว#ยนอย"�ในว�มานเหัล่�าน�)นโดยรอบ ด"กร

มาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)ม ใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน เทพบ�ตรเหัล่�าน#) ได�ท.ากรรมด#อะไรไว�หันอ จ้FงมาถิFงสุวรรค(บ�นเท�งอย"�ใน ว�มาน. -2 1 0 0 0 -15880 5 0 0 0

[๕๘๘] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า เทพบ�ตรเหัล่�าน#)เปิ>นสุาวกขุองพระสุ�มมาสุ�มพ�ทธเจ้�า ม#ศร�ทธาอ�นต�)งม�2น เม=2อพระสุ�ทธรรมอ�นพระศาสุดา ทรงปิระกาศด#แล่�ว ได�กระท.าตามค.าสุ�2งสุอนขุองพระศาสุดา ขุ�าแต�พระราชา เช�ญพระองค(ทอดพระเนตรสุถิานท#2สุถิ�ตขุองเทพบ�ตรเหัล่�าน�)น.-2 1 0 0 0 -15890 4 0 0 0

[๕๘๙] ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(ทรงทราบสุถิานท#2อย"�ขุองสุ�ตว( ผู้"�ม#กรรมอ�นเปิ>นบาปิ แล่ะได�ทรงทราบสุถิานท#2สุถิ�ตขุองเหัล่�าเทพเจ้�าผู้"�ม#กรรมงาม แล่�ว ขุ�าแต�พระราชาผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นใหัญ� เช�ญพระองค(เสุด0จ้ขุF)นไปิใน สุ.าน�กขุองท�าวสุ�กกเทวราช ณ์ บ�ดน#)เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15900 4 0 0 0

[๕๙๐] พระมหัาราชาปิระท�บอย"�บนท�พยาน อ�นเท#ยมด�วยม�าสุ�นธพปิระมาณ์ ๑,๐๐๐ เสุด0จ้ไปิอย"� ได�ทอดพระเนตรเหั0นภ"เขุาหัล่ายเท=อกในระหัว�างมหัาสุม�ทร สุ#ท�นดร คร�)นแล่�ว ได�ตร�สุถิามมาตล่#เทพสุารถิ#ว�า ภ"เขุาเหัล่�าน#)ช=2ออะไร.-2 1 0 0 0 -15910 5 0 0 0

[๕๙๑] ภ"เขุาเหัล่�าน#) ช=2อภ"เขุาสุ�ท�ศนะ ภ"เขุากรว�ก ภ"เขุาอ�สุ�นธร ภ"เขุาย�ค�นธร ภ"เขุาเนม�นทร ภ"เขุาว�นตกะ แล่ะภ"เขุาอ�สุสุกรรณ์ สุ"งกว�าก�นขุF)นไปิเปิ>น ล่.าด�บๆ ม#มหัาสุม�ทรหันF2ง ช=2อสุ#ท�นดร อย"�ในระหัว�างภ"เขุาท�)ง ๗ น�)นภ"เขุาเหัล่�าน#)เปิ>นท�พสุถิานขุองท�าวจ้าต�มหัาราช ขุ�าแต�พระราชา เช�ญพระองค(ทอดพระเนตรภ"เขุาเหัล่�าน�)น พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -15920 5 0 0 0

[๕๙๒] ปิระต"ม#ร"ปิต�างๆ ร� �งเร=อง ว�จ้�ตรด�วยร"ปิต�างๆ เช�น ร"ปิพระอ�นทร( แวดล่�อมด#แล่�ว ปิรากฏเหัม=อนปิ9าอ�นเสุ=อโคร�งท�)งหัล่ายร�กษาด#แล่�ว ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นปิระต"น#) เราขุอถิามท�าน ปิระต"น#)เขุาเร#ยกช=2อว�าอะไร เปิ>นปิระต"น�าร=2นรมย(ใจ้ปิรากฏแต�ไกล่เท#ยว. -2 1 0 0 0 -15930 7 0 0 0

[๕๙๓] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ปิระต"น#)เขุาเร#ยกช=2อว�าจ้�ตรก"ฏ เปิ>นท#2 เสุด0จ้เขุ�าออกแหั�งท�าวสุ�กกร�นทรเทวราช ก0ปิระต"น#)เปิ>น

ปิระต"แหั�งเทพนคร ต�)งอย"�ในท#2สุ�ดแหั�งเขุาสุ�เนร�ราชอ�นงามน�าด" ปิรากฏอย"� ม#ร"ปิต�างๆ งาม ว�จ้�ตรด�วยร"ปิ เช�น ร"ปิพระอ�นทร( แวดล่�อมด#แล่�ว ปิรากฏเหัม=อนปิ9าอ�นเสุ=อโคร�งท�)งหัล่ายร�กษาด#แล่�ว ขุ�าแต�พระราชาผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นใหัญ� ขุอเช�ญพระองค(เสุด0จ้เขุ�าไปิทางปิระต"น#)เช�ญเสุด0จ้เหัย#ยบภ"ม�ภาคอ�น ราบร=2นเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15940 6 0 0 0

[๕๙๔] พระมหัาราชาปิระท�บอย"�บนท�พยาน อ�นเท#ยมด�วยม�าสุ�นธพปิระมาณ์ ๑,๐๐๐ เสุด0จ้ไปิอย"� ได�ทอดพระเนตรเหั0นเทวสุภาว�มาน อ�นบ�ญญาน�ภาพตบแต�ง ด#แล่�วน#) สุว�างไสุวออกจ้ากฝ่าแก�วไพฑ"รย( ด�งอากาศสุ�องแสุงเขุ#ยวสุด ปิรากฏในสุรทกาล่ ฉัะน�)น ด"กรมาตล่#เทพสุารถิ# ความปิล่=)มใจ้ย�อมเก�ดแก�เรา เพราะได�เหั0นความเปิ>นไปิในว�มานน#) เราขุอถิามท�าน ว�มานน#)เขุาเร#ยกช=2อว�าอะไร. -2 1 0 0 0 -15950 8 0 0 0

[๕๙๕] มาตล่#เทพสุารถิ# ... ผู้"�ไม�ทรงทราบว�า ว�มานน#)เปิ>นเทวสุภา เขุาเร#ยกช=2อปิรากฏว�าสุ�ธรรมา งามว�จ้�ตรร� �งเร=องด�วยแก�วไพฑ"รย( อ�นบ�ญญาน�ภาพ ตบแต�งด#แล่�ว ม#เสุาท�)งหัล่าย ๘ เหัล่#2ยม อ�นบ�ญกรรมกระท.าด#แล่�ว ล่�วนแล่�วด�วยแก�วไพฑ"รย(ท�กๆ เสุา รองร�บไว� เทพเจ้�าชาวดาวดFงสุ( ท�)งปิวงแวดล่�อมท�าวสุ�กกร�นทรเทวราช ปิระช�มค�ดความเจ้ร�ญขุองเทวดา แล่ะมน�ษย(ก�นอย"�ในว�มานน�)น ขุ�าแต�พระราชาผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ใหัญ� ขุอเช�ญพระองค(เสุด0จ้เขุ�าไปิย�งท�พสุถิาน อ�นเปิ>นท#2อน�โมทนาก�นแล่ะก�นขุอง เทวดาท�)งหัล่าย โดยทางน#)พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15960 11 0 0 0

[๕๙๖] เทพเจ้�าท�)งหัล่ายเหั0นพระเจ้�าเนม�ราชน�)นเสุด0จ้มาถิFง ก0พาก�นย�นด#ต�อนร�บว�า ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�าผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นใหัญ� พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว อนF2ง พระองค(ม�ได�เสุด0จ้มาร�าย ขุอเช�ญปิระท�บน�2งในท#2ใกล่�ท�าวสุ�กกร�นทรเทวราช ณ์ บ�ดน#)เถิ�ด ท�าวสุ�กกร�นทรเทวราชทรงย�นด#ต�อนร�บพระองค( ผู้"�เปิ>นพระราชาแหั�งชาวว�เทหัร�ฐ ผู้"�ทรงสุงเคราะหั(ชาวกร�งม�ถิ�ล่า ท�าววาสุวะทรงเช=)อเช�ญด�วยท�พกามารมณ์( แล่ะอาสุนะว�า ขุ�าแต�พระราชาผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ อ�นใหัญ� เปิ>นความด#แล่�ว ท#2พระองค(เสุด0จ้มาถิFงท�พสุถิานอ�นเปิ>นท#2อย"�ขุองเทพยดาท�)งหัล่าย ผู้"�ย�งสุ�2งท#2ตนปิระสุงค(ใหั�เปิ>นไปิตามอ.านาจ้ ขุอเช�ญพระองค(ปิระท�บอย"�ในหัม"�เทพเจ้�า ผู้"�ปิระกอบด�วยความสุ.าเร0จ้แหั�งท�พ กามารมณ์(ท�)งมวล่ เช�ญพระองค(เสุวยท�พกามารมณ์(อย"�ในหัม"�เทพเจ้�า ชาวดาวดFงสุ(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -15970 7 0 0 0

[๕๙๗] สุ�2งใดท#2ได�มาเพราะผู้"�อ=2นใหั� สุ�2งน�)นเปิร#ยบเหัม=อนยวดยาน หัร=อทร�พย(ท#2 ย=มเขุามา ฉัะน�)น หัม�อมฉั�นไม�ปิรารถินาสุ�2งน�)น เพราะเปิ>นสุ�2ง

ท#2ผู้"�อ=2นใหั� บ�ญท�)งหัล่ายท#2หัม�อมฉั�นได�ท.าเอง ย�อมเปิ>นทร�พย(ท#2จ้ะต�ดตามหัม�อมฉั�นไปิ หัม�อมฉั�นจ้�กกล่�บไปิท.าก�ศล่ใหั�มากในหัม"�มน�ษย( ด�วยการบร�จ้าคทาน การ ปิระพฤต�สุม.2าเสุมอ ความสุ.ารวม แล่ะการฝ่Yกอ�นทร#ย( (เพราะ) บ�คคล่ ท.าบ�ญแล่�ว ย�อมได�ร�บความสุ�ขุ แล่ะย�อมไม�เด=อดร�อนในภายหัล่�ง. -2 1 0 0 0 -15980 3 0 0 0

[๕๙๘] ท�านมาตล่#เทพสุารถิ# ได�แสุดงสุถิานท#2อย"�ขุองทวยเทพผู้"�ม#กรรมอ�นงาม แล่ะสุถิานท#2อย"�ขุองสุ�ตว(นรกผู้"�ม#กรรมอ�นล่ามกแก�เรา ช=2อว�า เปิ>นผู้"�ม# อ�ปิการะมากแก�เรา. -2 1 0 0 0 -15990 8 0 0 0

[๕๙๙] พระเจ้�าเนม�ราชพระราชาขุองชนชาวว�เทหัร�ฐ ผู้"�ทรงสุงเคราะหั(ชาวเม=อง ม�ถิ�ล่า คร�)นตร�สุพระคาถิาน#)ว�า ผู้มหังอกงอกขุF)นบนศ#รษะขุองเราแล่�วย�อมน.าความหัน��มไปิ เทวท"ตปิรากฏแล่�ว สุม�ยน#)เปิ>นกาล่สุมควรท#2เรา จ้ะบวชด�งน#)แล่�ว ทรงบร�จ้าคทานเปิ>นอ�นมาก ทรงเขุ�าถิFงความเปิ>นผู้"�สุ.ารวม ในศ#ล่.

จ้บ เนม�ราชชาดกท#2 ๔ มโหัสุถิชาดก พระมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตทรงบ.าเพ0ญปิ*ญญาบารม#-2 1 0 0 0 -16000 19 0 0 0

[๖๐๐] ด"กรพ�อมโหัสุถิ พระเจ้�าพรหัมท�ตต(ผู้"�ครองกร�งปิ*ญจ้าล่ะ เสุด0จ้ยาตราท�พมาพร�อมด�วยกองท�พท�กหัม"�เหัล่�า กองท�พขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชน�)นพFงปิระมาณ์ไม�ได� ม#กองช�างโยธา กองราบ ล่�วนแต�ฉัล่าดในสุงครามท�)งปิวง สุามารถิจ้ะน.าขุ�าศFกมาได� ม#เสุ#ยงอ=)ออFง ย�งก�นแล่ะก�นใหั�ร" �ด�วยเสุ#ยงกล่อง แล่ะเสุ#ยงสุ�งขุ( ม#ว�ทยาทางโล่หัธาต� ม#เคร=2องปิระด�บครบคร�น ธงท�ว สุล่อนเกล่=2อนกล่�นด�วยช�างปิระมาณ์ม�ได� สุมบ"รณ์(ด�วยคนม#ศ�ล่ปิW กองท�พ น�)นต�)งม�2นอย"�ด�วยทหัารผู้"�แกล่�วกล่�า กล่�าวก�นว�าในกองท�พน#) ม#ราชบ�ร�ษ๑๐ นาย เปิ>นผู้"�ฉัล่าด ม#ปิ*ญญากว�างขุวาง ม#การปิระช�มปิรFกษาก�นในท#2ล่�บพระชนน#ขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชเปิ>นท#2 ๑๑ ย�อมทรงสุ�2งสุอนชาวปิ*ญจ้าล่นครท#2น�)น ในชนเหัล่�าน#) กษ�ตร�ย(ร�อยเอ0ดพระนครผู้"�เร=องยศ ตามเสุด0จ้ พระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช ถิ"กช�งแว�นแคว�น กล่�วภ�ยจ้Fงตกอย"�ในอ.านาจ้ขุอง ชาวปิ*ญจ้าล่นคร เปิ>นผู้"�สุามารถิท.าตามท#2พระราชาร�บสุ�2ง ไม�ม#ความปิรารถินา ก0จ้.าต�องกล่�าวค.าเปิ>นท#2ร �ก ต�องตามเสุด0จ้พระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช เปิ>นผู้"�ม#อ.านาจ้ มาก�อน ไม�ปิรารถินาก0ต�องอย"�ในอ.านาจ้ขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช ม�ถิ�ล่านคร อ�นแวดล่�อมด�วยกองท�พน�)น เปิ>นสุามช�)น ราชธาน#ขุองชาวว�เทหัร�ฐ ถิ"กขุ�ดเปิ>นค"โดยรอบ ด"กรพ�อมโหัสุถิ กองท�พท#2แวดล่�อมโดยรอบ ม�ถิ�ล่านครน�)น ปิรากฏเหัม=อนดาวบนท�องฟOา พ�อจ้งร" �ว�า จ้�กม#ความพ�น ได�

อย�างไร. -2 1 0 0 0 -16010 3 0 0 0

[๖๐๑] ขุอเดชะ ขุอเช�ญพระองค(ทรงเหัย#ยดพระบาทตามพระสุ.าราญ เช�ญเสุวย แล่ะร=2นรมย(อย"�ในกามสุมบ�ต�เถิ�ด พระเจ้�าพรหัมท�ตต(จ้ะต�องล่ะกองท�พ ชาวปิ*ญจ้าล่นครเสุด0จ้หัน#ไปิ พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -16020 6 0 0 0

[๖๐๒] พระราชาม#พระราชปิระสุงค(จ้ะทรงท.าสุ�มพ�นธม�ตรก�บพระองค( จ้ะพระ ราชทานร�ตนะท�)งหัล่ายแก�พระองค(ต�)งแต�น#)ไปิ ราชท"ตท�)งหัล่ายผู้"�ม#วาจ้า ไพเราะ กล่�าวค.าท#2น�าร�ก จ้งค�มเคร=2องบรรณ์าการแต�ปิ*ญจ้าล่นครมาย�ง กร�งม�ถิ�ล่านคร จ้งกล่�าววาจ้าอ�นอ�อนหัวาน เปิ>นวาจ้าท#2น�าย�นด# ปิ*ญจ้าล่ นครก�บว�เทหัร�ฐท�)งสุองน�)น จ้งเปิ>นอ�นหันF2งอ�นเด#ยวก�น.-2 1 0 0 0 -16030 3 0 0 0

[๖๐๓] ด"กรอาจ้ารย(เกว�ฏ ท�านได�พบก�บมโหัสุถิเปิ>นอย�างไรหันอ เช�ญกล่�าวต�อไปิเถิ�ด มโหัสุถิก�บท�านต�างงดโทษก�นแล่�วกระม�ง มโหัสุถิย�นด#แล่�ว กระม�ง.-2 1 0 0 0 -16040 3 0 0 0

[๖๐๔] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน บ�ร�ษช=2อมโหัสุถิเปิ>นคนเล่ว ไม�น�าช=2นชม เปิ>นคนกระด�าง ไม�ใช�สุ�ตบ�ร�ษ ไม�กล่�าวขุ�อความอะไรๆ เหัม=อนคนใบ�แล่ะคนหันวกฉัะน�)น พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -16050 4 0 0 0

[๖๐๕] บทมนต(น#)อ�นมโหัสุถิบ�ตรขุองเราเหั0นแล่�วโดยแท� คนอ=2นก0เหั0นได�โดยง�ายขุ�อความอ�นด# อ�นนรชนผู้"�ม#ความเพ#ยรเหั0นแล่�ว ความจ้ร�ง กายขุองเราก0หัว� 2นไหัว ใคร�จ้�กล่ะแคว�นขุองตนไปิสุ"�เง=)อมม=อขุองผู้"�อ=2นเล่�า.-2 1 0 0 0 -16060 3 0 0 0

[๖๐๖] ก0ความค�ดขุองเราท�)งหักคนผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต ม#ปิ*ญญากว�างขุวางสุ"งสุ�ด สุมเปิ>น อ�นหันF2งอ�นเด#ยวก�นด"กรมโหัสุถิ แม�เธอก0จ้งล่งมต�ว�าไปิหัร=อไม�ไปิหัร=อว�าจ้ะอย"�ในท#2น#). -2 1 0 0 0 -16070 9 0 0 0

[๖๐๗] ขุ�าแต�พระราชา พระองค(จ้งทรงทราบพระเจ้�าจ้�ล่น#)พรหัมท�ตต( ทรงม#อาน�ภาพ มาก ม#พล่มาก ปิรารถินาเพ=2อปิล่งพระชนม(พระองค( ด�จ้นายพรานฆ่�าเน=)อ ด�วยนางเน=)อฉัะน�)น ปิล่าอยากก�นขุองสุดค=อเหัย=2อ

ย�อมกล่=นเบ0ดท#2คด อ�นปิดไว�ด�วยเหัย=2อ ม�นย�อมไม�ร" �จ้�กความตายขุองตน ฉั�นใด ขุ�าแต� พระราชา พระองค(ทรงปิรารถินากาม ย�อมไม�ทรงทราบพระราชธ�ดาขุอง พระเจ้�าจ้�ล่น# เหัม=อนปิล่าไม�ร" �จ้�กความตายขุองตนฉัะน�)น ถิ�าพระองค(จ้ะเสุด0จ้ไปิย�งปิ*ญจ้าล่นคร จ้�กต�องทรงล่ะเสุ#ยท�นท# ภ�ยใหัญ�จ้�กถิFงแก� พระองค( เหัม=อนภ�ยค=อความตายถิFงแก�มฤคผู้"�ตามไปิถิFงทางท#2ปิระต"บ�าน ฉัะน�)น ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -16080 3 0 0 0

[๖๐๘] พวกเราท�)งน�)น ซ่F2งกล่�าวถิFงเหัต�ท#2จ้ะใหั�ได�ร�ตนะอ�นสุ"งสุ�ดในสุ.าน�ก เจ้�าเปิ>น คนเขุล่า บ�าน.)าล่าย เจ้�าเปิ>นบ�ตรคฤหับด#ถิ=อหัางไถิเจ้ร�ญมาต�)งแต�เยาว( เจ้�าจ้ะร" �เหัต�ท#2ใหั�ได�ร�ตนะเหัม=อนคนอ=2นเขุาล่ะหัร=อ. -2 1 0 0 0 -16090 2 0 0 0

[๖๐๙] ท�านท�)งหัล่ายจ้งไสุคอมโหัสุถิน#2 ซ่F2งเขุาพ"ดเปิ>นอ�นตรายแก�การได�ร�ตนะ ขุองเรา ใหั�หัายไปิเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�นขุองเรา.-2 1 0 0 0 -16100 14 0 0 0

[๖๑๐] แต�น�)นมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ได�หัล่#กไปิจ้ากราชสุ.าน�ก ขุองพระเจ้�าว�เทหัราชท#2น�)นได�เร#ยกนกสุ�วบ�ณ์ฑ�ตช=2อมาธ�ระผู้"�เปิ>นท"ตมาสุ�2งว�า ด"กรนกผู้"�ม#ขุนปิRก เขุ#ยวผู้"�สุหัาย เจ้�าจ้งมากระท.าความขุวนขุวายเพ=2อเรา นางนกสุาล่�กาท#2เขุาเล่#)ยงไว�ใกล่�ท#2บรรทมขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชม#อย"� ก0นางนกสุาล่�กาน�)นเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในสุ�2งท�)งปิวง เจ้�าจ้งถิามนางนกสุาล่�กาน�)นโดยพ�สุดาร นางนกสุาล่�กาน�)นร" �ความล่�บท�กอย�างขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช แล่ะขุองเกว�ฏ พราหัมณ์(ผู้"�โกสุ�ยโคตร นกสุ�วบ�ณ์ฑ�ตช=2อมาธ�ระ ม#ขุนปิRกเขุ#ยว ร�บค.ามโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต แล่�วได�ไปิสุ"�สุ.าน�กนางนกสุาล่�กา แต�น�)น นกมาธ�รสุ�ว บ�ณ์ฑ�ตคร�)นไปิถิFงแล่�ว ได�ถิามนางนกสุาล่�กาผู้"�ม#กรงอ�นงาม พ"ดเพราะว�าเธอสุบายด#อย"�ในกรงงามแล่หัร=อ เธอม#ความผู้าสุ�กในเพศแล่หัร=อ เธอ ได�ขุ�าวตอกก�บน.)าผู้F)งในกรงงามขุองเจ้�าแล่ะหัร=อ.นางนกสุาล่�กาตอบว�า ด"กรสุ�วบ�ณ์ฑ�ตผู้"�สุหัาย ฉั�นม#ความสุ�ขุด# ฉั�น สุบายด# อนF2ง ฉั�นได�ขุ�าวตอกก�บน.)าผู้F)งเพ#ยงพอ ด"กรสุหัาย ท�านมาแต�ไหัน หัร=อใครใช�ใหั�มา ก�อนแต�น#)เราไม�เคยเหั0นท�านหัร=อไม�เคยได�ย�นเล่ย.-2 1 0 0 0 -16110 6 0 0 0

[๖๑๑] ฉั�นเปิ>นผู้"�ท#2เขุาเล่#)ยงอย"�ใกล่�ท#2บรรทมบนปิราสุาท ขุองพระเจ้�าสุ#ว�ราชพระราชาพระองค(น�)นทรงต�)งอย"�ในธรรม โปิรดใหั�ปิล่�อยสุ�ตว(ท�)งหัล่ายผู้"�ถิ"กขุ�งอย"�จ้ากท#2ขุ�งน�)นๆ นางนกสุาล่�กาต�วหันF2งพ"ดอ�อนหัวาน เปิ>นภรรยา ขุองฉั�น เหัย#2ยวได�ฆ่�านางนกสุาล่�กาน�)นเสุ#ยในหั�องท#2บรรทม ต�อหัน�า ขุองฉั�นผู้"�อย"�ในกรงงามซ่F2งเหั0นอย"� ฉั�นร�กใคร�ต�อเธอจ้Fงมาในสุ.าน�กขุองเธอ ถิ�าเธอพFงใหั�โอกาสุ เราท�)งสุองก0จ้ะได�อย"�ร �วมก�น. -2 1 0 0 0 -1

6120 3 0 0 0

[๖๑๒] ก0นกแขุกเต�าพFงร�กใคร�ก�บนางนกแขุกเต�า แล่ะนกสุาล่�กาก0พFงร�กใคร�ก�บ นางนกสุาล่�กา การท#2นกแขุกเต�าจ้ะอย"�ร �วมก�นก�บนางนกสุาล่�กาจ้ะเปิ>นเช�นไร. -2 1 0 0 0 -16130 8 0 0 0

[๖๑๓] เออก0 ผู้"�ใดใคร�ในกามก�บนางจ้�ณ์ฑาล่ ผู้"�น�)นท�)งหัมดย�อมเปิ>นเช�นก�บนาง จ้�ณ์ฑาล่น�)น บ�คคล่ไม�เปิ>นเช�นเด#ยวก�นในเพราะกามย�อมไม�ม# พระชนน# ขุองพระเจ้�าสุ#ว# พระนามว�าช�มพาวด#ม#อย"� พระนางเปิ>นจ้�ณ์ฑาล่ ได�เปิ>น พระมเหัสุ#ท#2ร �กขุองพระเจ้�าวาสุ�เทพก�ณ์หัโคตร นางก�นนร#ช=2อร�ตนวด# ม#อย"� แม�นางก�นนร#น�)นก0ร�วมร�กก�บดาบสุช=2อว�จ้ฉัะ มน�ษย(ได�ร�วมอภ�รมย(ก�บนางเน=)อก0ม# มน�ษย(หัร=อสุ�ตว(ต�างก�นเพราะกามย�อมไม�ม# เอาเถิอะด"กรนางนกสุาล่�กาผู้"�พ"ดเพราะ เราจ้�กไปิล่ะ เพราะถิ�อยค.าขุองเธอเปิ>น เหัต�ใหั�ร" �ปิระจ้�กษ( เธอด"หัม�2นฉั�นน�ก.-2 1 0 0 0 -16140 3 0 0 0

[๖๑๔] ด"กรมาธ�รสุ�วบ�ณ์ฑ�ต สุ�ร�ย�อมไม�ม#แก�ผู้"�ด�วนได� ใจ้เร0ว เช�ญท�านอย"� ณ์ ท#2น#) จ้นกว�าจ้ะได�เหั0นพระราชา จ้นได�ฟ*งเสุ#ยงตะโพนแล่ะอาน�ภาพขุองพระราชา. -2 1 0 0 0 -16150 4 0 0 0

[๖๑๕] เสุ#ยงอ�นเซ่0งแซ่�น#) ฉั�นได�ฟ*งมาแล่�วภายนอกชนบทว�า พระราชธ�ดาขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช ม#พระฉัว#วรรณ์ด�งดาวปิระกายพฤกษ( พระเจ้�าปิ*ญ จ้าล่ราช จ้�กพระราชทานพระราชธ�ดาน�)นแก�ชาวแคว�นว�เทหัะ ค=อ จ้�กม# การอภ�เษกระหัว�างพระเจ้�าว�เทหัราชก�บพระราชธ�ดาน�)น. -2 1 0 0 0 -16160 5 0 0 0

[๖๑๖] ด"กรมาธ�ระ ว�วาหัมงคล่ขุองเหัล่�าชนผู้"�เปิ>นขุ�าศFก จ้งม#เหัม=อนก�บพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช จ้�กทรงท.าว�วาหัมงคล่พระราชธ�ดาก�บพระเจ้�าว�เทหัราช พระ ราชาผู้"�เปิ>นจ้อมท�พแหั�งชาวปิ*ญจ้าล่นคร จ้�กทรงน.าพระเจ้�าว�เทหัราชมาแล่�ว แต�น�)น จ้�กทรงร�บสุ�2งใหั�ปิล่งพระชนม(เสุ#ย พระเจ้�าว�เทหัราชไม�ได�เปิ>นพระสุหัายขุองพระปิ*ญจ้าล่ราช. -2 1 0 0 0 -16170 3 0 0 0

[๖๑๗] เอาเถิ�ด เธอจ้งอน�ญาตใหั�ฉั�นไปิปิระมาณ์สุ�ก ๗ ราตร# เพ#ยงใหั�ฉั�นได� กราบท"ล่พระเจ้�าสุ#ว�ราช ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นย�2งใหัญ�ว�า ฉั�นได�การอย"�ในสุ.าน�ก ขุองนางนกสุาล่�กาแล่�ว. -2 1 0 0 0 -16180 3 0 0 0

[๖๑๘] เอาเถิ�ด ฉั�นอน�ญาตใหั�ท�านไปิปิระมาณ์ ๗ ราตร# ถิ�าท�านไม�กล่�บมาย�งสุ.าน�ก ขุองฉั�นโดย ๗ ราตร# ฉั�นจ้ะสุ.าค�ญต�วฉั�นว�าหัย�2งล่งแล่�ว สุงบแล่�ว ท�านจ้�กมาในเม=2อเราตายแล่�ว. -2 1 0 0 0 -16190 2 0 0 0

[๖๑๙] ล่.าด�บน�)นแล่ นกมาธ�รสุ�วบ�ณ์ฑ�ตบ�นไปิแล่�ว ไปิบอกถิ�อยค.าขุองนางนก สุาล่�กาน#)แก�มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต.-2 1 0 0 0 -16200 2 0 0 0

[๖๒๐] บ�ร�ษพFงได�บร�โภคสุมบ�ต�ในเร=อนขุองผู้"�ใด ควรกระท.าปิระโยชน(ใหั�แก� ผู้"�น�)นแท�. -2 1 0 0 0 -16210 5 0 0 0

[๖๒๑] ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชาชน เอาเถิ�ด ขุ�าพระองค(จ้�กไปิสุ"�พระนครอ�นน�า ร=2นรมย(ขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชก�อน เพ=2อสุร�างน�เวศน(ถิวายพระองค(ผู้"�ทรง พระนามว�าว�เทหัราชผู้"�เร=องยศ ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย( คร�)นขุ�าพระองค(สุร�างน�เวศน(ถิวายพระองค(เสุร0จ้แล่�ว พFงสุ�งขุ�าวมากราบท"ล่ พระองค(ได�เม=2อใด เช�ญพระองค(เสุด0จ้ไปิเม=2อน�)น. -2 1 0 0 0 -16220 6 0 0 0

[๖๒๒] ล่.าด�บน�)น มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตได�ไปิสุ"�พระนครอ�นน�าร=2นรมย(ขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชก�อน เพ=2อสุร�างน�เวศน(ถิวายพระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�เร=องยศ คร�)น สุร�างน�เวศน(ถิวายพระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�เร=องยศเสุร0จ้แล่�ว ภายหัล่�งจ้Fงสุ�งท"ตไปิท"ล่พระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�ครองกร�งม�ถิ�ล่าว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า เช�ญ พระองค(เสุด0จ้มาบ�ดน#)เถิ�ด พระราชน�เวศน(ท#2สุร�างเพ=2อพระองค(สุ.าเร0จ้แล่�ว ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -16230 3 0 0 0

[๖๒๓] ล่.าด�บน�)น พระราชาพร�อมด�วยจ้ต�รงคเสุนาได�เสุด0จ้ไปิสุ"�นครอ�นม�2งค�2งท#2มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตสุร�างไว�ในแคว�นก�ปิปิล่ะ เพ=2อทอดพระเนตรพาหันะอ�น หัาท#2สุ�ดม�ได�. -2 1 0 0 0 -16240 6 0 0 0

[๖๒๔] ล่.าด�บน�)น พระเจ้�าว�เทหัราช เสุด0จ้ไปิถิFงแคว�นก�ปิปิล่ะแล่�ว ทรงสุ�ง พระราชสุาสุน(ไปิถิวายพระเจ้�าพรหัมท�ตต(ว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า หัม�อมฉั�นมาเพ=2อถิวายบ�งคมพระย�คล่บาทขุองพระองค( พระเจ้�าขุ�า ขุอได�โปิรดพระราชทานพระราชธ�ดาผู้"�งดงามท�2วองค( ซ่F2งปิระด�บด�วยเคร=2อง อล่�งการล่�วนแต�ทองค.า หั�อมล่�อมด�วยหัม"�นางขุ�าหัล่วง ใหั�เปิ>นมเหัสุ# ขุองหัม�อมฉั�น ณ์ บ�ดน#)เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -1

6250 4 0 0 0

[๖๒๕] ด"กรพระเจ้�าว�เทหัราช แม�พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว อนF2ง พระองค(ไม�เสุด0จ้ มาร�าย เช�ญพระองค(ทรงหัาพระฤกษ(อาวาหัมงคล่ไว� หัม�อมฉั�นจ้ะถิวาย ราชธ�ดาผู้"�ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการล่�วนแต�ทองค.า หั�อมล่�อมด�วยหัม"�นาง ขุ�าหัล่วงแก�พระองค( พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16260 5 0 0 0

[๖๒๖] ล่.าด�บน�)น พระเจ้�าว�เทหัราชได�ทรงหัาพระฤกษ( คร�)นหัาพระฤกษ(ได�แล่�ว ทรงสุ�งพระราชสุาสุน(ไปิถิวายพระเจ้�าพรหัมท�ตต(ว�า ขุอพระองค(ทรงพระ ราชทานพระราชธ�ดาผู้"�งดงามท�2วองค( ซ่F2งปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการล่�วน แต�ทองค.า หั�อมล่�อมด�วยหัม"�นางขุ�าหัล่วง ใหั�เปิ>นมเหัสุ#ขุองหัม�อมฉั�น ณ์ บ�ดน#)เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -16270 3 0 0 0

[๖๒๗] หัม�อมฉั�นจ้ะถิวายพระราชธ�ดาผู้"�งดงามท�2วองค( อ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการล่�วนด�วยทองค.า หั�อมล่�อมด�วยหัม"�ขุ�าหัล่วง ใหั�เปิ>นมเหัสุ#ขุอง พระองค( ณ์ บ�ดน#). -2 1 0 0 0 -16280 3 0 0 0

[๖๒๘] กองช�าง กองม�า กองรถิ กองพล่ราบ อ�นเปิ>นกองท�พสุวมเกราะต�)งอย"� จ้�ดคบเพล่�งสุว�างไสุว บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมสุ.าค�ญอย�างไรก�นหันอ. -2 1 0 0 0 -16290 3 0 0 0

[๖๒๙] กองช�าง กองม�า กองรถิ กองพล่ราบ อ�นเปิ>นกองท�พสุวมเกราะต�)งอย"� จ้�ดคบเพล่�งสุว�างไสุว ด"กรมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต กองท�พเหัล่�าน#)จ้�กท.าอะไรหันอ. -2 1 0 0 0 -16300 3 0 0 0

[๖๓๐] ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระเจ้�าจ้�ล่น#พรหัมท�ตต(ม#พล่น�กายมาก ร�กษาพระองค(ไว� จ้ะทรงปิระท�ษร�ายต�อพระองค( ร� �งเช�าจ้�กร�บสุ�2งใหั�ปิล่ง พระชนม(พระองค(.-2 1 0 0 0 -16310 4 0 0 0

[๖๓๑] หัท�ยขุองเราสุ�2น แล่ะปิากขุองเราแหั�งผู้าก เราเปิ>นเหัม=อนถิ"กไฟไหัม�ท#2กล่างแดด ไม�ถิFงความเย0นใจ้ เตาขุองช�างทองร� �งเร=องอย"�ภายในไม�ปิรากฏในภายนอก ฉั�นใด แม�หัท�ยขุองเราก0ร� �งเร=องอย"�ในภายใน ไม�ปิรากฏ ในภายนอก ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -1632

0 16 0 0 0

[๖๓๒] ขุ�าแต�พระจ้อมขุ�ตต�ยราช พระองค(เปิ>นผู้"�ปิระมาทเปิ>นไปิล่�วงความค�ด ม# ความค�ดอ�นท.าล่ายเสุ#ยแล่�ว บ�ดน#)แล่ อาจ้ารย(ท�)ง ๔ ผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ตม#ความค�ด จ้งปิOองก�นพระองค(เถิ�ด พระองค(ไม�ทรงกระท.าตามค.าขุอง ขุ�าพระบาท ผู้"�เปิ>นอ.ามาตย(ใคร�ปิระโยชน(แสุวงหัาความเก=)อก"ล่ ทรงย�นด# ด�วยปิRต�อ�นเศร�าหัมองขุองพระองค( ด�งเน=)อตกล่งในหัล่�มล่�อ ฉัะน�)น ปิล่า อยากก�นขุองสุดค=อเหัย=2อ ย�อมกล่=นเบ0ดท#2คดอ�นปิดไว�ด�วยเหัย=2อ ม�นย�อม ไม�ร" �จ้�กความตายขุองตน ฉั�นใด ขุ�าแต�พระราชา พระองค(ทรงปิรารถินา กามย�อมไม�ทรงทราบ พระราชธ�ดาขุองพระเจ้�าจ้�ล่น# เหัม=อนปิล่าไม�ร" �จ้�ก ความตายขุองตน ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(จ้ะเสุด0จ้ไปิย�งปิ*ญจ้าล่นคร จ้�กต�อง ทรงล่ะเสุ#ยท�นท# ภ�ยใหัญ�จ้�กถิFงแก�พระองค(เหัม=อนภ�ย ค=อความตายถิFงแก�มฤคผู้"�ตามไปิถิFงทางท#2ปิระต"บ�าน ขุ�าแต�พระจ้อมปิระชากร บ�ร�ษผู้"�ไม� ปิระเสุร�ฐพFงเปิ>นเหัม=อนง"อย"�ในพกก�ดเอา น�กปิราชญ(ไม�พFงท.าไมตร#ก�บ บ�ร�ษเช�นน�)น เพราะการสุ�งคมก�บบ�ร�ษช�2ว น.าท�กขุ(มาใหั�โดยแท� ขุ�าแต� พระจ้อมปิระชากร บ�ร�ษผู้"�ม#ศ#ล่ เปิ>นพหั"สุ"ตพFงร" �ค�ณ์แหั�งไมตร#ใด น�กปิราชญ(พFงกระท.าไมตร#ก�บบ�ร�ษเช�นน�)นเท�าน�)น เพราะการสุ�งคมก�บ สุ�ปิบ�ร�ษ น.าความสุ�ขุมาใหั�โดยแท�.-2 1 0 0 0 -16330 6 0 0 0

[๖๓๓] ขุ�าแต�พระราชา พระองค(ได�ตร�สุถิFงเหัต�ท#2จ้ะใหั�ได�ร�ตนะอ�นสุ"งสุ�ดในสุ.าน�กขุ�าพระบาท ทรงเปิ>นผู้"�เขุล่า บ�าน.)าล่าย ขุ�าพระบาทเปิ>นบ�ตรคฤหับด#ถิ=อหัางไถิเจ้ร�ญมาแต�ย�งเยาว( จ้ะร" �เหัต�ท#2จ้ะใหั�ได�ร�ตนะเหัม=อนคนอ=2นๆ เขุา อย�างไรเล่�า ท�านท�)งหัล่ายจ้งไสุคอมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตน#) ซ่F2งเขุาพ"ดเปิ>นอ�นตราย แก�การได�ร�ตนะขุองเรา ใหั�หัายไปิเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�นขุองเรา. -2 1 0 0 0 -16340 5 0 0 0

[๖๓๔] ด"กรมโหัสุถิ บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมไม�ท�2มแทงเพราะโทษท#2ล่�วงไปิแล่�ว เจ้�าจ้ะท�2มแทงเราเปิ>นด�งม�าท#2เขุาผู้"กไว�ถิ"กท�2มแทงด�วยปิระต�กท.าไม ถิ�าเหั0นว�าเราจ้ะพ�นภ�ยได�หัร=อเหั0นว�าเราจ้ะปิล่อดภ�ยได� ขุอเจ้�าจ้งสุ�2งสุอนเราโดย ความสุว�สุด#น�)นแล่ เจ้�าจ้ะท�2มแทงเราเพราะโทษท#2ล่�วงไปิแล่�วท.าไม. -2 1 0 0 0 -16350 14 0 0 0

[๖๓๕] ขุ�าแต�พระบรมกษ�ตร�ย( กรรมขุองมน�ษย(อ�นเปิ>นไปิล่�วงแล่�วท.าได�ยาก ม# ความย�นด#ได�ยาก เปิ>นแดนเก�ด ขุ�าพระบาทไม�สุามารถิจ้ะปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ได� ขุอพระองค(ได�โปิรดทรงทราบเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ช�างท�)งหัล่าย ผู้"�ม#ฤทธ�A ม#ยศสุามารถิเหัาะไปิได�ทางอากาศ เปิ>นช�างเก�ดในตระก"ล่ช�างฉั�ทท�นต( หัร=อในตระก"ล่ช�างอ�โบสุถิขุองพระองค(ม#อย"� แม�ช�างเหัล่�าน�)นพFงพาพระองค(ไปิได� ม�าท�)งหัล่ายผู้"�ม#ฤทธ�A ม#ยศสุามารถิ

เหัาะไปิได�ทาง อากาศ เปิ>นม�าเก�ดในตระก"ล่พระยาม�าวล่าหักขุองพระองค(ม#อย"� แม�ม�า เหัล่�าน�)นพFงพาพระองค(ไปิได� นกท�)งหัล่ายผู้"�ม#ฤทธ�A ม#ยศสุามารถิบ�นไปิได� ทางอากาศขุองพระองค(ม#อย"� แม�นกเหัล่�าน�)นก0พFงพาพระองค(ไปิได� ย�กษ(ท�)งหัล่ายผู้"�ม#ฤทธ�A ม#ยศสุามารถิเหัาะไปิได�ทางอากาศขุองพระองค(ม#อย"� แม�ย�กษ(เหัล่�าน�)นก0พFงพาพระองค(ไปิได� ขุ�าแต�พระบรมกษ�ตร�ย( กรรมขุอง มน�ษย(อ�นเปิ>นไปิล่�วงแล่�วท.าได�โดยยาก ม#ความย�นด#ได�ยาก เปิ>นแดน เก�ด ขุ�าพระบาทไม�สุามารถิจ้ะปิล่ดเปิล่=)องพระองค( โดยทางอากาศได� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16360 5 0 0 0

[๖๓๖] บ�ร�ษผู้"�ย�งมองไม�เหั0นฝ่*2 งในมหัาสุม�ทร ย�อมได�ท#2พ.าน�กในปิระเทศใด เขุา ย�อมได�ความสุ�ขุในปิระเทศน�)น ฉั�นใด ท�านมโหัสุถิ ขุอท�านได�เปิ>นท#2 พF2งขุองขุ�าพระเจ้�าท�)งหัล่าย แล่ะขุองพระราชาฉั�นน�)นเถิ�ด ท�านเปิ>นผู้"� ปิระเสุร�ฐสุ�ดกว�าพวกขุ�าพเจ้�าเหัล่�ามนตร# ขุอท�านช�วยปิล่ดเปิล่=)องเรา ใหั�พ�นจ้ากท�กขุ(ด�วยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -16370 3 0 0 0

[๖๓๗] ท�านอาจ้ารย(เสุนก กรรมขุองมน�ษย(อ�นเปิ>นไปิล่�วงแล่�วท.าได�ยาก ม#ความย�นด#โดยยาก เปิ>นแดนเก�ด ขุ�าพเจ้�าไม�สุามารถิจ้ะช�วยปิล่ดเปิล่=)องท�านได�ท�านจ้งร" �เอาเองเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -16380 3 0 0 0

[๖๓๘] ท�านจ้งฟ*งค.าน#)ขุองขุ�าพเจ้�า ท�านเหั0นภ�ยใหัญ�น�2นหัร=อ บ�ดน#)ขุ�าพเจ้�าขุอถิาม ท�านอาจ้ารย(เสุนก เวล่าน#)ท�านจ้ะสุ.าค�ญสุ�2งท#2ควรท.าอย�างไร.-2 1 0 0 0 -16390 3 0 0 0

[๖๓๙] เราท�)งหัล่ายจ้งเอาไฟเผู้าเสุ#ยต�)งแต�ปิระต" หัร=อจ้งจ้�บม#ดฆ่�าก�นแล่ะก�น ล่ะช#ว�ตเสุ#ยฉั�บพล่�น อย�าใหั�พระเจ้�าพรหัมท�ตต(ฆ่�าเราท�)งหัล่ายใหั�ล่.าบากนานเล่ย. -2 1 0 0 0 -16400 3 0 0 0

[๖๔๐] ท�านจ้งฟ*งค.าน#)ขุองขุ�าพเจ้�า ท�านเหั0นภ�ยใหัญ�น�2นหัร=อ บ�ดน#)ขุ�าพเจ้�าขุอถิามท�านอาจ้ารย(ปิ�กก�สุ ณ์ บ�ดน#) เวล่าน#)ท�านจ้ะสุ.าค�ญสุ�2งท#2ควรท.าอย�างไร. -2 1 0 0 0 -16410 2 0 0 0

[๖๔๑] เราท�)งหัล่ายควรก�นยาพ�ษตาย ล่ะช#ว�ตเสุ#ยฉั�บพล่�น อย�าใหั�พระเจ้�าพรหัมท�ตต(ฆ่�าเราท�)งหัล่ายใหั�ล่.าบากนานเล่ย. -2 1 0 0 0 -1

6420 3 0 0 0

[๖๔๒] ท�านจ้งฟ*งค.าน#)ขุองขุ�าพเจ้�า ท�านเหั0นภ�ยใหัญ�น�2นหัร=อ บ�ดน#)ขุ�าพเจ้�าขุอถิามท�านอาจ้ารย(กาม�นท( ณ์ บ�ดน#) เวล่าน#)ท�านจ้ะสุ.าค�ญสุ�2งท#2ควรท.าอย�างไร. -2 1 0 0 0 -16430 2 0 0 0

[๖๔๓] เราท�)งหัล่ายพFงเอาเช=อกผู้"กหัร=อพFงโดดล่งบ�อใหั�ตายเสุ#ย อย�าใหั�พระเจ้�า พรหัมท�ตต(ฆ่�าเราท�)งหัล่ายใหั�ล่.าบากนานเล่ย. -2 1 0 0 0 -16440 3 0 0 0

[๖๔๔] ท�านจ้งฟ*งค.าน#)ขุองขุ�าพเจ้�า ท�านเหั0นภ�ยใหัญ�น�2นหัร=อ บ�ดน#)ขุ�าพเจ้�าขุอถิามท�านอาจ้ารย(เทว�นท( ณ์ บ�ดน#) เวล่าน#)ท�านจ้ะสุ.าค�ญสุ�2งท#2ควรท.าอย�างไร. -2 1 0 0 0 -16450 3 0 0 0

[๖๔๕] เราท�)งหัล่ายจ้งเอาไฟเผู้าเสุ#ยต�)งแต�ปิระต" หัร=อ จ้งจ้�บม#ดฆ่�าก�นแล่ะก�น ล่ะช#ว�ตไปิเสุ#ยฉั�บพล่�น ถิ�าท�านมโหัสุถิไม�สุามารถิจ้ะช�วยปิล่ดเปิล่=)องเราท�)งหัล่ายได�โดยง�าย. -2 1 0 0 0 -16460 12 0 0 0

[๖๔๖] บ�คคล่แสุวงหัาแก�นแหั�งต�นกล่�วยย�อมหัาไม�ได� ฉั�นใด เราท�)งหัล่าย แสุวงหัาอ�บายเคร=2องพ�นจ้ากท�กขุ( ก0ย�อมไม�ปิระสุบปิ*ญหัาน�)น ฉั�นน�)น บ�คคล่แสุวงหัาแก�นแหั�งไม�ง�)ว ย�อมหัาไม�ได� ฉั�นใด เราท�)งหัล่ายแสุวงหัาอ�บายเคร=2องพ�นจ้ากท�กขุ( ก0ย�อมไม�ปิระสุบปิ*ญหัาน�)น ฉั�นน�)น การอย"�ขุองช�างท�)งหัล่ายในสุถิานท#2ไม�ม#น.)า ช=2อว�าอย"�ในท#2ม�ใช�ปิระเทศ เพราะช�างเหัล่�าน�)นอย"�ในสุถิานท#2อ�นไม�ม#น.)า ช=2อว�าม�ใช�ปิระเทศ ย�อมตก อย"�ในอ.านาจ้ขุองปิ*จ้จ้าม�ตรเร0วพล่�น ฉั�นใด แม�การท#2เราท�)งหัล่ายอย"�ในท#2ใกล่�ขุองมน�ษย(ช�2ว เปิ>นคนพาล่หัาความร" �ม�ได� ก0ช=2อว�าอย"�ในสุถิานท#2ม�ใช� ปิระเทศ ฉั�นน�)น หัท�ยขุองเราสุ�2น แล่ะปิากขุองเราก0แหั�งผู้าก เราเปิ>น เหัม=อนถิ"กไฟไหัม�ท#2กล่างแดด ไม�ถิFงความเย0นใจ้ เตาขุองช�างทองร� �งเร=อง อย"�ภายใน ไม�ปิรากฏในภายนอก ฉั�นใด แม�หัท�ยขุองเราก0ร� �งเร=องอย"�ใน ภายใน ไม�ปิรากฏในภายนอก ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -16470 22 0 0 0

[๖๔๗] ล่.าด�บน�)น มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตม#ปิ*ญญาเหั0นปิระโยชน( เหั0นพระเจ้�าว�เทหัราช ทรงได�ร�บท�กขุ( จ้Fงกราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�มหัาราชเจ้�าพระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�างทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาท จ้�กช�วยปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ผู้"�ด�จ้ดวงจ้�นทร(อ�นราหั"จ้�บแล่�ว ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>น

จ้อมท�พ พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาทจ้�กช�วยปิล่ดเปิล่=)อง พระองค(ผู้"�ด�จ้ช�าง จ้มอย"�ในหัล่�ม ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาทจ้�กช�วย ปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ผู้"�ด�จ้ต�ดอย"�ในตะกร�า ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค( อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�างทรงกล่�วเล่ยขุ�าพระบาทจ้�กช�วยปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ผู้"�ด�จ้นกต�ดอย"�ในกรง ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาทจ้�กช�วยปิล่ดเปิล่=)อง พระองค(ผู้"� ด�จ้ปิล่าต�ดอย"�ท#2ขุ�าย ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�าทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาทจ้ะ ช�วยปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ผู้"�ม#พล่แล่ะพาหันะค��มก�นอย"� ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า พระองค(อย�ากล่�วเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระองค(อย�า ทรงกล่�วเล่ย ขุ�าพระบาทจ้�กขุ�บไล่�กองท�พขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชใหั�หัน#ไปิ ด�จ้ไล่�กาแล่ะเหัย#2ยวใหั�หัน#ไปิด�วยก�อนหั�น ปิ*ญญาขุองขุ�าพระบาท หัร=อ อ.ามาตย( เช�นก�บขุ�าพระบาท ซ่F2งม�ได�ช�วยปิล่ดเปิล่=)องพระองค(ผู้"�ตกอย"�ใน ท#2ค�บขุ�นใหั�พ�นท�กขุ( จ้ะม#ปิระโยชน(อะไร. -2 1 0 0 0 -16480 3 0 0 0

[๖๔๘] ด"กรคนหัน��มๆ ท�)งหัล่าย ท�านท�)งหัล่ายจ้งล่�กขุF)นมา จ้งช�วยก�นเปิดปิระต"อ�โมงค( แล่ะปิระต"หั�องต�ดต�อเคร=2องยนต( พระเจ้�าว�เทหัราชจ้�กเสุด0จ้ไปิ ทางอ�โมงค( พร�อมด�วยอ.ามาตย(ท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -16490 2 0 0 0

[๖๔๙] พวกคนร�บใช�ขุองมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ได�ฟ*งค.าขุองมโหัสุถิแล่�วช�วยก�นเปิดปิระต"อ�โมงค( แล่ะถิอดล่"กดานปิระกอบด�วยเคร=2องยนต(. -2 1 0 0 0 -16500 2 0 0 0

[๖๕๐] เสุนาเด�นไปิก�อน มโหัสุถิเด�นไปิขุ�างหัล่�ง พระเจ้�าว�เทหัราชอ�นอ.ามาตย( แวดล่�อม เสุร0จ้ด.าเน�นไปิท�ามกล่าง.-2 1 0 0 0 -16510 11 0 0 0

[๖๕๑] พระเจ้�าว�เทหัราชเสุด0จ้ออกจ้ากอ�โมงค(แล่�ว เสุด0จ้ขุF)นสุ"�เร=อ มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ร" �ว�าพระเจ้�าว�เทหัราชเสุด0จ้ขุF)นเร=อแล่�ว ได�ถิวายอน�ศาสุน(ว�า ขุอเดชะ พระองค(ผู้"�จ้อมปิระชากร พระเจ้�าจ้�ล่น# เปิ>นพระสุ�สุสุ�ระขุองพระองค(พระนางน�นทาเทว#น#) เปิ>นพระสุ�สุสุ�ขุองพระองค( การปิฏ�บ�ต�พระราช มารดาขุองพระองค( ฉั�นใด การปิฏ�บ�ต�น�)นขุอจ้งม#แด�พระสุ�สุสุ�ขุองพระองค( ฉั�นน�)น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ อนF2ง พระภาดาร�วมพระอ�ทรพระชนน# เด#ยวก�นโดยตรง พระองค(ทรงร�กใคร� ฉั�นใด พระปิ*ญจ้าล่จ้�นทราชก�มาร พระองค(ก0ควรทรงร�กใคร� ฉั�นน�)น

พระนางปิ*ญจ้าล่จ้�นท#ราชบ�ตร# ขุอง พระเจ้�าพรหัมท�ตต( ท#2พระองค(ทรงปิรารถินาน#) ขุอพระองค(ทรงร�กใคร�ใน พระนางขุองพระองค( พระนางจ้�กเปิ>นพระมเหัสุ#ขุองพระองค( อย�าทรง ด"หัม�2น. -2 1 0 0 0 -16520 2 0 0 0

[๖๕๒] ด"กรมโหัสุถิ เจ้�าจ้งร#บขุF)นเร=อ จ้ะย=นอย"�ท#2ฝ่*2 งท.าไมหันอ เราท�)งหัล่ายพ�น จ้ากท�กขุ(ได�โดยยาก จ้งไปิก�น ณ์ บ�ดน#)เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -16530 4 0 0 0

[๖๕๓] ขุ�าแต�พระมหัาราชเจ้�า การท#2ขุ�าพระองค(เปิ>นนายกขุองเสุนาจ้ะทอดท�)ง กองท�พเอาแต�ต�วรอด น#)ไม�สุมควร ขุอเดชะ พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ขุ�าพระบาทจ้�กน.ามาซ่F2งกองท�พ ท#2พระองค(ทรงล่ะท�)งไว�ในปิ*ญจ้าล่นครแล่ะสุ�2งขุองท#2พระเจ้�าพรหัมท�ตต(พระราชทาน พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16540 3 0 0 0

[๖๕๔] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต เจ้�าม#เสุนาน�อย จ้�กขุ�มพระเจ้�าพรหัมท�ตต(ผู้"�ม#เสุนามากได�อย�างไร เจ้�าไม�ม#ก.าล่�ง จ้�กล่.าบาก เพราะพระเจ้�าพรหัมท�ตต(ม#ก.าล่�ง. -2 1 0 0 0 -16550 4 0 0 0

[๖๕๕] ถิ�าบ�คคล่ผู้"�ม#ความค�ด ถิFงจ้ะม#เสุนาน�อย ก0เอาชนะบ�คคล่ผู้"�ม#เสุนามากแต�ไม�ม#ความค�ดได� พระราชาพระองค(เด#ยวทรงฉัล่าดในอ�บาย ย�อมทรงเอาชนะ พระราชาท�)งหัล่ายผู้"�ไม�ทรงฉัล่าดในอ�บายได� ด�งอาท�ตย(อ�ท�ย ก.าจ้�ดความม=ดสุ�งแสุงสุว�างจ้�า ฉัะน�)น ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -16560 4 0 0 0

[๖๕๖] ด"กรท�านอาจ้ารย(เสุนก การอย"�ร �วมก�บบ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายเปิ>นสุ�ขุด#หันอเพราะว�ามโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ช�วยปิล่ดเปิล่=)องเราท�)งหัล่ายผู้"�ตกอย"�ในเง=)อมม=อ ขุองศ�ตร"ได� เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยฝ่"งนกถิ"กขุ�งอย"�ในกรง แล่ะ เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยปิล่าอ�นต�ดอย"�ในแหั ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -16570 5 0 0 0

[๖๕๗] ขุ�าแต�พระมหัาราชา บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายเปิ>นผู้"�น.าความสุ�ขุมาใหั�อย�างแท�จ้ร�งเท#ยว มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตช�วยปิล่ดเปิล่=)องเราท�)งหัล่ายผู้"�ตกอย"�ในเง=)อมม=อขุอง ศ�ตร"ได� เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยฝ่"งนกท#2ถิ"กขุ�งอย"�ในกรง แล่ะ เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยฝ่"งปิล่าอ�นต�ดอย"�ในแหั ฉัะน�)น ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -16580 6 0 0 0

[๖๕๘] พระเจ้�าจ้�ล่น#ผู้"�ม#ก.าล่�งมาก ทรงร�กษาอย"�ตล่อดราตร#ท�)งสุ�)น คร�)น

อร�ณ์ขุF)น ได�เสุด0จ้ถิFงเม=องอ�ปิการ พระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราชทรงพระนามว�าจ้�ล่น#ผู้"�ม#ก.าล่�งมาก เสุด0จ้ขุF)นช�างพระท#2น�2งต�วปิระเสุร�ฐ เปิ>นช�างม#ก.าล่�งอาย� ๖๐ ปิR ได� ร�บสุ�2งก�บเสุนาขุองท�าวเธอ ท�าวเธอทรงสุวมเกราะแก�วมณ์# พระหั�ตถิ( จ้�บศร ได�ตร�สุกะทวยหัาญผู้"�ร �บใช�ซ่F2งช.านาญในศ�ล่ปิ ค=อ ธน" ย�งแม�นย.า ย�งขุนทรายไม�พล่าด ซ่F2งปิระช�มก�นอย"�. -2 1 0 0 0 -16590 25 0 0 0

[๖๕๙] ว�าท�านท�)งหัล่าย จ้งไสุช�างพล่าย ม#ก.าล่�งอาย� ๖๐ ปิRไปิ ช�างท�)งหัล่ายจ้งย.2าย#เม=องท#2พระเจ้�าว�เทหัราชร�บสุ�2งใหั�สุร�างไว� ล่"กศรอ�นขุาวเช�นเขุ#)ยวงาปิล่ายแหัล่มคม สุามารถิแทงท.าล่ายกระด"กได� เกล่#)ยงเกล่าเหัล่�าน#)จ้งตกล่งด�วยก.าล่�งธน" พวกทหัารร� �นหัน��ม สุวมเกราะล่�วนแกล่�วกล่�า ม# อาว�ธปิระกอบด�วยด�ามอ�นว�จ้�ตร ฝ่"งช�างใหัญ�แล่�นมาจ้งเปิ>นผู้"�หั�นหัน�าสุ"� ช�างท�)งหัล่าย หัอกท�)งหัล่ายท#2ขุ�ดด�วยน.)าม�นแล่�วม#แสุงเปิ>นปิระกายวะว�บ ด�งดาวปิระกายพฤกษ(ม#แสุงต�)งร�อย เม=2อพวกทหัารขุองเราล่�วนม#ก.าล่�งอาว�ธสุวมสุ�งวาล่ค=อเกราะ ไม�ล่�าหัน#ในสุงครามเช�นน#) พระเจ้�าว�เทหัราชจ้�กพ�นไปิท#2ไหัน หัากจ้ะเปิ>นเหัม=อนนกบ�นไปิในอากาศได�ก0จ้ะพ�นไปิได� อย�างไร ทหัารขุองเราล่�วนแต�เปิ>นชายฉักรรจ้(ปิระมาณ์ ๓๙,๐๐๐ ซ่F2งเรา เท#2ยวไปิท�2วแผู้�นด�น ไม�เหั0นทหัารอ=2นใดเท#ยมท�น สุามารถิต�ดศ#รษะขุ�าศFกเอามาคนล่ะศ#รษะได� อนF2ง ช�างพล่ายท�)งหัล่ายอ�นปิระด�บแล่�ว เปิ>นช�างม#ก.าล่�งอาย� ๖๐ ปิR เหัล่�าทหัารหัน��มๆ ม#ผู้�วพรรณ์ด�งทองค.างดงามอย"�บนคอ ทหัารท�)งหัล่ายม#เคร=2องปิระด�บสุ#เหัล่=อง น��งผู้�าสุ#เหัล่=อง งดงามอย"�บนคอ ช�าง ด�งเทพบ�ตรในน�นทนว�น ฉัะน�)น ดาบท�)งหัล่ายม#สุ#ด�งปิล่าสุล่าด ขุ�ดถิ"ด�วยน.)าม�น แสุงวาบว�บ อ�นทหัารผู้"�แกล่�วกล่�าท.าสุ.าเร0จ้แล่�ว ม# คมเสุมอคมน�ก สุ�งแสุงจ้�ดปิราศจ้ากสุน�ม ท.าด�วยเหัล่0กกล่�า ม�2นคง อ�น เหัล่�าทหัารผู้"�ม#ก.าล่�งเช#2ยวชาญในการฟ*นดาบถิ=อเปิ>นค"�ม=อ ดาบท�)งหัล่ายล่�วนแต�ด�ามทองค.าปิระกอบด�วยฝ่*กสุ#แดง กว�ดแกว�งไปิมา ย�อมงดงามด�งสุายฟOาแวบวาบอย"�ในระหัว�างก�อนเมฆ่ ฉัะน�)น เหัล่�าทหัารดาบผู้"� แกล่�วกล่�าสุวมเกราะ กว�ดแกว�งอย"�ในอากาศ ฉัล่าดในการใช�ดาบแล่ะ โล่�หั( ฝ่Yกมาอย�างช.านาญสุามารถิจ้ะต�ดคอช�างใหั�ขุาดตกล่ง (ด"กรพระเจ้�าว�เทหัราช เม=2อก�อน) พระองค(อ�นเหัล่�าทหัารเช�นน#)แวดล่�อมแล่�ว(แต�บ�ดน#)) การท#2พระองค(จ้ะพ�นไปิจ้ากท#2น#)ย�อมไม�ม#.-2 1 0 0 0 -16600 5 0 0 0

[๖๖๐] พระองค(ทรงด�วนไสุช�างพระท#2น�2งต�วปิระเสุร�ฐมาท.าไมหันอ พระองค(ม# พระหัฤท�ยอ�นร�าเร�งเสุด0จ้มา คงจ้ะทรงเขุ�าพระท�ยว�าทรงเปิ>นผู้"�ได�ปิระโยชน(แล่�ว ขุอพระองค(ทรงล่ดแล่�งธน"น�2นเสุ#ยเถิ�ด ทรงท�)งล่"กธน"เสุ#ยเถิ�ด ทรงเปิล่=)องเกราะอ�นงดงามปิานด�งแก�วไพฑ"รย(น�)นออกเสุ#ยเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -1

6610 2 0 0 0

[๖๖๑] เจ้�าเปิ>นผู้"�ม#สุ#หัน�าอ�นผู้�องใสุ แล่ะกล่�าวถิ�อยค.าเคยย�)มแย�ม ความถิFงพร�อมแหั�งผู้�วพรรณ์เช�นน#)ย�อมม#ในมรณ์กาล่.-2 1 0 0 0 -16620 7 0 0 0

[๖๖๒] ขุ�าแต�พระขุ�ตต�ยราช พระด.าร�สุท#2พระองค(ตร�สุค�กคามไร�ปิระโยชน(เสุ#ย แล่�ว พระองค(เปิ>นผู้"�ม#พระด.าร�กระจ้ายไปิท�2วแล่�ว พระองค(ไม�สุามารถิจ้ะจ้�บ พระราชาขุองขุ�าพระองค(ได�หัรอกด�งม�าสุ�นธพอ�นม�ากระจ้อกไล่�ไม� ท�น ฉัะน�)น พระราชาขุองขุ�าพระองค(พร�อมด�วยอ.ามาตย(ราชบร�ษ�ท เสุด0จ้ขุ�ามแม�น.)าไปิแล่�วแต�วานน#) ถิ�าพระองค(จ้�กเสุด0จ้ต�ดตามไปิ พระองค( ก0จ้�กตก ค=อถิFงความพ�นาศในระหัว�าง เปิร#ยบเหัม=อนกาบ�นไล่�ต�ด ตามพระยาหังสุ( จ้�กต�องตกล่งในระหัว�าง ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -16630 7 0 0 0

[๖๖๓] สุ�น�ขุจ้�)งจ้อก เปิ>นสุ�ตว(ต.2าช�ากว�ามฤค เหั0นดอกทองกวาวด�วยแสุงจ้�นทร( ก0สุ.าค�ญว�าช�)นเน=)อ เขุ�าล่�อมต�นอย"� คร�)นเม=2อราตร#ล่�วงไปิแล่�ว เม=2อพระ อาท�ตย(ขุF)นแล่�ว สุ�น�ขุจ้�)งจ้อกซ่F2งเปิ>นสุ�ตว(ต.2าช�ากว�ามฤค ได�เหั0นดอก ทองกวาวบานแล่�ว เปิ>นสุ�ตว(หัมดความหัว�งฉั�นใด ขุ�าแต�พระราชา พระองค(ทรงล่�อมพระเจ้�าว�เทหัราช ก0จ้�กทรงหัมดความหัว�งเสุด0จ้กล่�บไปิ เปิร#ยบเหัม=อนสุ�น�ขุจ้�)งจ้อกล่�อมต�นทองกวาวหัมดความหัว�งกล่�บไปิ ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -16640 8 0 0 0

[๖๖๔] เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งช�วยก�นต�ดม=อ เท�า หั" แล่ะจ้ม"กขุองมโหัสุถิ ผู้"�ปิล่�อยใหั� พระเจ้�าว�เทหัราชศ�ตร"ขุองเราซ่F2งตกอย"�ในเง=)อมม=อไปิเสุ#ย เจ้�าท�)งหัล่ายจ้ง เสุ#ยบมโหัสุถิ ผู้"�ปิล่�อยพระเจ้�าว�เทหัราชศ�ตร"ขุองเรา ซ่F2งตกอย"�ในเง=)อมม=อไปิเสุ#ยในหัล่าวแล่�วจ้งย�างม�นใหั�ร�อน เหัม=อนด�งย�างเน=)อฉัะน�)น บ�คคล่ แทงหัน�งว�วล่งบนแผู้�นด�น หัร=อบ�คคล่เก#2ยวหัน�งราชสุ#หั(หัร=อเสุ=อโคร�งฉั�ดมาด�วยขุอฉั�นใด เราจ้�กใหั�เจ้�าท�)งหัล่ายช�วยก�นท�2มแทงมโหัสุถิ ผู้"� ปิล่�อยพระเจ้�าว�เทหัราชศ�ตร"ขุองเราซ่F2งตกอย"�ในเง=)อมม=อไปิฆ่�าเสุ#ยด�วยหัอก ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -16650 34 0 0 0

[๖๖๕] ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ต�ดม=อ เท�า หั" แล่ะจ้ม"กขุองขุ�าพระองค( พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ต�ดพระหั�ตถิ(เปิ>นต�น ขุองพระปิ*ญจ้าล่จ้�นทราชโอรสุ ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ต�ดม=อ เท�า หั" แล่ะจ้ม"กขุองขุ�าพระองค( พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ต�ดพระหั�ตถิ(เปิ>นต�นขุองพระปิ*ญจ้าล่จ้�นท# ราชธ�ดา ฉั�นน�)นถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ต�ดม=อ เท�า หั" แล่ะจ้ม"กขุองขุ�า พระองค( พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ต�ดพระหั�ตถิ(

เปิ>นต�นขุองพระ นางน�นทาเทว#อ�ครมเหัสุ# ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ต�ดม=อเท�า หั"แล่ะจ้ม"กขุองขุ�าพระองค( พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ต�ดพระหั�ตถิ(เปิ>นต�นขุองพระราชบ�ตร ราชบ�ตร#แล่ะพระมเหัสุ#แหั�งพระองค( ฉั�นน�)นถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุองขุ�าพระองค(ในหัล่าว แล่�วย�างใหั�ร�อน พระเจ้�าว�เทหัราช ก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุองพระปิ*ญจ้าล่จ้�นทราชโอรสุในหัล่าว แล่�วย�างใหั�ร�อน ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุอง ขุ�าพระองค(ในหัล่าว แล่�วย�างใหั�ร�อน พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั� เสุ#ยบเน=)อขุองพระปิ*ญจ้าล่จ้�นท#ราชธ�ดา แล่�วย�างใหั�ร�อน ฉั�นน�)น ถิ�าพระ องค(ร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุองขุ�าพระองค(ในหัล่าว แล่�วย�างใหั�ร�อน พระเจ้�า ว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อพระนางน�นทาเทว#อ�ครมเหัสุ# แล่�วย�างใหั�ร�อน ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุองขุ�าพระองค(ในหัล่าว แล่�วย�างใหั�ร�อน พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�เสุ#ยบเน=)อขุองพระราชบ�ตรพระราชบ�ตร#แล่ะพระมเหัสุ#ขุองพระองค( แล่�วย�างใหั�ร�อน ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงขุ�าพระองค(ด�วยหัอก พระเจ้�าว�เทหัราชก0 จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงพระปิ*ญจ้าล่จ้�นทราชโอรสุด�วยหัอก ฉั�นน�)น ถิ�าพระ องค(จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงขุ�าพระองค(ด�วยหัอก พระเจ้�าว�เทหัราชก0ร�บสุ�2งใหั� ท�2มแทง พระปิ*ญจ้าล่จ้�นท#ราชธ�ดาด�วยหัอก ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงขุ�าพระองค(ด�วยหัอก พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงพระนางน�นทาเทว#อ�ครมเหัสุ#ด�วยหัอก ฉั�นน�)น ถิ�าพระองค(ร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทงขุ�าพระองค(ด�วยหัอก พระเจ้�าว�เทหัราชก0จ้�กร�บสุ�2งใหั�ท�2มแทง พระราชบ�ตร พระราชบ�ตร#แล่ะพระมเหัสุ#ขุองพระองค( ฉั�นน�)น ขุ�อความ ด�งกราบท"ล่มาอย�างน#) อ�นขุ�าพระองค(ท�)งสุอง ค=อพระเจ้�าว�เทหัราชก�บขุ�าพระองค( ได�ปิรFกษาตกล่งก�นไว�แล่�วในท#2ล่�บ โล่�หัน�กปิระมาณ์ ๑๐๐ปิะล่ะ อ�นช�างหัน�งท.าสุ.าเร0จ้แล่�ว ด�วยม#ดขุองช�างหัน�งย�อมช�วยปิOองก�น ต�วเพ=2อหั�ามล่"กศรท�)งหัล่าย ฉั�นใด ขุ�าพระองค( เปิ>นผู้"�น.าความสุ�ขุบรรเทา ท�กขุ(ถิวายพระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�เร=องยศ ก0จ้.าต�องท.าล่ายล่"กศรค=อพระด.าร�ขุอง พระองค( ด�วยโล่� ค=อความค�ดขุองขุ�าพระองค( ฉั�นน�)น ขุอเดชะ.-2 1 0 0 0 -16660 4 0 0 0

[๖๖๖] ขุ�าแต�พระมหัาราช เช�ญพระองค(ทอดเนตรพระราชน�เวศน(อ�นว�างเปิล่�า ขุองพระองค( ขุ�าแต�บรมกษ�ตร�ย( นางสุนม ก�มารท�)งหัล่าย แล่ะ พระราชชนน#ขุองพระองค( ขุ�าพระองค(ใหั�น.าออกทางอ�โมงค( น.าไปิ ถิวายพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16670 2 0 0 0

[๖๖๗] เช�ญพวกเจ้�าจ้งไปิสุ"�ราชน�เวศน(ขุองเรา แล่�วตรวจ้ตราด" ค.าขุองมโหัสุถิน#) จ้ร�งหัร=อเท0จ้อย�างไร. -2 1 0 0 0 -16680 2 0 0 0

[๖๖๘] ขุ�าแต�พระมหัาราชา มโหัสุถิกราบท"ล่ว�า ฉั�นใด ค.าน�)นเปิ>นจ้ร�ง ฉั�นน�)นพระราชน�เวศน(ท�กแหั�งว�างเปิล่�า ด�จ้ท#2ล่งก�นขุองฝ่"งกา ขุอเดชะ.-2 1 0 0 0 -16690 19 0 0 0

[๖๖๙] ขุ�าแต�พระมหัาราชา พระนางเจ้�าน�นทาเทว# ทรงโฉัมงดงามท�2วสุรรพางค( ม#พระโสุณ์#งาม ด�งแผู้�นทองค.าธรรมชาต� ม#ปิกต�ตร�สุด�วยพระสุ.าเน#ยงอ�นอ�อนหัวาน ด�งเสุ#ยงล่"กหังสุ(เสุด0จ้ไปิทางอ�โมงค(น#)แล่�ว ขุ�าแต�พระ มหัาราชา พระนางน�นทาเทว#ทรงโฉัมงดงามท�2วสุรรพางค( ทรงพระภ"ษาโกสุ�ย ม#พระสุร#ระเหัล่=องอร�าม ม#สุายร�ดพระองค(งดงามด�วยทองค.า ขุ�าพระองค(น.าออกไปิแล่�วจ้ากอ�โมงค(น#) พระนางน�นทาเทว#ม#พระบาทแดง สุดใสุ ทรงโฉัมงดงาม ม#สุายร�ดพระองค( แก�วมณ์#แกมสุ�วรรณ์ ดวง พระเนตรด�งตานกพ�ราบ ม#พระสุร#ระงดงาม พระโอฐแดงด�งผู้ล่ต.าล่Fงสุ�กสุะโอดสุะอง ม#บ�)นพระองค(เล่0กเร#ยวด�งเถิานาคล่ดา อ�นเก�ดด#แล่�ว แล่ะกาญจ้นไพรท# ม#พระเกสุายาวด.า ม#ปิล่ายช�อนขุF)นเล่0กน�อย ม#ดวงพระเนตรเขุ=2อง ด�งดวงตาขุองล่"กเน=)อทรายอ�นเก�ดด#แล่�ว แล่ะด�จ้เปิล่ว เพล่�งในฤด"เหัม�นต( พระนางน�นทาเทว# ย�อมงดงามด�วยเสุ�นพระโล่มา เล่0กๆ ด�งแม�น.)าใกล่�ภ"ผู้าอ�นดาดาษไปิด�วยไม�ไผู้�เล่0กๆ ฉัะน�)น พระ นางม#พระเพล่างามด�งงวงอ�ยรา ม#พระถิ�นย�คล่ด�งค"�ผู้ล่มะพล่�บทองงาม เปิ>นท#2หันF2ง พระสุ�ณ์ฐานสุ�นท�ด ไม�สุ"งน�ก ไม�ต.2าน�ก ม#พระโขุนงพอ งาม ไม�มากน�ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ม#พาหันะสุมบ"รณ์(ด�วยสุ�ร� พระองค(คง ทรงย�นด# ด�วยการท�วงคตขุองพระนางเจ้�าน�นทาเทว#เปิ>นแน� ขุ�าพระองค( แล่ะพระนางเจ้�าน�นทาเทว# ก0จ้�กไปิสุ"�สุ.าน�กยมราชเปิ>นแน�.-2 1 0 0 0 -16700 2 0 0 0

[๖๗๐] มโหัสุถิ ได�ปิล่�อยพระเจ้�าว�เทหัราชศ�ตร"ขุองเรา ซ่F2งตกอย"�ในเง=)อมม=อ เรา ท.าเล่�หั(กล่อ�นเปิ>นท�พย( หัร=อว�าได�ท.าอ�บายบ�งตา. -2 1 0 0 0 -16710 5 0 0 0

[๖๗๑] ขุ�าแต�พระมหัาราชา บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายในโล่กน#) ย�อมท.าเล่�หั(กล่อ�นเปิ>น ท�พย(โดยแท� บ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ความร" �เหัล่�าน�)น ย�อมปิล่ดเปิล่=)องตนได� เหัล่�า ทหัารร� �นหัน��มเปิ>นคนฉัล่าด เปิ>นทหัารขุ�ดอ�โมงค(ขุองขุ�าพระองค(ม#อย"�พระเจ้�าว�เทหัราชเสุด0จ้ไปิย�งพระนครม�ถิ�ล่า โดยทางท#2ทหัารเหัล่�าน�)นท.าไว� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16720 3 0 0 0

[๖๗๒] ขุ�าแต�พระมหัาราชา เช�ญพระองค(ทอดพระเนตรอ�โมงค(ซ่F2งสุร�างไว�ด#แล่�ว งามร� �งเร=องด�วยระเบ#ยบแหั�งกองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิ แล่ะ กองพล่ราบ ซ่F2งสุ.าเร0จ้ด#แล่�วเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -1

6730 3 0 0 0

[๖๗๓] ด"กรมโหัสุถิ เปิ>นล่าภขุองชนชาวว�เทหัร�ฐหันอ บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายเช�นน#) ย�อมอย"�ในเร=อน ในแว�นแคว�นขุองผู้"�ใด เปิ>นล่าภขุองผู้"�น�)น เหัม=อนเจ้�าฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -16740 4 0 0 0

[๖๗๔] เราจ้ะใหั�เคร=2องเล่#)ยงช#พ การบร�หัาร เบ#)ยเล่#)ยง แล่ะบ.าเหัน0จ้เพ�2มขุF)น สุองเท�า แล่ะใหั�โภคสุมบ�ต�อ�นไพบ"ล่ย(อ#ก เจ้�าจ้งใช�สุอยแล่ะจ้งร=2นรมย( อย"�ในกามเถิ�ด เจ้�าอย�ากล่�บไปิหัาพระเจ้�าว�เทหัราชเล่ย พระเจ้�าว�เทหัราช จ้ะทรงท.าปิระโยชน(อะไร. -2 1 0 0 0 -16750 7 0 0 0

[๖๗๕] ขุ�าแต�พระมหัาราชา ผู้"�ใดพFงสุล่ะท�านผู้"�ช�บเล่#)ยงตนเพราะเหัต�แหั�งทร�พย( ผู้"�น�)นย�อมถิ"กตนเองแล่ะคนอ=2นต�เต#ยนได�ท�)งสุองฝ่9าย พระเจ้�าว�เทหัราชย�ง ทรงพระชนม(อย"�เพ#ยงใด ขุ�าพระองค(ไม�พFงอย"�ในแว�นแคว�นขุองผู้"�อ=2นเพ#ยง น�)น ขุ�าแต�พระมหัาราชา ผู้"�ใดพFงสุล่ะท�านผู้"�ช�บเล่#)ยงตน เพราะเหัต�แหั�ง ทร�พย( ผู้"�น�)นย�อมถิ"กตนเองแล่ะคนอ=2นต�เต#ยนได�ท�)งสุองฝ่9าย พระเจ้�าว�เทหัราชย�งด.ารงพระชนม(อย"�เพ#ยงใด ขุ�าพระองค(ไม�พFงเปิ>นราชบ�ร�ษขุอง พระราชาอ=2นเพ#ยงน�)น ขุอเดชะ. -2 1 0 0 0 -16760 3 0 0 0

[๖๗๖] ด"กรมโหัสุถิ เราจ้ะใหั�ทองพ�นแท�ง บ�าน ๘๐ หัล่�งในแคว�นกาสุ#แก�ท�าน เราจ้ะใหั�ทาสุ# ๔๐๐ คน ภรรยา ๑๐๐ คนแก�ท�าน จ้งพากองท�พท�)งปิวง ไปิโดยสุว�สุด#.-2 1 0 0 0 -16770 2 0 0 0

[๖๗๗] พวกเจ้�าจ้งใหั�อาหัารแก�ช�างแล่ะม�าเพ�2มขุF)นเปิ>นสุองเท�า เพ#ยงใด จ้งเล่#)ยงด" กองรถิแล่ะกองราบใหั�อ�2มหัน.าด�วยขุ�าวแล่ะน.)า เพ#ยงน�)น. -2 1 0 0 0 -16780 2 0 0 0

[๖๗๘] ด"กรมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ท�านจ้งพาเอากองช�าง กองม�า กองรถิ กองราบไปิ พระเจ้�าว�เทหัราช จ้งทอดพระเนตรท�านผู้"�ไปิถิFงม�ถิ�ล่านคร. -2 1 0 0 0 -16790 2 0 0 0

[๖๗๙] เสุนา ค=อ กองช�าง กองม�า กองรถิ กองราบ ปิรากฏมากมาย เปิ>น จ้ต�รงค�น#ท#2น�ากล่�ว บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายจ้ะสุ.าค�ญอย�างไรหันอ. -2 1 0 0 0 -16800 2 0 0 0

[๖๘๐] ขุ�าแต�พระมหัาราชา ความย�นด#อย�างสุ"งสุ�ด จ้�กปิรากฏแด�พระ

องค( มโหัสุถิ พากองท�พท�)งปิวงมาถิFงแล่�วโดยสุว�สุด#. -2 1 0 0 0 -16810 4 0 0 0

[๖๘๑] คน ๔ คน น.าคนตายไปิท�)งไว�ในปิ9าช�าแล่�วกล่�บไปิ ฉั�นใด พวกเราท�)ง เจ้�าไว�ในก�ปิปิล่ร�ฐแล่�ว กล่�บมาในท#2น#) ก0ฉั�นน�)น เม=2อเปิ>นเช�นน�)น เจ้�าเปิล่=)องตนพ�นมาได�เพราะเหัต�อะไร เพราะปิ*จ้จ้�ยอะไร หัร=อเพราะผู้ล่ อะไร. -2 1 0 0 0 -16820 8 0 0 0

[๖๘๒] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นกษ�ตร�ย(จ้อมว�เทหัร�ฐ ขุ�าพระองค(ปิOองก�นกล่ศFกท#2 พวกน�)นก#ดก�นไว� ด�วยกล่ศFกท#2ขุ�าพระองค(ค�ดแล่�ว ขุ�าพระองค(ปิOองก�น ความล่�บท#2พวกน�)นปิรFกษาก�นไว� ด�วยความล่�บท#2ขุ�าพระองค(ค�ดไว� (ใช� แต�เท�าน�)น) ขุ�าพระองค(ย�งได�ช�วยปิOองก�นพระราชาไว� ด�งสุาครก�)นล่�อม ชมพ"ทว#ปิไว� ฉัะน�)น พระเจ้�าพรหัมท�ตต(ทรงพระราชทานทองค.าพ�นแท�ง บ�าน ๘๐ หัล่�งในแคว�นกาสุ# ทาสุ# ๔๐๐ คน แล่ะภรรยา ๑๐๐ คน แก�ขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(ได�พากองท�พท�)งปิวงมาถิFง ณ์ ท#2น#)โดยสุว�สุด#แล่�ว พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16830 4 0 0 0

[๖๘๓] ด"กรท�านอาจ้ารย(เสุนก การอย"�ร �วมก�บบ�ณ์ฑ�ต เปิ>นสุ�ขุด#หันอ เพราะว�า มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ปิล่ดเปิล่=)องเราท�)งหัล่ายผู้"�ตกอย"�ในเง=)อมม=อขุองศ�ตร"ได� เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยฝ่"งนกท#2ถิ"กขุ�งอย"�ในกรง แล่ะเปิร#ยบ เหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยปิล่าอ�นต�ดอย"�ในแหั ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -16840 4 0 0 0

[๖๘๔] ขุ�าแต�พระมหัาราชา ขุ�อน#)เปิ>นอย�างน�)น เพราะว�า บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่าย เปิ>น ผู้"�น.าความสุ�ขุมาใหั� มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตปิล่ดเปิล่=)องพวกเราผู้"�ตกอย"�ในเง=)อมม=อ ขุองศ�ตร"ได� เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยฝ่"งนกท#2ขุ�งอย"�ในกรง แล่ะ เปิร#ยบเหัม=อนบ�คคล่ช�วยปิล่�อยต�วต�ดอย"�ในแหั ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -16850 2 0 0 0

[๖๘๕] ชาวเม=องผู้"�น�บว�าเก�ดในแคว�นมคธ จ้งด#ดพ�ณ์ท�)งปิวง จ้งต#กล่องเล่0กกล่องใหัญ�แล่ะมโหัรทFก จ้งพาก�นโหั�ร�องบ�นล่=อเสุ#ยงใหั�เซ่0งแซ่�.-2 1 0 0 0 -16860 10 0 0 0

[๖๘๖] พวกนางสุนม พวกก�มาร พวกพ�อค�า แล่ะพวกพราหัมณ์(ต�างก0น.าเอา ขุ�าวน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�แก�มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต พวกกองช�าง พวกกองม�า พวกกองรถิ พวกกองราบ ต�างก0น.าเอาขุ�าวน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�แก� มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ชาวชนบทแล่ะชาวน�คมปิระช�มพร�อมก�น ต�างน.าเอา ขุ�าวน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�มโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ต ชนเปิ>นอ�นมากได�เหั0นม

โหัสุถิ บ�ณ์ฑ�ตกล่�บมา ต�างก0พาก�นเล่=2อมใสุ คร�)นมโหัสุถิบ�ณ์ฑ�ตมาถิFงม�ถิ�ล่านคร พาก�นยกธงขุF)นโบกอย"�ไปิมา. จ้บ มโหัสุถิชาดกท#2 ๕.

