REPREZENT JANUARI 1/2008 2

SODR@INA

7

3

2

DANO^EN PRAKTIKUM

PERSONALEN DANOK NA DOHODIZMENI I DOPOLNUVAWA NAZAKONOT ZA PERSONALNIOTDANOK NA DOHODVo pa ket so Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za da nok na do bi vka do ne sen e Za ko not za iz me na i do pol nu va we na Za ko not za per so nal ni-ot da nok na do hod ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 160/07 koj vle gu vavo si la na 8 Ja nu a ri 2008 go di na. ........... 2LI^NO OSLOBODUVAWE PRIPRESMETKA NA PERSONALNIOTDANOK NA PLATI .................................... 515-TI FEVRUARI 2008 GODINAKRAEN ROK ZA DOSTAVUVAWEOBRAZEC PDD-GI ..........................................8GODI[NA DANO^NA PRIJAVAZA PERSONALEN DANOK ZA 2007GODINA - OBRAZEC PDD-GDP............... 13

DANOK NA DOBIVKAIZMENI I DOPOLNUVAWANA ZAKONOT ZA DANOK NA DOBIVKAZa ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za da no kot na do bi vka,e ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 160/07, a se pri me nu va od 8 Ja nu a ri 2008 go di na, osven odred bi te na Gla va ta VII-a - Po ed no sta ven da no ~en re ̀ im za tr gov ski te dru{ tva od ovoj za kon koi}e se od ne su va at i za 2007 go di na. ........2115-TI FEVRUARI 2008 GODINAKRAEN ROK ZA DOSTAVUVAWEOBRAZEC DD-I ............................................. 24

1

TRGOVSKI DRU[TVA

IZMENI VO ZAKONOT ZA EDNO[ALTERSKI SISTEM .....................................3

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

DELOVNOTO PLANIRAWE KAKO OSNOVANA INTERNIOT NADZOR NA RABOTEWETO ............................................................7

BANKI

PRESMETUVAWE I EVIDENTIRAWE NA POSEBNATAREZERVA KAJ BANKITE I [TEDILNICITE (II DEL) .........................................15

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

ZNA^EWE I ULOGA NA STANDARDITE ZAVNATRE[NA KONTROLA VO JAVNIOT SEKTOR ..................................................27

PLATEN PROMET

GOTOVINSKO PLA]AWE .................................................................................................32

INFORMACII .............................................................................................................................35

CONTENTS AND ENGLISH SUMMARIES .................................................................................36

TRGOVSKI DRU[TVAIZMENI VO

ZAKONOT ZAEDNO[ALTERSKI

SISTEM

So iz me ni te na Za ko not za ed no-{al ter ski ot si stem i za vo de we na tr gov ski ot re gi star i re gi star na

dru gi prav ni li ca se skra tu va ro kot za iz da va we na re {e ni e to za upis od tri ra bot ni de na na 4 ~a sa od mo men-tot na do sta vu va we to na komp let na-ta do ku men ta ci ja. So no vi te iz me ni

na Za ko not, isto ta ka, se vo ve du va op {ta kla u zu la za biz nis i se pro pi-

{u va po se ben Obra zec SPD - Reka-pitular koj sub je kti te }e mo ra da go

do sta vu va at vo ro kot na do sta vu va we-to na go di{ na ta sme tka, po~nuvaj}i od godi{nata smetka za 2007 godina.

UPRAVUVA^KOSMETKOVODSTVO

DELOVNOTOPLANIRAWE KAKO

OSNOVA NA INTERNIOTNADZOR NA RABOTEWETO

Se koe pla ni ra we e gle da we vo id ni-na ta. Pa le ta ta na pla no vi e mno gu

go le ma, no na pr vo me sto se ko ga{ se istak nu va de lov no to pla ni ra we. Ne go-

va os nov na cel e pro cen ka na id ni te na sta ni i soz da va we na os no va za

kon tro la. So pla ni ra we to sede fi ni ra at ce li te i se od bi ra

stra te gi ja za os tva ru va we nao~e ku va ni te re zul ta ti.