๖. ภ"ร�ท�ตชาดกท#2 ๖ พระเจ้�าภ"ร�ท�ต ทรงบ.าเพ0ญศ#ล่บารม# -2 1 0 0 0 -16870 4 0 0 0

[๖๘๗] ร�ตนะอย�างใดอย�างหันF2ง ม#อย"�ในน�เวศน(ขุองท�าวธตรฐ ร�ตนะท�)งหัมดน�)น จ้งมาสุ"�พระราชน�เวศน(ขุองพระองค( ขุอพระองค(จ้งทรงพระกร�ณ์าโปิรดปิระทานพระราชธ�ดาแก�พระราชาขุองขุ�าพระองค(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16880 2 0 0 0

[๖๘๘] พวกเราไม�เคยท.าการว�วาหั(ก�บนาคท�)งหัล่าย ในกาล่ไหันๆ เล่ย พวกเราจ้ะท.าการว�วาหั(อ�นไม�สุมควรน�)นได�อย�างไรเล่�า. -2 1 0 0 0 -16890 5 0 0 0

[๖๘๙] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ�กว�ามน�ษย( พระองค(จ้.าต�องทรงสุล่ะพระชนม(ช#พหัร=อแว�นแคว�นเสุ#ยเปิ>นแน� เพราะเม=2อนาคโกรธแล่�ว คนท�)งหัล่าย เช�น พระองค(จ้ะม#ช#ว�ตอย"�นานไม�ได� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ พระองค(เปิ>น มน�ษย(ไม�ม#ฤทธ�A มาด"หัม�2นพระยานาคธตรฐผู้"�ม#ฤทธ�A ผู้"�เปิ>นบ�ตรขุองท�าววร�ณ์นาคราช เก�ดภายใต�แม�น.)ายม�นา.-2 1 0 0 0 -16900 4 0 0 0

[๖๙๐] เราไม�ได�ด"หัม�2นท�าวธตรฐผู้"�เร=องยศ ก0ท�าวธตรฐเปิ>นใหัญ�กว�านาคแม�ท�)ง หัมด ถิFงจ้ะเปิ>นพระยานาคผู้"�ม#อาน�ภาพมาก ก0ไม�สุมควรกะธ�ดาขุองเรา เราเปิ>นกษ�ตร�ย(ขุองชนชาวว�เทหัร�ฐ แล่ะนางสุม�ททชาธ�ดาขุองเราก0เปิ>น อภ�ชาต. -2 1 0 0 0 -16910 2 0 0 0

[๖๙๑] พวกนาคเหัล่�าก�มพล่อ�สุสุดรจ้งเตร#ยมต�ว จ้งไปิบอกใหั�นาคท�)งปิวงร" �ก�น จ้งพาก�นไปิเม=องพาราณ์สุ# แต�อย�าได�เบ#ยดเบ#ยนใครๆ เล่ย.-2 1 0 0 0 -16920 4 0 0 0

[๖๙๒] นาคท�)งหัล่าย จ้งแผู้�พ�งพานหั�อยอย"�ท#2บ�านเร=อน ในสุระน.)า ท#2ทางเด�นท#2ทาง ๔ แพร�ง บนยอดไม� แล่ะบนเสุาระเน#ยด แม�เราก0จ้ะน�รม�ตต�ว ใหั�ใหัญ�ขุาวล่�วน วงล่�อมเม=องใหัญ�ด�วยขุนดหัาง ย�งความกล่�วใหั�เก�ด แก�ชนชาวกาสุ#. -2 1 0 0 0 -16930 7 0 0 0

[๖๙๓] นาคท�)งหัล่ายได�ฟ*งค.าขุองท�าวธตรฐแล่�ว แปิล่งเพศเปิ>นหัล่ายอย�าง พาก�นเขุ�าไปิย�งพระนครพาราณ์สุ# แต�ม�ได�เบ#ยดเบ#ยนใครๆ เล่ย แผู้�พ�งพาน หั�อยอย"�ท#2บ�านเร=อน ในสุระน.)า ท#2ทางเด�น ท#2ทาง ๔ แพร�ง บนยอดไม�พวกสุตร#เปิ>นอ�นมากได�เหั0นนาคเหัล่�าน�)น แผู้�พ�งพานหั�อยอย"�ตามท#2ต�างๆ หัายใจ้ฟ" 9ๆ ก0พาก�นคร.2าครวญ ชาวเม=องพาราณ์สุ#ม#ความสุะด��งกล่�วเด=อดร�อนก0พาก�นไปิปิระช�มกอดอกร�องท�กขุ(ว�า ขุอพระองค(จ้งทรงพระ ราชทานพระราชธ�ดาแก�พญานาคเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -16940 5 0 0 0

[๖๙๔] ท�านช=2ออะไร ม#น�ยน(ตาแดง อกผู้าย น�2งอย"�ท�ามกล่างปิ9าอ�นเต0มไปิด�วยดอกไม� สุตร# ๑๐ คนเปิ>นใคร ทรงเคร=2องปิระด�บล่�วนแต�ทองค.า น��งผู้�างาม ย=นเคารพอย"� ท�านเปิ>นใคร ม#แขุนใหัญ� ร� �งเร=องอย"�ในท�ามกล่างปิ9า เหัม=อนไฟอ�นล่�กโชนด�วยเปิร#ยง ท�านคงเปิ>นผู้"�ม#ศ�กด�Aใหัญ� คนใดคนหันF2ง เปิ>นย�กษ(หัร=อเปิ>นนาคผู้"�ม#อาน�ภาพมาก.-2 1 0 0 0 -16950 4 0 0 0

[๖๙๕] เราเปิ>นนาคผู้"�ม#ฤทธ�Aเดช ยากท#2ใครๆ จ้ะล่�วงได� ถิ�าแม�เราโกรธแล่�ว พFง ขุบชนบทท#2เจ้ร�ญใหั�แหัล่กได�ด�วยเดช มารดาขุองเราช=2อสุม�ททชา บ�ดา ขุองเราช=2อว�าธตรฐ เราเปิ>นน�องขุองสุ�ท�สุสุนะ คนท�)งหัล่ายเร#ยกเราว�า ภ"ร�ท�ต. -2 1 0 0 0 -16960 4 0 0 0

[๖๙๖] ท�านเพ�งด"หั�วงน.)าล่Fกวนอย"�ท�กเม=2อ น�ากล่�วหั�วงน.)าน�)นเปิ>นท#2อย"�อ�นร� �งเร=องขุองเรา ล่Fกหัล่ายร�อยช�2วบ�ร�ษ ท�านอย�ากล่�วเล่ย จ้งเขุ�าไปิย�งแม�น.)ายม�นา เปิ>นแม�น.)าม#สุ#เขุ#ยวไหัล่จ้ากกล่างปิ9า กFกก�องด�วยเสุ#ยงนกย"งแล่ะนกกระ เร#ยน เปิ>นท#2เกษมสุ.าราญขุองผู้"�ม#อาจ้ารว�ตร. -2 1 0 0 0 -16970 2 0 0 0

[๖๙๗] ด"กรพราหัมณ์( ท�านพร�อมด�วยบ�ตรแล่ะภรรยา ไปิถิFงนาคพ�ภพแล่�ว เราจ้ะบ"ชาท�านด�วยกามท�)งหัล่าย ท�านจ้�กอย"�เปิ>นสุ�ขุ.-2 1 0 0 0 -16980 10 0 0 0

[๖๙๘] แผู้�นด�นม#พ=)นอ�นราบเร#ยบ ปิระกอบด�วยต�นกฤษณ์าเปิ>นอ�นมาก ดารดาษ ด�วยหัม"�แมล่งค�อมทอง ม#หัญ�าเขุ#ยวชะอ��มงามอ�ดม หัม"�ไม�อ�นน�าร=2นรมย( สุระโบกขุรณ์#ท#2สุร�างไว�สุวยงาม ระงมด�วยเสุ#ยงหังสุ( ม#ดอกปิท�มร�วงหัล่�น อย"�เกล่=2อนกล่าด ม#ปิราสุาท ๘ ม�ม ม#เสุาพ�นเสุาอ�นขุ�ดเกล่าด#แล่�วท�กเสุาสุ.าเร0จ้ด�วยแก�วไพฑ"รย( เร=องจ้ร"ญด�วยเหัล่�านางนาคก�ญญา พระองค(เปิ>น ผู้"�บ�งเก�ดในว�มานท�พย(อ�นกว�างใหัญ� เปิ>นว�มานเกษมสุ.าราญร=2นรมย( ม# สุ�ขุหัาอ�นใดจ้ะเปิร#ยบปิานม�ได� ด�วยบ�ญขุองพระองค( พระองค(เหั0นจ้ะไม�ทรงหัว�งว�มานขุองพระอ�นทร( เพราะฤทธ�A

อ�นย�2งใหัญ�ไพบ"ล่ย(ขุองพระ องค(น#) ก0เหัม=อนขุองท�าวสุ�กกะผู้"�ร� �งเร=อง ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -16990 2 0 0 0

[๖๙๙] อาน�ภาพขุองคนร�บใช�ช�)นผู้"�ใหัญ� ซ่F2งอย"�ในบ�งค�บบ�ญชาขุองท�าวสุ�กกเทว ราชผู้"�ร� �งเร=อง ใครๆ ไม�พFงถิFงแม�ด�วยใจ้. -2 1 0 0 0 -17000 2 0 0 0

[๗๐๐] เราปิรารถินาว�มานขุองเทวดาท�)งหัล่าย ผู้"�ต�)งอย"�ในความสุ�ขุน�)น จ้Fงไปิ ร�กษาอ�โบสุถิอย"�บนจ้อมปิล่วก. -2 1 0 0 0 -17010 4 0 0 0

[๗๐๑] ขุ�าพระองค(พร�อมด�วยบ�ตรเขุ�าไปิสุ"�ปิ9าแสุวงหัาเน=)อ ญาต�เหัล่�าน�)นไม�ร" �ว�า ขุ�าพระองค(ตายหัร=อเปิ>น ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่ล่าพระภ"ร�ท�ตผู้"�เร=องยศ โอรสุ แหั�งกษ�ตร�ย(แคว�นกาสุ# พระองค(ทรงอน�ญาตแล่�ว ขุ�าพระบาทก0จ้ะได�ไปิเย#2ยมญาต�. -2 1 0 0 0 -17020 4 0 0 0

[๗๐๒] การท#2ท�านได�มาอย"�ในสุ.าน�กขุองเราน#) เปิ>นความพอใจ้ขุองเราหันอ แต�ว�ากามารมณ์(เช�นน#) เปิ>นขุองหัาไม�ได�ง�ายในมน�ษย( ถิ�าท�านไม�ปิรารถินาจ้ะอย"� เราจ้ะบ"ชาท�านด�วยกามารมณ์(ท�)งหัล่าย เราอน�ญาตใหั�ท�านไปิเย#2ยม ญาต�ได�โดยสุว�สุด#. -2 1 0 0 0 -17030 3 0 0 0

[๗๐๓] ด"กรพราหัมณ์( เม=2อท�านทรงท�พยมณ์#น#)อย"� ย�อมได�ปิศ�สุ�ตว(แล่ะบ�ตรท�)ง หัล่ายตามปิรารถินา ท�านจ้งถิ=อเอาท�พยมณ์#ไปิ ปิราศจ้ากโรคภ�ยเปิ>นสุ�ขุ เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -17040 2 0 0 0

[๗๐๔] ขุ�าแต�ภ"ร�ท�ต พระด.าร�สุขุองพระองค(หัาโทษม�ได� ขุ�าพระองค(ย�นด#ย�2งน�ก ขุ�าพระองค(แก�แล่�วจ้�กบวช ไม�ปิรารถินากามท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -17050 3 0 0 0

[๗๐๕] ถิ�าหัากพรหัมจ้รรย(ม#การแตกหั�ก ก�จ้ท#2ต�องท.าด�วยโภคทร�พย(ท�)งหัล่ายเก�ดขุF)น ท�านอย�าได�ม#ความหัว�2นใจ้ ควรมาหัาเรา เราจ้ะใหั�ทร�พย(แก�ท�าน มากๆ. -2 1 0 0 0 -17060 2 0 0 0

[๗๐๖] ขุ�าแต�พระภ"ร�ท�ต พระด.าร�สุขุองพระองค(หัาโทษม�ได� ขุ�าพระองค(ย�นด#ย�2ง น�ก ขุ�าพระองค(จ้�กกล่�บมาอ#ก ถิ�าจ้�กม#ความต�องการ.

-2 1 0 0 0 -17070 4 0 0 0

[๗๐๗] พระภ"ร�ท�ตตร�สุด.าร�สุน#)แล่�ว จ้Fงใช�ใหั�นาคมาณ์พ ๔ ตนไปิสุ�งว�า ท�านท�)งหัล่ายจ้งมา เตร#ยมต�วพาพราหัมณ์(ไปิสุ�งใหั�ถิFงโดยเร0ว นาคมาณ์พ ๔ ตนท#2ภ"ร�ท�ตตร�สุใช�ใหั�ไปิสุ�ง ฟ*งร�บสุ�2งขุองภ"ร�ท�ต เตร#ยมต�วแล่�ว พาพราหัมณ์(ไปิสุ�งใหั�ถิFงโดยเร0ว. -2 1 0 0 0 -17080 2 0 0 0

[๗๐๘] แก�วมณ์#ท#2สุมมต�ก�นว�าเปิ>นมงคล่ เปิ>นขุองด# เปิ>นเคร=2องปิล่=)มร=2นรมย(ใจ้ เก�ดแต�หั�น สุมบ"รณ์(ด�วยล่�กษณ์ะ ท#2ท�านถิ=ออย"�น#)ใครได�มาไว�. -2 1 0 0 0 -17090 2 0 0 0

[๗๐๙] แก�วมณ์#น#) พวกนางนาคมาณ์ว�กาปิระมาณ์พ�นหันF2งล่�วนม#ตาแดง แวด ล่�อมอย"�โดยรอบในกาล่ว�นน#) เราเด�นทางไปิได�แก�วมณ์#น�)นมา. -2 1 0 0 0 -17100 6 0 0 0

[๗๑๐] แก�วมณ์#อ�นเก�ดแต�หั�นน#) ท#2หัามาได�ด�วยด# อ�นบ�คคล่เคารพบ"ชา ปิระด�บ ปิระดาเก0บร�กษาไว�ด�วยด#ท�กเม=2อ ย�งปิระโยชน(ท�)งปิวงใหั�สุ.าเร0จ้ได� เม=2อ บ�คคล่ปิราศจ้ากการระว�งในการเก0บร�กษา หัร=อในการปิระด�บปิระดา แก�วมณ์#อ�นเก�ดแต�หั�นน#) ท#2บ�คคล่หัามาได�โดยไม�แยบคาย ย�อมเปิ>นไปิ เพ=2อความพ�นาศ คนผู้"�ไม�ม#ก�ศล่ไม�ควรปิระด�บแก�วมณ์#อ�นเปิ>นท�พย(น#) เราจ้�กใหั�ทองค.าร�อยแท�ง ขุอท�านจ้งใหั�แก�วมณ์#น#)แก�เราเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -17110 2 0 0 0

[๗๑๑] แก�วมณ์#ขุองเราน#) ไม�ควรแล่กเปิล่#2ยนด�วยโคหัร=อร�ตนะ เพราะแก�วมณ์#อ�นเก�ดแต�หั�น บร�บ"รณ์(ด�วยล่�กษณ์ะ เราจ้Fงไม�ขุาย. -2 1 0 0 0 -17120 3 0 0 0

[๗๑๒] ถิ�าท�านไม�แล่กเปิล่#2ยนแก�วมณ์#ด�วยโคหัร=อร�ตนะ เม=2อเช�นน�)น ท�านจ้ะ แล่กเปิล่#2ยนแก�วมณ์#ด�วยอะไร เราถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกความขุ�อน�)น แก�เรา. -2 1 0 0 0 -17130 2 0 0 0

[๗๑๓] ผู้"�ใดบอกนาคใหัญ�ผู้"�ม#เดช ยากท#2บ�คคล่จ้ะล่�วงเก�นได� เราจ้ะใหั�แก�วมณ์#อ�นเก�ดแต�หั�น อ�นร� �งเร=องด�วยร�ศม#.-2 1 0 0 0 -17140 2 0 0 0

[๗๑๔] คร�ฑผู้"�ปิระเสุร�ฐหัร=อไรหันอ แปิล่งเพศเปิ>นพราหัมณ์(มาแสุวงหัานาคปิระสุงค(จ้ะน.าไปิเปิ>นอาหัารขุองตน. -2 1 0 0 0 -1

7150 2 0 0 0

[๗๑๕] ด"กรพราหัมณ์( เราม�ได�เปิ>นคร�ฑ เราไม�เคยเหั0นคร�ฑ เราเปิ>นผู้"�สุนใจ้ด�วย ง"พ�ษ ชนท�)งหัล่ายร" �จ้�กเราว�าเปิ>นหัมอง". -2 1 0 0 0 -17160 2 0 0 0

[๗๑๖] ท�านม#ก.าล่�งอะไร ม#ศ�ล่ปิอะไร ท�านเปิ>นผู้"�ทรงไว�ซ่F2งผู้ล่อ�นพ�เศษในอะไรจ้Fงไม�ย.าเกรงนาค. -2 1 0 0 0 -17170 8 0 0 0

[๗๑๗] คร�ฑมาบอกว�ชาหัมอง"อย�างสุ"ง แก�ฤาษ#โกสุ�ยโคตรผู้"�อย"�ในปิ9า ปิระพฤต� ตบะอย"�สุ�)นกาล่นาน เราเขุ�าไปิหัาฤาษ#ตนหันF2งซ่F2งน�บเขุ�าในพวกฤาษ#ผู้"�บ.าเพ0ญตนอาศ�ยอย"�ในระหัว�างภ"เขุา ได�บ.าร�งท�านโดยเคารพ ม�ได�เก#ยจ้คร�านท�)งกล่างค=นกล่างว�น ในกาล่น�)น ท�านบ.าเพ0ญว�ตรแล่ะพรหัมจ้รรย(เปิ>นผู้"�ม#โชค เม=2อได�สุมาคมก�บเรา จ้Fงสุอนมนต(ท�พย(ใหั�แก�เราด�วยความ ร�ก เราทรงไว�ซ่F2งผู้ล่อ�นว�เศษในมนต(น�)น จ้Fงไม�กล่�วต�อนาค เราเปิ>นอาจ้ารย(ขุองพวกหัมอฆ่�าพ�ษ ชนท�)งหัล่ายร" �จ้�กเราว�าอาล่�มพายน(.-2 1 0 0 0 -17180 2 0 0 0

[๗๑๘] เราท�)งหัล่ายจ้งร�บแก�วไว�สุ� ด"กรพ�อโสุมท�ต เจ้�าจ้งร" �ไว� เราท�)งหัล่ายอย�า ล่ะสุ�ร�อ�นมาถิFงตนด�วยท�อนไม�ตามชอบใจ้สุ�. -2 1 0 0 0 -17190 5 0 0 0

[๗๑๙] ขุ�าแต�พ�อผู้"�เปิ>นพราหัมณ์( ภ"ร�ท�ตนาคราชบ"ชาค�ณ์พ�อผู้"�ไปิถิFงท#2อย"�ขุองตนเพราะเหัต�ไร ค�ณ์พ�อจ้Fงปิรารถินาปิระท�ษร�ายต�อผู้"�กระท.าด#เพราะความหัล่ง อย�างน#) ถิ�าค�ณ์พ�อปิรารถินาทร�พย( ภ"ร�ท�ตนาคราชก0คงจ้�กใหั� ค�ณ์พ�อไปิขุอท�านเถิ�ด ภ"ร�ท�ตนาคราชคงจ้�กใหั�ทร�พย(เปิ>นอ�นมากแก�ค�ณ์พ�อ. -2 1 0 0 0 -17200 3 0 0 0

[๗๒๐] ด"กรโสุมท�ต การก�นขุองท#2ถิFงม=อ ถิFงภาชนะ หัร=อท#2ต�)งอย"�เบ=)องหัน�า เปิ>นความปิระเสุร�ฐ ปิระโยชน(ท#2เหั0นปิระจ้�กษ( อย�าได�ล่�วงเราไปิเสุ#ยเล่ย. -2 1 0 0 0 -17210 4 0 0 0

[๗๒๑] คนปิระท�ษร�ายม�ตร สุล่ะความเก=)อก"ล่ จ้ะต�องหัมกไหัม�อย"�ในนรกอ�นร�ายแรง แผู้�นด�นย�อมสุ"บผู้"�น�)น หัร=อเม=2อผู้"�น�)นม#ช#ว�ตอย"�ก0ซ่"บซ่#ด ถิ�าค�ณ์พ�อปิรารถินาทร�พย( ภ"ร�ท�ตนาคราชก0คงจ้�กใหั� ผู้มเขุ�าใจ้ว�า ค�ณ์พ�อ จ้�กต�องได�ปิระสุบเวรท#2ตนท.าไว�ในไม�ช�า. -2 1 0 0 0 -1

7220 2 0 0 0

[๗๒๒] พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายบ"ชาย�ญแล่�ว ย�อมบร�สุ�ทธ�Aได� เราจ้�กบ"ชามหัาย�ญ ก0จ้�ก พ�นจ้ากบาปิด�วยการบ"ชาย�ญอย�างน#). -2 1 0 0 0 -17230 3 0 0 0

[๗๒๓] เช�ญเถิ�ด ผู้มจ้ะขุอแยกไปิ ณ์ บ�ดน#) ว�นน#)ผู้มจ้ะไม�ขุออย"�ร �วมก�บค�ณ์พ�อ จ้ะไม�ขุอเด�นทางร�วมก�บค�ณ์พ�อผู้"�ท.ากรรมหัยาบอย�างน#)สุ�กก�าวเด#ยว. -2 1 0 0 0 -17240 2 0 0 0

[๗๒๔] โสุมท�ตผู้"�ได�ย�นได�ฟ*งมามาก คร�)นกล่�าวกะบ�ดา แล่ะปิระกาศกะเทวดา ท�)งหัล่ายอย�างน#)แล่�ว ก0หัล่#กไปิจ้ากท#2น�)น-2 1 0 0 0 -17250 3 0 0 0

[๗๒๕] ท�านจ้งจ้�บเอานาคใหัญ�น�2น จ้งสุ�งแก�วมณ์#น�)นมาใหั�เรา นาคใหัญ�น�2นม# ร�ศม#ด�งสุ#แมล่งค�อมทอง ศ#รษะแดง ต�วปิรากฏด�งกองปิ�ยน��น นอนอย"� บนจ้อมปิล่วกน�2น ท�านจ้งจ้�บเอาเถิ�ดพราหัมณ์(. -2 1 0 0 0 -17260 2 0 0 0

[๗๒๖] อาล่�มพายน(เอาท�พยโอสุถิทาต�ว แล่ะร�ายมนต(ท.าการปิOองก�นต�วอย�างน#) จ้Fงสุามารถิจ้�บพญานาคน�)นได�. -2 1 0 0 0 -17270 4 0 0 0

[๗๒๗] เพราะได�ทอดพระเนตรเหั0นขุ�าพระองค(ผู้"�ใหั�สุ.าเร0จ้ สุ�2งท#2น�าใคร�ท�)งปิวงมา เฝ่Oาแล่�ว อ�นทร#ย(ขุองพระแม�เจ้�าไม�ผู้�องใสุ พระพ�กตร(พระแม�เจ้�าก0เกร#ยมด.า เพราะทอดพระเนตรเหั0นขุ�าพระองค(เช�นน#) พระพ�กตร(พระแม�เจ้�า เกร#ยมด.า เหัม=อนดอกบ�วอย"�ในม=อถิ"กขุย#) ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -17280 3 0 0 0

[๗๒๘] ใครว�าล่�วงเก�นพระแม�เจ้�าหัร=อ หัร=อพระแม�เจ้�าม#เวทนาอะไร เพราะ ทอดพระเนตรเหั0นขุ�าพระองค(ผู้"�มาเฝ่Oา พระพ�กตร(ขุองพระแม�เจ้�าเกร#ยมด.าเพราะเหัต�ไร.-2 1 0 0 0 -17290 4 0 0 0

[๗๒๙] พ�อสุ�ท�สุสุนะล่"กร�กเอUย แม�ได�ฝ่*นเหั0นล่�วงมาเด=อนหันF2งแล่�วว�า (ม#) ชายมาต�ดแขุนขุองแม�ด"เหัม=อนขุ�างขุวา พาเอาไปิท�)งท#2เปิM) อนเล่=อด เม=2อแม�ก.าล่�งร�องไหั�อย"� ต�)งแต�แม�ได�ฝ่*นเหั0นแล่�ว เจ้�าจ้งร" �เถิ�ดว�าแม�ไม�ได�ความสุ�ขุ ท�กว�นท�กค=น. -2 1 0 0 0 -1730

0 6 0 0 0

[๗๓๐] แต�ก�อนนางก�ญญาท�)งหัล่าย ผู้"�ม#ร�างกายอ�นสุวยสุดงดงาม ปิกคล่�มด�วยตาขุ�ายทอง พาก�นบ.าเรอภ"ร�ท�ตใด บ�ดน#)ภ"ร�ท�ตน�)นย�อมไม�ปิรากฏ แต�ก�อนเสุนาท�)งหัล่ายผู้"�ถิ=อดาบอ�นคมกล่�า งามด�งกรรณ์�การ( พาก�นหั�อม ล่�อมภ"ร�ท�ตใด บ�ดน#)ภ"ร�ท�ตน�)นย�อมไม�ปิรากฏ เอาล่ะเราจ้�กไปิย�งน�เวศน(แหั�งภ"ร�ท�ตเด#Zยวน#) จ้�กไปิเย#2ยมน�องขุองเจ้�า ผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม สุมบ"รณ์( ด�วยศ#ล่. -2 1 0 0 0 -17310 4 0 0 0

[๗๓๑] ภร�ยาท�)งหัล่ายขุองภ"ร�ท�ต เหั0นพระมารดาขุองภ"ร�ท�ตเสุด0จ้มา ต�างพาก�น ปิระคองแขุนคร.2าครวญว�า ขุ�าแต�พระแม�เจ้�า หัม�อมฉั�นท�)งหัล่ายไม�ทราบเกล่�า ล่�วงมาเด=อนหันF2งแล่�วว�า ภ"ร�ท�ตผู้"�เร=องยศ โอรสุขุองพระแม�เจ้�า สุ�)นช#พเสุ#ยแล่�วหัร=อว�าย�งด.ารงชนม(อย"�. -2 1 0 0 0 -17320 7 0 0 0

[๗๓๒] เราไม�เหั0นภ"ร�ท�ต จ้�กตรอมตรมด�วยท�กขุ(สุ�)นกาล่นาน ด�งนางนกพล่�ดพรากจ้ากล่"กเหั0นแต�ร�งเปิล่�า เราไม�เหั0นภ"ร�ท�ต จ้�กตรอมตรมด�วยท�กขุ(สุ�)นกาล่นาน ด�งนางหังสุ(ขุาวพล่�ดพรากจ้ากล่"กอ�อน เราไม�เหั0นภ"ร�ท�ต จ้�ก ตรอมตรมด�วยท�กขุ(สุ�)นกาล่นาน ด�งนางนกจ้ากพรากในเปิMอกตมอ�นไม�ม# น.)าเปิ>นแน� เราไม�เหั0นภ"ร�ท�ตจ้�กตรอมตรมด�วยความโศก เปิร#ยบเหัม=อน เบ�าขุองช�างทอง เกร#ยมไหัม�ในภายใน ไม�ออกไปิภายนอก ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -17330 2 0 0 0

[๗๓๓] บ�ตรธ�ดาแล่ะชายาในน�เวศน(ขุองภ"ร�ท�ต ล่�มนอนระเนระนาด ด�งต�นร�ง อ�นล่มฟาดหั�กล่ง ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -17340 5 0 0 0

[๗๓๔] อร�ฏฐะแล่ะสุ�โภคะ ได�ฟ*งเสุ#ยงอ�นกFกก�องขุองบ�ตรธ�ดาแล่ะชายาขุอง ภ"ร�ท�ตเหัล่�าน�)นในน�เวศน(ขุองภ"ร�ท�ต จ้Fงว�2งไปิในระหัว�าง ช�วยก�นปิล่อบมารดาว�า ขุ�าแต�พระแม�เจ้�า จ้งเบาพระท�ยอย�าเศร�าโศกไปิเล่ย เพราะว�า สุ�ตว(ท�)งหัล่ายย�อมม#ความตายแล่ะความเก�ดขุF)นเปิ>นธรรมดาอย�างน#) การ ตายแล่ะการเก�ดขุF)นน#) เปิ>นความแปิรขุองสุ�ตว(โล่ก. -2 1 0 0 0 -17350 3 0 0 0

[๗๓๕] ด"กรพ�อสุ�ท�สุสุนะ ถิFงแม�ร" �ว�าสุ�ตว(ท�)งหัล่ายม#อย�างน#)เปิ>นธรรมดา ก0แต�ว�าแม�เปิ>นผู้"�อ�นความเศร�าโศกครอบง.าแล่�ว ถิ�าเม=2อแม�ไม�ได�เหั0นภ"ร�ท�ตค=นว�นน#) เจ้�าจ้งร" �ว�า แม�ไม�ได�เหั0นภ"ร�ท�ต เหั0นจ้ะต�องล่ะช#ว�ตไปิแน�. -2 1 0 0 0 -17360 4 0 0 0

[๗๓๖] ขุ�าแต�พระแม�เจ้�า จ้งเบาพระท�ย อย�าเศร�าโศกไปิเล่ย ล่"กท�)ง ๓ จ้�กเท#2ยว แสุวงหัาภ"ร�ท�ตไปิตามท�ศน�อยท�ศใหัญ� ท#2ภ"เขุา ซ่อกเขุา บ�าน แล่ะ น�คมแล่�วจ้�กน.าท�านพ#2ภ"ร�ท�ตมา พระแม�เจ้�าจ้�กได�ทรงเหั0นท�านพ#2ภ"ร�ท�ตมาภายใน ๗ ว�น.-2 1 0 0 0 -17370 2 0 0 0

[๗๓๗] นาคหัล่�ดพ�นจ้ากม=อ ไปิฟ�บล่งท#2เท�าขุองท�านค�ณ์พ�อ ม�นก�ดเอากระม�ง หันอ ค�ณ์พ�ออย�ากล่�วเล่ย จ้งถิFงความสุ�ขุเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -17380 2 0 0 0

[๗๓๘] นาคต�วน#) ไม�สุามารถิจ้ะท.าความท�กขุ(อะไรๆ แก�เราเล่ย หัมอง"ม#อย"� เท�าใด ก0ไม�ด#ย�2งไปิกว�าเรา. -2 1 0 0 0 -17390 2 0 0 0

[๗๓๙] คนเซ่อะอะไรหันอ แปิล่งเพศเปิ>นพราหัมณ์(มาท�ารบในท#2ปิระช�มชน ขุอบร�ษ�ทจ้งฟ*งเรา.-2 1 0 0 0 -17400 3 0 0 0

[๗๔๐] ด"กรหัมอง" ท�านจ้งต�อสุ"�ก�บเราด�วยนาค เราจ้�กต�อสุ"�ก�บท�านด�วยล่"กเขุ#ยดในการรบขุองเราน�)น เราท�)งสุองจ้งมาพน�นก�นด�วยเด�มพ�น ๕๐๐๐. -2 1 0 0 0 -17410 4 0 0 0

[๗๔๑] ด"กรมาณ์พ เราเท�าน�)นเปิ>นคนม�2งค�2งด�วยทร�พย( ท�านเปิ>นคนจ้นใครจ้ะ เปิ>นคนร�บปิระก�นท�าน แล่ะอะไรเปิ>นเด�มพ�นขุองท�าน เด�มพ�นขุองเราม#แล่ะคนร�บปิระก�นเช�นน�)นก0ม# ในการรบขุองเราท�)งสุอง เราท�)งสุองมา พน�นก�นด�วยเด�มพ�น ๕๐๐๐.-2 1 0 0 0 -17420 3 0 0 0

[๗๔๒] ด"กรมหัาบพ�ตรผู้"�ทรงเก#ยรต� เช�ญสุด�บค.าขุองอาตมภาพ ขุอความเจ้ร�ญจ้ง ม#แก�มหัาบพ�ตร ขุอมหัาบพ�ตรทรงร�บปิระก�นทร�พย( ๕๐๐๐ ขุองอาตมภาพเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -17430 2 0 0 0

[๗๔๓] ขุ�าแต�ดาบสุ หัน#)เปิ>นขุองบ�ดา หัร=อว�าเปิ>นหัน#)ท#2ท�านท.าเอง เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงขุอทร�พย(มากมายอย�างน#)ต�อขุ�าพเจ้�า. -2 1 0 0 0 -17440 4 0 0 0

[๗๔๔] เพราะนายอาล่�มพายน( ปิรารถินาจ้ะต�อสุ"�ก�บอาตมภาพด�วยนาค อาตมภาพ จ้�กใหั�ล่"กเขุ#ยดก�ดนายอาล่�มพายน( ด"กรมหัาบพ�ตรผู้"�ผู้ด�งร�ฐ

ขุอเช�ญพระองค(ผู้"�ม#หัม"�ทหัารดาบเปิ>นกองท�พเสุด0จ้ไปิทอดพระเนตรนาคในว�นน#). -2 1 0 0 0 -17450 2 0 0 0

[๗๔๕] ขุ�าแต�ดาบสุ เราไม�ได�ด"หัม�2นท�านโดยทางศ�ล่ปิศาสุตร(เล่ย ท�านม�วเมาด�วยศ�ล่ปิศาสุตร(มากไปิ ไม�ย.าเกรงนาค.-2 1 0 0 0 -17460 4 0 0 0

[๗๔๖] ด"กรพราหัมณ์( แม�อาตมาก0ไม�ได�ด"หัม�2นท�านในทางศ�ล่ปิศาสุตร( แต�ว�า ท�านล่�อล่วงปิระชาชนน�กด�วยนาคอ�นไม�ม#พ�ษ ถิ�าชนพFงร" �ว�านาคขุองท�าน ไม�ม#พ�ษ เหัม=อนอย�างอาตมาร" �แล่�วท�านก0จ้ะไม�ได�แกล่บสุ�กก.าม=อหันF2งเล่ย จ้�กได�ทร�พย(แต�ท#2ไหันเล่�าหัมอง". -2 1 0 0 0 -17470 5 0 0 0

[๗๔๗] ท�านผู้"�น��งหัน�งเสุ=อพร�อมท�)งเล่0บ เกล่�าชฎาร� �มร�าม เหัม=อนคนเซ่อะ เขุ�ามาในปิระช�มชน ด"หัม�2นนาคเช�นน#)ว�าไม�ม#พ�ษ ท�านเขุ�ามาใกล่�แล่�วก0 จ้ะพFงร" �ว�านาคน�)นเต0มไปิด�วยเดช เหัม=อนขุองนาคอ�นสุ"งสุ�ด ขุ�าพเจ้�าเขุ�า ใจ้ว�านาคต�วน#)จ้�กท.าท�านใหั�แหัล่กเปิ>นเหัม=อนเถิ�าไปิโดยฉั�บพล่�น.-2 1 0 0 0 -17480 2 0 0 0

[๗๔๘] พ�ษขุองง"เร=อน ง"ปิล่า ง"เขุ#ยว พFงม# แต�พ�ษขุองนาคม#ศ#รษะแดง ไม�ม# เล่ยท#เด#ยว. -2 1 0 0 0 -17490 5 0 0 0

[๗๔๙] ขุ�าพเจ้�าได�ฟ*งค.าขุองพระอรหั�นต(ท�)งหัล่ายผู้"�สุ.ารวม ผู้"�ม#ตบะมาว�า ทายกท�)งหัล่ายใหั�ทานในโล่กน#)แล่�วย�อมไปิสุ"�สุวรรค( ท�านม#ช#ว�ตอย"� จ้งใหั�ทาน เสุ#ยเถิ�ด ถิ�าท�านม#สุ�2งขุองท#2ควรจ้ะใหั� นาคน#)ม#ฤทธ�Aมาก ม#เดช ยากท#2 ใครๆ จ้ะก�าวล่�วงได� เราจ้ะใหั�นาคน�)นก�ดท�าน ม�นก0จ้�กท.าท�านใหั�เปิ>น เถิ�าไปิ. -2 1 0 0 0 -17500 7 0 0 0

[๗๕๐] ด"กรสุหัาย แม�เราก0ได�ฟ*งค.าขุองพระอรหั�นต(ท�)งหัล่ายผู้"�สุ.ารวม ผู้"�ม#ตบะมา ว�า ทายกท�)งหัล่ายใหั�ทานในโล่กน#)แล่�ว ย�อมไปิสุ"�สุวรรค( ท�านน�2นแหัล่ะ เม=2อม#ช#ว�ตอย"� จ้งใหั�ทานเสุ#ย ถิ�าท�านม#สุ�2งขุองท#2ควรจ้ะใหั� ล่"กเขุ#ยดช=2อว�าอ�จ้จ้�ม�ขุ#น#) เต0มด�วยเดชเหัม=อนขุองนาคอ�นสุ"งสุ�ด เราจ้�กใหั�ล่"กเขุ#ยดน�)นก�ดท�าน ล่"กเขุ#ยดน�)นจ้�กท.าท�านใหั�เปิ>นเถิ�าไปิ นางเปิ>นธ�ดาขุองท�าวธตรฐ เปิ>นน�องสุาวต�างมารดาขุองเรา นางอ�จ้จ้�ม�ขุ#ผู้"�เต0มไปิด�วยเดช เหัม=อน ขุองนาคอ�นสุ"งสุ�ดน�)นจ้งก�ดท�าน. -2 1 0 0 0 -1

7510 3 0 0 0

[๗๕๑] ด"กรมหัาบพ�ตร ถิ�าอาตมภาพจ้�กหัยดพ�ษล่งบนแผู้�นด�น มหัาบพ�ตรจ้ง ทรงทราบเถิ�ด ต�นหัญ�าล่ดาว�ล่ย( แล่ะต�นยาท�)งหัล่าย พFงเหั#2ยวแหั�งไปิ โดยไม�ต�องสุงสุ�ย. -2 1 0 0 0 -17520 2 0 0 0

[๗๕๒] ด"กรมหัาบพ�ตร ถิ�าอาตมภาพจ้�กขุว�างพ�ษขุF)นไปิบนอากาศ มหัาบพ�ตรจ้งทราบเถิ�ดว�า ฝ่นแล่ะน.)าค�างจ้ะไม�ตกตล่อด ๗ ปิR -2 1 0 0 0 -17530 2 0 0 0

[๗๕๓] ด"กรมหัาบพ�ตร ถิ�าอาตมภาพจ้�กหัยดพ�ษล่งในน.)า มหัาบพ�ตรจ้งทราบ เถิ�ด สุ�ตว(น.)าม#ปิระมาณ์เท�าใด ท�)งปิล่าแล่ะเต�าก0พFงตายหัมด.-2 1 0 0 0 -17540 2 0 0 0

[๗๕๔] น.)าท#2โล่กสุมมต�ว�าสุามารถิล่อยบาปิได� ม#อย"�ท#2ท�าปิยาคะ ภ"ตผู้#อะไรฉั�ดเรา ล่งสุ"�แม�น.)ายม�นาอ�นล่Fก. -2 1 0 0 0 -17550 3 0 0 0

[๗๕๕] นาคราชใด เปิ>นใหัญ�ในโล่ก เร=องยศ พ�นเม=องพาราณ์สุ#ไว�โดยรอบเราเปิ>นล่"กขุองนาคราชผู้"�ปิระเสุร�ฐน�)น ด"กรพราหัมณ์( นาคท�)งหัล่ายเร#ยก เราว�า สุ�โภคะ. -2 1 0 0 0 -17560 5 0 0 0

[๗๕๖] ถิ�าท�านเปิ>นโอรสุขุองนาคราชผู้"�ปิระเสุร�ฐ ผู้"�เปิ>นพระราชาขุองชนชาวกาสุ# เปิ>นอธ�บด#อมร พระชนกขุองท�านเปิ>นคนใหัญ�คนโตผู้"�หันF2ง แล่ะพระชนน# ขุองท�าน ก0ไม�ม#ใครเท#ยบเท�าในหัม"�มน�ษย( ผู้"�ม#อาน�ภาพมากเช�นท�าน ย�อมไม�สุมควรจ้ะฉั�ดแม�คนเพ#ยงเปิ>นทาสุขุองพราหัมณ์(ใหั�จ้มน.)าเล่ย. -2 1 0 0 0 -17570 11 0 0 0

[๗๕๗] เจ้�าแอบต�นไม�ย�งเน=)อซ่F2งมาเพ=2อจ้ะด=2มน.)า เน=)อถิ"กย�งแล่�วร" �สุFกได�ด�วยก.าล่�ง ล่"กศร จ้Fงว�2งหัน#ไปิไกล่ เจ้�าไปิพบม�นล่�มอย"�ในปิ9าใหัญ� จ้Fงแล่�เน=)อหัาบมาถิFงต�นไทรในเวล่าเย0น อ�นกFกก�องไปิด�วยเสุ#ยงร�องขุองนกแขุกเต�า แล่ะนกสุาล่�กา ม#ใบเหัล่=องเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยย�านไทร ม#ฝ่"งนกด�เหัว�าร�องอย"�ระงม น�าร=2นรมย(ใจ้ ภ"ม�ภาคเขุ#ยวไปิด�วยหัญ�าแพรกอย"�เปิ>นน�ตย( พ#2ชายขุองเราเปิ>นผู้"�ร� �งเร=องไปิด�วยฤทธ�Aแล่ะยศ ม#อาน�ภาพมากอ�นนางนาคก�ญญาท�)งหัล่ายแวดล่�อม ปิรากฏแก�เจ้�าผู้"�อย"�ท#2ต�นไทรน�)น ท�านพาเจ้�าไปิเล่#)ยงด" บ.าร�งบ.าเรอด�วยสุ�2งท#2น�าใคร�ท�กอย�าง เปิ>นคนปิระท�ษร�ายต�อท�านผู้"�ไม�ปิระท�ษร�าย เวรน�)นมาถิFงเจ้�าในท#2น#)แล่�ว เจ้�าจ้ง

เหัย#ยดคอออกเร0วๆ เถิ�ด เราจ้�กไม�ไว�ช#ว�ตแก�เจ้�า เราระล่FกถิFงเวรท#2เจ้�าท.าต�อพ#2เรา จ้�ก ต�ดศ#รษะเจ้�าเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -17580 2 0 0 0

[๗๕๘] พราหัมณ์(ผู้"�ทรงเวทย( ๑ ผู้"�ปิระกอบในการขุอ ๑ ผู้"�บ"ชาไฟ ๑ ด�วยฐานะ ๓ ปิระการน#) พราหัมณ์(เปิ>นผู้"�ท#2ใครๆ ไม�ควรจ้ะฆ่�า.-2 1 0 0 0 -17590 4 0 0 0

[๗๕๙] เม=องขุองท�าวธตรฐอย"�ภายใต�แม�น.)ายม�นา จ้ดหั�มว�นตบรรพต ซ่F2งต�)งอย"� ไม�ไกล่แม�น.)ายม�นาล่�วนแล่�วไปิด�วยทองค.างามร� �งเร=อง พ#2น�องร�วมท�องขุองเรา ล่�วนเปิ>นคนม#ช=2อล่=อชา อย"�ในเม=องน�)น ด"กรพราหัมณ์( พ#2น�องขุองเราเหัล่�าน�)นจ้�กว�าอย�างไร เจ้�าจ้�กต�องเปิ>นอย�างน�)น.-2 1 0 0 0 -17600 4 0 0 0

[๗๖๐] ขุ�าแต�พ#2สุ�โภคะ ย�ญแล่ะเวทย(ท�)งหัล่ายในโล่กท#2พวกพราหัมณ์(ปิระกอบ ขุF)น ไม�ใช�เปิ>นขุองเล่0กน�อย เพราะฉัะน�)น ผู้"�ต�เต#ยนพราหัมณ์(ซ่F2งใครๆ ไม�ควรต�เต#ยน ช=2อว�าย�อมล่ะท�)งทร�พย( เคร=2องปิล่=)มใจ้แล่ะธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษเสุ#ย. -2 1 0 0 0 -17610 4 0 0 0

[๗๖๑] พวกพราหัมณ์(ถิ=อการทรงไตรเพท พวกกษ�ตร�ย(ปิกครองแผู้�นด�น พวกแพศย(ยFดไถินา แล่ะพวกศ"ทรยFดการบ.าเรอวรรณ์ะท�)ง ๔ น#) เขุ�าถิFงการ งานตามท#2อ�างมาเฉัพาะอย�าง ๆ น�)นกล่�าวก�นว�า มหัาพรหัมผู้"�ม#อ.านาจ้จ้�ดไว�. -2 1 0 0 0 -17620 5 0 0 0

[๗๖๒] พระพรหัมผู้"�สุร�างโล่ก ท�าววร�ณ์ ท�าวก�เวร ท�าวโสุมะ พระยายม พระจ้�นทร( พระวาย� พระอาท�ตย( แม�ท�านเหัล่�าน#) ก0ล่�วนบ"ชาย�ญมามาก แล่�ว แล่ะบ"ชาสุ�2งท#2น�าใคร�ท�กอย�างแก�พราหัมณ์(ผู้"�ทรงเวทย( ท�าวอรช�น แล่ะท�าวภ#มเสุน ม#ก.าล่�งมาก ม#แขุนน�บพ�น ไม�ม#ใครเสุมอในแผู้�นด�นยกธน"ได� ๕๐๐ ค�น ก0ได�บ"ชาไฟมาแต�ก�อน.-2 1 0 0 0 -17630 3 0 0 0

[๗๖๓] ด"กรพ#2สุ�โภคะ ผู้"�ใดเล่#)ยงพราหัมณ์(ท�)งหัล่ายมานานด�วยขุ�าว แล่ะน.)าตามก.าล่�ง ผู้"�น�)นม#จ้�ตเล่=2อมใสุอน�โมทนาอย"� ได�เปิ>นเทพเจ้�าองค(หันF2ง.-2 1 0 0 0 -17640 3 0 0 0

[๗๖๔] พระเจ้�าม�จ้ล่�นท(สุามารถิบ"ชาเทวดาค=อไฟ ผู้"�ก�นมาก ม#สุ#ไม�ทราม ใหั�อ�2มหัน.าด�วยเนยใสุ ทรงบ"ชาย�ญว�ธ#แก�เทวดา ค=อไฟผู้"�ปิระเสุร�ฐ

แล่�วได� ไปิบ�งเก�ดในท�พยคต�. -2 1 0 0 0 -17650 3 0 0 0

[๗๖๕] พระเจ้�าท�ท#ปิ ม#อาน�ภาพมาก ม#อาย�ย=น ๑๐๐๐ ปิR ม#พระร"ปิงามน�าด"ย�2ง น�ก ทรงล่ะแว�นแคว�นอ�นไม�ม#ท#2สุ�ดพร�อมท�)งเสุนาเสุด0จ้ออกผู้นวชแล่�ว ได�เสุด0จ้สุ"�สุวรรค(.-2 1 0 0 0 -17660 6 0 0 0

[๗๖๖] ขุ�าแต�พ#2สุ�โภคะ พระเจ้�าสุาครราช ทรงปิราบแผู้�นด�นอ�นม#สุาครเปิ>น ท#2สุ�ด ร�บสุ�2งใหั�ต�)งเสุาย�ญอ�นงานย�2ง ล่�วนแล่�วด�วยทอง ทรงบ"ชาไฟแล่�วได�เปิ>นเทพเจ้�าองค(หันF2ง แม�น.)าคงคา แล่ะมหัาสุม�ทร เปิ>นท#2สุ� 2ง สุมนมสุ�ม ย�อมเปิ>นไปิด�วยอาน�ภาพขุองผู้"�ใด ผู้"�น�)น ค=อ พระเจ้�า อ�งคโล่มบาท ทรงบ.าเรอไฟแล่�วเสุด0จ้ไปิเก�ดในพระนครขุองท�าวสุหั�สุสุน�ยน(. -2 1 0 0 0 -17670 3 0 0 0

[๗๖๗] เทวดาผู้"�ปิระเสุร�ฐม#ฤทธ�Aมาก ม#ยศ เปิ>นเสุนาบด#ขุองท�าววาสุวะใน ไตรท�พย( ก.าจ้�ดมล่ท�นด�วยโสุมยาคว�ธ# (บ"ชาด�วยการด=2มน.)าโสุม) ได�เปิ>นเทพเจ้�าองค(หันF2ง.-2 1 0 0 0 -17680 5 0 0 0

[๗๖๘] เทวดาผู้"�ปิระเสุร�ฐ ม#ฤทธ�A เร=องยศ สุร�างโล่กน#)โล่กหัน�า แม�น.)าภาค#รถิ# ขุ�นเขุาหั�มว�นต(แล่ะเขุาว�ชฌะ ได�บ"ชาไฟมาก�อน ภ"เขุามาล่าค�ร� ขุ�นเขุา หั�มว�นต( ภ"เขุาว�ชฌะ ภ"เขุาสุ�ท�ศนะ ภ"เขุาน�สุภะ ภ"เขุากากเวร� ภ"เขุาเหัล่�าน#) แล่ะภ"เขุาใหัญ�อ=2นๆ กล่�าวก�นว�าพวกพราหัมณ์(ผู้"�บ"ชาย�ญได� ก�อสุร�างท.าไว�. -2 1 0 0 0 -17690 4 0 0 0

[๗๖๙] ชนท�)งหัล่ายเร#ยกพราหัมณ์(ผู้"�ทรงเวทย( ผู้"�เขุ�าถิFงค�ณ์แหั�งมนต( ผู้"�ม#ตบะ ในโล่กน#)ว�า ผู้"�ปิระกอบในการขุอ มหัาสุม�ทรซ่�ดท�วมพราหัมณ์(น�)น ผู้"� ก.าล่�งตระเตร#ยมน.)าอย"�ท#2ฝ่*2 งมหัาสุม�ทร เพราะเหัต�น�)น น.)าในมหัาสุม�ทรจ้Fงด=2มไม�ได�. -2 1 0 0 0 -17700 3 0 0 0

[๗๗๐] ว�ตถิ�ท#2ควรบ"ชา ค=อพวกพราหัมณ์(เปิ>นอ�นมากม#อย"�ในแผู้�นด�นขุองท�าววาสุวะ พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายม#อย"�ในท�ศบ"รพา ท�ศปิ*จ้จ้�มท�ศ ท�กษ�ณ์ แล่ะท�ศอ�ดร ย�อมย�งปิRต�แล่ะโสุมน�สุใหั�เก�ด.-2 1 0 0 0 -17710 51 0 0 0

[๗๗๑] ด"กรพ�ออร�ฏฐะ ความกาล่#ค=อความปิราช�ยขุองน�กปิราชญ(ท�)ง

หัล่าย กล่�บ เปิ>นความม#ช�ยขุองคนโง�เขุล่าผู้"�ทรงเวทย( ไตรเพทเปิ>นเหัม=อนอาการขุองพย�บแดด เพราะเปิ>นขุองไม�เหั0นเสุมอไปิ ม#ค�ณ์ทางหัล่อกล่วง พาเอาคนม#ปิ*ญญาไปิไม�ได� ไตรเพทม�ได�ม#เพ=2อปิOองก�นคนผู้"�ปิระท�ษร�ายม�ตร ผู้"� ล่�างผู้ล่าญความเจ้ร�ญเหัม=อนไฟท#2คนบ.าเรอแล่�ว ย�อมปิOองก�นคนโทสุจ้ร�ต ท.ากรรมช�2วไม�ได� ถิ�าคนท�)งหัล่ายจ้ะเอาไม�ท#2ม#อย"�ในโล่กท�)งหัมด พร�อม ท�)งทร�พย(สุมบ�ต�ขุองตน คล่�กก�บหัญ�าใหั�ไฟเผู้า ไฟอ�นม#เดชไม�ม#ใครเท#ยมเผู้าสุ�2งน�)นหัมดก0ไม�อ�2ม ใครจ้ะพFงท.าใหั�ไฟซ่F2งร" �รสุสุองอย�างใหั�อ�2มได� นมสุดแปิรไปิได�เปิ>นธรรมดา ค=อ แปิรเปิ>นนมสุ�ม แล่�วเปิ>นเนยขุ�นฉั�นใด ไฟก0ม#ความแปิรเปิ>นธรรมดา ฉั�นน�)น ไฟปิระกอบด�วยความเพ#ยร (ในการสุ#ไฟ) จ้Fงจ้ะเก�ดได� ไม�เคยได�เหั0นไฟเขุ�าไปิอย"�ในไม�แหั�ง แล่ะ ไม�สุด คนสุ#ไฟไม�สุ# ไฟก0ไม�เก�ด ไฟย�อมไม�เก�ดเพราะไม�ม#คนท.าใหั�เก�ดถิ�าแหัล่ะไฟพFงอย"�ภายในไม�แหั�งแล่ะไม�สุด ปิ9าท�)งหัมดในโล่กก0จ้ะพFงแหั�ง ไปิ แล่ะไม�แหั�งก0จ้ะพFงล่�กโพล่ง ถิ�าคนท.าบ�ญได�โดยเอาไม�แล่ะหัญ�าใหั� ไฟก�น คนเผู้าถิ�าน คนหั�งเกล่=อ พ�อคร�ว แล่ะคนเผู้าศพ ก0พFงท.าบ�ญได� ถิ�าแม�พราหัมณ์(เหัล่�าน#)ท.าบ�ญได�เพราะการเล่#)ยงไฟ เพราะเร#ยนมนต(เพราะเล่#)ยงไฟใหั�อ�2มหัน.า ในโล่กน#)ใครๆ ผู้"�เอาขุองใหั�ไฟก�นจ้ะช=2อว�าท.า บ�ญหัาได�ไม� เพราะเหัต�อย�างไรเล่�า เพราะไฟเปิ>นผู้"�อ�นโล่กย.าเกรง ร" �รสุสุองอย�าง พFงก�นได�มากท�)งขุองไม�ม#กล่�2นอ�นไม�น�าฟ"ใจ้ คนเปิ>นอ�นมากไม�ชอบ พวกมน�ษย(ล่ะเว�น แล่ะเปิ>นขุองไม�ปิระเสุร�ฐ คน บางพวกน�บถิ=อไฟเปิ>นเทวดา สุ�วนพวกม�ล่�กขุ�น�บถิ=อน.)าเปิ>นเทวดา ท�)งหัมดน#)พ"ดผู้�ด ไฟแล่ะน.)าไม�ใช�เทพเจ้�าตนใดตนหันF2ง โล่กบ.าเรอไฟ ซ่F2งไม�ม#อ�นทร#ย( ไม�ม#กายท#2จ้ะร" �สุFกได� สุ�องแสุงสุว�าง เปิ>นเคร=2องท.าการงานขุองปิระชาชน เม=2อย�งท.าบาปิกรรมอย"� จ้ะพFงไปิสุ�คต�ได�อย�างไร พวกพราหัมณ์(ผู้"�ต�องการเล่#)ยงช#ว�ตในโล่กน#)กล่�าวว�า พระพรหัมครอบง.า ได�ท�)งหัมด แล่ะว�าพระพรหัมบ.าเรอไฟ พระพรหัมม#อาน�ภาพกว�าท�กสุ�2ง แล่ะม#อ.านาจ้ไม�ม#ใครสุร�าง กล่�บไปิไหัว�ไฟท#2ตนสุร�างเพ=2อปิระโยชน(อะไร ค.าขุองพวกพราหัมณ์(น�าหั�วเราะเยาะ ไม�ควรแก�การเพ�งเล่0ง ไม�เปิ>นความ จ้ร�ง พวกพราหัมณ์(ในปิางก�อนก�อขุF)นไว� เพราะเหัต�แหั�งสุ�กการะ พราหัมณ์(เหัล่�าน�)น เม=2อล่าภแล่ะสุ�กการะเก�ดขุF)น จ้Fงร�อยกรองย�ญพ�ธ#ว�า เปิ>นธรรมสุงบระง�บ ด�วยการฆ่�าสุ�ตว(บ"ชาย�ญ พวกพราหัมณ์(ถิ=อการทรง ไตรเพท พวกกษ�ตร�ย(ปิกครองแผู้�นด�น พวกแพศย(ยFดการไถินา แล่ะ พวกศ"ทรยFดการบ.าเรอ วรรณ์ะท�)ง ๔ น#) เขุ�าถิFงการงานตามท#2อ�างมาเฉัพาะอย�าง ๆ น�)น กล่�าวก�นว�า มหัาพรหัมผู้"�ม#อ.านาจ้จ้�ดไว�ถิ�าค.าน#)พFงเปิ>นค.าจ้ร�งเหัม=อนด�งท#2พวกพราหัมณ์(กล่�าวไว� คนท#2ไม�ใช�กษ�ตร�ย(ไม�พFงได� ราชสุมบ�ต� ผู้"�ท#2ไม�ใช�พราหัมณ์(ไม�พFงศFกษามนต( คนนอกจ้ากแพศย(ไม� พFงท.าการไถิเล่ย แล่ะพวกศ"ทรก0ไม�พFงพ�นจ้ากการร�บใช�ผู้"�อ=2น เพราะค.าน#) เปิ>นค.าไม�จ้ร�ง เปิ>นค.าเท0จ้ พวกคนหัาเล่#)ยงท�องกล่�าวไว� คนไม�ม#ปิ*ญญา หัล่งเช=2อ บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมเหั0นด�วยตนเอง เพราะพวกกษ�ตร�ย(ย�อมเก0บสุ�วนจ้ากพวกแพศย( พวกพราหัมณ์(ถิ=อศาตราเท#2ยวฆ่�าสุ�ตว( เพราะ

เหัต�ไร พระพรหัมจ้Fงไม�ท.าโล่กอ�นแตกต�างก�นเช�นน�)นใหั�ตรงเสุ#ย ถิ�าแหัล่ะพระพรหัมเปิ>นใหัญ� เปิ>นผู้"�เจ้ร�ญในโล่กท�)งปิวง เปิ>นเจ้�าช#ว�ตขุองหัม"�สุ�ตว( ท.าไมจ้Fงจ้�ดโล่กท�)งปิวงใหั�ม#ความท�กขุ( ท.าไมจ้Fงไม�ท.าโล่กท�)งปิวงใหั�ม#ความสุ�ขุ ถิ�าแหัล่ะพรหัมน�)นเปิ>นใหัญ� เปิ>นผู้"�เจ้ร�ญในโล่กท�)งปิวงเปิ>นเจ้�าช#ว�ตขุองหัม"�สุ�ตว( เหัต�ไรจ้Fงท.าโล่กโดยไม�เปิ>นธรรม ค=อ มารยาแล่ะเจ้รจ้าค.าเท0จ้ ม�วเมา ถิ�าแหัล่ะพระพรหัมน�)นเปิ>นใหัญ� เปิ>นผู้"�เจ้ร�ญในโล่กท�)งปิวง เปิ>นเจ้�าช#ว�ตขุองหัม"�สุ�ตว( ก0ช=2อว�าเปิ>นเจ้�าช#ว�ตอย�ต�ธรรมเม=2อธรรมม#อย"� พรหัมน�)นก0จ้�ดโล่กไม�เท#2ยงธรรม ต�ก̂แตน ผู้#เสุ=)อ ง"แมล่งภ"� หันอน แล่ะแมล่งว�น ใครฆ่�าแล่�วย�อมบร�สุ�ทธ�A ธรรมเหัล่�าน#) ไม�ใช�ขุองพระอร�ยะ เปิ>นธรรมผู้�ดๆ ขุองชาวก�มโพชร�ฐเปิ>นอ�นมาก.-2 1 0 0 0 -17720 67 0 0 0

[๗๗๒] ถิ�าแหัล่ะคนฆ่�าเขุาแล่�วย�อมบร�สุ�ทธ�A แล่ะผู้"�ถิ"กฆ่�าย�อมเขุ�าถิFงแดนสุวรรค( พวกพราหัมณ์(ก0พFงฆ่�าพวกพราหัมณ์(ด�วยก�นเสุ#ยซ่� หัร=อพFงฆ่�าพวกท#2หัล่งเช=2อถิ�อยค.า ขุองพราหัมณ์(ด�วยก�นเสุ#ยซ่� พวกเน=)อ ปิศ�สุ�ตว(แล่ะโคต�วไหันๆ ไม�ได�อ�อนวอนเพ=2อใหั�ฆ่�าตนเล่ย ล่�วนแต�ด�)นรนต�องการม#ช#ว�ตอย"�ในโล่กน#) ชนท�)งหัล่ายย�อมน.าเอาสุ�ตว(แล่ะปิศ�สุ�ตว(เขุ�าผู้"กท#2เสุาย�ญ พวกคนพาล่ย�อมย=2นหัน�าเขุ�าไปิท#2เสุาบ"ชาย�ญเปิ>นท#2ผู้"กสุ�ตว( ด�วยการพรรณ์นา ต�างๆ ว�า เสุาย�ญน#)จ้ะใหั�สุ�2งท#2น�าใคร�แก�ท�านในโล่กหัน�า จ้ะเปิ>นขุองย�2งย=นในสุ�มปิรายภพ ถิ�าว�าบ�คคล่พFงได�แก�วมณ์# สุ�งขุ( ม�กดา ขุ�าวเปิล่=อก ทร�พย( เง�น ทองท#2เสุาย�ญ ในไม�แหั�งแล่ะไม�สุดไซ่ร� อนF2ง เสุาย�ญ จ้ะพFงใหั�สุ�2งท#2น�าใคร�ท�)งปิวงในไตรท�พย(ได� พราหัมณ์(เท�าน�)นพFงบ"ชาย�ญ ผู้"�ท#2ไม�ใช�พราหัมณ์(ก0จ้ะไม�พFงใหั�พราหัมณ์(บ"ชาย�ญอะไรๆ เล่ย แก�วมณ์#สุ�งขุ( ม�กดา ขุ�าวเปิล่=อก ทร�พย( เง�น ทอง จ้�กม#ท#2เสุาย�ญ ท#2ไม�แหั�ง ท#2ไม�สุดท#2ไหัน เสุาย�ญจ้ะพFงใหั�สุ�2งท#2น�าใคร�ท�)งปิวงในไตรท�พย(ท#2ไหันพราหัมณ์(เหัล่�าน#)เปิ>นคนโอ�อวด หัยาบช�า โง�เขุล่า โล่ภจ้�ด ย=2นหัน�า เขุ�าไปิด�วยการพรรณ์นาต�างๆ ว�า จ้งถิ=อเอาไฟมา แล่ะจ้งใหั�ทร�พย(แก� เรา แต�น�)นท�านใหั�สุ�2งท#2น�าใคร�ท�)งปิวงแล่�ว จ้�กม#ความสุ�ขุ พวกท#2โกนผู้ม โกนหันวดแล่ะต�ดเล่0บพาพระราชา หัร=อมหัาอ.ามาตย(เขุ�าไปิย�งโรงบ"ชาไฟ ย=2นหัน�าเขุ�าไปิด�วยการพรรณ์นาต�างๆ ย�อมถิ=อเอาทร�พย(ด�วยเวท พวก พราหัมณ์(ผู้"�โกหัก พอหัล่อกล่วงได�คนหันF2ง ก0มาปิระช�มก�นก�นเปิ>นอ�นมากเหัม=อนฝ่"งกาตอมนกเค�า หัล่อกเอาจ้นเกล่#)ยงแล่�ว เก0บไว�ท#2บร�เวณ์บ"ชาย�ญ พวกพราหัมณ์(ล่วงผู้"�น�)นได�คนหันF2งอย�างน#)แล่�ว ก0พาก�นมาเปิ>นอ�นมาก ใช�ความพยายามล่�อหัล่อกพรรณ์นา ด�วยสุ�2งท#2ไม�แล่เหั0นปิล่�นเอาทร�พย(ท#2แล่เหั0นไปิ เหัม=อนพวกราชบ�ร�ษ ท#2พระราชาสุอนใหั�เก0บสุ�วย เก0บเอาทร�พย(ขุองพระราชาไปิ ฉัะน�)น ด"กรอร�ฏฐะ พราหัมณ์(เช�นน�)น เปิ>นเหัม=อนโจ้ร ไม�ใช�สุ�ตบ�ร�ษเปิ>นผู้"�ควรจ้ะฆ่�าเสุ#ย แต�ไม�ม#ใครฆ่�าในโล่กพวกพราหัมณ์(กล่�าวว�า ไม�ทองหัล่างเปิ>นแขุนขุวาขุองพระอ�นทร( จ้Fงต�ดเอาไม�ทองหัล่างมาใช�ในย�ญน#) ถิ�าค.าน�)นเปิ>นค.าจ้ร�ง พระอ�นทร(ก0แขุนขุาดท.าไมพระอ�นทร(จ้Fงชนะพวกอสุ"รด�วย

ก.าล่�งแขุนน�)นได� ค.าน�)นเปิ>นค.าเท0จ้ พระอ�นทร(ย�งม#แขุนพร�อม เปิ>นเทวดาช�)นด#เล่�ศ ไม�ม#ใครฆ่�าได� ก.าจ้�ด อสุ"รได� มนต(ขุองพราหัมณ์(เหัล่�าน#)เหัล่วเปิล่�า หัล่อกล่วงก�นใหั�เหั0นได�เฉัพาะในโล่กน#) ภ"เขุามาล่าค�ร# ขุ�นเขุาหั�มว�นต( ภ"เขุาว�ชฌะ ภ"เขุา สุ�ท�ศน( ภ"เขุาน�สุภะ ภ"เขุากากเวร� ภ"เขุาเหัล่�าน#)แล่ะภ"เขุาใหัญ�อ=2นๆ ท#2กล่�าวก�นว�า พวกพราหัมณ์(ผู้"�บ"ชาย�ญก�อสุร�างไว� ท#2กล่�าวก�นว�าพวกพราหัมณ์(ผู้"�บ"ชาย�ญเอาอ�ฐเช�นใดมาสุร�างภ"เขุา อ�ฐเช�นน�)นก0ไม�ใช�ธรรม ชาต�ขุองภ"เขุา ภ"เขุาเปิ>นอย�างอ=2น ไม�หัว� 2นไหัว เหั0นได�ช�ดๆ ว�าเปิ>นหั�น ไม�ใช�อ�ฐเปิ>นหั�นมานมนาน เหัล่0กแล่ะโล่หัะย�อมไม�เก�ดในอ�ฐ ท#2พวก พราหัมณ์(สุรรเสุร�ญย�ญกล่�าวไว�ว�า ผู้"�บ"ชาย�ญก�อสุร�างไว� ชนท�)งหัล่ายเร#ยกพราหัมณ์(ผู้"�ทรงเวท ผู้"�เขุ�าถิFงค�ณ์แหั�งมนต( ผู้"�ม#ตบะในโล่กน#)ว�า ผู้"�ปิระกอบ ในการขุอ มหัาสุม�ทรซ่�ดท�วมพราหัมณ์(น�)นผู้"�ก.าล่�งตระเตร#ยมน.)าอย"�ท#2ฝ่*2 ง มหัาสุม�ทร เพราะเหัต�น�)น น.)าในมหัาสุม�ทรจ้Fงด=2มไม�ได� แม�น.)าพ�ดเอา พราหัมณ์(ผู้"�เร#ยนเวท ทรงมนต( ไปิเก�นกว�าพ�น เหัต�ไรน.)าในแม�น.)าจ้Fงม# รสุไม�เสุ#ย มหัาสุม�ทรเท�าน�)นด=2มไม�ได� บ�อน.)าท�)งหัล่ายในมน�ษยโล่กน#) ท#2 เขุาขุ�ดไว�เก�ดเปิ>นน.)าเค0มก0ม# แต�ไม�ใช�เค0มเพราะท�วมพราหัมณ์(ตาย น.)าในบ�อเหัล่�าน�)นด=2มไม�ได� เปิ>นน.)าร" �รสุสุองอย�าง คร�)นคร�)งดFกด.าบรรพ(ต�)งแต�ปิฐมก�ปิ ใครเปิ>นภรรยาใคร ใครได�ใหั�มน�ษย(เก�ดขุF)นก�อน โดยธรรมแม�น�)นใครๆ ไม�เล่วไปิกว�าใคร ท�านกล่�าวจ้.าแนกสุ�วนไว�อย�างน#) แม�ล่"กคนจ้�ณ์ฑาล่ก0พFงเร#ยนเวท สุวดมนต(ได� (ถิ�า) เปิ>นคนฉัล่าดม#ความค�ดหั�วขุองเขุาก0ไม�พFงแตกเจ้0ดเสุ#2ยง มนต(เหัล่�าน#)พวกพรหัมสุร�างไว�เพ=2อฆ่�า ตน เปิ>นการสุร�างแต�ปิาก เปิ>นการสุร�างยFดถิ=อไว�ด�วยความโล่ภ เปิล่=)อง ได�ยาก เขุ�าถิFงคล่องด�วยค.าขุองพวกพราหัมณ์(ผู้"�แต�งกาพย(กล่อน จ้�ตขุอง พวกคนโง� ย�งหัล่งในทางล่��มๆ ดอนๆ คนไม�ม#ปิ*ญญาเช=2อเอาจ้ร�งจ้�งราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง เสุ=อเหัล่=อง ม#ก.าล่�งอย�างล่"กผู้"�ชาย พราหัมณ์(ไม�ม#ก.าล่�งเช�นน�)นเล่ย ความเปิ>นมน�ษย(ขุองพราหัมณ์(เหัล่�าน�)น พFงเหั0นเหัม=อนขุองโค ชาต�ขุองพราหัมณ์(เหัล่�าน�)นเท�าน�)นไม�ม#ใครเสุมอ สุ�2งอ=2นๆ เสุมอก�นหัมด ถิ�าแหัล่ะพระราชาทรงช.านะหัม"�ศ�ตร"ได�โดยล่.าพ�งพระองค( เอง ปิระชาราษฎร(ขุองพระราชาน�)นพFงม#สุ�ขุอย"�เสุมอ มนต(ขุองกษ�ตร�ย( แล่ะไตรเพทเหัล่�าน#) ม#ความหัมายเสุมอก�น ถิ�าไม�ว�น�จ้ฉั�ยความแหั�งมนต( แล่ะไตรเพทน�)นก0ไม�ร" �เหัม=อนทางท#2น.)าท�วม มนต(ขุองกษ�ตร�ย(แล่ะไตรเพท เหัล่�าน#)ม#ความหัมายเสุมอก�น ล่าภ ไม�ม#ล่าภ ยศ แล่ะไม�ม#ยศ ท�)งหัมด เท#ยว เปิ>นธรรมดาขุองวรรณ์ท�)ง ๔ น�)น พวกคฤหับด#ใช�คนจ้.านวนมาก ใหั�ท.าการงานในแผู้�นด�น เพราะเหัต�แหั�งทร�พย(แล่ะขุ�าวเปิล่=อก ฉั�นใด แม�พวกพราหัมณ์(ผู้"�ทรงไตรเพทก0ฉั�นน�)น ย�อมใช�คนเปิ>นจ้.านวนมากใหั� ท.าการงานในแผู้�นด�น ในว�นน#) พราหัมณ์(เหัล่�าน�)นเสุมอก�นก�บคฤหับด# ม#ความขุวนขุวายปิระกอบในกามค�ณ์เปิ>นน�ตย( ใช�คนเปิ>นจ้.านวนมากใหั�ท.าการงานในแผู้�นด�นเหัม=อนก�น พราหัมณ์(เหัล่�าน�)นเปิ>นผู้"�ร" �รสุสุองอย�าง หัาปิ*ญญาม�ได�. -2 1 0 0 0 -1

7730 22 0 0 0

[๗๗๓] กระบวนกล่อง ตะโพน สุ�งขุ( บ�ณ์เฑาะว( แล่ะมโหัรทFกขุองใคร มาขุ�างหัน�า ท.าใหั�พระราชาจ้อมท�พทรงหัรรษา ใครม#สุ#หัน�าสุ�กใสุด�วยแผู้�น ทองค.าอ�นหันา ม#พรรณ์ด�งสุายฟOา ช�นษาย�งหัน��มแน�น สุอดสุวมแล่�งธน" ร� �งเร=องด�วยสุ�ร�มาอย"�น�2นเปิ>นใคร ใครม#พ�กตร(ผู้�องใสุเพ#ยงด�งทอง เหัม=อนถิ�านไฟไม�ตะเค#ยนซ่F2งล่�กโชนอย"�ท#2ปิากเบ�า ร� �งเร=องด�วยสุ�ร�มาอย"� ใครน�2น ม#ฉั�ตรทองชมพ"น�ชม#ซ่#2น�าร=2นรมย(ใจ้สุ.าหัร�บก�นร�ศม#พระอาท�ตย( ร� �งเร=อง ด�วยสุ�ร�มาอย"� ใครน�2นม#ปิ*ญญาปิระเสุร�ฐ ม#พ�ดวาล่ว�ชน#อย�างด#เย#2ยม อ�น คนใช�ปิระคอง ณ์ เบ=)องบนเศ#ยรท�)งสุองขุ�าง คนท�)งหัล่ายถิ=อก.าหัางนกย"ง อ�นว�จ้�ตรอ�อนสุล่วย ม#ด�ามล่�วนแล่�วด�วยทองแล่ะแก�วมณ์# จ้รล่#มาท�)งสุองขุ�าง ขุ�างหัน�าขุองใคร ก�ณ์ฑล่อ�นกล่มเกล่#)ยง ม#ร�ศม#ด�งสุ#ถิ�านไม� ตะเค#ยนซ่F2งล่�กโชนอย"�ท#2ปิากเบ�า งดงามอย"�ท�)งสุองขุ�าง ขุ�างหัน�าขุองใครเสุ�นผู้มขุองใครต�องล่มอย"�ไหัวๆ ปิล่ายสุน�ท ล่ะเอ#ยดด.า งามจ้ดนล่าตด�งสุายฟOาพ� �งขุF)นจ้ากท�องฟOา ใครม#เนตรซ่�ายขุวากว�างแล่ะใหัญ� งาม ม# พ�กตร(ผู้�องใสุ ด�งค�นฉั�องทอง ใครม#โอฐสุะอาดเหัม=อนสุ�งขุ(อ�นขุาวผู้�องเม=2อเจ้รจ้า (แล่เหั0น) ฟ*นขุาวสุะอาดงามด�งดอกมณ์ฑารพต"ม ใครม#ม=อแล่ะเท�าท�)งสุองม#สุ#เสุมอด�วยน.)าคร�2ง ต�)งอย"�ในท#2สุบาย ม#ร�มฝ่Rปิากเปิล่�ง ปิล่�2งด�2งผู้ล่มะพล่�บ งามด�งดวงอาท�ตย( ใครน�2นม#เคร=2องปิกคล่�มขุาวสุะอาด ด�งหันF2งต�นสุาล่ะใหัญ�ดอกสุะพร�2งขุ�างเขุาหั�มว�นต(ในฤด"หั�มะตก งามปิาน ด�งพระอ�นทร(อ�นได�ช�ยชนะ ใครน�2นน�2งอย"�ท�ามกล่างบร�ษ�ท คล่�องพระแสุงขุรรค(คร.2าทองว�จ้�ตรด�วยด�ามแก�วมณ์#ท#2อ�งสุา ใครน�2นสุวมสุ�วรรณ์ ปิาท�กาอ�นว�จ้�ตร เย0นเร#ยบร�อย สุ.าเร0จ้เปิ>นอ�นด# ขุ�าพเจ้�าขุอนอบน�อม ต�อผู้"�แสุวงหัาค�ณ์อ�นใหัญ�. -2 1 0 0 0 -17740 6 0 0 0

[๗๗๔] ผู้"�ท#2มาเหัล่�าน#) เปิ>นนาคท#2ม#ฤทธ�A เร=องยศ เปิ>นล่"กแหั�งท�าวธตรฐ เก�ด แต�นางสุม�ททชา นาคเหัล่�าน#)ม#ฤทธ�Aมาก.

จ้บ ภ"ร�ท�ตชาดกท#2 ๖ -------------------------------

๗. จ้�นทก�มาร พระจ้�นทก�มาร ทรงบ.าเพ0ญขุ�นต�บารม# -2 1 0 0 0 -17750 5 0 0 0

[๗๗๕] พระราชาพระนามว�าเอกราช เปิ>นผู้"�ม#กรรมอ�นหัยาบช�า อย"�ในพระนคร ปิ�บผู้วด# ท�าวเธอตร�สุถิามขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โล่หั�ต ผู้"�เปิ>นเผู้�าพ�นธ�(พราหัมณ์( เปิ>น คนหัล่งว�า ด"กรพราหัมณ์( ท�านเปิ>นผู้"�ฉัล่าดในธรรมว�น�ย ขุอจ้งบอกทางสุวรรค(แก�เราเหัม=อนอย�างนรชนท.าบ�ญแล่�วไปิจ้ากภพน#)สุ"�คต�ภพ ฉัะน�)น เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -17760 3 0 0 0

[๗๗๖] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ นรชนใหั�แล่�วซ่F2งทานอ�นล่�วงล่.)าทาน ฆ่�าแล่�วซ่F2งบ�คคล่อ�นไม�พFงฆ่�า ช=2อว�าท.าบ�ญแล่�ว ย�อมไปิสุ"�สุ�คต� ด�วยปิระการฉัะน#). -2 1 0 0 0 -17770 3 0 0 0

[๗๗๗] ก0ทานอ�นล่�วงล่.)าทานน�)นค=ออะไร แล่ะคนจ้.าพวกไหัน เปิ>นผู้"�อ�นบ�คคล่ ไม�พFงฆ่�าในโล่กน#) ขุอท�านจ้งบอกขุ�อน�)นแก�เรา เราจ้�กบ"ชาย�ญ จ้�กใหั�ทาน. -2 1 0 0 0 -17780 3 0 0 0

[๗๗๘] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ย�ญพFงบ"ชาด�วยพระราชโอรสุ พระราชธ�ดา พระมเหัสุ# ชาวน�คม โคอ�สุ�ภราช ม�าอาชาไนยอย�างล่ะ ๔ ขุ�าแต� พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ย�ญพFงบ"ชาด�วยหัมวด ๔ แหั�งสุ�ตว(ท�)งปิวง.-2 1 0 0 0 -17790 2 0 0 0

[๗๗๙] ในพระราชว�งม#เสุ#ยงระเบ0งเซ่0งแซ่�เปิ>นอ�นเด#ยวน�าหัวาดกล่�ว เพราะได�ฟ*ง ค.าว�า พระก�มารก�มาร#แล่ะพระมเหัสุ#จ้ะต�องถิ"กฆ่�า. -2 1 0 0 0 -17800 4 0 0 0

[๗๘๐] เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่พระก�มารท�)งหัล่าย ค=อ พระจ้�นทก�มาร พระสุ�ร�ยก�มาร พระภ�ททเสุนก�มาร พระสุ�รก�มาร แล่ะพระวามโคตตก�มารว�า ขุอท�าน ท�)งหัล่ายจ้งอย"�เปิ>นหัม"�ก�นเพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ. -2 1 0 0 0 -17810 3 0 0 0

[๗๘๑] เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่พระก�มารท�)งหัล่าย ค=อ พระอ�ปิเสุนาก�มาร# พระโกก�ล่าก�มาร# พระม�ท�ตาก�มาร#แล่ะพระน�นทาก�มาร#ว�า ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้ง อย"�เปิ>นหัม"�ก�น เพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ. -2 1 0 0 0 -17820 4 0 0 0

[๗๘๒] อนF2ง เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่พระนางว�ชยา พระนางเอราวด# พระนางเกศ�น# แล่ะพระนางสุ�น�นทา ผู้"�เปิ>นมเหัสุ#ขุองเรา ปิระกอบด�วยล่�กษณ์ะอ�น ปิระเสุร�ฐว�า ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งอย"�เปิ>นหัม"�ก�น เพ=2อปิระโยชน(แก�การ บ"ชาย�ญ. -2 1 0 0 0 -17830 3 0 0 0

[๗๘๓] เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งไปิบอกคฤหับด#ท�)งหัล่าย ค=อ ปิ�ณ์ณ์ม�ขุคฤหับด# ภ�ทท�ย คฤหับด# สุ�งคาล่คฤหับด# แล่ะว�ฑฒคฤหับด#ว�า ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งอย"� เปิ>นหัม"�ก�น เพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ.-2 1 0 0 0 -1

7840 4 0 0 0

[๗๘๔] คฤหับด#เหัล่�าน�)น เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยบ�ตรภรรยา มาพร�อมก�น ณ์ ท#2น�)น ได�กราบท"ล่พระราชาว�า ขุอเดชะ ขุอพระองค(ทรงกระท.าขุ�าพระองค(ท�กคนใหั�เปิ>นคนม#แหัยม หัร=อขุอจ้งทรงปิระกาศขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>น ขุ�าทาสุเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -17850 11 0 0 0

[๗๘๕] เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งร#บน.าช�างขุองเรา ค=อ ช�างอภย�งกร ช�างนาฬาค�ร# ช�าง อ�จ้จ้�คคตะ (ช�างวร�ณ์ท�นตะ) ช�างเหัล่�าน�)นจ้�กเปิ>นไปิเพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งร#บไปิน.ามาซ่F2งม�าอ�สุดรขุองเรา ค=อ ม�าเกศ#ม�าสุ�ราม�ขุ ม�าปิ�ณ์ณ์ม�ขุ ม�าว�น�ตกะ ม�าเหัล่�าน�)นจ้�กเปิ>นไปิเพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งร#บไปิน.ามาซ่F2งโคอ�สุ�ภราชขุองเรา ค=อ โคย"ถิปิต� โคอโนชะ โคน�สุภะ โคคว�มปิต� จ้งต�อนโคเหัล่�าน�)นท�)งหัมด เขุ�าเปิ>นหัม"�ก�น เราจ้�กบ"ชาย�ญ จ้�กใหั�ทาน อนF2ง จ้งตระเตร#ยมท�กสุ�2งใหั�พร�อม ว�นพร� �งน#) เม=2อพระอาท�ตย(ขุF)น เราจ้�กบ"ชาย�ญ เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งน.า เอาพระจ้�นทก�มารมา จ้งร=2นรมย(ตล่อดราตร#น#) เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งต�)งไว�แม� ท�กสุ�2ง ว�นพร� �งน#) เม=2อพระอาท�ตย(ขุF)น เราจ้�กบ"ชาย�ญ เจ้�าท�)งหัล่ายจ้งไปิท"ล่พระก�มาร ณ์ บ�ดน#) ว�นน#)เปิ>นค=นท#2สุ�ดแล่. -2 1 0 0 0 -17860 3 0 0 0

[๗๘๖] พระราชมารดาเสุด0จ้มาแต�พระต.าหัน�ก ทรงกรรแสุงพล่างตร�สุถิามพระเจ้�าเอกราชน�)นว�า พระล่"กร�ก ได�ย�นว�า พ�อจ้�กบ"ชาย�ญด�วยพระราชบ�ตร ท�)ง ๔ หัร=อ.-2 1 0 0 0 -17870 2 0 0 0

[๗๘๗] เม=2อต�องฆ่�าจ้�นทก�มาร บ�ตรแม�ท�กคน หัม�อมฉั�นก0สุล่ะ หัม�อมฉั�นบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายแล่�วจ้�กไปิสุ"�สุ�คต�สุวรรค(. -2 1 0 0 0 -17880 4 0 0 0

[๗๘๘] ล่"กเอUย พ�ออย�าเช=2อค.าน�)น ขุ�าวท#2ว�าสุ�คต�จ้ะม#เพราะเอาบ�ตรบ"ชาย�ญน�)นเปิ>นทางไปินรก ไม�ใช�ทางไปิสุวรรค( ด"กรล่"กโกญฑ�ญญะ พ�อจ้งใหั�ทานอย�าได�เบ#ยดเบ#ยนสุ�ตว(ท�)งปิวงเล่ย น#2เปิ>นทางไปิสุ"�สุ�คต� ทางไปิสุ"�สุ�คต�ม�ใช�เพราะเอาบ�ตรบ"ชาย�ญ. -2 1 0 0 0 -17890 3 0 0 0

[๗๘๙] ค.าขุองอาจ้ารย(ท�)งหัล่ายม#อย"� หัม�อมฉั�นจ้�กฆ่�าจ้�นทก�มารแล่ะสุ�ร�ยก�มารหัม�อมฉั�นบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายอ�นสุล่ะได�ยากแล่�ว จ้�กไปิสุ"�สุ�คต�สุวรรค(. -2 1 0 0 0 -1790

0 2 0 0 0

[๗๙๐] แม�พระเจ้�าสุว�สุด#พระราชบ�ดา ได�ตร�สุถิามพระราชโอรสุขุองพระองค(น�)นว�า ล่"กร�ก ทราบว�า พ�อจ้�กบ"ชาย�ญด�วยโอรสุท�)ง ๔ หัร=อ. -2 1 0 0 0 -17910 2 0 0 0

[๗๙๑] เม=2อต�องฆ่�าจ้�นทก�มาร บ�ตรแม�ท�กคนหัม�อมฉั�นก0สุล่ะ หัม�อมฉั�นบ"ชาย�ญ ด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายแล่�ว จ้�กไปิสุ"�สุ�คต�สุวรรค(. -2 1 0 0 0 -17920 4 0 0 0

[๗๙๒] ล่"กเอUย พ�ออย�าเช=2อค.าน�)น ขุ�าวท#2ว�า สุ�คต�จ้ะม#เพราะเอาบ�ตรบ"ชาย�ญทางน�)นเปิ>นทางไปินรก ไม�ใช�ทางไปิสุวรรค( ด"กรล่"กโกญฑ�ญญะ พ�อจ้ง ใหั�ทาน อย�าได�เบ#ยดเบ#ยนสุ�ตว(ท�)งปิวงเล่ย น#2เปิ>นทางไปิสุ"�สุ�คต� ทางไปิ สุ"�สุ�คต�ม�ใช�เพราะเอาบ�ตรบ"ชาย�ญ.-2 1 0 0 0 -17930 3 0 0 0

[๗๙๓] ค.าขุองอาจ้ารย(ท�)งหัล่ายม#อย"� หัม�อมฉั�นจ้�กฆ่�าจ้�นทก�มารแล่ะสุ�ร�ยก�มารหัม�อมฉั�นบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายอ�นสุล่ะได�ยากแล่�ว จ้�กไปิสุ"�สุ�คต�สุวรรค(. -2 1 0 0 0 -17940 3 0 0 0

[๗๙๔] ด"กรล่"กโกญฑ�ญญะ พ�อจ้งใหั�ทาน อย�าได�เบ#ยดเบ#ยนสุ�ตว(ท�)งปิวงเล่ย พ�อจ้งเปิ>นผู้"�อ�นพระราชบ�ตรหั�อมล่�อม ร�กษากาสุ�กร�ฐแล่ะชนบทเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -17950 14 0 0 0

[๗๙๕] ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทาน ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะเล่#)ยงช�างแล่ะม�า ใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรด พระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ดพระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุน ม"ล่ช�างใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรด พระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ดพระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุน ม"ล่ม�าใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ต ตามท#2พระองค(ม#พระปิระสุงค(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�น ก0จ้�กเท#2ยวภ�กขุาจ้ารเล่#)ยงช#ว�ต. -2 1 0 0 0 -1796

0 3 0 0 0

[๗๙๖] เจ้�าท�)งหัล่ายพร.2าเพ�ออย"�เพราะร�กช#ว�ต ย�อมก�อท�กขุ(ใหั�เก�ดแก�เราน�กแล่ จ้งปิล่�อยพระก�มารท�)งหัล่ายไปิ ณ์ บ�ดน#) เราขุอเล่�กการเอาบ�ตรบ"ชาย�ญ.-2 1 0 0 0 -17970 6 0 0 0

[๗๙๗] ขุ�าพระองค(ได�ท"ล่ไว�แล่�วในกาล่ก�อนเท#ยวว�า การบ"ชาย�ญน#)ท.าได�ยาก ใหั�ย�นด#ได�แสุนยาก บ�ดน#) พระองค(ทรงกระท.าย�ญท#2ขุ�าพระองค(ตระเตร#ยม ไว�แล่�วใหั�กระจ้�ดกระจ้ายเพราะเหัต�ไร ชนเหัล่�าใดบ"ชาย�ญเองก0ด# แล่ะชนเหัล่�าใดใหั�ผู้"�อ=2นบ"ชาย�ญก0ด# อนF2ง ชนเหัล่�าใด อน�โมทนามหัาย�ญ เช�นน#)ขุองบ�คคล่ผู้"�บ"ชาอย"�ก0ด# ชนเหัล่�าน�)นท�)งหัมดย�อมไปิสุ"�สุ�คต�. -2 1 0 0 0 -17980 35 0 0 0

[๗๙๘] ขุอเดชะ เหัต�ไร ในกาล่ก�อน พระองค(จ้Fงร�บสุ�2งใหั�พราหัมณ์(กล่�าวค.าเปิ>น สุว�สุด#แก�ขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย มาบ�ดน#) จ้ะร�บสุ�2งฆ่�าขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย เพ=2อต�องการบ"ชาย�ญ โดยหัาเหัต�ม�ได�เล่ย ขุ�าแต�พระราชบ�ดา เม=2อก�อนในเวล่าท#2ขุ�าพระบาทย�งเปิ>นเด0ก พระองค(ม�ได�ทรงฆ่�าแล่ะม�ได�ทรงร�บสุ�2ง ใหั�ฆ่�า บ�ดน#) ขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย ถิFงความเจ้ร�ญว�ยเปิ>นหัน��มแน�นแล่�ว ม�ได�ค�ดปิระท�ษร�ายพระองค(เล่ย เพราะเหัต�ไร จ้Fงร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าเสุ#ย ขุ�าแต� พระมหัาราชา ขุอพระองค(ทรงทอดพระเนตรขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย ผู้"�ขุF)นคอช�าง ขุ#2หัล่�งม�า ผู้"กสุอดเคร=2องรบ ในเวล่าท#2รบมาแล่�วหัร=อเม=2อก.าล่�ง รบ ก0บ�ตรท�)งหัล่ายเช�นด�งขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย ย�อมไม�ควรจ้ะฆ่�าเพ=2อ ปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญเล่ย ขุ�าแต�พระราชบ�ดา เม=2อเม=องชายแดนหัร=อ เม=2อพวกโจ้รในดงก.าเร�บ เขุาย�อมใช�คนเช�นด�งขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย แต� ขุ�าพระบาทท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กฆ่�าใหั�ตายโดยม�ใช�เหัต� ในม�ใช�ท#2 ขุอเดชะ แม�นกเหัล่�าไร ๆ เม=2อท.าร�งแล่�วย�อมอย"� ล่"กท�)งหัล่ายเปิ>นท#2ร �กขุองแม�นกเหัล่�าน�)น สุ�วนพระองค(ได�ตร�สุสุ�2งใหั�ฆ่�าขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย เพราะเหัต�ไรขุอเดชะ อย�าได�ทรงเช=2อขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ต ขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตไม�พFงฆ่�าขุ�าพระองค( เพราะว�าเขุาฆ่�าขุ�าพระองค(แล่�ว ก0จ้ะพFงฆ่�าแม�พระองค(ในล่.าด�บต�อไปิ ขุ�าแต�พระมหัาราชา พระราชาท�)งหัล่ายย�อมพระราชทานบ�านอ�นปิระเสุร�ฐ น�คมอ�นปิระเสุร�ฐ แม�โภคะ แก�พราหัมณ์(น�)น อนF2ง พวกพราหัมณ์( แม�ได�ขุ�าวน.)าอ�นเล่�ศในตระก"ล่ บร�โภคในตระก"ล่ ย�ง ปิรารถินาจ้ะปิระท�ษร�ายต�อผู้"�ใหั�ขุ�าวน.)าเช�นน�)นอ#ก เพราะพราหัมณ์(เหัล่�าน�)น โดยมากเปิ>นคนอกต�ญญู" ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย เสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะเล่#)ยงช�างแล่ะม�าใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค( ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุ

ขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุนม"ล่ช�างใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค( ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุนม"ล่ม�าใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ต ตามท#2พระองค(ม#พระราชปิระสุงค(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�าถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�นก0จ้�กเท#2ยวภ�กขุาจ้ารเล่#)ยงช#ว�ต. -2 1 0 0 0 -17990 3 0 0 0

[๗๙๙] เจ้�าท�)งหัล่ายพร.2าเพ�ออย"�เพราะร�กช#ว�ต ย�อมก�อท�กขุ(ใหั�เก�ดแก�เราน�กแล่ จ้งปิล่�อยพระก�มารท�)งหัล่ายไปิ ณ์ บ�ดน#) เราขุอเล่�กการเอาบ�ตรบ"ชาย�ญ.-2 1 0 0 0 -18000 6 0 0 0

[๘๐๐] ขุ�าพระองค(ได�ท"ล่ไว�แล่�วในกาล่ก�อนเท#ยว การบ"ชาย�ญน#)ท.าได�ยาก ใหั�ย�นด#ได�แสุนยาก บ�ดน#) พระองค(ทรงกระท.าย�ญท#2ขุ�าพระองค(ตระเตร#ยมไว� แล่�วใหั�กระจ้�ดกระจ้าย เพราะเหัต�ไร ชนเหัล่�าใดบ"ชาย�ญเองก0ด# แล่ะ ชนเหัล่�าใดใหั�ผู้"�อ=2นบ"ชาย�ญก0ด# อนF2ง ชนเหัล่�าใด อน�โมทนามหัาย�ญ เช�นน#)ขุองบ�คคล่ผู้"�บ"ชาย�ญอย"�ก0ด# ชนเหัล่�าน�)นย�อมไปิสุ"�สุ�คต�.-2 1 0 0 0 -18010 9 0 0 0

[๘๐๑] ขุ�าแต�พระราชา ถิ�าชนท�)งหัล่ายบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่าย จ้�ต�จ้ากโล่กน#)แล่�วย�อมไปิสุ"�เทวโล่กด�งได�ย�นมาไซ่ร� พราหัมณ์(จ้งบ"ชาย�ญก�อน พระองค( จ้�กทรงบ"ชาย�ญในภายหัล่�ง ถิ�าชนท�)งหัล่ายบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่าย จ้�ต� จ้ากโล่กน#)แล่�วย�อมไปิสุ"�เทวโล่กด�งได�ย�นมาไซ่ร� ขุ�ณ์ฑหัาล่พราหัมณ์(ผู้"�น#)แล่ จ้งบ"ชาย�ญด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายขุองตน ถิ�าว�าขุ�ณ์ฑหัาล่พราหัมณ์(ร" �อย"� อย�างน#) เหัต�ไรจ้Fงไม�ฆ่�าบ�ตรท�)งหัล่าย ไม�ฆ่�าคนท#2เปิ>นญาต�ท�กคนแล่ะ ตนเองเล่�า ชนเหัล่�าใดบ"ชาย�ญเองก0ด# แล่ะชนเหัล่�าใดใหั�ผู้"�อ=2นบ"ชาย�ญก0ด#อนF2ง ชนเหัล่�าใด อน�โมทนามหัาย�ญเช�นน#)ขุองบ�คคล่ผู้"�บ"ชาอย"�ก0ด#ชนเหัล่�าน�)นย�อมไปิสุ"�นรกท�)งหัมด. -2 1 0 0 0 -18020 8 0 0 0

[๘๐๒] ได�ย�นว�า พ�อเจ้�าเร=อนแล่ะแม�เจ้�าเร=อนท�)งหัล่าย ผู้"�ร �กบ�ตร ซ่F2งม#อย"�ในพระนครน#) ไฉันจ้Fงไม�ท"ล่พระราชา อย�าใหั�ทรงฆ่�าพระราชบ�ตรอ�นเก�ดแต�พระอ�ระ ได�ย�นว�า พ�อเจ้�าเร=อนแล่ะแม�เจ้�าเร=อนท�)งหัล่าย ผู้"�ร �กบ�ตร ซ่F2งม#อย"�ในพระนครน#) ไฉันจ้Fงไม�ท"ล่ท�ดทานพระราชา อย�าใหั�ทรงฆ่�า พระราชบ�ตรอ�นเก�ดแต�พระองค( เราปิรารถินาปิระโยชน(แก�

พระราชาด�วย ท.าปิระโยชน(แก�ชาวชนบทท�)งปิวงด�วย ใครๆ จ้ะม#ความแค�นเค=องก�บเราไม�พFงม# ชาวชนบทไม�ช�วยกราบท"ล่ใหั�ทรงทราบเล่ย. -2 1 0 0 0 -18030 6 0 0 0

[๘๐๓] ด"กรแม�เจ้�าเร=อนท�)งหัล่าย ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งไปิกราบท"ล่พระราชบ�ดา แล่ะว�งวอนขุ�ณ์ฑหัาล่พราหัมณ์(ว�า ขุอจ้งอย�าฆ่�าพระราชก�มารท�)งหัล่าย ผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย ผู้"�องอาจ้ด�งราชสุ#หั( ด"กรแม�เจ้�าเร=อนท�)งหัล่าย ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งไปิกราบท"ล่พระราชบ�ดา แล่ะว�งวอนขุ�ณ์ฑหัาล่พราหัมณ์(ว�า ขุอจ้งอย�าฆ่�าพระราชก�มารท�)งหัล่าย ผู้"�เปิ>นท#2เพ�งท#2หัว�งขุองโล่กท�)งปิวง.-2 1 0 0 0 -18040 3 0 0 0

[๘๐๔] ไฉันหันอ เราพFงเก�ดในตระก"ล่นายช�างรถิ ในตระก"ล่ปิ�กก�สุะ หัร=อพFงเก�ดในหัม"�พ�อค�า พระราชาก0ไม�พFงร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าในการบ"ชาย�ญว�นน#). -2 1 0 0 0 -18050 5 0 0 0

[๘๐๕] เจ้�าผู้"�ม#ความค�ดแม�ท�)งปิวง จ้งไปิหัมอบล่งแทบเท�าขุองผู้"�เปิ>นเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ เร#ยนว�า เราม�ได�เหั0นโทษเล่ย ด"กรแม�เจ้�าเร=อนแม�ท�)งปิวง เจ้�าจ้งไปิ หัมอบล่งแทบเท�าขุองผู้"�เปิ>นเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะเร#ยนว�า ขุ�าแต�ท�านผู้"�เจ้ร�ญ ถิ�าเราท�)งหัล่ายได�ปิระท�ษร�ายอะไรในท�าน ขุอท�านจ้งอดโทษเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -18060 3 0 0 0

[๘๐๖] พระเสุล่าราชก�มาร#ผู้"�ควรการ�ญ ทรงเหั0นพระภาดาท�)งหัล่ายอ�นเขุาน.ามาเพ=2อบ"ชาย�ญ ทรงคร.2าครวญว�า ด�งได�สุด�บมา พระราชบ�ดาขุองเราทรงปิรารถินาสุวรรค( ร�บสุ�2งใหั�ต�)งย�ญขุF)น.-2 1 0 0 0 -18070 3 0 0 0

[๘๐๗] พระวสุ�ล่ราชน�ดดา กล่�)งไปิกล่�)งมาเฉัพาะพระพ�กตร(พระราชากราบท"ล่ว�าขุอเดชะ ขุ�าพระบาทย�งเปิ>นเด0ก ไม�ถิFงความเปิ>นหัน��ม ขุอพระองค( ได�ทรงโปิรด อย�าได�ฆ่�าพระบ�ดาขุองขุ�าพระบาทเล่ย. -2 1 0 0 0 -18080 3 0 0 0

[๘๐๘] ด"กรวสุ�ล่ะ น�2นพ�อเจ้�า เจ้�าจ้งไปิพร�อมก�บบ�ดา เจ้�าพร.2าเพ�ออย"�ใน พระราชว�ง ย�อมใหั�เก�ดท�กขุ(แก�ขุ�าน�ก จ้งปิล่�อยพระราชก�มารท�)งหัล่าย ณ์ บ�ดน#) เราขุอเล่�กการเอาบ�ตรบ"ชาย�ญ.-2 1 0 0 0 -18090 6 0 0 0

[๘๐๙] ขุ�าพระองค(ได�ท"ล่ไว�แล่�วในกาล่ก�อนเท#ยว การบ"ชาย�ญน#)ท.าได�ยาก ใหั�ย�นด#ได�แสุนยาก บ�ดน#) พระองค(ทรงกระท.าย�ญท#2ขุ�าพระองค(ตระเตร#ยม ไว�แล่�วใหั�กระจ้�ดกระจ้าย เพราะเหัต�ไร ชนเหัล่�าใดบ"ชาย�ญเองก0ด# แล่ะ ชนเหัล่�าใดใหั�ผู้"�อ=2นบ"ชาย�ญก0ด# อนF2ง ชนเหัล่�าใด อน�โมทนามหัาย�ญเช�นน#) ขุองบ�คคล่ผู้"�บ"ชาอย"�ก0ด# ชนเหัล่�าน�)นท�)งหัมดย�อมไปิสุ"�สุ�คต�. -2 1 0 0 0 -18100 3 0 0 0

[๘๑๐] ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระเอกราช ขุ�าพระบาทตระเตร#ยมย�ญแล่�วด�วยแก�วท�กอย�าง ตบแต�งไว�แล่�วเพ=2อพระองค( ขุอเดชะ เช�ญเสุด0จ้ออกเถิ�ด พระองค(ทรง บ"ชาย�ญแล่�วเสุด0จ้สุ"�สุวรรค( จ้�กทรงบ�นเท�งพระหัฤท�ย.-2 1 0 0 0 -18110 3 0 0 0

[๘๑๑] หัญ�งสุาว ๗๐๐ คน ผู้"�เปิ>นชายาขุองจ้�นทก�มาร ต�างสุยายผู้มแล่�วร�องไหั� ด.าเน�นไปิตามทาง สุ�วนพวกหัญ�งอ=2นๆ ออกแล่�วด�วยความเศร�าโศก เหัม=อนเทวดาในน�นทว�น ต�างก0สุยายผู้มร�องไหั�ไปิตามทาง. -2 1 0 0 0 -18120 28 0 0 0

[๘๑๒] พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาด ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ร�ษน.าไปิเพ=2อ บ"ชาย�ญขุองสุมเด0จ้พระเจ้�าเอกราช พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาด ปิระด�บก�ณ์ฑล่ ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์ แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ร�ษน.าไปิท.าความเศร�าพระหัฤท�ยใหั�แก�พระชนน#พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาด ปิระด�บก�ณ์ฑล่ ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ร�ษน.าไปิ ท.าความเศร�าใจ้ใหั�แก�ปิระช�มชน พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร เสุวยกระยาหัารอ�นปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายใหั�ด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ตรน.าไปิ บ"ชาย�ญขุองพระเจ้�าเอกราช พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร เสุวยกระยาหัารอ�นปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ร�ษน.าไปิ ท.าความ เศร�าพระหัฤท�ยใหั�แก�พระชนน# พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร เสุวยกระยาหัารอ�นปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ"กราชบ�ร�ษน.าไปิ ท.าความ เศร�าใจ้ใหั�แก�ปิระช�มชน ในกาล่ก�อน พวกพล่ช�างย�อมตามเสุด0จ้ พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ผู้"�เสุด0จ้ขุF)นคอช�างต�วปิระเสุร�ฐ ว�นน#) พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารท�)งสุองพระองค(เสุด0จ้ด.าเน�นด�วย พระบาทเปิล่�า ในกาล่ก�อน พวกพล่ม�าย�อมตามเสุด0จ้พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ผู้"�เสุด0จ้ขุF)นหัล่�งม�าต�วปิระเสุร�ฐ ว�นน#) พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารท�)งสุองพระองค(

เสุด0จ้ด.าเน�นด�วยพระบาทเปิล่�า ในกาล่ ก�อน พวกพล่รถิย�อมตามเสุด0จ้พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ผู้"�เสุด0จ้ขุF)นทรงรถิอ�นปิระเสุร�ฐ ว�นน#) พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารท�)งสุอง พระองค(เสุด0จ้ด.าเน�นด�วยพระบาทเปิล่�า ในกาล่ก�อน พระจ้�นทก�มารแล่ะ พระสุ�ร�ยก�มาร ราชบ�ร�ษเช�ญเสุด0จ้ออกด�วยม�าท�)งหัล่ายอ�นตบแต�งเคร=2องทองว�นน#) ท�)งสุองพระองค(ต�องเสุด0จ้ด.าเน�นด�วยพระบาทเปิล่�า. -2 1 0 0 0 -18130 17 0 0 0

[๘๑๓] นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วยพระราชโอรสุ ๔พระองค(นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศบ"รพาแหั�ง ปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วย พระราชธ�ดา ๔ พระองค( นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศ บ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญ ด�วยพระมเหัสุ# ๔ พระองค( นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วยคฤหับด# ๔ คน นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วยช�าง ๔ เช=อก นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�น ไปิทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วยม�า ๔ ต�ว นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิ ทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะ ทรงบ"ชาย�ญด�วยโคอ�สุ�ภราช ๔ ต�ว นกเอUย ถิ�าเจ้�าปิรารถินาเน=)อ เจ้�าจ้งบ�นไปิทางท�ศบ"รพาแหั�งปิ�บผู้วด#นคร ณ์ ท#2น�)น พระเจ้�าเอกราชผู้"�หัล่งใหัล่ จ้ะทรงบ"ชาย�ญด�วยสุ�ตว(ท�)งปิวงอย�างล่ะ ๔. -2 1 0 0 0 -18140 16 0 0 0

[๘๑๔] น#2ปิราสุาทขุองท�านล่�วนด�วยทองค.า เกล่=2อนกล่�นด�วยพวงมาล่�ย บ�ดน#)พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2เร=อนยอดขุองท�าน ล่�วนด�วยทองค.า เกล่=2อนกล่�นด�วยพวงมาล่�ย บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2พระอ�ทยานขุองท�าน ม#ดอกไม�บาน สุะพร�2งตล่อดกาล่ท�)งปิวง น�าร=2นรมย(ใจ้ บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2ปิ9าอโศกขุองท�าน ม#ดอกบานสุะพร�2งตล่อดกาล่ท�)งปิวง น�าร=2นรมย(ใจ้ บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อ จ้ะฆ่�า น#2ปิ9ากรรณ์�การ(ขุองท�าน ม#ดอกบานสุะพร�2งตล่อดกาล่ท�)งปิวง น�าร=2นรมย(ใจ้ บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2ปิ9าแคฝ่อยขุองท�าน ม#ดอกบานสุะพร�2งตล่อดกาล่ท�)งปิวง น�าร=2นรมย(ใจ้ บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2สุวนมะม�วงขุองท�าน ม#ดอกบานสุะพร�2งตล่อดกาล่ท�)งปิวง น�าร=2นรมย(ใจ้ บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2สุระ

โบกขุรณ์#ขุองท�าน ดารดาษ ไปิด�วยดอกบ�วหัล่วงแล่ะบ�วขุาบ ม#เร=อทองอ�นงดงามว�จ้�ตรด�วยล่าย เคร=อว�ล่ย( เปิ>นท#2ร =2นรมย(เปิ>นอ�นด# บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ พระองค(ถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า.-2 1 0 0 0 -18150 17 0 0 0

[๘๑๕] น#2ช�างแก�วขุองท�าน ช=2อเอราว�ณ์ เปิ>นช�างงามม#ก.าล่�ง บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ น�)นถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2ม�าแก�วขุองท�าน เปิ>นม�าม#ก#บไม�แตก เปิ>นม�าว�2งได�เร0ว บ�ดน#) พระล่"กเจ้�าท�)ง ๔ น�)นถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า น#2รถิม�าขุองท�าน ม#เสุ#ยงไพเราะเหัม=อนเสุ#ยงนกสุาล่�กา เปิ>นรถิงดงามว�จ้�ตร ด�วยแก�ว พระล่"กเจ้�าเสุด0จ้ไปิในรถิน#) ย�อมงดงามด�งเทพเจ้�าในน�นทว�น บ�ดน#) พระเจ้�าล่"กท�)ง ๔ น�)นถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า อย�างไร พระราชาผู้"�หัล่งใหัล่ จ้Fงจ้�กทรงบ"ชาย�ญด�วยพระราชโอรสุ ๔ พระองค( ผู้"�งามเสุมอด�วยทอง ม#พระกายไล่�ทาด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( อย�างไร พระราชาผู้"�หัล่ง ใหัล่ จ้Fงจ้�กทรงบ"ชาย�ญด�วยพระราชธ�ดา ๔ พระองค( ผู้"�งามเสุมอด�วยทอง ม#พระวรกายไล่�ทาด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( อย�างไร พระราชาผู้"�หัล่งใหัล่จ้�กทรงบ"ชาย�ญด�วยพระมเหัสุ# ๔ พระองค( ผู้"�งามเสุมอด�วยทอง ม#พระวร กายไล่�ทาด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( อย�างไร พระราชาผู้"�หัล่งใหัล่ จ้Fงจ้�กบ"ชาย�ญ ด�วยคฤหับด# ๔ คน ผู้"�งดงามเสุมอด�วยทอง ม#ร�างกายไล่�ทาด�วยจ้�รณ์ แก�นจ้�นทน( คามน�คมท�)งหัล่ายจ้ะว�างเปิล่�า ไม�ม#มน�ษย( กล่ายเปิ>นปิ9าใหัญ� ไปิ ฉั�นใด เม=2อพระราชาร�บสุ�2งใหั�เอาพระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารบ"ชา ย�ญ พระนครปิ�บผู้วด#ก0จ้�กร�างว�างเปิล่�า ไม�ม#มน�ษย( กล่ายเปิ>นปิ9าใหัญ�ไปิ ฉั�นน�)น. -2 1 0 0 0 -18160 5 0 0 0

[๘๑๖] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุ�าพระบาทจ้�กเปิ>นบ�า ม#ความเจ้ร�ญถิ"กขุจ้�ด แล่�ว ม#สุร#ระเกล่=อกกล่�)วด�วยธ�ล่# ถิ�าเขุาฆ่�าจ้�นทก�มาร ล่มปิราณ์ขุองขุ�าพระบาทก0จ้ะแตกท.าล่าย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุ�าพระบาทจ้�กเปิ>นผู้"� ม#ความเจ้ร�ญถิ"กขุจ้�ดแล่�ว ม#สุร#ระเกล่=อกกล่�)วด�วยธ�ล่# ถิ�าเขุาฆ่�าสุ�ร�ยก�มาร ล่มปิราณ์ขุองขุ�าพระบาทก0จ้ะแตกท.าล่าย. -2 1 0 0 0 -18170 4 0 0 0

[๘๑๗] สุะใภ�เราเหัล่�าน#) ค=อ นางฆ่�ฏฏ�กา นางอ�ปิร�กขุ# นางโปิกขุรณ์# แล่ะนางคาย�กา ล่�วนกล่�าววาจ้าเปิ>นท#2ร �กแก�ก�นแล่ะก�นเพราะเหัต�ไร จ้Fงไม� ฟOอนร.าขุ�บร�องใหั�จ้�นทก�มารแล่ะสุ�ร�ยก�มาร ร=2นรมย(เล่�า ใครอ=2นท#2จ้ะเสุมอ ด�วยนางท�)ง ๔ น�)นไม�ม#.-2 1 0 0 0 -18180 18 0 0 0

[๘๑๘] ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ ความโศกเศร�าใจ้ใดย�อมเก�ดม#แก�เรา ในเม=2อจ้�นท ก�มารถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า แม�ขุองเจ้�าจ้งได�ปิระสุบความโศกเศร�าใจ้ขุองเราน#) ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ ความโศกเศร�าใจ้ใดย�อมเก�ดม#แก�

เรา ใน เม=2อสุ�ร�ยก�มารถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า แม�ขุองเจ้�าจ้งได�ปิระสุบความโศกเศร�าใจ้ขุองเราน#) ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ ความโศกเศร�าใจ้ใดย�อมเก�ดม# แก�เรา ในเม=2อจ้�นทก�มารถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า ภรรยาขุองเจ้�าจ้งปิระสุบ ความโศกเศร�าใจ้ขุองเราน#) ด"กรขุ�ณ์ฑหัาล่ะ ความโศกเศร�าใจ้ใดย�อม เก�ดม#แก�เรา ในเม=2อสุ�ร�ยก�มารถิ"กเขุาน.าไปิเพ=2อจ้ะฆ่�า ภรรยาขุองเจ้�าจ้ง ได�ปิระสุบความโศกเศร�าใจ้ขุองเราน#) ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ เจ้�าได�ใหั�ฆ่�า พระก�มารท�)งหัล่ายผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย ผู้"�องอาจ้ด�งราชสุ#หั( แม�ขุองเจ้�าจ้ง อย�าได�เหั0นพวกล่"กๆ แล่ะอย�าได�เหั0นสุาม#เล่ย ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ เจ้�า ได�ใหั�ฆ่�าพระก�มารท�)งหัล่าย ผู้"�เปิ>นท#2ม��งหัว�งขุองโล่กท�)งปิวง แม�ขุองเจ้�าจ้งอย�าได�เหั0นพวกล่"กๆ แล่ะอย�าได�เหั0นสุาม#เล่ย ด"กรเจ้�าขุ�ณ์ฑหัาล่ะ เจ้�าได�ใหั�ฆ่�าพระก�มารท�)งหัล่าย ผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย ผู้"�องอาจ้ด�งราชสุ#หั( ภรรยาขุองเจ้�า จ้งอย�าได�เหั0นพวกล่"กๆ แล่ะอย�าได�เหั0นสุาม#เล่ย ด"กรเจ้�า ขุ�ณ์ฑหัาล่ะ เจ้�าได�ใหั�ฆ่�าพระก�มารท�)งหัล่าย ผู้"�เปิ>นท#2ม��งหัว�งขุองโล่กท�)งปิวง ภรรยาขุองเจ้�าจ้งอย�าได�เหั0นพวกล่"กๆ แล่ะอย�าได�เหั0นสุาม#เล่ย. -2 1 0 0 0 -18190 25 0 0 0

[๘๑๙] ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทาน ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย ใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�าถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะเล่#)ยงช�างแล่ะม�า ใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระ ราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย ใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุน ม"ล่ช�างใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรด พระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย ใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายจ้ะถิ"กจ้องจ้.าด�วยโซ่�ใหัญ� ก0จ้ะขุนม"ล่ม�าใหั�เขุา ขุอเดชะ อย�าได�ทรงฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเสุ#ยเล่ย โปิรดพระราชทานขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย ใหั�เปิ>นทาสุขุองขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ต ตามท#2พระองค(ม#พระปิระสุงค(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า ถิFงแม�ว�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย จ้ะถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�นก0จ้�กเท#2ยวภ�กขุาจ้ารเล่#)ยงช#ว�ต ขุอเดชะ หัญ�ง ท�)งหัล่ายผู้"�ปิรารถินาบ�ตร แม�จ้ะเปิ>นคนยากจ้น ย�อมวอนขุอบ�ตรต�อ เทพเจ้�า หัญ�งบางพวกล่ะปิฏ�ภาณ์แล่�ว ไม�ได�บ�ตรก0ม# หัญ�งเหัล่�าน�)นย�อมกระท.าความหัว�งว�า ขุอล่"กท�)งหัล่ายจ้งเก�ดแก�เรา แต�น�)นขุอหัล่านจ้งเก�ด อ#ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ พระองค(ร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่าย เพ=2อต�องการทรงบ"ชาย�ญ โดยเหัต�อ�นไม�สุมควร ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระบ�ดาคนท�)งหัล่ายเขุาได�ล่"กเพราะความว�งวอนเทพเจ้�า ขุอพระองค(อย�าร�บสุ�2งใหั� ฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเล่ย อย�าทรงบ"ชาย�ญน#)ด�วยบ�ตรท�)งหัล่ายท#2ได�มาโดยยากเล่ย พระเจ้�าขุ�า ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระบ�ดา คนท�)งหัล่ายเขุาได�บ�ตรเพราะความว�งวอนเทพเจ้�า ขุอพระองค(อย�าร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายเล่ย

พระเจ้�าขุ�า ขุอได�ทรงพระกร�ณ์าโปิรด อย�าได�พรากขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายผู้"�เปิ>นบ�ตรท#2ได�มาด�วยความยากจ้ากมารดาเล่ย พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -18200 9 0 0 0

[๘๒๐] ขุ�าแต�พระมารดา พระมารดาย�อมย�อยย�บ เพราะทรงเล่#)ยงล่"กจ้�นทก�มารมาด�วยความล่.าบากมาก ล่"กขุอกราบพระบาทพระมารดา ขุอพระราชบ�ดาจ้งทรงได�ปิรโล่กอ�นสุมบ"รณ์(เถิ�ด เช�ญพระมารดาทรงสุวมกอดล่"ก แล่�ว ปิระทานพระย�คล่บาทใหั�ล่"กกราบไหัว� ล่"กจ้ะจ้ากไปิ ณ์ บ�ดน#) เพ=2อ ปิระโยชน(แก�ย�ญขุองสุมเด0จ้พระราชบ�ดาเอกราช เช�ญพระมารดาทรงสุวมกอดล่"ก แล่�วปิระทานพระย�คล่บาทใหั�ล่"กกราบไหัว� ล่"กจ้ะจ้ากไปิ ณ์ บ�ดน#) ท.าความโศกเศร�าพระท�ยใหั�พระมารดา เช�ญพระมารดาทรงสุวมกอดล่"ก แล่�วปิระทานพระย�คล่บาทใหั�ล่"กกราบไหัว� ล่"กจ้ะจ้ากไปิ ณ์ บ�ดน#) ท.าความโศกเศร�าใจ้ใหั�แก�ปิระช�มชน. -2 1 0 0 0 -18210 8 0 0 0

[๘๒๑] ด"กรล่"กโคตม# มาเถิ�ด เจ้�าจ้งร�ดเมาล่#ด�วยใบบ�ว จ้งปิระด�บดอกไม�อ�นแซ่มด�วยกล่#บจ้.าปิา น#2เปิ>นปิกต�ขุองเจ้�ามาเก�าก�อน มาเถิ�ด เจ้�าจ้งไล่�ทา เคร=2องล่"บไล่� ค=อ จ้�รณ์จ้�นทน(แดงขุองเจ้�าเปิ>นคร�)งสุ�ดท�าย เจ้�าล่"บไล่�ด�วยจ้�รณ์จ้�นทน(แดงน�)นด#แล่�ว ย�อมงดงามในราชบร�ษ�ท มาเถิ�ด เจ้�าจ้งน��งผู้�า กาสุ�กพ�สุตร(อ�นเปิ>นผู้�าเน=)อล่ะเอ#ยดเปิ>นคร�)งสุ�ดท�าย เจ้�าน��งผู้�ากาสุ�กพ�สุตร( น�)นแล่�ว ย�อมงดงามในราชบร�ษ�ท เช�ญเจ้�าปิระด�บหั�ตถิาภรณ์(อ�นเปิ>นเคร=2องปิระด�บทองค.าฝ่*งแก�วม�กดาแล่ะแก�วมณ์# เจ้�าปิระด�บด�วยหั�ตถิาภรณ์(น�)นแล่�ว ย�อมงดงามในราชบร�ษ�ท. -2 1 0 0 0 -18220 2 0 0 0

[๘๒๒] พระเจ้�าแผู้�นด�นผู้"�ครองร�ฐ ผู้"�เปิ>นทายาทขุองชนบท เปิ>นเจ้�าโล่กองค(น#) จ้�กไม�ทรงย�งความสุ�เนหัาใหั�เก�ดในบ�ตรแน�ล่ะหัร=อ.-2 1 0 0 0 -18230 3 0 0 0

[๘๒๓] ล่"กท�)งหัล่ายเปิ>นท#2ร �กขุองเรา อนF2ง แม�เจ้�าท�)งหัล่ายผู้"�เปิ>นภรรยาก0เปิ>นท#2ร �กขุองเรา แต�เราปิรารถินาสุวรรค( เหัต�น�)นจ้Fงได�ใหั�ฆ่�าล่"กท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -18240 6 0 0 0

[๘๒๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุอจ้งทรงพระกร�ณ์าโปิรดร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าขุ�าพระบาทเสุ#ยก�อน ขุอความท�กขุ(อย�าได�ท.าล่ายหัท�ยขุองขุ�าพระบาทเล่ย พระ ราชโอรสุขุองพระองค(เปิ>นสุ�ขุ�มาล่ชาต� ปิระด�บแล่�วงดงาม ขุ�าแต�เจ้�าช#ว�ตขุอได�โปิรดฆ่�าขุ�าพระบาทเสุ#ยก�อน ขุ�าพระบาทจ้�กเปิ>นผู้"�ม#ความเศร�าโศก กว�าจ้�นทก�มาร ขุอพระองค(จ้งทรงท.าบ�ญใหั�ไพบ"ล่ย( ขุ�าพระบาทท�)งสุอง จ้ะเท#2ยวไปิในปิรโล่ก.

-2 1 0 0 0 -18250 3 0 0 0

[๘๒๕] ด"กรจ้�นทาผู้"�ม#ตางาม เจ้�าอย�าชอบใจ้ความตายเล่ย เม=2อโคตม#บ�ตรผู้"�อ�นเราบ"ชาย�ญแล่�ว พ#2ผู้�ว น�องผู้�วขุองเจ้�าเปิ>นอ�นมาก จ้�กย�งเจ้�าใหั�ร=2นรมย(ย�นด#. -2 1 0 0 0 -18260 15 0 0 0

[๘๒๖] เม=2อพระราชาตร�สุอย�างน#)แล่�ว พระนางจ้�นทาเทว#ก0ร.2าต#พระองค(ด�วยฝ่9าพระหั�ตถิ( ทรงร.าพ�นว�า ไม�ม#ปิระโยชน(ด�วยช#ว�ต เราจ้�กด=2มยาพ�ษตายเสุ#ย ในท#2น#) พระญาต� พระม�ตรขุองพระราชาพระองค(น#) ผู้"�ม#พระท�ยด# ซ่F2งจ้ะ กราบท"ล่ท�ดทานพระราชาว�า อย�าได�ร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าพระราชโอรสุอ�นเก�ดแต�พระอ�ระเล่ย ย�อมไม�ม#แน�แท�เท#ยว พระญาต� พระม�ตรขุองพระราชาพระองค(น#) ผู้"�ม#พระท�ยด# ซ่F2งจ้ะกราบท"ล่ท�ดทานพระราชาว�า อย�าได�ร�บสุ�2งใหั� ฆ่�าพระราชโอรสุ อ�นเก�ดแต�พระองค(เล่ย ย�อมไม�ม#เปิ>นแน�แท�เท#ยว บ�ตรขุองขุ�าพระบาทเหัล่�าน#) ปิระด�บพวงดอกไม� สุวมก.าไล่ทองต�นแขุน ขุอ พระราชาจ้งเอาบ�ตรขุองขุ�าพระบาทเหัล่�าน�)นบ"ชาย�ญ แต�ขุอพระราชทาน ปิล่�อยโคตม#บ�ตรเถิ�ด ขุ�าแต�พระมหัาราชา ขุอจ้งทรงต�ดแบ�งขุ�าพระบาท ใหั�เปิ>นร�อยสุ�วนแล่�ว ทรงบ"ชาย�ญในสุถิานท#2เจ้0ดแหั�ง อย�าได�ทรงฆ่�า พระราชบ�ตรองค(ใหัญ� ผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย ผู้"�องอาจ้ด�งราชสุ#หั(เล่ย ขุ�า แต�พระมหัาราชา ขุอจ้งต�ดแบ�งขุ�าพระบาทใหั�เปิ>นร�อยสุ�วนแล่�ว ทรงบ"ชาย�ญในสุถิานท#2เจ้0ดแหั�ง อย�าได�ทรงฆ่�าพระราชบ�ตรองค(ใหัญ�ผู้"�เปิ>นท#2ม��งหัว�งขุองโล่กท�)งปิวงเล่ย. -2 1 0 0 0 -18270 3 0 0 0

[๘๒๗] เคร=2องปิระด�บเปิ>นอ�นมากล่�วนแต�ขุองด#ๆ ค=อ ม�กดา มณ์# แก�วไพฑ"รย( เราใหั�แก�เจ้�า เม=2อเจ้�ากล่�าวค.าด# น#)เปิ>นขุองท#2เราใหั�แก�เจ้�าคร�)งสุ�ดท�าย.-2 1 0 0 0 -18280 25 0 0 0

[๘๒๘] เม=2อก�อน พวงมาล่าบานเคยสุวมท#2พระศอขุองพระก�มารเหัล่�าใด ว�นน#) ดาบท#2เขุาล่�บคมด#แล่�ว จ้�กฟ*นท#2พระศอขุองพระก�มารเหัล่�าน�)น เม=2อก�อน พวงมาล่าอ�นว�จ้�ตรเคยสุวมท#2พระศอขุองพระก�มารเหัล่�าใด ว�นน#) ดาบ อ�นเขุาล่�บคมด#แล่�ว จ้�กฟ*นท#2พระศอขุองพระก�มารเหัล่�าน�)น ไม�ช�าแล่�ว หันอ ดาบจ้�กฟ*นท#2พระศอขุองพระราชบ�ตรท�)งหัล่าย ก0หัท�ยขุองเราจ้ะไม� แตก แต�จ้ะต�องม#เคร=2องร�ดอย�างม�2นคงเหัล่=อเก�น พระจ้�นทก�มารแล่ะ พระสุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นสุะอาดปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกเพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญขุองพระ เจ้�าเอกราช พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาด ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เพ=2อ ปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญขุองพระเจ้�าเอกราช พระ

จ้�นทก�มารแล่ะพระ สุ�ร�ยก�มาร ทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาดปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์า แล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกท.าความเศร�าพระหัฤท�ยแก�พระชนน# พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารทรงผู้�าแคว�นกาสุ#อ�นขุาวสุะอาด ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกท.าความเศร�าใจ้ใหั� แก�ปิระช�มชน พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มารเสุวยพระกระยาหัารอ�นปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทา กฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกเพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญขุองพระเจ้�าเอกราช พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร เสุวยพระกระยาหัารอ�นปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทากฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกกระท.าความเศร�าพระท�ยใหั�แก� พระชนน# พระจ้�นทก�มารแล่ะพระสุ�ร�ยก�มาร เสุวยพระกระยาหัารอ�น ปิร�งด�วยรสุเน=)อ ช�างสุนานสุระสุรงพระกายด#แล่�ว ปิระด�บก�ณ์ฑล่ไล่�ทา กฤษณ์าแล่ะจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( เสุด0จ้ออกกระท.าความเศร�าใจ้ใหั�แก�ปิระช�มชน.-2 1 0 0 0 -18290 11 0 0 0

[๘๒๙] เม=2อเขุาตกแต�งเคร=2องบ"ชาย�ญท�กสุ�2งแล่�ว เม=2อพระจ้�นทก�มารแล่ะพระ สุ�ร�ยก�มารปิระท�บน�2ง เพ=2อปิระโยชน(แก�การบ"ชาย�ญ พระราชธ�ดาขุองพระเจ้�าปิ*ญจ้าล่ราช ปิระนมอ�ญชล่#เสุด0จ้ด.าเน�นเว#ยนในระหัว�างบร�ษ�ท ท�)งปิวง ทรงกระท.าสุ�จ้จ้ก�ร�ยาว�า ขุ�ณ์ฑหัาล่ะผู้"�ม#ปิ*ญญาทราม ได�กระท.ากรรมอ�นช�2ว ด�วยความสุ�จ้จ้ร�งอ�นใด ด�วยสุ�จ้จ้วาจ้าน#) ขุอใหั�ขุ�าพระเจ้�าได�อย"�ร �วมก�บพระสุวาม# อมน�ษย(เหัล่�าใดม#อย"�ในท#2น#) ย�กษ( สุ�ตว(ท#2เก�ด แล่�วแล่ะสุ�ตว(ท#2จ้ะมาเก�ดก0ด# ขุอจ้งกระท.าความขุวนขุวายช�วยเหัล่=อ ขุ�าพเจ้�า ขุอใหั�ขุ�าพเจ้�าได�อย"�ร �วมก�บพระสุวาม# เทวดาท�)งหัล่ายท#2มาแล่�วในท#2น#) ปิวงสุ�ตว(ท#2เก�ดแล่�วแล่ะสุ�ตว(ท#2จ้ะมาเก�ด ขุอจ้งค��มครองขุ�าพเจ้�า ผู้"�แสุวงหัาท#2พF2ง ผู้"�ไร�ท#2พF2ง ขุ�าพเจ้�าขุอว�งวอนท�านท�)งหัล่าย ขุออย�าใหั� พวกขุ�าศFกชนะพระสุวาม#ขุองขุ�าพเจ้�าเล่ย. -2 1 0 0 0 -18300 7 0 0 0

[๘๓๐] ท�าวสุ�กกเทวราชได�ทรงสุด�บเสุ#ยงคร.2าครวญขุองพระนางจ้�นทาน�)นแล่�ว ทรงกว�ดแกว�งฆ่�อน ย�งความกล่�วใหั�เก�ดแก�พระเจ้�าเอกราชน�)นแล่�ว ได� ตร�สุกะพระราชาว�า พระราชากาล่# จ้งร" �ไว� อย�าใหั�เราต#เศ#ยรขุองท�านด�วย ฆ่�อนเหัล่0กน#) ท�านอย�าได�ฆ่�าบ�ตรองค(ใหัญ�ผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย ผู้"�องอาจ้ด�งราชสุ#หั( พระราชกาล่# ท�านเคยเหั0นท#2ไหัน คนผู้"�ปิรารถินาสุวรรค( ฆ่�า บ�ตร ภรรยา เศรษฐ# แล่ะคฤหับด# ผู้"�ไม�ค�ดปิระท�ษร�าย.-2 1 0 0 0 -18310 6 0 0 0

[๘๓๑] ขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตแล่ะพระราชา ได�ฟ*งพระด.าร�สุขุองท�าวสุ�กกะ ได�เหั0น ร"ปิอ�นอ�ศจ้รรย(แล่�ว ใหั�เปิล่=)องเคร=2องพ�นธนาการขุองสุ�ตว(ท�)ง

ปิวง เหัม=อนด�งเปิล่=)องเคร=2องพ�นธนาการขุองคนผู้"�ไม�ม#ความช�2ว เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2ปิระช�มอย"� ณ์ ท#2น�)นในกาล่น�)นท�กคน เอาก�อนด�นคนล่ะก�อนท��มล่ง การฆ่�าซ่F2งขุ�ณ์ฑหัาล่ปิ�โรหั�ตได�ม#แล่�ว ด�วยปิระการด�งน#). -2 1 0 0 0 -18320 2 0 0 0

[๘๓๒] คนผู้"�กระท.ากรรมช�2วฉั�นใดน�)นแล่�ว ต�องเขุ�านรกท�)งหัมด คนท.ากรรมช�2ว แล่�ว ไม�พFงได�จ้ากโล่กน#)ไปิสุ"�สุ�คต�เล่ย. -2 1 0 0 0 -18330 22 0 0 0

[๘๓๓] เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2มาปิระช�มก�นอย"� ณ์ ท#2 น�)น ในกาล่น�)น ค=อพระราชาท�)งหัล่าย ปิระช�มก�นอภ�เษกจ้�นทก�มาร เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2มาปิระช�มก�นอย"� ณ์ ท#2น�)นในกาล่น�)น ค=อ เทวดาท�)งหัล่ายปิระช�มพร�อมก�นอภ�เษกพระจ้�นทก�มาร เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2มาปิระช�มพร�อมก�น ณ์ ท#2น�)น ในกาล่น�)น ค=อ เทพก�ญญาท�)งหัล่าย ปิระช�มพร�อมก�นอภ�เษกพระจ้�นทก�มาร เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2ปิระช�ม พร�อมก�น ณ์ ท#2น�)น ในกาล่น�)น ค=อ พระราชาท�)งหัล่ายปิระช�มพร�อมก�น ต�างแกว�งผู้�าแล่ะโบกธง เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"� ท#2มาปิระช�มพร�อมก�น ณ์ ท#2น�)นในการน�)น ค=อ ราชก�ญญาท�)งหัล่าย ปิระช�ม พร�อมก�นต�างก0แกว�งผู้�าแล่ะโบกธง เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2อง จ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2มาปิระช�มพร�อมก�น ณ์ ท#2น�)น ในกาล่น�)น ค=อ เทพบ�ตรท�)งหัล่าย ปิระช�มพร�อมก�นต�างแกว�งผู้�าแล่ะโบกธง เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ด พ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ผู้"�ท#2มาปิระช�มพร�อมก�น ณ์ ท#2น�)น ในกาล่น�)น ค=อ เทพก�ญญาท�)งหัล่าย ปิระช�มพร�อมก�นต�างแกว�งผู้�าแล่ะโบกธง เม=2อสุ�ตว(ท�)งปิวงหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าแล่�ว ชนเปิ>นอ�นมากต�างก0ร=2นรมย( ย�นด# พวกเขุาได�ปิระกาศความย�นด#ในเวล่าท#2พระจ้�นทก�มารเสุด0จ้เขุ�าสุ"�พระนคร แล่ะได�ปิระกาศความหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องจ้องจ้.าขุองสุ�ตว(ท�)งปิวง.

จ้บ จ้�นทก�มารชาดกท#2 ๗ ๘. มหัานารทก�สุสุปิชาดก พระมหัานารทก�สุสุปิะ ทรงบ.าเพ0ญอ�เบกขุาบารม#-2 1 0 0 0 -18340 9 0 0 0

[๘๓๔] พระมหัากษ�ตร�ย(ทรงพระนามว�าอ�งคต เปิ>นพระราชาขุองชนชาวว�เทหัร�ฐ ทรงม#พระราชยาน พระราชทร�พย(มากมาย ทรงม#พล่น�กายเหัล่=อท#2จ้ะน�บ ก0ค=นหันF2งในว�นเพ0ญกล่างเด=อน ๑๒ ขุณ์ะปิฐมยาม พระองค(ปิระช�มเหัล่�า อ.ามาตย(ราชบ�ณ์ฑ�ต ผู้"�ถิFงพร�อมด�วยการศFกษาเล่�าเร#ยน เฉัล่#ยวฉัล่าดผู้"�ท#2ทรงเคยร" �จ้�ก ท�)งอ.ามาตย(ผู้"�ใหัญ�อ#ก ๓ นาย ค=อ ว�ชยอ.ามาตย( ๑ สุ�นามอ.ามาตย( ๑ อล่าตอ.ามาตย( ๑ แล่�วตร�สุถิามตาม

ล่.าด�บว�า ท�าน ท�)งหัล่ายจ้งกล่�าวไปิตามความพอใจ้ขุองตนๆ ว�า ในว�นเพ0ญเด=อน ๑๒ เช�นน#) พระจ้�นทร(แจ้�มกระจ้�าง กล่างค=นว�นน#) เราท�)งหัล่ายพFงย�งฤด"เช�นน#) ใหั�เปิ>นไปิด�วยความย�นด#อะไร.-2 1 0 0 0 -18350 6 0 0 0

[๘๓๕] ล่.าด�บน�)น อล่าตเสุนาบด#ได�กราบท"ล่แด�พระราชาว�า ขุอเดชะ ขุ�าพระ พ�ทธเจ้�าท�)งหัล่าย พFงจ้�ดพล่ช�าง พล่ม�า พล่เสุนา จ้ะน.าชายฉักรรจ้( ออกรบ พวกใดย�งไม�มาสุ"�อ.านาจ้ ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าท�)งหัล่ายก0จ้ะน.ามาสุ"�อ.านาจ้ น#2เปิ>นความเหั0นขุองขุ�าพระพ�ทธเจ้�า เราท�)งหัล่ายจ้ะได�ช�ยชนะ ผู้"�ท#2เราย�งไม�ชนะ (ขุอเดชะ ขุอพระองค(จ้งทรงร=2นรมย(ด�วยการรบ น#)เปิ>นเพ#ยงความค�ดขุองขุ�าพระพ�ทธเจ้�า). -2 1 0 0 0 -18360 7 0 0 0

[๘๓๖] สุ�นามอ.ามาตย(ได�ฟ*งค.าขุองอล่าตเสุนาบด#แล่�ว ได�กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต� พระมหัาราชา พวกศ�ตร"ขุองพระองค(มาสุ"�พระราชอ.านาจ้หัมดแล่�ว ต�าง พาก�นวางศาตรา ยอมสุวาม�ภ�กด�Aแล่�วท�)งหัมด ว�นน#)เปิ>นว�นมหัรสุพ สุน�กสุนานย�2ง การรบขุ�าพระพ�ทธเจ้�าไม�ชอบใจ้ ชนท�)งหัล่ายจ้งร#บน.า ขุ�าวน.)า แล่ะขุองควรเค#)ยวมาเพ=2อพระองค(เถิ�ด ขุอเดชะ ขุอพระองค(จ้ง ทรงร=2นรมย( ด�วยกามค�ณ์ แล่ะในการฟOอนร.าขุ�บร�องการปิระโคมเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -18370 7 0 0 0

[๘๓๗] ว�ช�ยอ.ามาตย(ได�ฟ*งค.าขุองสุ�นามอ.ามาตย(แล่�วได�กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระ มหัาราชา กามค�ณ์ท�กอย�างบ.าเรอพระองค(อย"�เปิ>นน�ตย(แล่�ว การทรง เพล่�ดเพล่�นด�วยกามค�ณ์ท�)งหัล่าย พระองค(ทรงหัาได�โดยไม�ยากเล่ย ทรง ปิรารถินาก0ได�ท�กเม=2อ การร=2นรมย(กามค�ณ์ท�)งหัล่ายน#) ไม�ใช�เปิ>นความค�ดขุองขุ�าพระบาท ว�นน#) เราท�)งหัล่ายควรพาก�นไปิหัาสุมณ์ะหัร=อพราหัมณ์(ผู้"�เปิ>นพหั"สุ"ต ร" �แจ้�งอรรถิธรรม ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ ซ่F2งท�านจ้ะพFงก.าจ้�ดความ สุงสุ�ยขุองพวกเราด#กว�า.-2 1 0 0 0 -18380 7 0 0 0

[๘๓๘] พระเจ้�าอ�งคต�ราชได�ทรงสุด�บค.าขุองว�ช�ยอ.ามาตย(แล่�ว ได�ตร�สุว�า ตามท#2 ว�ช�ยอ.ามาตย(พ"ดว�า ว�นน#) เราท�)งหัล่ายควรพาก�นเขุ�าไปิหัาสุมณ์ะหัร=อพราหัมณ์(ผู้"�เปิ>นพหั"สุ"ต ร" �แจ้�งอรรถิธรรม ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ ซ่F2งท�านจ้ะพFง ก.าจ้�ดความสุงสุ�ยขุองพวกเราด#กว�าน�)น แม�เราก0ชอบใจ้ ท�านท#2อย"� ณ์ ท#2น#) ท�กท�านจ้งล่งมต�ว�า ว�นน#) เราท�)งหัล่ายควรจ้ะเขุ�าไปิหัาใครผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต ร" �แจ้�งอรรถิธรรม ผู้"�แสุวงหัาค�ณ์ซ่F2งท�านพFงก.าจ้�ดความสุงสุ�ยขุองพวกเรา ได�. -2 1 0 0 0 -18390 5 0 0 0

[๘๓๙] อล่าตเสุนาบด# ได�ฟ*งพระราชด.าร�สุขุองพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว ได�กราบท"ล่ว�า ม#อเจ้ล่กท#2โล่กสุมมต�ว�าเปิ>นน�กปิราชญ(อย"�ในมฤคทายว�นอเจ้ล่กผู้"�น#)ช=2อว�าค�ณ์ะ ผู้"�ก�สุสุปิโคตรเปิ>นพหั"สุ"ตร พ"ดจ้าไพเราะ เปิ>นเจ้�า หัม"�เจ้�าคณ์ะ ขุอเดชะ เราท�)งหัล่ายควรเขุ�าไปิหัาเธอ เธอจ้�กก.าจ้�ดความ สุงสุ�ยขุองเราท�)งหัล่ายได�. -2 1 0 0 0 -18400 2 0 0 0

[๘๔๐] พระราชาได�ทรงสุด�บค.าขุองอล่าตเสุนาบด#แล่�ว ได�ตร�สุสุ�2งสุารถิ#ว�า เราจ้ะไปิย�งมฤคทายว�น ท�านจ้งน.ายานเท#ยมม�ามาท#2น#2.-2 1 0 0 0 -18410 12 0 0 0

[๘๔๑] พวกนายสุารถิ#ได�จ้�ดพระราชยาน อ�นล่�วนแล่�วไปิด�วยงา ม#กระพองเปิ>น เง�น แล่ะจ้�ดรถิพระท#2น�2งรองอ�นขุาวผู้�ดผู้�อง ด�งพระจ้�นทร(ในราตร#ท#2 ปิราศจ้ากมล่ท�นโทษ มาถิวายแก�พระราชา รถิน�)นเท#ยมด�วยม�าสุ�นธพ สุ#2ต�ว ล่�วนม#สุ#ด�งดอกโกม�ท เปิ>นม�าม#ฝ่Rเท�าเร0วด�งล่มพ�ด ว�2งเร#ยบ ปิระด�บ ด�วยดอกไม�ทอง พระกล่ด ราชรถิม�า แล่ะว#ชน# ล่�วนม#สุ#ขุาว พระเจ้�าว�เทหัราชพร�อมด�วยหัม"�อ.ามาตย( เสุด0จ้ออกย�อมงดงามด�งพระจ้�นทร( หัม"�พล่ราชบร�พารผู้"�กล่�าหัาญขุ#2บนหัล่�งม�าถิ=อหัอกดาบตามเสุด0จ้ พระเจ้�า ว�เทหัราชมหัากษ�ตร�ย(พระองค(น�)น เสุด0จ้ถิFงมฤคทายว�นโดยคร" �เด#ยว เสุด0จ้ ล่งจ้ากราชยานแล่�วทรงด.าเน�นเขุ�าไปิหัาค�ณ์าช#วก พร�อมด�วยหัม"�อ.ามาตย( ก0ในกาล่น�)น ม#พราหัมณ์(แล่ะคฤหับด#มาปิระช�มก�นอย"�ในพระราชอ�ทยาน น�)น พราหัมณ์(แล่ะคฤหับด#เหัล่�าน�)น พระราชาม�ใหั�ล่�กหัน#ไปิ. -2 1 0 0 0 -18420 6 0 0 0

[๘๔๒] ล่.าด�บน�)น พระราชาเสุด0จ้เขุ�าไปิปิระท�บน�2งเหัน=ออาสุนะ อ�นปิ"ล่าดด�วยพระย#2ภ"�ม#สุ�มผู้�สุอ�อนน�2ม ณ์ สุ�วนขุ�างหันF2งแล่�วได�ทรงปิราศร�ยไต�ถิามท�กขุ(สุ�ขุว�า ผู้"�เปิ>นเจ้�าสุบายด#อย"�หัร=อ ล่มม�ได�ก.าเร�บเสุ#ยดแทงหัร=อ ผู้"� เปิ>นเจ้�าเล่#)ยงช#ว�ตโดยไม�ฝ่Mดเค=องหัร=อ ได�บ�ณ์ฑบาตพอเย#ยวยาช#ว�ตใหั�เปิ>น ไปิอย"�หัร=อ ผู้"�เปิ>นเจ้�าม#อาพาธน�อยหัร=อ จ้�กษ�ม�ได�เสุ=2อมไปิจ้ากปิกต�หัร=อ. -2 1 0 0 0 -18430 5 0 0 0

[๘๔๓] ค�ณ์าช#วกท"ล่ปิราศร�ยก�บพระเจ้�าว�เทหัราชผู้"�ทรงย�นด#ในว�น�ยว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชา ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าสุบายด#อย"�ท�กปิระการ บ�านเม=องขุองพระองค(ไม�ก.าเร�บหัร=อช�างม�าขุองพระองค(หัาโรคม�ได�หัร=อ พาหันะย�งพอเปิ>นไปิแหัล่ะหัร=อ พยาธ�ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนพระสุร#ระขุองพระองค(แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -18440 9 0 0 0

[๘๔๔] เม=2อค�ณ์าช#วกท"ล่ปิราศร�ยแล่�ว ท�นท#น�)น พระราชาผู้"�เปิ>นจ้อมท�พทรงใคร� ธรรมได�ตร�สุถิามอรรถิธรรมแล่ะเหัต�ว�า ท�านก�สุสุปิะ นรชนพFงปิระพฤต� ธรรมในมารดาแล่ะบ�ดาอย�างไร พFงปิระพฤต�ธรรมในอาจ้ารย(อย�างไร พFงปิระพฤต�ธรรมในบ�ตรแล่ะภรรยาอย�างไร พFงปิระพฤต�ธรรมในว�ฒบ�คคล่อย�างไร พFงปิระพฤต�ธรรมในสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์(อย�างไร พFงปิระพฤต� ธรรมในพล่น�กายอย�างไร แล่ะพFงปิระพฤต�ธรรมในชนบทอย�างไร ชนท�)งหัล่ายปิระพฤต�ธรรมอย�างไร ล่ะโล่กน#)ไปิแล่�วจ้Fงไปิสุ"�สุ�คต� สุ�วนคน บางพวกผู้"�ไม�ต�)งอย"�ในธรรม ไฉันจ้Fงตกล่งไปิในนรก.-2 1 0 0 0 -18450 11 0 0 0

[๘๔๕] ค�ณ์าช#วกก�สุสุปิโคตร ได�ฟ*งพระด.าร�สุขุองพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว ได� กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชา ขุอพระองค(ทรงสุด�บทางท#2จ้ร�งแท�ขุอง พระองค( ผู้ล่แหั�งธรรมท#2ปิระพฤต�แล่�วเปิ>นบ�ญเปิ>นบาปิไม�ม# ขุอเดชะปิรโล่กไม�ม# ใครเล่�าจ้ากปิรโล่กน�)นมาในโล่กน#) ปิ"9ย�าตายายไม�ม# มารดาบ�ดาจ้�กม#ท#2ไหัน ขุF)นช=2อว�าอาจ้ารย(ไม�ม# ใครจ้�กฝ่Yกผู้"�ท#2ฝ่Yกไม�ได� สุ�ตว(เสุมอ ก�นหัมด ผู้"�ปิระพฤต�อ�อนน�อมต�อท�านผู้"�เจ้ร�ญไม�ม# ก.าล่�งหัร=อความเพ#ยร ไม�ม# บ�ร�ษผู้"�ม#ความหัม�2นจ้�กได�ร�บผู้ล่แต�ท#2ไหัน สุ�ตว(ท#2เก�ดตามก�นมาเหัม=อนเร=อน�อยหั�อยท�ายเร=อใหัญ� สุ�ตว(ย�อมได�สุ�2งท#2ควรได� ในขุ�อน�)นผู้ล่ทานจ้�กม#แต�ท#2ไหัน ผู้ล่ทานไม�ม# ความเพ#ยรไม�ม#อ.านาจ้ ทานคนโง� บ�ญญ�ต�ไว� คนฉัล่าดร�บทาน คนโง�สุ.าค�ญต�วว�าฉัล่าด เปิ>นผู้"�ไม�ม#อ.านาจ้ ย�อมใหั�ทานแก�น�กปิราชญ(ท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -18460 12 0 0 0

[๘๔๖] ร"ปิกายอ�นเปิ>นท#2รวม ด�น น.)า ล่ม ไฟ สุ�ขุ ท�กขุ(แล่ะช#ว�ต ๗ ปิระการน#) เปิ>นขุองเท#2ยง ไม�ขุาดสุ"ญ ไม�ก.าเร�บ ร"ปิกาย ๗ ปิระการน#) ขุองสุ�ตว(เหัล่�าใด ช=2อว�าขุาดไม�ม# ผู้"�ท#2ถิ"กฆ่�าหัร=อถิ"กต�ด หัร=อเบ#ยดเบ#ยนใครๆ ไม�ม# ศาตราท�)งหัล่ายพFงเปิ>นไปิในระหัว�างร"ปิกาย ๗ ปิระการน#) ผู้"�ใด ต�ดศ#รษะขุองผู้"�อ=2นด�วยดาบอ�นคม ผู้"�น�)นไม�ช=2อว�าต�ดร�างกายเหัล่�าน�)น ในการท.าเช�นน�)น ผู้ล่บาปิจ้ะม#แต�ท#2ไหัน สุ�ตว(ท�กจ้.าพวกท�องเท#2ยวอย"�ใน ว�ฏสุงสุาร ๘๔ มหัาก�ปิ ย�อมบร�สุ�ทธ�Aได�เอง เม=2อย�งไม�ถิFงกาล่น�)น แม�จ้ะ สุ.ารวมด�วยด#ก0บร�สุ�ทธ�Aไม�ได� เม=2อย�งไม�ถิFงกาล่น�)น แม�จ้ะปิระพฤต�ความด# มากมาย ก0บร�สุ�ทธ�Aไม�ได� ถิ�าแม�กระท.าบาปิมากมาย ก0ไม�ล่�วงขุณ์ะน�)น ไปิ ในวาทะขุองเราท�)งหัล่าย ความบร�สุ�ทธ�Aย�อมม#ได�โดยล่.าด�บเม=2อถิFง ๘๔ ก�ปิ พวกเราไม�ล่�วงเล่ยเขุตอ�นแน�นอนน�)น เหัม=อนคล่=2นไม�ล่�วงเล่ยฝ่*2 งไปิ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -18470 7 0 0 0

[๘๔๗] อล่าตเสุนาบด#ได�ฟ*งค.าขุองค�ณ์าช#วกก�สุสุปิโคตรแล่�ว ได�กล่�าวขุF)นว�า ท�านผู้"�เจ้ร�ญกล่�าว ฉั�นใด ค.าน�)นขุ�าพเจ้�าชอบใจ้ ฉั�นน�)น แม�ขุ�าพเจ้�า

ก0ระล่Fกชาต�หันหัล่�งขุองตนได�ชาต�หันF2ง ค=อในชาต�ก�อน ขุ�าพเจ้�าเก�ดในเม=องพาราณ์สุ#อ�นเปิ>นเม=องม�2งค�2ง เปิ>นนายพรานฆ่�าโค ช=2อปิงคล่ะ ขุ�าพเจ้�าได�ท.าบาปิกรรมไว�มาก ได�ฆ่�าสุ�ตว(ท#2ม#ช#ว�ต ค=อ กระบ=อ สุ�กร แพะ เปิ>นอ�นมาก ขุ�าพเจ้�าจ้�ต�จ้ากชาต�น�)นแล่�ว มาเก�ดในตระก"ล่เสุนาบด#อ�นบร�บ"รณ์(น#) บาปิไม�ม#ผู้ล่แน� ขุ�าพเจ้�าจ้Fงไม�ต�องไปินรก. -2 1 0 0 0 -18480 4 0 0 0

[๘๔๘] คร�)งน�)น ในม�ถิ�ล่านครน#) ม#คนเขุ0ญใจ้เปิ>นทาสุเขุาผู้"�หันF2ง ช=2อว#ชกะ ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่ ได�เขุ�าไปิย�งสุ.าน�กขุองค�ณ์าช#วก ได�ฟ*งค.าขุองก�สุสุปิค�ณ์าช#วก แล่ะอล่าตเสุนาบด#กล่�าวก�นอย"� ถิอนหัายใจ้ฮุFดฮุ�ด ร�องไหั�น.)าตาไหัล่.-2 1 0 0 0 -18490 3 0 0 0

[๘๔๙] พระเจ้�าว�เทหัราช ได�ตร�สุถิามนายว#ชกะน�)นว�า สุหัายเอUย เจ้�าร�องไหั� ท.าไม เจ้�าได�ฟ*งได�เหั0นอะไรมาหัร=อ เจ้�าได�ร�บท�กขุเวทนาอะไร จ้งบอก ใหั�เราทราบ. -2 1 0 0 0 -18500 19 0 0 0

[๘๕๐] นายว#ชกะได�ฟ*งพระด.าร�สุขุองพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว ได�กราบท"ล่ว�า ขุ�า พระองค(ไม�ม#ท�กขุเวทนาเล่ย ขุ�าแต�พระมหัาราชา ขุอได�ทรงพระกร�ณ์าฟ*งขุ�าพระพ�ทธเจ้�า แม�ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าก0ย�งระล่FกถิFงความสุ�ขุสุบายขุองตน ในชาต�ก�อนได� ค=อ ในชาต�ก�อน ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าเก�ดเปิ>นภาวเศรษฐ#ย�นด#ในค�ณ์ธรรม อย"�ในเม=องสุาเกต ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าน�)นอบรมตนด#แล่�ว ย�นด#ในการบร�จ้าคทานแก�พราหัมณ์(แล่ะคฤหับด#ท�)งหัล่าย ม#การงานอ�นสุะอาด ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าระล่FกถิFงบาปิกรรมท#2ตนกระท.าแล่�วไม�ได�เล่ย ขุ�า แต�พระเจ้�าว�เทหัราช ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าจ้�ต�จ้ากชาต�น�)นแล่�ว มาเก�ดในครรภ( ขุองนางก�มภทาสุ#หัญ�งขุ�ดสุนในม�ถิ�ล่ามหัานครน#) จ้.าเด�มแต�เวล่าท#2เก�ดแล่�ว ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าก0ยากจ้นเร=2อยมา แม�ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าจ้ะเปิ>นคนยากจ้นอย�างน#) ก0ต�)งม�2นอย"�ในความปิระพฤต�ชอบ ได�ใหั�อาหัารกF2งหันF2งแก� ท�านท#2ปิรารถินา ได�ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่ในว�น ๑๔ ค.2า ๑๕ ค.2า ท�กเม=2อไม� ได�เบ#ยดเบ#ยนสุ�ตว(แล่ะไม�ได�ล่�กทร�พย(เล่ย กรรมท�)งปิวงท#2ขุ�าพระพ�ทธเจ้�า ปิระพฤต�ด#แล่�วน�)น ไร�ผู้ล่เปิ>นแน� ศ#ล่น#)เหั0นจ้ะไร�ปิระโยชน( เหัม=อน อล่าตเสุนาบด#กล่�าวขุ�าพระพ�ทธเจ้�าก.าเอาแต�ความปิราช�ยไว� เหัม=อนน�กเล่งผู้"�ม�ได�ฝ่Yกหั�ดฉัะน�)นเปิ>นแน� สุ�วนอล่าตเสุนาบด#ย�อมก.าเอาแต�ช�ยชนะไว� ด�งน�กเล่งผู้"�ช.านาญการพน�น ฉัะน�)น ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าไม�เหั0น ปิระต"อ�นเปิ>นเหัต�ไปิสุ"�สุ�คต�เล่ย ขุ�าแต�พระราชา เพราะเหัต�น�)น ขุ�า พระพ�ทธเจ้�าได�ฟ*งค.าขุองก�สุสุปิค�ณ์าช#วกแล่�ว จ้Fงร�องไหั�.-2 1 0 0 0 -18510 6 0 0 0

[๘๕๑] พระเจ้�าอ�งคต�ราชทรงสุด�บค.าขุองนายว#ชกะแล่�ว ได�ตร�สุว�า

ปิระต"สุ�คต� ไม�ม# ย�งสุงสุ�ยอย"�อ#กหัร=อว#ชกะ ได�ย�นว�า สุ�ขุหัร=อท�กขุ(สุ�ตว(ย�อมได�เอง แน�นอน สุ�ตว(ท�)งปิวงหัมดจ้ดได�ด�วยการเว#ยนเก�ดเว#ยนตาย เม=2อย�งไม� ถิFงเวล่าอย�าร#บด�วนไปิเล่ย เม=2อก�อนแม�เราก0เปิ>นผู้"�กระท.าความด# ขุวนขุวายในพราหัมณ์(แล่ะคฤหับด#ท�)งหัล่าย อน�ศาสุน(ราชก�จ้อย"�เน=องๆ งดเว�นจ้ากความย�นด#ในกามค�ณ์ตล่อดกาล่ปิระมาณ์เท�าน#).-2 1 0 0 0 -18520 4 0 0 0

[๘๕๒] ท�านผู้"�เจ้ร�ญ เราท�)งหัล่ายจ้ะได�พบก�นอ#ก ถิ�าเราท�)งหัล่ายจ้�กม#การสุมาคม ก�น (เม=2อผู้ล่บ�ญไม�ม# จ้ะม#ปิระโยชน(อะไรด�วยการพบท�าน) พระเจ้�า ว�เทหัราชคร�)นตร�สุด�งน#)แล่�ว ก0เสุด0จ้กล่�บไปิย�งพระราชน�เวศน(ขุอง พระองค(. -2 1 0 0 0 -18530 8 0 0 0

[๘๕๓] ต�)งแต�ร� �งสุว�าง พระเจ้�าอ�งคต�ราชร�บสุ�2งใหั�ปิระช�มเหัล่�าอ.ามาตย( ในท#2ปิระท�บสุ.าราญพระองค( แล่�วตร�สุว�า จ้งจ้�ดกามค�ณ์ท�)งหัล่ายเพ=2อเราไว�ใน จ้�นทกปิราสุาทขุองเราท�กเม=2อ เม=2อขุ�อราชการล่�บแล่ะเปิดเผู้ยเก�ดขุF)น ใครๆ อย�าเขุ�ามาหัาเรา อ.ามาตย(ผู้"�ฉัล่าดในราชก�จ้ ๓ นาย ค=อ ว�ชย อ.ามาตย( ๑ สุ�นามอ.ามาตย( ๑ อล่าตเสุนาบด# ๑ จ้งน�2งพ�จ้ารณ์าขุ�อราชการเหัล่�าน�)น พระเจ้�าว�เทหัราชคร�)นตร�สุด�งน#)แล่�ว จ้Fงตร�สุว�า ท�าน ท�)งหัล่ายจ้งใสุ�ใจ้กามค�ณ์ใหั�มาก ไม�ต�องขุวนขุวายในพราหัมณ์( คฤหับด#แล่ะก�จ้การอะไรเล่ย. -2 1 0 0 0 -18540 8 0 0 0

[๘๕๔] ต�)งแต�น�)นมาจ้นถิFงว�นท#2 ๑๔ ราชก�ญญาพระนามว�าร�จ้า ผู้"�เปิ>นพระธ�ดาท#2 โปิรดปิรานขุองพระเจ้�าว�เทหัราช ได�ตร�สุกะพระพ#2เล่#)ยงว�า ขุอท�าน ท�)งหัล่ายช�วยปิระด�บใหั�ฉั�นด�วย แล่ะหัญ�งสุหัายท�)งหัล่ายขุองเราก0จ้ง ปิระด�บ พร� �งน#) ๑๕ ค.2า เปิ>นว�นท�พย( ฉั�นจ้ะไปิเฝ่Oาพระชนกนาถิ พระพ#2เล่#)ยงท�)งหัล่ายได�จ้�ดมาล่�ย แก�นจ้�นทน( แก�วมณ์# สุ�งขุ( แก�วม�กดา แล่ะผู้�าต�างๆ สุ# อ�นม#ค�ามาก มาถิวายแก�พระนางร�จ้าราชก�ญญา หัญ�ง บร�วารเปิ>นอ�นมาก หั�อมล่�อมพระนางร�จ้าราชธ�ดาผู้"�ม#พระฉัว#วรรณ์งามผู้�ดผู้�อง ปิระท�บน�2งอย"�บนต�2งทอง งามโสุภาราวกะนางเทพก�ญญา. -2 1 0 0 0 -18550 5 0 0 0

[๘๕๕] ก0พระนางร�จ้าราชธ�ดาน�)น ปิระด�บด�วยเคร=2องสุรรพาภรณ์( เสุด0จ้ไปิ ณ์ ท�ามกล่างหัญ�งสุหัาย เพ#ยงด�งสุายฟOาแล่บออกจ้ากเมฆ่ เสุด0จ้เขุ�าสุ"� จ้�นทกปิราสุาท พระราชธ�ดาเสุด0จ้เขุ�าไปิเฝ่Oาพระเจ้�าว�เทหัราช ถิวายบ�งคมพระชนกนาถิ ผู้"�ทรงย�นด#ในว�น�ย แล่�วปิระท�บอย"� ณ์ ต�2งอ�นว�จ้�ตรด�วยทองค.าสุ�วนหันF2ง. -2 1 0 0 0 -18560 10 0 0 0

[๘๕๖] ก0พระเจ้�าว�เทหัราช ทอดพระเนตรเหั0นพระนางร�จ้าราชธ�ดาผู้"�ปิระท�บอย"� ท�ามกล่างหัญ�งสุหัาย ซ่F2งเปิ>นด�งสุมาคมแหั�งนางเทพอ�ปิสุร จ้Fงตร�สุถิาม ว�า ล่"กหัญ�งย�งร=2นรมย(อย"�ในปิราสุาทแล่ะย�งปิระพาสุอย"�ในอ�ทยาน เล่�นน.)า ในสุระโบกขุรณ์#เพล่�ดเพล่�นอย"�หัร=อ เขุาย�งน.าขุองเสุวยมากอย�างมาใหั� ล่"กหัญ�งเสุมอหัร=อ ล่"กหัญ�งแล่ะเพ=2อนหัญ�งขุองล่"ก ย�งเก0บดอกไม�ต�างๆ ชน�ดมาร�อยพวงมาล่�ย แล่ะย�งช�วยก�นท.าเร=อนหัล่�งเล่0กๆ เล่�นเพล่�ด เพล่�นอย"�หัร=อ ล่"กหัญ�งขุาดแคล่นอะไรบ�าง เขุาร#บน.าสุ�2งขุองมาใหั�ท�นใจ้ ล่"กอย"�หัร=อ ล่"กร�กผู้"�ม#พ�กตร(อ�นผู้�องใสุ จ้งบอกความชอบใจ้แก�พ�อเถิ�ด แม�สุ�2งน�)นจ้ะเสุมอดวงจ้�นทร( พ�อก0จ้�กใหั�เก�ดแก�ล่"กจ้นได�.-2 1 0 0 0 -18570 5 0 0 0

[๘๕๗] พระนางร�จ้าราชธ�ดา ได�สุด�บพระด.าร�สุขุองพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชา กระหัม�อมฉั�นย�อมได�สุ�2งขุองท�กๆ อย�างในสุ.าน�กขุองท"ล่กระหัม�อม พร� �งน#) ๑๕ ค.2า เปิ>นว�นท�พย( ขุอราชบ�ร�ษ ท�)งหัล่ายจ้งน.าพระราชทร�พย(พ�นหันF2งมาใหั� กระหัม�อมฉั�นจ้�กใหั�ทานแก� วณ์�พกท�)งปิวงตามท#2ใหั�มาแล่�ว. -2 1 0 0 0 -18580 7 0 0 0

[๘๕๘] พระเจ้�าอ�งคต�ราชได�สุด�บพระด.าร�สุขุองพระนางร�จ้าราชธ�ดา แล่�วตร�สุว�า ล่"กหัญ�งท.าทร�พย(ใหั�พ�นาศเสุ#ยเปิ>นอ�นมาก หัาผู้ล่ปิระโยชน(ม�ได� ล่"กหัญ�ง ย�งร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่ ไม�บร�โภคขุ�าวน.)าเปิ>นน�ตย(อย"� ล่"กหัญ�งไม�บร�โภคขุ�าวน.)าเปิ>นน�ตย( บ�ญไม�ม# แม�ว#ชกบ�ร�ษได�ฟ*งค.าขุองค�ณ์าช#วกก�สุสุปิโคตรในกาล่น�)น แล่�วถิอนหัายใจ้ฮุFดฮุ�ก ร�องไหั�น.)าตาไหัล่ ล่"กหัญ�งร�จ้าเอUย ตราบเท�าท#2ล่"กย�งม#ช#ว�ตอย"� อย�าอดอาหัารเล่ย ปิรโล่กไม�ม# ล่"กหัญ�งจ้ะล่.าบากไปิท.าไม ไร�ปิระโยชน(.-2 1 0 0 0 -18590 6 0 0 0

[๘๕๙] พระนางร�จ้าราชธ�ดาผู้"�ม#พระฉัว#วรรณ์งดงาม ทรงทราบกฎธรรมดาในอด#ต ๗ ชาต� ในอนาคต ๗ ชาต� ได�สุด�บพระด.าร�สุขุองพระเจ้�าว�เทหัราชแล่�ว กราบท"ล่พระชนกนาถิว�า แต�ก�อนกระหัม�อมฉั�นได�ฟ*งมาเท�าน�)น กระ หัม�อมฉั�นเหั0นปิระจ้�กษ(เองขุ�อน#)ว�า ผู้"�ใดเขุ�าไปิเสุพคนพาล่ ผู้"�น�)นก0เปิ>น พาล่ไปิด�วย ผู้"�หัล่งอาศ�ยคนหัล่ง ย�อมถิFงความหัล่งย�2งขุF)น อล่าตเสุนาบด#แล่ะนายว#ชกะสุมควรจ้ะหัล่ง. -2 1 0 0 0 -18600 10 0 0 0

[๘๖๐] ขุอเดชะ สุ�วนพระองค(ม#พระปิร#ชา ทรงเปิ>นน�กปิราชญ( ทรงฉัล่าดร" �ซ่F2ง อรรถิ จ้ะทรงเปิ>นเช�นก�บพวกคนพาล่ เขุ�าถิFงซ่F2งท�ฏฐ�อ�นเล่วได�อย�างไร ก0ถิ�าสุ�ตว(จ้ะบร�สุ�ทธ�Aได�ด�วยการท�องเท#2ยวไปิในสุ�งสุารว�ฏ การบวชขุอง ค�ณ์าช#วกก0ไม�ม#ปิระโยชน( ค�ณ์าช#วกเปิ>นคนหัล่งงมงาย

ย�อมถิFงความ เปิ>นคนเปิล่=อย เหัม=อนต�ก̂แตนหัล่งบ�นเขุ�ากองไฟ ฉัะน�)น คนเปิ>นอ�นมากผู้"�ไม�ร" �อะไร ได�ฟ*งค.าขุองก�สุสุปิค�ณ์าช#วกว�า ความหัมดจ้ดย�อมไม�ม# ได�ด�วยสุ�งสุารว�ฏ ก0เช=2อม�2นเสุ#ยก�อนท#เด#ยว จ้Fงพาก�นปิฏ�เสุธกรรมแล่ะ ผู้ล่ขุองกรรม โทษค=อความฉั�บหัายท#2ยFดไว�ผู้�ดในเบ=)องต�น ก0อยากท#2จ้ะเปิล่=)องได�เหัม=อนปิล่าต�ดเบ0ด ยากท#2จ้ะเปิล่=)องตนออกจ้ากเบ0ดได� ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -18610 18 0 0 0

[๘๖๑] ขุ�าแต�พระราชา กระหัม�อมฉั�นจ้�กยกต�วอย�างมาเปิร#ยบถิวายเพ=2อปิระโยชน( แก�ท"ล่กระหัม�อม บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายในโล่กน#) บางพวกย�อมร" �เน=)อความได� ด�วยอ�ปิมา เปิร#ยบเหัม=อนเร=อขุองพ�อค�า บรรท�กสุ�นค�าหัน�กเก�นปิระมาณ์ ย�อมน.าสุ�นค�าอ�นหัน�กย�2งจ้มล่งในมหัาสุม�ทร ฉั�นใด นรชนสุ�2งสุมบาปิกรรมท#ล่ะน�อยๆ ก0ย�อมพาเอาบาปิอ�นหัน�กย�2งไปิจ้มล่งในนรก ฉั�นน�)น ท"ล่กระหัม�อมเพคXะ อก�ศล่อ�นหัน�กขุองอล่าตเสุนาบด#ย�งไม�บร�บ"รณ์(ก�อนอล่าตเสุนาบด#ย�งสุ�2งสุมบาปิอ�นเปิ>นเหัต�ใหั�ไปิสุ"�ท�คต�อย"� ขุอเดชะ การท#2 อล่าตเสุนาบด#ได�ร�บความสุ�ขุอย"�ในบ�ดน#) เปิ>นผู้ล่บ�ญท#2ตนได�ท.าไว�แล่�ว ในปิางก�อนน�2นเอง บ�ญขุองอล่าตเสุนาบด#น�)นจ้ะหัมดสุ�)น อล่าตเสุนาบด# จ้Fงมาย�นด#ในอก�ศล่กรรมอ�นไม�ใช�ค�ณ์ หัล่#กล่ะทางตรงเด�นไปิตามทาง อ�อม นรชนสุ�2งสุมบ�ญไว�แม�ท#ล่ะน�อยๆ ย�อมไปิสุ"�เทวโล่ก เหัม=อน ว#ชกบ�ร�ษผู้"�เปิ>นทาสุย�นด#ในกรรมอ�นงาม ย�อมม��งไปิสุ"�สุวรรค(ได� เปิร#ยบ เหัม=อนตาช�2งท#2ก.าล่�งช�2งขุอง ย�อมต.2าล่งขุ�างหันF2ง เม=2อเอาขุองหัน�กออกเสุ#ย ขุ�างท#2ต.2าก0จ้ะสุ"งขุF)น ฉัะน�)น นายว#ชกะผู้"�เปิ>นทาสุ เหั0นท�กขุ(ในตนว�นน#) เพราะได�เสุพบาปิกรรมท#2ตนกระท.าไว�ในปิางก�อน บาปิขุองเขุาจ้ะหัมดสุ�)น เขุาจ้Fงมาย�นด#ในว�น�ยอย�างน�)น ท"ล่กระหัม�อมอย�าคบหัาก�สุสุปิค�ณ์าช#วก ทรงด.าเน�นทางผู้�ดเล่ย เพคXะ. -2 1 0 0 0 -18620 12 0 0 0

[๘๖๒] ขุ�าแต�พระราชบ�ดา บ�คคล่คบคนเช�นใดๆ เปิ>นบ�ร�ษผู้"�ม#ศ#ล่หัร=ออสุ�ตบ�ร�ษผู้"�ไม�ม#ศ#ล่ เขุาย�อมตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองผู้"�น�)น บ�คคล่กระท.าคนเช�นใดใหั�เปิ>นม�ตร แล่ะเขุ�าไปิคบหัาคนเช�นใด แม�เขุาก0ย�อมเปิ>นเช�นคนน�)น เพราะการอย"�ร �วมก�นย�อมเปิ>นเช�นน�)นได� ผู้"�เสุพย�อมต�ดน�สุ�ยผู้"�ท#2ตนเสุพ ผู้"� ต�ดต�อย�อมต�ดน�สุ�ยผู้"�ท#2ตนต�ดต�อ เหัม=อนล่"กศรอาบยาพ�ษย�อมเปิM) อนแล่�งฉัะน�)น น�กปิราชญ(ไม�ควรเปิ>นผู้"�ม#คนล่ามกเปิ>นสุหัาย เพราะกล่�วจ้ะแปิด เปิM) อน การเสุพคนพาล่ ย�อมเปิ>นเหัม=อนบ�คคล่เอาใบไม�หั�อปิล่าเน�าแม�ใบไม�ก0ม#กล่�2นเหัม0นฟ� Oงไปิ ฉัะน�)น สุ�วนการคบหัาสุมาคมก�บน�กปิราชญ(ย�อมเปิ>นเหัม=อนบ�คคล่เอาใบไม�หั�อขุองหัอม แม�ใบไม�ก0ม#กล่�2นหัอมฟ� Oงไปิ ฉัะน�)น เพราะฉัะน�)น บ�ณ์ฑ�ตร" �ความเปิ>นบ�ณ์ฑ�ตขุองตนด�งใบไม�สุ.าหัร�บหั�อ จ้Fงไม�คบหัาสุมาคมอสุ�ตบ�ร�ษ คบหัาสุมาคมสุ�ตบ�ร�ษ อสุ�ตบ�ร�ษย�อม น.าไปิสุ"�นรก สุ�ตบ�ร�ษย�อมใหั�ถิFงสุ�คต�.

-2 1 0 0 0 -18630 20 0 0 0

[๘๖๓] แม�กระหัม�อมฉั�นก0ระล่Fกชาต�ท#2ตนได�ท�องเท#2ยวมาแล่�วได� ๗ ชาต� แล่ะ ระล่Fกชาต�ท#2ตนจ้�ต�จ้ากชาต�น#)แล่�วจ้�กไปิเก�ดในอนาคตอ#ก ๗ ชาต� ขุ�าแต� พระจ้อมปิระชาชน ชาต�ท#2 ๗ ขุองกระหัม�อมฉั�นในอด#ต กระหัม�อมฉั�น เก�ดเปิ>นบ�ตรนายช�างทองในแคว�นมคธราชคฤหั(มหัานคร กระหัม�อมฉั�นได�คบหัาสุหัายผู้"�ล่ามก ท.าบาปิกรรมไว�มาก เท#2ยวคบช"�ภรรยาขุองชายอ=2นเหัม=อนจ้ะไม�ตาย กรรมน�)นย�งไม�ใหั�ผู้ล่ เหัม=อนไฟอ�นเถิ�าปิกปิดไว� ในกาล่ต�อมาด�วยกรรมอ=2นๆ กระหัม�อมฉั�นน�)น ได�เก�ดในว�งสุร�ฐเม=อง โกสุ�มพ# เปิ>นบ�ตรเด#ยวในสุก�ล่เศรษฐ#ผู้"�สุมบ"รณ์( ม�2งค�2ง ม#ทร�พย(มากมายคนท�)งหัล่ายสุ�กการะบ"ชาอย"�เปิ>นน�ตย( ในชาต�น�)น กระหัม�อมฉั�นได�คบหัาสุมาคมม�ตรสุหัายผู้"�ย�นด#ในกรรมอ�นงาม ผู้"�เปิ>นบ�ณ์ฑ�ต เปิ>นพหั"สุ"ต เขุา ได�แนะน.าใหั�กระหัม�อมฉั�นร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่ในว�น ๑๔ ค.2า ๑๕ ค.2า ตล่อด ราตร#เปิ>นอ�นมาก กรรมน�)นย�งไม�ใหั�ผู้ล่ ด�งขุ�มทร�พย(ท#2ฝ่*งไว�ใต�น.)า คร�)น ภายหัล่�งบรรดาบาปิกรรมท�)งหัล่าย ปิรทารกกรรมอ�นใดท#2กระหัม�อมฉั�น ได�กระท.าไว�ในมคธร�ฐ ผู้ล่แหั�งกรรมน�)นมาถิFงกระหัม�อมฉั�นแล่�ว เหัม=อนด=2มยาพ�ษอ�นร�ายแรง ฉัะน�)น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากตระก"ล่เศรษฐ#น�)นแล่�ว ต�องหัมกไหัม�อย"�ในโรร�วนรกสุ�)นกาล่นาน เพราะกรรมขุองตน กระหัม�อมฉั�นระล่FกถิFงท�กขุ(ท#2ได�เสุวยในนรกน�)นไม�ได�ความสุ�ขุเล่ย กระหัม�อมฉั�นย�งท�กขุ(เปิ>นอ�นมากใหั�สุ�)นไปิในนรกน�)นนานปิR แล่�วเก�ดเปิ>นล่าถิ"กเขุาตอนอย"�ในภ�นนาคตมหัานคร. -2 1 0 0 0 -18640 31 0 0 0

[๘๖๔] กระหัม�อมฉั�น (เม=2อเก�ดเปิ>นล่า) ต�องพาล่"กผู้"�ด#ท�)งหัล่ายไปิด�วยหัล่�งบ�าง ด�วยรถิบ�าง น�2นเปิ>นผู้ล่แหั�งกรรม ค=อ การท#2กระหัม�อมฉั�นคบช"�ภรรยาขุองผู้"�อ=2น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากชาต�เปิ>น ล่าน�)นแล่�ว ไปิบ�งเก�ดเปิ>นล่�งในปิ9าใหัญ� ถิ"กนายฝ่"งผู้"�คะนองขุบก�ดล่"ก อ�ณ์ฑะ น�2นเปิ>นผู้ล่แหั�งกรรม ค=อ การท#2กระหัม�อมฉั�นคบช"�ภรรยาขุอง ผู้"�อ=2น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากชาต�เปิ>นล่�งน�)นแล่�ว ได�เก�ดเปิ>นโคในทสุ�นนร�ฐ ถิ"กเขุาตอน ม#ก.าล่�งแขุ0งแรงกระหัม�อมฉั�นต�องเท#ยมยานอย"�สุ�)นกาล่นาน น�2นเปิ>นผู้ล่ขุองกรรม ค=อ การท#2กระหัม�อมฉั�นคบช"�ภรรยาขุองผู้"�อ=2น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากชาต�เปิ>นโคน�)นแล่�ว มาบ�งเก�ดเปิ>นกระเทยในตระก"ล่ท#2ม#โภคสุมบ�ต�มากในแคว�นว�ชช# จ้ะได�เก�ดเปิ>นมน�ษย(ยากจ้ร�งๆ น�2น เปิ>นผู้ล่แหั�งกรรม ค=อ การท#2กระหัม�อมฉั�นคบช"�ภรรยาผู้"�อ=2น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากชาต�เปิ>นกระเทยน�)นแล่�ว ได�ไปิบ�งเก�ดเปิ>นนางอ�ปิสุรในน�นทว�น ณ์ ดาวดFงสุ(พ�ภพ ม#วรรณ์น�าใคร� ม# ผู้�าแล่ะอาภรณ์(อ�นว�จ้�ตร สุวมก�ณ์ฑล่แก�วมณ์# เปิ>นผู้"�ฉัล่าดในการฟOอนร.า ขุ�บร�อง เปิ>นบาทบร�จ้าร�กาขุองท�าวสุ�กกะ ขุ�าแต�พระ

องค(ผู้"�ครองว�เทหัร�ฐ เม=2อกระหัม�อมฉั�นอย"�ในดาวดFงสุ(พ�ภพน�)น ระล่Fกชาต�แม�ในอนาคตได�อ#ก๗ ชาต� ท#2กระหัม�อมฉั�นจ้�ต�จ้ากดาวดFงสุ(พ�ภพน�)นแล่�ว จ้�กไปิเก�ดต�อไปิ ก�ศล่ท#2กระหัม�อมฉั�นกระท.าไว�ในเม=องโกสุ�มพ#ตามมาใหั�ผู้ล่ กระหัม�อมฉั�น จ้�ต�จ้ากดาวดFงสุ(พ�ภพน�)นแล่�ว ท�องเท#2ยวไปิในเทวดาแล่ะมน�ษย( ขุ�าแต� พระมหัาราชา กระหัม�อมฉั�นเปิ>นผู้"�อ�นชนท�)งหัล่ายสุ�กการบ"ชาแล่�วเปิ>นน�ตย(ตล่อด ๗ ชาต� กระหัม�อมฉั�นไม�พ�นจ้ากความเปิ>นหัญ�งตล่อด ๖ ชาต� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ชาต�ท#2 ๗ กระหัม�อมฉั�นจ้�กได�เก�ดเปิ>นเทวดา ผู้"�ชาย เปิ>นเทพบ�ตรผู้"�ม#ฤทธ�Aมาก เปิ>นผู้"�สุ"งสุ�ดในหัม"�เทวดา แม�ว�นน#)นางอ�ปิสุรท�)งหัล่ายก0ย�งร�อยดอกไม�เปิ>นพวงมาล่�ยอย"�ในน�นทว�น เทพบ�ตร พระนามว�าชวะสุาม#ขุองกระหัม�อมฉั�น ย�งร�บพวงมาล่�ยอย"� ๑๖ ปิR ในมน�ษย(น#)ราวคร" �หันF2งขุองเทวดา ๑๐๐ ปิRในมน�ษย(เปิ>นค=นหันF2งว�นหันF2งขุองเทวดาด�งท#2ได�กราบท"ล่ใหั�ทรงทราบมาน#) กรรมท�)งหัล่ายย�อมต�ดตามไปิ ท�กๆ ชาต� แม�ต�)งอสุงไขุย ด�วยว�ากรรมจ้ะเปิ>นกรรมด#หัร=อกรรมช�2วก0ตาม(ย�งไม�ใหั�ผู้ล่แล่�ว) ย�อมไม�พ�นาศไปิ.-2 1 0 0 0 -18650 17 0 0 0

[๘๖๕] ชายใดปิรารถินาเปิ>นบ�ร�ษท�กๆ ชาต�ไปิ ก0พFงเว�นภรรยาผู้"�อ=2นเสุ#ย เหัม=อน บ�คคล่ล่�างเท�าสุะอาดแล่�วเว�นเปิMอกตม ฉัะน�)น หัญ�งใดปิรารถินาเปิ>นบ�ร�ษ ท�กๆ ชาต�ไปิ ก0พFงย.าเกรงสุาม# เหัม=อนนางเทพอ�ปิสุรผู้"�เปิ>นบาทบร�จ้าร�กาย.าเกรงพระอ�นทร( ฉัะน�)น ผู้"�ใดปิรารถินาโภคทร�พย( อาย�ยศแล่ะสุ�ขุอ�น เปิ>นท�พย( ก0พFงเว�นบาปิท�)งหัล่ายปิระพฤต�แต�สุ�จ้ร�ตธรรม ๓ อย�าง สุตร#ก0ตาม บ�ร�ษก0ตาม ควรเปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาทด�วยกาย วาจ้า ใจ้ ม#ปิ*ญญา เคร=2องพ�จ้ารณ์าเพ=2อปิระโยชน(ขุองตน นรชนเหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งในโล่กน#) ท#2เปิ>นคนม#ยศ ม#โภคทร�พย(บร�บ"รณ์(ท�กอย�าง นรชนเหัล่�าน�)นได�สุ�2งสุม กรรมด#ไว�ในปิางก�อนแล่�วโดยไม�ต�องสุงสุ�ย สุ�ตว(ท�)งปิวงล่�วนม#กรรมเปิ>นขุองต�ว ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุอพระองค(ทรงพระราชด.าร�ด�วย พระองค(เถิ�ด ขุ�าแต�พระจ้อมชน พระสุนม (ผู้"�ทรงโฉัมงดงาม) ปิาน ด�งนางเทพอ�ปิสุรผู้"�ปิระด�บปิระดาคล่�มกายด�วยร�างแหัทองเหัล่�าน#) พระองค(ทรงได�มาเพราะผู้ล่แหั�งกรรมอะไร พระนางร�จ้าราชก�ญญา ทรงย�ง พระเจ้�าอ�งคต�ราชพระชนกนาถิใหั�ทรงย�นด# พระราชก�มาร#ผู้"�ม#ว�ตรอ�นด#งาม ทรงกราบท"ล่ทางสุ�คต�แก�พระชนกนาถิ ด�งหันF2งบอกทางใหั�แก�คนหัล่งทาง แล่ะได�ทรงกราบท"ล่ขุ�อธรรมถิวายโดยน�ยต�างๆ ด�งน#)แล่ ฯ -2 1 0 0 0 -18660 4 0 0 0

[๘๖๖] ในกาล่น�)น นารทมหัาพรหัมตรวจ้ด"ชมพ"ทว#ปิ ได�เหั0นพระเจ้�า อ�งคต�ราชผู้"�ทรงม#ความเหั0นผู้�ด จ้Fงมาจ้ากพรหัมโล่กถิFงถิ�2น มน�ษย( ล่.าด�บน�)น นารทมหัาพรหัมได�ย=นอย"�ท#2ปิราสุาทเบ=)อง พระพ�กตร(แหั�งพระเจ้�าว�เทหัราช ก0พระนางร�จ้าราชธ�ดาเหั0นนารทฤาษ#น�)นมาถิFง จ้Fงนม�สุการ ฯ

-2 1 0 0 0 -18670 5 0 0 0

[๘๖๗] คร�)งน�)น พระราชาทรงหัวาดพระท�ย เสุด0จ้ล่งจ้ากราชอาสุน(เม=2อจ้ะตร�สุถิามนารทฤาษ# ได�ตร�สุพระด.าร�สุน#)ว�า ท�านม# ผู้�วพรรณ์งามด�งเทวดา สุ�องร�ศม#สุว�างจ้�าไปิท�2วท�ศด�งพระจ้�นทร( ท�านมาจ้ากไหันหันอ ขุ�าพเจ้�าถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกนามแล่ะโคตรแก�ขุ�าพเจ้�า คนในมน�ษยโล่กย�อมร" �จ้�กท�านอย�างไรหันอ ฯ-2 1 0 0 0 -18680 4 0 0 0

[๘๖๘] อาตมภาพมาจ้ากเทวโล่กเด#Zยวน#)เอง สุ�องร�ศม#สุว�างจ้�าไปิ ท�2วท�ศด�งพระจ้�นทร( มหัาบพ�ตรตร�สุถิามแล่�ว อาตมภาพ ขุอถิวายพระพรนามแล่ะโคตรใหั�ทรงทราบ คนท�)งหัล่ายเขุา ร" �จ้�กอาตมภาพโดยนามว�านารทะ แล่ะโดยโคตรว�าก�สุสุปิะ ฯ -2 1 0 0 0 -18690 3 0 0 0

[๘๖๙] สุ�ณ์ฐาณ์ขุองท�านแล่ะการท#2ท�านเหัาะไปิแล่ะย=นอย"�บนอากาศได�น�าอ�ศจ้รรย( ด"กรท�านนารทะ ขุ�าพเจ้�าขุอถิามเน=)อความน#) กะท�าน เออเพราะเหัต�อะไรท�านจ้Fงม#ฤทธ�Aเช�นน#) ฯ -2 1 0 0 0 -18700 4 0 0 0