BUXETI I BUXETSKIKORISNICIZNA^EWE I ULOGANA STANDARDITE ZAVNATRE[NA KONTROLAVO JAVNIOT SEKTOROb vr ska za imp le men ta ci ja na pro-pi {a ni te stan dar di za vna tre{ na kon tro la ima at ko ris ni ci te na sreds tva od: Bu xe tot na Republika Makedonija, Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe, Fon dot za zdrav stve no osi gu ru va we na Ma-ke do ni ja, Fon dot za ma gi stral ni i re gi o nal ni pa ti {ta, Agen ci ja-ta za vra bo tu va we na Republika Makedonija, op {ti ni te i gra dot Skop je, agen ci i te i dru gi te in sti-tu cii os no va ni so za kon, jav ni te pret pri ja ti ja, jav ni te usta no vi i dru gi te prav ni li ca koi se vo dr-`av na sops tve nost.

PLATEN PROMETGOTOVINSKOPLA]AWEEden od na ~i ni te na pla }a we e go to vin sko to pla }a we koe op fa-}a pre da va we i pri ma we pa ri vo go to vo me |u u~es ni ci te vo plat ni ot pro met, up la ta na dne ven pa zar i po di ga we pa ri od transak ci skite sme tki koi prav ni te li ca gi ima at otvo re no vo banki te. Isto ta ka so pa ri vo go to vo mo ̀ e da se pla }a na gra |a ni osven za na me ni koi spo red za konski te pro pi si se ogra ni ~e ni.

VNATRE[NA KONTROLA

27

Eden od na ~i ni te na pla }a we e

32

1 Rafajlovski konsalting

Nositel na materijalnite prava na napisite e izdava~ot. Zabraneto e prepe~atuvawe, kopirawe i umno`uvawe na napisite ili nivni delovi bez prethodno obezbedena soglasnost od izdava~ot.

PO^ITUVANI KOMITENTI!

Zad nas se novogodi{nite i bo`iknite praznici. Se razbira i pre~ekot na staro-novata godina. Site ovie denovi na praznuvawe siguren sum né relaksiraa i sozdadoa sila i motivi za natamo{no kvalitetno rabotewe.

Godinata {to e pred nas, vpro~em kako i minata-ta, siguren sum }e donese mnogu predizvici, osobeno vo sverata na zakonodavstvoto vo site oblasti, pa i vo smetkovodstvoto i dano~nata politika, {to }e zna~i na{e celosno posvetuvawe za zaedni~ka razrabotka i za nivno soodvetno prezentirawe.

Obrnuvam vnimanie do site na{i komitenti, kako i nivnite prijateli deka na zadnata stranica od ova spisanie ja dobivate pokanata za sovetuvawe za godi{nata smetka za 2007 godina so kratka naznaka kade se }e gi odr`ime sovetuvawata, vo koj period i od kolku ~asot. Se nadevame deka i ovoj pat, kako i dosega, so soodvetno vnimanie }e go prosledite ova sovetuvawe, bidej}i, spored Va{e ka`uvawe, mnogu }e Vi pridonese za sostavuvawe na godi{nata smetka. Na tie sovetuvawa }e se obideme, a veruvame deka za toa sme podgotveni, so ogled na kadarot {to go imame, da odgovorime na site dilemi i da gi nadmineme nere{enite pra{awa {to mo`ebi }e Vi pravat problem pri sostavuvaweto na godi{nata smetka.

Kako {to zabele`uvate, nie sme tradicionalisti. Na na{ite komitenti, bez ogled na mo}ta, nudime sovetuvawa na soodvetni mesta vo na{ava ubava tatkovina. So drugi zborovi toa zna~i deka tuka Ve o~ekuvame vo pogolem broj i oti bez patuvawe vo stranstvo mnogu podobro i poefikasno }e si ja zavr{ime zadadenata zada~a.

Vo prodol`enie nakratko za sodr`inite {to gi imate vo ovoj na{ i Va{ Reprezent. Izmenite vo Zakonot za edno{alterski sistem se ~ini e edna od temite {to se nametnuvaat kako potreba za nama luvawe na formalnostite {to go ote`nuvaat zapo~nuvaweto biznis vo na{ava zemja. So Zakonot za izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za edno{alterski sistem i za vodewe na trgovskiot registar i registar na

1

Izdava~ Rafajlovski konsal ting Smetka 210-0522737201-81, vo NLB Tutunska banka AD - Skopje

Dano~en broj MK 4030998343900, Glaven i odgovoren urednik Goran Rafajlovski Urednik Jasmina Rafajlovska Izdava~ki sovet D-r Elena Gradi{ka, M-r Trajan Niko loski, Goran Rafajlovski,