[๘๗๐] ค�ณ์ธรรม ๔ ปิระการน#) ค=อ สุ�จ้จ้ะ ๑ ธรรม ๑ ทมะ ๑ จ้าคะ ๑ อาตมภาพได�ท.าไว�แล่�วในภพก�อน เพราะค�ณ์ธรรม ท#2อาตมภาพเสุพมาด#แล่�วน�)นแล่ อาตมภาพจ้Fงไปิไหันๆ ได� ตามความปิรารถินา เร0วท�นใจ้ ฯ -2 1 0 0 0 -18710 3 0 0 0

[๘๗๑] เม=2อท�านบอกความสุ.าเร0จ้แหั�งบ�ญ ช=2อว�าท�านบอกความ อ�ศจ้รรย( ถิ�าแล่เปิ>นจ้ร�งอย�างท�านกล่�าว ด"กรท�านนารทะ ขุ�าพเจ้�าขุอถิามเน=)อความน#)กะท�าน ขุ�าพเจ้�าถิามแล่�ว ขุอท�าน จ้งพยากรณ์(ใหั�ด# ฯ -2 1 0 0 0 -18720 4 0 0 0

[๘๗๒] ขุอถิวายพระพร ขุ�อใดพระองค(ทรงสุงสุ�ย เช�ญมหัาบพ�ตร ตร�สุถิามขุ�อน�)นกะอาตมภาพเถิ�ด อาตมภาพจ้ะถิวายว�สุ�ชนา ใหั�มหัาบพ�ตรทรงสุ�)นสุงสุ�ย ด�วยน�ย ด�วยญายธรรม แล่ะ ด�วยเหัต�ท�)งหัล่าย ฯ-2 1 0 0 0 -18730 3 0 0 0

[๘๗๓] ด"กรท�านนารทะ ขุ�าพเจ้�าขุอถิามเน=)อความน#)กะท�าน ท�านถิ"ก ถิามแล่�ว อย�าได�กล่�าวม�สุาแก�ขุ�าพเจ้�า ท#2คนเขุาพ"ดก�นว�า เทวดาม# มารดาบ�ดาม# ปิรโล่กม#น�)น เปิ>นจ้ร�งหัร=อ ฯ

-2 1 0 0 0 -18740 2 0 0 0

[๘๗๔] ท#2คนเขุาพ"ดก�นว�าเทวดาม# มารดาบ�ดาม# แล่ะปิรโล่กม#น�)น เปิ>นจ้ร�งท�)งน�)น แต�นรชนผู้"�หัล่งงมงายใคร�ในกามท�)งหัล่ายจ้Fงไม�ร" �ปิรโล่ก ฯ -2 1 0 0 0 -18750 4 0 0 0

[๘๗๕] ด"กรท�านนารทะ ถิ�าท�านเช=2อว�าปิรโล่กม#จ้ร�ง สุถิานท#2อย"�ในปิรโล่กขุองเหัล่�าสุ�ตว(ผู้"�ตายไปิแล่�วก0ต�องม# ขุอท�านจ้งใหั�ทร�พย( ๕๐๐ กหัาปิณ์ะแก�ขุ�าพเจ้�าในโล่กน#) ขุ�าพเจ้�าจ้ะใช�ใหั� ท�านพ�นหันF2งในปิรโล่ก ฯ-2 1 0 0 0 -18760 9 0 0 0

[๘๗๖] ถิ�าอาตมภาพร" �ว�ามหัาบพ�ตรทรงม#ศ#ล่ ทรงร" �ความปิระสุงค( ขุองสุมณ์พราหัมณ์( อาตมภาพก0จ้ะใหั�มหัาบพ�ตรทรงย=มสุ�ก หั�าร�อย แต�มหัาบพ�ตรหัยาบช�า ทรงจ้�ต�จ้ากโล่กน#)แล่�ว จ้ะ ต�องไปิอย"�ในนรก ใครจ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่กเล่�า ผู้"�ใดในโล่กน#)เปิ>นผู้"�ไม�ม#ศ#ล่ธรรม ปิระพฤต�ช�2ว เก#ยจ้คร�านม#กรรมอ�นหัยาบช�า บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายย�อมไม�ใหั�หัน#)ในผู้"�น�)น เพราะจ้ะไม�ได�ทร�พย(ค=นจ้ากคนเช�นน�)น สุ�วนบ�คคล่ผู้"�ขุย�นหัม�2นเพ#ยร ม#ศ#ล่ ร" �ความปิระสุงค( คนท�)งหัล่ายร" �แล่�ว ย�อม เอาโภคทร�พย(มาเช=)อเช�ญเอง ด�วยค�ดว�า ผู้"�น#)ท.าการงานเสุร0จ้ แล่�ว พFงน.ามาใช�ใหั� ฯ -2 1 0 0 0 -18770 5 0 0 0

[๘๗๗] ขุอถิวายพระพร มหัาบพ�ตรเสุด0จ้ไปิจ้ากท#2น#2แล่�ว จ้�กทอด พระเนตรเหั0นพระองค(เองอย"�ในนรกน�)น ซ่F2งถิ"กฝ่"งการ�ม ย=)อแย�งฉั�ดคร�าอย"� ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่กกะมหัาบพ�ตรผู้"�ตกอย"�ในนรก ถิ"กฝ่"งกา ฝ่"งแร�ง ฝ่"งสุ�น�ขุ ร�มก�ดก�น ต�วขุาดกระจ้�ดกระจ้าย เล่=อดไหัล่โทรม ฯ -2 1 0 0 0 -18780 3 0 0 0

[๘๗๘] ในโล่ก�นตนรกน�)นม=ดท#2สุ�ด ไม�ม#พระจ้�นทร(แล่ะพระอาท�ตย(โล่ก�นตนรกม=ดต=)ออย"�ท�กเม=2อ น�ากล่�ว กล่างค=นกล่างว�นไม� ปิรากฏ ผู้"�ต�องการทร�พย(คนไรเล่�า จ้ะพFงเท#2ยวไปิในสุถิานท#2 เช�นน�)นได� ฯ -2 1 0 0 0 -18790 6 0 0 0

[๘๗๙] ในโล่ก�นตนรกน�)นม#สุ�น�ขุ ๒ เหัล่�า ค=อ ด�างเหัล่�า ๑ ด.าเหัล่�า ๑ ล่�วนม#ร�างกายก.าย.าล่.2าสุ�นแขุ0งแรง ย�อมพาก�นมา@ ก�ดก�นผู้"�ท#2จ้�ต�จ้ากมน�ษยโล่กน#) ไปิตกอย"�ในโล่ก�นตนรก ด�วย @ เขุ#)ยวเหัล่0ก ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2ง @ ในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรผู้"�ตกอย"�ในนรก ถิ"กสุ�น�ขุอ�นทาร�ณ์ร�ายกาจ้ น.า@ ท�กขุ(มาใหั� ร�มก�ดก�นต�วขุาดกระจ้�ด

กระจ้ายเล่=อดไหัล่โทรมได�.-2 1 0 0 0 -18800 5 0 0 0

[๘๘๐] แล่ะในนรกอ�นร�ายกาจ้ พวกนายน�รยบาล่ช=2อกาล่"ปิกาล่ะ ผู้"�เปิ>นขุ�าศFก @ พาก�นเอาดาบแล่ะหัอกอ�นคมกร�บมาท�2มแทงนรชนผู้"�กระท.ากรรมช�2วไว�ใน @ ภพก�อน ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรผู้"�ถิ"ก@ ท�2มแทงท#2ท�อง ท#2สุ#ขุ�าง พระอ�ทรพร�นว�2งว� �นอย"�ในนรก ต�วขุาดกระจ้�ด @ กระจ้ายเล่=อดไหัล่โทรมได�. -2 1 0 0 0 -18810 6 0 0 0

[๘๘๑] ในโล่ก�นตนรกน�)น ม#หั�าฝ่นต�างๆ ชน�ด ค=อ หัอก ดาบ แหัล่ม หัล่าว @ ม#ปิระกายวาวด�งถิ�านเพล่�ง ตกล่งบนศ#รษะ สุายอ�สุน#ศ�ล่าอ�นแดงโชน @ ตกต�องสุ�ตว(นรกผู้"�ม#กรรมหัยาบช�า แล่ะในนรกน�)นม#ล่มร�อนยากท#2จ้ะทน @ ได� สุ�ตว(ในนรกน�)น ย�อมไม�ได�ร�บความสุ�ขุแม�แต�น�อย ใครเล่�าจ้ะพFงไปิ @ ทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรซ่F2งทรงกระสุ�บกระสุ�ายว�2งไปิ @ มาหัาท#2ซ่�อนเร�นม�ได�.-2 1 0 0 0 -18820 3 0 0 0

[๘๘๒] ใครเล่�า จ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรผู้"�ถิ"กเท#ยมใน @ รถิว�2งไปิว�2งมา ต�องเหัย#ยบแผู้�นด�นอ�นล่�กโพล่ง ถิ"กแทงด�วยปิระต�กอย"�ได�. -2 1 0 0 0 -18830 3 0 0 0

[๘๘๓] ใครเล่�า จ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรซ่F2งทนไม�ได�@ ว�2งไปิขุF)นภ"เขุาอ�นดาดไปิด�วยขุวากกรด ล่�กโชนน�าสุยดสุยองอย�างย�2ง ต�ว @ ขุาดกระจ้�ดกระจ้ายเล่=อดไหัล่โทรมได�. -2 1 0 0 0 -18840 3 0 0 0

[๘๘๔] ใครเล่�า จ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรซ่F2งต�องว�2งขุF)น @ เหัย#ยบถิ�านเพล่�งกองเท�าภ"เขุา ล่�กโพล่งน�ากล่�ว ม#ต�วถิ"กไฟไหัม�ทนไม�@ ไหัว ร�องครวญครางอย"�ได�.-2 1 0 0 0 -18850 8 0 0 0

[๘๘๕] ต�นง�)วสุ"งเท#ยมเมฆ่ เต0มไปิด�วยหันามเหัล่0กคมกร�บ กระหัายเล่=อดคน @ หัญ�งผู้"�ปิระพฤต�ล่�วงสุาม# แล่ะชายผู้"�หัากระท.าช" �ภรรยาผู้"�อ=2น ถิ"กนาย @ น�รยบาล่ผู้"�ท.าตามสุ�2งขุองพระยายม ถิ=อหัอกไล่�ท�2มแทงใหั�ขุF)นต�นง�)วน�)น@ ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(จ้.านวนน�)น กะมหัาบพ�ตร ซ่F2งต�องขุF)นต�นง�)วใน@ นรกเล่=อดไหัล่เปิรอะเปิM) อน ม#กายเหั#)ยมเกร#ยมหัน�งปิอกเปิก กระสุ�บ@ กระสุ�าย เสุวยเวทนาอย�างหัน�ก ใครเล่�าจ้ะไปิขุอทร�พย(จ้.านวนเท�าน�)น@ กะพระองค(ผู้"�หัอบแล่�วหัอบ

อ#ก อ�นเปิ>นโทษขุองบ�รพกรรม หัน�งปิอกเปิก@ เด�นทางผู้�ดได�. -2 1 0 0 0 -18860 4 0 0 0

[๘๘๖] ต�นง�)วสุ"งเท#ยมเมฆ่ เต0มไปิด�วยใบเหัล่0กคมกร�บด�งดาบ กระหัายเล่=อดคน@ ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(พ�นหันF2งในปิรโล่ก กะมหัาบพ�ตรซ่F2งขุF)นอย"�บน @ ต�นง�)วน�)น ก�าวไปิเหัย#ยบใบเหัล่0กอ�นคมด�งดาบ ก0ถิ"กใบง�)วอ�นคมน�)น @ บาด ม#ต�วขุาดกระจ้�ดกระจ้ายเล่=อดไหัล่โทรมได�. -2 1 0 0 0 -18870 3 0 0 0

[๘๘๗] ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(จ้.านวนน�)น กะมหัาบพ�ตรซ่F2งเด�นหัน#ออกจ้ากขุ�ม @ นรกไม�ง�)ว ม#ใบเปิ>นดาบ ไปิพล่�ดตกล่งในแม�น.)าเวตรณ์#ได�.-2 1 0 0 0 -18880 4 0 0 0

[๘๘๘] แม�น.)าเวตรณ์# น.)าเปิ>นกรด เผู้0ดร�อน ยากท#2จ้ะขุ�ามได� ดาดาษไปิด�วย @ บ�วเหัล่0ก ม#ใบคมกร�บไหัล่อย"� ใครเล่�าจ้ะไปิทวงทร�พย(น�)นกะมหัาบพ�ตร @ ซ่F2งม#ต�วขุาดกระจ้�ดกระจ้าย เปิรอะเปิM) อนไปิด�วยโล่หั�ต ล่อยอย"�ใน @ เวตรณ์#นท#น�)น หัาท#2เกาะม�ได�. -2 1 0 0 0 -18890 9 0 0 0

[๘๘๙] ขุ�าพเจ้�าแทบจ้ะล่�มเหัม=อนต�นไม�ท#2ถิ"กต�ด ขุ�าพเจ้�าหัล่งสุ.าค�ญผู้�ดจ้Fงไม�ร" �จ้�ก @ ท�ศ ท�านฤาษ# ขุ�าพเจ้�าได�ฟ*งคาถิาภาษ�ตขุองท�านแล่�วย�อมร�อนใจ้ เพราะ @ กล่�วมหัาภ�ย ท�านฤาษ# ขุอท�านจ้งเปิ>นท#2พF2งขุองขุ�าพเจ้�า ด�งหันF2งน.)าสุ.าหัร�บ@ แก�กระหัายในเวล่าร�อน เกาะเปิ>นท#2อาศ�ยในหั�วงมหัาสุม�ทร แล่ะปิระท#ปิ @ สุ.าหัร�บสุ�องสุว�างในท#2ม=ดฉัะน�)นเถิ�ด ท�านฤาษ# ขุอท�านจ้งสุอนอรรถิแล่ะ@ ธรรมแก�ขุ�าพเจ้�า ในกาล่ก�อนขุ�าพเจ้�าได�กระท.าความผู้�ดไว�สุ�วนเด#ยว @ ขุ�าแต�ท�านนารทะ ขุอท�านจ้งบอกทางบร�สุ�ทธ�Aแก�ขุ�าพเจ้�า โดยท#2ขุ�าพเจ้�า@ จ้ะไม�พFงตกไปิในนรกด�วยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -18900 13 0 0 0

[๘๙๐] พระราชา ๖ พระองค(น#) ค=อ ท�าวธตรฐ ท�าวเวสุสุาม�ตระ ท�าวอ�ฏฐกะ@ ท�าวยมท�ตต� ท�าวอ�สุสุ�นนระ ท�าวสุ#ว�ราชแล่ะพระราชาพระองค(อ=2นๆ@ ได�ทรงบ.าร�งสุมณ์พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายแล่�วเสุด0จ้ไปิย�งสุวรรค( ฉั�นใด ด"กร @ มหัาบพ�ตรผู้"�เปิ>นพระเจ้�าแผู้�นด�น แม�มหัาบพ�ตรก0ฉั�นน�)น จ้งทรงเว�น @ อธรรม แล่�วทรงปิระพฤต�ธรรม ราชบ�ร�ษท�)งหัล่ายจ้งถิ=ออาหัารไปิปิระกาศ@ ภายในพระราชน�เวศน( แล่ะภายในพระนครว�า ใครหั�ว ใครกระหัาย ใครปิรารถินามาล่า ใครปิรารถินาเคร=2องล่"บไล่� ใครไม�ม#ผู้�าน��งหั�ม จ้�กน��งหั�มผู้�าสุ#ต�างๆ ตามปิรารถินา ใครต�องการร�ม ใครต�อง การรองเท�า อย�างเน=)ออ�อนอย�างด#

ราชบ�ร�ษท�)งหัล่ายจ้งปิระกาศ ด�งน#)ในพระนครขุองพระองค(ท�)งเวล่าเย0นแล่ะเวล่าเช�า มหัา บพ�ตรอย�าได�ใช�คนแก�เฒ�า แล่ะโคม�าอ�นแก�ชราเหัม=อนด�งก�อนแล่ะจ้งทรงพระราชทานเคร=2องบร�หัาร แก�บ�คคล่ ท#2เปิ>นก.าล่�งเคยกระท.าความด#ไว�เท�าเด�มเถิ�ด ฯ -2 1 0 0 0 -18910 22 0 0 0

[๘๙๑] มหัาบพ�ตรจ้งทรงสุ.าค�ญพระวรกายขุองพระองค(ว�าเปิ>นด�งรถิ อ�นม#ใจ้เปิ>นนายสุารถิ# กระปิร#)กระเปิร�า (เพราะปิราศจ้ากถิ�2นม�ทธะ) อ�นม#อว�หั�งสุาเปิ>นเพล่าท#2เร#ยบร�อยด# ม#การบร�จ้าคเปิ>นหัล่�งคา ม#การสุ.ารวมเท�าเปิ>นกง ม#การสุ.ารวมม=อเปิ>นกระพอง ม#การ สุ.ารวมท�องเปิ>นน.)าม�นหัยอด ม#การสุ.ารวมวาจ้าเปิ>นความเง#ยบ สุน�ท ม#การกล่�าวค.าสุ�ตย(เปิ>นองค(รถิอ�นบร�บ"รณ์( ม#การไม�กล่�าวค.าสุ�อเสุ#ยดเปิ>นการเขุ�าหัน�าไม�สุน�ท ม#การกล่�าวค.าอ�อนหัวาน เปิ>นเคร=2องรถิอ�นเกล่#)ยงเกล่า ม#การกล่�าวพอปิระมาณ์เปิ>นเคร=2อง ผู้"กร�ด ม#ศร�ทธาแล่ะอโล่ภะเปิ>นเคร=2องปิระด�บ ม#การถิ�อมตนแล่ะกราบไหัว�เปิ>นก"บ ม#ความไม�กระด�างเปิ>นงอนรถิ ม#การสุ.ารวมศ#ล่เปิ>นเช=อกขุ�นชะเนาะ ม#ความไม�โกรธเปิ>นอาการไม� กระเท=อน ม#ก�ศล่ธรรมเปิ>นเศวตรฉั�ตร ม#พาหั�สุ�จ้จ้ะเปิ>นสุายทาบ ม#การต�)งจ้�ตม�2นเปิ>นท#2ม�2น ม#ความค�ดเคร=2องร" �จ้�กกาล่เปิ>นไม�แก�น ม#ความแกล่�วกล่�าเปิ>นไม�ค.)า ม#ความปิระพฤต�ถิ�อมตนเปิ>น เช=อกขุ�นแอก ม#ความไม�เย�อหัย�2งเปิ>นแอกเบา ม#จ้�ตไม�หัดหั"�เปิ>นเคร=2องล่าด ม#การเสุพบ�คคล่ผู้"�เจ้ร�ญเปิ>นเคร=2องก.าจ้�ดธ�ล่# ม#สุต�ขุองน�กปิราชญ(เปิ>นปิฏ�ก ม#ความเพ#ยรเปิ>นสุายบ�งเหั#ยน ม#ใจ้ท#2ฝ่Yกฝ่นด#แล่�วเช�นด�งม�าท#2หั�ดไว�เร#ยบเปิ>นเคร=2องน.าทาง ความ ปิรารถินาแล่ะความโล่ภเปิ>นทางคด สุ�วนความสุ.ารวมเปิ>นทาง ตรง ขุอถิวายพระพร ปิ*ญญาเปิ>นเคร=2องกระต��นเต=อนม�า ในรถิค=อพระวรกายขุองมหัาบพ�ตรท#2ก.าล่�งแล่�นไปิในร"ปิ เสุ#ยง กล่�2น รสุ พระองค(น�)นแล่เปิ>นสุารถิ# ถิ�าความปิระพฤต�ชอบแล่ะความ เพ#ยรม�2นม#อย"�ด�วยยานน#) รถิน�)นจ้ะใหั�สุ�2งท#2น�าใคร�ท�กอย�าง จ้ะ ไม�น.าไปิบ�งเก�ดในนรก ฯ-2 1 0 0 0 -18920 9 0 0 0

[๘๙๒] อล่าตเสุนาบด#เปิ>นพระเทวท�ตต( สุ�นามอ.ามาตย(เปิ>นพระภ�ททช�ว�ชยอ.ามาตย(เปิ>นพระสุาร#บ�ตร ว#ชกบ�ร�ษเปิ>นพระโมคค�ล่ล่านะ สุ�น�กขุ�ตตะเปิ>นล่�จ้ฉัว#บ�ตร ค�ณ์าช#วกเปิ>นอเจ้ล่ก พระนางร�จ้า ราชธ�ดาผู้"�ทรงย�งพระราชาใหั�เล่=2อมใสุ เปิ>นพระอานนท( พระเจ้�า อ�งคต�ราชผู้"�ม#ท�ฐ�ช�2วในกาล่น�)นเปิ>นพระอ�ร�เวล่ก�สุสุปิะ มหัา พรหัมโพธ�สุ�ตว(เปิ>นเราตถิาคต ท�านท�)งหัล่ายจ้งทรงชาดกไว� ด�วยปิระการฉัะน#)แล่ ฯ จ้บมหัานารทก�สุสุปิชาดกท#2 ๘ -----------------------------------

๙. ว�ธ�รชาดก -2 1 0 0 0 -1893

0 3 0 0 0

[๘๙๓] เธอม#ผู้�วพรรณ์เหัล่=อง ซ่"บผู้อม ถิอยก.าล่�ง เม=2อก�อนร"ปิพรรณ์ ขุองเธอม�ได�เปิ>นเช�นน#)เล่ย ด"กรพระน�องว�มล่า พ#2ถิามแล่�ว ขุอเธอจ้งบอก เวทนาในร�างกายขุองเธอเปิ>นเช�นไร ฯ -2 1 0 0 0 -18940 4 0 0 0

[๘๙๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมหัม"�นาค ช=2อว�าความอยากได�โน�น อยากได�น#2 เขุาเร#ยกก�นว�าเปิ>นธรรมดาขุองหัญ�งท�)งหัล่ายในหัม"�มน�ษย( ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดในหัม"�นาค หัม�อมฉั�น ปิรารถินาดวงหัท�ยขุองว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ต ท#2บ�คคล่น.ามาได�โดยชอบ เพคะ ฯ-2 1 0 0 0 -18950 3 0 0 0

[๘๙๕] ด"กรพระน�องว�มล่า เธอปิรารถินาหัท�ยขุองว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ต ด�งจ้ะ ปิรารถินาพระจ้�นทร( พระอาท�ตย( หัร=อล่ม เพราะว�าว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ตยากท#2บ�คคล่จ้ะเหั0นได� ใครจ้�กน.าว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ตมาใน นาคพ�ภพน#)ได� ฯ-2 1 0 0 0 -18960 5 0 0 0

[๘๙๖] ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระบ�ดา เหัต�ไรหันอสุมเด0จ้พระบ�ดาจ้Fงทรง ซ่บเซ่า พระพ�กตร(ขุองสุมเด0จ้พระบ�ดา เปิ>นเหัม=อน ดอกปิท�มท#2ถิ"กขุย.าด�วยม=อ ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระบ�ดาผู้"�เปิ>นใหัญ� เปิ>นท#2เกรงขุามขุองศ�ตร" เหัต�ไรหันอสุมเด0จ้พระบ�ดาจ้Fงทรง เปิ>นท�กขุ(พระหัฤท�ย อย�าทรงเศร�าโศกไปิเล่ย เพคXะ ฯ -2 1 0 0 0 -18970 3 0 0 0

[๘๙๗] อ�ร�นทด#ล่"กร�ก ก0พระมารดาขุองเจ้�า ปิรารถินาดวงหัท�ยขุองว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ตเพราะว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ยากท#2บ�คคล่จ้ะเหั0นได� ใครจ้�กน.าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต มาใน นาคพ�ภพน#)ได�. -2 1 0 0 0 -18980 3 0 0 0

[๘๙๘] เจ้�าจ้งไปิเท#2ยวแสุวงหัาสุาม# ซ่F2งสุามารถิน.าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตมาในนาคพ�ภพน#) ก0นางนาคมาณ์ว�กาน�)นได�สุด�บพระด.าร�สุขุองพระบ�ดาด�งน#)แล่�ว เปิ>นผู้"�ม#จ้�ตช��มด�วยก�เล่สุ ออกเท#2ยวแสุวงหัาสุาม#ในค=นน�)น. -2 1 0 0 0 -18990 3 0 0 0

[๘๙๙] คนธรรพ( รากษสุ นาค ก�นนร หัร=อมน�ษย(ผู้"�ฉัล่าดสุามารถิ จ้ะใหั� สุ�2งท#2น�าใคร�ท�)งปิวงได� คนไหันก0ตามท#2จ้�กเปิ>นสุาม#ขุองเราตล่อดกาล่นาน.-2 1 0 0 0 -19000 3 0 0 0

[๙๐๐] ด"กรนางผู้"�ม#น�ยน(ตาหัาท#2ต�ม�ได� เธอจ้งเบาใจ้เถิ�ด เราจ้�กเปิ>นสุาม#

ขุองเธอจ้�กเปิ>นผู้"�เล่#)ยงด"เธอ เพราะปิ*ญญาขุองเราอ�นสุามารถิจ้ะน.าเน=)อดวงใจ้ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตมาใหั� จ้งเบาใจ้เถิ�ด เธอจ้�กเปิ>นภรรยาขุองเรา. -2 1 0 0 0 -19010 3 0 0 0

[๙๐๑] นางอ�ร�นทด#ผู้"�ม#ใจ้ก.าหัน�ดร�กใคร� เพราะเคยร�วมอภ�รมย(ก�นมาในภพก�อนได�กล่�าวก�บปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ว�า มาเถิ�ดท�าน เราจ้�กไปิในสุ.าน�กพระบ�ดาขุองด�ฉั�น พระบ�ดาขุองด�ฉั�นจ้�กตร�สุบอกเน=)อความน�)นแก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -19020 3 0 0 0

[๙๐๒] นางอ�ร�นทด#ปิระด�บปิระดาน��งผู้�าเร#ยบร�อย ท�ดทรงดอกไม�ปิระพรมด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( จ้"งม=อปิ�ณ์ณ์กย�กษ(เขุ�าไปิสุ"�สุ.าน�กแหั�งพระบ�ดา.-2 1 0 0 0 -19030 7 0 0 0

[๙๐๓] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐกว�าหัม"�นาค ขุอพระองค(ได�ทรงโปิรดสุด�บถิ�อย ค.าขุองขุ�าพระองค( ขุอพระองค(จ้งทรงร�บสุ�นสุอดตามสุมควร ขุ�าพระองค(ปิรารถินาพระนางอ�ร�นทด# ขุอพระองค( ได�ทรงพระกร�ณ์าใหั�ขุ�าพระองค( ได�อย"�ร �วมก�บพระนางอ�ร�นทด#เถิ�ด ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุอได� ทรงพระกร�ณ์าร�บสุ�นสุอดน�)น ค=อ ช�าง ๑๐๐ ม�า ๑๐๐ รถิเท#ยมม�า ๑๐๐ เกว#ยนบรรท�กขุองเต0ม ล่�วนแก�วต�างๆ ๑๐๐ ขุอได�โปิรดพระราชทาน พระราชธ�ดาอ�ร�นทด#แก�ขุ�าพระองค(เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -19040 3 0 0 0

[๙๐๔] ขุอท�านจ้งรออย"�จ้นเราได�ปิรFกษาหัาร=อก�บบรรดาญาต� ม�ตร แล่ะเพ=2อนท#2 สุน�ทเสุ#ยก�อน กรรมท#2กระท.าด�วยการไม�ปิรFกษาหัาร=อ ย�อมเด=อดร�อน ในภายหัล่�ง. -2 1 0 0 0 -19050 4 0 0 0

[๙๐๕] ล่.าด�บน�)น ท�าววร�ณ์นาคราชเสุด0จ้เขุ�าไปิย�งน�เวศน( ตร�สุปิรFกษาก�บพระชายา เปิ>นพระคาถิา ความว�า ปิ�ณ์ณ์กย�กษ( มาขุอล่"กอ�ร�นทด#กะเรา เราจ้ะใหั� ล่"กอ�ร�นทด# ซ่F2งเปิ>นท#2ร �กขุองเรา แก�ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น เพราะได�ทร�พย(เปิ>น จ้.านวนมากหัร=อ. -2 1 0 0 0 -19060 4 0 0 0

[๙๐๖] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ไม�พFงได�ล่"กอ�ร�นทด#ขุองเราเพราะทร�พย( เพราะสุ�2งท#2ปิล่=)มใจ้แต�ถิ�าปิ�ณ์ณ์กย�กษ( ได�หัท�ยขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน.ามาในนาคพ�ภพน#)โดยชอบธรรม เพราะความชอบน�2นแล่เขุาจ้ะพFงได�ล่"กสุาวขุองเรา หัม�อมฉั�น ปิรารถินาทร�พย(อ=2นย�2งไปิกว�าหัท�ยขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตหัาม�ได�. -2 1 0 0 0 -19070 5 0 0 0

[๙๐๗] ล่.าด�บน�)น ท�าววร�ณ์นาคราชเสุด0จ้ออกจ้ากน�เวศน( แล่�วตร�สุเร#ยกปิ�ณ์ณ์กย�กษ(มาตร�สุว�า ท�านไม�พFงได�ล่"กอ�ร�นทด#ขุองเราเพราะทร�พย( เพราะ สุ�2งปิล่=)มใจ้ ถิ�าท�านได�หัท�ยขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน.ามา ในนาคพ�ภพน#)โดยชอบธรรม ท�านจ้ะพFงได�ล่"กสุาวขุองเรา เราปิรารถินาทร�พย(อ=2นย�2งไปิกว�า หัท�ยขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตหัาม�ได�. -2 1 0 0 0 -19080 4 0 0 0

[๙๐๘] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ในโล่กน#) คนบางพวกย�อมเร#ยกคนใดว�าเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต คนพวกอ=2นกล่�บเร#ยกคนน�)นน�2นแล่ว�าเปิ>นพาล่ ในเร=2องน#) คนท�)งหัล่ายย�งกล่�าวแย�งก�นอย"� ขุอได�ตร�สุบอกแก�ขุ�าพระองค( พระองค( ทรงเร#ยกใครว�าเปิ>นบ�ณ์ฑ�ต. -2 1 0 0 0 -19090 4 0 0 0

[๙๐๙] บ�ณ์ฑ�ตช=2อว�าว�ธ"ระ ผู้"�ท.าการสุ�2งสุอนอรรถิธรรมแก�พระเจ้�าธนญช�ยโกรพยราช ถิ�าท�านได�ฟ*งได�ย�นมาแล่�ว ท�านจ้งไปิน.าบ�ณ์ฑ�ตน�)นมาคร�)นท�านได�มาโดยธรรมแล่�ว อ�ร�นทด#ธ�ดาขุองเราจ้งเปิ>นภรรยาขุองท�าน เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -19100 5 0 0 0

[๙๑๐] ฝ่9ายปิ�ณ์ณ์กย�กษ( ได�สุด�บพระด.าร�สุขุองท�าววร�ณ์นาคราชด�งน#)แล่�ว ย�นด# ย�2งน�ก ล่�กขุF)นแล่�ว ไปิสุ�2งบ�ร�ษคนใช�ขุองตนผู้"�อย"�ในท#2น�)นว�า เจ้�าจ้งน.า ม�าอาชาไนยท#2ปิระกอบไว�แล่�วมา ณ์ ท#2น#) ม�าสุ�นธพอาชาไนยน�)น ม#หั" ท�)งสุองปิระด�บด�วยทองค.า ก#บหั��มด�วยแก�วแดง ม#เคร=2องปิระด�บอกล่�วน แล่�วด�วยทองชมพ"น�ทอ�นสุ�กใสุ.-2 1 0 0 0 -19110 26 0 0 0

[๙๑๑] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ผู้"�ปิระด�บปิระดาแล่�ว แต�งผู้มแล่ะหันวดด#แล่�วขุF)นม�าอ�นเปิ>น ยานพาหันะขุองเทวดา เหัาะไปิในอากาศกล่างหัาว ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)นก.าหัน�ดแล่�วด�วยกามราคะ ปิรารถินา นางอ�ร�นทด#นาคก�ญญา ไปิท"ล่ท�าวก�เวรเวสุสุว�ณ์ผู้"�เร=องยศ ซ่F2งเปิ>นใหัญ�แหั�งหัม"�ย�กษ(ว�า ภพนาคน�)นเขุาเร#ยกช=2อว�าโภควด# นครบ�าง วาสุนครบ�าง หั�ร�ญญวด#นครบ�าง เปิ>นเม=องท#2 บ�ญญกรรมน�รม�ต ล่�วนแต�ทองค.า สุ.าเร0จ้แก�พระยานาคผู้"� บร�บ"รณ์(ด�วยโภคทร�พย(ท�กอย�าง ปิOอมแล่ะเช�งเท�น สุร�างโดย สุ�ณ์ฐานคออ"ฐ ล่�วนแล่�วด�วยแก�วแดงแล่ะแก�วล่าย ในนาค พ�ภพน�)น ม#ปิราสุาทล่�วนแล่�วด�วยหั�น ม�งด�วยกระเบ=)องทองในนาคพ�ภพน�)น ม#ไม�มะม�วง ไม�หัมากเม�า ไม�หัว�า ไม�ต#นเปิ>ด ไม�จ้�ก ไม�การะเกต ไม�ปิระยงค( ไม�ราชพฤกษ( ไม�มะม�วงหัอม ไม�ชะบา ไม�ยางทราย ไม�จ้.าปิา ไม�กากระท�ง มะล่�ซ่�อน มะล่�ล่า แล่ะไม�กะเบา ต�นไม�ใน นาคพ�ภพเหัล่�าน#)ม#ก�2งต�ดต�อก�นแล่ะก�น งามย�2งน�ก ในนาค พ�ภพน�)น ม#ต�นอ�นทผู้าล่�ม อ�นสุ.าเร0จ้ด�วยแก�วอ�นทน�ล่ ม#ดอกแล่ะผู้ล่ล่�วนไปิด�วยทองเน=องน�ตย( ท�าววร�ณ์

นาคราชผู้"�ม# ฤทธ�Aมาก เปิ>นผู้"�ผู้ล่�ดขุF)นเก�ดอย"�ในนาคพ�ภพน�)น มเหัษ#ขุอง พระยานาคราชน�)น ก.าล่�งร� �นสุาว ทรงพระนามว�าว�มล่าม#พระร"ปิพระโฉัมอ�นปิระกอบด�วย ศ�ร�งดงามด�งก�อนทองค.าสุะโอดสุะองด�งหัน�อเถิาจ้�งจ้�อด.า พระถิ�นท�)งค"�ม#สุ�ณ์ฐานด�งผู้ล่มะพล่�บ น�าด"ย�2งน�ก พระฉัว#วรรณ์แดงด�งน.)าคร�2ง เปิร#ยบ เหัม=อนดอกกรรณ์#การ(อ�นแย�มบาน เปิร#ยบด�งนางอ�ปิสุรผู้"�อย"� ในสุวรรค(ช�)นไตรทศ หัร=อเปิร#ยบเหัม=อนสุายฟOาอ�นแล่บออกจ้ากกล่#บเมฆ่ ขุ�าพระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ� พระนางว�มล่าน�)น ทรงแพ�พระครรภ( ทรงปิรารถินาดวงหัท�ยขุองว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ตขุ�าพระองค( จ้ะถิวายดวงหัท�ยขุองว�ธ�รบ�ณ์ฑ�ต แก�ท�าววร�ณ์ นาคราชแล่ะพระนางว�มล่า เพราะการน.าดวงหัท�ยขุองว�ธ�ร บ�ณ์ฑ�ตไปิถิวายแล่�ว ท�าววร�ณ์นาคราชแล่ะพระนางว�มล่า จ้ะพระราชทาน พระนางอ�ร�นทด#ราชธ�ดาแก�ขุ�าพระองค( ฯ-2 1 0 0 0 -19120 7 0 0 0

[๙๑๒] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ท"ล่ล่าท�าวก�เวรเวสุสุว�ณ์ผู้"�เร=องยศ เปิ>นใหัญ�ในหัม"�ย�กษ( แล่�วไปิสุ�2งบ�ร�ษคนใช�ขุองตนผู้"�อย"�ในท#2น�)นว�า เจ้�าจ้งน.าม�าอาชาไนยท#2ปิระกอบแล่�วมา ณ์ ท#2น#) ม�าสุ�นธพ น�)นม#หั"ท�)งสุองปิระด�บด�วยทองค.า ก#บหั��มด�วยแก�วแดง เคร=2อง ปิระด�บอกล่�วนด�วยทองค.าชมพ"น�ทอ�นสุ�กใสุ ปิ�ณ์ณ์กย�กษ( ผู้"�ปิระด�บปิระดาแล่�ว แต�งผู้มแล่ะหันวดด#แล่�ว ขุF)นม�าอ�นเปิ>น ยานพาหันะขุองเทวดา เหัาะไปิในอากาศกล่างหัาว ฯ-2 1 0 0 0 -19130 9 0 0 0

[๙๑๓] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ได�เหัาะไปิสุ"�กร�งราชคฤหั(อ�นน�าร=2นรมย(ย�2งน�ก เปิ>นนครขุองพระเจ้�าอ�งคราช อ�นพวกขุ�าศFกไม�กล่�าเขุ�าใกล่�ม#ภ�กษาหัาร แล่ะขุ�าวน.)ามากมาย ด�งมสุ�กกสุารภพขุองท�าว วาสุวะ เปิ>นนครกFกก�องด�วยหัม"�นกย"งแล่ะนกกะเร#ยน อ=)ออFงด�วยฝ่"งนกต�างๆ ชน�ด เปิ>นท#2เสุพอาศ�ยขุองฝ่"งท�ชาชาต� ม#นกต�างๆ สุ�งเสุ#ยงร�องอย"�อFงม#2 ภ"ม�ภาคราบเร#ยบ ดารดาษไปิด�วยบ�ปิผู้ชาต�ด�งขุ�นเขุาหั�มว�นต( ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ขุF)นสุ"� ว�บ�ล่บรรพตอ�นเปิ>นภ"เขุาศ�ล่าล่�วน เปิ>นท#2อาศ�ยอย"�ขุองหัม"� ก�นนรเท#2ยวแสุวงหัาแก�วมณ์#ดวงปิระเสุร�ฐอย"� ได�เหั0นดวง แก�วมณ์#น�)น ณ์ ท�ามกล่างยอดภ"เขุา ฯ -2 1 0 0 0 -19140 6 0 0 0

[๙๑๔] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ( คร�)นเหั0นดวงแก�วมณ์#ม#ร�ศม#อ�นผู้�ดผู้�อง เปิ>นแก�วมณ์#อ�นปิระเสุร�ฐสุ�ด สุามารถิจ้ะน.าทร�พย(มาใหั�ได�ด�งใจ้ ปิรารถินา ร� �งโรจ้น(ช�ชวาล่ย(ด�วยหัม"�แก�วบร�วารเปิ>นอ�นมาก สุว�างไสุวด�งสุายฟOาในอากาศ ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ได�ถิ=อเอาแก�วมณ์# ช=2อมโนหัรจ้�นดาอ�นม#ค�ามาก ม#อาน�ภาพมาก เปิ>นผู้"�ม#วรรณ์ะ ไม�ทราม ขุF)นหัล่�งม�าสุ�นธพอาชาไนยเหัาะไปิในอากาศกล่าง หัาว ฯ

-2 1 0 0 0 -19150 8 0 0 0

[๙๑๕] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ได�เหัาะไปิย�งอ�นทปิ*ตตนคร ล่งจ้ากหัล่�งม�าแล่�ว เขุ�าไปิสุ"�ท#2ปิระช�มขุองชาวก�ร�ร�ฐ ไม�กล่�วเกรงพระราชา ๑๐๑ พระองค( ท#2ปิระช�มพร�อมเพร#ยงก�นอย"� ณ์ ท#2น�)น กล่�าว ท�าทายด�วยสุะกาว�า บรรดาพระราชาในราชสุมาคมน#) พระองค( ไหันหันอจ้ะทรงช�งเอาแก�วอ�นปิระเสุร�ฐ ขุองขุ�าพระองค(ได�หัร=อว�าขุ�าพระองค(จ้ะพFงชนะพระราชาพระองค(ไหัน ด�วย ทร�พย(อ�นปิระเสุร�ฐ อนF2ง ขุ�าพระองค(จ้ะช�งเอาแก�วอ�นปิระเสุร�ฐย�2ง กะพระราชาพระองค(ไหัน หัร=อพระราชา พระองค(ไหัน จ้ะทรงชนะขุ�าพระองค(ด�วยทร�พย(อ�นปิระเสุร�ฐ ฯ -2 1 0 0 0 -19160 3 0 0 0

[๙๑๖] ชาต�ภ"ม�ขุองท�านอย"�ในแว�นแคว�นไหัน ถิ�อยค.าขุองท�านน#) ไม�ใช�ถิ�อยค.าขุองชาวก�ร�ร�ฐเล่ย ท�านม�ได�กล่�วเกรงเราท�)งปิวง ด�วยร�ศม#แหั�งผู้�วพรรณ์ ท�านจ้งบอกช=2อแล่ะพวกพ�องขุองท�านแก�เรา ฯ -2 1 0 0 0 -19170 4 0 0 0

[๙๑๗] ขุ�าแต�พระราชา ขุ�าพระองค(เปิ>นมาณ์พก�จ้จ้ายนโคตร ช=2อว�าปิ�ณ์ณ์กะ ญาต�แล่ะพวกพ�องขุองขุ�าพระองค( อย"�ในนครกาล่จ้�มปิาก( แคว�นอ�งคะย�อมเร#ยกขุ�าพระองค(อย�างน#) ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ ขุ�าพระองค(มา ถิFงในเม=องน#)ด�วยต�องการจ้ะเล่�นพน�นสุะกา.-2 1 0 0 0 -19180 4 0 0 0

[๙๑๘] พระราชาผู้"�ทรงช.านาญการเล่�นสุะกา เม=2อชนะท�าน จ้ะพFงน.าเอาแก�วเหัล่�า ใดไปิ แก�วเหัล่�าน�)นขุองมาณ์พม#อย"�หัร=อ แก�วขุองพระราชาม#อย"�เปิ>น จ้.านวนมาก ท�านเปิ>นคนเขุ0ญใจ้จ้ะมาพน�นกะพระราชาเหัล่�าน�)นได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -19190 4 0 0 0

[๙๑๙] แก�วมณ์#ขุองพระองค(ดวงน#) ช=2อว�าสุามารถิ น.าทร�พย(มาใหั�ได�ด�งใจ้ ปิรารถินา น�กเล่งเล่�นสุะกาชนะขุ�าพระองค(แล่�ว พFงน.าแก�วมณ์#ดวง ปิระเสุร�ฐสุามารถิน.าทร�พย(มาใหั�ได�ด�งใจ้ปิรารถินา แล่ะม�าอาชาไนยเปิ>นท#2เกรงขุามขุองศ�ตร"น#)ไปิ.-2 1 0 0 0 -19200 4 0 0 0

[๙๒๐] ด"กรมาณ์พ แก�วมณ์#ดวงเด#ยวจ้�กท.าอะไรได� อนF2ง ม�าอาชาไนยต�วเด#ยวจ้�กท.าอะไรได� แก�วขุองพระราชาม#เปิ>นอ�นมาก ม�าอาชาไนยท#2ม#ก.าล่�ง รวดเร0วด�งล่มขุองพระราชาม#ม�ใช�น�อย.

(น#)) ช=2อโทหัฬก�ณ์ฑ(-2 1 0 0 0 -1

9210 5 0 0 0

[๙๒๑] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุ"งสุ�ดกว�าปิระชาชน ขุอพระองค(ทรงทอดพระเนตร ด"แก�วมณ์#ขุองขุ�าพระองค(ดวงน#) ร"ปิหัญ�งแล่ะร"ปิชาย ร"ปิเน=)อแล่ะร"ปินก ปิรากฏเปิ>นหัม"�ๆ อย"�ในแก�วมณ์#ดวงน#) พระยานาคแล่ะพระยาคร�ฑก0ปิรากฏอย"�ในแก�วมณ์#ดวงน#) เช�ญพระองค(ทอดพระเนตรสุ�2งท#2น�าอ�ศจ้รรย( อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -19220 4 0 0 0

[๙๒๒] ขุอเช�ญทอดพระเนตรจ้ต�รงค�น#เสุนา ค=อ กองช�าง กองม�า กองรถิ แล่ะกองเด�นเท�าอ�นสุวมเกราะ อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#)เช�ญทอดพระเนตรพล่ทหัารท#2จ้�ดไว�เปิ>นกรมๆ ค=อกรมช�าง กรมม�า กรมรถิ กรมราบ อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#). -2 1 0 0 0 -19230 5 0 0 0

[๙๒๓] ขุอเช�ญทอดพระเนตรพระนครอ�นสุมบ"รณ์(ด�วยปิOอม ม#ก.าแพง แล่ะค�าย เปิ>นอ�นมาก ม#ถินนสุามแพร�ง สุ#2แพร�ง ม#พ=)นราบเร#ยบ อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรเสุาระเน#ยด เสุาเขุ=2อน กล่อน ปิระต" ซ่� �มปิระต" แล่ะปิระต" อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว� ในแก�วมณ์#ดวงน#). -2 1 0 0 0 -19240 6 0 0 0

[๙๒๔] ขุอเช�ญทอดพระเนตรฝ่"งนกนานาชน�ดมากมาย ท#2เสุาค�าย แล่ะหันทางค=อ ฝ่"งหังษ( นกกะเร#ยน นกย"ง นกจ้ากพราก แล่ะนกเขุา อ�นธรรมดา สุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรพระนครอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยฝ่"งนกต�างๆ ค=อ นกด�เหัว�าด.า ด�เหัว�าล่าย ไก�ฟOา นกโพรดก เปิ>นจ้.านวนมาก อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#).-2 1 0 0 0 -19250 6 0 0 0

[๙๒๕] ขุอเช�ญทอดพระเนตรพระนครอ�นแวดล่�อมไปิด�วยก.าแพงทอง เปิ>นนคร น�าอ�ศจ้รรย(ขุนพองสุยองเกล่�า เขุาช�กธงขุF)นปิระจ้.าล่าดด�วยทรายทอง น�าร=2นรมย( อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระ เนตรร�านตล่าดอ�นบร�บ"รณ์(ด�วยสุ�นค�าต�างๆ เร=อน สุ�2งขุองในเร=อน ถินนซ่อย ถินนใหัญ� อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(จ้�ดไว�เปิ>นสุ�วนๆ ในแก�ว มณ์#ดวงน#). -2 1 0 0 0 -19260 7 0 0 0

[๙๒๖] ขุอเช�ญทอดพระเนตรโรงขุายสุ�รา น�กเล่งสุ�รา พ�อคร�ว โรงคร�ว พ�อค�า แล่ะหัญ�งแพศยา อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอ

เช�ญทอดพระเนตรช�างดอกไม� ช�างย�อม ช�างปิร�งขุองหัอม ช�างทอผู้�าช�างทอง แล่ะช�างแก�ว อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอ เช�ญทอดพระเนตรช�างขุองหัวาน ช�างขุองคราว น�กมหัรสุพ บางพวก ฟOอนร.าขุ�บร�อง บางพวกปิรบม=อ บางพวกต#ฉั�2ง อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค( ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#). -2 1 0 0 0 -19270 7 0 0 0

[๙๒๗] ขุอเช�ญทอดพระเนตรกล่อง ตะโพน สุ�งขุ( บ�ณ์เฑาะว( มโหัรทFก แล่ะเคร=2องดนตร#ท�กอย�าง อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญ ทอดพระเนตรเปิงมาง ก�งสุดาล่ พ�ณ์ การฟOอนร.าขุ�บร�อง เคร=2องดนตร# ด#ดสุ#ต#เปิ9า อ�นเขุาปิระโคมครFกคร=)น อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์# ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรน�กกระโดด น�กมวยปิล่.)า น�กเล่�นกล่ หัญ�งงาม ชายงาม คนเฝ่Oายาม แล่ะช�างต�ดผู้ม อ�นธรรมดาสุร�างสุรรค(ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#). -2 1 0 0 0 -19280 5 0 0 0

[๙๒๘] แท�จ้ร�ง ในแก�วมณ์#ดวงน#) ม#งานมหัรสุพอ�นเกล่=2อนกล่�น ไปิด�วยชายหัญ�ง ขุอเช�ญทอดพระเนตรพ=)นท#2เปิ>นท#2เล่�น มหัรสุพบนเต#ยงท#2ซ่�อนก�นเปิ>นช�)นๆ อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) เช�ญทอดพระเนตรเถิ�ด ขุอเช�ญทอด พระเนตรพวกน�กมวยซ่F2งก.าล่�งต�อยก�นในสุนามมวย ท�)งผู้"�ชนะแล่ะผู้"�แพ� อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ฯ -2 1 0 0 0 -19290 5 0 0 0

[๙๒๙] ขุอเช�ญทอดพระเนตรฝ่"งเน=)อต�างๆ เปิ>นอ�นมากท#2เช�งภ"เขุา ค=อ ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง ช�าง หัม# หัมาใน เสุ=อดาว แรด โคล่าน กระบ=อ ล่ะม�2ง กวาง เน=)อทราย ระมาศ ว�ว สุ�กรบ�าน ชะมด แมวปิ9า กระต�าย แล่ะกระแต ซ่F2งม#อย"� มากมายหัล่ายหัล่าก ขุอเช�ญทอดพระเนตรฝ่"งเน=)อต�างๆ ซ่F2งม#อย"�เกล่=2อนกล่าด อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ฯ -2 1 0 0 0 -19300 7 0 0 0

[๙๓๐] ในแก�วมณ์#ดวงน#) ม#แม�น.)าอ�นม#ท�าอ�นรายเร#ยบล่าดด�วยทราย ทอง ม#น.)าใสุสุะอาดไหัล่ไปิไม�ขุาดสุาย เปิ>นท#2อย"�อาศ�ยแหั�ง ฝ่"งปิล่า อนF2ง ในแม�น.)าน#) ม#ฝ่"งจ้รเขุ� ม�งกร ปิล่าฉัล่ามเต�า ปิล่าสุล่าด ปิล่ากระบอก ปิล่ากด ปิล่าเค�า ปิล่าตะเพ#ยน ท�องเท#2ยวไปิมา ขุอเช�ญทอดพระเนตรขุอบ สุระโบกขุรณ์# อ�นก�อสุร�างด�วยแผู้�นแก�วไพฑ"รย( เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยฝ่"งนกต�างๆ ดารดาษไปิด�วยหัม"�ไม�นานาชน�ด อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ฯ -2 1 0 0 0 -19310 5 0 0 0

[๙๓๑] ขุอเช�ญทอดพระเนตร สุระโบกขุรณ์#ในแก�วมณ์#ดวงน#) อ�น

ธรรมดาจ้�ดสุรรไว�เร#ยบร�อยด#ท�)ง ๔ ท�ศ เกล่=2อนกล่�นด�วยฝ่"งนกต�างชน�ด เปิ>นท#2อย"�อาศ�ยขุองปิล่าใหัญ�ๆ ขุอเช�ญทอด พระเนตรแผู้�นด�นอ�นม#น.)าล่�อมโดยรอบ เปิ>นก�ณ์ฑล่แหั�งสุาคร ปิระกอบด�วยท�วปิ9า (เขุ#ยวขุจ้#) อ�นธรรมดาสุร�างสุรร ไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ฯ -2 1 0 0 0 -19320 21 0 0 0

[๙๓๒] เช�ญทอดพระเนตรบ�รพว�เทหัทว#ปิ อมรโคยานทว#ปิ อ�ตตรก�ร� ทว#ปิ แล่ะชมพ"ทว#ปิ ขุอเช�ญทอดพระเนตรสุ�2งอ�ศจ้รรย( อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) พระเจ้�าขุ�า ขุอเช�ญทอด พระเนตรพระจ้�นทร(แล่ะพระอาท�ตย( อ�นเว#ยนรอบสุ�เนร� บรรพต สุ�องสุว�างไปิท�2วท�ศ ๔ ท�ศ ขุอเช�ญทอดพระเนตร สุ�2งอ�ศจ้รรย( อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอ เช�ญทอดพระเนตรสุ�เนร�บรรพต หั�มว�นตบรรพต สุม�ทร สุาคร พ=)นแผู้�นด�นใหัญ� แล่ะท�าวมหัาราชท�)ง ๔ อ�นธรรมดา สุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรพ� �มไม�ในสุวนแผู้�นหั�นแล่ะเน�นหั�นอ�นน�าร=2นรมย( เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพวกก�นนร อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญ ทอดพระเนตรสุวนสุวรรค( ค=อ ปิาร�สุกว�น จ้�ตตล่ดาว�น ม�สุสุกว�น แล่ะน�นทนว�น ท�)งเวชย�นปิราสุาท อ�นธรรมดา สุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรสุ�ธรรมเทวสุภา ต�นปิาร�จ้ฉั�ตตกพฤกษ(อ�นม#ดอกแย�มบาน แล่ะพระยาช�างเอราว�ณ์ซ่F2งม#อย"�ในดาวดFงสุ(พ�ภพ อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว� ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรเถิ�ดพระเจ้�าขุ�า ขุอเช�ญทอดพระเนตรด"เหัล่�านางเทพก�ญญาอ�นทรงโฉัมล่.)าเล่�ศ ด�งสุายฟOาแล่บออกจ้ากกล่#บเมฆ่ เท#2ยวเล่�นอย"�ในน�นทนว�นน�)น อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระ เนตรเถิ�ดพระเจ้�าขุ�า ขุอเช�ญทอดพระเนตรเหัล่�าเทพก�ญญา ผู้"�ปิระเล่�าปิระโล่มเทพบ�ตรอภ�รมย(เหัล่�าเทพก�ญญาอย"�ในน�นทน ว�นน�)น อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) พระเจ้�าขุ�า ฯ -2 1 0 0 0 -19330 7 0 0 0

[๙๓๓] ขุอเช�ญทอดพระเนตรปิราสุาทมากกว�าพ�นในดาวดFงสุ(พ�ภพพ=)นล่าดด�วยแผู้�นแก�วไพฑ"รย( ม#ร�ศม#ร� �งเร=อง อ�นธรรมดา สุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรสุวรรค(ช�)นดาวดFงสุ( ช�)นยามา ช�)นด�สุ�ต ช�)นน�มมานรด# แล่ะช�)น ปิรน�มม�ตวสุว�สุด# อ�นธรรมดาสุร�างสุรรไว�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ขุอเช�ญทอดพระเนตรสุระโบกขุรณ์#ในสุวรรค(ช�)นน�)นๆ อ�นม#น.)าใสุสุะอาด ดารดาษไปิด�วยมณ์ฑาล่กะ ดอกปิท�มแล่ะ อ�บล่ ฯ-2 1 0 0 0 -19340 9 0 0 0

[๙๓๔] ล่ายขุาว ๑๐ แหั�งอ�นน�าด"น�าร=2นรมย(ใจ้ ล่ายเหัล่=องอ�อน ๒๑แหั�ง ล่ายเหัล่=องขุม�)น ๑๔ แหั�ง ล่ายสุ#ทอง ๒๐ แหั�ง ล่าย สุ#น.)าเง�น ๒๐ แหั�ง

ล่ายสุ#แมล่งค�อมทอง ๓๐ แหั�ง ม#ปิรากฏ อย"�ในแก�วมณ์#ดวงน#) ในแก�วมณ์#ดวงน#)ม#ล่ายด.า ๑๖ แหั�ง แล่ะล่ายแดง ๒๕ แหั�ง อ�นเจ้=อด�วยดอกชะบา ว�จ้�ตรด�วย น�ล่�บล่ ขุ�าแต�พระมหัาราชาผู้"�สุ"งสุ�ดกว�าปิวงชน ขุอเช�ญทอด พระเนตรแก�วมณ์#ดวงน#) อ�นสุมบ"รณ์(ด�วยองค(ท�)งปิวง ม#ร�ศม# ร� �งเร=องผู้�ดผู้�องอย�างน#) ผู้"�ใดจ้�กชนะขุ�าพระองค(ด�วยการเล่�นสุะกา แก�ว มณ์#ดวงน#) ช=2อมณ์#ก�ณ์ฑ( จ้�กเปิ>นสุ�วนค�าพน�นขุองผู้"�น�)น.

(น#)) ช=2อมณ์�ก�ณ์ฑ(-2 1 0 0 0 -19350 4 0 0 0

[๙๓๕] ขุ�าแต�พระราชา กรรมในโรงเล่�นสุะกาสุ.าเร0จ้แล่�ว เช�ญพระองค(เสุด0จ้ไปิ ทรงเล่�นสุะกา แก�วมณ์#เช�นน#)ขุองพระองค(ไม�ม# เราพFงชนะก�นโดยธรรมอย�าชนะก�นโดยไม�ชอบธรรม ถิ�าขุ�าพระองค(จ้�กชนะพระองค(ไซ่ร� ขุอ พระองค(อย�าได�ทรงท.าใหั�เน�2นช�า. -2 1 0 0 0 -19360 5 0 0 0

[๙๓๖] ขุ�าแต�พระเจ้�าสุ�รเสุนปิ*ญจ้าล่ราชผู้"�ปิรากฏ พระเจ้�าม�จ้ฉัราช แล่ะพระ เจ้�าม�ททราช ท�)งพระเจ้�าเกกกราช พร�อมด�วยชาวชนบท ขุอจ้งทรงทอดพระเนตรด"ขุ�าพเจ้�าท�)งสุองจ้ะสุ"�ก�นด�วยสุะกา กษ�ตร�ย(ก0ด# พราหัมณ์(ก0ด# ไม�ได�ท.าสุ�กขุ#พยานไว�แล่�วย�อมไม�ท.าก�จ้อะไรๆ ในท#2ปิระช�ม. -2 1 0 0 0 -19370 7 0 0 0

[๙๓๗] พระราชาขุองชาวก�ร�ร�ฐ แล่ะปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ผู้"�ม�วเมาในการเล่�นสุะกา เขุ�าไปิ สุ"�โรงเล่�นสุะกาแล่�ว พระราชาทรงเล่=อกได�ล่"กบาศก(ท#2ม#โทษ ทรงปิราช�ย สุ�วนปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ชนะ พระราชาแล่ะปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ท�)งสุองน�)น เม=2อเจ้�า พน�กงานเอาสุะกามารวมพร�อมแล่�ว ได�เล่�นสุะกาก�นอย"�ในโรงสุะกาน�)น ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ได�ช�ยชนะพระราชาผู้"�แกล่�วกล่�าปิระเสุร�ฐกว�านรชน ท�าม กล่างพระราชา ๑๐๑ พระองค(แล่ะพยานท#2เหัล่=อ เสุ#ยงบ�นล่=อล่�2นได�ม#ขุF)นในสุนามสุะกาน�)น ๓ คร�)ง. -2 1 0 0 0 -19380 4 0 0 0

[๙๓๘] ขุ�าแต�พระมหัาราชา เราท�)งสุองผู้"�พยายามเล่�นสุะกา ความชนะแล่ะความ แพ�ย�อมม#แก�คนใดคนหันF2ง ขุ�าแต�พระจ้อมชน ขุ�าพระองค(ชนะพระองค(ด�วย ทร�พย(อ�นปิระเสุร�ฐแล่�ว ขุ�าพระองค(ชนะแล่�ว ขุอพระองค(ทรงพระราช ทานเสุ#ยเร0วๆ เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -19390 3 0 0 0

[๙๓๙] ด"กรท�านก�จ้จ้านะ ช�าง ม�า โค แก�วมณ์# ก�ณ์ฑล่ แล่ะแก�วอ�นปิระ เสุร�ฐกว�าทร�พย(ท�)งหัล่ายม#อย"�ในแผู้�นด�นขุองเรา ท�านจ้งร�บเอาเถิ�ด เช�ญ ขุนเอาไปิตามปิรารถินาเถิ�ด.

-2 1 0 0 0 -19400 4 0 0 0

[๙๔๐] ช�าง ม�า โค แก�วมณ์# ก�ณ์ฑล่ แล่ะแก�วอ=2นใด ท#2ม#อย"�ในแผู้�นด�น ขุองพระองค( บ�ณ์ฑ�ตม#นามว�าว�ธ"ระ เปิ>นแก�วอ�นปิระเสุร�ฐกว�าทร�พย( เหัล่�าน�)น ขุ�าพระองค(ชนะพระองค(แล่�ว โปิรดพระราชทานว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตแก� พระองค(เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -19410 4 0 0 0

[๙๔๑] ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)นเปิ>นต�วขุองเรา เปิ>นท#2พF2ง เปิ>นคต� เปิ>นเกาะ เปิ>นท#2เร�น แล่ะเปิ>นท#2ไปิในเบ=)องหัน�าขุองเรา ท�านไม�ควรจ้ะเปิร#ยบว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)น ก�บทร�พย(ขุองเรา ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)นเช�นก�บช#ว�ตขุองเรา ค=อ เปิ>นต�วเรา. -2 1 0 0 0 -19420 4 0 0 0

[๙๔๒] การโต�เถิ#ยงก�นขุองขุ�าพระองค(แล่ะพระองค( จ้ะพFงเปิ>นการช�านาน ขุอ เช�ญเสุด0จ้ไปิถิามว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตก�นด#กว�า ใหั�ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)นแล่ช#)แจ้งเน=)อ ความน�)น ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตจ้�กกล่�าวค.าใด ค.าน�)นจ้งเปิ>นอย�างน�)นแก�เราท�)งสุอง. -2 1 0 0 0 -19430 2 0 0 0

[๙๔๓] ด"กรมาณ์พ ท�านพ"ดจ้ร�งแท�ท#เด#ยว แล่ะไม�ผู้ล่�นผู้ล่�น เราไปิถิาม ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตก�นเถิ�ดนะ เราท�)ง ๒ คน จ้งย�นด#ตามค.าท#2ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตพ"ดน�)น. -2 1 0 0 0 -19440 3 0 0 0

[๙๔๔] เทวดาท�)งหัล่ายย�อมร" �จ้�กอ.ามาตย(ในแคว�นก�ร�ร�ฐ ช=2อว�าว�ธ"ระ เปิ>นผู้"�ต�)งอย"� ในธรรม จ้ร�งหัร=อ การบ�ญญ�ต�ช=2อว�าว�ธ"ระในโล่กน�)น ท�านเปิ>นอะไร ค=อ เปิ>นทาสุ หัร=อเปิ>นพระปิระย"รญาต�ขุองพระราชา. -2 1 0 0 0 -19450 6 0 0 0

[๙๔๕] ในหัม"�นรชน ทาสุม# ๔ จ้.าพวก ค=อ ทาสุครอกจ้.าพวก ๑ ทาสุไถิ� จ้.าพวก ๑ ทาสุท#2ยอมต�วเปิ>นขุ�าเฝ่Oาจ้.าพวก ๑ ทาสุเชล่ยจ้.าพวก ๑ แม� ขุ�าพเจ้�าก0เปิ>นทาสุโดยก.าเน�ดแท�ท#เด#ยว ความเจ้ร�ญก0ตาม ความเสุ=2อมก0ตาม จ้ะม#แก�พระราชา แม�ขุ�าพเจ้�าจ้ะไปิย�งท#2อ=2นก0คงเปิ>นทาสุขุองสุมมต�เทพน�2นเอง ด"กรมาณ์พ พระราชาเม=2อจ้ะทรงพระราชทานขุ�าพเจ้�าใหั�เปิ>นค�าพน�นแก�ท�าน ก0พFงทรงพระราชทานโดยธรรม. -2 1 0 0 0 -19460 4 0 0 0

[๙๔๖] ว�นน#) ความชนะได�ม#แก�ขุ�าพระองค(เปิ>นคร�)งท#2 ๒ เพราะว�าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นปิราชญ(อ�นขุ�าพระองค(ถิามแล่�ว ได�ช#)แจ้งปิ*ญหัาแจ้�มแจ้�ง พระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐ ไม�ทรงต�)งอย"�ในธรรมหันอ ไม�ทรงยอมใหั�ว�ธ"ร

บ�ณ์ฑ�ตแก�ขุ�า พระองค(. -2 1 0 0 0 -19470 4 0 0 0

[๙๔๗] ด"กรก�จ้จ้านะ ถิ�าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตช#)แจ้งปิ*ญหัาแก�เราท�)งหัล่ายอย�างน#)ว�า เราเปิ>นทาสุ เราหัาได�เปิ>นญาต�ไม� ท�านจ้งร�บเอาว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นทร�พย(อ�นปิระเสุร�ฐกว�าทร�พย(ท�)งหัล่าย พาไปิตามท#2ท�านปิรารถินาเถิ�ด.

(น#)) ช=2ออ�กขุก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -19480 5 0 0 0

[๙๔๘] ท�านว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต คฤหั�สุถิ(ผู้"�อย"�ครองเร=อน จ้ะพFงม#ความปิระพฤต�อ�นปิล่อด ภ�ยได�อย�างไร จ้ะพFงม#ความสุงเคราะหั(ได�อย�างไร จ้ะพFงม#ความไม�เบ#ยดเบ#ยนได�อย�างไร แล่ะอย�างไรมาณ์พจ้Fงจ้ะช=2อว�าม#ปิกต�กล่�าวค.าสุ�ตย(จ้ากโล่กน#)ไปิย�งโล่กหัน�า แล่�วจ้ะไม�เศร�าโศกได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -19490 17 0 0 0

[๙๔๙] ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#คต� ม#ความเพ#ยร ม#ปิ*ญญาเหั0นอรรถิธรรมอ�นสุ�ขุ�ม ก.าหันด ร" �ธรรมท�)งปิวง ได�กราบท"ล่พระราชาในโรงธรรมสุภาน�)นว�า ผู้"�ครองเร=อนไม�ควรคบหัญ�งสุาธารณ์ะเปิ>นภรรยา ไม�ควรบร�โภคอาหัารม#รสุอร�อยแต�ผู้"�เด#ยว ไม�ควรซ่�องเสุพถิ�อยค.าอ�นใหั�ต�ดอย"�ในโล่ก ไม�ใหั�สุวรรค(น�พพาน เพราะถิ�อยค.าเช�นน�)นไม�ท.าใหั�ปิ*ญญาเจ้ร�ญ ผู้"�ครองเร=อนพFงเปิ>นผู้"�ม#ศ#ล่ สุมบ"รณ์(ด�วยว�ตร ไม�ปิระมาท ม#ปิ*ญญาเคร=2องสุอดสุ�องเหัต�ผู้ล่ ม#ความ ปิระพฤต�ถิ�อมตน ไม�เปิ>นคนตระหัน#2เหัน#ยวแน�น เปิ>นผู้"�สุงบเสุง#2ยม กล่�าวถิ�อยค.าจ้�บใจ้ อ�อนโยน ผู้"�ครองเร=อน พFงเปิ>นผู้"�สุงเคราะหั(ม�ตร จ้.าแนก แจ้กทาน ร" �จ้�กจ้�ดท.า พFงบ.าร�งสุมณ์พราหัมณ์(ด�วยขุ�าวน.)าท�กเม=2อ ผู้"�ครองเร=อนพFงเปิ>นผู้"�ใคร�ธรรม จ้.าทรงอรรถิธรรมท#2ได�สุด�บมาแล่�ว หัม�2นไต�ถิาม พFงเขุ�าไปิหัาท�านผู้"�ม#ศ#ล่เปิ>นพหั"สุ"ตโดยเคารพ คฤหั�สุถิ(ผู้"�ครองเร=อน จ้ะพFงม# ความปิระพฤต�อ�นปิล่อดภ�ยได�อย�างน#) จ้ะพFงม#ความสุงเคราะหั(ได�อย�างน#)จ้ะพFงม#ความไม�เบ#ยดเบ#ยนก�นได�อย�างน#) แล่ะมาณ์พพFงปิฏ�บ�ต�อย�างน#)จ้Fงจ้ะช=2อว�าม#ปิกต�กล่�าวค.าสุ�ตย( จ้ากโล่กน#)แล่�วไปิย�งโล่กหัน�าจ้ะไม�เศร�าโศกได�ด�วยอาการอย�างน#) พระเจ้�าขุ�า. (น#)) ช=2อฆ่ราวาสุปิ*ญหัา -2 1 0 0 0 -19500 3 0 0 0

[๙๕๐] เราจ้�กไปิก�นเด#Zยวน#)แหัล่ะ พระเจ้�าแผู้�นด�น ผู้"�เปิ>นอ�สุราธ�บด# ทรงพระ ราชทานท�านใหั�แก�ขุ�าพเจ้�าแล่�ว ขุอท�านจ้งปิฏ�บ�ต�ปิระโยชน(แก�ขุ�าพเจ้�าธรรมน#)เปิ>นขุองเก�า. -2 1 0 0 0 -19510 4 0 0 0

[๙๕๑] ด"กรมาณ์พ ขุ�าพเจ้�าย�อมร" �ว�า ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�อ�นท�านได�แล่�ว ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�อ�นพระราชา ผู้"�เปิ>นอ�สุราธ�บด#พระราชทานแก�ท�านแล่�ว แต�ว�าขุ�าพเจ้�า ขุอใหั�ท�านพ�กอย"�ในเร=อนสุ�ก ๓ ว�น ขุอใหั�ท�านย�บย�)งอย"� ตล่อดเวล่าท#2 ขุ�าพเจ้�าสุ�2งสุอนบ�ตรภรรยาก�อน. -2 1 0 0 0 -19520 4 0 0 0

[๙๕๒] ค.าท#2ท�านกล่�าวน�)น จ้งม#แก�ขุ�าพเจ้�าเหัม=อนอย�างน�)น ขุ�าพเจ้�าจ้ะพ�กอย"�๓ ว�น ต�)งแต�ว�นน#) ท�านจ้งท.าก�จ้ในเร=อนท�)งหัล่าย ท�านจ้งสุ�2งสุอนบ�ตรภรรยาเสุ#ยแต�ว�นน#) ตามท#2บ�ตรภรรยาขุองท�านจ้ะพFงม#ความสุ�ขุได�ภายหัล่�ง ในเม=2อท�านไปิแล่�ว.-2 1 0 0 0 -19530 3 0 0 0

[๙๕๓] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ผู้"�ม#สุมบ�ต�น�าใคร�มากมาย กล่�าวว�าด#ล่ะ แล่�วหัล่#กไปิพร�อม ก�บว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต เปิ>นผู้"�ม#มรรยาทอ�นปิระเสุร�ฐสุ�ด เขุ�าไปิภายในบ�านขุอง ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต อ�นบร�บ"รณ์(ด�วยช�างแล่ะม�าอาชาไนย.-2 1 0 0 0 -19540 5 0 0 0

[๙๕๔] ปิราสุาทขุองพระมหัาสุ�ตว(ม#อย"� ๓ ค=อ โกญจ้าปิราสุาท ๑ มย"รปิราสุาท ๑ ปิยเกตปิราสุาท ๑ ในปิราสุาทท�)ง ๓ น�)น พระมหัาสุ�ตว(ได�พาปิ�ณ์ณ์กย�กษ(เขุ�าไปิย�งปิราสุาท อ�นเปิ>นท#2น�าร=2นรมย(ย�2งน�ก ม#ภ�กษาหัารบร�บ"รณ์( ม#ขุ�าวน.)าเปิ>นอ�นมาก ด�งหันF2งสุ�กกสุารว�มานขุองท�าววาสุวะ ฉัะน�)น.-2 1 0 0 0 -19550 10 0 0 0

[๙๕๕] นาร#ท�)งหัล่ายผู้"�ปิระด�บปิระดางดงาม ด�งเทพอ�ปิสุรในเทวโล่ก ฟOอนร.าขุ�บร�องเพล่งอ�นไพเราะจ้�บใจ้ กล่�อมปิ�ณ์ณ์กย�กษ(อย"�ในปิราสุาทน�)น พระ มหัาสุ�ตว(ผู้"�ร �กษาธรรม ร�บรองปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ด�วยนางบ.าเรอท#2น�าย�นด# ท�)งขุ�าว แล่ะน.)า แล่�วค�ดถิFงปิระโยชน(สุ�วนตน ได�เขุ�าไปิในสุ.าน�กขุองภรรยาในกาล่น�)น ได�กล่�าวกะภรรยาผู้"�ล่"บไล่�ด�วยจ้ร�ณ์จ้�นทน(แล่ะขุองหัอม ม#ผู้�ว พรรณ์ผู้�ดผู้�องด�จ้แท�งทองชมพ"น�ทว�า ด"กรนางผู้"�เจ้ร�ญ ผู้"�ม#ดวงตาอ�นงดงาม มาน#2เถิ�ด จ้งเร#ยกบ�ตรธ�ดามาฟ*งค.าสุ�2งสุอน นางอโนชาได�ฟ*งค.าขุองสุาม# แล่�ว ได�กล่�าวกะล่"กสุะใภ�ผู้"�ม#เล่0บแดง ม#ตาอ�นงามว�า ด"กรเจ้�าผู้"�ม# ผู้�วพรรณ์ด�งดอกน�ล่�บล่ เจ้�าจ้งไปิเร#ยกบ�ตรแล่ะธ�ดาขุองเราผู้"�แกล่�วกล่�า สุามารถิเหัล่�าน�)นมา.-2 1 0 0 0 -19560 19 0 0 0

[๙๕๖] พระมหัาสุ�ตว(ผู้"�ร �กษาธรรม ได�จ้�มพ�ตบ�ตรธ�ดาผู้"�มาแล่�วน�)นท#2กระหัม�อม ไม�หัว� 2นไหัว คร�)นเร#ยกบ�ตรธ�ดามาพร�อมแล่�วได�กล่�าวสุ�2งสุอนว�า พระราชาในพระนครอ�นทปิ*ตน#) พระราชทานพ�อใหั�แก�มาณ์พแล่�ว พ�อพFงม#ความสุ�ขุขุองตนเองได�เพ#ยง ๓ ว�น ต�)งแต�ว�นน#)ไปิ พ�นจ้าก

น�)นไปิ พ�อ ก0ต�องเปิ>นไปิในอ.านาจ้ขุองมาณ์พน�)น เขุาจ้ะพาพ�อไปิตามท#2เขุาปิรารถินา ก0พ�อมาเพ=2อสุ�2งสุอนล่"กท�)งหัล่าย พ�อย�งไม�ได�ท.าเคร=2องปิOองก�นใหั�แก�ล่"กท�)ง หัล่ายแล่�ว จ้ะพFงไปิได�อย�างไร ถิ�าว�า พระราชาผู้"�ปิกครองก�ร�ร�ฐ ผู้"�ม#พระราชสุมบ�ต�อ�นน�าใคร�เปิ>นอ�นมาก ทรงต�องการก�ล่ยาณ์ม�ตร จ้ะพFงตร�สุถิาม ล่"กท�)งหัล่ายว�า เม=2อก�อนเจ้�าท�)งหัล่ายย�อมร" �เหัต�เก�าๆ อะไรบ�าง พ�อขุอง เจ้�าท�)งหัล่ายได�พร.2าสุอนอะไรไว�ในกาล่ก�อนบ�าง ถิ�าแหัล่ะ พระราชาจ้ะพFง ม#พระราชโองการตร�สุว�า เจ้�าท�)งปิวงเปิ>นผู้"�ม#อาสุนะเสุมอก�นก�บเราใน ราชสุก�ล่น#) มน�ษย(คนไร ซ่F2งจ้ะม#ชาต�สุก�ล่สุมควรก�บพระราชาไม�ม# ล่"กท�)ง หัล่ายพFงถิวายบ�งคมกราบท"ล่อย�างน#)ว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ พระองค(อย�าได�ร�บสุ�2งอย�างน�)นเล่ยพระเจ้�าขุ�า เพราะขุ�อน#)ม�ใช�ธรรมเน#ยม ขุอ เดชะ ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายม#ชาต�ต.2าต�อย ไม�สุมควรม#อาสุนะเสุมอด�วย พระองค(ผู้"�สุ"งศ�กด�A เหัม=อนสุ�น�ขุจ้�)งจ้อกผู้"�ม#ชาต�ต.2าต�อย จ้ะพFงม#อาสุนะเสุมอด�วยพระยาไกรสุรราชสุ#หั(อย�างไรได� พระเจ้�าขุ�า. จ้บล่�กขุก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -19570 3 0 0 0

[๙๕๗] ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)น ม#ความด.าร�แหั�งใจ้อ�นไม�หัดหั"� ได�กล่�าวกะบ�ตรธ�ดา ญาต�ม�ตรแล่ะเพ=2อนท#2สุน�ทว�า ด"กรล่"กร�กท�)งหัล่าย ล่"กท�)งหัล่ายจ้งมาน�2งฟ*งราช ว�สุด#ธรรม อ�นเปิ>นเหัต�ใหั�บ�คคล่ผู้"�เขุ�าไปิสุ"�ราชสุก�ล่ได�ยศ.-2 1 0 0 0 -19580 5 0 0 0

[๙๕๘] ผู้"�เขุ�าไปิสุ"�ราชสุก�ล่ พระราชาย�งไม�ทรงทราบความสุามารถิย�อมไม�ได�ยศ ราชเสุวกไม�ควรกล่�าเก�นไปิ ไม�ควรขุล่าดเก�นไปิ ควรเปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาทใน กาล่ท�กเม=2อ เม=2อใดพระราชาทรงทราบความปิระพฤต�ปิกต� ปิ*ญญา แล่ะความบร�สุ�ทธ�Aขุองราชเสุวกน�)น เม=2อน�)น ย�อมทรงวางพระท�ยแล่ะไม�ทรง ร�กษาความล่�บ. -2 1 0 0 0 -19590 5 0 0 0

[๙๕๙] ราชเสุวกอ�นพระราชาไม�ตร�สุใช� ไม�พFงหัว�2นไหัวด�วยอ.านาจ้ฉั�นทาคต� เปิ>นต�น ด�งตราช"ท#2บ�คคล่ปิระคองใหั�ม#ค�นเสุมอเท#2ยงตรง ฉัะน�)น ราช เสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงต�)งใจ้กระท.าราชก�จ้ท�กอย�างใหั�เสุมอต�นเสุมอปิล่าย เหัม=อนตราช"ท#2บ�คคล่ปิระคองใหั�ม#ค�นเสุมอเท#2ยง ตรงด# ฉัะน�)น ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�.-2 1 0 0 0 -19600 5 0 0 0

[๙๖๐] ราชเสุวกต�องเปิ>นคนฉัล่าดในราชก�จ้ อ�นพระราชาตร�สุใช�กล่างว�นหัร=อ กล่างค=นก0ตาม ไม�พFงหัวาดหัว�2นในการกระท.าราชก�จ้น�)นๆ ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ทางใดท#2เขุาตกแต�งไว�เร#ยบร�อยด# สุ.าหัร�บเสุด0จ้พระด.าเน�นถิFงพระราชาทรงอน�ญาต ราชเสุวกก0ไม�ควร

เด�นโดยทางน�)น ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19610 6 0 0 0

[๙๖๑] ราชเสุวกไม�พFงบร�โภคสุมบ�ต�ท#2น�าใคร� ท�ดเท#ยมก�บพระราชาในกาล่ไหันๆ ควรเด�นหัล่�งในท�กสุ�2งท�กอย�าง ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราช เสุวกไม�ควรใช�สุอยปิระด�บปิระดาเสุ=)อผู้�า มาล่า เคร=2องล่"บไล่� ท�ดเท#ยม ก�บพระราชา ไม�พFงปิระพฤต�อาก�ปิก�ร�ยา หัร=อพ"ดจ้าท�ดเท#ยมก�บพระราชา ควรท.าอาก�ปิก�ร�ยาเปิ>นอย�างหันF2ง ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�.-2 1 0 0 0 -19620 5 0 0 0

[๙๖๒] เม=2อพระราชาทรงพระสุ.าราญอย"�ก�บหัม"�อ.ามาตย( อ�นพระสุนมก.าน�ล่ในเฝ่Oา แหันอย"� เสุวกามาตย(เปิ>นคนฉัล่าด ไม�พFงกระท.าการทอดสุน�ทในพระ สุนมก.าน�ล่ใน ราชเสุวกไม�ควรเปิ>นคนฟ� Oงซ่�าน ไม�คนองกายวาจ้า ม# ปิ*ญญาเคร=2องร�กษาตน สุ.ารวมอ�นทร#ย( สุมบ"รณ์(ด�วยการต�)งใจ้ไว�ด# ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19630 14 0 0 0

[๙๖๓] ราชเสุวกไม�ควรเล่�นหั�ว เจ้รจ้าปิราศ�ยในท#2ล่�บก�บพระสุนมก.าน�ล่ใน ไม� ควรถิ=อเอาทร�พย(จ้ากพระคล่�งหัล่วง ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�ราชเสุวกไม�พFงเหั0นแก�การหัล่�บนอนมากน�ก ไม�พFงด=2มสุ�ราจ้นเมามาย ไม�พFงฆ่�าเน=)อในสุถิานท#2พระราชทานอภ�ย ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�ก ได� ราชเสุวกไม�พFงขุF)นร�วมพระต�2ง ราชบ�ล่ล่�งก( พระราชอาสุน( เร=อแล่ะรถิพระท#2น�2ง ด�วยอาการทนงตนว�าเปิ>นคนโปิรดปิราน ราชเสุวกน�)น พFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกต�องเปิ>นผู้"�ม#ปิ*ญญาเคร=2องพ�จ้ารณ์า ไม� ควรเฝ่Oาใหั�ไกล่น�กใกล่�น�ก ควรย=นเฝ่Oาพอใหั�ท�าวเธอทอดพระเนตรเหั0น ถิน�ด ในสุถิานท#2ท#2พอจ้ะได�ย�นพระราชด.าร�สุเบ=)องพระพ�กตร(ขุองพระราชาราชเสุวกไม�ควรท.าความวางใจ้ว�า พระราชาเปิ>นเพ=2อนขุองเรา พระราชา เปิ>นค"�ก�นก�บเรา พระราชาท�)งหัล่ายย�อมทรงพระพ�โรธได�เร0วไวเหัม=อน น�ยน(ตาอ�นผู้งกระทบ ราชเสุวกไม�ควรถิ=อต�วว�าเปิ>นน�กปิราชญ(ราชบ�ณ์ฑ�ต พระราชาทรงบ"ชา ไม�ควรเพ0ดท"ล่ถิ�อยค.าหัยาบคายกะพระราชาซ่F2งปิระท�บ อย"�ในราชบร�ษ�ท. -2 1 0 0 0 -19640 5 0 0 0

[๙๖๔] ราชเสุวกผู้"�ได�ร�บพระราชทานพระทวารเปิ>นพ�เศษ ก0ไม�ควรวางใจ้ใน พระราชาท�)งหัล่าย พFงเปิ>นผู้"�สุ.ารวมด.ารงตนไว�เพ#ยงด�งไฟ ราชเสุวกน�)น พFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� พระเจ้�าอย"�หั�วจ้ะทรงยกย�องพระราชโอรสุ หัร=อพระราชวงศ(ด�วยบ�าน น�คม แว�นแคว�น หัร=อชนบท ราชเสุวกควร น�2งด"ก�อน ไม�ควรเพ0ดท"ล่ค�ณ์หัร=อโทษ. -2 1 0 0 0 -1

9650 8 0 0 0

[๙๖๕] พระราชาจ้ะทรงปิ"นบ.าเหัน0จ้รางว�ล่ใหั�แก�กรมช�าง กรมม�า กรมรถิ กรมเด�นเท�า ตามความชอบในราชการขุองเขุา ราชเสุวกไม�ควรท�ดทานเขุา ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกผู้"�เปิ>นน�กปิราชญ( พFงโอนไปิเหัม=อนค�นธน" แล่ะพFงไหัวไปิตามเหัม=อนไม�ไผู้� ไม�ควรท"ล่ท�ดทานราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ม#ท�องน�อยเหัม=อน ค�นธน" พFงเปิ>นผู้"�ไม�ม#ล่�)นเหัม=อนปิล่า พFงเปิ>นผู้"�ร" �จ้�กปิระมาณ์ในโภชนะ ม#ปิ*ญญาเคร=2องร�กษาตน แกล่�วกล่�า ราชเสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19660 6 0 0 0

[๙๖๖] ราชเสุวกไม�พFงสุ�มผู้�สุหัญ�งน�ก ซ่F2งเปิ>นเหัต�ใหั�สุ�)นเดช ผู้"�สุ�)นเดชย�อมได�ปิระสุบโรคไอมองคร�อ ความกระวนกระวาย ความอ�อนก.าล่�ง ราชเสุวกไม�ควรพ"ดมากเก�นไปิ ไม�ควรน�2งท�กเม=2อ เม=2อถิFงเวล่าพFงเปิล่�งวาจ้าพอปิระมาณ์ ไม�พร.2าเพร=2อ เปิ>นคนไม�ม�กโกรธ ไม�กระทบกระเท#ยบ เปิ>น คนพ"ดจ้ร�ง อ�อนหัวาน ไม�สุ�อเสุ#ยด ไม�ควรพ"ดถิ�อยค.าเพ�อเจ้�อ ราช เสุวกน�)นพFงอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19670 10 0 0 0

[๙๖๗] ราชเสุวกพFงเล่#)ยงด"มารดาบ�ดา พFงปิระพฤต�อ�อนน�อมต�อผู้"�เจ้ร�ญในสุก�ล่ ม#วาจ้าอ�อนหัวาน กล่�าววาจ้ากล่มเกล่#)ยง ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ได�ร�บแนะน.าด#แล่�ว ม#ศ�ล่ปิะ ฝ่Yกฝ่นแล่�ว เปิ>นผู้"�ท.าปิระโยชน( เปิ>นผู้"�คงท#2 อ�อนโยน ไม�ปิระมาท สุะอาดหัมดจ้ด เปิ>นคนขุย�น ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ม# ความปิระพฤต�อ�อนน�อม ม#ความเคารพย.าเกรงในท�านผู้"�เจ้ร�ญ เปิ>นผู้"�สุงบเสุง#2ยม ม#การอย"�ร �วมเปิ>นสุ�ขุ ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงเว�นใหั�หั�างไกล่ซ่F2งท"ตท#2สุ�งมาเก#2ยวด�วยความล่�บ พFงด"แล่แต�เจ้�านายขุองตน ไม�ควรพ"ด (เร=2องล่�บ) ในสุ.าน�กขุองพระราชาอ=2น.-2 1 0 0 0 -19680 8 0 0 0

[๙๖๘] ราชเสุวกพFงเขุ�าหัาสุมาคมกะสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์( ผู้"�ม#ศ#ล่เปิ>นพหั"สุ"ต โดยเคารพ ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกเม=2อได�เขุ�าหัา สุมาคมกะสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์( ผู้"�ม#ศ#ล่เปิ>นพหั"สุ"ตแล่�ว พFงสุมาทาน ร�กษาอ�โบสุถิศ#ล่ โดยเคารพ ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงบ.าร�งเล่#)ยงสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์(ผู้"�ม#ศ#ล่ เปิ>นพหั"สุ"ต ด�วยขุ�าว แล่ะน.)า ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกผู้"�หัว�งความเจ้ร�ญ แก�ตน พFงเขุ�าไปิสุมาคมคบหัากะสุมณ์ะแล่ะพราหัมณ์(ผู้"�ม#ศ#ล่ เปิ>น พหั"สุ"ต ม#ปิ*ญญา.-2 1 0 0 0 -1

9690 7 0 0 0

[๙๖๙] ราชเสุวกไม�พFงท.าทาน ท#2เคยพระราชทาน ในสุมณ์พราหัมณ์(ใหั�เสุ=2อมไปิอนF2ง เหั0นพวกวณ์�พกซ่F2งมาในเวล่าพระราชทาน ไม�ควรหั�ามอะไรเล่ย ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ม#ปิ*ญญา สุมบ"รณ์(ด�วยความร" � ฉัล่าดในว�ธ#จ้�ดราชก�จ้ ร" �จ้�กกาล่ ร" �จ้�กสุม�ย ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFง เปิ>นคนขุย�นหัม�2นเพ#ยร ไม�ปิระมาท ม#ปิ*ญญาสุอดสุ�องพ�จ้ารณ์าในการงาน ท#2ตนพFงท.า จ้�ดการงานใหั�สุ.าเร0จ้ด�วยด# ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19700 8 0 0 0

[๙๗๐] อนF2ง ราชเสุวกพFงไปิตรวจ้ตราด"ล่านขุ�าวสุาล่#ปิศ�สุ�ตว(แล่ะนาเสุมอๆ พFง ตวงขุ�าวเปิล่=อกใหั�ร" �ปิระมาณ์แล่�ว ใหั�เก0บไว�ในฉัาง พFงน�บบร�วารชนใน เร=อนแล่�ว ใหั�หั�งต�มพอปิระมาณ์ ไม�ควรต�)งบ�ตรธ�ดา พ#2น�อง หัร=อวงศ(ญาต�ผู้"�ไม�ต�)งอย"�ในศ#ล่ใหั�เปิ>นใหัญ� เพราะคนเหัล่�าน�)นเปิ>นคนพาล่ ไม�จ้�ดว�า เปิ>นพ#2น�อง คนเหัล่�าน�)น เปิ>นเหัม=อนคนท#2ตายไปิแล่�ว แต�เม=2อเขุาเหัล่�าน�)น มาหัาถิFงสุ.าน�ก ก0ควรใหั�ผู้�าน��งผู้�าหั�มแล่ะอาหัาร ควรต�)งพวกทาสุหัร=อ กรรมกร ผู้"�ต�)งม�2นอย"�ในศ#ล่ เปิ>นคนขุย�นหัม�2นเพ#ยร ใหั�เปิ>นใหัญ�. -2 1 0 0 0 -19710 7 0 0 0

[๙๗๑] ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ม#ศ#ล่ ไม�โล่ภมาก พFงปิระพฤต�ตามเจ้�านาย ปิระพฤต�ปิระโยชน(แก�เจ้�านาย ท�)งต�อหัน�าแล่ะล่�บหัล่�ง ราชเสุวกน�)นควรอย"�ใน ราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงเปิ>นผู้"�ร" �จ้�กพระราชอ�ธยาศ�ย แล่ะพFงปิฏ�บ�ต�ตามพระราชปิระสุงค( ไม�ควรปิระพฤต�ขุ�ดต�อพระราชปิระสุงค( ราชเสุวก น�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได� ราชเสุวกพFงก�มศ#รษะล่งช.าระพระบาท ในเวล่าผู้ล่�ดพระภ"ษาทรง แล่ะในเวล่าสุรงสุนาน แม�จ้ะถิ"กกร�)วก0ไม�ควร โกรธตอบ ราชเสุวกน�)นควรอย"�ในราชสุ.าน�กได�. -2 1 0 0 0 -19720 9 0 0 0

[๙๗๒] บ�ร�ษผู้"�หัว�งความเจ้ร�ญแก�ตน พFงกระท.าอ�ญชล่#ในหัม�อน.)า แล่ะพFงกระท.า ปิระท�กษ�ณ์นกแอ�นล่ม อย�างไรเขุาจ้�กไม�พFงนอบน�อม พระราชาผู้"�เปิ>น น�กปิราชญ(สุ"งสุ�ด พระราชทานสุมบ�ต�อ�นน�าใคร�ท�กอย�างเล่�า เพราะพระราชาทรงพระราชทานท#2นอน ผู้�าน��งผู้�าหั�ม ยวดยาน ท#2อย"�อาศ�ย บ�านเร=อน ย�งโภคสุมบ�ต�ใหั�ตกท�2วถิFง เหัม=อนมหัาเมฆ่ย�งน.)าฝ่นใหั�ตก เปิ>นปิระโยชน(แก�หัม"�สุ�ตว(ท�2วไปิ ฉัะน�)น ด"กรเจ้�าท�)งหัล่าย น#)ช=2อว�าราชว�สุด#เปิ>นอน�ศาสุน(สุ.าหัร�บราชเสุวก นรชนปิระพฤต�ตาม ย�อมย�งพระราชาใหั�โปิรดปิราน แล่ะย�อมได�การบ"ชาในเจ้�านายท�)งหัล่าย.

(น#)) ช=2อราชว�สุด#-2 1 0 0 0 -1973

0 12 0 0 0

[๙๗๓] ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาเคร=2องพ�จ้ารณ์า คร�)นพร.2าสุอนหัม"�ญาต�อย�างน#)แล่�ว หัม"�ญาต�ม�ตรหั�อมล่�อมเขุ�าไปิเฝ่Oาพระราชา ถิวายบ�งคมพระย�คล่บาทด�วยเศ#ยรเกล่�า แล่ะท.าปิระท�กษ�ณ์ท�าวเธอ แล่�วปิระคองอ�ญชล่#กราบบ�งคมท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ทรงปิราบศ�ตร" มาณ์พน#)ปิรารถินาจ้ะท.าตามความ ปิระสุงค( จ้Fงจ้ะน.าขุ�าพระองค(ไปิขุ�าพระองค(จ้ะกราบท"ล่ปิระโยชน(แหั�งญาต�ท�)งหัล่าย ขุอเช�ญพระองค(ทรงสุด�บปิระโยชน(น�)น ขุอพระองค( ได�ทรงพระกร�ณ์าเอาพระท�ยใสุ�ด"แล่บ�ตรภรรยาขุองขุ�าพระองค( ท�)งทร�พย( อย�างอ=2นๆ ท#2ม#อย"�ในเร=อน โดยท#2หัม"�ญาต�ขุองขุ�าพระองค(จ้ะไม�เสุ=2อมใน ภายหัล่�ง ในเม=2อขุ�าพระองค(ถิวายบ�งคมล่าไปิแล่�ว ความพล่าดพล่�)งขุอง ขุ�าพระองค(น#) เหัม=อนบ�คคล่พล่าดล่�มบนแผู้�นด�น ย�อมกล่�บต�)งอย"�บน แผู้�นด�นน�)นเอง ฉัะน�)น ขุ�าพระองค(ย�อมเหั0นโทษน#). -2 1 0 0 0 -19740 4 0 0 0

[๙๗๔] ท�านไม�อาจ้จ้ะไปิน�2นแล่เปิ>นความพอใจ้ขุองเรา เราจ้ะสุ�2งใหั�ฆ่�าต�ดออกเปิ>นท�อนๆ แล่�วหัมกไว�ใหั�ม�ดช�ดในเม=องน#) ท�านอย"�ในท#2น#)แหัล่ะการท.าด�งน#)เราชอบใจ้ ด"กรบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาอ�นสุ"งสุ�ด กว�างขุวางด�จ้แผู้�นด�น ท�านอย�าไปิเล่ย. -2 1 0 0 0 -19750 7 0 0 0

[๙๗๕] ขุอใต�ฝ่9าล่ะอองธ�ล่#พระบาท อย�าทรงต�)งพระราชหัฤท�ยไว�ในอธรรมเล่ย ขุอจ้งทรงปิระกอบพระองค(ไว�ในอรรถิแล่ะในธรรมเถิ�ด กรรมอ�นเปิ>นอก�ศล่ไม�ปิระเสุร�ฐ บ�ณ์ฑ�ตต�เต#ยนว�า ผู้"�ท.ากรรมอ�นเปิ>นอก�ศล่พFงเขุ�าถิFง นรกในภายหัล่�ง น#2ไม�ใช�ธรรมเล่ย ไม�เขุ�าถิFงก�จ้ท#2ควรท.า ขุ�าแต�พระจ้อม ปิระชาชน ธรรมดานายผู้"�เปิ>นใหัญ�ขุองทาสุ จ้ะท�บต#ก0ได� จ้ะเผู้าก0ได� จ้ะฆ่�าเสุ#ยก0ได� ขุ�าพระองค(ไม�ม#ความโกรธเล่ย แล่ะขุ�าพระองค(ขุอกราบท"ล่ล่าไปิ. -2 1 0 0 0 -19760 3 0 0 0

[๙๗๖] พระมหัาสุ�ตว(น�)นม#เนตรท�)งสุองนองด�วยน.)าตา ก.าจ้�ดความกระวนกระวายในหัท�ยแล่�ว สุวมกอดบ�ตรผู้"�ใหัญ� แล่�วเขุ�าไปิย�งเร=อนใหัญ�. -2 1 0 0 0 -19770 13 0 0 0

[๙๗๗] บ�ตรพ�นหันF2ง ธ�ดาพ�นหันF2ง ภรรยาพ�นหันF2ง แล่ะทาสุเจ้0ดร�อย ในน�เวศน(ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ต�างปิระคองแขุนท�)งสุองร�องไหั�คร.2าครวญ กล่�)งเกล่=อก กล่�บท�บก�นไปิ เหัม=อนปิ9าไม�ร�งถิ"กล่มพ�ดล่�มระเนระนาดท�บก�นไปิ ฉัะน�)น พระสุนมก.าน�ล่ พระราชก�มาร พวกพ�อค�า ชาวนา แล่ะพราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ต�างก0มาปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญอย"�ใน

น�เวศน(ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตพวกกองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ... ชาวชนบทแล่ะชาวน�คมต�างมาปิระช�มปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญอย"�ในน�เวศน(ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ภรรยาพ�นหันF2งแล่ะทาสุ#เจ้0ดร�อย ต�างพาก�นปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญ ว�า เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงจ้�กล่ะด�ฉั�นท�)งหัล่ายไปิ พระสุนมก.าน�ล่ พระราชก�มาร พ�อค�า ชาวนาแล่ะพราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ... พวกกองช�างกองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ... ชาวชนบท แล่ะชาวน�คม ต�างมา ปิระช�มปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญว�า เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงจ้�กล่ะ ขุ�าพเจ้�าท�)งหัล่ายไปิ. -2 1 0 0 0 -19780 6 0 0 0

[๙๗๘] พระมหัาสุ�ตว( กระท.าก�จ้ท�)งหัล่ายในเร=อนสุ�2งสุอนคนขุองตน ค=อ ม�ตร สุหัาย คนใช� บ�ตร ธ�ดา ภรรยา แล่ะพวกพ�อง จ้�ดการงาน บอก มอบทร�พย(ในเร=อน ขุ�มทร�พย( แล่ะการสุ�งหัน#)เสุร0จ้แล่�ว ได�กล่�าวกะ ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ว�า ท�านได�พ�กอย"�ในเร=อนขุองขุ�าพเจ้�า ๓ ว�นแล่�ว ก�จ้ท#2จ้ะพFง ท.าในเร=อนขุองขุ�าพเจ้�าท.าเสุร0จ้แล่�ว อนF2ง บ�ตรแล่ะภรรยาขุ�าพเจ้�าได�สุ�2งสุอนแล่�ว ขุ�าพเจ้�ายอมท.าก�จ้ตามอ�ธยาศ�ยขุองท�าน. -2 1 0 0 0 -19790 4 0 0 0

[๙๗๙] ด"กรมหัาอ.ามาตย(ผู้"�สุ.าเร0จ้ราชก�จ้ท�)งปิวง ถิ�าแล่ท�านสุ�2งสุอนบ�ตร ภรรยา แล่ะคนอาศ�ยแล่�ว เช�ญท�านมาร#บไปิในบ�ดน#) เพราะในทางขุ�างหัน�าย�ง ไกล่น�ก ท�านอย�ากล่�วเล่ย จ้งจ้�บหัางม�าอาชไนย การเหั0นช#วโล่กขุองท�านน#) เปิ>นการเหั0นคร�)งท#2สุ�ด.-2 1 0 0 0 -19800 2 0 0 0

[๙๘๐] ขุ�าพเจ้�าจ้�กสุะด��งกล่�วไปิท.าไม เพราะขุ�าพเจ้�าไม�ม#กรรมช�2วทางกาย ทาง วาจ้าแล่ะทางใจ้ อ�นเปิ>นเหัต�ใหั�ไปิสุ"�ท�คต�. -2 1 0 0 0 -19810 2 0 0 0

[๙๘๑] พญาม�าน�)น น.าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตเหัาะไปิในอากาศกล่างหัาวไม�กระทบท#2ก�2งไม� หัร=อภ"เขุา ว�2งเขุ�าไปิสุ"�กาฬค#ร#บรรพตโดยฉั�บพล่�น. -2 1 0 0 0 -19820 11 0 0 0

[๙๘๒] ภรรยาพ�นหันF2ง แล่ะทาสุ#เจ้0ดร�อยปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญว�า ย�กษ( แปิล่งเพศเปิ>นพราหัมณ์(มาพาเอาว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตไปิ พระสุนมก.าน�ล่ในพระราชก�มาร พ�อค�า ชาวนาแล่ะพราหัมณ์( ... กองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ... ชาวชนบท แล่ะชาวน�คมต�างมาปิระช�มพร�อมก�น ปิระคองแขุนท�)งสุองร�องไหั�คร.2าครวญว�า ย�กษ(แปิล่งเพศเปิ>นพราหัมณ์(มา พาเอาว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตไปิ ภรรยาพ�นหันF2งแล่ะทาสุ#เจ้0ดร�อย ต�างปิระคองแขุน ร�องไหั�คร.2าครวญว�า ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)นไปิแล่�ว ณ์ ท#2ไหัน พระสุนมก.าน�ล่ในพระราชก�มาร พ�อค�า ชาวนาแล่ะพราหัมณ์( ...

กองช�าง กองม�ากองรถิ กองเด�นเท�า ... ชาวชนบท แล่ะชาวน�คม ต�างมาปิระช�มพร�อมก�นปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญว�า ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตไปิแล่�ว ณ์ท#2ไหัน. -2 1 0 0 0 -19830 3 0 0 0

[๙๘๓] ถิ�าท�านว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต จ้�กไม�มาโดย ๗ ว�น ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าจ้�กพาก�นเขุ�า ไปิสุ"�กองไฟ ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าท�)งหัล่าย ไม�ม#ความต�องการด�วยช#ว�ต.-2 1 0 0 0 -19840 5 0 0 0

[๙๘๔] ก0ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตเปิ>นผู้"�ฉัล่าดเฉั#ยบแหัล่ม สุามารถิแสุดงปิระโยชน( แล่ะม�ใช�ปิระโยชน(แจ้�งช�ด ม#ปิ*ญญาเคร=2องพ�จ้ารณ์า คงจ้ะเปิล่=)องตนได�โดยพล่�น ท�านท�)งหัล่ายอย�ากล่�วไปิเล่ย ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตปิล่ดเปิล่=)องตนแล่�ว ก0จ้�กร#บ กล่�บมา. (น#)) ช=2ออ�นตรเปิยยาล่ -2 1 0 0 0 -19850 4 0 0 0

[๙๘๕] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ไปิย=นค�ดอย"�บนยอดกาฬค#ร#บรรพต ความค�ดย�อมเปิ>น ความค�ดสุ"งๆ ต.2าๆ ปิระโยชน(อะไรๆ ด�วยความเปิ>นอย"�ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#) หัาม#แก�เราไม� เราจ้�กฆ่�าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#)เสุ#ย แล่�วน.าเอาแต�ดวงใจ้ไปิเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -19860 4 0 0 0

[๙๘๖] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)นม#จ้�ตปิระท�ษร�ายล่งจ้ากยอดเขุาไปิสุ"�เช�งเขุา วางพระมหัา สุ�ตว(ไว�ในระหัว�างภ"เขุา ช.าแรกเขุ�าไปิภายในภ"เขุาน�)น จ้�บพระมหัาสุ�ตว( เอาศ#รษะล่งเบ=)องต.2า ขุว�างล่งไปิท#2พ=)นด�นท#2ไม�ม#อะไรก#ดก�)น. -2 1 0 0 0 -19870 9 0 0 0

[๙๘๗] ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นอ.ามาตย(ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร�ร�ฐ เม=2อถิ"กหั�อยศร#ษะล่งในเหัวอ�นช�น เปิ>นท#2น�ากล่�ว น�าสุยดสุยอง น�าหัวาดเสุ#ยวมาก ไม�สุะด��งกล่�ว ได�กล่�าวกะปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ว�า ท�านเปิ>นผู้"�ม#ร"ปิด�งผู้"�ปิระเสุร�ฐ แต�หัาเปิ>นคนปิระเสุร�ฐไม� คล่�ายจ้ะเปิ>นคนสุ.ารวม แต�ไม�สุ.ารวม กระท.า กรรมอ�นหัยาบช�าไร�ปิระโยชน( สุ�วนก�ศล่แม�แต�น�อยหันF2งย�อมไม�ม#ในจ้�ต ขุองท�าน ท�านจ้ะโยนขุ�าพเจ้�าล่งในเหัวปิระโยชน(อะไร ด�วยการตายขุอง ขุ�าพเจ้�า จ้ะพFงม#แก�ท�านหันอ ว�นน#) ผู้�วพรรณ์ขุองท�านเหัม=อนขุองอมน�ษย( ท�านจ้งบอกขุ�าพเจ้�า ท�านเปิ>นเทวดาช=2ออะไร.-2 1 0 0 0 -19880 6 0 0 0

[๙๘๘] ขุ�าพเจ้�าเปิ>นย�กษ(ช=2อปิ�ณ์ณ์กะ แล่ะเปิ>นอ.ามาตย(ขุองท�าวก�เวร ถิ�าท�านคงได�ฟ*งมาแล่�ว พญานาคใหัญ�นามว�าวร�ณ์ ผู้"�ครอบครองนาคพ�ภพม#ร"ปิ งามสุะอาด สุมบ"รณ์(ด�วยผู้�วพรรณ์แล่ะก.าล่�ง ขุ�าพเจ้�าร�กใคร�อยากได�นางนาคก�ญญานามว�าอ�ร�นทด#ธ�ดาขุองพญานาคน�)น ด"กรท�านผู้"�เปิ>นปิราชญ( เพราะเหัต�แหั�งนางอ�ร�นทด#ผู้"�ม#เอวอ�นงามน�าร�กน�)น ขุ�าพเจ้�าจ้Fงตกล่งใจ้จ้ะ ฆ่�าท�าน. -2 1 0 0 0 -19890 4 0 0 0

[๙๘๙] ด"กรย�กษ( ท�านอย�าได�ม#ความล่��มหัล่งน�กเล่ย สุ�ตว(โล่กเปิ>นอ�นมากฉั�บหัาย แล่�วเพราะความถิ=อผู้�ด เพราะเหัต�ไร ท�านจ้Fงท.าความร�กใคร�ในนางอ�ร�นทด# ผู้"�ม#เอวอ�นงามน�าร�ก ท�านจ้ะม#ปิระโยชน(อะไรด�วยความตายขุองขุ�าพเจ้�าเช�ญท�านจ้งบอกเหัต�ท�)งปิวงแก�ขุ�าพเจ้�าด�วย. -2 1 0 0 0 -19900 14 0 0 0

[๙๙๐] ขุ�าพเจ้�าปิรารถินาธ�ดาขุองพญาวร�ณ์นาคราช ผู้"�ม#อาน�ภาพมาก ขุ�าพเจ้�าช=2อว�าเปิ>นผู้"�ร �บอาสุาญาต�ขุองนางอ�ร�นทด#มา ญาต�เหัล่�าน�)นได�สุ.าค�ญขุ�าพเจ้�า ว�า ถิ"กความร�กใคร�ครอบง.าโดยสุ�วนเด#ยว เหัต�น�)น พญาวร�ณ์นาคราช ได�ตร�สุกะขุ�าพเจ้�าผู้"�ท"ล่ขุอนางอ�ร�นทด#นาคก�ญญาว�า เราท�)งหัล่ายพFงใหั�ธ�ดา ขุองเรา ผู้"�ม#ร�างกายอ�นสุล่วย ม#เนตรงามอย�างน�าพ�ศวง ล่"บไล่�ด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ถิ�าท�านพFงได�ดวงหัท�ยขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน.ามาในนาคพ�ภพน#)โดยธรรม เพราะความด#ความชอบน#) ท�านก0จ้ะได�ธ�ดาขุองเรา เราท�)งหัล่ายม� ได�ปิรารถินาทร�พย(อ=2นย�2งไปิกว�าน�)น ด"กรท�านอ.ามาตย( ขุ�าพเจ้�าไม�ได�เปิ>น คนหัล่ง ท�านจ้งฟ*งใหั�ทราบเร=2องอย�างน#) อนF2ง ขุ�าพเจ้�าม�ได�ม#ความถิ=อผู้�ด อะไรๆ เล่ย เพราะดวงหัท�ยขุองท�าน ท#2ขุ�าพเจ้�าได�ไปิโดยชอบธรรม ท�าววร�ณ์นาคราชแล่ะพระนางว�มล่า จ้ะปิระทานนางอ�ร�นทด#นาคก�ญญาแก� ขุ�าพเจ้�า เพราะฉัะน�)น ขุ�าพเจ้�าจ้Fงพยายามเพ=2อจ้ะฆ่�าท�าน ขุ�าพเจ้�าม# ปิระโยชน(ด�วยการตายขุองท�าน จ้Fงจ้ะผู้ล่�กท�านใหั�ตกล่งในเหัวน#) ฆ่�า เสุ#ยแล่�วน.าเอาดวงหัท�ยไปิ. -2 1 0 0 0 -19910 2 0 0 0

[๙๙๑] จ้งวางขุ�าพเจ้�าล่งโดยเร0วเถิ�ด ถิ�าท�านม#ก�จ้ท#2จ้ะต�องท.าด�วยหัท�ยขุองขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้ะแสุดงสุาธ�นรธรรมท�)งปิวงน#)แก�ท�านในว�นน#). -2 1 0 0 0 -19920 5 0 0 0

[๙๙๒] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ร#บวางว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตอ.ามาตย(ผู้"�ปิระเสุร�ฐท#2สุ�ดขุองชาว ก�ร�ร�ฐล่งบนยอดเขุา เหั0นว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ทรามน�2งอย"� จ้Fงถิามว�า ท�านอ�นขุ�าพเจ้�ายกขุF)นจ้ากเหัวแล่�ว ว�นน#)ขุ�าพเจ้�าม#ก�จ้ท#2จ้ะต�องท.าด�วยหัท�ยขุองท�าน ท�านจ้งแสุดงสุาธ�นรธรรมท�)งหัมดน�)นแก�ขุ�าพเจ้�าในว�นน#). -2 1 0 0 0 -1

9930 3 0 0 0

[๙๙๓] ขุ�าพเจ้�าอ�นท�านยกขุF)นจ้ากเหัวแล่�ว ถิ�าท�านม#ก�จ้ท#2จ้ะต�องท.าด�วยหัท�ยขุอง ขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้ะแสุดงสุาธ�นรธรรมท�)งหัมดน#)แก�ท�านในว�นน#). -2 1 0 0 0 -19940 3 0 0 0

[๙๙๔] ด"กรมาณ์พ ท�านจ้งเด�นไปิตามทางท#2ท�านเด�นไปิแล่�ว ๑ จ้งอย�าเผู้าฝ่9าม=อ อ�นช��ม ๑ อย�าได�ปิระท�ษร�ายในหัม"�ม�ตร ในกาล่ไหันๆ ๑ อย�าตกอย"�ใน อ.านาจ้ขุองหัญ�งอสุต� ๑. -2 1 0 0 0 -19950 4 0 0 0

[๙๙๕] บ�คคล่ช=2อว�า เปิ>นผู้"�เด�นไปิตามทางท#2ท�านเด�นไปิแล่�วอย�างไร บ�คคล่ช=2อว�า เผู้าฝ่9าม=ออ�นช��มอย�างไร บ�คคล่เช�นไรช=2อว�าปิระท�ษร�ายม�ตร หัญ�งเช�นไรช=2อว�าอสุต� ขุ�าพเจ้�าถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)น. -2 1 0 0 0 -19960 14 0 0 0

[๙๙๖] ผู้"�ใดพFงเช=)อเช�ญคนท#2ไม�ค��นเคยก�น ไม�เคยพบเหั0นก�นแม�ด�วยอาสุนะบ�ร�ษพFงกระท.าปิระโยชน(แก�บ�คคล่น�)นโดยแท� บ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่ายกล่�าวบ�ร�ษ น�)นว�า ผู้"�เด�นไปิตามทางท#2ท�านเด�นแล่�ว บ�คคล่พFงอย"�ในเร=อนขุองผู้"�ใดแม�ค=นเด#ยว ได�ขุ�าวน.)าด�วย ไม�ควรค�ดร�ายแก�ผู้"�น�)นแม�ด�วยใจ้ ผู้"�ค�ดร�าย ต�อบ�คคล่เช�นน�)น ช=2อว�าเผู้าฝ่9าม=ออ�นช��ม แล่ะช=2อว�าปิระท�ษร�ายม�ตรบ�คคล่น�2งหัร=อนอนท#2ร �มเงาขุองต�นไม�ใด ไม�ควรหั�กรานก�2งขุองต�นไม�น�)นเพราะผู้"�ปิระท�ษร�ายม�ตรเปิ>นคนช�2วช�า หัญ�งท#2สุาม#ยกย�องอย�างด# ถิFงแก�ใหั�แผู้�นด�นน#)อ�นบร�บ"รณ์(ด�วยทร�พย( ได�โอกาสุแล่�วพFงด"หัม�2นสุาม#น�)นได� บ�คคล่ไม�ควรตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองหัญ�งเหัล่�าน�)นผู้"�ช=2อว�าอสุต� บ�คคล่ช=2อว�าเด�นไปิตามทางท#2ท�านเด�นแล่�วอย�างน#) ช=2อว�าเผู้าฝ่9าม=ออ�นช��มอย�างน#) ช=2อว�าตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองหัญ�งผู้"�ช=2อว�าอสุต�อย�างน#) ช=2อว�าปิระท�ษร�ายม�ตร อย�างน#) ท�านจ้งเปิ>นผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม จ้งล่ะอธรรมเสุ#ย.

(น#)) ช=2อสุาธ�นรธรรมก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -19970 7 0 0 0

[๙๙๗] ขุ�าพเจ้�าได�อย"�ในเร=อนท�านตล่อด ๓ ว�น ท�)งเปิ>นผู้"�ท#2ท�านบ.าร�งด�วยขุ�าว แล่ะน.)า ท�านเปิ>นผู้"�พ�นจ้ากขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าขุอปิล่�อยท�าน ด"กรท�านผู้"�ม# ปิ*ญญาอ�นสุ"งสุ�ด เช�ญท�านกล่�บไปิเร=อนขุองท�านตามปิรารถินาเถิ�ด ความต�องการขุองตระก"ล่พญานาคจ้ะเสุ=2อมไปิก0ตามท# เหัต�ท#2จ้ะใหั�ได� นางนาคก�ญญา ขุ�าพเจ้�าเล่�กล่ะ ด"กรท�านผู้"�ม#ปิ*ญญา เพราะค.าสุ�ภาษ�ต ขุองตนน�2นแล่ ท�านจ้Fงพ�นจ้ากขุ�าพเจ้�าผู้"�จ้ะฆ่�าท�านใน

ว�นน#).-2 1 0 0 0 -19980 3 0 0 0

[๙๙๘] ด"กรปิ�ณ์ณ์กย�กษ( เช�ญท�านน.าขุ�าพเจ้�าไปิในสุ.าน�กขุองพ�อตาขุองท�านจ้งปิระพฤต�ปิระโยชน(ในขุ�าพเจ้�า แม�ขุ�าพเจ้�าก0อยากเหั0นท�าววร�ณ์ผู้"�เปิ>นอธ�บด#ขุองนาคแล่ะว�มานขุองท�าวเธอ ซ่F2งขุ�าพเจ้�าไม�เคยเหั0น.-2 1 0 0 0 -19990 3 0 0 0

[๙๙๙] คนม#ปิ*ญญา ไม�ควรจ้ะด"สุ�2งท#2ไม�เปิ>นไปิเพ=2อปิระโยชน(เก=)อก"ล่แก�นรชนน�)น เล่ย ด"กรท�านผู้"�ม#ปิ*ญญาอ�นสุ"งสุ�ด เออก0 เพราะเหัต�อะไรหันอ ท�านจ้Fง ปิรารถินาจ้ะไปิย�งท#2อย"�ขุองศ�ตร"เล่�า. -2 1 0 0 0 -110000 4 0 0 0

[๑๐๐๐] แม�ขุ�าพเจ้�าก0ร" �ช�ด ซ่F2งขุ�อท#2ผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ควรเหั0นสุ�2งท#2ไม�เปิ>นไปิ เพ=2อปิระโยชน(เก=)อก"ล่แก�นรชนน�)นแน�แท� แต�ขุ�าพเจ้�าไม�ม#ความช�2วท#2กระท.าไว� ในท#2ๆ ไหันเล่ย เพราะฉัะน�)น ขุ�าพเจ้�าจ้Fงไม�ร�งเก#ยจ้ความตายอ�นจ้ะมา ถิFงตน. -2 1 0 0 0 -110010 9 0 0 0

[๑๐๐๑] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต เช�ญเถิ�ด ท�านก�บขุ�าพเจ้�ามาไปิด"พ�ภพขุองพญานาคราชซ่F2งม#อาน�ภาพหัาท#2เปิร#ยบม�ได� เปิ>นท#2อย"�อ�นม#การฟOอนร.าขุ�บร�องตาม ปิรารถินา เหัม=อนน�ฬิ�ญญราชธาน#เปิ>นท#2ปิระท�บอย"�ขุองท�าวเวสุสุ�วรรณ์ฉัะน�)น นาคพ�ภพน�)น เปิ>นท#2ไปิเท#2ยวเล่�นเปิ>นหัม"�ๆ ขุองนางนาค ก�ญญา ตล่อดว�นแล่ะค=นเปิ>นน�ตย( ม#ดอกไม�ดารดาษอย"�มากมายหัล่ายชน�ด สุว�างไสุวด�งสุายฟOาในอากาศ บร�บ"รณ์(ด�วยขุ�าวแล่ะน.)า เพร#ยบ พร�อมด�วยการฟOอนร.าขุ�บร�องแล่ะการปิระโคม พร�อมม"ล่ไปิด�วยนางนาค ก�ญญาท#2ปิระด�บปิระดาสุวยงาม งามสุง�าไปิด�วยผู้�าน��ง ผู้�าหั�มแล่ะเคร=2อง ปิระด�บ. -2 1 0 0 0 -110020 6 0 0 0

[๑๐๐๒] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น เช�ญใหั�ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร�ร�ฐ น�2ง เหัน=ออาสุนะขุ�างหัล่�ง ได�พาว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ทรามเขุ�าไปิสุ"�ภพขุองพญานาคราช ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตได�สุถิ�ตอย"�ขุ�างหัล่�งแหั�งปิ�ณ์ณ์กย�กษ( จ้น ถิFงพ�ภพขุองพญานาคซ่F2งม#อน�ภาพหัาท#2เปิร#ยบม�ได� ก0พญานาคทอด พระเนตรเหั0นล่"กเขุยผู้"�ม#ความจ้งร�กภ�กด# ได�ตร�สุท�กทายปิราศร�ยก�อนท#เด#ยว. -2 1 0 0 0 -110030 3 0 0 0

[๑๐๐๓] ท�านได�ไปิย�งมน�ษยโล่ก เท#2ยวแสุวงหัาดวงหัท�ยขุองบ�ณ์ฑ�ตกล่�บมาถิFงใน นาคพ�ภพน#)ด�วยความสุ.าเร0จ้หัร=อ หัร=อว�าท�านได�พาเอา

บ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ต.2าทรามมาด�วย.-2 1 0 0 0 -110040 7 0 0 0

[๑๐๐๔] ท�านผู้"�น#)แหัล่ะ ค=อว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตท#2พระองค(ทรงปิรารถินาน�)นมาแล่�ว พระเจ้�าขุ�า ท�านว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ร �กษาธรรม ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าได�มาแล่�วโดยธรรม เช�ญใต�ฝ่9าล่ะอองธ�ล่#พระบาท ทอดพระเนตรว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ผู้"�จ้ะแสุดง ธรรมถิวายด�วยเสุ#ยงอ�นไพเราะ เฉัพาะพระพ�กตร( ณ์ บ�ดน#) การสุมาคม ด�วยสุ�ปิบ�ร�ษท�)งหัล่าย ย�อมเปิ>นเหัต�น.าความสุ�ขุมาใหั�โดยแท�. (น#)) ช=2อว�ากาล่าค�ร#ก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -110050 3 0 0 0

[๑๐๐๕] ท�านเปิ>นมน�ษย( มาเหั0นพ�ภพขุองนาคท#2ตนไม�เคยเหั0นแล่�ว เปิ>นผู้"�ถิ"กภ�ยค=อความตายค�กคามแล่�ว เปิ>นผู้"�ไม�กล่�ว แล่ะไม�อภ�วาท อาการเช�นน#)ด" เหัม=อนจ้ะไม�ม#แก�ผู้"�ม#ปิ*ญญา. -2 1 0 0 0 -110060 6 0 0 0

[๑๐๐๖] ขุ�าแต�พญานาคราช ขุ�าพระองค(เปิ>นผู้"�ไม�กล่�วแล่ะไม�เปิ>นผู้"�อ�นภ�ยค=อ ความตายค�กคาม น�กโทษปิระหัารไม�พFงกราบไหัว�เพชฌฆ่าต หัร=อ เพชฌฆ่าตก0พFงใหั�น�กโทษปิระหัารกราบไหัว�ตน อย�างไรหันอ นรชนจ้ะพFงกราบไหัว�บ�คคล่ผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าตน แล่ะผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าเขุาจ้ะพFงใหั� บ�คคล่ผู้"�ท#2ตนจ้ะฆ่�ากราบไหัว�ตนอย�างไรเล่�า กรรมน�)นย�อมไม�สุ.าเร0จ้ ปิระโยชน(เล่ย พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -110070 5 0 0 0

[๑๐๐๗] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต ค.าน�)นถิ"กอย�างท#2ท�านพ"ด ท�านพ"ดจ้ร�ง น�กโทษปิระหัารไม� พFงกราบไหัว�เพชฌฆ่าต หัร=อเพชฌฆ่าตก0ไม�พFงใหั�น�กโทษปิระหัารกราบไหัว�ตน อย�างไรหันอ นรชนพFงกราบไหัว�บ�คคล่ผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าตนแล่ะผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าเขุา จ้ะพFงใหั�บ�คคล่ผู้"�ท#2ตนจ้ะฆ่�ากราบไหัว�ตนอย�างไร เล่�า กรรมน�)นย�อมไม�สุ.าเร0จ้ปิระโยชน(เล่ย. -2 1 0 0 0 -110080 8 0 0 0

[๑๐๐๘] ขุ�าแต�พญานาคราช ว�มานขุองฝ่9าพระบาทน#)เปิ>นขุองไม�เท#2ยง แต�เปิ>นเช�นก�บขุองเท#2ยง ฤทธ�A ความร� �งเร=อง พระก.าล่�งกาย พระว�ร�ยภาพแล่ะการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพ ได�ม#แล่�วแก�ฝ่9าพระบาท ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่ถิามเน=)อความน�)นกะฝ่9าพระบาท ว�มานน#)ทรงได�มาอย�างไรหันอ ว�มาน น#)ฝ่9าพระบาททรงได�มาเพราะอาศ�ยอะไร หัร=อเปิ>นขุองเก�ดขุF)นตามฤด"กาล่ ฝ่9าพระบาททรงกระท.าเอง หัร=อเทวดาท�)งหัล่ายถิวายแก�พระองค( ขุ�าแต� พญานาคราช ขุอฝ่9าพระบาทตร�สุบอกเน=)อความน#)แก�ขุ�าพระองค( ตามท#2ฝ่9าพระบาทได�ว�มานมาเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า.

-2 1 0 0 0 -110090 3 0 0 0

[๑๐๐๙] ว�มานน#) เราจ้ะได�มาเพราะอาศ�ยอะไรก0หัาม�ได� เก�ดขุF)นตามฤด"กาล่ก0หัาม�ได� เราม�ได�กระท.าเอง แม�เทวดาท�)งหัล่ายก0ม�ได�ใหั� แต�ว�มานน#)เราได�มาด�วยบ�ญกรรมอ�นไม�ล่ามกขุองตนเอง.-2 1 0 0 0 -110100 4 0 0 0

[๑๐๑๐] ขุ�าแต�พญานาคราช อะไรเปิ>นว�ตรขุองฝ่9าพระบาท แล่ะอะไรเปิ>น พรหัมจ้รรย(ขุองฝ่9าพระบาท ฤทธ�A ความร� �งเร=อง พระก.าล่�งกาย พระ ว�ร�ยภาพ แล่ะการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพ ท�)งว�มานใหัญ�ขุองฝ่9าพระบาทน#) เปิ>นผู้ล่แหั�งกรรมอะไรอ�นฝ่9าพระบาททรงปิระพฤต�ด#แล่�ว. -2 1 0 0 0 -110110 9 0 0 0

[๑๐๑๑] เราแล่ะภรรยาเม=2อย�งอย"�ในมน�ษยโล่ก เปิ>นผู้"�ม#ศร�ทธา เปิ>นทานบด# ใน คร�)งน�)น เร=อนขุองเราเปิ>นด�งบ�อน.)าขุองสุมณ์พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย แล่ะเรา ได�บ.าร�งสุมณ์พราหัมณ์(ใหั�อ�2มหัน.าสุ.าราญ เราท�)งสุองได�ถิวายทาน ค=อ ดอกไม� ขุองหัอม เคร=2องล่"บไล่� เคร=2องปิระท#ปิ ท#2นอนท#2พ�กอาศ�ย ผู้�า น��งผู้�าหั�ม ผู้�าปิ"นอน ขุ�าวแล่ะน.)าโดยเคารพ ทานท#2ได�ถิวายโดยเคารพน�)นเปิ>นว�ตรขุองเรา แล่ะการสุมาทานว�ตรน�)นเปิ>นพรหัมจ้รรย(ขุองเรา ด"กรท�านผู้"�เปิ>นปิราชญ( ฤทธ�A ความร� �งเร=อง ก.าล่�งกาย ความเพ#ยร การเก�ดในนาคพ�ภพ แล่ะว�มานใหัญ�ขุองเราน#)เปิ>นว�บากแหั�งว�ตรแล่ะพรหัมจ้รรย(น�)น อ�นเราปิระพฤต�ด#แล่�ว. -2 1 0 0 0 -110120 5 0 0 0

[๑๐๑๒] ถิ�าว�มานน#) ฝ่9าพระบาททรงได�ด�วยอาน�ภาพแหั�งทานอย�างน#) ฝ่9าพระบาทก0 ช=2อว�าทรงทราบผู้ล่แหั�งบ�ญ แล่ะทรงทราบการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพเพราะผู้ล่แหั�งบ�ญ เพราะเหัต�น�)นแล่ ขุอฝ่9าพระบาททรงเปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาทปิระพฤต�ธรรม ตามท#2จ้ะได�ทรงครอบครองว�มานน#)ต�อไปิฉัะน�)นเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -110130 3 0 0 0

[๑๐๑๓] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต ในนาคพ�ภพน#) ไม�ม#สุมณ์พราหัมณ์(ท#2เราจ้ะพFงถิวายขุ�าวแล่ะน.)าเล่ย เราถิามแล่�วขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�เรา ตามท#2เราจ้ะพFง ได�ครอบครองว�มานต�อไปิเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -110140 7 0 0 0

[๑๐๑๔] ขุ�าแต�พระยานาคราช ก0นาคท�)งหัล่ายท#2เปิ>นพระโอรสุ พระธ�ดา พระชายาท�)งพระญาต� พระม�ตร แล่ะขุ�าเฝ่Oาขุองฝ่9าพระบาท ซ่F2งเก�ดในนาคพ�ภพน#) ม#อย"� ขุอฝ่9าพระบาททรงเปิ>นผู้"�ไม�ปิระท�ษร�ายในนาคม#พระโอรสุเปิ>นต�น เหัล่�าน�)น ด�วยพระกายแล่ะพระวาจ้าเปิ>นน�ตย( ฝ่9าพระ

บาททรงร�กษาความไม�ปิระท�ษร�ายด�วยพระกายแล่ะพระวาจ้าอย�างน#) ฝ่9าพระบาททรงสุถิ�ตอย"�ในว�มานน#)ตล่อดพระชนมาย� แล่�วจ้�กเสุด0จ้ไปิสุ"�เทวโล่กอ�นสุ"งกว�านาคพ�ภพ. -2 1 0 0 0 -110150 4 0 0 0

[๑๐๑๕] ท�านเปิ>นอ.ามาตย(ขุองพระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดพระองค(ใด พระราชาผู้"� ปิระเสุร�ฐสุ�ดพระองค(น�)น พรากจ้ากท�านแล่�ว ย�อมจ้ะเศร�าโศกแน�แท� ท#เด#ยว คนท#2ถิ"กความท�กขุ(ครอบง.าก0ด# คนผู้"�ปิ9วยหัน�กก0ด# ได�สุมาคม ก�บท�านแล่�วพFงได�ความสุ�ขุ. -2 1 0 0 0 -110160 4 0 0 0

[๑๐๑๖] ขุ�าแต�พระยานาคราช ฝ่9าพระบาทตร�สุธรรม ขุองสุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่าย ซ่F2งเปิ>นบทอ�นแสุดงปิระโยชน(อย�างล่.)าเล่�ศ ท#2น�กปิราชญ(ปิระพฤต�ด#แล่�วโดยแท�ก0ค�ณ์ว�เศษขุองบ�คคล่ผู้"�ม#ปิ*ญญาเช�นขุ�าพระองค( ย�อมปิรากฏในเม=2อม#ภย�นตรายเช�นน#)แหัล่ะ พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110170 4 0 0 0

[๑๐๑๗] ขุอท�านจ้งบอกแก�เรา ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ได�ท�านมาเปิล่�าๆ หัร=อ ขุอท�านจ้งบอกแก�เรา ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ชนะในการเล่�นสุะกาจ้Fงได�ท�านมา ปิ�ณ์ณ์ก ย�กษ(น#)กล่�าวว�า ได�มาโดยธรรม ท�านถิFงเง=)อมม=อขุองปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -110180 5 0 0 0

[๑๐๑๘] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#) เล่�นสุะกาชนะพระราชาขุองขุ�าพระองค(ผู้"�เปิ>นอ�สุราธ�บด#ในอ�นทปิ*ตนครน�)น พระราชาพระองค(น�)นอ�นปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ชนะแล่�ว ได�ทรงพระราชทานขุ�าพระองค(แก�ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#) ขุ�าพระองค(เปิ>นผู้"�อ�นปิ�ณ์ณ์กย�กษ( น#)ได�มาแล่�วโดยธรรม ม�ใช�ได�มาโดยกรรมอ�นสุาหั�สุพระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -110190 9 0 0 0

[๑๐๑๙] ในกาล่น�)น พระยานาคผู้"�ปิระเสุร�ฐ ทรงสุด�บค.าสุ�ภาษ�ตขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นปิราชญ(แล่�วทรงช=2นชมโสุมน�สุ ม#พระท�ยเต0มต=)นด�วยปิRต� ทรงจ้"งม=อว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ทราม เสุด0จ้เขุ�าไปิในท#2อย"�ขุองพระชายา ตร�สุว�าด"กรพระน�องว�มล่า เพราะเหัต�ใด พระน�องจ้Fงด"ผู้อมเหัล่=องไปิ เพราะ เหัต�ใด พระน�องจ้Fงไม�เสุวยกระยาหัาร ก0ค�ณ์งามความด#ขุองว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ท#2พระน�องต�องปิระสุงค(ดวงหัท�ย เปิ>นผู้"�บรรเทาความม=ดขุองโล่กท�)งปิวง เช�นน#)น�)นขุองเราไม�ม# ผู้"�น#)ค=อว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตมาถิFงแล่�วจ้ะท.าความสุว�างไสุวใหั� แก�พระน�อง เช�ญพระน�องต�)งหัท�ยฟ*งถิ�อยค.าขุองท�าน การท#2จ้ะได�เหั0น ท�านอ#กเปิ>นการหัาได�ยาก.-2 1 0 0 0 -1

10200 6 0 0 0

[๑๐๒๐] พระนางว�มล่า ทอดพระเนตรเหั0นว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ผู้"�ม#ปิ*ญญากว�างขุวางด�ง แผู้�นด�นน�)นแล่�ว ม#พระท�ยย�นด#โสุมน�สุ ทรงยกพระองค�ล่#ท�)ง ๑๐ ขุF)น อ�ญชล่# แล่ะตร�สุกะว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นน�กปิราชญ(ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร� ร�ฐว�า ท�านเปิ>นมน�ษย(มาเหั0นพ�ภพขุองนาคท#2ตนไม�เคยเหั0น เปิ>นผู้"�ถิ"กภ�ย ค=อความตายค�กคาม เปิ>นผู้"�ไม�กล่�ว แล่ะไม�อภ�วาท อาการเช�นน#)ด"เหัม=อน จ้ะไม�ม#แก�ผู้"�ม#ปิ*ญญา. -2 1 0 0 0 -110210 6 0 0 0

[๑๐๒๑] ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาค# ขุ�าพระองค(เปิ>นผู้"�ไม�กล่�ว แล่ะไม�เปิ>นผู้"�อ�นภ�ยค=อ ความตายค�กคาม น�กโทษปิระหัารไม�พFงไหัว�เพชฌฆ่าต หัร=อเพชฌฆ่าต ก0ไม�พFงใหั�น�กโทษปิระหัารกราบไหัว�ตน อย�างไรหันอ นรชนจ้ะพFงกราบ ไหัว�บ�คคล่ ผู้"�ท#2ปิรารถินาจ้ะฆ่�าตน แล่ะผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าเขุา จ้ะพFงใหั�บ�คคล่ผู้"�ท#2ตนจ้ะฆ่�ากราบไหัว�ตนอย�างไรเล่�า กรรมน�)นย�อมไม�สุ.าเร0จ้ ปิระโยชน(พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110220 5 0 0 0

[๑๐๒๒] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต ค.าน�)นถิ"กอย�างท#2ท�านพ"ด ท�านพ"ดจ้ร�ง น�กโทษปิระหัารไม� พFงกราบไหัว�เพชฌฆ่าต หัร=อเพชฌฆ่าตก0ไม�พFงใหั�น�กโทษปิระหัารกราบไหัว�ตน อย�างไรหันอ นรชนจ้ะพFงกราบไหัว�บ�คคล่ผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าตน แล่ะผู้"�ปิรารถินาจ้ะฆ่�าเขุา จ้ะพFงใหั�บ�คคล่ผู้"�ท#2ตนจ้ะฆ่�ากราบไหัว�อย�างไรเล่�ากรรมน�)นย�อมไม�สุ.าเร0จ้ปิระโยชน(เล่ย. -2 1 0 0 0 -110230 9 0 0 0

[๑๐๒๓] ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาคก�ญญา ว�มานขุองพระองค(น#)เปิ>นขุองไม�เท#2ยง แต�เปิ>นเช�นก�บขุองเท#2ยง ฤทธ�A ความร� �งเร=อง พระก.าล่�งกาย พระว�ร�ยภาพ แล่ะการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพได�ม#แล่�วแก�ฝ่9าพระบาท ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่ ถิามเน=)อความน�)นกะฝ่9าพระบาท ว�มานน#)ฝ่9าพระบาทได�มาอย�างไรหันอ ว�มานน#)ฝ่9าพระบาทได�มาเพราะอาศ�ยอะไร หัร=อเปิ>นขุองเก�ดขุF)นตาม ฤด"กาล่ ฝ่9าพระบาททรงกระท.าเอง หัร=อเทวดาท�)งหัล่ายถิวายฝ่9าพระบาท ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาคก�ญญา ขุอฝ่9าพระบาทตร�สุบอกเน=)อความน#)แก� ขุ�าพระองค( ตามท#2ฝ่9าพระบาทได�ว�มานมาเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110240 3 0 0 0

[๑๐๒๔] ว�มานน#) ฉั�นจ้ะได�มาเพราะอะไรก0หัาม�ได� เก�ดขุF)นตามฤด"กาล่ก0หัาม�ได�ฉั�นม�ได�กระท.าเอง แม�เทวดาท�)งหัล่ายก0หัาม�ได�ใหั� แต�ว�มานน#)ฉั�นได�มา ด�วยบ�ญกรรมอ�นไม�ล่ามกขุองตนเอง. -2 1 0 0 0 -11025

0 5 0 0 0

[๑๐๒๕] ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาค# อะไรเปิ>นว�ตรขุองฝ่9าพระบาท แล่ะอะไรเปิ>นพรหัมจ้รรย(ขุองฝ่9าพระบาท ฤทธ�A ความร� �งเร=อง พระก.าล่�งกาย พระ ว�ร�ยภาพ แล่ะการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพ ท�)งว�มานอ�นใหัญ�ขุองฝ่9าพระบาทน#) เปิ>นผู้ล่แหั�งกรรมอะไร อ�นฝ่9าพระบาททรงปิระพฤต�ด#แล่�ว พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110260 10 0 0 0

[๑๐๒๖] ฉั�นแล่ะพระสุวาม#ขุองฉั�นเปิ>นผู้"�ม#ศร�ทธา เปิ>นทานบด#ในคร�)งน�)น เร=อนขุองฉั�นเปิ>นด�งบ�อน.)าขุองสุมณ์พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย แล่ะฉั�นได�บ.าร�ง สุมณ์พราหัมณ์(ใหั�อ�2มหัน.าสุ.าราญ ฉั�นแล่ะพระสุวาม# เม=2อย�งอย"�ในมน�ษย โล่กน�)น ได�ถิวายทาน ค=อ ดอกไม� ขุองหัอม เคร=2องล่"บไล่� เคร=2องปิระท#ปิ ท#2นอน ท#2พ�กอาศ�ย ผู้�าน��งผู้�าหั�ม ผู้�าปิ"นอน ขุ�าวแล่ะน.)า โดยเคารพ ทานท#2ฉั�นได�ถิวายโดยเคารพน�)น เปิ>นว�ตรขุองฉั�น แล่ะการสุมาทานว�ตรน�)นเปิ>นพรหัมจ้รรย(ขุองฉั�น ด"กรท�านผู้"�เปิ>นปิราชญ( ฤทธ�A ความร� �งเร=อง ก.าล่�งกาย ความเพ#ยร การเก�ดในนาคพ�ภพ แล่ะว�มานใหัญ�ขุองเราน#) เปิ>นว�บากแหั�งว�ตรแล่ะพรหัมจ้รรย(น�)น อ�นเราปิระพฤต�ด#แล่�ว. -2 1 0 0 0 -110270 5 0 0 0

[๑๐๒๗] ถิ�าว�มานน#)ฝ่9าพระบาท ทรงได�ด�วยอาน�ภาพแหั�งทานอย�างน#) ฝ่9าพระบาท ก0ช=2อว�าทรงทราบผู้ล่แหั�งบ�ญ แล่ะทรงทราบการเสุด0จ้อ�บ�ต�ในนาคพ�ภพ เพราะผู้ล่แหั�งบ�ญ เพราะเหัต�น�)นแล่ ขุอพระบาททรงเปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาทปิระพฤต�ธรรมตามท#2จ้ะได�ทรงครอบครองว�มานน#)ต�อไปิฉัะน�)นเถิ�ด พระ เจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -110280 3 0 0 0

[๑๐๒๘] ด"กรบ�ณ์ฑ�ต ในนาคพ�ภพน#) ไม�ม#สุมณ์พราหัมณ์(ท#2เราจ้ะพFงถิวายขุ�าวแล่ะน.)าเล่ย ฉั�นถิามแล่�วขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�ฉั�น ตามท#2ฉั�นจ้ะพFง ได�ครอบครองว�มานต�อไปิเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -110290 7 0 0 0

[๑๐๒๙] ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาค# ก0นาคท�)งหัล่ายท#2เปิ>นพระโอรสุ พระธ�ดา พระสุวาม# ท�)งพระญาต�พระม�ตร แล่ะขุ�าเฝ่Oาขุองฝ่9าพระบาทซ่F2งเก�ดในนาคพ�ภพน#) ม#อย"� ขุอฝ่9าพระบาททรงเปิ>นผู้"�ไม�ปิระท�ษร�ายในนาคม#พระโอรสุเปิ>น ต�นเหัล่�าน�)น ด�วยพระกายแล่ะพระวาจ้าเปิ>นน�ตย( ฝ่9าพระบาทจ้งทรงร�กษาความไม�ปิระท�ษร�ายด�วยพระกายแล่ะพระวาจ้าอย�างน#) ฝ่9าพระบาท ทรงสุถิ�ตอย"�ในว�มานน#)ตล่อดพระชนมาย�แล่�ว จ้�กเสุด0จ้ไปิสุ"�เทวโล่กอ�นสุ"งกว�านาคพ�ภพน#) พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -11030

0 4 0 0 0

[๑๐๓๐] ท�านเปิ>นอ.ามาตย(ขุองพระราชาผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดพระองค(ใด พระราชาผู้"�ปิระ เสุร�ฐสุ�ดพระองค(น�)น พรากจ้ากท�านแล่�ว ย�อมจ้ะทรงเศร�าโศกแน�แท� ท#เด#ยว คนผู้"�ถิ"กความท�กขุ(ครอบง.าก0ด# คนผู้"�ปิ9วยหัน�กก0ด# ได�สุมาคม ก�บท�านแล่�ว พFงได�ความสุ�ขุ.-2 1 0 0 0 -110310 4 0 0 0

[๑๐๓๑] ขุ�าแต�พระนางเจ้�านาค# ฝ่9าพระบาทตร�สุธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษท�)งหัล่าย ซ่F2ง เปิ>นบทอ�นแสุดงปิระโยชน(ล่.)าเล่�ศ ท#2น�กปิราชญ(ปิระพฤต�ด#แล่�วโดยแท� ก0ค�ณ์ว�เศษขุองบ�คคล่ผู้"�ม#ปิ*ญญาเช�นขุ�าพระองค( ย�อมปิรากฏในเม=2อม#ภ�ยอ�นตรายเช�นน#)แหัล่ะ พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110320 4 0 0 0

[๑๐๓๒] ขุอท�านจ้งบอกแก�ฉั�น ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ได�ท�านมาเปิล่�าๆ หัร=อ ขุอท�านจ้ง บอกแก�ฉั�น ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ชนะในการเล่�นสุะกาจ้Fงได�ท�านมา ปิ�ณ์ณ์กย�กษ( น#)กล่�าวว�าได�มาโดยธรรม ท�านถิFงเง=)อมม=อขุองปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#)ได�อย�างไร.-2 1 0 0 0 -110330 5 0 0 0

[๑๐๓๓] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#) เล่�นสุะกาชนะพระราชาขุองขุ�าพระองค(ผู้"�เปิ>นอ�สุราธ�บด#ในอ�นทปิ*ตนครน�)น พระราชาพระองค(น�)นอ�นปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ชนะแล่�ว ได�ทรงพระราชทานขุ�าพระองค(แก�ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น#) ขุ�าพระองค( เปิ>นผู้"�อ�นปิ�ณ์ณ์ก ย�กษ(น#)ได�มาแล่�วโดยธรรม ม�ใช�ได�มาด�วยกรรมอ�นสุาหั�สุ พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110340 14 0 0 0

[๑๐๓๔] ท�าววร�ณ์นาคราช ตร�สุถิามปิ*ญหัากะว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ฉั�นใด แม�พระนาง ว�มล่านาคก�ญญา ก0ตร�สุถิามปิ*ญหัากะว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ฉั�นน�)น ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ผู้"�เปิ>นปิราชญ( อ�นท�าววร�ณ์นาคราชตร�สุถิามแล่�ว ได�พยากรณ์(ปิ*ญหัาใหั�ท�าววร�ณ์นาคราชทรงย�นด# ฉั�นใด ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นน�กปิราชญ( แม�พระนางว�มล่านาคก�ญญาตร�สุถิามแล่�ว ก0พยากรณ์(ใหั�พระนางว�มล่านาคก�ญญา ทรงย�นด# ฉั�นน�)น ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�เปิ>นน�กปิราชญ( ทราบว�าพระยานาคราชผู้"� ปิระเสุร�ฐ แล่ะพระนางนาคก�ญญาท�)งสุองพระองค(น�)น ทรงม#พระท�ย ช=2นชมโสุมน�สุ ไม�คร�2นคร�าม ไม�กล่�ว ไม�ขุนพองสุยองเกล่�า ได�กราบ ท"ล่ท�าววร�ณ์นาคราชว�า ขุ�าแต�พระยานาคราช ฝ่9าพระบาทอย�าทรงพระว�ตก ว�า ทรงกระท.ากรรมขุองคนผู้"�ปิระท�ษร�ายม�ตร แล่ะอย�าทรงพระด.าร�ว�าจ้�ก ฆ่�าบ�ณ์ฑ�ตน#) ขุอฝ่9าพระบาททรงกระท.าก�จ้ด�วยเน=)อหัท�ยขุองขุ�าพระองค(ตามท#2ฝ่9าพระบาททรงพระปิระสุงค(เถิ�ด ถิ�าฝ่9าพระบาทไม�ทรงสุามารถิจ้ะฆ่�า ขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(จ้ะท.าถิวายตามพระอ�ธยาศ�ยขุองฝ่9าพระบาทเองพระเจ้�าขุ�า.

-2 1 0 0 0 -110350 3 0 0 0

[๑๐๓๕] ปิ*ญญาน�2นเอง เปิ>นหัท�ยขุองบ�ณ์ฑ�ตท�)งหัล่าย เราท�)งสุองน�)นย�นด#ด�วย ปิ*ญญาขุองท�านย�2งน�ก ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(จ้งไปิสุ�งท�านใหั�ถิFงแคว�นก�ร�ร�ฐในว�นน#)ท#เด#ยว.-2 1 0 0 0 -110360 6 0 0 0

[๑๐๓๖] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น ได�นางอ�ร�นทด#นาคก�ญญาแล่�ว ม#ใจ้ช=2นชมโสุมน�สุปิRต�ปิราโมทย( ได�กล่�าวกะว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร�ร�ฐว�า ขุ�าแต�ท�านว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ท�านได�ท.าใหั�ขุ�าพเจ้�าม#ความพร�อมเพร#ยงก�นก�บ ภรรยา ขุ�าพเจ้�าจ้ะท.าก�จ้ตอบแทนท�าน ขุ�าพเจ้�าจ้ะใหั�แก�วมณ์#ดวงน#)แก�ท�าน แล่ะจ้ะน.าท�านไปิสุ�งใหั�ถิFงแคว�นก�ร�ร�ฐในว�นน#)ท#เด#ยว. -2 1 0 0 0 -110370 4 0 0 0

[๑๐๓๗] ด"กรก�จ้จ้านะ ท�านจ้งม#ความไมตร#สุน�ทสุนมก�บภรรยาท#2น�าร�ก อ�นไม�ม# ใครท.าใหั�แตกแยกตล่อดไปิ ท�านจ้งเปิ>นผู้"�ม#จ้�ตเบ�กบาน ม#ปิRต�โสุมน�สุ ท�านได�ใหั�แก�วมณ์#แก�ขุ�าพเจ้�า ขุอจ้งน.าขุ�าพเจ้�าไปิย�งอ�นทปิ*ตนครด�วยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110380 5 0 0 0

[๑๐๓๘] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น เช�ญว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร�ร�ฐผู้"�ม#ปิ*ญญาไม�ทราม ใหั�ขุF)นน�2งบนอาสุนะขุ�างหัน�าขุองตน ขุF)นม�าอาชาไนยเหัาะไปิ ในอากาศกล่างหัาว ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)นได�น.าว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ด ขุองชาวก�ร�ร�ฐไปิถิFงอ�นทปิ*ตนครเร0วย�2งกว�าใจ้ขุองมน�ษย(พFงไปิ. -2 1 0 0 0 -110390 3 0 0 0

[๑๐๓๙] อ�นทปิ*ตนครปิรากฏอย"�โน�น แล่ะปิ9ามะม�วงอ�นน�าร=2นรมย(ก0เหั0นอย"�เปิ>น หัย�อมๆ ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�ม#ความพร�อมเพร#ยงก�บภรรยา แล่ะท�านก0ได�ถิFงท#2 อย"�ขุองตนแล่�ว.-2 1 0 0 0 -110400 6 0 0 0

[๑๐๔๐] ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ผู้"�ม#วรรณ์ะ วางว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตผู้"�ปิระเสุร�ฐสุ�ดขุองชาวก�ร�ร�ฐ ล่งในท�ามกล่างธรรมสุภา แล่�วขุF)นม�าอาชาไนยเหัาะไปิในอากาศกล่างหัาวพระราชาทอดพระเนตรเหั0นว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน�)น ทรงพระปิร#ดาปิราโมทย(เปิ>นอย�างย�2ง เสุด0จ้ล่�กขุF)น สุวมกอดว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตด�วยพระพาหัาท�)งสุอง ไม� ทรงหัว�2นไหัว ทรงเช=)อเช�ญใหั�น�2งเหัน=ออาสุนะท�ามกล่างธรรมสุภา ตรง พระพ�กตร(ขุองพระองค(.-2 1 0 0 0 -1

10410 4 0 0 0

[๑๐๔๑] ท�านเปิ>นผู้"�แนะน.าเราท�)งหัล่าย เหัม=อนนายสุารถิ#น.าเอารถิท#2หัายแล่�วกล่�บ มาได� ฉัะน�)น ชาวก�ร�ร�ฐท�)งหัล่ายย�อมย�นด# เพราะได�เหั0นท�าน ฉั�นถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกเน=)อความน�)นแก�ฉั�น ท�านหัล่�ดพ�นจ้ากมาณ์พมาได� อย�างไร.-2 1 0 0 0 -110420 10 0 0 0

[๑๐๔๒] ขุ�าแต�พระองค(จ้อมปิระชาชน ผู้"�ทรงแกล่�วกล่�า ปิระเสุร�ฐกว�านรชน บ�ร�ษท#2ฝ่9าพระบาทตร�สุเร#ยกมาณ์พน�)น ไม�ใช�มน�ษย( เปิ>นย�กษ(ช=2อปิ�ณ์ณ์กะพระเจ้�าขุ�า ฝ่9าพระบาททรงเคยได�ย�นช=2อมาแล่�ว ก0ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(น�)น เปิ>นอ.ามาตย(ขุองท�าวก�เวร�ราชพระยานาคทรงนามว�า วร�ณ์ผู้"�ครองนาคพ�ภพ ม# พระกายใหัญ�โตสุะอาด ทรงสุมบ"รณ์(ด�วยวรรณ์ะแล่ะก.าล่�ง ปิ�ณ์ณ์กย�กษ( ร�กใคร�นางนาคก�ญญานามว�าอ�ร�นทด# พระธ�ดาขุองพระยานาคราชน�)น จ้Fง ตกล่งใจ้จ้ะฆ่�าขุ�าพระองค( เพราะเหัต�แหั�งนางอ�ร�นทด#ผู้"�ม#เอวบางร�างน�อย น�าร�กใคร� แต�ปิ�ณ์ณ์กย�กษ(เปิ>นผู้"�พร�อมเพร#ยงก�บภรรยา สุ�วนขุ�าพระองค( เปิ>นผู้"�อ�นพระยานาคทรงอน�ญาตใหั�มา แล่ะปิ�ณ์ณ์กย�กษ(ใหั�แก�วมณ์#มาด�วย. -2 1 0 0 0 -110430 20 0 0 0

[๑๐๔๓] ม#ต�นไม�ต�นหันF2ง เก�ดร�มปิระต"ว�งขุองเรา ล่.าต�นปิระกอบด�วยปิ*ญญา ก�2งแล่�วด�วยศ#ล่ ต�นไม�น�)นต�)งอย"�ในอรรถิแล่ะธรรม ม#ผู้ล่เต0มไปิด�วยเบญจ้ โครสุ ดารดาษไปิด�วยช�าง ม�าแล่ะโค เม=2อมหัาชนท.าการบ"ชาต�นไม�น�)น เล่�นเพล่�นอย"�ด�วยการฟOอนร.า ขุ�บร�องแล่ะดนตร# ม#บ�ร�ษมาใหั�เสุนาท#2ย=น แวดล่�อมต�นไม�น�)นใหั�หัน#ไปิแล่�วถิอนต�นไม�ไปิ ต�นไม�น�)นกล่�บมาต�)งอย"�ท#2 ปิระต"ว�งขุองเราตามเด�ม ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตเช�นก�บต�นไม�ใหัญ�น#) กล่�บมาสุ"�ท#2อย"�ขุองตนแล่�ว ท�านท�)งหัล่ายจ้งกระท.าการเคารพนบนอบแก�ต�นไม� ค=อว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#)เถิ�ด ขุอเช�ญอ.ามาตย(ผู้"�ม#ความปิล่=)มใจ้ ด�วยยศท#2ได�เพราะ อาศ�ยเราท�กๆ ท�านเท#ยว จ้งแสุดงจ้�ตขุองตนใหั�ปิรากฏในว�นน#) ท�านท�)งหัล่ายจ้งกระท.าบรรณ์าการใหั�มาก จ้งท.าการเคารพนบนอบแก�ต�นไม� ค=อ ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#) สุ�ตว(เหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งท#2ถิ"กผู้"กไว�แล่ะท#2ถิ"กขุ�งไว� ซ่F2ง ม#อย"�ในแว�นแคว�นขุองเรา จ้งปิล่�อยไปิใหั�หัมด ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#)หัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องผู้"ก ฉั�นใด สุ�ตว(เหัล่�าน�)นก0จ้งหัล่�ดพ�นจ้ากเคร=2องผู้"ก ฉั�นน�)น พวกชาวไร�ชาวนา จ้งหัย�ดพ�กเล่�นมหัรสุพตล่อดเด=อนหันF2งน#) ขุอเช�ญ พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายมาบร�โภคขุ�าวอ�นเจ้=อด�วยเน=)อ พวกน�กเล่งสุ�ราจ้งเว�น การเท#2ยวด=2มสุ�รา เอาหัม�อใสุ�ใหั�เต0มปิร#2 ไปิน�2งด=2มท#2ร �านขุองตนๆ พวก หัญ�งแพศยาท#2อาศ�ยอย"�ตามถินนใหัญ� จ้งเล่�าโล่มชายท#2ม#ความต�องการเปิ>นน�ตย( อนF2ง ราชบ�ตรท�)งหัล่ายจ้งจ้�ดการร�กษาในแว�นแคว�นใหั�เขุ�มแขุ0ง โดยม�ได�เบ#ยดเบ#ยนก�นแล่ะก�นได� ท�านท�)งหัล่ายจ้งกระท.าการเคารพ นบนอบแก�ต�นไม� ค=อ ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตน#). -2 1 0 0 0 -1

10440 9 0 0 0

[๑๐๔๔] พระสุนมก.าน�ล่ใน พวกราชก�มาร พวกพ�อค�าชาวนา แล่ะพราหัมณ์( ท�)งหัล่าย ได�น.าขุ�าวแล่ะน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�แก�ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต พวกกองช�างกองม�า กองรถิ แล่ะกองเด�นเท�าได�น.าขุ�าวแล่ะน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�แก�ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต ชาวชนบท แล่ะชาวน�คม พร�อมเพร#ยงก�น ได�น.าเอา ขุ�าวแล่ะน.)าเปิ>นอ�นมากมาใหั�แก�ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ต คนเปิ>นอ�นมาก เม=2อ ว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตมาถิFงแล่�ว ได�เหั0นว�ธ"รบ�ณ์ฑ�ตมาแล่�ว ต�างก0ม#จ้�ตโสุมน�สุพาก�นโบกผู้�าขุาว โหั�ร�องขุF)นเสุ#ยงอFงม#2 ด�วยปิระการฉัะน#)แล่.

จ้บ ว�ธ"รชาดกท#2 ๙ พระเวสุสุ�นดรทรงบ.าเพ0ญทานบารม#-2 1 0 0 0 -110450 3 0 0 0

[๑๐๔๕] ด"กรผู้�สุด#ผู้"�ม#ร�ศม#แหั�งผู้�วพรรณ์อ�นปิระเสุร�ฐ ผู้"�ม#อว�ยวะสุ�วนเบ=)องหัน�างาม เธอจ้งเล่=อกเอาพร ๑๐ ปิระการในปิฐพ#ซ่F2งเปิ>นท#2ร �กแหั�งหัฤท�ยขุอง เธอ. -2 1 0 0 0 -110460 3 0 0 0

[๑๐๔๖] ขุ�าแต�ท�าวเทวราช ขุ�าพระบาทขุอนอบน�อมแด�พระองค( ขุ�าพระบาทได�ท.า บาปิกรรมอะไรไว�หัร=อ ฝ่9าพระบาทจ้Fงใหั�ขุ�าพระบาทจ้�ต�จ้ากท�พยสุถิานท#2น�าร=2นรมย( ด�จ้ล่มอ�ดต�นไม�ใหัญ�ใหั�หั�กไปิ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -110470 4 0 0 0

[๑๐๔๗] บาปิกรรมเธอม�ได�ท.าไว�เล่ย แล่ะเธอไม�เปิ>นท#2ร �กขุองเราก0หัาไม� แต�บ�ญ ขุองเธอสุ�)นแล่�วเหัต�น�)น เราจ้Fงกล่�าวกะเธออย�างน#) ความตายใกล่�เธอ เธอจ้�กต�องพล่�ดพรากจ้ากไปิจ้งเล่=อกร�บเอาพร ๑๐ ปิระการน#)แต�เราผู้"�จ้ะใหั�. -2 1 0 0 0 -110480 17 0 0 0

[๑๐๔๘] ขุ�าแต�ท�าวสุ�กกะผู้"�เปิ>นใหัญ�กว�าสุ�ตว(ท�)งปิวง ถิ�าฝ่9าพระบาทจ้ะปิระทานพร แก�ขุ�าพระบาทไซ่ร� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เจ้ร�ญ ขุอใหั�ขุ�าพระบาทพFงเก�ดใน พระราชน�เวศน(ขุองพระเจ้�าสุ#ว�ราช ขุ�าแต�ท�าวบ�ร�นททะ ขุอใหั�ขุ�าพระบาท(๑) พFงเปิ>นผู้"�ม#จ้�กษ�ด.าเหัม=อนตาล่"กมฤค# (ม#อาย� ๑ ขุวบปิR) ซ่F2งม#ดวงตาด.า (๒) พFงม#ขุนค�)วด.า (๓) พFงเก�ดในราชน�เวศน(น�)นม#นามว�าผู้�สุด# (๔) พFงได�พระราชโอรสุผู้"�ใหั�สุ�2งอ�นปิระเสุร�ฐ ผู้"�ปิระกอบเก=)อก"ล่ในยาจ้ก ม�ได�ตระหัน#2 ผู้"�อ�นพระราชาท�กปิระเทศบ"ชา ม#เก#ยรต�ยศ (๕) เม=2อ ขุ�าพระบาททรงครรภ(ขุออย�าใหั�อ�ทรน"นขุF)น พFงม#อ�ทรไม�น"น เสุมอด�งค�นศรท#2นายช�างเหัล่าเกล่#)ยงเกล่า (๖) ถิ�นท�)งค"�ขุองขุ�าพระบาทอย�าย�อยยาน ขุ�าแต�ท�าววาสุวะ (๗) ผู้มหังอกก0อย�าได�ม# (๘) ธ�ล่#ก0อย�าได�ต�ดในกาย (๙) ขุ�าพระบาทพFงปิล่�อยน�กโทษท#2ถิFง

ปิระหัารได� (๑๐) ขุ�าแต�พระองค( ผู้"�เจ้ร�ญ ขุอขุ�าพระบาทพFงได�เปิ>นอ�ครมเหัสุ#ท#2โปิรดปิรานขุองพระราชาใน แว�นแคว�นสุ#ว# ในพระราชน�เวศน(อ�นกFกก�องด�วยเสุ#ยงร�องขุองนกย"งแล่ะนกกระเร#ยน พร�2งพร�อมด�วยหัม"�วรนาร# เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยคนเต#)ย แล่ะคนค�อม อ�นพ�อคร�วชาวมคธเล่#)ยงด"กFกก�องไปิด�วยเสุ#ยงกล่อน แล่ะ เสุ#ยงบานปิระต"อ�นว�จ้�ตร ม#คนเช�ญใหั�ด=2มสุ�ราแล่ะก�นก�บแกล่�ม. -2 1 0 0 0 -110490 3 0 0 0

[๑๐๔๙] ด"กรนางผู้"�งามท�2วสุรรพางค(กาย พร ๑๐ ปิระการ เหัล่�าใดท#2เราใหั�แก�เธอเธอจ้�กได�พร ๑๐ ปิระการเหัล่�าน�)น ในแว�นแคว�นขุองพระเจ้�าสุ#ว�ราช. -2 1 0 0 0 -110500 3 0 0 0

[๑๐๕๐] คร�)นท�าววาสุวะมฆ่วาสุ�ช�มบด#เทวราชตร�สุอย�างน#)แล่�ว ก0โปิรดปิระทานพร แก�พระนางผู้�สุด#เทพอ�ปิสุร.

(น#)) ช=2อว�าทสุพรคาถิา -2 1 0 0 0 -110510 11 0 0 0

[๑๐๕๑] พระนางผู้�สุด#เทพอ�ปิสุรจ้�ต�จ้ากดาวดFงสุเทวโล่กน�)น มาบ�งเก�ดในสุก�ล่ กษ�ตร�ย( ได�ทรงอย"�ร �วมก�บพระเจ้�าสุญช�ยในพระนครเชต�ดร พระนางผู้�สุด#ทรงครรภ(ถิ�วนทสุมาสุ เม=2อทรงท.าปิระท�กษ�ณ์พระนคร ปิระสุ"ต�เรา ท#2ท�ามกล่างถินนขุองพวกพ�อค�า ช=2อขุองเราม�ได�เน=2องแต�พระมารดา แล่ะ ม�ได�เก�ดแต�พระบ�ดา เราเก�ดท#2ถินนแหั�งพ�อค�า เพราะฉัะน�)น เราจ้Fงช=2อ ว�า เวสุสุ�นดร เม=2อใด เราย�งเปิ>นทารก ม#อาย� ๔ ขุวบแต�เก�ดมาเม=2อน�)น เราน�2งอย"�ในปิราสุาทค�ดจ้ะบร�จ้าคทานว�า เราจ้ะพFงใหั�หัท�ยดวงตา เน=)อ เล่=อด แล่ะร�างกาย เม=2อใครมาขุอเรา เราก0ย�นด#ใหั�เม=2อเราค�ดถิFงการบร�จ้าคทานอ�นเปิ>นความจ้ร�ง หัฤท�ยก0ไม�หัว� 2นไหัวม��งม�2น อย"�ในกาล่น�)น ปิฐพ#ม#สุ�เนร�บรรพตแล่ะหัม"�ไม�เปิ>นเคร=2องปิระด�บ ได�หัว� 2นไหัว. -2 1 0 0 0 -110520 2 0 0 0

[๑๐๕๒] พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ผู้"�ม#ขุนร�กแร�ดกแล่ะม#เล่0บยาว ฟ*นเขุล่อะ ม#ธ�ล่#บน ศ#รษะ เหัย#ยดแขุนขุ�างขุวาจ้ะขุออะไรฉั�นหัร=อ.-2 1 0 0 0 -110530 3 0 0 0

[๑๐๕๓] ขุ�าแต�สุมมต�เทพ ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายท"ล่ขุอร�ตนะเคร=2องใหั�แว�นแคว�น ขุองชาวสุ#พ#เจ้ร�ญ ขุอได�โปิรดพระราชทานช�างต�วปิระเสุร�ฐ ซ่F2งม#งาด�จ้งอนไถิอ�นม#ก.าล่�งสุามารถิเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110540 2 0 0 0

[๑๐๕๔] เราจ้ะใหั�ช�างพล่ายซ่�บม�นต�วปิระเสุร�ฐ ซ่F2งเปิ>นช�างราชพาหันะอ�นสุ"งสุ�ด ท#2พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายขุอเรา เราม�ได�หัว� 2นไหัว.-2 1 0 0 0 -110550 2 0 0 0

[๑๐๕๕] พระราชาผู้"�ผู้ด�งร�ฐสุ#พ#ใหั�เจ้ร�ญร� �งเร=อง ม#พระหัฤท�ยน�อมไปิในการบร�จ้าค เสุด0จ้ล่งจ้ากคอช�างพระราชทานแก�พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย.-2 1 0 0 0 -110560 7 0 0 0

[๑๐๕๖] เม=2อบรมกษ�ตร�ย(พระราชทานช�างต�วปิระเสุร�ฐ (แก�พราหัมณ์(ท�)ง ๘) แล่�วในกาล่น�)น ความน�าสุพFงกล่�วขุนพองสุยองเกล่�าได�เก�ดม# เมทน#ดล่ก0 หัว� 2นไหัว เม=2อบรมกษ�ตร�ย(พระราชทานช�างต�วปิระเสุร�ฐ ในกาล่น�)นได�เก�ดม#ความน�าสุพFงกล่�วขุนพองสุยองเกล่�า ชาวพระนครก.าเร�บ ในเม=2อ พระเวสุสุ�นดรผู้"�ย�งแว�นแคว�นขุองชาวสุ#พ#ใหั�เจ้ร�ญพระราชทานช�างต�วปิระ เสุร�ฐ ชาวบ�ร#ก0เกล่=2อนกล่�น เสุ#ยงอ�นกFกก�องก0แผู้�ไปิมากมาย. -2 1 0 0 0 -110570 5 0 0 0

[๑๐๕๗] คร�)งน�)น เม=2อพระเวสุสุ�นดรพระราชทานช�างต�วปิระเสุร�ฐแล่�ว เสุ#ยงอ=)ออFง น�ากล่�วเปิ>นอ�นมากก0เปิ>นไปิในนครน�)น ในกาล่น�)นชาวนครก0ก.าเร�บ คร�)งน�)น ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญร� �งเร=องพระราชทาน ช�างต�วปิระเสุร�ฐแล่�ว เสุ#ยงอ=)ออFงน�ากล่�วเปิ>นอ�นมากก0เปิ>นไปิในนครน�)น. -2 1 0 0 0 -110580 14 0 0 0

[๑๐๕๘] พวกคนท#2ม#ช=2อเสุ#ยง พระราชบ�ตร พวกพ�อค�าชาวนา พวกพราหัมณ์(กองช�าง กองม�า กองรถิ กองราบ ชาวน�คม ชาวสุ#พ#ท�)งสุ�)นมาปิระช�ม พร�อมก�น พวกเหัล่�าน�)นเหั0นพวกพราหัมณ์(น.าพระยาช�างไปิ ก0กราบท"ล่แด�พระเจ้�ากร�งสุ�ญช�ยว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ แว�นแคว�นขุองพระองค(ถิ"กก.าจ้�ดแล่�ว เหัต�ไรพระเวสุสุ�นดรขุองพระองค( จ้Fงพระราชทานช�างต�วปิระเสุร�ฐขุองชาวเราท�)งหัล่าย อ�นชาวแว�นแคว�นสุ�กการะบ"ชา ไฉันพระเวสุสุ�นดรราชโอรสุจ้Fงพระราชทานพระยาก�ญชรขุองชาวเราท�)ง หัล่ายอ�นม#งางอนงามแกล่�วกล่�า สุามารถิร" �จ้�กเขุตแหั�งย�ทธว�ธ#ท�กอย�าง เปิ>นช�างเผู้=อกขุาวผู้�อง ปิระเสุร�ฐสุ�ด ปิกคล่�มด�วยผู้�าก�มพล่เหัล่=องก.าล่�งซ่�บม�น สุามารถิย.2าย#ศ�ตร"ได� ฝ่Yกด#แล่�ว พร�อมท�)งวาล่ว�ชน#ม#สุ#ขุาวเช�นด�งเขุาไกรล่าศ ไฉันพระเวสุสุ�นดรราชโอรสุจ้Fงพระราชทานพระยาช�างราชพาหันะซ่F2งเปิ>นยานช�)นเล่�ศ เปิ>นทร�พย(อย�างปิระเสุร�ฐ พร�อมท�)ง ฉั�ตรขุาว เคร=2องล่าด หัมอช�าง แล่ะคนเล่#)ยงช�างแก�พวกพราหัมณ์(. -2 1 0 0 0 -110590 7 0 0 0

[๑๐๕๙] พระเวสุสุ�นดรราชโอรสุน�)นควรจ้ะพระราชทาน ขุ�าว น.)า ผู้�าน��งผู้�าหั�ม แล่ะท#2น�2งท#2นอน สุ�2งขุองเช�นน#)แล่สุมควรจ้ะพระราชทาน สุมควรแก� พวกพราหัมณ์( ขุ�าแต�พระเจ้�าสุ�ญช�ย ไฉันพระเวสุสุ�นดรราชโอรสุ ผู้"� เปิ>นพระราชาโดยสุ=บพระวงศ(ขุองพระองค( ผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐ จ้Fงทรงพระ ราชทานพระยาคชสุารไปิ ถิ�าพระองค(จ้�กไม�ทรงท.าตามถิ�อยค.าขุองชนชาว สุ#พ# ชนชาวสุ#พ#ก0เหั0นจ้�กท.าพระองค(พร�อมด�วยพระราชโอรสุไว�ในเง=)อม ม=อ. -2 1 0 0 0 -110600 9 0 0 0

[๑๐๖๐] ถิFงชนบทจ้ะไม�ม# แล่ะแม�แว�นแคว�นจ้ะพ�นาศไปิก0ตามเถิ�ด เราก0ไม�พFงขุ�บไล่�พระราชบ�ตรผู้"�ไม�ม#โทษจ้ากแว�นแคว�นขุองตนตามค.าขุองชาวสุ#พ# เพราะพระราชบ�ตรเก�ดจ้ากอกขุองเรา ถิFงชนบทจ้ะไม�ม# แล่ะแม� แว�นแคว�นจ้ะพ�นาศไปิก0ตามเถิ�ด เราก0ไม�พFงขุ�บไล่�พระราชบ�ตรผู้"�ไม�ม#โทษ จ้ากแว�นแคว�นขุองตน ตามค.าขุองชาวสุ#พ# เพราะพระราชบ�ตรเก�ดแต� ต�วเรา อนF2ง เราไม�พFงปิระท�ษร�ายในพระราชบ�ตรน�)น เพราะเธอม#ศ#ล่ แล่ะว�ตรอ�นปิระเสุร�ฐ แม�ค.าต�เต#ยนจ้ะพFงม#แก�เรา แล่ะเราจ้ะพFงปิระสุบบาปิเปิ>นอ�นมาก เราจ้ะใหั�ฆ่�าพระเวสุสุ�นดรบ�ตรขุองเราด�วยศาตราอย�างไร ได�. -2 1 0 0 0 -110610 4 0 0 0

[๑๐๖๑] พระองค(อย�าได�ร�บสุ�2งใหั�ฆ่�าพระเวสุสุ�นดรน�)นด�วยท�อนไม�หัร=อศาตราเล่ย ท�)งพระเวสุสุ�นดรน�)นก0ไม�ควรแก�เคร=2องพ�นธนาการ แต�จ้งทรงขุ�บไล่� พระเวสุสุ�นดรน�)นเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�น จ้งไปิอย"�ท#2เขุาวงกตเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110620 3 0 0 0

[๑๐๖๒] ถิ�าความพอใจ้ขุองชาวสุ#พ#เช�นน#) เราก0ไม�ขุ�ด ขุอเธอจ้งได�อย"�แล่ะบร�โภคกามท�)งหัล่าย ตล่อดค=นน#) ต�อเม=2อสุ�)นราตร#แล่�ว พระอาท�ตย(ขุF)น แล่�ว ชาวสุ#พ#จ้งพร�อมเพร#ยงก�นขุ�บไล่�เธอเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110630 6 0 0 0

[๑๐๖๓] ด"กรนายน�กการ ท�านจ้งล่�กขุF)น จ้งร#บไปิท"ล่พระเวสุสุ�นดรว�า ขุอเดชะ ชาวสุ#พ# ชาวน�คม พวกคนท#2ม#ช=2อเสุ#ยง พระราชบ�ตร พ�อค�า ชาวนา พราหัมณ์าจ้ารย( พาก�นโกรธเค=องมาปิระช�มก�นอย"�แล่�ว กองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ท�)งชาวน�คมแล่ะชาวสุ#พ#ท�)งสุ�)นมาปิระช�มก�นแล่�ว เม=2อสุ�)นราตร#น#) พระอาท�ตย(ขุF)นแล่�ว ชาวสุ#พ#จ้ะพร�กพร�อมก�นขุ�บไล่� พระองค(จ้ากแว�นแคว�น. -2 1 0 0 0 -110640 6 0 0 0

[๑๐๖๔] นายน�กการน�)น เม=2อได�ร�บพระราชด.าร�สุสุ�2ง จ้Fงสุวมสุอดเคร=2อง

ปิระด�บม=อน��งหั�มเร#ยบร�อย ปิระพรมด�วยจ้�รณ์จ้�นทน( ล่�างศ#รษะในน.)า สุวมก�ณ์ฑล่แก�วมณ์#แล่�ว ร#บเขุ�าไปิย�งบ�ร#อ�นน�าร=2นรมย( เปิ>นท#2ปิระท�บอย"�ขุองพระเวสุสุ�นดร ได�เหั0นพระเวสุสุ�นดรทรงพระสุ.าราญอย"�ในพระราชว�งขุอง พระองค(อ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยหัม"�อ.ามาตย( ปิานปิระหันF2งท�าววาสุวะแหั�ง ไตรทศ.-2 1 0 0 0 -110650 13 0 0 0

[๑๐๖๕] นายน�กการน�)น คร�)นร#บไปิในพระราชน�เวสุน(น�)นแล่�ว ได�กราบท"ล่พระ เวสุสุ�นดรว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ขุ�าพระบาทจ้ะกราบท"ล่ความท�กขุ(แด�พระองค( ขุออย�าได�ทรงกร�)วขุ�าพระบาทเล่ย นายน�กการน�)น ถิวายบ�งคมแล่�วพล่างคร.2าครวญกราบท"ล่พระราชาว�า ขุ�าแต�พระมหัาราช พระองค(ทรงช�บเล่#)ยงขุ�าพระบาท ทรงน.ามาซ่F2งรสุท#2น�าใคร�ท�กอย�าง ขุ�าพระ บาทจ้ะกราบท"ล่ความท�กขุ(แด�พระองค( เม=2อขุ�าพระบาทกราบท"ล่ขุ�าวสุารเร=2องท�กขุ(ร�อนน�)นแล่�วขุอพระย�คล่บาทจ้งย�งขุ�าพระบาทใหั�เบาใจ้ ขุอเดชะ ชาวสุ#พ# ชาวน�คม คนท#2ม#ช=2อเสุ#ยง พระราชบ�ตร พ�อค�า ชาวนา พราหัมณ์าจ้ารย(พาก�นโกรธเค=องมาปิระช�มก�นอย"�แล่�ว กองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�า ท�)งชาวน�คมแล่ะชาวสุ#พ#ท�)งสุ�)น มาปิระช�มก�นอย"�แล่�ว เม=2อสุ�)นราตร#น#) พระอาท�ตย(ขุF)นแล่�ว ชาวสุ#พ# จ้ะพร�กพร�อมก�นขุ�บไล่�พระองค(จ้ากแว�นแคว�นพระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110660 3 0 0 0

[๑๐๖๖] ด"กรนายน�กการ เพราะเหัต�ไรชาวสุ#พ#จ้Fงโกรธเรา ขุอท�านจ้งบอกความ ช�2วแก�เรา ผู้"�ไม�เหั0นความเด=อดร�อนใหั�แจ้�งช�ดด�วย เหัต�ไรเขุาจ้Fงขุ�บไล่�เรา.-2 1 0 0 0 -110670 4 0 0 0

[๑๐๖๗] พวกคนท#2ม#ช=2อเสุ#ยง พระราชบ�ตร พ�อค�า ชาวนา พราหัมณ์าจ้ารย(พวกกองช�าง กองม�า กองรถิ กองเด�นเท�าพาก�นต�เต#ยนเพราะพระ ราชทานพระยาช�างพระท#2น�2งต�น เหัต�น�)นเขุาจ้Fงขุ�บไล่�พระองค( พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110680 5 0 0 0

[๑๐๖๘] เราจ้ะใหั�หัท�ย ใหั�จ้�กษ� เง�น ทอง แก�วม�กดา แก�วไพฑ"รย( หัร=อ แก�วมณ์# เปิ>นทร�พย(ภายนอกขุองเรา จ้ะเปิ>นอะไรไปิ เม=2อยาจ้กมาถิFงเราเหั0นแล่�ว ก0จ้งใหั�แขุนขุวาแขุนซ่�าย ไม�หัว� 2นไหัวเล่ย ใจ้ขุองเรา ย�นด#ในทาน ชาวสุ#พ#ท�)งปิวงจ้งขุ�บไล่� จ้งฆ่�าเราเสุ#ย หัร=อจ้ะต�ดเราใหั� เปิ>นเจ้0ดท�อนก0ตามเถิ�ด เราจ้�กไม�งดการใหั�ทานเล่ย. -2 1 0 0 0 -110690 3 0 0 0

[๑๐๖๙] ชาวสุ#พ#แล่ะชาวน�คมปิระช�มก�นกล่�าวอย�างน#)ว�า พระเวสุสุ�นดรผู้"�ม#ว�ตรงามจ้งเสุด0จ้ไปิสุ"�อาร�ญชรค#ร#ทางฝ่*2 งแม�น.)า โกนต�มาราตามทางท#2พระราชาผู้"�ถิ"ก ขุ�บไล่�เสุด0จ้ไปิน�)นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110700 2 0 0 0

[๑๐๗๐] เราจ้�กไปิตามทางท#2พระราชาผู้"�ม#โทษเสุด0จ้ไปิ ขุอใหั�ท�านท�)งหัล่ายจ้งงดแก� เราค=นแล่ะว�นหันF2งพอใหั�เราได�ใหั�ทานก�อนเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110710 5 0 0 0

[๑๐๗๑] พระราชาตร�สุต�กเต=อนพระม�ทร#ผู้"�ม#ความงาม ท�2วสุรรพางค(ว�าทร�พย(อย�างใดอย�างหันF2งท#2พ#2ใหั�แก�พระน�องนาง แล่ะสุ�2งขุองท#2ควรสุงวนอ�นเปิ>นขุอง พระน�องนาง ค=อ เง�น ทอง แก�วม�กดา หัร=อแก�วไพฑ"รย( ม#อย"�เปิ>น อ�นมาก แล่ะทร�พย(ฝ่9ายพระบ�ดา ขุองพระน�องนาง ควรเก0บไว�ท�)งหัมด.-2 1 0 0 0 -110720 4 0 0 0

[๑๐๗๒] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#ผู้"�ม#ความงามท�2วสุรรพางค(ได�ท"ล่ถิาม พระเวสุสุ�นดร น�)นว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ หัม�อมฉั�นจ้ะเก0บไว�ท#2ไหัน หัม�อมฉั�น ท"ล่ถิามแล่�ว ขุอพระองค(ได�โปิรดตร�สุบอกเน=)อความน�)นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110730 2 0 0 0

[๑๐๗๓] ด"กรพระน�องม�ทร# พFงใหั�ทานในท�านผู้"�ม#ศ#ล่ตามสุมควร เพราะท#2พF2งขุอง สุ�ตว(ท�)งปิวงย�2งไปิกว�าทานไม�ม#. -2 1 0 0 0 -110740 6 0 0 0

[๑๐๗๔] ด"กรพระน�องม�ทร# เธอพFงเอาใจ้ใสุ�ในล่"กท�)งสุอง ในพระชนน#แล่ะ พระชนกขุองพ#2 อนF2ง ผู้"�ใดพFงตกล่งปิล่งใจ้ว�าจ้ะเปิ>นพระสุวาม#พระน�องนางเธอพFงบ.าร�งผู้"�น�)นโดยเคารพ ถิ�าไม�ม#ใครมาตกล่งปิล่งใจ้เปิ>น พระสุวาม#พระน�องนาง เพราะพระน�องนางก�บพ#2จ้ะต�องพล่�ดพรากจ้ากก�น พระน�องนางจ้งแสุวงหัาพระสุวาม#อ=2นเถิ�ด อย�าล่.าบากเพราะจ้ากพ#2เล่ย. -2 1 0 0 0 -110750 2 0 0 0

[๑๐๗๕] เพราะว�าพ#2จ้�กต�องไปิสุ"�ปิ9าท#2น�ากล่�ว อ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยสุ�ตว(ร�ายเม=2อพ#2คนเด#ยวอย"�ในปิ9าใหัญ� ช#ว�ตก0น�าสุงสุ�ย.-2 1 0 0 0 -110760 13 0 0 0

[๑๐๗๖] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#ผู้"�ม#ความงามท�2วสุรรพางค( ได�กราบท"ล่พระเวสุสุ�นดร ว�า ไฉันหันอพระองค(จ้Fงตร�สุเร=2องท#2ไม�เคยม# ไฉันจ้Fง