Jan~e Lekovski, D-r Bor~e Davitkovski Redakciski odbor Vojko Rafajlovski, Sezair Rexepagi}, Jasmina Rafajlovska, Stojko Paunovski,

@arko Mihajlovski, M-r Etem Iseni, Sofija Jan~eva Bel~eva, Mirka Aleksandrova Tehni~ki urednik Leopoldina Ga}eva Adresa ul. Orce Nikolov br. 190, P. fah 710 Skopje,

www.rafajlovski.com.mk; e-mail adresa: reprezent@rafajlovski.com.mk Telefoni Soveti i pretplata: 02/3088-900; Faks: 02/3088-912 Pe~ati

drugi pravni lica se skratuvaat rokovite na vnesuvawe na edinstveniot dano~en broj EDB vo postapkata za registracija od 20 ~asa na 90 minuti, odnosno rokot za izdavawe re{enie za upis se skratuva od 3 rabotni dena na samo 4 ~asa od momentot na dostavuvaweto na kompletnata dokumentacija. Natamu se osvrnuvame na delovnoto planirawe kako osnova na interniot nadzor na raboteweto. Soodvetniot nadzor vklu~uva interna revizija i sistem na interni kontroli. Vo nizot na instrumentite za kontrola, planiraweto zazema centralno mesto.

Ovoj pat Dano~niot praktikum e malku poobemen, bidej}i stanuva zbor za pogolem broj izmeni vo oblasta na danocite. Da nabroime samo: izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za personalniot danok na dohod, izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za danokot na dobivka i drugo.

Ne sakam da Ve optovaruvam so sodr`inite, bi dej}i sigurno }e go pro~itate ona {to Ve inte-resira. U{te edna{ Ve pokanuvam da se vidime na na{ite sovetuvawa.

So po~it,Goran Rafajlovski

3 Rafajlovski konsalting

TRGOVSKI DRU[TVA

3

Пo tre ba ta od na ma lu va we na for mal no sti te koi go ote` nu va at ot po~ nu va we to biz nis vo Re pub-

li ka Ma ke do ni ja se glav ni pri ~i ni za do nesu va we na Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za ed no {al ter ski si stem i za vo de we na tr gov ski ot re gi star i re gi star na dru gi prav ni li ca ("Slu`-ben ves nik na RM", broj 150/07) koj e vo si la od 20 De kem vri 2007 go di na. So iz me ni te na Za ko not za ed no {al ter ski ot si stem i za vo de we na tr gov ski ot re gi star i re gi star na dru gi prav ni li ca ("Slu` ben ves nik na RM", broj 84/05...150/07, vo na ta mo{ ni ot tekst: Za ko not) se skra tu va at ro ko vi te na vne su va we na edins tve ni ot da no ~en broj EDB vo po stap ka ta za re gi stra ci ja od 20 ~a sa na 90 mi nu ti, od nos no ro kot za iz da va we na re {e ni e to za upis se skra tu va od tri

ШТО Е НОВО ВО ЗАКОНОТ?

ZNA ̂ E WE NA PO I MI TE

UPO TRE BE NI VO ZA KO NOT

^len 1 - iz me net

Vo ~le not 1 od Za ko not vo koj se ure de ni de fi ni ci i te na upo-tre be ni te po i mi so iz me ni te na Za ko not vo ve de ni se sled ni te iz-me ni i toa:

1) Ka ko nov po im se vo ve du va "Glav na pri hod na {i fra" {to se so stoi od bro e vi i bu kvi so koi se oz na ~u va dej no sta {to ima naj go le mo u~es tvo vo stru ktu ra ta na os tva re ni te pri ho di na sub-jektot na upis sog las no Na ci o nal-nata klasifi ka ci ja na dej no sti te (NKD);

2) Na me sto po i mot "Pre te` na dej nost", vo ve den e po i mot "Op {ta kla u zu la za biz nis" {to pre sta vu-va naz na ka de ka sub je ktot na upis vo tr gov ski ot re gi star mo ̀ e da gi vr {i si te dej no sti sog las no Na ci o nal na ta kla si fi ka ci ja na dej no sti (NKD) i

3) Vo ve den e nov po im "Pri o-ri tet na dej nost" {to pre sta vu va

ra bot ni de na na 4 ~a sa od mo men tot na do sta vu va we-to na komp let na ta do ku men ta ci ja. So no vi te iz me ni na Za ko not, isto ta ka, se vo ve du va op {ta kla u zu la za biz nis i se pro pi {u va po se ben Obra zec SPD - Rekapitular koj sub je kti te }e mo ra da go do sta vu va-at vo ro kot na do sta vu va we to na go di{ na ta sme tka, po~nuvaj}i od godi{nata smetka za 2007 godina.