ตร�สุเร=2องล่ามก ขุ�าแต�พระมหัาราช ขุ�อท#2พระองค(จ้ะพFงเสุด0จ้แต�พระองค(เด#ยวน�)น ไม�ใช� ธรรมเน#ยม ขุ�าแต�พระมหัากษ�ตร�ย(แม�หัม�อมฉั�นก0จ้ะตามเสุด0จ้ไปิ ตามทางท#2พระองค(เสุด0จ้ ความตายก�บพระองค(หัร=อเปิ>นอย"�เว�นจ้ากพระองค( ความตายก�บพระองค(น�2นแล่ปิระเสุร�ฐกว�า เปิ>นอย"�เว�นจ้ากพระองค(จ้ะปิระเสุร�ฐอะไร ก�อไฟใหั�ล่�กโพล่ง ม#เปิล่วเปิ>นอ�นเด#ยวก�นต�)งอย"�แล่�ว ความตายในไฟท#2ล่�กโพล่ง ม#เปิล่วเปิ>นอ�นเด#ยวก�นน�)นปิระเสุร�ฐกว�า เปิ>นอย"�เว�นจ้ากพระองค(จ้ะปิระเสุร�ฐอะไร นางช�างต�ดตามพระยาช�างผู้"� อย"�ในปิ9า เท#2ยวไปิ ณ์ ภ"เขุาแล่ะท#2หัล่�ม ท#2เสุมอแล่ะไม�เสุมอ ฉั�นใด หัม�อมฉั�นจ้ะพาล่"กท�)งสุองต�ดตามพระองค(ไปิเบ=)องหัล่�ง ฉั�นน�)น หัม�อม ฉั�นจ้�นเปิ>นผู้"�อ�นพระองค(เล่#)ยงง�าย จ้�กไม�เปิ>นผู้"�อ�นพระองค(เล่#)ยงยาก. -2 1 0 0 0 -110770 52 0 0 0

[๑๐๗๗] เม=2อพระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ น#) ผู้"�ม#เสุ#ยงอ�นไพเราะ พ"ดจ้าน�าร�ก น�2งอย"�ท#2พ� �มไม�ในปิ9า จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อ พระองค(ทรงทอดพระเนตรเหั0น พระก�มารท�)ง ๒ น#) ผู้"�ม#เสุ#ยงอ�นไพเราะ พ"ดจ้าน�าร�ก เล่�นอย"�ท#2พ� �มไม�ในปิ9า จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อ พระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ น#) ผู้"�ม#เสุ#ยงอ�นไพเราะพ"ดจ้าน�าร�ก ณ์ อาศรมร�มณ์#ยสุถิาน จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อพระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ น#) ผู้"�ม#เสุ#ยงอ�นไพเราะ พ"ดจ้า น�าร�ก เล่�นอย"� ณ์ อาศรมอ�นเปิ>นท#2ร =2นรมย(จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต�เม=2อพระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ น#) ทรงมาล่าปิระด�บ พระองค( ณ์ อาศรมร�มณ์#ยสุถิาน ก0จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อพระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ น#) เล่�นอย"� ณ์ อาศรมอ�น เปิ>นท#2ร =2นรมย( ก0จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ พระองค( ทรงมาล่า ฟOอนร.าอย"� ณ์อาศรมร�มณ์#ยสุถิาน เม=2อน�)นจ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)ง ๒ พระองค( ทรงมาล่า ฟOอนร.าเล่�น อย"� ณ์ อาศรมอ�นเปิ>นท#2ร =2นรมย( เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต�เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นก�ญชรชาต�มาต�งคะ ม#ว�ยล่�วง๖๐ ปิR เท#2ยวอย"�ในปิ9าต�วเด#ยว เม=2อน�)นจ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อ ใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นก�ญชรชาต�มาต�งคะ ม#ว�ยล่�วง ๖๐ ปิR เท#2ยวไปิในปิ9าเวล่าเย0น ในเวล่าเช�า เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด ก�ญชรชาต�มาต�งคะ ม#ว�ยล่�วง ๖๐ ปิR เด�นน.าหัน�าโขุล่ง หัม"�ช�างพ�งไปิ สุ�งเสุ#ยงร�องก�องโกญจ้นาท พระองค(ได�ทรงสุด�บเสุ#ยงร�องขุองช�างท#2บ�นล่=อก�องอย"�น�)น เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทรงสุด�บเสุ#ยงร�องขุองช�างท#2บ�นล่=อก�องอย"�น�)น เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0น ล่.าเนาปิ9าสุองขุ�างทาง แล่ะสุ�2งท#2ใหั�ความน�าใคร� ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิ ด�วยเน=)อร�าย เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อ

ใด พระองค( ได�ทอดพระเนตรเหั0นเน=)ออ�นเด�นมาเปิ>นหัม"�ๆ หัม"�ล่ะ ๕ ต�ว แล่ะได�ทอดพระเนตรเหั0นพวกก�นนรท#2ก.าล่�งฟOอนอย"� เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFง ราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทรงสุด�บเสุ#ยงกFกก�องแหั�งแม�น.)า อ�นม# น.)าไหัล่หัล่�2ง แล่ะเสุ#ยงเพล่งขุ�บขุองพวกก�นนร เม=2อน�)นจ้�กไม�ทรงระล่Fก ถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทรงสุด�บเสุ#ยงร�องขุองนกเค�าท#2เท#2ยว อย"�ตามซ่อกเขุา เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค( จ้�กได�ทรงสุด�บเสุ#ยงแหั�งสุ�ตว(ร�ายในปิ9า ค=อ ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง แรด แล่ะว�วล่าน เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค( ได�ทอดพระเนตรเหั0นนกย"ง อ�นแวดล่�อมไปิด�วยนางนกย"ง ร.าแพนหัาง จ้�บอย"�เปิ>นกล่��มบนยอดภ"เขุา เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นนกย"ง ม#ขุนปิRกงามว�จ้�ตรหั�อมล่�อม ด�วยนางนกย"งท�)งหัล่ายร.าแพนหัางอย"� เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นนกย"งม#คอเขุ#ยว ม#หังอนแวดล่�อมด�วยนางนกย"งฟOอนอย"� เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นต�นไม�อ�นม#ดอกบาน ม#กล่�2นหัอม ฟ� Oงไปิในฤด"เหัม�นต( เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นแผู้�นด�นอ�นเขุ#ยวชะอ��ม ดารดาษไปิด�วย แมล่งค�อมทองในเด=อนฤด"เหัม�นต( เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทอดพระเนตรเหั0นต�นไม�อ�นม#ดอกบานสุะพร�2ง ค=อ อ�ญช�นเขุ#ยวท#2ก.าล่�งผู้ล่�ยอดอ�อน ต�นโล่ท แล่ะบ�วบกม#ดอกบานสุะพร�2ง ม#กล่�2นหัอมฟ� Oงไปิในฤด"เหัม�นต( เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต� เม=2อใด พระองค(ได�ทรงทอดพระเนตรเหั0นหัม"�ไม�ม#ดอกบานสุะพร�2ง แล่ะปิท�มชาต�อ�นม#ดอกร�วงหัล่�นในเด=อนฤด"เหัม�นต( เม=2อน�)น จ้�กไม�ทรงระล่FกถิFงราชสุมบ�ต�. จ้บก�ณ์ฑ(หั�มพานต( -2 1 0 0 0 -110780 12 0 0 0

[๑๐๗๘] สุมเด0จ้พระนางผู้�สุด#ราชบ�ตร#ผู้"�เร=องยศ ได�ทรงสุด�บค.าท#2 พระราชโอรสุ แล่ะพระสุ�ณ์�สุาพร.2าสุนทนาก�น ทรงคร.2าครวญล่ะหั�อยไหั�ว�า เราก�นยาพ�ษ เสุ#ยด#กว�า เราโดดเหัวเสุ#ยด#กว�า เอาเช=อกผู้"กคอตายเสุ#ยด#กว�า เหัต�ไฉัน ชาวนครสุ#พ#จ้Fงจ้ะใหั�ขุ�บไล่�เจ้�าเวสุสุ�นดรล่"กร�กผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ด เหัต�ไฉัน ชาวนครสุ#พ#จ้Fงจ้ะใหั�ขุ�บไล่�เจ้�าเวสุสุ�นดรล่"กร�กผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ด ผู้"�เปิ>นปิราชญ( เปิร=2อง เปิ>นทานบด# ควรแก�การขุอ ไม�ตระหัน#2 เหัต�ไฉัน ชาวนครสุ#พ# จ้Fงจ้ะใหั�ขุ�บไล่�เจ้�าเวสุสุ�นดรล่"กร�กผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ด อ�นท�าวพระยาบ"ชาผู้"�ม#เก#ยรต�ยศ เหัต�ไฉัน ชาวนครสุ#พ#จ้Fงจ้ะใหั�ขุ�บไล่�เจ้�าเวสุสุ�นดรล่"กร�ก ผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ด ผู้"�เล่#)ยงด"มารดาบ�ดา ปิระพฤต�ถิ�อมตนต�อผู้"�ใหัญ�ในราช สุก�ล่ เหัต�ไฉัน ชาวนครสุ#พ#จ้Fงจ้ะใหั�ขุ�บไล่�เจ้�าเวสุสุ�นดรล่"กร�กผู้"�ไม�ม# โทษผู้�ด ผู้"�เก=)อก"ล่แก�พระเจ้�าแผู้�นด�น แก�เทพเจ้�า แก�พระปิระย"รญาต� แล่ะม�ตรสุหัาย ผู้"�เก=)อก"ล่ท�2วร�ฐสุ#มามณ์ฑล่.-2 1 0 0 0 -1

10790 8 0 0 0

[๑๐๗๙] ชาวนครสุ#พ#จ้ะใหั�ขุ�บพระราชโอรสุผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ดเสุ#ย ร�ฐสุ#มามณ์ฑล่ขุอง พระองค(ก0จ้ะเปิ>นเหัม=อนร�งผู้F)งร�าง เหัม=อนผู้ล่มะม�วงหัล่�นล่งบนด�น ฉัะน�)น พระองค(อ�นพวกอ.ามาตย(ล่ะท�)งแล่�ว จ้�กต�องล่.าบากอย"�พระองค( เด#ยว เหัม=อนหังสุ(ม#ขุนปิRกหัล่�ดล่.าบากอย"�ในหันองอ�นไม�ม#น.)า ฉัะน�)น ขุ�าแต�มหัาราช เพราะฉัะน�)น เกล่�ากระหัม�อมฉั�นขุอกราบท"ล่พระองค(ว�า ปิระโยชน(อย�าได�ล่�วงพระองค(ไปิเสุ#ยเล่ย ขุอพระองค(อย�าทรงขุ�บไล่� พระราชโอรสุผู้"�ไม�ม#ความผู้�ด เพราะถิ�อยค.าขุองชาวนครสุ#พ#เล่ย.-2 1 0 0 0 -110800 3 0 0 0

[๑๐๘๐] เราท.าความย.าเกรงต�อพระราชปิระเพณ์# จ้Fงขุ�บไล่�พระราชโอรสุผู้"�เปิ>นธงขุองชาวสุ#พ# เราจ้.าต�องขุ�บไล่�ล่"กขุองตน ถิFงแม�จ้ะเปิ>นท#2ร �กย�2งกว�าช#ว�ต ขุองเรา. -2 1 0 0 0 -110810 53 0 0 0

[๑๐๘๑] แต�ปิางก�อนยอดธงเคยแหั�ตามเสุด0จ้พระเวสุสุ�นดร ด�งดอกกรรณ์�การ(บาน ว�นน#)พระเวสุสุ�นดรจ้ะเสุด0จ้แต�พระองค(เด#ยว แต�ปิางก�อนยอดธงเคยแหั�ตามเสุด0จ้พระเวสุสุ�นดรด�งปิ9ากรรณ์�การ( ว�นน#)พระเวสุสุ�นดรจ้ะเสุด0จ้ แต�พระองค(เด#ยว แต�ปิางก�อนกองทหัารร�กษาพระองค(เคยตามเสุด0จ้พระ เวสุสุ�นดรเหัม=อนดอกกรรณ์�การ(บาน ว�นน#)พระเวสุสุ�นดรจ้ะเสุด0จ้แต�พระองค(เด#ยว แต�ปิางก�อนกองทหัารร�กษาพระองค(เคยตามเสุด0จ้พระเวสุสุ�นดร เหัม=อนปิ9ากรรณ์�การ( ว�นน#)พระเวสุสุ�นดรจ้ะต�องเสุด0จ้แต� พระองค(เด#ยว แต�ปิางก�อนกองทหัารร�กษาพระองค(ใช�ผู้�าก�มพล่เหัล่=อง เม=องค�นธาระ ม#สุ#เหัล่=องเร=องรองเหัม=อนหั�2งหั�อย เคยตามเสุด0จ้พระ เวสุสุ�นดร ว�นน#)พระเวสุสุ�นดรจ้ะเสุด0จ้แต�พระองค(เด#ยว แต�ปิางก�อน พระเวสุสุ�นดรเคยเสุด0จ้ด�วยช�างพระท#2น�2ง วอแล่ะรถิทรง ว�นน#)จ้ะเสุด0จ้ ด.าเน�นด�วยพระบาทอย�างไร แต�ปิางก�อนพระเวสุสุ�นดรเคยล่"บไล่�องค( ด�วยจ้�รณ์แก�นจ้�นทน( ปิล่�กปิล่=)มด�วยการฟOอนร.าขุ�บร�อง ว�นน#)จ้�กทรงแบกหัน�งเสุ=ออ�นหัยาบ ขุวานแล่ะหัาบเคร=2องบร�ขุารไปิได�อย�างไร พระเวสุสุ�นดรเม=2อเขุ�าไปิอย"�ในปิ9าใหัญ�ไฉันจ้ะไม�ต�องขุนเอาผู้�าย�อมน.)าฝ่าดแล่ะ หัน�งเสุ=อไปิด�วย พระเวสุสุ�นดร เม=2อเขุ�าไปิอย"�ปิ9าใหัญ� ไฉันจ้ะไม�ต�อง ใช�ผู้�าคากรอง พวกคนท#2เปิ>นเจ้�านายบวช จ้ะทรงผู้�าคากรองได�อย�างไร หันอ เจ้�าม�ทร#จ้�กน��งหั�มผู้�าคากรองได�อย�างไร แต�ปิางก�อนเจ้�าม�ทร#เคยทรง แต�ผู้�ากาสุ�กพ�สุตร ผู้�าโขุมพ�สุตรแล่ะผู้�าโกท�มพรพ�สุตร เม=2อต�องทรงผู้�า คากรองจ้�กกระท.าอย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างสุวยงาม แต�ปิางก�อน เคยเสุด0จ้ด�วยคานหัาม วอแล่ะรถิทรง ว�นน#)จ้ะเสุด0จ้เด�นทางด�วยพระบาทได�อย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างสุวยงาม ม#ฝ่9าพระหั�ตถิ(อ�นอ�อนน��ม ไม�เคยท.างานหัน�ก

เคยต�)งอย"�ในความสุ�ขุว�นน#)จ้ะเสุด0จ้เด�นทางด�วย พระบาทได�อย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างสุวยงาม ม#ฝ่9าพระบาทอ�นอ�อนน��มไม�เคยเสุด0จ้ด.าเน�นด�วยพระบาทเปิล่�า ต�)งอย"�ในความสุ�ขุ ทรงสุวม รองเท�าทองเสุด0จ้ด.าเน�น ว�นน#)จ้ะเสุด0จ้เด�นทางด�วยพระบาทได�อย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างอ�นสุวยงาม ทรงศ�ร� แต�ก�อนเคยเสุด0จ้ด.าเน�นขุ�างหัน�า นางขุ�าหัล่วงจ้.านวนพ�นว�นน#)จ้ะเสุด0จ้เด�นปิ9าพระองค(เด#ยวได�อย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างอ�นสุวยงาม ขุว�ญอ�อน พอได�ย�นเสุ#ยงสุ�น�ขุเหั�าหัอนก0สุะด��ง ว�นน#)จ้�กเสุด0จ้เด�นปิ9าได�อย�างไร เจ้�าม�ทร#ผู้"�ม#ร"ปิร�างอ�นสุวยงาม ขุว�ญอ�อน ได�สุด�บเสุ#ยงนกฮุ"กค.ารามร�อง ก0กล่�วต�วสุ�2น เหัม=อนนางวาร�ณ์# ว�นน#)จ้ะเสุด0จ้เด�นปิ9าได�อย�างไร เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นมาสุ"�น�เวศน(อ�น ว�างเปิล่�าน#) จ้�กเศร�าก.าสุรดระทมท�กขุ(สุ�)นกาล่นาน ด�งแม�นกถิ"กพรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�าฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�เหั0นล่"กร�กท�)งสุองก0จ้�กซ่"บผู้อมเหัม=อนแม�นกถิ"กพรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�า ฉัะน�)นเม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�เหั0นล่"กร�กท�)งสุอง ก0จ้�กว�2งพล่�านไปิตามท#2น�)นๆ ด�งแม�นกถิ"กพรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นมาสุ"�น�เวศน(อ�นว�างเปิล่�าน#) จ้�กเศร�าก.าสุรดระทมท�กขุ(สุ�)นกาล่ นาน ด�งนางนกออกถิ"กพรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�เหั0นล่"กร�กท�)งสุองก0จ้�กซ่"บผู้อม ด�งนางนกออกถิ"ก พรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�เหั0น ล่"กร�กท�)งสุอง ก0จ้�กว�2งพล่�านไปิตามท#2น�)นๆ ด�งนางนกออกถิ"กพรากล่"กเหั0นแต�ร�งอ�นว�างเปิล่�า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นมาสุ"�น�เวศน(อ�นว�างเปิล่�าน#) ก0จ้�กเศร�าก.าสุรดระทมท�กขุ(สุ�)นกาล่นานเปิ>นแน�แท� เหัม=อนนางนกจ้ากพรากซ่บเซ่าอย"�ในหันองอ�นไม�ม#น.)า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระ หัม�อมฉั�นไม�เหั0นล่"กร�กท�)งสุอง ก0จ้�กซ่"บผู้อมเปิ>นแน�แท� เหัม=อนนางนก จ้ากพรากในหันองอ�นไม�ม#น.)า ฉัะน�)น เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�เหั0น ล่"กร�กท�)งสุอง ก0จ้�กว�2งพล่�านไปิตามท#2น�)นๆ เปิ>นแน�แท� เหัม=อนนางนกจ้ากพรากในหันองอ�นไม�ม#น.)า ฉัะน�)น ก0เม=2อเกล่�ากระหัม�อมฉั�นพร.2าเพ�อ ท"ล่อ�อนวอนอย"�อย�างน#) ถิ�าพระองค(ย�งจ้ะทรงใหั�ขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดรเสุ#ย จ้ากแว�นแคว�น เกล่�ากระหัม�อมฉั�นเหั0นจ้�กต�องสุล่ะช#ว�ตเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -110820 16 0 0 0

[๑๐๘๒] นางสุนมก.าน�ล่ในขุองพระเจ้�าสุ#ว�ราชท�กถิ�วนหัน�า ได�ย�นค.าร.าพ�นขุอง พระนางผู้�สุด#แล่�ว ก0พาก�นมาปิระช�มปิระคองแขุนท�)งสุองขุF)นร.2าไหั� พระโอรสุ พระธ�ดา แล่ะพระชายา ในน�เวศน(ขุองพระเวสุสุ�นดร นอนกอดก�นสุอ=)นไหั� ด�งหัม"�ไม�ร�งอ�นถิ"กพาย�พ�ดล่�มระเนนระนาดแหัล่กราน ฉัะน�)น พวกชาวว�ง พวกเด0กๆ พ�อค�าแล่ะพวกพราหัมณ์( ในน�เวศน( ขุองพระเวสุสุ�นดรต�างก0ปิระคองแขุนท�)งสุองคร.2าครวญ พวกกองช�าง กองม�า กองรถิแล่ะกองเด�นเท�า ในน�เวศน(ขุองพระเวสุสุ�นดร ต�างก0 ปิระคองแขุนท�)งสุองคร.2าครวญ คร�)นเม=2อสุ�)น

ราตร#น�)น พระอาท�ตย(ขุF)น แล่�ว พระเวสุสุ�นดรเสุด0จ้มาสุ"�โรงทาน เพ=2อทรงทานโดยร�บสุ�2งว�าท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั�ผู้�าแก�ผู้"�ต�องการ จ้งใหั�เหัล่�าแก�พวกน�กเล่งเหัล่�า จ้งใหั�โภชนะแก�ผู้"�ต�องการโภชนะโดยท�2วถิFง แล่ะอย�าเบ#ยดเบ#ยนพวกวณ์�พกผู้"� มาในท#2น#)อย�างไร จ้งเล่#)ยงด"พวกวณ์�พกใหั�อ�2มหัน.าด�วยขุ�าวแล่ะน.)า พวกเขุาได�ร�บบ"ชาแล่�วก0จ้งไปิ คร�)งน�)น เสุ#ยงด�งกFกก�องโกล่าหัล่น�าหัวาดเสุ#ยวเปิ>นไปิในพระนครน�)นว�า ชาวพระนครสุ#พ#จ้ะขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดรเพราะทรงบร�จ้าคทาน ขุอใหั�พระองค(ได�ทรงบร�จ้าคทานอ#กเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110830 43 0 0 0

[๑๐๘๓] เม=2อพระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญจ้ะเสุด0จ้ออก วณ์�พกเหัล่�าน�)นเปิ>นด�งคนเมา คนเหัน0ดเหัน=2อย ล่งน�2งปิร�บท�กขุ(ก�นว�า ท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ชาวนครสุ#พ#พาก�นขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดรผู้"�ไม�ม#ผู้�ดเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�น ก0 เปิร#ยบเหัม=อนช�วยก�นต�ดต�นไม�ท#2ใหั�ผู้ล่ต�างๆ เสุ#ย ฉัะน�)น ท�านผู้"� เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ชาวนครสุ#พ#พาก�นขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดรผู้"�ไม�ม#ความผู้�ดเสุ#ย จ้ากแว�นแคว�น ก0เปิร#ยบเหัม=อนช�วยก�นต�ดต�นไม�อ�นทรงผู้ล่ต�างๆ ฉัะน�)น ท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ชาวนครสุ#พ#พาก�นขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดรผู้"�ไม�ม#ความ ผู้�ดเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�น ก0เปิร#ยบเหัม=อนช�วยก�นต�ดต�นไม�อ�นใหั�สุ�2งท#2ต�องการท�กอย�าง ฉัะน�)น ท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ชาวนครสุ#พ#พาก�นขุ�บไล่� พระเวสุสุ�นดรผู้"�ไม�ม#ความผู้�ดเสุ#ยจ้ากแว�นแคว�น ก0เปิร#ยบเหัม=อนช�วยก�นต�ดต�นไม�อ�นน.ารสุท#2ต�องการท�กอย�างมาใหั� ฉัะน�)น เม=2อพระมหัาราชา ผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐจ้ะเสุด0จ้ออกท�)งคนแก� เด0ก แล่ะคนปิานกล่างต�างพาก�นปิระคองแขุนท�)งสุองร�องไหั�คร.2าครวญ เม=2อพระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐจ้ะ เสุด0จ้ออก พวกโหัรหัล่วง พวกขุ�นท# มหัาดเล่0กแล่ะเด0กชายต�างก0ปิระคองแขุนท�)งสุองร�องไหั�คร.2าครวญ เม=2อพระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐจ้ะ เสุด0จ้ออก แม�หัญ�งท�)งหัล่ายท#2ม#อย"�ในพระนครน�)น ต�างก0ร�องไหั�คร.2าครวญสุมณ์พราหัมณ์(แล่ะวณ์�พก ต�างก0ปิระคองแขุนร�องไหั�คร.2าครวญว�า ท�าน ผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย ได�ย�นว�า เปิ>นการไม�ย�ต�ธรรมเล่ย เพราะเหัต�พระ เวสุสุ�นดรทรงบ.าเพ0ญทานอย"�ในพระราชว�งขุองพระองค( จ้.าต�องเสุด0จ้ออก จ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค( เพราะถิ�อยค.าขุองชาวสุ#พ# พระเวสุสุ�นดร ทรงปิระทานช�างเจ้0ดร�อยเช=อก ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�กอย�างอ�นม#สุายร�ด ม#ท�)งก"บแล่ะสุ�ปิค�บทอง ม#นายควาญถิ=อหัอกซ่�ดแล่ะขุอขุF)นคอปิระจ้.า แล่�วเสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค( พระเวสุสุ�นดร พระราชทานม�าเจ้0ดร�อยต�ว อ�นปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�)งปิวง เปิ>น ม�าสุ�นธพชาต�อาชาไนย เปิ>นม�าฝ่Rเท�าเร0ว ม#นายสุารถิ#ถิ=อทวนแล่ะธน"ขุF)นขุ#2ปิระจ้.า แล่�วเสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค( พระเวสุสุ�นดร พระราชทานรถิเจ้0ดร�อยค�น อ�นผู้"กสุอดเคร=2องรบปิ*กธงไชยครบคร�น หั��มด�วยหัน�งเสุ=อเหัล่=องแล่ะเสุ=อโคร�ง ปิระด�บด�วยเคร=2องอล่�งการท�กอย�าง ม#นายสุารถิ#สุวมเกราะถิ=อธน"ขุF)นขุ�บขุ#2 แล่�วเสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุอง พระองค(

พระเวสุสุ�นดรพระราชทานสุตร#เจ้0ดร�อยคน น�2งปิระจ้.าอย"�ในรถิค�นล่ะคน สุอดสุวมสุร�อยสุ�งวาล่ตบแต�งด�วยเคร=2องทอง ม#เคร=2อง ปิระด�บ ผู้�าน��ง ผู้�าหั�ม แล่ะเคร=2องอาภรณ์(ล่�วนแต�สุ#เหัล่=อง ม#ดวงตากว�าง ใบหัน�าย�)มแย�ม ตะโพกงาม เอวบางร�างน�อย แล่�วเสุด0จ้ออกจ้าก แว�นแคว�นขุองพระองค( พระเวสุสุ�นดรพระราชทานแม�โคนมเจ้0ดร�อยต�วพร�อมด�วยภาชนะเง�นสุ.าหัร�บรองน.)านมท�กๆ ต�ว แล่�วเสุด0จ้ออกจ้าก แว�นแคว�นขุองพระองค( พระเวสุสุ�นดรพระราชทานทาสุ#เจ้0ดร�อยแล่ะ ทาสุเจ้0ดร�อย แล่�วเสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค( พระเวสุสุ�นดรพระราชทานช�าง ม�า รถิ แล่ะนาร# อ�นปิระด�บปิระดาอย�างสุวยงาม แล่�วเสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค( ในกาล่น�)น ได�ม#สุ�2งท#2น�ากล่�วขุนพองสุยองเกล่�า เม=2อพระเวสุสุ�นดรพระราชทานมหัาทานแล่�ว แผู้�นด�นก0หัว� 2นไหัว คร�)งน�)นได�ม#สุ�2งท#2น�ากล่�ว ขุนพองสุยองเกล่�า พระเวสุสุ�นดรทรงปิระคองอ�ญชล่# เสุด0จ้ออกจ้ากแว�นแคว�นขุองพระองค(. -2 1 0 0 0 -110840 3 0 0 0

[๑๐๘๔] คร�)งน�)น เสุ#ยงด�งกFกก�องโกล่าหัล่น�าหัวาดเสุ#ยวเปิ>นไปิในพระนครน�)นว�า ชาวนครสุ#พ#ขุ�บไล่�พระเวสุสุ�นดร เพราะบร�จ้าคทาน ขุอใหั�พระองค(ทรง บร�จ้าคทานอ#กเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -110850 2 0 0 0

[๑๐๘๕] เม=2อพระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญจ้ะเสุด0จ้ออก วณ์�พกเหัล่�าน�)นเปิ>นด�งคนเมา คนเหัน0ดเหัน=2อย น�2งล่งปิร�บท�กขุ(ก�น. -2 1 0 0 0 -110860 10 0 0 0

[๑๐๘๖] พระเวสุสุ�นดร กราบท"ล่พระเจ้�าสุ�ญช�ยผู้"�ปิระเสุร�ฐธรรม�กราชว�า ขุอเดชะ ขุอพระองค(ทรงพระกร�ณ์าโปิรดเนรเทศขุ�าพระองค(เถิ�ด ขุ�าพระองค(จ้ะ ไปิย�งภ"เขุาวงกต ขุ�าแต�พระมหัาราช สุ�ตว(เหัล่�าใดเหัล่�าหันF2งท#2ม#มาแล่�วท#2จ้ะม#มา แล่ะท#2ม#อย"� ย�งไม�อ�2มด�วยกามเล่ย ก0ต�องไปิสุ"�สุ.าน�กขุอง พญายม ขุ�าพระองค(บ.าเพ0ญทานอย"�ในปิราสุาทขุองตน ย�งช=2อว�าเบ#ยด เบ#ยนชาวนครขุองตน จ้ะต�องออกจ้ากแว�นแคว�นขุองตน เพราะถิ�อย ค.าขุองชาวสุ#พ# ขุ�าพระองค(จ้�กต�องได�เสุวยความล่.าบากน�)นๆ ในปิ9าอ�น เกล่=2อนกล่�นด�วยพาล่มฤค เปิ>นท#2อย"�อาศ�ยขุองแรด แล่ะเสุ=อเหัล่=องขุ�าพระองค(จ้ะท.าบ�ญท�)งหัล่าย เช�ญพระองค(ปิระท�บจ้มอย"�ในเปิMอกตมเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -110870 6 0 0 0

[๑๐๘๗] ขุ�าแต�พระแม�เจ้�า ขุอได�ทรงโปิรดอน�ญาตขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(ขุอบวช ขุ�าพระองค(บ.าเพ0ญทานอย"�ในปิราสุาทขุองตน ย�งช=2อว�าเบ#ยดเบ#ยนชาวนครขุองตน จ้ะต�องออกจ้ากแว�นแคว�นขุองตน เพราะถิ�อยค.าขุองชาว สุ#พ# จ้�กต�องได�เสุวยความล่.าบากน�)นๆ ในปิ9าอ�นเกล่=2อน

กล่�นด�วยพาล่มฤค เปิ>นท#2อาศ�ยขุองแรดแล่ะเสุ=อเหัล่=อง ขุ�าพระองค(จ้ะกระท.าบ�ญท�)งหัล่ายจ้ะไปิสุ"�เขุาวงกต.-2 1 0 0 0 -110880 3 0 0 0

[๑๐๘๘] ล่"กเอUย แม�อน�ญาตใหั�ล่"ก การบวชขุองล่"กจ้งสุ.าเร0จ้ สุ�วนแม�ม�ทร#ผู้"�ม# ความงาม ตะโพกผู้F2งผู้าย เอวบางร�างน�อย จ้งอย"�ก�บล่"กๆ เถิ�ด จ้�กท.า อะไรในปิ9าได�. -2 1 0 0 0 -110890 3 0 0 0

[๑๐๘๙] ขุ�าพระองค(ไม�พยายามจ้ะน.าแม�ซ่F2งนางทาสุ#ไปิสุ"�ปิ9า โดยเขุาไม�ปิรารถินา ถิ�าเขุาปิรารถินาจ้ะตามไปิ (ก0ตามใจ้) ถิ�าเขุาไม�ปิรารถินา ก0จ้งอย"�.-2 1 0 0 0 -110900 4 0 0 0

[๑๐๙๐] ล่.าด�บน�)น พระมหัาราชาเสุด0จ้ด.าเน�นไปิทรงว�งวอนพระสุ�ณ์�สุาว�า ด"กร แม�ม�ทร# ผู้"�ม#ร�างกายอ�นชะโล่มจ้�นทน( เจ้�าอย�างได�ทรงธ�ล่#ล่ะอองเล่ยแม�ม�ทร#เคยทรงผู้�ากาสุ# อย�าได�ทรงผู้�าคากรองเล่ย การอย"�ในปิ9าเปิ>นความ ล่.าบาก ด"กรแม�ม�ทร# ผู้"�ม#ล่�กขุณ์าอ�นงาม เจ้�าอย�าไปิเล่ยนะ. -2 1 0 0 0 -110910 3 0 0 0

[๑๐๙๑] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#ผู้"�งามท�2วพระวรกาย ได�กราบท"ล่พระสุ�สุสุ�ระน�)นว�า ความสุ�ขุอ�นใดจ้ะพFงม#แก�เกล่�ากระหัม�อมฉั�น โดยว�างเว�นพระเวสุสุ�นดรเกล่�ากระหัม�อมฉั�นไม�พFงปิรารถินาความสุ�ขุอ�นน�)น. -2 1 0 0 0 -110920 16 0 0 0

[๑๐๙๒] พระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐ ได�ตร�สุกะพระนางม�ทร#น�)นว�า เช�ญฟ*งก�อน แม�ม�ทร# สุ�ตว(อ�นจ้ะรบกวนยากท#2จ้ะอดทนได� ม#อย"�ในปิ9าเปิ>นอ�นมากค=อ เหัล่=อบ ต�ก̂แตน ย�ง แล่ะผู้F)งม�นจ้ะพFงเบ#ยดเบ#ยนเธอในปิ9าน�)น ความท�กขุ(อย�างย�2งน�)นจ้ะพFงม#แก�เธอ เธอจ้ะต�องได�พบสุ�ตว(ท#2น�ากล่�วอ=2นๆซ่F2งอาศ�ยอย"�ใกล่�แม�น.)า เช�นง"เหัล่=อมเปิ>นสุ�ตว(ไม�ม#พ�ษ แต�ม�นม#ก.าล่�งมากม�นร�ดมน�ษย( หัร=อแม�เน=)อท#2มาใกล่�ๆ ด�วยล่.าต�ว เอามาไว�ในขุนดหัางขุอง ม�น เน=)อร�ายอย�างอ=2นๆ เช�นหัม#ม#ขุนด.า คนท#2ม�นพบเหั0นแล่�ว หัน#ขุF)นต�นไม�ก0ไม�พ�น ควายเปิล่#2ยวขุว�ดเฝ่Mออย"� เขุาท�)งค"�ปิล่ายคมกร�บ เท#2ยวอย"�ในถิ�2นน#) ใกล่�ฝ่*2 งแม�น.)าโสุต�มพะ ด"กรแม�ม�ทร# เธอเปิร#ยบเหัม=อนแม�โค ร�กล่"ก เหั0นฝ่"งเน=)อแล่ะโคถิFกอ�นท�องเท#2ยวอย"�ในปิ9า จ้�กท.าอย�างไร ด"กรแม�ม�ทร# เธอได�เหั0นทะโมนไพรอ�นน�ากล่�วท#2ปิระจ้วบเขุ�าในหันทางท#2เด�นได�ยาก ความพร�2นพรFงจ้�กต�องม#แก�เธอ เพราะไม�ร" �จ้�กเขุต เม=2อเธออย"�ในพระนคร ได�ย�นเสุ#ยงสุ�น�ขุเหั�าหัอน ย�อมสุะด��งตกใจ้ เธอไปิ ถิFงเขุาวงกตจ้�กท.าอย�างไร เม=2อฝ่"งนกพาก�นจ้�บเจ้�าในเวล่าเท#2ยง ปิ9าใหัญ� เหัม=อนสุ�งเสุ#ยงกระหัF2ม เธอปิรารถินาจ้ะไปิในปิ9าใหัญ�น�)น

ท.าไม.-2 1 0 0 0 -110930 42 0 0 0

[๑๐๙๓] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร# ผู้"�ม#ความสุวยงามท�2วพระวรกาย ได�กราบท"ล่พระ เจ้�าสุ�ญช�ยน�)นว�า พระองค(ทรงพระกร�ณ์าตร�สุบอกสุ�2งท#2น�ากล่�ว อ�นม#อย"�ใน ปิ9า แก�เกล่�ากระหัม�อมฉั�น เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กยอมทนต�อสุ"�สุ�2งน�ากล่�ว ท�)งปิวงน�)น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน� นอน เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กแหัวกต�นเปิOง คา หัญ�าคมบาง แฝ่ก หัญ�าปิล่�อง หัญ�าม�งกระต�าย ไปิด�วยอก เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไม�เปิ>น ผู้"�อ�นพระเวสุสุ�นดรน.าไปิได�ยาก อ�นว�าก�มาร#ย�อมได�สุาม#ด�วยว�ตรจ้ร�ยาเปิ>นอ�นมาก ค=อ ด�วยการอดอาหัาร ตรากตร.าท�อง ด�วยการผู้"กคาดไม�คางโค ด�วยการบ.าเรอไฟ แล่ะด�วยการด.าน.)า ความเปิ>นหัม�าย เปิ>นความเผู้0ดร�อนในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน ชายใดจ้�บม=อหัญ�งหัม�ายผู้"�ไม�ปิรารถินาฉั�ดคร�าไปิ ชายน�)น เปิ>นผู้"�ไม�ควรบร�โภคขุองท#2เปิ>นเดนขุองหัญ�งหัม�ายน�)นโดยแท� ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อนในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�า กระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน ชายอ=2นใหั�ท�กขุ(มากมายม�ใช�น�อย ด�วยการจ้�บผู้มเตะถิ#บจ้นล่�มล่งท#2พ=)นด�น แล่�วไม�หัล่#กหัน# ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความ เผู้0ดร�อนในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิ แน�นอน พวกเจ้�าช" �ผู้"�ต�องการหัญ�งหัม�ายท#2ม#ผู้�วพรรณ์ผู้�ดผู้�อง ใหั�ขุองเล่0ก น�อยแล่�ว สุ.าค�ญต�วว�าเปิ>นผู้"�ม#โชคด# ย�อมฉั�ดคร�าหัญ�งหัม�ายผู้"�ไม�ปิรารถินา ไปิ ด�งฝ่"งกากล่��มร�มนกเค�าแมว ฉัะน�)น ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อน ในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน อ�นว�าหัญ�งหัม�ายแม�จ้ะอย"�ในตระก"ล่ญาต� อ�นเจ้ร�ญร� �งเร=องไปิด�วยเคร=2องทอง จ้ะไม�ได�ร�บค.าต�เต#ยน ล่�วงเก�นจ้ากพ#2น�องแล่ะเพ=2อนฝ่"งก0หัาไม� ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อนในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน แม�น.)าไม�ม#น.)าก0เปิล่�าดาย แว�นแคว�น ไม�ม#พระราชาก0เปิล่�าดาย แม�หัญ�งเปิ>นหัม�ายก0เปิล่�าดาย ถิFงแม�หัญ�งน�)น จ้ะม#พ#2น�องต�)งสุ�บคน ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อนในโล่ก ขุ�าแต� พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน อ�นว�าธงเปิ>นเคร=2องหัมายแหั�งรถิ คว�นเปิ>นเคร=2องปิรากฏแหั�งไฟ พระราชาเปิ>นสุง�า ขุองแคว�น ภ�สุดาเปิ>นสุง�าขุองหัญ�ง ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อน ในโล่ก ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กไปิแน�นอน หัญ�งจ้นผู้"�ทรงเก#ยรต�ย�อมร�วมสุ�ขุท�กขุ(ขุองสุาม#ท#2จ้น หัญ�งม�2งค�2งผู้"�ทรงเก#ยรต�ย�อมร�วมสุ�ขุท�กขุ(ขุองสุาม#ท#2ม� 2งค�2ง เทพเจ้�าย�อมสุรรเสุร�ญหัญ�งน�)นแล่ เพราะเจ้�าหัล่�อนท.าก�จ้ท#2ท.าได�ยาก เกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้�กบวชต�ดตามพระ สุวาม#ไปิท�กเม=2อ แม�เม=2อแผู้�นด�นย�งไม�ท.าล่าย ความเปิ>นหัม�ายเปิ>นความเผู้0ดร�อนขุองหัญ�ง เกล่�ากระหัม�อมฉั�นว�างเว�นพระเวสุสุ�นดรเสุ#ยแล่�ว ไม�พFงปิรารถินาแม�แผู้�นด�นอ�นม#สุาครเปิ>นขุอบเขุต ทรงไว�ซ่F2งเคร=2อง

ปิล่=)มใจ้เปิ>นอ�นมาก บร�บ"รณ์(ด�วยร�ตนะต�างๆ เม=2อสุาม#ตกท�กขุ(แล่�ว หัญ�งเหัล่�าใด ย�อมหัว�งสุ�ขุเพ=2อตน หัญ�งเหัล่�าน�)นเล่วทรามหันอ หั�วใจ้ขุองหัญ�งเหัล่�าน�)น เปิ>นอย�างไรหันอ เม=2อพระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐเสุด0จ้ออกแล่�ว เกล่�า กระหัม�อมฉั�นจ้�กขุอต�ดตามพระองค(ไปิ เพราะพระองค(ทรงปิระทานสุ�2งท#2 น�าปิรารถินาท�)งปิวงแก�เกล่�ากระหัม�อมฉั�น. -2 1 0 0 0 -110940 4 0 0 0

[๑๐๙๔] พระมหัาราชาได�ตร�สุกะพระนางม�ทร#ผู้"�ม#ความงามท�2วพระวรกายว�า ด"กรแม�ม�ทร#ผู้"�ม#ศ�ภล่�กษณ์( พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นาล่"กร�กท�)งสุองขุองเธอน#)ย�งเปิ>นเด0ก เจ้�าจ้งล่ะไปิไว�เถิ�ด พ�อจ้ะร�บเล่#)ยงด"เด0กท�)งสุองน�)นไว�เอง. -2 1 0 0 0 -110950 4 0 0 0

[๑๐๙๕] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร# ผู้"�ม#ความงามท�2วพระวรกาย ได�กราบท"ล่พระเจ้�าสุญช�ยน�)นว�า เทวะพ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นาท�)งสุอง เปิ>นล่"กสุ�ดท#2ร �ก ขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�น ล่"กท�)งสุองน�)น จ้�กย�งหั�วใจ้ขุองเกล่�ากระหัม�อม ฉั�นผู้"�ม#ช#ว�ตอ�นเศร�าโศกใหั�ร=2นรมย(ในปิ9าน�)น.-2 1 0 0 0 -110960 13 0 0 0

[๑๐๙๖] พระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ได�ตร�สุกะพระนางม�ทร#น�)นว�า เด0ก ท�)งสุองเคยเสุวยขุ�าวสุาล่#อ�นปิร�งด�วยเน=)อสุะอาด เม=2อต�องเสุวยผู้ล่ไม� จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยเสุวยในถิาดทองหัน�กร�อยปิล่ะ อ�นเปิ>นขุองปิระจ้.าราชสุก�ล่ เม=2อต�องเสุวยในใบไม� จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุอง เคยทรงภ"ษาแคว�นกาสุ# ภ"ษาโขุมร�ฐแล่ะภ"ษาโกท�มพรร�ฐ เม=2อต�องทรงผู้�า คากรอง จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยไปิด�วยคานหัาม วอแล่ะรถิ เม=2อต�องเด�นด�วยเท�าเปิล่�า จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยบรรทมในเร=อน ยอดม#บานหัน�าต�างปิดสุน�ท ไม�ม#ล่ม เม=2อต�องบรรทมท#2โคนไม� จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยบรรทมบนพรหัมอ�นปิ"ล่าดไว�อย�างว�จ้�ตรบนบ�ล่ล่�งก( เม=2อต�องบรรทมเคร=2องล่าดหัญ�า จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยล่"บไล่�ด�วย กฤษณ์า แล่ะจ้�นทน(หัอม เม=2อต�องทรงล่ะอองธ�ล่# จ้�กท.าอย�างไร เด0กท�)งสุองเคยต�)งอย"�ในความสุ�ขุ ม#ผู้"�พ�ดว#ใหั�ด�วยแสุ�จ้ามร#แล่ะหัางนกย"งต�องถิ"กเหัล่=อบแล่ะย�งก�ด จ้�กท.าอย�างไร.-2 1 0 0 0 -110970 6 0 0 0

[๑๐๙๗] พระนางม�ทร#ราชบ�ตร# ผู้"�ม#ความงามท�2วพระวรกาย ได�กราบท"ล่พระเจ้�าสุญช�ยน�)นว�า เทวะพระองค(อย�าได�ทรงปิร�เวทนา แล่ะอย�าได�ทรงเสุ#ยพระท�ยเล่ย เกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)งสุองจ้�กเปิ>นอย�างไร เด0กท�)งสุองก0จ้�กเปิ>นอย�างน�)น พระนางม�ทร#ผู้"�ม#ความงามท�2วพระวรกาย คร�)นกราบท"ล่ค.าน#)แล่�วเสุด0จ้หัล่#กไปิ พระนางผู้"�ทรงศ�ภล่�กษณ์( ทรงพาพระโอรสุแล่ะพระ ธ�ดาเสุด0จ้ไปิตามทางท#2พระเจ้�าสุ#พ#เคยเสุด0จ้.

-2 1 0 0 0 -110980 4 0 0 0

[๑๐๙๘] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรขุ�ตต�ราช คร�)นพระราชทานทานแล่�ว ทรง ถิวายบ�งคมพระราชบ�ดาพระราชมารดา แล่ะทรงกระท.าปิระท�กษ�ณ์แล่�วเสุด0จ้ขุF)นทรงรถิพระท#2น�2งอ�นเท#ยมด�วยม�าสุ�นธพ ๔ ต�ว ทรงพาพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระชายาเสุด0จ้ไปิสุ"�ภ"เขุาวงกต. -2 1 0 0 0 -110990 2 0 0 0

[๑๐๙๙] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรราช เสุด0จ้เขุ�าไปิท#2หัม"�ชนเปิ>นอ�นมาก ตร�สุบอกล่าว�า เราขุอไปิล่ะนะ ขุอญาต�ท�)งหัล่ายจ้งเปิ>นผู้"�ไม�ม#โรคเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -111000 3 0 0 0

[๑๑๐๐] เม=2อพระเวสุสุ�นดรเสุด0จ้ออกจ้ากพระนคร ทรงเหัล่#ยวมาทอดพระเนตร แม�คร�)งน�)น แผู้�นด�นอ�นม#ขุ�นเขุาสุ�เนร�แล่ะราวปิ9าเปิ>นเคร=2องปิระด�บก0 หัว� 2นไหัว.-2 1 0 0 0 -111010 2 0 0 0

[๑๑๐๑] เช�ญด"เถิ�ดม�ทร# ท#2ปิระท�บขุองพระเจ้�าสุ#พ#ราชปิรากฏเปิ>นร"ปิอ�นน�าร=2นรมย( สุ�วนมณ์เฑ#ยรขุองเราเปิ>นด�งเร=อนเปิรต. -2 1 0 0 0 -111020 3 0 0 0

[๑๑๐๒] พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายได�ตามพระเวสุสุ�นดรน�)นไปิ เขุาได�ขุอม�ากะพระองค( พระองค(อ�นพราหัมณ์(ท�)งหัล่ายท"ล่ขุอแล่�ว ทรงมอบม�า ๔ ต�ว ใหั�แก�พราหัมณ์( ๔ คน. -2 1 0 0 0 -111030 2 0 0 0

[๑๑๐๓] เช�ญเถิ�ดม�ทร# ล่ะม�2งทองร�างงดงาม ใครๆ ไม�เหั0น เปิ>นด�งม�าท#2ช.านาญน.าเราไปิ.-2 1 0 0 0 -111040 3 0 0 0

[๑๑๐๔] ต�อมาพราหัมณ์( คนท#2หั�าในท#2น�)นได�มาขุอราชรถิกะพระองค( พระองค(ทรง มอบรถิใหั�แก�เขุา แล่ะพระท�ยขุองพระองค(ม�ได�ย�อท�อเล่ย. -2 1 0 0 0 -111050 2 0 0 0

[๑๑๐๕] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรราชใหั�คนขุองพระองค(ล่งแล่�ว ทรงปิล่อบใหั� ปิล่งพระท�ยมอบรถิม�าใหั�แก�พราหัมณ์(ผู้"�แสุวงหัาทร�พย(. -2 1 0 0 0 -111060 2 0 0 0

[๑๑๐๖] ด"กรม�ทร# เธอจ้งอ��มก�ณ์หัาน#)ผู้"�เปิ>นน�องจ้ะเบากว�า พ#2จ้�กอ��มชาล่#

เพราะ ชาล่#เปิ>นพ#2คงจ้ะหัน�ก. -2 1 0 0 0 -111070 4 0 0 0

[๑๑๐๗] พระราชาทรงอ��มพระโอรสุ สุ�วนพระราชบ�ตร#ทรงอ��มพระธ�ดา ทรงย�นด#ร�วมก�นด.าเน�น ตร�สุปิราศร�ยด�วยน.)าค.าอ�นน�าร�กกะก�นแล่ะก�น.

(น#)) ช=2อทานก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -111080 4 0 0 0

[๑๑๐๘] ถิ�ามน�ษย(บางพวกเด�นมาตามทางหัร=อเด�นสุวนทางมา เราจ้ะถิามมรรคา กะพวกเขุาว�า ภ"เขุาวงกตอย"�ท#2ไหัน พวกเขุาเหั0นเราในระหัว�างมรรคาน�)น จ้ะพาก�นคร.2าครวญด�วยความกร�ณ์า ระทมท�กขุ( ตอบเราว�า เขุาวงกตย�ง อย"�อ#กไกล่. -2 1 0 0 0 -111090 7 0 0 0

[๑๑๐๙] คร�)งน�)น พระก�มารท�)งสุองทอดพระเนตรเหั0นต�นไม�อ�นม#ผู้ล่ในปิ9าใหัญ� ทรงพระกรรแสุงเหัต�ปิระสุงค(ผู้ล่ไม�เหัล่�าน�)น หัม"�ไม�สุ"งใหัญ�ด�งจ้ะเหั0นพระก�มารท�)งสุองทรงพระกรรแสุง จ้Fงน�อมก�2งล่งมาเองจ้นใกล่�จ้ะถิFงพระก�มารท�)งสุอง พระนางม�ทร#ผู้"�งดงามท�2วพระวรกาย ทอดพระเนตรเหั0น เหัต�อ�ศจ้รรย(ไม�เคยม# น�าขุนพองสุยองเกล่�าน#) จ้Fงซ่�องสุาธ�การว�า น�า อ�ศจ้รรย( ขุนล่�กขุนพองไม�เคยม#ในโล่กหันอ ด�วยเดชแหั�งพระเวสุสุ�นดรต�นไม�น�อมก�2งล่งมาเองได�. -2 1 0 0 0 -111100 2 0 0 0

[๑๑๑๐] เทพเจ้�าท�)งหัล่ายมาช�วยย�นมรรคาใหั�กษ�ตร�ย(ท�)ง ๔ เสุด0จ้ถิFงเจ้ตร�ฐ โดยว�นท#2 เสุด0จ้ออกน�2นเอง เพ=2ออน�เคราะหั(พระก�มารท�)งสุอง. -2 1 0 0 0 -111110 2 0 0 0

[๑๑๑๑] กษ�ตร�ย(ท�)ง ๔ พระองค(น�)น ทรงด.าเน�นสุ�)นมรรคาย=ดยาว เสุด0จ้ถิFงเจ้ตร�ฐอ�นเปิ>นชนบทเจ้ร�ญม�2งค�2ง ม#ม�งสุะแล่ะขุ�าวด#ๆ เปิ>นอ�นมาก.-2 1 0 0 0 -111120 4 0 0 0

[๑๑๑๒] สุตร#ชาวนครเจ้ตร�ฐ เหั0นพระนางม�ทร#ผู้"�ม#ศ�ภล่�กษณ์(เสุด0จ้มา ก0พาก�นหั�อม ล่�อมกล่�าวก�นว�า พระแม�เจ้�าน#)เปิ>นสุ�ขุ�มาล่ชาต�หันอ มาเสุด0จ้ด.าเน�น พระบาทเปิล่�า เคยทรงคานหัามสุ#ว�กามาศ แล่ะราชรถิแหั�หั�อม ว�นน#) พระนางเจ้�าม�ทร#ต�องเสุด0จ้ด.าเน�นในปิ9าด�วยพระบาท. -2 1 0 0 0 -111130 8 0 0 0

[๑๑๑๓] พระยาเจ้ตราชท�)งหัล่ายได�ท�ศนาเหั0นพระเวสุสุ�นดร ต�างก0ทรงกรรแสุง เขุ�าไปิเฝ่Oา กราบท"ล่ถิามว�า ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ พระ

องค(ทรงพระ สุ.าราญไม�ม#โรคาพาธแล่หัร=อ พระองค(ไม�ม#ความท�กขุ(แล่หัร=อ พระราชบ�ดา ขุองพระองค(หัาพระโรคาพาธม�ได�แล่หัร=อ ชาวนครสุ#พ#ก0ไม�ม#ท�กขุ(หัร=อขุ�าแต�พระมหัาราชา พล่น�กายขุองพระองค(อย"� ณ์ ท#2ไหัน กระบวนรถิ ขุองพระองค(อย"� ณ์ ท#2ไหัน พระองค(ไม�ม#ม�าทรง ไม�ม#รถิทรง เสุด0จ้ ด.าเน�นมาสุ�)นทางไกล่ พวกอม�ตรมาย.2าย#หัร=อจ้Fงเสุด0จ้มาถิFงท�ศน#). -2 1 0 0 0 -111140 12 0 0 0

[๑๑๑๔] สุหัายท�)งหัล่ายเอUย ขุ�าพเจ้�าม#ความสุ�ขุ ไม�ม#โรคาพาธ ขุ�าพเจ้�าไม�ม#ความ ท�กขุ( อนF2ง พระราชบ�ดาขุองเราก0ทรงปิราศจ้ากพระโรคาพาธ แล่ะชาวสุ#พ#ก0สุ�ขุสุ.าราญด# เพราะขุ�าพเจ้�าได�ใหั�พระยาเศวตก�ญชรคชาธารอ�น ปิระเสุร�ฐสุ�ด ม#งางอนงามด�งงอนไถิ ม#ก.าล่�งแกล่�วกล่�าสุามารถิ ร" �เขุต ช�ยภ"ม�แหั�งสุงครามท�)งปิวง อ�นล่าดด�วยผู้�าก�มพล่เหัล่=อง เปิ>นช�างซ่�บม�นอาจ้ย.2าย#ศ�ตร"ได� ม#งางาม พร�อมท�)งพ�ดวาล่ว�ชน# เปิ>นช�างเผู้=อกขุาวผู้�อง ด�งเขุาไกรล่าสุ พร�อมท�)งเศวตฉั�ตรแล่ะเคร=2องปิ"ล่าด ท�)งหัมอช�างแล่ะควาญช�าง เปิ>นยานอ�นเล่�ศ เปิ>นราชพาหันะ เราได�ใหั�แก�พราหัมณ์( เพราะเหัต�น�)น ชาวนครสุ#พ#พาก�นโกรธเค=องขุ�าพเจ้�า ท�)งพระราชบ�ดาก0ทรงกร�)วขุ�บไล่�ขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้ะไปิเขุาวงกต สุหัายท�)งหัล่าย ขุอท�าน ท�)งหัล่าย จ้งใหั�ขุ�าพเจ้�าทราบโอกาสุอ�นเปิ>นท#2อย"�ในปิ9าเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111150 5 0 0 0

[๑๑๑๕] ขุ�าแต�พระมหัาราช พระองค(เสุด0จ้มาด#แล่�ว พระองค(ม�ได�เสุด0จ้มาร�ายเล่ยพระองค(ผู้"�เปิ>นอ�สุราธ�บด#เสุด0จ้มาถิFงแล่�ว ขุอจ้งตร�สุบอกพระปิระสุงค(สุ�2งซ่F2งม#อย"�ในพระนครน#) ขุ�าแต�พระมหัาราช ขุอเช�ญเสุวยสุ�ธาโภชนาหัาร ขุ�าวสุาล่# ผู้�กดอง เหัง�าม�น น.)าผู้F)ง แล่ะเน=)อ พระองค(เสุด0จ้มาถิFง เปิ>นแขุกท#2ขุ�าพระองค(ท�)งหัล่ายสุมควรจ้ะต�อนร�บ. -2 1 0 0 0 -111160 4 0 0 0

[๑๑๑๖] สุ�2งใดอ�นท�านท�)งหัล่ายใหั�แล่�ว สุ�2งน�)นท�)งหัมดเปิ>นอ�นขุ�าพเจ้�าร�บไว�แล่�วบรรณ์าการเปิ>นอ�นท�านท�)งหัล่ายกระท.าแล่�วท�กอย�าง พระราชาทรงพ�โรธขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้ะไปิย�งเขุาวงกต ด"กรสุหัายท�)งหัล่าย ขุอท�านท�)งหัล่าย จ้งใหั�ขุ�าพเจ้�าทราบโอกาสุอ�นเปิ>นท#2อย"�ในปิ9าน�)นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111170 5 0 0 0

[๑๑๑๗] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ เช�ญเสุด0จ้ปิระท�บ ณ์ เจ้ตร�ฐน#)ก�อนเถิ�ดจ้นกว�าชาวเจ้ตร�ฐจ้�กไปิเฝ่Oาพระเจ้�าสุ#พ#ราช เพ=2อท"ล่ขุอใหั�พระองค(ทรง ทราบว�า พระมหัาราชาผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ราชไม�ม#โทษ ชาวเจ้ตร�ฐท�)งหัล่ายได�ท#2 พF2งแล่�ว ม#ความปิร#ดาจ้ะพาก�นแหั�หั�อมแวดล่�อมพระองค(ไปิ ขุ�าแต�บรมกษ�ตร�ย( ขุอพระองค(ทรงทราบอย�างน#)เถิ�ด.

-2 1 0 0 0 -111180 4 0 0 0

[๑๑๑๘] การไปิเฝ่Oาพระเจ้�าสุ#พ#ราช เพ=2อท"ล่ขุอใหั�พระองค(ทรงทราบว�า เราไม�ม#โทษท�านท�)งหัล่ายอย�าชอบใจ้เล่ย ในเร=2องน�)นแม�พระราชาก0ไม�ทรงเปิ>นอ�สุระเพราะถิ�าชาวนครสุ#พ#ท�)งพล่น�กาย แล่ะชาวน�คมโกรธเค=องแล่�ว ก0 ปิรารถินาจ้ะก.าจ้�ดพระราชาเสุ#ย เพราะเหัต�แหั�งขุ�าพเจ้�า -2 1 0 0 0 -111190 4 0 0 0

[๑๑๑๙] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ผู้ด�งร�ฐ ถิ�าพฤต�การณ์(น�)นเปิ>นไปิในร�ฐน#) ชาวเจ้ตร�ฐขุอถิวายต�วเปิ>นบร�วาร เช�ญเสุด0จ้ครองราชสุมบ�ต�ในเจ้ตร�ฐน#)ท#เด#ยว ร�ฐน#) ก0ม�2งค�2งสุมบ"รณ์( ชนบทก0เพ#ยบพ"นกว�างใหัญ� ขุ�าแต�สุมมต�เทพ ขุอ พระองค(ทรงปิล่งพระท�ยปิกครองราชสุมบ�ต�เถิ�ด พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -111200 12 0 0 0

[๑๑๒๐] ขุ�าพเจ้�าไม�ม#ความพอใจ้ ไม�ตกล่งใจ้ เพ=2อจ้ะปิกครองราชสุมบ�ต� ท�าน เจ้ตบ�ตรท�)งหัล่าย ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งฟ*งขุ�าพเจ้�า ผู้"�ถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�น ชาวพระนครสุ#พ# ท�)งพล่น�กาย แล่ะชาวน�คม คงไม�ย�นด#ว�า ชาวเจ้ตร�ฐ ราชาภ�เษกขุ�าพเจ้�า ผู้"�ถิ"กขุ�บไปิจ้ากแว�นแคว�น แม�ความไม�เบ�กบานใจ้ พFงม#แก�ท�านท�)งหัล่าย เพราะเหัต�แหั�งขุ�าพเจ้�าเปิ>นแน� อนF2ง ความบาดหัมางแล่ะความทะเล่าะก�บชาวสุ#พ# ขุ�าพเจ้�าไม�ชอบใจ้ ใช�แต�เท�าน�)นความบาดหัมางพFงร�นแรงขุF)น สุงครามอ�นร�ายกาจ้ก0อาจ้ม#ได� คนเปิ>นอ�นมากพFงฆ่�าฟ*นก�นเอง เพราะเหัต�แหั�งขุ�าพเจ้�าผู้"�เด#ยว สุ�2งใดอ�นท�าน ท�)งหัล่ายใหั�แล่�ว สุ�2งน�)นท�)งหัมดเปิ>นอ�นขุ�าพเจ้�าร�บไว�แล่�ว บรรณ์าการเปิ>น อ�นท�านท�)งหัล่ายกระท.าแล่�วท�กอย�าง พระราชาทรงพ�โรธขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�า จ้ะไปิย�งเขุาวงกต ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั�ขุ�าพเจ้�าทราบโอกาสุเปิ>นท#2อย"�ในปิ9าน�)นเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -111210 6 0 0 0

[๑๑๒๑] เช�ญเถิ�ด ราชฤาษ#ท�)งหัล่ายผู้"�ทรงบ"ชาไฟ ม#พระท�ยต�)งม�2นปิระท�บอย"� ณ์ ปิระเทศใด ขุ�าพระพ�ทธเจ้�าท�)งหัล่ายจ้�กกราบท"ล่ปิระเทศน�)นใหั�ทรงทราบ เหัม=อนอย�างผู้"�ฉัล่าดในหันทาง ฉัะน�)น ขุ�าแต�พระมหัาราชา โน�นภ"เขุา ศ�ล่าช=2อว�าค�นธมาทน( อ�นเปิ>นสุถิานท#2ท#2พระองค(พร�อมด�วยพระโอรสุ พระธ�ดาแล่ะพระชายาสุมควรจ้�กปิระท�บอย"� พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -111220 30 0 0 0

[๑๑๒๒] พระยาเจ้ตราชท�)งหัล่ายก0ทรงกรรแสุง พระเนตรนองด�วยอ�สุสุ�ชล่ กราบท"ล่พระเวสุสุ�นดรใหั�ทรงสุด�บว�า ขุ�าแต�พระมหัาราชา จ้ากน#)ไปิ ขุอ เช�ญพระองค(ทรงบ�ายพระพ�กตรไปิทางท�ศอ�ดร เสุด0จ้สุ�ญจ้รตรงไปิย�งสุถิานท#2ท#2ม#ภ"เขุาน�)น ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ทรงพระเจ้ร�ญ

ล่.าด�บน�)นพระองค(จ้�กทรงเหั0นภ"เขุาเวปิ�ล่บรรพต อ�นดาดาษไปิด�วยหัม"�ไม�นานาพรรณ์ ม#เงา ร�มเย0น เปิ>นท#2ร =2นรมย(ใจ้ ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ทรงพระเจ้ร�ญ พระองค(เสุด0จ้ ล่�วงเล่ยเวปิ�ล่บรรพตน�)นแล่�ว ถิ�ดน�)นไปิ จ้�กได�ทรงเหั0นแม�น.)าอ�นม#นาม ว�าเกต�มด#เปิ>นแม�น.)าล่Fก ไหัล่มาจ้ากซ่อกเขุา เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยฝ่"งปิล่า หัล่ากหัล่าย ม#ท�าน.)าราบเร#ยบด# ม#น.)ามาก พระองค(จ้ะได�สุรงสุนานแล่เสุวยในแม�น.)าน�)น ปิล่�กปิล่อบพระราชโอรสุ แล่ะพระราชธ�ดา ใหั� สุ.าราญพระท�ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ทรงพระเจ้ร�ญ ถิ�ดน�)นไปิ พระองค(จ้ะ ได�ทรงเหั0นต�นไทรอ�นม#ผู้ล่หัวานฉั.2า อย"�บนยอดเขุาอ�นเปิ>นท#2ร =2นรมย( ม#เงาร�มเย0น เปิ>นท#2เบ�กบานใจ้ ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ทรงพระเจ้ร�ญ ถิ�ดน�)นไปิ พระองค(จ้ะได�ทรงเหั0นภ"เขุาศ�ล่าช=2อว�านาล่�กบรรพต อ�นเกล่=2อนกล่�นไปิ ด�วยฝ่"งนกนานาชน�ด เปิ>นท#2ช�มน�มแหั�งหัม"�ก�นนร ทางท�ศอ#สุาณ์แหั�ง นาล่�กบรรพตน�)น ม#สุระน.)าช=2อว�าม�จ้ล่�นท(ดาดาษไปิด�วยบ�ณ์ฑร�กบ�วขุาว แล่ะดอกไม�ม#กล่�2นหัอมหัวน เช�ญพระองค(ผู้"�เปิ>นด�งพระยาราชสุ#หั(ม#ความ จ้.านงเหัย=2อ เสุด0จ้เขุ�าไปิย�งไพรสุณ์ฑ(วนสุถิาน อ�นเปิ>นภ"ม�ภาคเขุ#ยวชอ��ม ด�งเมฆ่อย"�เปิ>นน�ตย( สุะพร�2งไปิด�วยไม�ม#ดอกแล่ะไม�ม#ผู้ล่ท�)งสุองอย�างใน ไพรสุณ์ฑ(น�)น ม#ฝ่"งว�หัคมากมายต�างๆ สุ# ม#เสุ#ยงเสุนาะกล่มกล่�อม ต�างสุ�งเสุ#ยงปิระสุานก�นอย"�บนต�นไม�อ�นเผู้ล่0ดดอกตามฤด"กาล่ พระองค(เสุด0จ้ถิFงซ่อกเขุาอ�นเปิ>นทางเด�นล่.าบาก เปิ>นแดนเก�ดแหั�งแม�น.)าท�)งหัล่าย จ้ะได�ทอดพระเนตรเหั0นสุระโบกขุรณ์# อ�นดาดาษไปิด�วยสุล่อดแล่ะก��มน.)าม#หัม"�ปิล่าหัล่ากหัล่ายเกล่=2อนกล่�น ม#ท�าราบเร#ยบ ม#น.)ามากเปิR2 ยมอย"�เสุมอ เปิ>นสุระสุ#2เหัล่#2ยม ม#น.)าจ้=ดด#ปิราศจ้ากกล่�2นเหัม0น พระองค(ควรทรงสุร�าง บรรณ์ศาล่าทางท�ศอ#สุาณ์ แหั�งสุระโปิกขุรณ์#น�)น คร�)นทรงสุร�างบรรณ์ ศาล่าสุ.าเร0จ้แล่�ว ควรทรงบ.าเพ0ญเพ#ยรเล่#)ยงพระชนม(ช#พ ด�วยการเท#2ยว แสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัาร.

(น#)) ช=2อวนปิเวสุนก�ณ์ฑ( -2 1 0 0 0 -111230 25 0 0 0

[๑๑๒๓] พราหัมณ์( ช=2อว�าช"ชกอย"�ในเม=องกล่�งคร�ฐ ภรรยาขุองพราหัมณ์(น�)นเปิ>นสุาว ม#ช=2อว�าอม�ตตตาปินา ถิ"กพวกผู้"�หัญ�งในบ�านน�)น ซ่F2งพาก�นไปิต�กน.)าท#2ท�า น.)ามาร�มก�นด�าว�าอย�างอFงม#2ว�า มารดาขุองเจ้�าคงเปิ>นศ�ตร"แน� แล่ะบ�ดาขุอง เจ้�าก0คงเปิ>นศ�ตร"แน�นอน จ้Fงได�ยกเจ้�าซ่F2งย�งเปิ>นสุาวร� �นดร�ณ์# ใหั�แก� พราหัมณ์(ชราเหั0นปิานน#) ไม�เก=)อก"ล่เล่ยหันอ พวกญาต�ขุองเจ้�าแอบปิรFกษา ก�นยกเจ้�าผู้"�ย�งเปิ>นสุาวร� �นๆ ใหั�แก�พราหัมณ์(เฒ�าเหั0นปิานน#) เปิ>นความ ช�2วหันอ ท#2พวกญาต�ขุองเจ้�าแอบปิรFกษาก�น ยกเจ้�าผู้"�ย�งเปิ>นสุาวร� �นๆ ใหั�แก�พราหัมณ์(เฒ�าเหั0นปิานน#) เปิ>นความล่ามกมากหันอ ท#2พวกญาต�ขุองเจ้�าแอบปิรFกษาก�น ยกเจ้�าผู้"�ย�งเปิ>นสุาวร� �นๆ ใหั�แก�พราหัมณ์(เฒ�าเหั0น ปิานน#)หันอ ไม�น�าพอใจ้เล่ยหันอ ท#2พวกญาต�ขุองเจ้�าแอบปิรFกษาก�น ยกเจ้�าซ่F2งเปิ>นสุาวร� �นๆ ใหั�แก�พราหัมณ์(เฒ�าเหั0นปิานน#) เจ้�าคงไม�พอใจ้อย"� ก�บผู้�วแก� การท#2เจ้�าอย"�ในเร=อนขุองพราหัมณ์(เฒ�า เจ้�า

ตายเสุ#ยด#กว�าอย"� ด"กรแม�คนงามคนสุวย มารดาแล่ะบ�ดาขุองเจ้�าคงหัาชายอ=2นใหั�เปิ>นผู้�ว ไม�ได�แน� จ้Fงยกเจ้�าซ่F2งย�งเปิ>นสุาวร� �นๆ ใหั�แก�พราหัมณ์(เฒ�าเหั0นปิานน#)เจ้�าคงจ้�กบ"ชาย�ญไว�ไม�ด#ในด�ถิ#ท#2 ๙ คงจ้�กไม�ได�ท.าการบ"ชาไฟไว� เจ้�าคง จ้�กด�าสุมณ์พราหัมณ์(ผู้"�ม#พรหัมจ้รรย(เปิ>นเบ=)องหัน�า ผู้"�ม#ศ#ล่ เปิ>นพหั"สุ"ตในโล่กเปิ>นแน� เจ้�าจ้Fงได�มาอย"�ในเร=อนขุองพราหัมณ์(แก�แต�ย�งสุาวร� �นๆอย�างน#) การท#2ถิ"กง"ก�ดก0ไม�เปิ>นท�กขุ( การท#2ถิ"กแทงด�วยหัอกก0ไม�เปิ>นท�กขุ( การท#2ได�เหั0นผู้�วแก�น�)นแล่พFงเปิ>นท�กขุ(ด�วย เปิ>นความร�ายกาจ้ด�วย การ เล่�นหั�วย�อมไม�ม#ก�บผู้�วแก� การร=2นรมย(ย�อมไม�ม#ก�บผู้�วแก� การเจ้รจ้า ปิราศร�ยย�อมไม�ม#ก�บผู้�วแก� แม�การกระซ่�กกระซ่#)ก0ไม�งาม แต�เม=2อใดผู้�วหัน��มเม#ยสุาวเย�าหัยอกก�นอย"�ในท#2ล่�บ เม=2อน�)น ความเศร�าท�กอย�างท#2 เสุ#ยดแทงหัท�ยอย"�ย�อมพ�นาศไปิสุ�)น เจ้�าย�งเปิ>นสุาวร"ปิสุวย พวกชายหัน��มปิรารถินาย�2งน�ก เจ้�าจ้งไปิอย"�เสุ#ยท#2ตระก"ล่ญาต�เถิ�ด พราหัมณ์(แก�จ้�กใหั� เจ้�าร=2นรมย(ได�อย�างไร. -2 1 0 0 0 -111240 2 0 0 0

[๑๑๒๔] ด"กรท�านพราหัมณ์( ฉั�นจ้�กไม�ไปิต�กน.)าท#2แม�น.)าเพ=2อท�านอ#กต�อไปิ เพราะ พวกหัญ�งชาวบ�านม�นร�มด�าฉั�น เหัต�ท#2ท�านเปิ>นคนแก�. -2 1 0 0 0 -111250 2 0 0 0

[๑๑๒๕] เธออย�าได�ท.าการงานเพ=2อฉั�นเล่ย อย�าได�ต�กน.)ามาเพ=2อฉั�นเล่ย ฉั�นจ้�กต�กน.)าเอง เธออย�าโกรธเล่ย. -2 1 0 0 0 -111260 4 0 0 0

[๑๑๒๖] ฉั�นไม�ได�เก�ดในสุก�ล่ท#2ใช�สุาม#ใหั�ต�กน.)า ท�านพราหัมณ์(ขุอจ้งร" �อย�างน#)ว�า ฉั�นจ้�กไม�อย"�ในเร=อนขุองท�าน ถิ�าท�านจ้�กไม�น.าทาสุหัร=อทาสุ#มาใหั�ฉั�น ท�านพราหัมณ์(จ้งทราบอย�างน#)ว�า ฉั�นจ้�กไม�อย"�ในสุ.าน�กขุองท�าน.-2 1 0 0 0 -111270 3 0 0 0

[๑๑๒๗] ด"กรพราหัมณ์# ศ�ล่ปิกรรมหัร=อทร�พย(แล่ะขุ�าวเปิล่=อกขุองฉั�นไม�ม# ฉั�น จ้�กน.าทาสุหัร=อทาสุ#มาใหั�เธอแต�ท#2ไหัน ฉั�นจ้�กบ.าร�งเธอ เธออย�าโกรธเล่ย. -2 1 0 0 0 -111280 4 0 0 0

[๑๑๒๘] มาน#2เถิ�ด ฉั�นจ้�กบอกใหั�แก�ท�านตามค.าท#2ฉั�นได�ฟ*งมา พระเวสุสุ�นดรราช ฤาษ#ปิระท�บอย"� ณ์ เขุาวงกต ท�านพราหัมณ์(จ้งไปิท"ล่ขุอทาสุแล่ะทาสุ#กะ พระองค(เถิ�ด เม=2อท�านท"ล่ขุอแล่�ว พระองค(จ้�กพระราชทานทาสุแล่ะทาสุ# แก�ท�าน. -2 1 0 0 0 -111290 2 0 0 0

[๑๑๒๙] ฉั�นเปิ>นคนชราท�พล่ภาพ ท�)งหันทางก0ไกล่เด�นไปิได�ยาก เธออย�าร.าพ�น ไปิเล่ย อย�าเสุ#ยใจ้เล่ย ฉั�นจ้�กบ.าร�งเธอ เธออย�าโกรธเล่ย.-2 1 0 0 0 -111300 9 0 0 0

[๑๑๓๐] คนขุล่าดย�งไม�ท�นถิFงสุนามรบ ไม�ท�นได�รบก0ยอมแพ� ฉั�นใด ท�าน พราหัมณ์(ย�งไม�ท�นได�ไปิก0ยอมแพ� ฉั�นน�)น ถิ�าท�านพราหัมณ์(จ้�กไม�น.าทาสุ หัร=อทาสุ#มาใหั�ฉั�น ขุอท�านจ้งทราบไว�อย�างน#)ว�า ฉั�นจ้�กไม�อย"�ในเร=อนขุองท�าน ฉั�นจ้�กกระท.าอาการไม�พอใจ้ใหั�แก�ท�าน ขุ�อน�)นจ้�กเปิ>นความท�กขุ( ขุองท�าน ในคราวมหัรสุพซ่F2งม#ในต�น ฤด"น�กขุ�ตฤกษ( ท�านจ้�กได�เหั0นฉั�น ผู้"�แต�งต�วสุวยงาม ร=2นรมย(อย"�ก�บชายอ=2นๆ ขุ�อน�)นจ้�กเปิ>นท�กขุ(ขุองท�านด"กรท�านพราหัมณ์( เม=2อท�านซ่F2งเปิ>นคนแก�ร.าพ�นอย"� เพราะไม�เหั0นฉั�น ร�างกายท#2งอก0จ้�กงอย�2งขุF)น ผู้มท#2หังอกก0จ้�กหังอกมากขุF)น.-2 1 0 0 0 -111310 6 0 0 0

[๑๑๓๑] ล่.าด�บน�)น พราหัมณ์(ตกใจ้กล่�ว ตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองนางพราหัมณ์# ถิ"ก กามราคะบ#บค�)น ได�กล่�าวกะนางพราหัมณ์#ว�า ด"กรนางพราหัมณ์# เธอจ้ง ท.าเสุบ#ยงเด�นทางใหั�ฉั�น ท�)งขุนมงา ขุนมเท#ยน สุต"ก�อน สุต"ผู้ง แล่ะขุ�าวผู้อก เธอจ้งจ้�ดใหั�ด#ๆ ฉั�นจ้�กน.าพระพ#2น�องสุองก�มารมาใหั�เปิ>นทาสุ พระก�มารท�)งสุองน�)นเปิ>นผู้"�ไม�เก#ยจ้คร�าน จ้�กบ.าเรอเธอท�)งกล่างค=นกล่างว�น. -2 1 0 0 0 -111320 4 0 0 0

[๑๑๓๒] พราหัมณ์(ช"ชกผู้"�เปิ>นเผู้�าพ�นธ�(แหั�งพรหัม สุวมรองเท�าแล่�วพร.2าสุ�2งเสุ#ยต�อไปิ กระท.าปิระท�กษ�ณ์ภรรยา สุมาทานว�ตร ม#หัน�านองด�วยน.)าตาหัล่#กไปิสุ"�นครอ�นเจ้ร�ญร� �งเร=องขุองชาวสุ#พ# เท#2ยวแสุวงหัาทาสุทาสุ#.-2 1 0 0 0 -111330 7 0 0 0

[๑๑๓๓] พราหัมณ์(ช"ชกไปิในนครน�)นแล่�ว ได�ถิามปิระชาชนท#2มาปิระช�มก�นอย"� ในท#2น�)นๆ ว�า พระเวสุสุ�นดรราชปิระท�บอย"� ณ์ ท#2ไหัน เราท�)งหัล่าย จ้ะไปิเฝ่Oาพระองค(ผู้"�บรมกษ�ตร�ย( ณ์ ท#2ไหัน ชนท�)งหัล่ายผู้"�มาปิระช�มก�นอย"�ณ์ ท#2น�)นได�ตอบพราหัมณ์(น�)นว�า ด"กรท�านพราหัมณ์( พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย( ถิ"กพวกท�านเบ#ยดเบ#ยน เพราะทรงใหั�ทานมากไปิ ต�องทรงพา พระราชโอรสุพระราชธ�ดา แล่ะพระอ�ครมเหัสุ#ไปิปิระท�บอย"� ณ์ เขุาวงกต. -2 1 0 0 0 -111340 9 0 0 0

[๑๑๓๔] พราหัมณ์(น�)นผู้"�ม#ความต�ดใจ้ในกาม ถิ"กนางพราหัมณ์#ต�กเต=อน ได�เสุวย ท�กขุ(เปิ>นอ�นมากในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยสุ�ตว(ร�าย เปิ>นท#2

เสุพอาศ�ยแหั�ง แรดแล่ะเสุ=อเหัล่=อง แกถิ=อไม�เท�าสุ#เหัม=อนผู้ล่มะต"ม อ#กท�)งเคร=2องบ"ชาไฟ แล่ะเต�าน.)า เขุ�าไปิสุ"�ปิ9าใหัญ� โดยทางท#2ได�ทราบขุ�าวซ่F2งพระหัน�อกษ�ตร�ย(ผู้"�ปิระทานตามปิระสุงค( เม=2อพราหัมณ์(น�)นเขุ�าไปิสุ"�ปิ9าใหัญ�ถิ"กสุ�น�ขุล่�อมไล่�ตาแกร�องเสุ#ยงขุรม เด�นหัล่งทางหั�างออกไปิไกล่ ล่.าด�บน�)น พราหัมณ์(ผู้"�โล่ภในโภคะ ไม�ม#ความสุ.ารวม (ถิ"กสุ�น�ขุล่�อมไล่�) หัล่งทางท#2จ้ะไปิสุ"� เขุาวงกต (แล่ะน�2งอย"�บนต�นไม�) ได�กล่�าวคาถิาเหัล่�าน#)ว�า.-2 1 0 0 0 -111350 28 0 0 0

[๑๑๓๕] ใครเล่�าหันอจ้ะพFงบอกพระราชบ�ตรพระนามว�า เวสุสุ�นดรผู้"�ปิระเสุร�ฐทรงช.านะความตระหัน#2อ�นใครใหั�แพ�ไม�ได� ทรงใหั�ความปิล่อดภ�ยในเวล่า ม#ภ�ยแก�เราได� พระองค(เปิ>นท#2พF2งขุองพวกยาจ้ก ด�งธรณ์#เปิ>นท#2พF2งขุองสุ�ตว(ท�)งหัล่ายฉัะน�)น ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดรมหัาราชผู้"�เปิร#ยบเหัม=อน แม�ธรณ์#แก�เราได� พระองค(เปิ>นท#2ไปิเฝ่Oาขุองพวกยาจ้ก ด�งสุาครเปิ>นท#2 ไหัล่ไปิรวมแหั�งแม�น.)าท�)งหัล่ายฉัะน�)น ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดร มหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนสุาครแก�เราได� พระองค(เปิ>นด�งสุระน.)า ม#ท�า อ�นงามราบเร#ยบ ล่งด=2มได�ง�าย ม#น.)าเย0นเปิ>นท#2ร =2นรมย(ใจ้ ดาดาษไปิด�วยบ�ณ์ฑร�กบ�วขุาบ สุะพร�2งด�วยเกสุรบ�ว ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดร มหัาราชผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนสุระน.)าแก�เราได� ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดร มหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนต�นโพธ�Aใบท#2เก�ดอย"�ใกล่�ทาง ม#เงาร�มเย0นน�า ร=2นรมย(ใจ้ เปิ>นท#2พ�กอาศ�ยขุองคนเด�นทาง ผู้"�เม=2อยล่�าเหัน0ดเหัน=2อยมาในเวล่าร�อน แก�เราได� ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดรมหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนต�นไทรท#2เก�ดอย"�ใกล่�ทาง ม#เงาร�มเย0นน�าร=2นรมย(ใจ้ เปิ>นท#2พ�ก อาศ�ยขุองคนเด�นทาง ผู้"�เม=2อยล่�าเหัน0ดเหัน=2อยในเวล่าร�อน แก�เราได�ใครจ้ะพFงบอกพระเวสุสุ�นดรมหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนต�นมะม�วงท#2เก�ดอย"�ใกล่�ทาง ม#เงาร�มเย0นน�าร=2นรมย(ใจ้ เปิ>นท#2พ�กอาศ�ยขุองคนเด�นทาง ผู้"�เม=2อย ล่�าเหัน0ดเหัน=2อยมาในเวล่าร�อน แก�เราได� ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดรมหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนต�นร�งท#2เก�ดอย"�ใกล่�ทาง ม#เงาร�มเย0นน�าร=2นรมย( ใจ้ เปิ>นท#2พ�กอาศ�ยขุองคนเด�นทาง ผู้"�เม=2อยล่�าเหัน0ดเหัน=2อยมาในเวล่าร�อนแก�เราได� ใครจ้ะพFงบอกซ่F2งพระเวสุสุ�นดรมหัาราช ผู้"�เปิร#ยบเหัม=อนต�นไม�ใหัญ�ท#2เก�ดอย"�ใกล่�ทาง ม#เงาร�มเย0นน�าร=2นรมย(ใจ้ เปิ>นท#2พ�กอาศ�ยขุองคน เด�นทาง ผู้"�เม=2อยล่�าเหัน0ดเหัน=2อยมาในเวล่าร�อน แก�เราได� ก0เม=2อเราเขุ�า ไปิในปิ9าใหัญ� เพ�อร.าพ�นอย"�อย�างน#) ผู้"�ใดจ้ะพFงบอกว�า เราร" � ผู้"�น�)นย�ง ความย�นด#ใหั�เก�ดแก�เรา เม=2อเราเขุ�าไปิในปิ9าใหัญ�เพ�อร.าพ�นอย"�อย�างน#)ผู้"�ใดพFงบอกท#2ปิระท�บขุองพระเวสุสุ�นดรว�า เราร" �จ้�ก ผู้"�น�)นปิระสุบบ�ญ เปิ>นอ�นมาก ด�วยวาจ้าค.าเด#ยวน�)น. -2 1 0 0 0 -111360 15 0 0 0

[๑๑๓๖] นายเจ้ตบ�ตรเปิ>นพรานเท#2ยวอย"�ในปิ9า ได�ตอบแก�ช"ชกน�)นว�า

ด"กรพราหัมณ์(พระหัน�อกษ�ตร�ย( ถิ"กพวกท�านรบกวน เพราะทรงบ.าเพ0ญทานอย�างย�2ง จ้Fงถิ"กเนรเทศจ้ากแคว�นขุองพระองค(มาปิระท�บอย"� ณ์ เขุาวงกต ด"กรพราหัมณ์( พระหัน�อกษ�ตร�ย(ถิ"กพวกท�านรบกวน เพราะทรงบ.าเพ0ญทาน อย�างย�2ง ต�องทรงพาพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ#มาปิระท�บอย"� ณ์ เขุา วงกต ท�านผู้"�ม#ปิ*ญญาทราม ท.าแต�ก�จ้ท#2ไม�ควรท.า ย�งออกจ้ากแว�นแคว�น ตามมาถิFงปิ9าใหัญ� เท#2ยวแสุวงหัาพระราชบ�ตรด�จ้นกยางเท#2ยวหัาปิล่าอย"�ใน น.)าฉัะน�)น แน�ะพราหัมณ์( เราจ้�กไม�ใหั�ช#ว�ตแก�เจ้�าในท#2น#) ล่"กศรท#2เราจ้ะย�ง น#)แหัล่ะ จ้�กด=2มเล่=อดเจ้�า ด"กรพราหัมณ์( เราจ้�กต�ดหั�วขุองเจ้�า เช=อด เอาหั�วใจ้พร�อมท�)งไสุ�พ�ง แล่�วจ้�กบ"ชาปิ*นถิสุก�ณ์ย�ญพร�อมด�วยเน=)อขุองเจ้�าด"กรพราหัมณ์( เราจ้�กเช=อดหั�วใจ้ขุองเจ้�า ยกขุF)นเปิ>นเคร=2องเซ่�นสุรวง พร�อมด�วยเน=)อ ม�นขุ�น แล่ะม�นในสุมองขุองเจ้�า ด"กรพราหัมณ์( ขุ�อน�)นจ้�กเปิ>นย�ญท#2เราบ"ชาด#แล่�ว เซ่�นสุรวงด#แล่�ว ด�วยเน=)อขุองเจ้�า เจ้�าจ้�กน.า พระมเหัสุ#แล่ะพระโอรสุพระธ�ดาขุองพระราชบ�ตรไปิไม�ได�. -2 1 0 0 0 -111370 7 0 0 0

[๑๑๓๗] ด"กรเจ้ตบ�ตร จ้งฟ*งเราก�อน พราหัมณ์(ผู้"�เปิ>นท"ต เปิ>นคนหัาโทษม�ได�เพราะเหัต�น�)นแล่ คนท�)งหัล่ายย�อมไม�ฆ่�าท"ต น#)เปิ>นธรรมเน#ยมสุ=บเน=2อง มาแต�โบราณ์ ชาวสุ#พ#ท�กคนย�นยอมแล่�ว พระบ�ดาก0ทรงปิรารถินาจ้ะพบ พระราชบ�ตรแล่ะพระมารดาขุองพระราชบ�ตรน�)น ทรงท�พพล่ภาพ พระเนตรท�)งสุองขุองพระมารดาน�)นจ้�กขุ��นม�วในไม�ช�า เราเปิ>นท"ตท#2ชาวสุ#พ#เหัล่�าน�)นสุ�งมา ด"กรเจ้ตบ�ตร จ้งฟ*งเราก�อน เราจ้�กน.าพระราชบ�ตรเสุด0จ้กล่�บ ถิ�าเจ้�าร" � จ้งบอกหันทางแก�เรา. -2 1 0 0 0 -111380 5 0 0 0

[๑๑๓๘] ด"กรพราหัมณ์( ท�านเปิ>นท"ตท#2ร �กขุองพระเวสุสุ�นดรผู้"�เปิ>นท#2ร �กขุองขุ�าพเจ้�า ขุ�าพเจ้�าจ้ะใหั�เต�าน.)าผู้F)ง แล่ะขุาเน=)อย�างเปิ>นบรรณ์าการแก�ท�าน แล่ะ จ้�กบอกปิระเทศท#2พระเวสุสุ�นดรหัน�อกษ�ตร�ย(ผู้"�ใหั�สุ.าเร0จ้ความปิระสุงค(ปิระท�บอย"�แก�ท�าน.

(น#)) ช=2อช"ชกบรรพ -2 1 0 0 0 -111390 18 0 0 0

[๑๑๓๙] ด"กรมหัาพราหัมณ์( น�2นภ"เขุาค�นธมาทน(อ�นล่�วนแล่�วด�วยหั�น พระ เวสุสุ�นดรเจ้�า พร�อมด�วยพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ#ทรงเพศน�ก บวชอ�นปิระเสุร�ฐ ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะชฎาทรงน��งหั�มหัน�งเสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟ ปิระท�บอย"�ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าเด�นทางไปิทางท�ศอ�ดร จ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น น�2นหัม"�ไม�เขุ#ยวชะอ��ม ทรงผู้ล่ต�างๆ ย�อมปิรากฏ ด�งภ"เขุาอ�ญชนบรรพตเขุ#ยวชะอ��ม ม#ยอดสุ"งตระหัง�าน ค=อ ไม�ตะแบก หั"กวางไม�ตะเค#ยน ไม�ร�ง ไม�ตะคร�อ ไม�ยางทราย ย�อมหัว�2นไหัวไปิตามล่ม

ด�งมาณ์พด=2มสุ�ราคราวเด#ยวก0ซ่วนเซ่ไปิมาอย"�ฉัะน�)น ท�านได�ฟ*งเสุ#ยงฝ่"ง นกอ�นจ้�บอย"�บนก�2งไม�ปิานด�งเสุ#ยงเพล่งขุ�บท�พย( ค=อ นกโพรดก นก ด�เหัว�า นกกระจ้ง พล่างสุ�งเสุ#ยงร�องบ�นจ้ากต�นไม�โน�นมาสุ"�ต�นไม�น#) ท�)งหัม"�ไม�ท#2ต�องล่มพ�ดสุะบ�ดก�2งแล่ะใบเสุ#ยดสุ#ก�นคล่�ายก�บจ้ะเร#ยกคนผู้"� ก.าล่�งเด�นไปิใหั�หัย�ด แล่ะเหัม=อนด�งช�กชวนคนผู้"�จ้ะผู้�านไปิใหั�ย�นด#ช=2นชมพ�กผู้�อน พระเวสุสุ�นดรเจ้�า พร�อมด�วยพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ#ทรงเพศเปิ>นพราหัมณ์( ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะชฎา ทรงน��งหั�มหัน�งเสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟ ปิระท�บอย"� ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าเด�นไปิทางท�ศอ�ดรจ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น.-2 1 0 0 0 -111400 55 0 0 0

[๑๑๔๐] ในบร�เวณ์อาศรมน�)น ม#หัม"�ไม�มะม�วง มะขุว�ด ขุน�น ไม�ร�ง ไม�หัว�า สุมอ พ�เภก สุมอไทย มะขุามปิOอม ไม�โพธ�A ไม�พ�ทรา มะพล่�บทอง ต�นไทร แล่ะมะสุ�ง มะซ่างหัวาน แล่ะมะเด=2อ ม#ผู้ล่สุ�กแดงเร=2อๆ อย"�ในท#2ต.2าๆ คล่�ายงาช�าง กล่�วยหัอม ผู้ล่จ้�นทน( ม#รสุหัวานเหัม=อนน.)าผู้F)ง รวงผู้F)งไม� ม#ต�ว ม#ในท#2น�)น คนเอ=)อมม=อปิล่�ดมาบร�โภคได�เอง ในบร�เวณ์อาศรมน�)น ม#ต�นมะม�วง บางต�นออกช�อแย�มบาน บางต�นม#ดอกแล่ะใบร�วงหัล่�น ผู้ล่�ผู้ล่ดาษด=2น บางอย�างย�งด�บ บางอย�างสุ�กแล่�ว ผู้ล่มะม�วงด�บแล่ะสุ�กท�)งสุองอย�างน�)น ม#สุ#ด�งหัล่�งกบ อนF2ง ในบร�เวณ์อาศรมน�)น บ�ร�ษย=น อย"�ในภายใต�ก0เก0บมะม�วงสุ�กก�นได� ผู้ล่มะม�วงด�บแล่ะสุ�กท�)งหัล่ายม#สุ# สุวย กล่�2นหัอมแล่ะรสุอร�อยท#2สุ�ด เหัต�การณ์(เหัล่�าน#)เปิ>นท#2น�าอ�ศจ้รรย( แก�ขุ�าพเจ้�าเหัล่=อเก�น ถิFงก�บขุ�าพเจ้�าออกอ�ทานว�า อ=อๆ ท#2ปิระท�บอย"� ขุองพระเวสุสุ�นดรน�)น เปิ>นด�งท#2ปิระท�บอย"�ขุองทวยเทพ ย�อมงดงามปิานด�วยน�นทว�น ต�นตาล่ ต�นมะพร�าว แล่ะอ�นทผู้ล่�ม ท#2ม#อย"�ในปิ9า ใหัญ�ม#ดอกเร#ยงรายก�นอย"� เหัม=อนพวงมาล่�ยเขุาร�อยไว� หัม"�ไม�เหัล่�าน�)น ย�อมปิรากฏด�งยอดธงช�ย ในบร�เวณ์อาศรมน�)น ม#หัม"�ไม�ต�างๆ พ�นธ�( ค=อไม�ม"กม�น โกฐ สุะค�าน แคฝ่อย ไม�บ�นนาค บ�นนาคเขุา แล่ะไม� ทรFก ม#ดอกบานสุะพร�2งสุ#ต�างๆ ก�น เหัม=อนหัม"�ดาวเร=2อเร=องอย"�บนนภากาศฉัะน�)น อนF2ง ในบร�เวณ์อาศรมน�)น ม#ไม�ราชพฤกษ( ไม�มะเกล่=อกฤษณ์า ร�กด.า ต�นไทรใหัญ� ไม�ร�งไก� ไม�ปิระด"� ม#ดอกบานสุะพร�2งในบร�เวณ์อาศรมน�)นม#ไม�ม"กหัล่วง ไม�สุน ไม�กะท��ม ไม�ช�อ ไม�ตะแบกนางร�ง ล่�วนม#ดอกเปิ>นพ� �มพวงด�งล่อมฝ่าง บานในท#2ไม�ไกล่ต�ออาศรมน�)น ม#สุระโบกขุรณ์# ณ์ ภ"ม�ภาคอ�นน�าร=2นรมย(ใจ้ ดาดาษไปิด�วยดอกปิท�มชาต�แล่ะอ�บล่ ด�งสุระโบกขุรณ์#ในสุวนน�นทว�นขุองทวยเทพฉัะน�)น อนF2ง ณ์ ท#2ใกล่�สุระโบกขุรณ์#น�)น ม#ฝ่"งนกด�เหัว�าเมารสุดอกไม� สุ�งเสุ#ยงไพเราะ จ้�บใจ้ ท.าปิ9าน�)นใหั�ด�งอFกทFกกFกก�อง ในเม=2อคราวหัม"�ไม�ผู้ล่�ดอกแย�มบาน ตามฤด"กาล่รสุหัวานด�งน.)าผู้F)งร�วงหัล่�นจ้ากเกสุรดอกไม�มาค�างอย"�บนใบบ�ว ย�อมช=2อว�าน.)าผู้F)งใบบ�ว (ขุ�ณ์ฑสุกร) อนF2ง ล่มทางท�ศท�กษ�ณ์แล่ะทางท�ศ ปิระจ้�มย�อมพ�ดมาท#2อาศรมน�)น อาศรมเปิ>นสุถิานท#2เกล่=2อนกล่�นไปิ

ด�วย ล่ะอองเกสุรปิท�มชาต� ในสุระโบกขุรณ์#น�)น ม#กระจ้�บขุนาดใหัญ�ๆ ท�)ง ขุ�าวสุาล่#อ�อน บ�างแก�บ�างล่�มดาษอย"�บนภาคพ=)น แล่ะในสุระโบกขุรณ์#น�)น น.)าใสุสุะอาดมองเหั0นฝ่"งปิล่า เต�าแล่ะปิ"เปิ>นอ�นมาก สุ�ญจ้รไปิมาเปิ>นหัม"�ๆ รสุหัวานปิานน.)าผู้F)งย�อมไหัล่ออกจ้ากเหัง�าบ�ว รสุม�นปิานนมสุดแล่ะเนยใสุย�อมไหัล่ออกจ้ากสุายบ�ว ปิ9าน�)นม#กล่�2นหัอมต�างๆ ท#2ล่มร.าเพยพ�ดมา ย�อมหัอมฟ� Oงตระหัล่บไปิ ปิ9าน�)นเหัม=อนด�งจ้ะชวนเช�ญคนท#2มาถิFงแล่�วใหั� เบ�กบาน ด�วยดอกไม�แล่ะก�2งไม�ท#2ม#กล่�2นหัอม แมล่งภ"�ท�)งหัล่ายต�างก0บ�นว�อนว" �บ�นล่=อเสุ#ยงอย"�โดยรอบ ด�วยกล่�2นดอกไม� อนF2ง ท#2ใกล่�อาศรมน�)นฝ่"งว�หัคเปิ>นอ�นมากม#สุ#ต�างๆ ก�น บ�นเท�งอย"�ก�บค"�ขุองตนๆ ร.2าร�องขุาน ขุ�นแก�ก�นแล่ะก�น ม#ฝ่"งนกอ#กสุ#2หัม"�ท.าร�งอย"�ใกล่�สุระโบกขุรณ์# ค=อ หัม"� ท#2 ๑ ช=2อว�าน�นท�กา ย�อมร�องท"ล่เช�ญพระเวสุสุ�นดรเจ้�า ใหั�ช=2นชมย�นด# อย"�ในปิ9าน#) หัม"�ท#2 ๒ ช=2อว�า ช#วปิ�ตตา ย�อมร.2าร�องถิวายพระพรใหั� พระเวสุสุ�นดรพร�อมด�วยพระราชธ�ดาแล่ะพระอ�ครมเหัสุ# จ้งม#พระชนม( ย=นนานด�วยความสุ�ขุสุ.าราญ หัม"�ท#2 ๓ ช=2อว�าช#วปิ�ตตาปิยาจ้โน ย�อมร.2าร�องถิวายพระพรใหั�พระเวสุสุ�นดรพร�อมท�)งพระราชโอรสุพระราชธ�ดาแล่ะ พระอ�ครมเหัสุ# ผู้"�เปิ>นท#2ร �กขุองพระองค(จ้งทรงพระสุ.าราญ ม#พระชนมาย�ย=นนาน ไม�ม#ขุ�าศFกศ�ตร" หัม"�ท#2 ๔ ช=2อว�า ปิยาปิ�ตตาปิยาน�นทา ย�อมร.2าร�อง ถิวายพระพรใหั�พระราชโอรสุพระราชธ�ดาแล่ะพระอ�ครมเหัสุ# จ้งเปิ>นท#2ร �ก ขุองพระองค( ขุอพระองค(จ้งเปิ>นท#2ร �กขุองพระราชโอรสุพระราชธ�ดาแล่ะพระอ�ครมเหัสุ# ทรงช=2นชมโสุมน�สุต�อก�นแล่ะก�น ดอกไม�ท�)งหัล่ายย�อมต�)ง เร#ยงรายก�นอย"� เหัม=อนพวงมาล่�ยท#2เขุาร�อยไว� หัม"�ไม�เหัล่�าน�)นย�อม ปิรากฏด�งยอดธงช�ยม#ดอกสุ#ต�างๆ ก�น ด�งนายช�างผู้"�ฉัล่าดเก0บมาร�อยกรองไว� พระเวสุสุ�นดรเจ้�า พร�อมด�วยพระราชโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ# ทรงเพศเปิ>นพราหัมณ์( ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะชะฎาทรงน��งหั�มหัน�งสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟปิระท�บอย"� ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าไปิทางท�ศอ�ดร จ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น.-2 1 0 0 0 -111410 3 0 0 0

[๑๑๔๑] เออ ก0ขุ�าวสุต"ผู้งอ�นระคนด�วยน.)าผู้F)ง แล่ะขุ�าวสุต"ก�อนม#รสุหัวานอร�อยขุอง ล่�งน#) อ�นนางอม�ตตดาจ้�ดแจ้งใหั�แล่�ว ล่�งจ้ะแบ�งใหั�แก�เจ้�า.-2 1 0 0 0 -111420 8 0 0 0

[๑๑๔๒] ขุ�าแต�ท�านพราหัมณ์( จ้งเอาไว�เปิ>นสุะเบ#ยงทางขุองท�านเถิ�ด ขุ�าพเจ้�าไม�ปิรารถินาสุะเบ#ยงทาง ขุอเช�ญท�านจ้งร�บน.)าผู้F)งก�บขุาเน=)อย�างจ้ากสุ.าน�กขุอง ขุ�าพเจ้�าน#) เอาไปิเปิ>นสุะเบ#ยงทางอ#กด�วย แล่ะขุอท�านจ้งไปิตามสุบายเถิ�ด หันทางน#)เปิ>นทางเด�นได�คนเด#ยว ตรงล่�2วไปิถิFงอาศรมขุองอจ้�ตฤาษ# แม� อจ้�ตฤาษ#อย"�ในอาศรมน�)นฟ*นเขุล่อะ ม#ผู้มเกล่=อกกล่�)วด�วยธ�ล่# ทรงเพศ เปิ>นพราหัมณ์( ม#ขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟ

แล่ะชะฎา น��งหั�ม หัน�งเสุ=อ นอนเหัน=อแผู้�นด�น บ"ชาไฟ ล่�งไปิถิFงแล่�ว เช�ญถิามท�านเถิ�ด ท�านจ้�กบอกหันทางใหั�แก�ล่�ง-2 1 0 0 0 -111430 4 0 0 0

[๑๑๔๓] ช"ชกผู้"�เปิ>นเผู้�าพ�นธ�(แหั�งพราหัมณ์( ได�ฟ*งค.าขุองเจ้ตบ�ตรด�งน#)แล่�ว ม#จ้�ต ย�นด#เปิ>นอย�างย�2ง กระท.าปิระท�กษ�ณ์เจ้ตบ�ตรแล่�ว ได�เด�นทางตรงไปิณ์ สุถิานท#2อ�นอจ้�ตฤาษ#สุถิ�ตอย"�. จ้บ จ้�ล่วนวรรณ์นา-2 1 0 0 0 -111440 7 0 0 0

[๑๑๔๔] ช"ชกพราหัมณ์(ภารทวาชโคตรน�)น เม=2อเด�นไปิตามทางท#2เจ้ตบ�ตรพรานปิ9า แนะใหั� ก0ได�พบอจ้�ตฤาษ# คร�)นแล่�วได�เจ้รจ้าปิราศร�ยก�บอจ้�ตฤาษ# ไต�ถิาม ถิFงท�กขุ(สุ�ขุว�า พระค�ณ์เจ้�าไม�ม#โรคาพาธเบ#ยดเบ#ยนหัร=อ เปิ>นสุ�ขุสุบาย ด#หัร=อ เย#ยวยาอ�ตภาพด�วยการแสุวงหัาผู้ล่ไม�สุะดวกหัร=อ ม"ล่ม�นผู้ล่ไม� ม#มากหัร=อ เหัล่=อบ ย�ง แล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่านท#จ้ะม#น�อยกระม�ง ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยเน=)อร�าย ไม�ม#กล่.)ากล่ายเขุ�ามารบกวนแหัล่ะหัร=อ.-2 1 0 0 0 -111450 11 0 0 0

[๑๑๔๕] ด"กรพราหัมณ์( เราไม�ม#โรคาพาธเบ#ยดเบ#ยน เราเปิ>นสุ�ขุสุบายด# เย#ยวยา อ�ตภาพด�วยการแสุวงหัาผู้ล่ไม�สุะดวกด# ม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ก0ม#มาก อนF2ง เหัล่=อบ ย�ง แล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่านก0น�อย ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่าดไปิด�วย เน=)อร�าย ไม�ม#กล่.)ากล่ายมารบกวนเราเล่ย เม=2อเรามาอย"�ในอาศรมสุ�)น จ้.านวนปิRเปิ>นอ�นมาก เราไม�ร" �สุFกถิFงความอาพาธอ�นไม�เปิ>นท#2ร =2นรมย(ใจ้ เก�ดขุF)นเล่ย ด"กรมหัาพราหัมณ์( ท�านมาด#แล่�ว อนF2ง ท�านม�ได�มาร�ายด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ เช�ญท�านเขุ�าไปิภายใน เช�ญล่�างเท�าท�)งสุองขุองท�าน ผู้ล่มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะซ่าง ผู้ล่หัมากเม�า ม#รสุหัวานคล่�ายน.)าผู้F)ง เช�ญท�านเล่=อกบร�โภคแต�ผู้ล่ท#2ด#ๆ แม�น.)าฉั�นก0เย0นสุน�ทเราน.ามาจ้ากซ่อกเขุา ด"กรมหัาพราหัมณ์( ถิ�าท�านจ้.านงหัว�ง ก0เช�ญด=2มตามสุบายเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -111460 5 0 0 0

[๑๑๔๖] สุ�2งใดอ�นพระค�ณ์เจ้�าใหั�แล่�ว สุ�2งน�)นท�)งหัมดขุ�าพเจ้�าร�บไว�แล่�ว บรรณ์าการอ�นพระค�ณ์เจ้�ากระท.าแล่�วท�กอย�าง ขุ�าพเจ้�ามาแล่�ว เพ=2อจ้ะเย#2ยมเย#ยนพระเวสุสุ�นดรราชฤาษ# ราชโอรสุขุองพระเจ้�ากร�งสุ�ญช�ย ซ่F2งพล่�ดพราก จ้ากชาวสุ#พ#มาช�านาน ถิ�าพระค�ณ์เจ้�าทราบสุถิานท#2ปิระท�บ โปิรดแจ้�งแก�ขุ�าพเจ้�าด�วยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111470 7 0 0 0

[๑๑๔๗] ท�านมาน#2เพ=2อเปิ>นศร#สุว�สุด�A เพ=2อมาเย#2ยมเย#ยนพระเวสุสุ�นดรเจ้�า

ก0หัาไม�เราเขุ�าใจ้ว�าท�านปิรารถินา (จ้ะมาขุอ) พระอ�ครมเหัสุ#ผู้"�เคารพนบนอบพระราชสุวาม#ไปิเปิ>นภรรยา หัร=อม�ฉัะน�)นท�านก0ปิรารถินา (จ้ะมาขุอ) พระก�ณ์หัาช�นาราชก�มาร#แล่ะพระชาล่#ราชก�มารไปิเปิ>นทาสุทาสุ# หัร=อไม�ก0 มาเพ=2อจ้ะน.าเอาพระมารดาแล่ะพระราชก�มารก�มาร#ท�)งสุามพระองค(ไปิจ้ากปิ9า ด"กรพราหัมณ์( โภคสุมบ�ต�ทร�พย(แล่ะขุ�าวเปิล่=อกขุองพระองค(ม�ได�ม#. -2 1 0 0 0 -111480 5 0 0 0

[๑๑๔๘] ขุ�าพเจ้�าเปิ>นผู้"�ท#2ท�านย�งไม�สุมควรจ้ะโกรธเค=อง เพราะขุ�าพเจ้�าม�ได�มาเพ=2อ ขุอทาน การพบเหั0นอร�ยชนเปิ>นความด# การอย"�ร �วมก�บอร�ยชนเปิ>นสุ�ขุท�ก เม=2อ พระเวสุสุ�นดรสุ#พ#ราชเสุด0จ้พล่�ดพรากจ้ากชาวสุ#พ#มา ขุ�าพเจ้�าย�งม�ได� เหั0นเล่ย ขุ�าพเจ้�ามาเพ=2อจ้ะเย#2ยมเย#ยนพระองค( ถิ�าพระค�ณ์เจ้�าทราบสุถิาน ท#2ปิระท�บ โปิรดแจ้�งแก�ขุ�าพเจ้�าด�วยเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111490 28 0 0 0

[๑๑๔๙] ด"กรมหัาพราหัมณ์( น�2นภ"เขุาค�นธมาทน(อ�นล่�วนแล่�วด�วยหั�น พระเวสุสุ�น ดรเจ้�า พร�อมด�วยพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ# ทรงเพศน�กบวชอ�นปิระเสุร�ฐ ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะชะฎา ทรง น��งหั�มหัน�งเสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟ ปิระท�บอย"� ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าเด�นไปิทางท�ศอ�ดร จ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น น�2นหัม"�ไม�เขุ#ยวชะอ��ม ทรงผู้ล่ต�างๆ ปิรากฏด�งภ"เขุาอ�ญชนบรรพตเขุ#ยว ชะอ��ม ม#ยอดสุ"งตระหัง�าน ค=อ ไม�ตะแบก หั"กวาง ไม�ตะเค#ยน ไม�ร�ง ไม�ตระคร�อ ไม�ยางทรายย�อมหัว�2นไหัวไปิตามล่ม ด�งมาณ์พด=2ม สุ�ราคราวเด#ยวก0ซ่วนเซ่ไปิมาอย"� ฉัะน�)น ท�านจ้ะได�ฟ*งเสุ#ยงฝ่"งนกอ�นจ้�บอย"�บนก�2งไม� ปิานด�งเสุ#ยงเพล่งท�พย( ค=อ นกโพรดก นกด�เหัว�า นกกระจ้ง สุ�งเสุ#ยงร�องบ�นจ้ากต�นไม�โน�นมาสุ"�ต�นไม�น#) ท�)งหัม"�ไม�ท#2ต�องล่มพ�ดสุะบ�ดก�2งแล่ะใบเสุ#ยดสุ#ก�น คล่�ายก�บจ้ะเร#ยกคนผู้"�ก.าล่�งเด�นทางไปิ ใหั�หัย�ด แล่ะเหัม=อนด�งช�กชวนผู้"�จ้ะผู้�านใหั�ย�นด#ช=2นชมพ�กผู้�อน พระเวสุสุ�นดรเจ้�า พร�อมด�วยพระโอรสุพระธ�ดาแล่ะพระมเหัสุ# ทรงเพศเปิ>น น�กบวชอ�นปิระเสุร�ฐ ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะใสุ�ชะฎา ทรงน��งหั�มหัน�งเสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟ ปิระท�บอย"� ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าเด�นทางไปิทางท�ศอ�ดรจ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น ท#2ภ"ม�ภาคอ�นน�าร=2นรมย(ใจ้ ม#ดอกก��มตกอย"�เร#2ยราด พ=)นแผู้�นด�นเขุ#ยวชะอ��มไปิด�วยหัญ�าแพรก ณ์ ท#2น�)นไม�ม#ธ�ล่#ฟ� OงขุF)นเล่ย หัญ�าน�)นม#สุ#เขุ#ยวคล่�ายขุน คอนกย"งเปิร#ยบด�วยสุ�มผู้�สุแหั�งสุ.าล่# หัญ�าท�)งหัล่ายโดยรอบ ยาวไม�เก�น๔ องค�ล่# ต�นมะม�วง ต�นชมพ" � ต�นมะขุว�ดแล่ะมะเด=2อ ม#ผู้ล่สุ�ก อย"�ในท#2ต.2าๆ ปิ9าไม�น�)นเปิ>นท#2ใหั�เจ้ร�ญความย�นด# เพราะม#หัม"�ไม�ผู้ล่บร�โภค ได�เปิ>นอ�นมาก น.)าใสุสุะอาดกล่�2นหัอมด# สุ#ด�งแก�วไพฑ"รย( เปิ>นท#2อย"�ขุองฝ่"งปิล่า ไหัล่หัล่�2งมาในปิ9าน�)น ภ"ม�ภาคอ�นน�าร=2นรมย(ใจ้ ในท#2ไม�ไกล่ อาศรมน�)น ม#สุระโบกขุรณ์#ดารดาษ

ไปิด�วยปิท�มชาต�แล่ะอ�บล่ เหัม=อนด�งท#2ม#อย"�ในน�นทว�นขุองทวยเทพ ด"กรพราหัมณ์(ในสุระน�)นม#อ�บล่ชาต� สุามชน�ด ค=อ เขุ#ยว ขุาวแล่ะแดง งามว�จ้�ตรมากมาย. -2 1 0 0 0 -111500 7 0 0 0

[๑๑๕๐] ในสุระน�)นม#ปิท�มชาต�ดาษด=2น สุ#ขุาวด�งผู้�าโขุมพ�สุตร( สุระน�)นช=2อว�า ม�จ้ล่�นท( ดารดาษไปิด�วยอ�บล่ขุาว จ้งกล่ณ์# แล่ะผู้�กทอดยอด อนF2งเล่�าปิท�มชาต�ในสุระน�)นม#ดอกบานสุะพร�2งปิรากฏหัาก.าหันดปิระมาณ์ม�ได� บ�าง ก0บานในค�มหั�นตฤด" บ�างก0บานในเหัม�นตฤด"ปิรากฏเหัม=อนต�)งอย"�ใน น.)าล่Fกปิระมาณ์เพ#ยงเขุ�า ปิท�มชาต�อ�นงามว�จ้�ตรช"ดอกสุะพร�2ง สุ�งกล่�2นหัอม ฟ� Oงตระหัล่บไปิ หัม"�ภมรโผู้ผู้�นบ�นว�อนเสุ#ยงว" �ๆ อย"�โดยรอบเพราะกล่�2น หัอมแหั�งบ�ปิผู้ชาต�. -2 1 0 0 0 -111510 13 0 0 0

[๑๑๕๑] ด"กรพราหัมณ์( อนF2งเล่�า ท#2ใกล่�ขุอบสุระน�)นม#ต�นไม�หัล่ากหัล่ายขุF)นออก สุะพร�2ง ค=อ ต�นกระท��ม ต�นแคฝ่อย แล่ะต�นทองหัล่าง ผู้ล่�ดอกออกสุะพร�2ง ไม�ปิร" ไม�ทราก ต�นปิาร�ชาตก( ดอกบานสุะพร�2ง ต�นกากะท�ง ต�นไม�เหัล่�าน#)ม#อย"�ท#2สุองฟาก ปิากสุระม�จ้ล่�นท( ต�นซ่Fก ต�นแคขุาว บ�วบก สุ�งกล่�2นหัอมฟ� Oงไปิ ต�นคณ์ฑ#สุอ ต�นคณ์ฑ#เขุมา แล่ะต�นปิระด"� ม#อย"� ณ์ ท#2ใกล่�สุระน�)น ดอกสุะพร�2ง ต�นมะค.าไก� ไม�มะทราง ต�นแก�วต�นมะร�ม การเกต กรรณ์�การ( แล่ะชะบา ไม�รกฟOา ไม�อ�นทน�ล่ไม�สุะท�อน แล่ะทองกวาวม#ดอกแย�มบานผู้ล่�ดอกออกยอดพร�อมๆ ก�นร� �งเร=องงาม ไม�มะร=2น ไม�ต#นเปิ>ด กล่�วย ต�นค.าฝ่อย นมแมว คนทา ปิระด"�ล่าย ต�นสุล่อด ม#ดอกบานสุะพร�2ง ต�นมะไฟ ต�นง�)วไม�ช�างน�าว พ�ดขุาว กฤษณ์า โกฐเขุมา โกฐสุอ ม#ดอกบานสุะพร�2ง ต�นไม�ในบร�เวณ์สุระน�)นม#ท�)งอ�อนแล่ะแก� ต�นตรงไม�คดงอดอกบานต�)ง อย"�สุองขุ�างอาศรมโดยรอบเร=อนไฟ.-2 1 0 0 0 -111520 14 0 0 0

[๑๑๕๒] อนF2ง พรรณ์ไม�เปิ>นอ�นมาก เก�ดขุF)นใกล่�ขุอบสุระน�)น ค=อ ตระไคร�ถิ�2วเขุ#ยว ถิ�2วราชมาสุ สุาหัร�าย สุ�นตะวา น.)าในสุระน�)นถิ"กล่มร.าเพยพ�ด เก�ดเปิ>นล่ะล่อกกระทบฝ่*2 ง ม#หัม"�แมล่งบ�นว" �ว�อนเคล่�าเอาเกสุรดอกไม�ท#2แย�มบาน สุ#เสุ#ยดเทศ เต�าร�าง ผู้�กบ��งร�วม ม#มากในท#2ต�างๆ ด"กรพราหัมณ์( ต�นไม�ท�)งหัล่ายดารดาษไปิด�วยกล่�วยไม� กล่�2นแหั�งบ�ปิผู้ชาต�ด�งกล่�าวแล่�วน�)น หัอมตระหัล่บอย"� ๗ ว�น ไม�พล่�นหัาย บ�ปิผู้ชาต�เก�ดอย"�เร#ยงรายสุองฝ่*2 งสุระม�จ้ล่�นท( ปิ9าน�)นดารดาษไปิด�วยต�นราชพฤกษ( ย�อมงดงาม กล่#บดอกราชพฤกษ(น�)นหัอมตระหัล่บอย"�กF2งเด=อนไม�เล่=อน หัาย ค�ญช�นเขุ#ยว อ�ญช�นขุาว ก��มแดง ดอกบานสุะพร�2ง ปิ9าน�)น ดารดาษไปิด�วยอบเชยแล่ะแมงร�กเหัม=อนด�งจ้ะใหั�คนเบ�กบานใจ้ ด�วย ดอกไม�แล่ะก�2งไม�อ�นม#กล่�2นหัอม เหัล่�าภมรโผู้ผู้�นบ�นว�อนเสุ#ยงว" �ๆ อย"�โดยรอบ

เพราะกล่�2นหัอมแหั�งบ�ปิผู้ชาต� ด"กรพราหัมณ์( ณ์ ท#2ใกล่�สุระน�)นม#ฟ*กแฟง แตงน.)าเต�า ๓ ชน�ด ชน�ดหันF2งผู้ล่โตเท�าหัม�อ อ#กสุองชน�ด ผู้ล่โตเท�าตะโพน. -2 1 0 0 0 -111530 9 0 0 0

[๑๑๕๓] อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)นม#ผู้�กกาด กระเท#ยม หัอม เปิ>นอ�นมาก ต�นเต�าร�)งต�)งอย"�สุล่�างด�งต�นตาล่ อ�บล่เขุ#ยวม#เปิ>นอ�นมาก ขุF)นอย"�ร �มน.)าพอเอ=)อมเด0ดได� มล่�ว�น มนต.าเล่#ย หัญ�านาง อบเชย อโศก เท#ยนปิ9า ดอกเขุ0ม หัางช�าง อ�งกาบ กากะท�ง กะล่.าพ�ก ทองเคร=อ ดอก แย�มบานสุะพร�2งขุF)นขุนาน ต�นช�มแสุงขุF)นแซ่งแซ่กค�ดเค�าแล่ะชะเอมมะล่�ซ่�อน หังอนไก� เทพทาโร แคฝ่อย ฝ่Oายทะเล่ กรรณ์�การ( ดอก เบ�งบานงาม ปิรากฏด�งตาขุ�ายทองเปิร#ยบด�วยเปิล่วไฟ บ�ปิผู้ชาต�ท#2เก�ด บนบกแล่ะท#2เก�ดในน.)า ปิรากฏม#ในสุระน�)นท�กอย�าง สุระม�จ้ล่�นท(ม#น.)ามากเปิ>นท#2ร =2นรมย( ด�วยปิระการฉัะน#). -2 1 0 0 0 -111540 6 0 0 0

[๑๑๕๔] อนF2ง ในสุระน�)นม#ปิล่าซ่F2งว�ายอย"�ในน.)ามากมาย ค=อ ปิล่าตะเพ#ยนปิล่าช�อน ปิล่าด�ก จ้ระเขุ� ปิล่าฉัล่าม ณ์ ท#2ใกล่�สุระน�)น ม#ชะเอมต�น ชะเอมเคร=อ ก.ายาน ปิระยงค( เนรภ"สุ# แหั�วหัม"� สุ�ตตบ�ษ สุม�ล่แว�งพ�มเสุน สุามสุ�บ แล่ะกฤษณ์า เถิากะไดล่�ง ม#มากมาย บ�วบก โกฐขุาว กระท��มเล่=อด ต�นหันาด ขุม�)น แก�วหัอม หัรดาล่ ค.าค"น สุมอพ�เภก ไคร�เคร=อ พ�มเสุน แล่ะรางแดง.-2 1 0 0 0 -111550 14 0 0 0

[๑๑๕๕] อนF2ง ในปิ9าน�)นม#สุ�ตว(หัล่ายจ้.าพวก ค=อ ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง ย�กษ�ณ์# หัน�าฬา ช�างพ�ง ช�างพล่าย เน=)อทราย เน=)อฟาน ล่ะม�2ง นางเหั0น หัมาจ้�)งจ้อก หัมาไน บ�าง กระรอก จ้ามร# ชะน# ล่�งล่ม ค�าง ล่�ง ล่�งจ้��น กวาง กระท�ง หัม# ว�วเถิ=2อน ม#มากมาย แรด หัม" พ�งพอน ง"เหั�า ม#อย"�ท#2ใกล่�สุระน�)น เปิ>นอ�นมาก กระบ=อ หัมาไน หัมาจ้�)งจ้อก ก�)งก�า จ้ะกวด เหั#)ย เสุ=อดาว เสุ=อเหัล่=อง ม#อย"�โดยรอบ กระต�าย แร�ง ราชสุ#หั( แล่ะเสุ=อปิล่า ม#อย"�มากหัล่าย ม#สุก�ณ์ชาต�มากมาย ค=อนกกว�ก นกย"ง หังสุ(ขุาว ไก�ฟOา ไก�ปิ9า ไก�เถิ=2อน นกหั�สุด#ล่�งค( ร.2าร�องหัาก�นแล่ะก�น นกยางโทน นกยางกรอก นกโพระดก นกต�อยต#ว�ดนกกะเร#ยน เหัย#2ยวด.า เหัย#2ยวแดง นกช�อนหัอย นกพร�ก นกค�บแคนกแขุวก นกกด นกกระเต0นใหัญ� นกนางแอ�น นกค��ม นกกะทานกกระท�ง นกกระจ้อก นกกระจ้าบ นกกระเต0นน�อย นกกางเขุนนกการเวก นกแอ�นล่ม นกเง=อก นกออก สุระม�จ้ล่�นท( เกล่=2อนกล่�นไปิด�วยฝ่"งนกนานาชน�ด กFกก�องไปิด�วยเสุ#ยงสุ�ตว(ต�างๆ. -2 1 0 0 0 -111560 30 0 0 0

[๑๑๕๖] อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)น ม#นกมากมาย ม#ขุนปิRกงามว�จ้�ตร ม#เสุ#ยงไพเราะเสุนาะโสุต ย�อมปิราโมทย(อย"�ก�บค"�เค#ยงสุ�งเสุ#ยงก"�ก�องร�องหัาก�นแล่ะก�น อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)น ม#ฝ่"งสุก�ณ์าท�ชาชาต�สุ�งเสุ#ยงร�องไพเราะไม�ขุาดสุายม#ตางามปิระกอบด�วยเบ�าตาขุาว ม#ขุนปิRกขุนหัางงามว�จ้�ตร อนF2ง ท#2ใกล่� สุระน�)นม#ฝ่"งนกย"ง สุ�งเสุ#ยงร�องไพเราะไม�ขุาดสุาย ม#สุร�อยคอเขุ#ยว สุ�งเสุ#ยงร�องหัาก�นแล่ะก�น ไก�เถิ=2อน ไก�ฟOา นกเปิล่�า นกนางนวล่ เหัย#2ยวด.า เหัย#2ยวนกเขุา นกกาน.)า นกแขุกเต�า นกสุาล่�กา อนF2งท#2ใกล่�สุระน�)น ม#นกเปิ>นอ�นมาก เปิ>นพวกๆ ค=อ เหัล่=อง แดง ขุาว นกหั�สุด#ล่�งค(พระยาหังสุ(ทอง นกกาน.)า นกแขุกเต�า นกด�เหัว�านกออก หังสุ(ขุาว นกช�อนหัอย นกเค�าแมว หั�าน นกยาง นกโพระดก นกต�อยต#ว�ด นกพ�ราบ หังสุ(แดง นกจ้ากพราก นกเปิ>ดน.)า นกหั�สุด#ล่�งค( สุ�งเสุ#ยงร�องน�าร=2นรมย(ใจ้ เหัล่�าสุก�ณ์าท�ชาชาต�ด�งกล่�าวแล่�ว ต�างก0สุ�งเสุ#ยงร�องก"�ก�องหัาก�นท�)งเช�าแล่ะเย0นเปิ>นน�ร�นดร(อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)นม#สุก�ณ์าท�ชาชาต�มากมายสุ#ต�างๆ ก�น ย�อมบ�นเท�งอย"�ก�บค"�เค#ยง สุ�งเสุ#ยงก"�ก�องร�องเขุ�าหัาก�นแล่ะก�น อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)น ม#สุก�ณ์าท�ชาชาต� มากมายสุ#ต�างๆ ก�น ท�กๆ ต�วต�างสุ�งเสุ#ยงอ�นไพเราะ ระงมไพร ท#2ใกล่�สุองฝ่*2 งสุระม�จ้ล่�นท( อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)นม#สุก�ณ์าท�ชาชาต� ช=2อว�าการเวกมากมาย ย�อมปิราโมทย(อย"�ก�บค"�เค#ยง สุ�งเสุ#ยงก"�ก�องร�องหัา ก�นแล่ะก�น อนF2ง ท#2ใกล่�สุระน�)นม#สุก�ณ์าท�ชาชาต�ช=2อว�าการเวก ท�กๆ ต�วต�างสุ�งเสุ#ยงอ�นไพเราะระงมไพร อย"�ท#2สุองฝ่*2 งสุระม�จ้ล่�นท( ปิ9าน�)น เกล่=2อนกล่าดไปิด�วยเน=)อทรายแล่ะเน=)อฟาน เปิ>นสุถิานท#2เสุพอาศ�ยขุอง ช�างพล่ายแล่ะช�างพ�ง ดาษด=2นไปิด�วยเถิาว�ล่ย(นานาชน�ด แล่ะเปิ>นท#2อาศ�ยขุองฝ่"งชมด อนF2ง ท#2ปิ9าน�)น ม#ธ�ญญาชาต�มากมาย ค=อ หัญ�าก�บแก�ล่"กเด=อย ขุ�าวสุาล่# อ�อย ม�ใช�น�อยเก�ดเองในท#2ไม�ได�ไถิ ทางน#)เปิ>น ทางเด�นได�คนเด#ยว เปิ>นทางตรงไปิจ้นถิFงอาศรม คนผู้��ไปิถิFงอาศรมขุอง พระเวสุสุ�นดรน�)นแล่�ว ย�อมไม�ม#ความหั�วกระหัายหัร=อความไม�ย�นด# พระเวสุสุ�นดรเจ้�าพร�อมด�วยพระโอรสุพระธ�ดา แล่ะมเหัสุ# ทรงเพศน�ก บวชอ�นปิระเสุร�ฐ ทรงขุอสุ.าหัร�บสุอยผู้ล่ไม� เคร=2องบ"ชาไฟแล่ะชะฎา ทรงน��งหั�มหัน�งเสุ=อ บรรทมเหัน=อแผู้�นด�น ทรงบ"ชาไฟ ปิระท�บอย"� ณ์ อาศรมใด เม=2อท�านบ�ายหัน�าไปิทางท�ศอ�ดรจ้ะได�เหั0นอาศรมน�)น. -2 1 0 0 0 -111570 4 0 0 0

[๑๑๕๗] ช"ชกผู้"�เปิ>นเผู้�าพ�นธ�(แหั�งพราหัมณ์( คร�)นได�สุด�บถิ�อยค.าขุองอจ้�ตฤาษ#กระท.าปิระท�กษ�ณ์ ม#จ้�ตช=2นชมโสุมน�สุ อ.าล่าม��งหัน�าไปิย�งสุถิานท#2ปิระท�บขุองพระเวสุสุ�นดร.

จ้บ มหัาวนวรรณ์นา-2 1 0 0 0 -111580 3 0 0 0

[๑๑๕๘] ด"กรพ�อชาล่# เจ้�าจ้งล่�กขุF)นย=นเถิ�ด การมาขุองพวกยาจ้กในว�นน#)ปิรากฏ เหัม=อนการมาขุองพวกยาจ้กคร�)งก�อนๆ พ�อเหั0นเหัม=อนด�ง

พราหัมณ์( ความช=2นชมย�นด#ท.าใหั�พ�อเกษมศานต�A. -2 1 0 0 0 -111590 3 0 0 0

[๑๑๕๙] ขุ�าแต�พระชนกนาถิ แม�เกล่�ากระหัม�อมฉั�นก0เหั0นผู้"�น�)นปิรากฏเหัม=อนพราหัมณ์( ด"เหัม=อนเปิ>นคนเด�นทาง จ้�กเปิ>นแขุกขุองเราท�)งหัล่าย. -2 1 0 0 0 -111600 4 0 0 0

[๑๑๖๐] พระองค(ไม�ม#โรคาพาธหัร=อหันอ พระองค(ทรงพระสุ.าราญด#หัร=อ ทรง เย#ยวยาอ�ตภาพด�วยการแสุวงหัาผู้ล่าหัารสุะดวกหัร=อ ท�)งม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ม# มากหัร=อ เหัล่=อบ ย�ง แล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่าน ม#น�อยแล่หัร=อ ในปิ9า อ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาล่มฤค ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนแล่หัร=อ.-2 1 0 0 0 -111610 13 0 0 0

[๑๑๖๑] ด"กรพราหัมณ์( เราท�)งหัล่ายไม�ม#โรคาพาธเบ#ยดเบ#ยน อนF2ง เราท�)งหัล่ายเปิ>นสุ�ขุสุ.าราญด# เราเย#ยวยาอ�ตภาพด�วยการหัาผู้ล่หัารสุะดวกด# ท�)งม"ล่ ม�นผู้ล่ไม�ก0ม#มาก ท�)งเหัล่=อบย�งแล่ะสุ�ตว(เล่=)อยคล่านก0ม#น�อย อนF2ง ใน ปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาล่มฤค ก0ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนแก�เรา เม=2อพวกเรามาอย"�ในปิ9าม#ช#ว�ตอ�นตรมเกร#ยมมาตล่อด ๗ เด=อน เราเพ�2งเหั0นท�านผู้"�เปิ>นพราหัมณ์(บ"ชาไฟ ทรงเพศอ�นปิระเสุร�ฐ ถิ=อไม�เท�าสุ#ด�งผู้ล่มะต"มแล่ะล่�กจ้�2นน.)าน#)เปิ>นคนแรก ด"กรพราหัมณ์( ท�านมาด#แล่�ว อนF2ง ท�าน ม�ได�มาร�าย ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ เช�ญท�านเขุ�ามาภายในเถิ�ด เช�ญท�านล่�าง เท�าขุองท�านเถิ�ด ผู้ล่มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะทราง ผู้ล่หัมากเม�าม#รสุหัวานปิานน.)าผู้F)ง เช�ญเล่=อกฉั�นแต�ผู้ล่ท#2ด#ๆ เถิ�ดท�านพราหัมณ์( แม� น.)าฉั�นน#) ก0เย0นสุน�ท เราน.ามาแต�ซ่อกเขุา ด"กรพราหัมณ์( ก0ท�าน จ้.านงหัว�ง ก0เช�ญด=2มตามสุบายเถิ�ด ด�งเราขุอถิาม ท�านมาถิFง ปิ9าใหัญ�เพราะเหัต�การณ์(อะไรหันอ เราถิามแล่�ว ขุอท�านจ้งบอกความน�)นแก�เราเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111620 4 0 0 0

[๑๑๖๒] หั�วงน.)า (ในปิ*ญจ้มหัานท#) เต0มเปิR2 ยมตล่อดเวล่าไม�เหั=อดแหั�ง ฉั�นใดพระองค(ม#พระหัฤท�ยเต0มเปิR2 ยมไปิด�วยศร�ทธา ฉั�นน�)น เกล่�ากระหัม�อมฉั�นกราบท"ล่ขุอแล่�ว ขุอพระองค(ทรงพระกร�ณ์าพระราชทานสุองปิโยรสุแก�ขุ�าพระองค(เถิ�ด.-2 1 0 0 0 -111630 7 0 0 0

[๑๑๖๓] ด"กรพราหัมณ์( เรายอมใหั� ม�ได�หัว� 2นไหัว ท�านจ้งเปิ>นใหัญ�พาเอาล่"ก ท�)งสุองขุองเราไปิเถิ�ด พระราชบ�ตร#มารดาขุองล่"กท�)งสุองน#) เสุด0จ้ไปิปิ9า แต�เช�าเพ=2อแสุวงหัาผู้ล่ไม� จ้�กกล่�บจ้ากการแสุวงหัาผู้ล่ไม�ในเวล่าเย0นด"กรพราหัมณ์( เช�ญท�านพ�กอย"�ราตร#หันF2ง แล่�วจ้Fงไปิในเวล่าเช�า ด"กรพราหัมณ์( ท�านจ้งพาเอาล่"กร�กท�)งสุอง อ�นปิระด�บด�วยดอกไม�

ต�างๆ ตกแต�งด�วยขุองหัอมนานา พร�อมด�วยม"ล่ม�นแล่ะผู้ล่ไม�หัล่ายชน�ดไปิเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111640 14 0 0 0

[๑๑๖๔] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�จ้อมท�พ ขุ�าพระองค(ไม�ชอบใจ้การพ�กอย"� ขุ�าพระองค(ย�นด#จ้ะไปิ แม�อ�นตรายจ้ะพFงม#แก�ขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่ล่าไปิท#เด#ยว เพราะว�าธรรมดาสุตร#เหัล่�าน#) เปิ>นผู้"�ไม�สุมควรแก�การขุอ ย�อม ท.าอ�นตรายต�อบ�ญขุองทายก แล่ะล่าภขุองยาจ้ก ย�อมร" �มารยา ย�อมร�บสุ�2งท�)งปิวงโดยขุ�างซ่�าย เม=2อฝ่9าพระบาททรงบ.าเพ0ญทานด�วยพระราชศร�ทธา ฝ่9าพระบาท อย�าได�ทรงเหั0นพระมารดาขุอง พระปิโยรสุท�)งสุองเล่ย ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ พระมารดาขุองพระปิโยรสุน�)นพFงกระท.า แม�อ�นตรายได� ขุ�าพระองค(ขุอท"ล่ล่าไปิท#เด#ยว ขุอพระองค(จ้งตร�สุเร#ยก พระล่"กแก�วท�)งสุองน�)นมา อย�าใหั�พระล่"กแก�วท�)งสุองได�ท�นเหั0นพระชนน# เล่ย เม=2อพระองค(ทรงบ.าเพ0ญทานด�วยพระราชศร�ทธา บ�ญย�อมเจ้ร�ญด�วยอาการอย�างน#) ขุอพระองค(ตร�สุเร#ยกพระล่"กแก�วท�)งสุองน�)นมาอย�าใหั� พระล่"กแก�วท�)งสุองได�ท�นเหั0นพระชนน#เล่ย ขุ�าแต�พระราชา พระองค( ทรงปิระทานทร�พย( ค=อพระโอรสุพระธ�ดาแก�ยาจ้กเช�นขุ�าพระองค(แล่�ว จ้�กเสุด0จ้ไปิสุวรรค(. -2 1 0 0 0 -111650 5 0 0 0

[๑๑๖๕] ถิ�าท�านไม�ปิรารถินาจ้ะเหั0นภร�ยาขุองเราผู้"�ม#ว�ตรอ�นงาม ท�านก0จ้งท"ล่ถิวาย ชาล่#ก�ณ์หัาช�นาท�)งสุองน#) แก�พระเจ้�าสุ�ญช�ยมหัาราชผู้"�พระอ�ยยกา ท�าวเธอทอดพระเนตรเหั0นพระก�มารท�)งสุองน#) ผู้"�ม#เสุ#ยงไพเราะ กล่�าววาจ้าน�าร�ก จ้ะทรงปิล่=)มพระหัฤท�ยปิร#ดาปิราโมทย( จ้�กพระราชทานทร�พย(แก�ท�านเปิ>นอ�นมาก. -2 1 0 0 0 -111660 5 0 0 0

[๑๑๖๖] ขุ�าแต�พระราชบ�ตร ขุอพระองค(ทรงฟ*งขุ�าพระองค( ขุ�าพระองค(กล่�วต�อการท#2จ้ะถิ"กหัาว�าฉักช�งเอาไปิ สุมเด0จ้พระเจ้�าสุญช�ยมหัาราชจ้ะล่งพระ ราชอาชญาขุ�าพระองค( ค=อ จ้ะพFงทรงขุายหัร=อใหั�ปิระหัารช#ว�ต ขุ�าพระ องค(จ้ะขุาดท�)งทร�พย(ท�)งทาสุแล่ะจ้ะพFงถิ"กนางพราหัมณ์# ผู้"�เปิ>นเผู้�าพ�นธ�( พราหัมณ์(ต�เต#ยนได�.-2 1 0 0 0 -111670 3 0 0 0

[๑๑๖๗] พระมหัาราชทรงสุถิ�ตในธรรม ทรงผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ได�ทอดพระเนตร เหั0นสุองพระก�มารน#)ผู้"�ม#เสุ#ยงไพเราะ กล่�าววาจ้าน�าร�ก ได�พระปิRต�โสุมน�สุแล่�ว จ้�กพระราชทานทร�พย( แก�ท�านเปิ>นอ�นมาก.-2 1 0 0 0 -111680 3 0 0 0

[๑๑๖๘] พระองค(ทรงพร.2าสุอนขุ�าพระองค( สุ�2งใดๆ ขุ�าพระองค(จ้�กท.า

สุ�2งน�)นๆ ไม�ได� ขุ�าพระองค(จ้�กน.าสุองพระก�มารไปิเปิ>นทาสุร�บใช�ขุองนางพราหัมณ์#. -2 1 0 0 0 -111690 3 0 0 0

[๑๑๖๙] ล่.าด�บน�)น พระก�มารท�)งสุอง ค=อ พระชาล่# แล่ะพระก�ณ์หัาช�นา ได�สุด�บค.าขุองช"ชก ผู้"�หัยาบช�า ตกพระท�ยกล่�ว จ้Fงพาก�นเสุด0จ้ว�2งหัน#ไปิ ในท#2น�)นๆ. -2 1 0 0 0 -111700 8 0 0 0

[๑๑๗๐] ด"กรพ�อชาล่#ล่"กร�ก มาน#2เถิ�ด ล่"กท�)งสุองจ้งย�งบารม#ขุองพ�อใหั�เต0ม จ้ง ช�วยโสุรจ้สุรงหัท�ยขุองพ�อใหั�เย0นฉั.2า จ้งท.าตามค.าขุองพ�อ ขุอเจ้�าท�)งสุองจ้งเปิ>นด�งยานนาวาขุองพ�อ อ�นไม�หัว� 2นไหัวในสุาครค=อภพ พ�อจ้�กขุ�าม ซ่F2งฝ่*2 งค=อชาต� จ้�กย�งสุ�ตว(โล่กพร�อมท�)งทวยเทพใหั�ขุ�ามด�วย ด"กรล่"กก�ณ์หัา มาน#2เถิ�ด เจ้�าเปิ>นธ�ดาท#2ร �ก ทานบารม#ก0เปิ>นท#2ร �กขุองพ�อ จ้งช�วยโสุรจ้ ทรงหัท�ยขุองพ�อใหั�เย0นฉั.2า ขุอจ้งท.าตามค.าขุองพ�อ ขุอเจ้�าท�)งสุองจ้งเปิ>นยานนาวาขุองพ�อ อ�นไม�หัว� 2นไหัวในสุาครค=อภพ พ�อจ้�กขุ�ามซ่F2งฝ่*2 ง ค=อ ชาต�จ้�กช�วยสุ�ตวโล่กพร�อมท�)งทวยเทพใช�ขุ�ามด�วย.-2 1 0 0 0 -111710 10 0 0 0

[๑๑๗๑] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ทรงพาพระก�มารท�)งสุอง ค=อ พระชาล่#แล่ะพระก�ณ์หัาช�นา มาพระราชทานใหั�เปิ>นปิ�ตตกทานแก� พราหัมณ์( ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ทรงพาพระก�มารท�)งสุอง ค=อ พระชาล่# แล่ะพระก�ณ์หัาช�นา มาพระราชทานใหั�แก�พราหัมณ์( ม#พระหัฤท�ยช=2นบานในปิ�ตตกทานอ�นอ�ดม ในคร�)งน�)น เม=2อพระเวสุสุ�นดรราชฤาษ# พระราชทานพระก�มารท�)งสุอง ก0บ�งเก�ดม# ความบ�นล่=อล่�2นน�าสุพFงกล่�ว ขุนพองสุยองเกล่�า เมทน#ดล่ก0หัว� 2นไหัวพระเวสุสุ�นดรเจ้�าผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ทรงปิระคองอ�ญชล่# พระราชทาน สุองพระก�มารผู้"�เจ้ร�ญด�วยความสุ�ขุใหั�เปิ>นทานแก�พราหัมณ์( ก0บ�งเก�ดม# ความบรรล่=อล่�2น น�าสุพFงกล่�วขุนพองสุยองเกล่�า. -2 1 0 0 0 -111720 4 0 0 0

[๑๑๗๒] ล่.าด�บน�)น พราหัมณ์(ผู้"�หัยาบช�าน�)น เอาฟ*นก�ดเถิาว�ล่ย(ใหั�ขุาดแล่�ว เอามาผู้"กพระหั�ตถิ( พระก�มารท�)งสุองฉั�ดกระชากล่ากมา แต�น�)นพราหัมณ์(น�)นจ้�บเถิาว�ล่ย(ถิ=อไม�เท�าท�บต#พระก�มารท�)งสุองน.าไปิ เม=2อพระเวสุสุ�นดร สุ#พ#ราช ก.าล่�งทอดพระเนตรอย"�. -2 1 0 0 0 -111730 28 0 0 0

[๑๑๗๓] ล่.าด�บน�)น สุองพระก�มารพอหัล่�ดพ�นจ้ากพราหัมณ์(ก0ร#บว�2งหัน#ไปิ พระ เนตรท�)งสุองนองไปิด�วยน.)าอ�สุสุ�ชล่ พระชาล่# ชะเง�อมองด"พระบ�ดา ทรงถิวายบ�งคมพระย�คล่บาทขุองพระบ�ดา พระวรกายสุ�2น

ระร�กด�งใบโพธ�A ทรงถิวายบ�งคมพระย�คล่บาท พระบ�ดาแล่�วได�กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระชนกนาถิ ก0พระมารดาเสุด0จ้ออกไปิปิ9า แล่ะพระบ�ดาทอดพระเนตร เหั0นแต�กระหัม�อมฉั�น ขุ�าแต�พระชนกนาถิ ขุอพระองค(ทรงทอด พระเนตรเกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)งสุองอย"�ก�อน จ้นกว�าเกล่�ากระหัม�อมฉั�น ท�)งสุองได�เหั0นพระมารดา ขุ�าแต�พระชนกนาถิ พระมารดาเสุด0จ้ออกไปิ ปิ9า ขุอพระบ�ดาทอดพระเนตรเหั0นกระหัม�อมฉั�นท�)งสุองอย"�ก�อน ขุ�าแต�พระชนกนารถิ ขุอพระองค(อย�าเพ�2งพระราชทานเกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)ง สุอง จ้นกว�าพระชนน#ขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�นจ้ะเสุด0จ้กล่�บมา เม=2อน�)น พราหัมณ์(น#) จ้�กขุายหัร=อจ้�กฆ่�าก0ตามปิรารถินา พราหัมณ์(ผู้"�หัยาบช�าน#) ปิระกอบด�วยบ�ร�ษโทษ ๑๘ ปิระการ ค=อม#เท�าคดท"�ตะแคง ๑ เล่0บเน�า ๑ปิล่#น�องย�อยยาน ๑ ร�มฝ่Rปิากบนยาว ๑ น.)าล่ายไหัล่ย=ด ๑ เขุ#)ยวงอก ออกเหัม=อนเขุ#)ยวหัม" ๑ จ้ม"กหั�กฟ�บ ๑ ท�องพล่��ยด�งหัม�อ ๑ หัล่�งค�อม ๑ ตาขุ�างหันF2งเล่0กขุ�างหันF2งใหัญ� ๑ หันวดแดง ๑ ผู้มบางเหัล่=อง ๑ หัน�ง ย�นเปิ>นเกล่#ยว ต�วตกกระ ๑ ตาเหัล่=อง ๑ คดสุามแหั�ง ค=อ ท#2สุะเอวหัล่�งแล่ะคอ ๑ ขุากาง ๑ เด�นด�งกฏะกฏะ ๑ ขุนตามต�วยาวแล่ะหัยาบ ๑ น��งหั�มหัน�งเสุ=อเปิ>นอมน�ษย(น�ากล่�วเหัล่=อเก�น เปิ>นมน�ษย(หัร=อย�กษ(ม#เน=)อ แล่ะเล่=อดเปิ>นเคร=2องบร�โภค ออกจ้ากบ�านมาสุ"�ปิ9า มาขุอทร�พย(ค=อบ�ตร กะพระองค( ล่"กท�)งสุองก.าล่�งถิ"กพราหัมณ์(ปิRศาจ้น.าไปิ ขุ�าแต�พระชนกนาถิ กระไรหันอฝ่9าพระบาททรงน�2งเฉัยอย"�ได� พระหัฤท�ยขุองพระชนกนาถิ ปิานด�งหันF2งหั�น หัร=อด�งว�ายFดม�2นด�วยพ=ดเหัล่0ก พระองค(ช�างไม�ทรงร" �สุFก ถิFงล่"กท�)งสุอง ซ่F2งถิ"กพราหัมณ์(ผู้"�แสุวงหัาทร�พย(หัยาบคาย ผู้"กม�ด แก เฆ่#2ยนต#ล่"กท�)งสุอง เหัม=อนนายโคบาล่ต#โคฉัะน�)น ขุอใหั�น�องก�ณ์หัาจ้งอย"� ณ์ ท#2น#)แหัล่ะ เธอไม�ร" �จ้�กความท�กขุ(อะไรๆ เม=2อเธอไม�เหั0นพระ มารดาก0จ้ะคร.2าครวญหัาเหัม=อนล่"กเน=)อท#2ย�งด=2มนมพล่�ดจ้ากฝ่"ง ไม�เหั0นแม� ก0จ้ะร.2าไหั�คร.2าครวญ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -111740 29 0 0 0

[๑๑๗๔] ท�กขุ(น#)ไม�ใช�ท�กขุ(ท#2แท�จ้ร�งขุองล่"ก เพราะท�กขุ(เช�นน#)อ�นล่"กผู้"�ชายพFงได�ร�บสุ�วนท�กขุ(อ�นใดท#2ล่"กจ้�กไม�ได�เหั0นพระมารดา ท�กขุ(น�)นขุองล่"กเปิ>นท�กขุ(ย�2งกว�าท�กขุ( ท#2ถิ"กตาพราหัมณ์(เฆ่#2ยนต#ท�กขุ(น#)ไม�ใช�ท�กขุ(ท#2แท�จ้ร�งขุองล่"ก เพราะท�กขุ(เช�นน#)อ�นล่"กผู้"�ชายพFงได�ร�บ สุ�วนท�กขุ(อ�นใดท#2ล่"กจ้�กไม�ได�เหั0น พระบ�ดา ท�กขุ(น�)นขุองล่"กเปิ>นท�กขุ(ย�2งกว�าท�กขุ(ท#2ถิ"กตาพราหัมณ์(เฆ่#2ยนต# พระมารดาจ้�กเปิ>นก.าพร�าเสุ#ยแน�แท� เม=2อไม�ได�ทรงเหั0นก�ณ์หัาช�นาก�มาร# ผู้"�ม#ดวงตางาม ก0จ้�กทรงกรรแสุงไหั�หัาตล่อดราตร#นาน พระบ�ดาจ้�กเปิ>น ก.าพร�าเสุ#ยเปิ>นแน�แท�เม=2อไม�ได�ทรงเหั0นก�ณ์หัาช�นาก�มาร#ผู้"�ม#ดวงตางาม ก0 จ้�กกรรแสุงไหั�หัาตล่อดราตร#นาน พระมารดาจ้�กเปิ>นก.าพร�าเสุ#ยแน�แท�เม=2อไม�ได�ทรงเหั0นก�ณ์หัาช�นาก�มาร# ผู้"�ม#ดวงตางาม ก0จ้�กทรงกรรแสุงไหั� อย"�ในอาศรมช�านาน พระบ�ดาจ้�กเปิ>นก.าพร�าเสุ#ยแน�แท� เม=2อไม�ได�ทรง เหั0นก�ณ์หัาช�นาก�มาร#ผู้"�ม#ดวงตางาม ก0จ้�กทรงกรรแสุงไหั�อย"�ในอาศรมช�านาน พระมารดาจ้�กเปิ>นก.าพร�าเสุ#ย

แน�แท� จ้�กทรงกรรแสุงไหั�อย"� ตล่อดราตร#นาน ทรงระล่FกถิFงเราท�)งสุอง ตล่อดครF2งค=นหัร=อตล่อดค=น จ้�กทรงซ่"บซ่#ดเหั#2ยวแหั�งไปิ เหัม=อนแม�น.)าน�อยในฤด"แล่�งเหั=อดแหั�งไปิฉัะน�)น พระบ�ดาจ้�กเปิ>นก.าพร�าเสุ#ยแน�แท� ทรงกรรแสุงไหั�อย"�ตล่อดราตร#นาน ทรงระล่FกถิFงเราท�)งสุองตล่อดครF2งค=นหัร=อตล่อดค=น ก0จ้�กทรง ซ่"บซ่#ดเหั#2ยวแหั�งไปิ เหัม=อนแม�น.)าน�อยในฤด"แล่�งเหั=อดแหั�งไปิ ฉัะน�)น ร�กขุชาต�เหัล่�าน#)ม#ต�างๆ พ�นธ�( ค=อ ต�นหัว�า ต�นยางทราย ก�2งหั�อยย�อย เราเคยเล่�นมาแต�กาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะร�กขุชาต�เหัล่�าน�)น ซ่F2งเราเคยเก0บดอกแล่ะผู้ล่เล่�นมาช�านาน ร�กขุชาต�ท#2ม#ผู้ล่ต�างๆ ชน�ด ค=อโพธ�Aใบ ขุน�น ไทร แล่ะมะขุว�ด ท#2เราเคยเล่�นมาในกาล่ก�อน ว�นน#) เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะร�กขุชาต�ท#2เราเคยเก0บผู้ล่ก�นมาช�านาน น#2สุวน น#2 สุระน.)าเย0นใสุ เราเคยเท#2ยวเล่�นเคยล่งทรงสุนานมาแต�กาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะสุวนแล่ะสุระน�)นไปิ บ�ปิผู้ชาต�ต�างๆ ชน�ดบนภ" เขุาโน�น เราเคยเก0บมาท�ดทรงในกาล่ก�อน ว�นน#)เราจ้ะต�องล่ะบ�ปิผู้ชาต�เหัล่�าน�)นไปิ น#2ต�Xกตาช�าง ต�Xกตาม�า ต�Xกตาว�ว พระบ�ดาทรงปิ*) นเพ=2อใหั� เราท�)งสุองเล่�น เราเคยเล่�นมาในกาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะ ต�Xกตาเหัล่�าน�)นไปิ.-2 1 0 0 0 -111750 7 0 0 0

[๑๑๗๕] สุองพระก�มารอ�นช"ชกก.าล่�งพาไปิ ได�กราบท"ล่สุ�2งพระบ�ดาด�งน#)ว�า ขุ�าแต� พระชนกนาถิ ขุอพระองค(ได�ทรงพระกร�ณ์าตร�สุบอกพระมารดาว�า ล่"กท�)งสุองไม�ม#โรค แล่ะขุอพระองค(จ้งทรงพระสุ.าราญ ต�Xกตาช�าง ต�Xกตาม�า ต�Xกตาว�ว เหัล่�าน#)ขุองกระหัม�อมฉั�น ขุอพระองค(โปิรดปิระทานแก�พระเจ้�า แม� ความโศกเศร�าจ้ะพ�นาศเพราะต�Xกตาเหัล่�าน�)น แล่ะพระมารดาได� ทอดพระเนตรเหั0นต�Xกตาช�าง ต�Xกตาม�า แล่ะต�Xกตาว�ว ขุองล่"กเหัล่�าน�)นจ้�กหั.)าหั�2นความโศกใหั�เสุ=2อมหัาย.-2 1 0 0 0 -111760 14 0 0 0

[๑๑๗๖] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรขุ�ตต�ยราช คร�)นทรงบ.าเพ0ญทานแล่�ว เสุด0จ้ เขุ�าบรรณ์ศาล่าทรงกรรแสุงพ�ล่าปิว�า ว�นน#)ล่"กน�อยท�)งสุองจ้ะหั�วขุ�าวอยาก น.)าอย�างไรหันอ จ้ะต�องเด�นทางไกล่ ร�องไหั�สุะอFกสุะอ=)น เวล่าเย0น บร�โภคอาหัาร ใครจ้ะใหั�อาหัารแก�ล่"กท�)งสุองน�)น ว�นน#)ล่"กน�อยท�)งสุอง จ้ะหั�วขุ�าวอยากน.)าอย�างไรหันอ จ้ะต�องเด�นทางไกล่ร�องไหั�สุะอFกสุะอ=)น เวล่าเย0นเปิ>นเวล่าบร�โภคอาหัาร ล่"กท�)งสุองเคยอ�อนกะม�ทร#ผู้"�มารดาว�าขุ�าแต�พระเจ้�าแม� ล่"กท�)งสุองหั�วแล่�ว ขุอพระเจ้�าแม�จ้งปิระทานแก�ล่"กท�)ง สุอง ล่"กท�)งสุองไม�ม#รองเท�า จ้ะเด�นทางเท�าเปิล่�าอย�างไรได� ล่"กท�)งสุอง จ้ะเม=2อยล่�า ม#บาทาฟกบวม ใครจ้ะจ้"งม=อล่"กท�)งสุองเด�นทาง อย�างไรหันอ พราหัมณ์(น�)นช�างร�ายกาจ้ไม�ล่ะอาย เฆ่#2ยนต#ล่"กท�)งสุองผู้"�ไม�ปิระท�ษร�ายต�อ หัน�าเรา แม�ตกเปิ>นทาสุ#เปิ>นทาสุขุองเรา หัร=อคนร�บใช�ใครท#2ม#ความล่ะอายจ้�กเฆ่#2ยนต#คนท#2ต.2าทรามแม�เช�นน�)นได� พราหัมณ์(ช�างด�าช�างต#ล่"กร�ก ท�)งสุองขุองเราผู้"�มองเหั0นอย"�ซ่F2งเปิ>นเหัม=อน

ด�งปิล่าต�ดอย"�ท#2ปิากล่อบปิากไซ่ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -111770 5 0 0 0

[๑๑๗๗] เราจ้�กถิ=อธน"ด�วยม=อขุวา หัร=อจ้�กเหัน0บพระขุรรค(ไว�ขุ�างซ่�ายไปิน.าเอาล่"ก ท�)งสุองขุองเรามา เพราะล่"กท�)งสุองถิ"กเฆ่#2ยนต#เปิ>นท�กขุ(หัน�ก การท#2ล่"ก น�อยท�)งสุองต�องเด=อดร�อนเปิ>นท�กขุ(แสุนสุาหั�สุไม�ใช�ฐานะ ก0ใครเล่�าร" � ธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษแล่�วใหั�ทาน ย�อมเด=อดร�อนในภายหัล่�ง. -2 1 0 0 0 -111780 16 0 0 0

[๑๑๗๘] ได�ย�นว�า นรชนบางพวกในโล่กน#) พ"ดความจ้ร�งไว�อย�างน#)ว�า ล่"กคนใด ไม�ม#มารดาขุองตน ล่"กคนน�)นเปิ>นเหัม=อนไม�ม#บ�ดา น�องก�ณ์หัามาน#2เถิ�ด เราท�)งสุองจ้�กตายด�วยก�น เราท�)งสุองจ้ะเปิ>นอย"�ท.าไมไม�ม#ปิระโยชน( พระ บ�ดาผู้"�เปิ>นจ้อมปิระชาน�กร ปิระทานเราท�)งสุองแก�พราหัมณ์( ผู้"�แสุวงหัา ทร�พย( เปิ>นคนร�ายกาจ้เหัล่=อเก�น แกเฆ่#2ยนต#เราท�)งสุอง เสุม=อนนายโคบาล่ปิระหัารโค ฉัะน�)น ร�กขุชาต�เหัล่�าน#)ม#ต�างๆ พ�นธ�( ค=อ ต�นหัว�า ต�นยางทราย ก�2งหั�อยย�อย เราเคยเล่�นมาแต�กาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุอง จ้ะต�องล่ะร�กขุชาต�เหัล่�าน�)น ซ่F2งเคยเก0บดอกแล่ะผู้ล่เล่�นมาช�านาน ร�กขุ ชาต�ท#2ม#ผู้ล่ต�างๆ ชน�ด ค=อ โพธ�Aใบ ขุน�นไทร แล่ะขุว�ด ท#2เราเคยเล่�น ในกาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะร�กขุชาต�ท#2เราเคยเก0บผู้ล่ก�นมาช�า นาน น#2สุวน น#2สุระน.)าเย0นใสุ เราเคยเท#2ยวเล่�นเคยล่งสุรงสุนานมาแต�กาล่ก�อน ว�นน#)เราท�)งสุองจ้ะต�องล่ะสุวนแล่ะสุระเหัล่�าน�)นไปิ บ�ปิผู้ชาต� ต�างๆ ชน�ด บนภ"เขุาโน�น เราเคยเก0บมาท�ดทรงในกาล่ก�อน ว�นน#)เรา จ้ะต�องล่ะบ�ปิผู้ชาต�เหัล่�าน�)นไปิ น#)ต�Xกตาช�าง ต�Xกตาม�า ต�Xกตาว�ว พระ บ�ดาทรงปิ*) น เพ=2อใหั�เราท�)งสุองเล่�น เราเคยเล่�นในกาล่ก�อน ว�นน#)เรา ท�)งสุองจ้ะต�องล่ะต�Xกตาเหัล่�าน�)นไปิ.-2 1 0 0 0 -111790 3 0 0 0

[๑๑๗๙] พระก�มารท�)งสุอง ค=อ พระชาล่#แล่ะก�ณ์หัาช�นา อ�นช"ชกพราหัมณ์(น.าไปิ พอหัล่�ดพ�นจ้ากม=อพราหัมณ์( ต�างก0ร#บว�2งหัน#ไปิในสุถิานท#2น�)นๆ. -2 1 0 0 0 -111800 2 0 0 0

[๑๑๘๐] ล่.าด�บน�)น พราหัมณ์(น�)นจ้�บเถิาว�ล่ย(ถิ=อไม�เท�า ท�บต#พระก�มารท�)งสุองน.าไปิ เม=2อพระเวสุสุ�นดร สุ#พ#ราชก.าล่�งทอดพระเนตรเหั0นอย"�.-2 1 0 0 0 -111810 6 0 0 0

[๑๑๘๑] พระก�ณ์หัาช�นาได�กราบท"ล่พระบ�ดาว�า ขุ�าแต�พระบ�ดา พราหัมณ์(น#)ท�บต# ล่"กด�วยไม�เท�า ด�งว�าท�บต#ทาสุ#ผู้"�เก�ดในเร=อนเบ#)ย ขุ�าแต�พระบ�ดา ก0 พราหัมณ์(น#)คงไม�ใช�พราหัมณ์(ท�)งหัล่าย ผู้"�ต�)งอย"�ในธรรม

คงเปิ>นย�กษ(แปิล่ง เพศเปิ>นพราหัมณ์( น.าเอาล่"กท�)งสุองไปิเพ=2อจ้ะก�นเปิ>นอาหัาร ล่"กท�)งสุอง ถิ"กพราหัมณ์(ปิRศาจ้ก.าล่�งน.าไปิ ขุ�าแต�พระบ�ดา ช�างกระไรเล่ย พระองค( ทรงน�2งเฉัยอย"�ได�.-2 1 0 0 0 -111820 22 0 0 0

[๑๑๘๒] เท�าขุองเราท�)งสุองน#)เล่0กเปิ>นท�กขุ( ท�)งหันทางก0ไกล่ยากท#2จ้ะเด�นไปิได�เม=2อพระอาท�ตย(คล่�อยล่งต.2า พราหัมณ์(เล่�าก0เร�งเราท�)งสุองใหั�ร#บเด�น ขุ�าพเจ้�าท�)งสุอง ขุอคร.2าครวญกราบไหัว�เทพเจ้�าท�)งหัล่ายผู้"�สุ�งสุถิ�ตอย"� ณ์ ภ"เขุาล่.าเนาไพร ในสุระน.)า แล่ะบ�อน.)าอ�นม#ท�าราบเร#ยบด�วยเศ#ยรเกล่�า ขุอเทพเจ้�าผู้"�สุถิ�ตอย"� ณ์ ปิ9าหัญ�าล่ดาว�ล่ย( แล่ะต�นไม�ท#2เปิ>นโอสุถิ บน ภ"เขุา ท#2ปิ9าไม� จ้งช�วยกราบท"ล่พระชนน#ว�า ขุ�าน�อยท�)งสุองน#)ไม�ม#โรค พราหัมณ์(น#)น.าเอาขุ�าท�)งสุองไปิ อนF2ง ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งกราบท"ล่พระเจ้�า แม�ม�ทร#ชนน#ขุองขุ�าน�อยท�)งสุองว�า ถิ�าพระแม�เจ้�าปิรารถินาจ้ะเสุด0จ้ ต�ดตามมา ก0พFงร#บเสุด0จ้ต�ดตามขุ�าน�อยท�)งสุองมาเร0วพล่�น ทางน#)เปิ>นทาง เด�นคนเด#ยวต�ดตรงไปิย�งอาศรม พระมารดาพFงเสุด0จ้ไปิตามทางน�)นก0จ้ะ ท�นได�เหั0นล่"กท�)งสุองโดยเร0วพล่�น โอ�หันอ พระเจ้�าแม�ผู้"�ทรงเพศตาปิสุ�น# ทรงน.าม"ล่ผู้ล่าหัารมาจ้ากปิ9า ได�ทรงเหั0นอาศรมอ�นว�างเปิล่�า ก0จ้�กทรงม# ท�กขุ( พระมารดาเท#2ยวแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารจ้นล่�วงเวล่า คงได�มาไม�น�อย คงไม�ทรงทราบว�า ล่"กท�)งสุองถิ"กพราหัมณ์(ผู้"�แสุวงหัาทร�พย(หัยาบช�าร�าย กาจ้ผู้"กม�ดเฆ่#2ยนต#ด�งหันF2งนายโคบาล่ท�บต#โค ฉัะน�)น เออก0ว�นน#)ล่"กท�)งสุอง พFงได�เหั0นพระมารดาเสุด0จ้กล่�บมาจ้ากการแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารในเวล่าเย0น พระมารดาพFงปิระทานผู้ล่ไม�อ�นเจ้=อด�วยน.)าผู้F)งแก�พราหัมณ์( ในกาล่น�)น พราหัมณ์(น#)หั�วกระหัาย ไม�พFงเร�งใหั�เราท�)งสุองเด�นน�ก เท�าท�)งสุองขุองเรา ฟกบวมหันอ พราหัมณ์(ก0เร�งใหั�เราร#บเด�น พระก�มารท�)งสุองทรงร�กใคร�ในพระมารดา ทรงกรรแสุงพ�ล่าปิอย"� ณ์ ท#2น�)น ด�วยปิระการด�งน#). (น#)) ช=2อทารกบรรพ. -2 1 0 0 0 -111830 10 0 0 0

[๑๑๘๓] เทวดาเหัล่�าน�)นได�ฟ*งสุองพระก�มารทรงพ�ล่าปิร.2าร.าพ�นแล่�ว จ้Fงได�กล่�าวกะ เทพบ�ตรท�)ง ๓ ว�า ท�านท�)ง ๓ จ้งแปิล่งเพศเปิ>นสุ�ตว(ด�ร�ายในปิ9า ค=อ เปิ>นราชสุ#หั( ๑ เสุ=อโคร�ง ๑ เสุ=อเหัล่=อง ๑ อย�าใหั�พระราชบ�ตร#เสุด0จ้ กล่�บจ้ากการแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารในเวล่าเย0นได� ท�านท�)งหัล่ายอย�าใหั�สุ�ตว( ร�ายในปิ9าอ�นเปิ>นแว�นแคว�นขุองพวกเรา เบ#ยดเบ#ยนพระราชบ�ตร#ได� ถิ�า ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�งแล่ะเสุ=อเหัล่=อง พFงเบ#ยดเบ#ยนพระนาง ผู้"�ทรงศ�ภล่�กษณ์( พระชาล่#ก�มารก0ไม�พFงม# พระก�ณ์หัาช�นาก�มาร#จ้ะพFงม#แต�ท#2ไหันพระนางผู้"�สุมบ"รณ์(ด�วยล่�กขุณ์าจ้ะพFงเสุ=2อมเสุ#ยโดยสุ�วนท�)งสุอง ค=อ พระ ภ�ศดาแล่ะพระล่"กร�ก เพราะฉัะน�)น ท�านท�)งหัล่ายจ้งกระท.าอาร�กขุาใหั�ด#. -2 1 0 0 0 -1

11840 33 0 0 0

[๑๑๘๔] เสุ#ยมขุองเราหัล่�นล่งแล่�ว แล่ะตาเบ=)องขุวาขุองเราก0เขุม�นอย"�ร �กๆ ต�นไม� ท�)งหัล่ายท#2เคยม#ผู้ล่ ก0กล่ายเปิ>นไม�ม#ผู้ล่ ท�ศท�)งปิวงก0ท.าใหั�เราฟ*2 นเฟMอน ล่��มหัล่ง เม=2อเรากล่�บบ�ายหัน�ามาสุ"�อาศรมในเวล่าเย0น เม=2อพระอาท�ตย(จ้ะ อ�ศดงคต ๓ สุ�ตว(ร�ายก0ปิรากฏย=นขุวางทาง พระอาท�ตย(ก0คล่�อยล่งต.2า แล่ะอาศรมก0ย�งอย"�ไกล่หันอ ก0ม"ล่ผู้ล่าผู้ล่อ�นใดท#2เราจ้�กน.าไปิแต�ปิ9าน#) พระเวสุสุ�นดรแล่ะล่"กน�อยท�)งสุองพFงเสุวยม"ล่ผู้ล่าผู้ล่น�)น โภชนะอ=2นไม�ม# พระจ้อมกษ�ตร�ย(น�)นจ้�กปิระท�บอย"�ในบรรณ์ศาล่าพระองค(เด#ยว คงทรง ปิล่อบปิระโล่มใหั�ล่"กน�อยท�)งสุองผู้"�กระหัายหั�วใหั�ย�นด# คอยทอดพระเนตรด"เราผู้"�ย�งไม�มาถิFงเปิ>นแน�แท� ล่"กน�อยท�)งสุองขุองเราผู้"�ก.าพร�ายากไร� ใน เวล่าเย0นอ�นเปิ>นเวล่าด=2มนม จ้�กคอยด=2มน.)านม ด�งล่"กเน=)อท#2ก.าล่�งด=2มนม ฉัะน�)น เปิ>นแน�แท� ล่"กน�อยท�)งสุองขุองเราผู้"�ก.าพร�ายากไร� ในเวล่าเย0น อ�นเปิ>นเวล่าด=2มน.)า ก0จ้�กคอยด=2มน.)า ด�งล่"กเน=)อท#2ก.าล่�งกระหัายน.)า ฉัะน�)นเปิ>นแน�แท� ล่"กน�อยท�)งสุองขุองเราผู้"�ก.าพร�ายากไร� คงจ้ะย=นคอยต�อนร�บเรา เหัม=อนหันF2งล่"กโคอ�อนคอยชะแง�หัาแม� ฉัะน�)น เปิ>นแน�แท� ล่"ก น�อยท�)งสุองขุองเราผู้"�ยากไร� คงจ้ะย=นคอยต�อนร�บเราเสุม=อนหันF2งหังสุ(ซ่F2ง ตกอย"�ในเปิMอกตม ฉัะน�)น เปิ>นแน� ล่"กน�อยท�)งสุองขุองเราผู้"�ยากไร� คง จ้ะคอยต�อนร�บเราอย"�ในท#2ใกล่�ๆ อาศรม หันทางท#2จ้ะไปิก0ม#อย"�ทางเด#ยวท�)งเปิ>นทางเด�นไปิได�คนเด#ยว โดยขุ�างหันF2งม#สุระ อ#กขุ�างหันF2งม#บFง เราไม�เหั0นทางอ=2นซ่F2งเปิ>นทางไปิย�งอาศรมได� ขุ�าแต�พระยามฤคราชผู้"�ม#ก.าล่�ง มากในปิ9าใหัญ� ด�ฉั�นขุอนอบน�อมต�อท�านท�)งหัล่าย ท�านท�)งหัล่ายเปิ>นพ#2น�องขุองด�ฉั�นโดยธรรม ด�ฉั�นขุออ�อนวอน ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั� หันทางแก�ด�ฉั�นเถิ�ด ด�ฉั�นเปิ>นภรรยาขุองพระราชบ�ตรผู้"�ม#สุ�ร� ผู้"�ถิ"กขุ�บไล่�จ้ากสุ#พ#ร�ฐ ด�ฉั�นม�ได�ด"หัม�2นพระราชสุวาม#พระองค(น�)นเล่ย เหัม=อนด�ง นางสุ#ดาคอยอน�ว�ตรตามพระรามราชสุวาม# ฉัะน�)น ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้ง หัล่#กทางใหั�ด�ฉั�น แล่�วกล่�บไปิพบล่"กน�อยขุองท�านในเวล่าออกหัาอาหัาร ในเวล่าเย0น สุ�วนด�ฉั�นก0จ้ะพFงได�กล่�บไปิพบเหั0นล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นา อนF2ง ม"ล่ม�นผู้ล่ไม�น#)ก0ม#อย"�มาก แล่ะท#2เปิ>น ภ�กษาก0ม#ไม�น�อย ด�ฉั�นขุอแบ�งใหั�ท�านท�)งหัล่ายกF2งหันF2ง ด�ฉั�นอ�อนวอน แล่�ว ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งใหั�ทางแก�ด�ฉั�นเถิ�ด พระมารดาขุองเราท�)งหัล่าย เปิ>นพระราชบ�ตร# แล่ะพระบ�ดาขุองเราท�)งหัล่ายก0เปิ>นพระราชบ�ตร ท�านท�)งหัล่ายจ้Fงช=2อว�าเปิ>นพ#2น�องขุองด�ฉั�นโดยธรรม ด�ฉั�นอ�อนวอนแล่�ว ขุอท�านท�)งหัล่ายจ้งหัล่#กทางใหั�ด�ฉั�นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -111850 3 0 0 0

[๑๑๘๕] เทพเจ้�าท�)งหัล่ายผู้"�แปิล่งกายเปิ>นพาล่มฤค ได�ฟ*งพระวาจ้าอ�นไพเราะ น�า กร�ณ์าเปิ>นอ�นมาก ขุองพระนางผู้"�ร .าพ�นว�งวอนอย"� ได�พาก�นหัล่#กจ้ากทาง ไปิ.-2 1 0 0 0 -1

11860 37 0 0 0

[๑๑๘๖] พระล่"กน�อยท�)งสุองพระขุม�กขุมอมไปิด�วยฝ่�9น เคยย=นคอยต�อนร�บแม�อย"� ท#2ตรงน#) ด�งหันF2งล่"กโคอ�อนย=นคอยชะแง�หัาแม� ฉัะน�)น พระล่"กน�อยท�)ง สุองขุม�กขุมอมไปิด�วยฝ่�9น เคยย=นคอยต�อนร�บแม�อย"�ตรงน#) เหัม=อนด�งหังสุ(ต�ดอย"�ในเปิMอกตม ฉัะน�)น พระล่"กน�อยท�)งสุองขุม�กขุมอมไปิด�วยฝ่�9น เคยย=นคอยต�อนร�บแม�อย"�ใกล่�ๆ อาศรมท#2ตรงน#) พระล่"กน�อยท�)งสุองเคยร�าเร�งหัรรษาว�2งมาต�อนร�บแม� ราวก�บจ้ะท.าใหั�หัท�ยขุองแม�หัว� 2นไหัวเหัม=อนล่"กเน=)อเหั0นแม�แล่�วยกหั"ช"คอว�2งเขุ�าไปิหัาแม�ร�าเร�งหัรรษาว�2งไปิมา รอบๆ ฉัะน�)น ว�นน#)แม�ม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แม�ก�ณ์หัาช�นาน�)นเหัม=อนอย�างเคย แม�ล่ะล่"กน�อยท�)งสุองไว�ออกไปิหัาผู้ล่ไม� ด�งแม�แพะแล่ะแม�เน=)อล่ะล่"กน�อยๆ ไปิหัาก�น ด�งปิ*กษ#ล่ะท�)งล่"กน�อยไปิ จ้ากร�ง หัร=อด�งนางราชสุ#หั(ผู้"�ต�องการอาหัาร ล่ะล่"กน�อยไว�ออกไปิหัาก�น ฉัะน�)น ว�นน#)แม�ไม�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคย น#)เปิ>นรอยเท�าว�2งไปิมาขุองพระล่"กน�อยท�)งสุอง ด�จ้ รอยเท�าขุองช�างท�)งหัล่ายท#2เช�งเขุา น#2กองทรายท#2ล่"กน�อยท�)งสุองขุนมากองเล่�น เร#2ยรายอย"� ณ์ ท#2ใกล่�ๆ อาศรม ว�นน#)แม�ไม�เหั0นล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคย พระล่"กน�อยท�)งสุองเคยขุม�กขุมอมด�วยทรายแล่ะฝ่�9นว�2งเขุ�ามาล่�อมแม�อย"�รอบขุ�าง ว�นน#)แม�ม�ได� เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุองน�)น เม=2อก�อนพระล่"กน�อยท�)งสุองเคยต�อนร�บแม� ผู้"�กล่�บมาจ้ากปิ9าแต�ไกล่ ว�นน#)แม�ไม�เหั0นล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคยว�นก�อนๆ พระล่"กน�อยท�)งสุองคอยแล่ด"แม� อย"�แต�ไกล่ เหัม=อนล่"กแพะหัร=อล่"กเน=)อทรายคอยชะแง�หัาแม� ฉัะน�)น ว�นน#) แม�ไม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุองน�)นเล่ย เออก0น#2ผู้ล่มะต"มสุ�กสุ#ด�งทองเปิ>นเคร=2องเล่�นขุองล่"กน�อยท�)งสุอง (ไฉัน) จ้Fงมาตกกล่�)งอย"�ท#2น#2 ว�นน#)แม� ม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคยก0ถิ�นท�)งสุองขุองแม�น#)เต0มไปิด�วยน.)านม แล่ะอ�ระปิระเทศขุองแม�ด�งหันF2งว�าจ้ะแตกท.าล่าย ว�นน#)แม�ไม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อพ�อชาล่# แม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคย ใครเล่�าจ้ะค�นชายพกแม� ใครเล่�าจ้ะ เหัน#2ยวถิ�นท�)งสุองขุองแม� ว�นน#)แม�ไม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อพ�อชาล่#แม�ก�ณ์หัาช�นาเหัม=อนอย�างเคย เวล่าเย0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ขุม�กขุมอมไปิด�วยฝ่�9น เคยว�2งเขุ�ามาเกาะท#2ชายพกแม� ว�นน#)แม�ไม�ได�เหั0น พระล่"กน�อยท�)งสุอง เม=2อก�อนอาศรมน#)ปิรากฏแก�เราด�งว�าม#มหัรสุพ ว�นน#) เม=2อแม�ม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุองน�)น อาศรมเหัม=อนด�งจ้ะหัม�นเว#ยน น#2อย�างไรอาศรมจ้Fงปิรากฏแก�เราด"เง#ยบสุง�ดจ้ร�งหันอ แม�ฝ่"งกาปิ9าก0ม�ได� สุ�งเสุ#ยงร�อง ล่"กน�อยท�)งสุองขุองแม� จ้�กตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน�แท� น#2 อย�างไรอาศรมจ้Fงปิรากฏแก�เราด"เง#ยบสุง�ดจ้ร�งหันอ แม�ฝ่"งนกก0ม�ได�สุ�ง เสุ#ยงร�อง พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองแม� จ้�กตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน�แท�. -2 1 0 0 0 -11187

0 13 0 0 0

[๑๑๘๗] น#2อย�างไรฝ่9าพระบาทจ้Fงทรงน�2งอย"� เออก0ใจ้ขุองหัม�อมฉั�นเหัม=อนด�งฝ่*น เหั0นสุ�บ�นในเวล่าราตร# แม�ฝ่"งกาปิ9าก0ม�ได�สุ�งเสุ#ยงร�อง พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�นคงจ้�กตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน�แท� น#2อย�างไรฝ่9าบาทจ้Fงทรง น�2งอย"� แม�ฝ่"งนกก0ม�ได�สุ�งเสุ#ยงร�อง พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�น คงจ้�กตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน�แท� ขุ�าแต�พระล่"กเจ้�า เหัล่�าเน=)อร�ายในปิ9าหัร=อในท��งกว�าง มาเค#)ยวก�นพระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�นเสุ#ยแล่�วหัร=อไฉัน หัร=อว�าใครมาน.าเอาพระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�นไปิ หัร=อฝ่9าพระบาททรงสุ�งพระล่"กน�อยท�)งสุองซ่F2งก.าล่�งช�างพ"ดจ้าน�าร�กใคร�ไปิเปิ>น ท"ต หัร=อว�าเขุ�าไปิหัล่�บอย"�ในบรรณ์ศาล่า หัร=อพระล่"กน�อยท�)งสุองขุอง เราน�)นเท#2ยวเล่�นคะนองออกไปิในภายนอก เสุ�นพระเกศาพระหั�ตถิ(แล่ะพระบาทซ่F2งม#ล่ายตาขุ�ายขุองพระล่"กน�อยท�)งสุองน�)น ม�ได�ปิรากฏเล่ย หัร=อว�านกท�)งหัล่ายมาโฉับเฉั#2ยวเอาไปิ หัร=อว�าใครน.าเอาพระล่"กน�อยท�)งสุอง ขุองหัม�อมฉั�นไปิ. -2 1 0 0 0 -111880 8 0 0 0

[๑๑๘๘] ความท�กขุ(ท#2หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ ชาล่#แล่ะก�ณ์หัา ช�นาในว�นน#)น�)น เปิ>นท�กขุ(ย�2งกว�าการถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�น เปิร#ยบ เหัม=อนแผู้ล่ท#2ถิ"กแทงด�วยล่"กศร ฉัะน�)น ก0การท#2หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระ ล่"กน�อยท�)งสุอง ท�)งฝ่9าพระบาทก0ม�ได�ตร�สุก�บหัม�อมฉั�นน#) เปิ>นล่"กศร เสุ#ยบแทงหัฤท�ยขุองหัม�อมฉั�นซ่.)าสุอง หัฤท�ยขุองหัม�อมฉั�นหัว�2นไหัว ขุ�าแต�พระราชบ�ตร ถิ�าค=นว�นน#)ฝ่9าพระบาทม�ได�ตร�สุก�บหัม�อมฉั�น พร� �งน#)เช�าฝ่9าพระบาทก0น�าจ้ะได�ทอดพระเนตรหัม�อมฉั�น ผู้"�ปิราศจ้ากช#ว�ตตายเสุ#ยเปิ>นแน�.-2 1 0 0 0 -111890 2 0 0 0

[๑๑๘๙] เจ้�าม�ทร#ม#ร"ปิงามอ�ดม เปิ>นราชบ�ตร#ผู้"�ม#ยศ ไปิแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารต�)งแต�เช�า ไฉันหันอ จ้Fงกล่�บมาจ้นเวล่าเย0น. -2 1 0 0 0 -111900 11 0 0 0

[๑๑๙๐] ฝ่9าพระบาทได�ทรงสุด�บม�ใช�หัร=อ ซ่F2งเสุ#ยงบ�นล่=อแหั�งราชสุ#หั( แล่ะเสุ=อโคร�ง ท�)งเสุ#ยงสุ�ตว(จ้ต�บาทแล่ะฝ่"งนก สุ�งเสุ#ยงค.ารามร�องสุน�2นเปิ>นอ�นเด#ยวก�น ต�างก0ม��งมาเพ=2อจ้ะด=2มน.)าย�งสุระน#) บ�พพน�ม�ตได�เก�ดม#แก� หัม�อมฉั�นผู้"�ก.าล่�งเท#2ยวอย"�ในปิ9าใหัญ� เสุ#ยมพล่�ดตกจ้ากม=อขุองหัม�อมฉั�นแล่ะกระเช�าท#2หัาบอย"�ก0พล่�ดตกจ้ากบ�า ท#น�)นหัม�อมฉั�นก0หัวาดกล่�วเปิ>นก.าล่�ง จ้Fงกระท.าอ�ญชล่#นอบน�อมท�ศท�2วท�กแหั�ง ขุอความสุว�สุด#พFงม#แต�ท#2น#) ขุอพระล่"กเจ้�าขุองเราท�)งหัล่าย อย�าได�ถิ"กราชสุ#หั(หัร=อเสุ=อเหัล่=อง เบ#ยดเบ#ยนเล่ย หัม# สุ�น�ขุปิ9า หัร=อเสุ=อดาว อย�ามากล่.)ากรายพระล่"กน�อย ท�)งสุองขุองขุ�าเล่ย ๓ สุ�ตว(ร�ายในปิ9า ค=อ ราชสุ#หั( เสุ=อโคร�ง แล่ะเสุ=อ เหัล่=องย=นขุวางทางหัม�อมฉั�นเสุ#ย เหัต�น�)น

หัม�อมฉั�นจ้Fงกล่�บมาจ้นพล่บค.2า. -2 1 0 0 0 -111910 20 0 0 0

[๑๑๙๑] ต�วเราเปิ>นผู้"�ไม�ปิระมาท หัม�2นปิฏ�บ�ต�พระสุวาม#บ.าร�งพระล่"กน�อยท�)งสุองท�กว�นค=น ด�งอ�นเตวาสุ�กปิฏ�บ�ต�อาจ้ารย( ฉัะน�)น ต�วเราม��นชฎาเปิ>น พรหัมจ้าร�ณ์# น��งหั�มหัน�งอช�นะ เท#2ยวแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารในปิ9าท�กว�นค=น เพราะความร�กพระล่"กท�)งสุองเท#ยวนะพระล่"ก น#2ขุม�)นสุ#ด�งทอง ท#2แม�หัามาบดไว�สุ.าหัร�บใช�เพ=2อเจ้�าท�)งสุองอาบน.)า น#2ผู้ล่มะต"มสุ�กสุ#เหัล่=อง แม�หัา มาใหั�เพ=2อล่"กท�)งสุองเล่�น อนF2ง แม�ได�สุรรหัาผู้ล่ไม�สุ�กอ=2นๆ ท#2น�าพอใจ้ มาเพ=2อใหั�ล่"กท�)งสุองเล่�น น#)เปิ>นขุองเล่�นขุองล่"กร�กท�)งสุอง ขุ�าแต�พระ จ้อมกษ�ตร�ย( น#2เหัง�าบ�วพร�อมท�)งฝ่*กแล่ะหัน�อแหั�งอ�บล่แล่ะกระจ้�บอ�น คล่�กเคล่�าด�วยน.)าผู้F)ง เช�ญพระองค(ทรงเสุวยพร�อมพระโอรสุพระธ�ดาเถิ�ด ขุอพระองค(ทรงโปิรดปิระทานดอกปิท�มแก�พ�อชาล่# สุ�วนดอกโกม�ทขุอ ได�โปิรดปิระทานแก�ก�ณ์หัาก�มาร# พระองค(จ้ะได�ทอดพระเนตรพระก�มารปิระด�บปิระดาด�วยดอกไม�ฟOอนร.าอย"� ขุอได�โปิรดตร�สุเร#ยกสุองพระราช บ�ตรมาเถิ�ด แม�ก�ณ์หัาช�นาจ้ะได�มาน#2 ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ขุอ พระองค(ทรงสุด�บพระสุ�รเสุ#ยงอ�นไพเราะอ�อนหัวานขุองแม�ก�ณ์หัาช�นา ขุณ์ะเขุ�าสุ"�อาศรม เราท�)งสุองถิ"กเนรเทศจ้ากแว�นแคว�น เปิ>นผู้"�ม#สุ�ขุแล่ะ ท�กขุ(เสุมอก�น เออก0พระองค(ได�ทรงเหั0นพระราชบ�ตรท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แม�ก�ณ์หัาช�นาบ�างหัร=อ ชรอยว�าหัม�อมฉั�นได�สุาปิแช�ง สุมณ์พราหัมณ์(ผู้"�ปิระพฤต�พรหัมจ้รรย( ม#ศ#ล่ เปิ>นพหั"สุ"ต ในโล่ก ว�นน#)หัม�อมฉั�นจ้Fงไม� ได�เหั0นพระล่"กน�อยท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นา. -2 1 0 0 0 -111920 10 0 0 0

[๑๑๙๒] หัม"�น#)น#2ก0ต�นหัว�า น#2ต�นยางทรายท#2ทอดก�2งค�อมล่งมา เปิ>นร�กขุชาต�ต�างๆ พ�นธ�( ท#2สุองพระก�มารเคยว�2งเล่�น แม�ม�ได�เหั0นสุองพระก�มารน�)น หัม"�น#) น#2ก0โพธ�Aใบ ต�นขุน�น ต�นไทร ต�นมะขุว�ด เปิ>นไม�ม#ผู้ล่นานาชน�ดท#2พระก�มารท�)งสุองเคยมาว�2งเล่�น แม�ม�ได�เหั0นสุองพระก�มารน�)น หัม"�ไม�เหัล่�าน#)ต�)งอย"�ด�จ้อ�ทยาน น#2ก0เปิ>นแม�น.)าเย0นซ่F2งสุองพระก�มารเคยมาเล่�นแม�ม�ได�เหั0นสุองพระก�มารน�)น ร�กขุชาต�ท#2ทรงดอกต�างๆ ม#อย"�บนภ"เขุาน#)ท#2สุองพระก�มารเคยท�ดทรงเล่�น แม�ม�ได�เหั0นสุองพระก�มารน�)น ร�กขุชาต�ท#2ทรงผู้ล่ต�างๆ ม#อย"�บนภ"เขุาน#) ท#2สุองพระก�มารเคยมาเสุวย แม�ม�ได� เหั0นสุองพระก�มารน�)น เหัล่�าน#)เปิ>นต�Xกตาช�าง ต�Xกตาม�า ต�Xกตาว�ว ท#2พระก�มารท�)งสุองเคยมาเล่�น แม�ม�ได�เหั0นสุองพระก�มารน�)น. -2 1 0 0 0 -111930 5 0 0 0

[๑๑๙๓] เหัล่�าน#)เปิ>นต�Xกตาเน=)อทรายทองต�วเล่0กๆ ต�Xกตากระต�าย ต�Xกตานกเค�า ต�Xกตาชะมด เปิ>นอ�นมากท#2พระก�มารท�)งสุองเคยเล่�น แม�ม�ได�เหั0นพระ ก�มารท�)งสุองน�)น เหัล่�าน#)ต�Xกตาหังสุ( เหัล่�าน#)ต�Xกตานกกะเร#ยน

ต�Xกตานกย"งม#แววหัางงามว�จ้�ตร ท#2สุองพระก�มารเคยมาเล่�น แม�ม�ได�เหั0นพระ ก�มารท�)งสุองเล่ย. -2 1 0 0 0 -111940 4 0 0 0

[๑๑๙๔] พ� �มไม�เหัล่�าน#)ม#ดอกบานท�กฤด"กาล่ ท#2สุองพระก�มารเคยมาเล่�น แม�ม�ได� เหั0นพระก�มารท�)งสุองน�)น สุระโบกขุรณ์#น#)น�าร=2นรมย( เพร#ยกไปิด�วยเสุ#ยงนกจ้ากพรากมาค"ขุ�น ดาดาษไปิด�วยมณ์ฑา ปิท�มแล่ะอ�บล่ ท#2สุอง พระก�มารเคยมาเล่�น แม�ม�ได�เหั0นพระก�มารท�)งสุองน�)น. -2 1 0 0 0 -111950 4 0 0 0

[๑๑๙๕] ฟMนฝ่9าพระบาทก0ม�ได�หั�ก น.)าก0ม�ได�ต�ก แม�ไฟก0ม�ได�ต�ด เพราะเหัต�ไร หันอ พระองค(จ้Fงทรงหังอยเหังาซ่บเซ่าอย"� ท#2ร �กก�บท#2ร �กปิระช�มพร�อมก�นอย"�ย�อมหัายความท�กขุ(ร�อน แต�ว�นน#)หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระก�มารท�)งสุอง ค=อ พ�อชาล่#แล่ะแม�ก�ณ์หัาช�นา.-2 1 0 0 0 -111960 7 0 0 0

[๑๑๙๖] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระล่"กร�กท�)งสุองขุองเรา ผู้"�ใดมาน.าเอาพระล่"กร�กท�)งสุองน�)นไปิ หัร=อว�าพระล่"กร�กท�)งสุองน�)นตาย เสุ#ยแล่�ว แม�ฝ่"งกาปิ9าก0ม�ได�ขุานขุ�น พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�น ตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0น พระล่"กร�กท�)งสุองขุองเรา ผู้"�ใดมาน.าเอาพระล่"กร�กท�)งสุองน�)นไปิ หัร=อว�า พระล่"กร�กท�)งสุองน�)นตายเสุ#ยแล่�ว แม�ฝ่"งนกก0ม�ได�ขุานขุ�น พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�นตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -111970 14 0 0 0

[๑๑๙๗] พระนางม�ทร#ทรงปิร�เทวนา พล่างเท#2ยวว�2งค�นหัาตล่อดซ่อกบรรพตแล่ะปิ9าช�ฏ ในบร�เวณ์เขุาวงกตน�)น แล่�วเสุด0จ้กล่�บมาย�งพระอาศรม ทรง กรรแสุงอย"�ในสุ.าน�กขุองพระราชสุวาม# ท"ล่คร.2าครวญว�า ขุ�าแต�พระองค( ผู้"�สุมมต�เทพ หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระล่"กร�กท�)งสุองขุองเรา ผู้"�ใดมาน.าเอา พระล่"กร�กท�)งสุองน�)นไปิ หัร=อว�าพระล่"กร�กท�)งสุองน�)นตายเสุ#ยแล่�ว แม� ฝ่"งกาปิ9าก0ม�ได�ขุานขุ�น พระล่"กน�อยท�)งสุองขุองหัม�อมฉั�นตายเสุ#ยแล่�ว เปิ>นแน� ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ หัม�อมฉั�นม�ได�เหั0นพระล่"กร�กท�)ง สุองขุองเรา ผู้"�ใดมาน.าเอาพระล่"กท�)งสุองน�)นไปิ หัร=อว�าพระล่"กร�กท�)งสุอง น�)นตายเสุ#ยแล่�ว แม�ฝ่"งนกก0ม�ได�ขุานขุ�น พระล่"กน�อยท�)งสุองขุอง หัม�อมฉั�นตายเสุ#ยแล่�วเปิ>นแน� พระนางม�ทร#ผู้"�ทรงพระร"ปิพระโฉัมอ�น อ�ดม เปิ>นพระราชบ�ตร#ผู้"�ม#ยศเท#2ยวไปิท#2โคนต�นไม� ท#2บร�เวณ์ภ"เขุา แล่ะ ในถิ.)าม�ได�ทรงพบเหั0นสุองพระก�มาร จ้Fงทรงปิระคองพระพาหัากรรแสุง ร.2าไหั�คร.2าครวญ ล่�มสุล่บล่งท#2พ=)นพสุ�ธา ณ์ ท#2ใกล่�บาทม"ล่ขุองพระเวสุสุ�นดร น�)นแล่. -2 1 0 0 0 -1

11980 11 0 0 0

[๑๑๙๘] พระเวสุสุ�นดรราชฤาษ# ทรงว�กน.)าปิระพรมพระนางม�ทร#ราชบ�ตร# ผู้"�ล่�มสุล่บล่ง ณ์ ท#2ใกล่�บาทม"ล่ขุองพระองค(น�)น คร�)นทรงทราบว�า พระนางฟM) น พระองค(ด#แล่�ว จ้Fงได�ตร�สุบอกเน=)อความน#) กะพระนางในภายหัล่�งว�า ด"กรม�ทร#ฉั�นไม�ปิรารถินาจ้ะแจ้�งความท�กขุ(แก�เธอแต�แรกก�อน พราหัมณ์( แก�เปิ>นยาจ้กผู้"�ยากจ้นมาสุ"�ท#2อย"�ขุองฉั�น ฉั�นได�ใหั�ล่"กท�)งสุองแก�พราหัมณ์( น�)นไปิ ด"กรม�ทร# เธออย�ากล่�วเล่ย จ้งด#ใจ้เถิ�ด ด"กรม�ทร# เธอจ้งด" ฉั�นเถิ�ด จ้งอย�าด"ล่"กท�)งสุองเล่ย อย�ากรรแสุงไหั�ไปิน�กเล่ย เราเปิ>นผู้"� ไม�ม#โรค ย�งม#ช#ว�ตอย"� คงจ้�กได�พบเหั0นล่"กท�)งสุองท#2พราหัมณ์(น.าไปิเปิ>นแน�แท� สุ�ปิบ�ร�ษเหั0นยาจ้กมาถิFงแล่�วพFงใหั�บ�ตร ปิศ�สุ�ตว( ธ�ญชาต� แล่ะทร�พย(อย�างอ=2นในเร=อนเปิ>นทานได� ด"กรม�ทร# ขุอเธอจ้งอน�โมทนาปิ�ตตทานอ�นสุ"งสุ�ดขุองเรา. -2 1 0 0 0 -111990 6 0 0 0

[๑๑๙๙] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�ปิระเสุร�ฐ หัม�อมฉั�นขุออน�โมทนาปิ�ตตทานอ�นอ�ดมขุองฝ่9าพระบาท ฝ่9าพระบาททรงพระราชทานปิ�ตตทาน อ�นอ�ดมแล่�ว จ้งย�ง พระหัฤท�ยใหั�เล่=2อมใสุ ขุอจ้งทรงบ.าเพ0ญทานย�2งๆ ขุF)นไปิเถิ�ด ขุ�าแต� พระองค(ผู้"�เปิ>นใหัญ�ขุองปิระช�มชนในหัม"�มน�ษย( ซ่F2งม�กเปิ>นคนตระหัน#2 เหัน#ยว ฝ่9าพระบาทพระองค(เด#ยวผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ ได�ทรงบ.าเพ0ญ ปิยปิ�ตตทานแก�พราหัมณ์(แล่�ว. -2 1 0 0 0 -112000 3 0 0 0

[๑๒๐๐] ปิฐพ#ก0บ�นล่=อล่�2นเสุ#ยงสุน�2นบ�นล่=อไปิถิFงไตรท�พย(สุายฟOาแล่บอย"�แปิล่บ ปิล่าบโดยรอบ เสุ#ยงสุะท�านปิรากฏ ด�งหันF2งว�าเสุ#ยงภ"เขุาถิล่�มทล่าย. -2 1 0 0 0 -112010 8 0 0 0

[๑๒๐๑] เทพเจ้�าสุองหัม"� ผู้"�สุ�งสุถิ�ตอย"�ท#2นารทบรรพต ถิวายอน�โมทนาแก�พระหัน�อทศพล่เวสุสุ�นดรน�)นว�า พระอ�นทร( พระพรหัมท�)งท�าวเวสุสุว�ณ์ มหัาราช แล่ะเทพเจ้�าชาวดาวดFงสุ(สุวรรค( พร�อมด�วยพระอ�นทร(ท�กถิ�วนหัน�า ย�อมถิวายอน�โมทนาพระนางเจ้�าม�ทร#ผู้"�ทรงพระร"ปิพระโฉัมอ�นอ�ดม เปิ>นพระราชบ�ตร#ผู้"�ม#ยศทรงถิวายอน�โมทนาปิ�ตตทาน อ�นอ�ดมขุอง พระเวสุสุ�นดร ขุองพระเวสุสุ�นดรราชฤาษ# ด�วยปิระการฉัะน#)แล่.

(น#)) ช=2อม�ทร#บรรพ-2 1 0 0 0 -112020 3 0 0 0

[๑๒๐๒] ล่.าด�บน�)น เม=2อราตร#สุ�)นไปิ พระอาท�ตย(อ�ท�ยขุF)นมา เวล่าเช�าท�าวสุ�กกเทวราชทรงแปิล่งเพศเปิ>นอย�างพราหัมณ์( ได�ปิรากฏแก�สุอง

กษ�ตร�ย( น�)น.-2 1 0 0 0 -112030 4 0 0 0

[๑๒๐๓] พระค�ณ์เจ้�าไม�ม#โรคาพาธหัร=อหันอ พระค�ณ์เจ้�าทรงพระสุ.าราญด#หัร=อ ท�)งม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ม#มากหัร=อ เหัล่=อบย�งแล่ะสุ�ตว(เสุ=อกคล่านม#น�อยแล่ หัร=อ ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาล่มฤคไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนแล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -112040 13 0 0 0

[๑๒๐๔] ด"กรพราหัมณ์( เราท�)งหัล่ายไม�ม#โรคาพาธเบ#ยดเบ#ยน อนF2งเราท�)งหัล่าย เปิ>นสุ�ขุสุ.าราญด# เราเย#ยวยาอ�ตภาพด�วยการหัาผู้ล่าหัารสุะดวกด#ท�)งม"ล่ม�น ผู้ล่ไม�ก0ม#มาก เหัล่=อบ ย�ง สุ�ตว(เสุ=อกคล่านก0ม#น�อย อนF2ง ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาล่มฤค ก0ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนแก�เราเม=2อพวกเรามา อย"�ในปิ9า ม#ช#ว�ตอ�นตรมเตร#ยมมาตล่อด ๗ เด=อน เราพFงเหั0นท�านผู้"�เปิ>น พราหัมณ์(บ"ชาไฟ ทรงเพศอ�นปิระเสุร�ฐ ถิ=อไม�เท�าสุ#ด�งผู้ล่มะต"ม แล่ะล่�กจ้�2นน.)าน#)เปิ>นคนท#2สุอง ด"กรพราหัมณ์( ท�านมาด#แล่�ว อนF2งท�านม�ใช� มาร�าย ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญ เช�ญท�านเขุ�าไปิภายในเถิ�ด เช�ญล่�างเท�าขุอง ท�านเถิ�ด ผู้ล่มะพล่�บ ผู้ล่มะหัาด ผู้ล่มะทราง ผู้ล่หัมากเม�า ม#รสุ หัวานปิานน.)าผู้F)ง เช�ญเล่=อกฉั�นแต�ผู้ล่ท#2ด#ๆ เถิ�ดท�านพราหัมณ์( แม�น.)า ฉั�นน#)ก0เย0นสุน�ท เราน.ามาแต�ซ่อกเขุา ด"กรพราหัมณ์( ถิ�าท�านจ้.านงหัว�ง ก0เช�ญด=2มตามสุบายเถิ�ด ด�งเราขุอถิามท�านมาถิFงปิ9าใหัญ�เพราะเหัต�การณ์( อะไรหันอ เราถิามแล่�วขุอท�านจ้งบอกความน�)นแก�เราเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -112050 4 0 0 0

[๑๒๐๕] หั�วงน.)า (ในปิ*ญจ้มหัานท#) เต0มเปิR2 ยม ไม�ม#เวล่าเหั=อดแหั�งฉั�นใดพระองค(ม#พระหัฤท�ยเต0มไปิด�วยศร�ทธา ฉั�นน�)น เกล่�ากระหัม�อมฉั�นกราบท"ล่ขุอแล่�ว ขุอพระองค(ทรงพระกร�ณ์าพระราชทานพระมเหัสุ# แก�เกล่�ากระหัม�อมฉั�นเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -112060 2 0 0 0

[๑๒๐๖] ด"กรพราหัมณ์( เราย�อมใหั�ม�ได�หัว� 2นไหัว ท�านขุอสุ�2งใดเราก0จ้ะใหั�สุ�2งน�)น เราไม�ซ่�อนเร�นสุ�2งท#2ม#อย"� ใจ้ขุองเราย�นด#ในทาน.-2 1 0 0 0 -112070 7 0 0 0

[๑๒๐๗] พระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐ ทรงก�มหั�ตถิ(พระนางม�ทร# จ้�บเต�าน.)าหัล่�2ง อ�ทกวาร#พระราชทานพระนาง ใหั�เปิ>นทานแก�พราหัมณ์( ขุณ์ะน�)น เม=2อพระมหัาสุ�ตว(ทรงบร�จ้าคพระนางม�ทร#ใหั�เปิ>นทานเก�ดความอ�ศจ้รรย(น�า สุยดสุยองโล่มชาต�ก0ช"ช�น เมทน#ดล่ก0ก�มปินาทหัว�2นไหัว พระนางเจ้�าม�ทร#ม�ได�ม#พระพ�กตร(เง�างอด ม�ได�ทรงขุวยเขุ�น แล่ะม�ได�ทรงกรรแสุง ทรงเพ�งด"พระราชสุวาม#โดยด�ษณ์#ภาพ โดยทรงเคารพ

เช=2อถิ=อว�า ท�าวเธอ ทรงทราบซ่F2งสุ�2งอ�นปิระเสุร�ฐ. -2 1 0 0 0 -112080 5 0 0 0

[๑๒๐๘] เม=2อตถิาคตเปิ>นพระเวสุสุ�นดร บร�จ้าคชาล่#ก�ณ์หัาช�นาซ่F2งเปิ>นธ�ดาแล่ะพระม�ทร#เทว# ผู้"�เคารพย.าเกรงในพระราชสุวาม# ม�ได�ค�ดเสุ#ยดายเล่ย เพราะเหัต�แหั�งพระโพธ�ญาณ์เท�าน�)น บ�ตรท�)งสุองเปิ>นท#2เกล่#ยดช�งขุองเราก0หัาม�ได� พระม�ทร#เทว#ไม�เปิ>นท#2ร �กขุองเราก0หัาม�ได� แต�สุ�พพ�ญญู�ตญาณ์เปิ>นท#2ร �กขุองเรา ฉัะน�)นเราจ้Fงได�ใหั�ขุองอ�นเปิ>นท#2ร �ก. -2 1 0 0 0 -112090 4 0 0 0

[๑๒๐๙] ขุ�าพระบาทเปิ>นพระมเหัสุ#ขุองพระองค( ต�)งแต�ย�งแรกร� �นสุาว พระองค( ก0เปิ>นเจ้�าเปิ>นใหัญ�ในขุ�าพระบาท พระองค(ปิรารถินาจ้ะพระราชทานขุ�าพระบาทแก�ผู้"�ใด ก0พFงพระราชทานได�ทรงปิรารถินาจ้ะขุายหัร=อจ้ะฆ่�า ก0 พFงทรงขุายทรงฆ่�าได�. -2 1 0 0 0 -112100 17 0 0 0

[๑๒๑๐] ท�าวสุ�กกะจ้อมเทพ ทรงทราบช�ดซ่F2งความทรงด.าร�ขุองสุองกษ�ตร�ย(แล่�ว จ้Fงตร�สุชมด�งน#)ว�าอ�นว�าขุ�าศFกท�)งมวล่ล่�วนเปิ>นขุองท�พย( (อ�นหั�ามเสุ#ยซ่F2งท�พสุมบ�ต�) แล่ะเปิ>นขุองมน�ษย( (อ�นหั�ามเสุ#ยซ่F2งมน�ษย(สุมบ�ต�) พระ องค(ทรงชนะได�แล่�วปิฐพ#ก0บ�นล่=อล่�2น เสุ#ยงสุน�2นบ�นล่=อไปิถิFงไตรท�พย(สุายฟOาแล่บอย"�แปิล่บปิล่าบโดยรอบ เสุ#ยงสุะท�านปิรากฏด�งหันF2งว�าเสุ#ยง ภ"เขุาถิล่�มทล่าย เทพเจ้�าสุองหัม"�ผู้"�สุ�งสุถิ�ตอย"�ท#2นารทบรรพตถิวาย อน�โมทนาแก�พระหัน�อทศพล่เวสุสุ�นดรน�)นว�า พระอ�นทร( พระพรหัมท�าวปิระชาบด# จ้�นทเทพบ�ตร พระยม ท�)งท�าวเวสุสุว�ณ์มหัาราช แล่ะ เทพเจ้�าท�)งปิวงย�อมถิวายอน�โมทนาว�า พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย( ทรง กระท.ากรรมท#2ท.าได�ยาก เม=2อคนด#ท�)งหัล่ายใหั�สุ�2งท#2ใหั�ได�ยาก กระท.ากรรมท#2ท.าได�ยาก คนไม�ด#ย�อมท.าตามไม�ได� เพราะว�าธรรมขุองสุ�ตบ�ร�ษ ท�)งหัล่ายอ�นอสุ�ตบ�ร�ษตามได�โดยยาก เพราะฉัะน�)น ต�อจ้ากน#) คต�ขุอง สุ�ตบ�ร�ษแล่ะขุองอสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมต�างก�น อสุ�ตบ�ร�ษ ย�อมไปินรก สุ�ตบ�ร�ษม#สุวรรค(เปิ>นท#2ไปิ การท#2พระองค(เสุด0จ้มาอย"�ในปิ9า ได�พระราช ทานสุองพระราชก�มารแล่ะพระมเหัสุ#ใหั�เปิ>นทานน#) ช=2อว�าเปิ>นยานอ�น ปิระเสุร�ฐ ไม�เปิ>นยานก�าวล่งสุ"�อบายภ"ม� ขุอปิ�ตตทารมหัาทานขุองพระองค(น�)น จ้งเผู้ล่0ดผู้ล่ในสุรวงสุวรรค(. -2 1 0 0 0 -112110 8 0 0 0

[๑๒๑๑] ขุ�าพเจ้�าขุอถิวายพระนางเจ้�าม�ทร#พระมเหัสุ# ผู้"�งามท�2วสุรรพางค( ค=นใหั� พระค�ณ์เจ้�า พระองค(เท�าน�)นเปิ>นผู้"�สุมควรแก�พระม�ทร# แล่ะพระม�ทร#ก0 ค"�ควรก�บพระราชสุวาม# น.)านมแล่ะสุ�งขุ(ท�)งสุองน#)ม#สุ#เสุมอก�น ฉั�นใด พระองค(แล่ะพระม�ทร#ก0ม#พระหัฤท�ยเสุมอก�นฉั�นน�)น ท�)งสุองพระองค( เปิ>นกษ�ตร�ย(สุมบ"รณ์(ด�วยพระโคตร เปิ>นอ�ภโตสุ�ชาต

ท�)งฝ่9ายพระชนน# แล่ะชนกทรงถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�น มาอย"�ในอาศรมราวปิ9า บ�ญท�)งหัล่าย ท#2พระองค(กระท.ามาแล่�วฉั�นใด ขุอพระองค(ทรงใหั�ทานกระท.าบ�ญอย"�ร .2าไปิ ฉั�นน�)น.-2 1 0 0 0 -112120 3 0 0 0

[๑๒๑๒] ขุ�าแต�พระราชฤาษ# หัม�อมฉั�นเปิ>นท�าวสุ�กกะจ้อมเทพ มาในสุ.าน�กขุอง พระองค( ขุอพระองค(จ้งทรงเล่=อกเอาพร หัม�อมฉั�นขุอถิวายพร ๘ ปิระ การแก�พระองค(.-2 1 0 0 0 -112130 22 0 0 0

[๑๒๑๓] ขุ�าแต�ท�าวสุ�กกะผู้"�เปิ>นใหัญ�แหั�งสุรรพสุ�ตว( ถิ�าพระองค(จ้ะปิระสุาทพระ พรแก�หัม�อมฉั�นไซ่ร� ขุอใหั�พระบ�ดาจ้งมาร�บหัม�อมฉั�น ขุอพระบ�ดาพFง ทรงต�อนร�บหัม�อมฉั�นผู้"�ออกจ้ากปิ9าน#) ไปิถิFงเร=อนขุองตนด�วยราชอาสุน( พรน#)เปิ>นท#2 ๑ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา อนF2ง ขุอใหั�หัม�อมฉั�นไม� พFงพอใจ้ซ่F2งการฆ่�าคน แม�ผู้"�น�)นจ้ะเปิ>นน�กโทษถิFงปิระหัารช#ว�ตกระท.าผู้�ดอย�างร�ายกาจ้ ขุอใหั�หัม�อมฉั�นพFงปิล่�อยใหั�พ�นจ้ากการถิ"กปิระหัารช#ว�ตพรน#)เปิ>นท#2 ๒ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา อนF2ง ขุอใหั�ปิระชาชนท�)งปิวง ท�)งแก�เฒ�า เด0ก แล่ะปิานกล่าง พFงเขุ�ามาอาศ�ยหัม�อมฉั�นเล่#)ยงช#ว�ต พรน#)เปิ>นท#2 ๓ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นไม�พFงคบหัาภรรยาผู้"�อ=2น พFงพอใจ้แต� ในภรรยาขุองตน ไม�พFงล่�อ.านาจ้แหั�งหัญ�งท�)งหัล่าย พรน#)เปิ>นท#2 ๔ เปิ>น พรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา อนF2ง ขุ�าแต�ท�าวสุ�กกะ ขุอใหั�บ�ตรขุองหัม�อม ฉั�น ผู้"�พล่�ดพรากไปิน�)น พFงม#อาย�ย=นนาน พFงครองซ่F2งแผู้�นด�นโดย ธรรมเถิ�ด พรน#)เปิ>นท#2 ๕ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา อนF2ง ต�)งแต� ว�นท#2หัม�อมฉั�นกล่�บค=นถิFงพระนครเม=2อราตร#สุ�)นไปิ พระอาท�ตย(อ�ท�ยขุF)นมา แล่�ว ขุอใหั�อาหัารอ�นเปิ>นท�พย(พFงปิรากฏ พรน#)เปิ>นท#2 ๖ เปิ>นพรท#2หัม�อม ฉั�นปิรารถินา อนF2งเม=2อหัม�อมฉั�นใหั�ทานอย"� ขุอไทยธรรมอย�าได�หัมดสุ�)น ไปิ เม=2อก.าล่�งใหั� ขุอใหั�หัม�อมฉั�นท.าจ้�ตใหั�ผู้�องใสุ คร�)นใหั�แล่�วขุอใหั� หัม�อมฉั�นไม�พFงเด=อดร�อนใจ้ในภายหัล่�ง พรน#)เปิ>นท#2 ๗ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา อนF2ง เม=2อล่�วงพ�นจ้ากอ�ตภาพน#)ไปิ ขุอใหั�หัม�อมฉั�นครรไล่ย�ง โล่กสุวรรค( ใหั�ได�ไปิถิFงช�)นด�สุ�ต อ�นเปิ>นช�)นว�เศษ คร�)นจ้�ต�จ้ากช�)นด�สุ�ต น�)นแล่�ว พFงมาสุ"�ความ เปิ>นมน�ษย( แล่�วไม�พFงเก�ดต�อไปิ พรน#)เปิ>นท#2 ๘ เปิ>นพรท#2หัม�อมฉั�นปิรารถินา. -2 1 0 0 0 -112140 6 0 0 0

[๑๒๑๔] คร�)นท�าวสุ�กกะจ้อมเทพทรงสุด�บพระด.าร�สุขุอง พระมหัาสุ�ตว( เวสุสุ�นดร น�)นแล่�ว ได�ตร�สุด�งน#)ว�าไม�นานน�กดอก สุมเด0จ้พระบ�ดาบ�งเก�ดเกล่�าขุอง พระองค( จ้�กเสุด0จ้มาทรงเย#2ยมพระองค( คร�)นตร�สุพระด.าร�สุเท�าน#)แล่�ว ท�าวสุ�ช�มบด#มฆ่วาฬเทวราช ทรงพระราชทานพรแก�พระเวสุสุ�นดรแล่�ว ได�เสุด0จ้กล่�บไปิย�งหัม"�สุวรรค(. (น#)) ช=2อสุ�กกบรรพ

-2 1 0 0 0 -112150 6 0 0 0

[๑๒๑๕] น�2นหัน�าขุองใครหันองามย�2งน�ก ด�งทองค.าอ�นนายช�างหัล่อมด�วยไฟสุ�กใสุหัร=อด�งแท�งทองค.าอ�นล่ะล่ายคว�างท#2ปิากเบ�า ฉัะน�)นเด0กท�)งสุองคนน#)ม#อว�ยวะคล่�ายคล่Fงก�น ม#ล่�กษณ์ะคล่�ายคล่Fงก�นคนหันF2งคล่�ายคล่Fงพ�อชาล่# คนหันF2งเหัม=อนแม�ก�ณ์หัาช�นา ท�)งสุองคนม#ร"ปิเสุมอก�น ด�งราชสุ#หั(ออกจ้ากถิ.)าทอง ฉัะน�)นเด0กสุองคนน#)ปิรากฏเหัม=อนด�งหัล่�อด�วยทองค.าเท#ยว. -2 1 0 0 0 -112160 2 0 0 0

[๑๒๑๖] ด"กรภารทวาชพราหัมณ์( ท�านน.าเด0กสุองคนน#)มาจ้ากไหันหันอ ท�านมาจ้ากไหัน ล่�ถิFงแว�นแคว�นขุองเราในว�นน#). -2 1 0 0 0 -112170 3 0 0 0

[๑๒๑๗] ขุ�าแต�พระเจ้�าสุญช�ยสุมมต�เทพ ก�มารท�)งสุองน#)ม#ผู้"�ใหั�แก�ขุ�าพระองค(ด�วยความพอใจ้ ต�)งแต�ว�นท#2ขุ�าพระองค(ได�สุองก�มารน#)มา ค=นว�นน#)เปิ>นค=นท#2 ๑๕-2 1 0 0 0 -112180 3 0 0 0

[๑๒๑๘] ท�านม#ถิ�อยค.าด"ดด=2มเพ#ยงไร จ้Fงได�เด0กสุองคนน#)มา ท�านควรท.าใหั�เราเช=2อโดยเหัต�ท#2ชอบใครใหั�ล่"กน�อยท�)งหัล่าย อ�นเปิ>นอ�ดมทาน ใหั�ทานน�)น แก�ท�าน.-2 1 0 0 0 -112190 7 0 0 0

[๑๒๑๙] พระองค(ใดเปิ>นท#2พF2งขุองเหัล่�ายาจ้กผู้"�มาขุอ ด�งธรณ์#เปิ>นท#2พF2งขุองสุ�ตว(ท�)งหัล่าย พระองค(น�)น ค=อ พระเวสุสุ�นดรราช ซ่F2งเสุด0จ้ไปิอย"�ปิ9า ได� พระราชทานพระราชโอรสุ แล่ะพระราชธ�ดาแก�ขุ�าพระองค( พระองค(ได� เปิ>นท#2ร �บรองขุองเหัล่�ายาจ้กผู้"�มาขุอ เหัม=อนสุาครเปิ>นท#2ร �บรองแหั�งแม�น.)า ท�)งหัล่าย ซ่F2งไหัล่ล่งไปิ ฉัะน�)น พระองค(น�)น ค=อ พระเวสุสุ�นดรราชซ่F2งเสุด0จ้ไปิอย"�ปิ9าได�พระราชทานพระราชโอรสุ แล่ะพระราชธ�ดาแก�ขุ�า พระองค(.-2 1 0 0 0 -112200 8 0 0 0

[๑๒๒๐] ด"กรท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่าย พระราชาผู้"�ย�งทรงครองเร=อนอย"� เปิ>นผู้"�ม#ศร�ทธาทรงกระท.ากรรมไม�สุมควรหันอ พระเวสุสุ�นดรถิ"กขุ�บไล่�ออกไปิอย"�ปิ9า พFงพระราชทานพระราชโอรสุแล่ะพระราชธ�ดาอย�างไรหันอ ท�านผู้"�เจ้ร�ญท�)งหัล่ายม#ปิระมาณ์เท�าใด ซ่F2งมาปิระช�มก�นอย"�ในสุมาคมน#) จ้งพ�จ้ารณ์า เร=2องน#) พระเวสุสุ�นดรราชปิระท�บอย"�ในปิ9า อย�างไรจ้ะพระราชทานพระราชโอรสุ แล่ะพระราชธ�ดาเล่�า พระองค(ควรจ้ะพระราชทานทาสุ ทาสุ# ม�า แม�ม�าอ�ศดร รถิ ช�างก�ญชร ท.าไมจ้Fงพระ

ราชทานพระราชก�มารท�)งสุองเล่�า. -2 1 0 0 0 -112210 3 0 0 0

[๑๒๒๑] ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระอ�ยกา ทาสุ ม�า แม�ม�าอ�ศดร รถิ แล่ะช�างก�ญชรต�ว ปิระเสุร�ฐ ในเร=อนขุองผู้"�ใดไม�ม# ผู้"�น�)นจ้ะพFงใหั�อะไร พระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -112220 3 0 0 0

[๑๒๒๒] ด"กรพระหัล่านน�อย ปิ"9สุรรเสุร�ญทานแหั�งบ�ดาขุองเจ้�าน�)น ปิ"9ไม�ได�ต�เต#ยน เล่ย หัฤท�ยแหั�งบ�ดาขุองเจ้�าเปิ>นอย�างไรหันอ เพราะใหั�เจ้�าท�)งสุองแก�พราหัมณ์(แล่�ว. -2 1 0 0 0 -112230 3 0 0 0

[๑๒๒๓] ขุ�าแต�พระอ�ยกามหัาราช พระบ�ดาขุองเกล่�ากระหัม�อม พระราชทานเกล่�า กระหัม�อมท�)งสุองแก�พราหัมณ์(แล่�ว ได�ทรงสุด�บถิ�อยค.าร.2าพ�ล่าปิ ท#2พระ น�องก�ณ์หัาได�กล่�าวแล่�ว. -2 1 0 0 0 -112240 2 0 0 0

[๑๒๒๔] ทรงม#พระหัฤท�ยเปิ>นท�กขุ(แล่ะเร�าร�อน ม#ดวงพระเนตรแดงด�งหันF2งดาวโรหั�ณ์# แล่ะม#พระอ�สุสุ�ชล่หัล่�2งไหัล่. -2 1 0 0 0 -112250 7 0 0 0

[๑๒๒๕] พระน�องก�ณ์หัาช�นาได�กราบท"ล่สุมเด0จ้พระบ�ดาด�งน#)ว�า ขุ�าแต�พระบ�ดาเจ้�าขุา พราหัมณ์(น#)เฆ่#2ยนต#เกล่�ากระหัม�อมฉั�นด�วยไม�เท�า ด�งเฆ่#2ยนต#หัญ�ง ทาสุ#อ�นเก�ดในเร=อนเบ#)ย พระบ�ดาเจ้�าขุา ผู้"�น#)ไม�ใช�พราหัมณ์(เปิ>นแน� พราหัมณ์(ท�)งหัล่ายย�อมต�)งอย"�ในธรรม ย�กษ(แปิล่งเพศเปิ>นพราหัมณ์(มาน.าเอาเกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)งสุองไปิเพ=2อจ้ะก�น พระบ�ดาเจ้�าขุา เกล่�ากระ หัม�อมฉั�นท�)งสุองถิ"กปิRศาจ้น.าไปิ ไฉันพระบ�ดาจ้Fงทรงน�2งด"ดายเสุ#ยเล่�าหันอเพคะ.-2 1 0 0 0 -112260 3 0 0 0

[๑๒๒๖] มารดาขุองเจ้�าท�)งสุองเปิ>นพระราชบ�ตร# แล่ะบ�ดาขุองเจ้�าท�)งสุองเปิ>นราชบ�ตร แต�ก�อนเจ้�าท�)งสุองเคยขุF)นต�กขุองปิ"9 บ�ดน#)เหัต�ไร จ้Fงย=นอย"� หั�างไกล่เล่�าหันอ. -2 1 0 0 0 -112270 4 0 0 0

[๑๒๒๗] พระมารดาขุองเกล่�ากระหัม�อมท�)งสุองเปิ>นพระราชบ�ตร# แล่ะพระบ�ดาขุอง เกล่�ากระหัม�อมท�)งสุองเปิ>นพระราชบ�ตร แต�บ�ดน#)เกล่�ากระหัม�อมท�)งสุองเปิ>นทาสุขุองพราหัมณ์( เพราะฉัะน�)น เกล่�ากระหัม�อมท�)งสุองจ้Fงย=นอย"� หั�างไกล่ พระเจ้�าขุ�า.

-2 1 0 0 0 -112280 6 0 0 0

[๑๒๒๘] หัล่านท�)งสุองอย�าได�ชอบกล่�าวอย�างน�)นเล่ย หัท�ยขุองปิ"9ก.าล่�งเร�าร�อน กายขุองปิ"9เหัม=อนด�งถิ"กยกขุF)นไว�บนจ้�ตกาธาน หัล่านร�กท�)งสุองย�งความ เศร�าโศกใหั�แก�ปิ"9ย�2งน�ก ปิ"9จ้�กถิ�ายหัล่านท�)งสุองด�วยทร�พย( หัล่านท�)งสุอง จ้�กไม�ต�องเปิ>นทาสุ ด"กรพ�อชาล่# บ�ดาขุองเจ้�าท�)งสุองได�ต#ราคาเจ้�าท�)งสุอง ไว�เท�าไรใหั�แก�พราหัมณ์( หัล่านท�)งสุองจ้งบอกแก�ปิ"9ตามจ้ร�งเถิ�ด พน�กงานท�)งหัล่ายจ้งใหั�พราหัมณ์(ร�บเอาทร�พย(ไปิเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -112290 4 0 0 0

[๑๒๒๙] ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระอ�ยกา พระบ�ดาทรงต#ราคาเกล่�ากระหัม�อมฉั�นม#ค�าทองค.า พ�นแท�ง ทรงต#ราคาพระน�องก�ณ์หัาช�นาผู้"�ม#พระพ�กตร(อ�นผู้�องใสุ ด�วยสุ�ตว(พาหันะม#ช�างเปิ>นต�นอย�างล่ะร�อยๆ แล่�วได�พระราชทานแก�พราหัมณ์(. -2 1 0 0 0 -112300 3 0 0 0

[๑๒๓๐] เหัวยพน�กงาน เองจ้งล่�กขุF)นร#บไปิน.าทาสุ ทาสุ# ช�าง โค แล่ะโค อ�สุภราช อย�างล่ะร�อยๆ ก�บทองค.าพ�นแท�ง เอามาใหั�แก�พราหัมณ์(เปิ>น ค�าถิ�ายพระหัล่านร�กท�)งสุอง. -2 1 0 0 0 -112310 3 0 0 0

[๑๒๓๑] ล่.าด�บน�)น พน�กงานร#บไปิน.าทาสุ ทาสุ# ช�าง โค แล่ะโคอ�สุภราช อย�างล่ะร�อยๆ ก�บทองค.าพ�นแท�งเอามาใหั�แก�พราหัมณ์( เปิ>นค�าถิ�ายสุองพระก�มาร. -2 1 0 0 0 -112320 4 0 0 0

[๑๒๓๒] พน�กงานได�ใหั�ทาสุ ทาสุ# ช�าง โค แล่ะโคอ�สุภราช แม�ม�าอ�ศดร รถิ แล่ะเคร=2องใช�สุอยท�กอย�างๆ ล่ะร�อยๆ ก�บทองค.าพ�นแท�ง แก�พราหัมณ์( ผู้"�แสุวงหัาทร�พย( ผู้"�ขุอเก�นปิระมาณ์ หัยาบช�า เปิ>นค�าถิ�ายพระก�มาร ท�)งสุอง.-2 1 0 0 0 -112330 13 0 0 0

[๑๒๓๓] กษ�ตร�ย(ท�)งสุอง ค=อ พระเจ้�าสุญช�ยแล่ะพระราชเทว# ทรงถิ�ายพระก�มารท�)งสุองแล่�ว ร�บสุ�2งใหั�พน�กงานสุรงสุนานแล่ะใหั�พระก�มารท�)งสุองเสุวยเสุร0จ้แล่�ว ทรงปิระด�บปิระดาด�วยอาภรณ์(ท�)งหัล่าย แล่�วทรงอ��มขุF)นใหั�ปิระท�บบนพระเพล่า พระก�มารท�)งสุองทรงสุรงสุนานพระเศ#ยรแล่�วทรง พระภ"ษาอ�นสุะอาด ปิระด�บด�วยสุรรพาภรณ์( พระราชาผู้"�พระอ�ยกา ทรงอ��มพระชาล่#ขุF)นปิระท�บบนพระเพล่า แล่�วตร�สุถิาม พระก�มารท�)งสุองทรงปิระด�บก�ณ์ฑล่ อ�นม#เสุ#ยงด�งก�อง น�าเพล่�ดเพล่�นใจ้ ทรงปิระด�บพวงมาล่�ยแล่ะสุรรพาล่�งการแล่�ว พระราชา

ทรงอ��มพระชาล่#ขุF)นปิระท�บบน พระเพล่า แล่�วได�ตร�สุถิามว�า ด"กรพ�อชาล่# พระชนกชนน#ท�)งสุองขุองหัล่านร�ก ไม�ม#โรคดอกหัร=อ แสุวงหัาผู้ล่าหัารเล่#)ยงชนมช#พสุะดวก แหัล่ะหัร=อ ม"ล่ผู้ล่าหัารม#มากแหัล่ะหัร=อ เหัล่=อบ ย�งแล่ะสุ�ตว(เสุ=อกคล่านม#น�อยแหัล่ะหัร=อ ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยสุ�ตว(ร�าย ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยน แหัล่ะหัร=อ. -2 1 0 0 0 -112340 18 0 0 0

[๑๒๓๔] ขุอเดชะ พระชนกชนน#ขุองเกล่�ากระหัม�อมท�)งสุองพระองค( น�)นไม�ม#โรค อนF2ง ทรงแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าหัารเล่#)ยงพระชนมช#พได�สุะดวก ม"ล่ผู้ล่าหัารม# มาก เหัล่=อบ ย�ง แล่ะสุ�ตว(เสุ=อกคล่านก0ม#น�อย ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�น ไปิด�วยสุ�ตว(ร�าย ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยนพระชนกชนน#ท�)งสุอง พระชนน#ขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�น ทรงขุ�ดรากบ�ว เง�าบ�ว ม�นอ�อน ทรงสุอย ผู้ล่พ�ทรา ผู้ล่รกฟOา มะต"ม น.ามาเล่#)ยงพระชนกแล่ะเกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)งสุอง พระชนน#ทรงน.าเอาเง�าไม�แล่ะผู้ล่ไม�ใดๆ มาจ้ากปิ9า พระชนกแล่ะ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นท�)งสุองมารวมพร�อมก�นเสุวยเง�าไม� แล่ะผู้ล่ไม�น�)นๆในเวล่ากล่างค=น ไม�ได�เสุวยในเวล่ากล่างว�นเล่ย พระชนน#ขุองเกล่�า กระหัม�อมท�)งสุองผู้"�เปิ>นสุ�ขุ�มาล่ชาต� ต�องเท#2ยวแสุวงหัาผู้ล่ไม� ม#พระ ฉัว#วรรณ์ผู้อมเหัล่=อง เพราะล่มแล่ะแดด เหัม=อนดอกปิท�ม อ�นถิ"กขุย.า ด�วยม=อ ฉัะน�)น เม=2อพระชนน#เสุด0จ้เท#2ยวไปิในปิ9าใหัญ� ซ่F2งเปิ>นปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยสุ�ตว(ร�าย เปิ>นท#2อาศ�ยแหั�งแรดแล่ะเสุ=อเหัล่=อง พระเกสุาขุองพระองค(อ�นม#สุ#ด�งปิRกแมล่งภ"� ถิ"กก�2งไม�เปิ>นต�นเก#2ยวใหั� กระจ้�ยกระจ้าย พระชนน#ทรงขุมวดม��นพระเมาล่# ทรงไว�ซ่F2งเหัง=2อไคล่ท#2 พระก�จ้ฉัะปิระเทศ (ทรงเพศเปิ>นดาปิสุ�น#อ�นปิระเสุร�ฐ ทรงถิ=อไม�ขุอ ทรงเคร=2องบ"ชาไฟ แล่ะม��นพระเมาล่#) ทรงพระภ"ษาหัน�งสุ�ตว( บรรทม เหัน=อปิถิพ# ทรงบ"ชาไฟ.-2 1 0 0 0 -112350 2 0 0 0

[๑๒๓๕] บ�ตรท�)งหัล่ายเก�ดขุF)นมาแล่�ว ย�อมเปิ>นท#2ร �กขุองมน�ษย(ในโล่ก พระอ�ยกาขุองเราไม�ทรงเก�ดพระสุ�เนหัาในพระโอรสุเสุ#ยเล่ยเปิ>นแน�. -2 1 0 0 0 -112360 6 0 0 0

[๑๒๓๖] ด"กรพระหัล่านน�อย จ้ร�งท#เด#ยว การท#2ปิ"9ใหั�ขุ�บไล่�พระบ�ดาขุองเจ้�าผู้"�ไม�ม# โทษ เพราะถิ�อยค.าขุองชาวสุ#พ#ท�)งหัล่ายน�)น ช=2อว�าปิ"9ได�ท.ากรรมอ�นช�2วช�าแล่ะช=2อว�าท.ากรรมเคร=2องท.าล่ายความเจ้ร�ญ สุ�2งใดๆ ขุองปิ"9ม#อย"�ในนคร น#)ก0ด# ทร�พย(แล่ะธ�ญชาต�ท#2ม#อย"�ก0ด# ปิ"9ขุอยกใหั�แก�พระบ�ดาขุองเจ้�าท�)งสุ�)นขุอใหั�เวสุสุ�นดรจ้งมาเปิ>นพระราชาปิกครองในสุ#พ#ร�ฐเถิ�ด. -2 1 0 0 0 -112370 4 0 0 0

[๑๒๓๗] ขุอเดชะ สุมเด0จ้พระชนกขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�น คงจ้�กไม�

เสุด0จ้มาเปิ>น พระราชาขุองชาวสุ#พ# เพราะถิ�อยค.าขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�น ขุอใหั� สุมเด0จ้พระอ�ยกาเสุด0จ้ไปิ ทรงอภ�เษกพระบ�ดาขุองเกล่�ากระหัม�อมฉั�นด�วยราช"ปิโภค เองเถิ�ดพระเจ้�าขุ�า. -2 1 0 0 0 -112380 23 0 0 0

[๑๒๓๘] ล่.าด�บน�)น พระเจ้�าสุญช�ยได�ด.าร�สุสุ�2งเสุนาบด#ว�า กองท�พ ค=อ พล่ช�าง พล่ม�า พล่รถิ พล่เด�นเท�า จ้งผู้"กสุอดอาว�ธ (จ้งเตร#ยมใหั�พร�อมสุรรพ)ชาวน�คม พราหัมณ์(แล่ะปิ�โรหั�ตท�)งหัล่าย จ้งตามเราไปิ ถิ�ดจ้ากน�)น พวกโยธ#หักหัม=2นผู้"�ม#สุง�างาม พร�อมสุรรพด�วยเคร=2องอาว�ธย�ทธภ�ณ์ฑ(ปิระด�บด�วยผู้�าสุ#ต�างๆ ก�น จ้งตามมาเร0วพล่�น พวกโยธ#ผู้"�พร�อมสุรรพ ด�วยเคร=2องอาว�ธย�ทธภ�ณ์ฑ( ปิระด�บด�วยผู้�าสุ#ต�างๆ ก�น ค=อ พวกหันF2ง แต�งผู้�าสุ#เขุ#ยว พวกหันF2งแต�งผู้�าสุ#เหัล่=อง พวกหันF2งแต�งผู้�าสุ#แดง พวก หันF2งแต�งผู้�าสุ#ขุาว จ้งตามมาเร0วพล่�น ภ"เขุาค�นธมาทน(อ�นม#ในปิ9าหั�มพานต( สุะพร�2งไปิด�วยค�นธชาต� ดารดาษด�วยพฤกษานานาชน�ด เปิ>นท#2อาศ�ยอย"� แหั�งหัม"�สุ�ตว(ใหัญ�ๆ แล่ะม#ต�นไม�เปิ>นท�พยโอสุถิ ย�อมสุว�างไสุวแล่ะ หัอมไปิท�2วท�ศ ฉั�นใด เหัล่�าโยธ#ท�)งหัล่าย ผู้"�พร�อมสุรรพด�วยเคร=2อง อาว�ธย�ทธภ�ณ์ฑ( จ้งตามมาเร0วพล่�น ก0จ้งร� �งเร=องแล่ะม#เก#ยรต�ฟ� Oงขุจ้รไปิ ฉั�นน�)น ถิ�ดจ้ากน�)น จ้งจ้�ดช�างท#2สุ"งใหัญ�หัม=2นสุ#2พ�น ม#สุายร�ดปิระคนทอง ม#เคร=2องปิระด�บแล่ะเคร=2องปิกคล่�มศ#รษะอ�นขุจ้�ตด�วยทอง ม#นายควาญช�างถิ=อโตมร แล่ะขุอขุF)นขุ#2คอปิระจ้.าเตร#ยมพร�อมสุรรพ ปิระด�บปิระดาอย�าง สุวยงาม จ้งตามมาเร0วพล่�น ถิ�ดจ้ากน�)น จ้งจ้�ดม�าสุ�นธพชาต�อาชาไนยอ�นม#ฝ่Rเท�าจ้�ดหัม=2นสุ#2พ�น พร�อมด�วยนายควาญม�าปิระด�บปิระดาด�วยอล่�งการ ถิ=อแสุ�แล่ะเกาท�ณ์ฑ( ผู้"กสุอดเคร=2องรบขุF)นปิระจ้.าหัล่�ง จ้งตาม มาเร0วพล่�น ถิ�ดจ้ากน�)นจ้งจ้�ดกระบวนรถิรบหัม=2นสุ#2พ�น ม#ก.ากงอ�นหั��ม ด�วยเหัล่0กเร=อนรถิว�จ้�ตรด�วย แล่ะจ้งยกธงขุF)นปิ*กบนรถิน�)นๆ พวก นายขุม�งธน"ผู้"�ย�งได�แม�นย.า เปิ>นคนคล่�องแคล่�วในรถิท�)งหัล่ายจ้งเตร#ยม โล่�หั( เกราะแล่ะเกาท�ณ์ฑ(ไว�ใหั�เสุร0จ้ พล่โยธ#เหัล่�าน#) จ้งตระเตร#ยมใหั�พร�อมร#บตามมา.-2 1 0 0 0 -112390 14 0 0 0

[๑๒๓๙] เวสุสุ�นดรโอรสุขุองเรา จ้�กเสุด0จ้มาโดยมรรคาใดๆ ตามมรรคาน�)นๆ จ้งใหั�โปิรยขุ�าวตอก ดอกไม� มาล่�ย ขุองหัอมแล่ะเคร=2องล่"บไล่� แล่ะ จ้งใหั�ต�)งเคร=2องบ"ชาอ�นม#ค�าร�บเสุด0จ้ ในบ�านหันF2งๆ จ้งใหั�ต�)งหัม�อสุ�ราเมร�ย ร�บไว� บ�านล่ะร�อยๆ รายไปิตามมรรคาท#2เวสุสุ�นดรโอรสุขุองเราจ้�กเสุด0จ้มา จ้งใหั�ต�)งม�งสุาหัารแล่ะขุนม เช�น ขุนมแตกงา ขุนมก�มมาสุ อ�น ปิร�งด�วยเน=)อปิล่า รายไปิตามมรรคาท#2เวสุสุ�นดรโอรสุขุองเราจ้�กเสุด0จ้มา จ้งใหั�ต�)งเนยใสุ น.)าม�น นมสุ�ม นมสุด ขุนมท#2ท.าด�วยขุ�าวฟ9างแล่ะ สุ�ราเปิ>นอ�นมาก รายไปิตามมรรคาท#2เวสุสุ�นดรโอรสุขุองเราจ้�กเสุด0จ้มา ใหั�ม#พน�กงานว�เศษท�)งคร�วหัวานแล่ะคร�วคาว จ้�ดต�)งไว�เล่#)ยงปิระชาชนท�2วไปิ ใหั�ม#มหัรสุพฟOอนร.าขุ�บร�องท�กๆ อย�าง เพล่งปิรบม=อ

กล่องยาวช�างขุ�บเสุภาอ�นบรรเทาความเศร�าโศก พวกมโหัร#จ้งเล่�นดนตร#ด#ดพ�ณ์พร�อมท�)งกล่องน�อยกล่องใหัญ� เปิ9าสุ�งขุ( ต#กล่องหัน�าเด#ยว ตะโพน บ�ณ์เฑาะว( สุ�งขุ( จ้ะเขุ� กล่องใหัญ� กล่องเล่0ก รายไปิตามมรรคาท#2 เวสุสุ�นดรโอรสุขุองเราจ้�กเสุด0จ้มา.-2 1 0 0 0 -112400 15 0 0 0

[๑๒๔๐] กองท�พขุองสุ#พ#ร�ฐเปิ>นกองท�พใหัญ� อ�นจ้�ดเปิ>นกระบวนต�)งไว�เสุร0จ้แล่�ว น�)น ม#พระชาล่#ราชก�มารเปิ>นผู้"�น.าทาง ได�ยาตราไปิย�งเขุาวงกต ช�างก�ญชร ต�วปิระเสุร�ฐม#อาย� ๖๐ ปิR ม#สุายร�ดปิระคนทอง ผู้"กตกแต�งไว� บ�นล่=อ ก�องโกญจ้นาทกระหัF2มอย"� เหัล่�าม�าอาชาไนยย�อมแผู้ดเสุ#ยงด�งสุน�2น เสุ#ยงกงรถิด�งกFกก�อง ธ�ล่#ล่ะอองฟ� Oงตระหัล่บนภากาศ กองท�พขุองสุ#พ#ร�ฐอ�น จ้�ดเปิ>นกระบวนยาตราไปิเปิ>นกองท�พใหัญ� สุามารถิจ้ะท.าล่ายล่�างราช ด�สุกรได� ม#พระชาล่#ราชก�มารเปิ>นผู้"�น.าทาง ได�ยาตราไปิย�งเขุาวงกต พระเจ้�าสุญช�ยพร�อมด�วยราชบร�พารเหัล่�าน�)นเสุด0จ้เขุ�าปิ9าใหัญ� ซ่F2งม#ต�นไม� ม#ก�2งก�านมาก ม#น.)ามาก ดารดาษไปิด�วยไม�ดอกแล่ะไม�ผู้ล่ท�)งสุองอย�างในปิ9าใหัญ�น�)น ฝ่"งว�หัคเปิ>นอ�นมากหัล่ากๆ สุ# ม#เสุ#ยงกล่มกล่�อมหัวาน ไพเราะเกาะอย"�บนต�นไม�อ�นเผู้ล่0ดดอกตามฤด"กาล่ ร�องปิระสุานเสุ#ยงเสุ#ยงระเบงเปิ>นค"�ๆ พระเจ้�าสุญช�ยพร�อมท�)งราชบร�พารเหัล่�าน�)น เสุด0จ้ไปิระยะทางไกล่ล่�วงหัล่ายว�นหัล่ายค=น จ้Fงบรรล่�ถิFงปิระเทศท#2พระเวสุสุ�นดรปิระท�บอย"�. (น#)) ช=2อมหัาราชบรรพ.-2 1 0 0 0 -112410 9 0 0 0

[๑๒๔๑] พระเวสุสุ�นดรได�ทรงสุด�บเสุ#ยงกFกก�องแหั�งกองพล่เหัล่�าน�)น ก0ตกพระท�ย กล่�วเสุด0จ้ขุF)นภ"เขุา ทรงหัวาดกล่�วทอดพระเนตรด"กองพล่เสุนา ตร�สุว�า ด"กรม�ทร# เช�ญมาด"ซ่� เสุ#ยงอ�นกFกก�องเช�นใดในปิ9า ม�าอาชาไนยสุ�งเสุ#ยง ร�องกFกก�อง เหั0นปิล่ายธงปิล่�วไสุว นายพรานไพรท�)งหัล่ายขุFงขุ�ายล่�อม ฝ่"งเน=)อในปิ9า ไล่�ต�อนใหั�ตกล่งในหัล่�ม แล่�วไล่�ท�2มแทงด�วยหัอก เล่=อก เอาแต�ต�วพ#ๆ ฉั�นใด เราท�)งสุองก0ฉั�นน�)น เปิ>นผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ด ถิ"กขุ�บไล่�จ้ากแว�นแคว�นมาอย"�ในปิ9า ย�อมเปิ>นผู้"�ต�องตกอย"�ในเง=)อมม=อขุองพวก อม�ตรเปิ>นแน� ด"เอาเถิ�ดซ่F2งบ�คคล่ผู้"�ปิระหัารคนไม�ม#ก.าล่�ง.-2 1 0 0 0 -112420 3 0 0 0

[๑๒๔๒] พวกอม�ตรไม�พFงย.2าย#พระองค( เปิร#ยบเหัม=อนไฟในหั�วงน.)า ฉัะน�)น ขุอพระองค(จ้งระล่FกถิFงขุ�อน�)นแหัล่ะ แต�น#)ไปิจ้ะพFงม#แต�ความสุว�สุด#โดยแท�. -2 1 0 0 0 -112430 2 0 0 0

[๑๒๔๓] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรราชเสุด0จ้ล่งจ้ากภ"เขุาแล่�วปิระท�บน�2ง

ในบรรณ์ ศาล่า ทรงท.าพระมน�สุใหั�ม�2นคง. -2 1 0 0 0 -112440 6 0 0 0

[๑๒๔๔] พระบ�ดาด.าร�สุสุ�2งใหั�กล่�บรถิ ใหั�ปิระเท#ยบกระบวนท�พไว�แล่�วเสุด0จ้เขุ�าไปิหัาพระราชโอรสุผู้"�ปิระท�บอย"�ในปิ9าเด#ยวดาย เสุด0จ้ล่งจ้ากคอช�างพระท#2น�2ง ต�น ทรงเฉัว#ยงพระอ�งสุาปิระนมพระหั�ตถิ( แวดล่�อมด�วยหัม"�อ.ามาตย( เสุด0จ้เขุ�าไปิเพ=2อทรงอภ�เษกพระราชโอรสุ ณ์ ท#2น�)น ท�าวเธอได�ทอดพระ เนตรเหั0นพระราชโอรสุทรงเพศบรรพช�ต น�2งเขุ�าฌานอย"�ในบรรณ์ศาล่า ไม�หัว� 2นไหัวแน�วแน� ไม�ม#ภ�ยแต�ไหัน. -2 1 0 0 0 -112450 7 0 0 0

[๑๒๔๕] ก0พระเวสุสุ�นดรแล่ะพระนางเจ้�าม�ทร# ทอดพระเนตรเหั0นพระบ�ดาผู้"�ม# ความร�กในบ�ตรก.าล่�งเสุด0จ้มา ทรงต�อนร�บถิวายอภ�วาท ฝ่9ายพระนางเจ้�าม�ทร# ทรงซ่บพระเศ#ยรอภ�วาทแทบพระบาทพระสุ�สุสุ�ระกราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระสุมมต�เทพ เกล่�ากระหัม�อมฉั�นม�ทร#ผู้"�สุะใภ�ขุองพระองค( ขุอถิวายบ�งคม ณ์ พระย�คล่บาทขุองพระองค( พระเจ้�าสุญช�ยทรงสุวมกอดสุอง กษ�ตร�ย(ปิระท�บทรวง ฝ่9าพระหั�ตถิ(ล่"บพระปิฤษฎางค(อย"�ไปิมา ณ์ อาศรมน�)น.-2 1 0 0 0 -112460 4 0 0 0

[๑๒๔๖] ด"กรพระล่"กร�ก ล่"กท�)งสุองไม�ม#โรคาพาธหัร=อหันอ ล่"กท�)งสุองสุ.าราญด# หัร=อ ท�)งม"ล่ม�นผู้ล่ไม�ม#มากหัร=อ เหัล่=อบ ย�ง แล่ะสุ�ตว(เสุ=อกคล่านม# น�อยแล่หัร=อ ในปิ9าอ�นเกล่=2อนกล่�นไปิด�วยพาล่มฤค ไม�ม#มาเบ#ยดเบ#ยน แล่หัร=อ. -2 1 0 0 0 -112470 7 0 0 0

[๑๒๔๗] ขุ�าแต�พระองค(ผู้"�สุมมต�เทพ ช#ว�ตขุองขุ�าพระบาทท�)งสุองย�อมเปิ>นไปิตามม#ตามได� ขุ�าพระบาทท�)งสุองเปิ>นอย"�อย�างฝ่Mดเค=อง ช#ว�ตเปิ>นอย"�ได�ด�วยการ เท#2ยวแสุวงหัาม"ล่ผู้ล่าผู้ล่ ขุ�าแต�พระมหัาราช นายสุารถิ#ทรมานม�าใหั�หัมด ฤทธ�A ฉั�นใด ขุ�าพระบาทท�)งสุองย�อมเปิ>นผู้"�ถิ"กทรมานใหั�หัมดฤทธ�A ฉั�นน�)น ความสุ�)นฤทธ�Aย�อมทรมานขุ�าพระบาทท�)งสุอง ขุ�าแต�พระมหัาราช เม=2อ ขุ�าพระบาทท�)งสุองผู้"�ถิ"กเนรเทศโศกเศร�าอย"�ในปิ9าเน=องน�ตย( เน=)อหัน�งก0ซ่"บซ่#ด เพราะม�ได�เหั0นพระชนกชนน#.-2 1 0 0 0 -112480 6 0 0 0

[๑๒๔๘] ทายาทผู้"�ม#มโนรถิย�งไม�สุ.าเร0จ้ขุองฝ่9าพระบาทผู้"�จ้อมสุ#พ#ร�ฐ ค=อ ชาล่#แล่ะก�ณ์หัาช�นา ท�)งสุองตกอย"�ในอ.านาจ้ขุองพราหัมณ์(ผู้"�ม�ทะล่�หัยาบช�า ม�น ต�อนต#เอาชาล่#ก�ณ์หัาช�นาท�)งสุองน�)นเหัม=อนด�งโค ถิ�าพระองค(ทรงทราบ หัร=อทรงได�สุด�บขุ�าวล่"กท�)งสุองขุองพระราชบ�ตร#น�)น ขุอได�ทรงพระกร�ณ์า ตร�สุบอกแก�ขุ�าพระบาทโดยเร0วพล่�น ด�งหัมอร#บ

พยาบาล่คนท#2ถิ"กง"ก�ด ฉัะน�)นเถิ�ด.-2 1 0 0 0 -112490 2 0 0 0

[๑๒๔๙] ก�มารท�)งสุองน�)น ค=อ ชาล่#แล่ะก�ณ์หัาช�นา พ�อได�ใหั�ทร�พย(แก�พราหัมณ์( ถิ�ายมาแล่�ว ด"กรล่"กร�ก อย�ากล่�วไปิเล่ย จ้งเบาใจ้เถิ�ด. -2 1 0 0 0 -112500 3 0 0 0

[๑๒๕๐] ขุ�าแต�สุมเด0จ้พระบ�ดา ฝ่9าพระบาทไม�ม#โรคาพาธหัร=อหันอ ทรงพระสุ.าราญ ด#หัร=อ พระจ้�กษ�แหั�งพระชนกชนน#ขุองขุ�าพระบาท ย�งไม�เสุ=2อมเสุ#ยแหัล่ะหัร=อ. -2 1 0 0 0 -112510 2 0 0 0

[๑๒๕๑] ด"กรล่"กร�ก พ�อไม�ม#โรคาพาธ แล่ะสุบายด# อนF2ง จ้�กษ�แหั�งมารดาขุอง เจ้�าก0ไม�เสุ=2อมเสุ#ย.-2 1 0 0 0 -112520 2 0 0 0

[๑๒๕๒] ยวดยานขุองฝ่9าพระบาทไม�ทร�ดโทรมหัร=อ พล่พาหันะย�งใช�ได�คล่�องแคล่�ว หัร=อ ชนบทเจ้ร�ญด#อย"�หัร=อ ฝ่นไม�แล่�งหัร=อ พระเจ้�าขุ�า.-2 1 0 0 0 -112530 2 0 0 0

[๑๒๕๓] ยวดยานขุองเราไม�ทร�ดโทรม พล่พาหันะย�งใช�ได�คล่�องแคล่�ว ชนบทเจ้ร�ญด# แล่ะฝ่นไม�แล่�ง. -2 1 0 0 0 -112540 7 0 0 0

[๑๒๕๔] เม=2อสุามกษ�ตร�ย(ทรงสุนทนาก�นอย"�อย�างน#) พระมารดาผู้"�เปิ>นราชบ�ตร# ไม�ทรงฉัล่องพระบาท เสุด0จ้ด.าเน�นไปิปิรากฏท#2ปิากทวารเขุา ก0พระเวสุสุ�นดร แล่ะพระม�ทร#ทอดพระเนตรเหั0นพระมารดาผู้"�ม#ความร�กในบ�ตรก.าล่�ง เสุด0จ้มา ทรงต�อนร�บถิวายอภ�วาท ฝ่9ายพระนางเจ้�าม�ทร# ทรงซ่บเศ#ยร เกล่�าอภ�วาทแทบพระบาท พระสุ�สุสุ�กราบท"ล่ว�า ขุ�าแต�พระแม�เจ้�า เกล่�ากระหัม�อมฉั�นม�ทร#ผู้"�สุะใภ� ขุอถิวายบ�งคมพระย�คล่บาทขุองพระแม�เจ้�า.-2 1 0 0 0 -112550 5 0 0 0

[๑๒๕๕] ก0พระโอรสุท�)งสุองผู้"�เสุด0จ้มาโดยสุว�สุด#แต�ท#2ไกล่ ทอดพระเนตรเหั0น พระนางเจ้�าม�ทร# ก0คร.2าครวญว�2งเขุ�าไปิหัา ด�งหันF2งล่"กโคน�อยว�2งเขุ�าหัาแม� ฉัะน�)น สุ�วนพระนางเจ้�าม�ทร#พอทอดพระเนตรเหั0นพระโอรสุท�)งสุองผู้"� เสุด0จ้มาโดยสุว�สุด# แต�ท#2ไกล่ ทรงสุ�2นระร�วไปิท�2วพระกาย เหัม=อน แม�มดท#2ผู้#สุ�ง ฉัะน�)น น.)านมก0ไหัล่ออกจ้ากพระถิ�นท�)งค"�. -2 1 0 0 0 -112560 12 0 0 0

[๑๒๕๖] เม=2อพระญาต�ท�)งหัล่ายมาพร�อมก�นแล่�ว ขุณ์ะน�)นได�เก�ดเสุ#ยงสุน�2นกFกก�อง ภ"เขุาท�)งหัล่ายสุ�2นสุะท�าน แผู้�นด�นไหัวสุะเท=อน ฝ่นตกล่งเปิ>นท�อธาร คร�)งน�)น พระเวสุสุ�นดรราชได�สุมาคมร�วมด�วยพระญาต� ค=อ พระราชา พระเทว# พระโอรสุ พระสุ�ณ์�สุา แล่ะพระราชน�ดดาท�)งสุองพระองค( พระญาต�ท�)งหัล่ายมาปิระช�มพร�กพร�อมก�นแล่�ว ณ์ กาล่ใด ในกาล่น�)นได�เก�ดความอ�ศจ้รรย(น�าขุนพองสุยองเกล่�า ปิระชาราษฎร(ท�)งปิวงพร�อมใจ้ ก�น ปิระนมอ�ญชล่#ถิวายบ�งคมพระมหัาสุ�ตว( คร.2าครวญว�งวอนพระเวสุสุ�นดรแล่ะพระนางเจ้�าม�ทร# ในปิ9าอ�นน�าหัวาดกล่�วว�า พระองค(เปิ>น พระราชาผู้"�เปิ>นใหัญ�แหั�งขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย ขุอท�)งสุองพระองค(ทรง พระกร�ณ์าโปิรดร�บเสุวยราชสุมบ�ต�เปิ>นพระราชาแหั�งขุ�าพระบาทท�)งหัล่าย เทอญ.

(น#)) ช=2อฉัขุ�ตต�ยบรรพ. -2 1 0 0 0 -112570 2 0 0 0

[๑๒๕๗] ฝ่9าพระบาท ชาวชนบทแล่ะชาวน�คม พร�อมใจ้ก�นเนรเทศขุ�าพระบาทผู้"�ครองราชสุมบ�ต�โดยทศพ�ธราชธรรม จ้ากแว�นแคว�น. -2 1 0 0 0 -112580 3 0 0 0

[๑๒๕๘] ด"กรพระล่"กร�ก จ้ร�งท#เด#ยว การท#2พ�อขุ�บไล่�ล่"กผู้"�ไม�ม#โทษผู้�ดออกไปิจ้าก แว�นแคว�น เพราะถิ�อยค.าขุองชาวสุ#พ#น�)น ช=2อว�าพ�อได�ท.ากรรมอ�นช�2วช�า แล่ะช=2อว�าพ�อได�ท.ากรรมเคร=2องท.าล่ายความเจ้ร�ญ.-2 1 0 0 0 -112590 4 0 0 0

[๑๒๕๙] ขุF)นช=2อว�าบ�ตร ควรช�วยปิล่ดเปิล่=)องความท�กขุ(ขุองมารดาบ�ดาแล่ะพ#2น�องท#2เก�ดขุF)น เพราะเหัต�อย�างใดอย�างหันF2ง แม�ด�วยช#ว�ตขุองตน (ขุ�าแต�พระมหัาราชา เวล่าน#)เปิ>นเวล่าสุมควรท#2จ้ะสุรงสุนาน ขุอเช�ญทรงช.าระ พระสุร#ระมล่ท�นเถิ�ด พระเจ้�าขุ�า). -2 1 0 0 0 -112600 2 0 0 0

[๑๒๖๐] ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย( ทรงช.าระพระสุร#ระมล่ท�น คร�)น แล่�วไม�ทรงเพศดาบสุ. -2 1 0 0 0 -112610 12 0 0 0

[๑๒๖๑] พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย( สุระพระเกศาแล่�ว ทรงเศวตพ�สุตร(อ�นสุะอาด ทรงปิระด�บด�วยเคร=2องราชปิล่�นทนาภรณ์(ท�กอย�าง ทรงสุอดพระแสุงขุรรค(อ�นท.าใหั�ราชปิ*จ้จ้าม�ตรเกรงขุาม เสุด0จ้ขุF)นทรงพระยา ปิ*จ้จ้ยนาคเปิ>นพระคชาธาร คร�)งน�)น เหัล่�าสุหัชาต�โยธาหัาญท�)งหักหัม=2นสุวมสุอดสุรรพาว�ธแล่ะปิระด�บสุรรพาภรณ์(ล่�วนด�วยทอง เปิ>นสุง�างาม น�าด" ต�างช=2นชมย�นด# แวดล่�อมพระมหัากษ�ตร�ย(ผู้"�เปิ>นจ้อมท�พ ล่.าด�บน�)น เหัล่�าพระสุนมก.าน�ล่ขุองพระเจ้�าสุ#พ#มาปิระช�มพร�อมก�น

เช�ญพระม�ทร# ใหั�โสุรจ้สุรงด�วยสุ�คนธวาร# แล่�วท"ล่ถิวายพระพรว�า ขุอพระเวสุสุ�นดร จ้งทรงอภ�บาล่ร�กษาพระแม�เจ้�าขุองพระชาล่# แล่ะพระก�ณ์หัาช�นาท�)งสุอง พระองค(จ้งทรงบ.าร�งร�กษาพระแม�เจ้�าต�อไปิ อนF2ง ขุอพระเจ้�าสุญช�ย มหัาราช จ้งทรงค��มครองร�กษาพระแม�เจ้�าย�2งขุF)นไปิ เทอญ. -2 1 0 0 0 -112620 12 0 0 0

[๑๒๖๒] ก0พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย(แล่ะพระม�ทร# กล่�บมาได�ด.ารงในสุ�ร�ราช สุมบ�ต�น#)ตามเด�มแล่�ว ทรงระล่FกถิFงความล่.าบากขุณ์ะท#2เสุด0จ้ไปิปิระท�บอย"�ในปิ9าในกาล่ก�อน จ้Fงร�บสุ�2งใหั�น.ากล่องน�นทเภร#ไปิต#ปิระกาศท#2เว�)งว�าง หัว�างเขุาวงกต อ�นเปิ>นร�มณ์#ยสุถิาน ก0พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย(แล่ะพระม�ทร# กล่�บมาได�ด.ารงในสุ�ร�ราชสุมบ�ต�น#)ตามเด�มแล่�ว พระม�ทร# ผู้"�สุมบ"รณ์(ด�วยล่�กขุณ์า ทรงระล่FกถิFงความล่.าบากขุณ์ะท#2เสุด0จ้ไปิปิระท�บอย"�ในปิ9าในกาล่ก�อน คร�)นได�ทรงปิระสุบพระโอรสุพระธ�ดา ก0ม#พระท�ยปิราโมทย( เก�ดโสุมน�สุ ก0พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย(แล่ะพระม�ทร#ผู้"�ม#ล่�กขุณ์า กล่�บมาได�ด.ารงในสุ�ร�ราชสุมบ�ต�น#)ตามเด�มแล่�ว ทรงระล่FกถิFง ความล่.าบากขุณ์ะท#2เสุด0จ้ไปิปิระท�บอย"�ในปิ9าในกาล่ก�อน แล่ะได�มาอย"�ร �วมก�บพระโอรสุแล่ะพระธ�ดา จ้Fงม#พระหัฤท�ยช=2นชมย�นด#ปิต�โสุมน�สุ.-2 1 0 0 0 -112630 8 0 0 0

[๑๒๖๓] ด"กรล่"กร�กท�)งสุอง ในกาล่ก�อน ค=อ เม=2อพราหัมณ์(น.าล่"กท�)งสุองไปิ แม� ม#ความปิรารถินาล่"กท�)งสุอง แม�จ้Fงได�บ.าเพ0ญว�ตรน#) ค=อ แม�บร�โภคอาหัารว�นล่ะคร�)ง นอนเหัน=อพ=)นแผู้�นด�นเปิ>นน�ตย( ว�ตรขุองแม�น�)นสุ.าเร0จ้ แล่�วในว�นน#) เพราะได�พบพระล่"กท�)งสุองแล่�ว ด"กรล่"กร�กท�)งสุอง ขุอความโสุมน�สุอ�นเก�ดจ้ากแม�แล่ะแม�ท#2เก�ดจ้ากพระบ�ดา จ้งค��มครองล่"กอนF2งเล่�า ขุอพระเจ้�าสุญช�ยมหัาราช จ้งทรงอภ�บาล่ร�กษาล่"ก บ�ญก�ศล่ อย�างใดอย�างหันF2ง ท#2แม�ก0ด# พระบ�ดาขุองล่"กก0ด# กระท.าแล่�วม#อย"� ด�วยบ�ญก�ศล่ท�)งหัมดน�)น ขุอใหั�ล่"กจ้งเปิ>นผู้"�ไม�แก�ตาย. -2 1 0 0 0 -112640 28 0 0 0

[๑๒๖๔] พระนางม�ทร#จ้ะทรงงดงามด�วยพระภ"ษาอย�างใด สุมเด0จ้พระผู้�สุด#สุ�สุสุ� ราชเทว#ก0ทรงจ้�ดพระภ"ษาอย�างน�)น ค=อ พระภ"ษาก�ปิปิาสุ�กพ�ตร โกสุ�ย พ�ตร โขุมพ�ตร แล่ะโกท�มพรพ�ตร สุ�งไปิปิระทานแก�พระม�ทร#ราชสุ�ณ์�สุา พระนางม�ทร#จ้ะทรงงดงามด�วยเคร=2องปิระด�บอย�างใด พระสุ�สุสุ�ผู้�สุด# ราชเทว# ก0ทรงจ้�ดเคร=2องปิระด�บอย�างน�)น ค=อ พระธ.ามรงค(สุ�วรรณ์ร�ตน( สุร�อยพระศอนพร�ตน( สุ�งไปิปิระทานแก�พระม�ทร#ราชสุ�ณ์�สุา พระนาง ม�ทร#จ้ะทรงงดงามด�วยเคร=2องปิระด�บอย�างใด พระผู้�สุด#สุ�สุสุ�ราชเทว#ก0ทรง จ้�ดเคร=2องปิระด�บอย�างน�)น ค=อ พระวล่�ยสุ.าหัร�บปิระด�บต�นพระพาหัา พระก�ณ์ฑล่สุ.าหัร�บปิระด�บพระกรรณ์

สุายร�ดพระองค(ฝ่*งแก�วมณ์#ตาบเพชร ไปิปิระทานแก�พระม�ทร#ราชสุ�ณ์�สุา พระนางม�ทร#จ้ะทรงงดงามด�วย เคร=2องปิระด�บอย�างใด พระผู้�สุด#สุ�สุสุ�ราชเทว#ก0ทรงจ้�ดเคร=2องปิระด�บอย�างน�)น ค=อ ดอกไม�กรองเคร=2องปิระด�บพระเมาฬิ# เคร=2องปิระด�บพระนล่าตแล่ะเคร=2องปิระด�บฝ่*งแก�วมณ์#สุ#ต�างๆ ก�น ไปิปิระทานแก�พระม�ทร#ราช สุ�ณ์�สุา พระนางม�ทร#จ้ะทรงงดงามด�วยเคร=2องปิระด�บอย�างใด พระผู้�สุด# สุ�สุสุ�ราชเทว# ก0ทรงจ้�ดเคร=2องปิระด�บอย�างน�)น ค=อ เคร=2องปิระด�บพระถิ�นเคร=2องปิระด�บพระอ�งษา สุอ�)งเพชร ฉัล่องพระบาทสุ�งไปิปิระทานแก� พระม�ทร#ราชสุ�ณ์�สุา เคร=2องปิระด�บท#2สุมเด0จ้พระนางผู้�สุด#สุ�งไปิปิระทาน น�)นม#ท�)งท#2ต�องร�อยด�วยเช=อก ท�)งท#2ไม�ต�องร�อยด�วยเช=อก สุมเด0จ้พระผู้�สุด#ทรงตรวจ้ด"เคร=2องปิระด�บพระนางม�ทร# ทรงเหั0นท#2ใดย�งบกพร�องก0ร�บสุ�2งใหั�น.ามาปิระด�บเพ�2มเต�มจ้นเต0ม พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#ทรงงดงามย�2งน�ก ด�งนางเทพก�ญญาในน�นทว�น พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#สุระพระเกศา แล่�วทรงเศวตพ�สุตร( ปิระด�บด�วยอาภรณ์(ท�)งปิวง ทรงงดงามย�2งน�ก ด�งนางเทพอ�ปิสุรในดาวดFงสุ( ว�นน�)น พระนางม�ทร#ราชบ�ตร#ทรงงดงามน�าพ�ศวง ด�งต�นกล่�วยอ�นเก�ดในสุวนจ้�ตตล่ดาถิ"กล่มร.าเพยพ�ดไหัวไปิมา ฉัะน�)น พระนางม�ทร#ราชบ�ตร# ทรงม#ไรพระทนต(แดงด�งผู้ล่ต.าล่Fงสุ�กงามย�2งน�ก ม#พระโอษฐ(แดงด�งผู้ล่ไทรสุ�ก งดงามย�2งน�ก ปิานด�งก�นร#ม#ขุนปิRกงามว�จ้�ตร บ�นร�อนอย"�ในอากาศ ฉัะน�)น. -2 1 0 0 0 -112650 6 0 0 0

[๑๒๖๕] เหัล่�าพน�กงานตกแต�งตร�ณ์หั�ตถิ# ม#ว�ยปิานกล่าง อ�นเปิ>นช�างพระท#2น�2ง ต�นต�วปิระเสุร�ฐอดทนต�อหัอกซ่�ดแล่ะล่"กศร ม#งางอนงามด�งงอนรถิ ม#ก.าล่�งกล่�าหัาญ เสุร0จ้แล่�วใหั�น.ามาปิระเท#ยบเกยคอยร�บเสุด0จ้ สุมเด0จ้ พระม�ทร# เสุด0จ้ขุF)นปิระท�บบนหัล่�งตร�ณ์หั�ตถิ# อ�นม#ว�ยปิานกล่าง เปิ>น ช�างพระท#2น�2งต�นต�วปิระเสุร�ฐ อดทนต�อหัอกซ่�ดแล่ะล่"กศร ม#งางอนงามด�งงอนรถิ ม#ก.าล่�งกล่�าหัาญ. -2 1 0 0 0 -112660 15 0 0 0

[๑๒๖๖] เน=)อปิระมาณ์เท�าใดท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)น เน=)อปิระมาณ์เท�าน�)น ไม�เบ#ยดเบ#ยนก�นแล่ะก�นด�วยเดชขุองพระเวสุสุ�นดร นก ปิระมาณ์เท�าใดท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)น นกปิระมาณ์เท�าน�)นไม�เบ#ยดเบ#ยนก�นแล่ะก�นด�วยเดชขุองพระเวสุสุ�นดร เน=)อปิระมาณ์เท�าใดท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)นมาปิระช�มในท#2เด#ยวก�น ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญจ้ะเสุด0จ้กล่�บ นกปิระมาณ์เท�าใดท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)น มาปิระช�มในท#2เด#ยวก�น ในเม=2อ พระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญจ้ะเสุด0จ้กล่�บ เน=)อปิระมาณ์เท�าใด ท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)น เน=)อปิระมาณ์เท�าน�)นต�างพาก�นม#ท�กขุ( เพราะจ้ะต�องพล่�ดพรากจ้ากพระเวสุสุ�นดร ม�ได�สุ�งเสุ#ยงร�องอ�นไพเราะเหัม=อนกาล่ก�อน ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#

ร�ฐใหั�เจ้ร�ญจ้ะเสุด0จ้กล่�บ นกปิระมาณ์เท�าใด ท#2ม#อย"�ในปิ9าท�)งปิวง ณ์ เขุาวงกตน�)น นกปิระมาณ์ เท�าน�)น ต�างพาก�นม#ท�กขุ( เพราะจ้ะต�องพล่�ดพรากจ้ากพระเวสุสุ�นดร ม�ได�สุ�งเสุ#ยงอ�นไพเราะเหัม=อนในกาล่ก�อน ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�ง สุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ จ้ะเสุด0จ้กล่�บ. -2 1 0 0 0 -112670 15 0 0 0

[๑๒๖๗] ราชว�ถิ#ท#2จ้ะเสุด0จ้พระราชด.าเน�นน�)น ปิระชาราษฎร(ช�วยก�นตกแต�งราบร=2น งามว�จ้�ตร ล่าดด�วยดอกไม� ต�)งแต�เขุาวงกตท#2พระเวสุสุ�นดรราชปิระท�บอย"� ตราบเท�าถิFงพระนครเชต�ดร ล่.าด�บน�)น เหัล่�าอ.ามาตย(สุหัชาต�โยธา หัาญท�)งหักหัม=2น แต�งเคร=2องพร�อมสุรรพงามสุง�าน�าด" พาก�นตามเสุด0จ้แวดล่�อมโดยรอบ ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้กล่�บ พระนคร พระสุนมก.าน�ล่ใน พระก�มารท#2เปิ>นพระปิระย"รญาต� แล่ะบ�ตร อ.ามาตย( พวกพ�อค�าแล่ะพราหัมณ์(ท�)งหัล่าย พาก�นตามเสุด0จ้แวดล่�อม โดยรอบ ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้กล่�บพระนคร กองพล่ช�าง กองพล่ม�า กองพล่รถิ กองพล่เด�นเท�า พาก�นตามเสุด0จ้ แวดล่�อมโดยรอบ ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้กล่�บ พระนคร ชาวชนบทแล่ะชาวน�คม พร�อมใจ้ก�นมาปิระช�มแวดล่�อมอย"�โดยรอบ ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้กล่�บพระนคร เหัล่�าโยธาสุวมหัมวกแดง สุวมเกราะหัน�ง ถิ=อธน" ถิ=อโล่�หั(ด�)ง เด�น น.าหัน�า ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้กล่�บพระนคร. -2 1 0 0 0 -112680 8 0 0 0

[๑๒๖๘] กษ�ตร�ย(ท�)งหักพระองค(น�)น เสุด0จ้เขุ�าสุ"�พระนครอ�นน�าร=2นรมย( ม#ปิOอม ปิราการแล่ะทวารเปิ>นอ�นมาก บร�บ"รณ์(ด�วยขุ�าวน.)า บร�บ"รณ์(ด�วยการ ฟOอนร.าขุ�บร�องท�)งสุองอย�าง ชาวชนบทแล่ะชาวน�คมต�างช=2นชมย�นด# มาปิระช�มพร�อมก�น ในเม=2อพระเวสุสุ�นดรผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญเสุด0จ้มาถิFง เม=2อพระมหัาสุ�ตว(ผู้"�พระราชทานทร�พย(เสุด0จ้มาถิFงแล่�ว ชาวชนบทแล่ะ ชาวน�คมต�างเปิล่=)องผู้�าโพกออกโบกสุะบ�ดอย"�ไปิมา พระองค(ร�บสุ�2งใหั�น.ากล่องน�นทเภร#ไปิต#ปิระกาศในพระนคร ร�บสุ�2งใหั�ปิระกาศปิล่ดปิล่�อย สุ�ตว(ท�)งหัล่ายจ้ากเคร=2องจ้องจ้.า.-2 1 0 0 0 -112690 9 0 0 0

[๑๒๖๙] ขุณ์ะเม=2อพระเวสุสุ�นดร ผู้"�ผู้ด�งสุ#พ#ร�ฐใหั�เจ้ร�ญ เสุด0จ้เขุ�าพระนครแล่�ว ท�าว สุ�กกเทวราชทรงบรรดาล่ฝ่นเง�นใหั�ตกล่งในขุณ์ะน�)น ล่.าด�บน�)น พระเวสุสุ�นดรบรมกษ�ตร�ย(ผู้"�ม#พระปิ*ญญา ทรงบ.าเพ0ญทานแล่�ว คร�)นสุวรรคตพระองค(ก0ได�เสุด0จ้เขุ�าถิFงสุวรรค( ฉัะน#)แล่.

(น#)) ช=2อนครก�ณ์ฑ(. จ้บ มหัาเวสุสุ�นตรชาดกท#2 ๑๐.

จ้บ มหัาน�บาตชาดก.

จ้บชาดก -------------------------------