O~e ku va wa ta na za ko no da ve cot se de ka po ed no-sta vu va we to na za kon ska ta re gu la ti va }e pri do ne-se za zgo le mu va we na stran ski te in ve sti cii vo RM, zgo le men broj na no vi tr gov ski dru{ tva i po vi sok rej ting na Re pub li ka Ma ke do ni ja vo svet ski ram ki vo od nos na ot po~ nu va we to i vo de we to biz nis.

Vo pro dol ̀ e nie po de tal no }e se osvr ne me na na ve de ni te za kon ski no vi ni.

dej nost od NKD so ~ie vr {e we sub je ktot na upis ima na me ra da os tva ri naj go lem del od vkup ni ot pri hod vo pr va ta go di na vo ko ja iz vr {il re gi stra ci ja.

RA BO TI KOI SE VR [AT PRE KU

ED NO [AL TER SKI OT SI STEM

^len 4 - do pol net

Vo ~le not 4 od Za ko not iz vr {e-no e ter mi no lo {ko usog la su va we na re gi stri ra na ta pre te` na dej-nost so pri o ri tet na dej nost ka ko ra bo ta {to se re a li zi ra pre ku ed-no {al ter ski ot si stem, a Cen tral-ni ot re gi star sta nu va od go vor na in sti tu ci ja i za do de lu va we na glav na pri hod na {i fra. Cen tral-ni ot re gi star so do pol nu va we to na ovoj ~len vr {i i:

vne su va we na po da to ci za pr vo to vra bo tu va we na li ca ta ov-la ste ni za za sta pu va we (za stap nik po za kon) na sub je kti te na upis i niv no vklu ~u va we vo za dol ̀ i tel-no to so ci jal no osi gu ru va we (pen-zi sko, in va lid sko i zdrav stve no osi gu ru va we) do kol ku e pod ne se na pri ja va i

da va we na ele ktron ski ser ti-fi ka ti na sub je kti te na upis koi se iz da de ni od ov la ste ni te iz da va-~i na ele ktron ski ser ti fi ka ti.

OP [TA KLA U ZU LA ZA BIZ NIS

^len 7 - nov

So no vi ot ~len 7 za ko no da ve cot ja vo ve du va op {ta ta kla u zu la za biz nis i ja raz ra bo tu va smis la ta, zna ~e we to i do de lu va we to na na ve-de na ta kla u zu la. Op {ta ta kla u zu-la za biz nis zna ~i de ka sub je ktot na upis vo tr gov ski ot re gi star slo bod no mo ̀ e da se za ni ma va so si te dej no sti sog las no NKD i ne ma ob vr ska da bi ra i da me nu va pre te` na dej nost.

So op {ta ta kla u zu la za biz nis se uki nu va at biz nis for mal no sti-te koi do se ga se ba raa pri os no-va we to i ra bo te we to so fir ma (upi {u va we i me nu va we pre te` na dej nost pod za ka na od kaz ne ni sank-cii) i se ovoz mo ̀ u va se koj sub jekt br zo i vo za vis nost od us lo vi te na pa za rot da bi de po sto ja no pri la go-den da ja vr {i se ko ja dej nost za ko ja }e se od lu ~i.

ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗАЕДНОШАЛТЕРСКИ СИСТЕМ

Goran RAFAJLOVSKI

TRGOVSKI DRU[TVA

REPREZENT JANUARI 1/2008 44

Vo stav 2 od ovoj ~len za ko no da-ve cot osta va ogra ni ~u va we spo red koe po isk lu ~ok za dej no sti te za koi spo red NKD so za kon e pro pi-{a no da se vr {at sa mo vrz os no va na sog las nost, doz vo la ili drug akt na dr ̀ a ven or gan, sub je ktot na upis da mo ̀ e da gi vr {i otka ko za dej no sti te }e do bie sog las nost, doz vo la ili drug akt na dr ̀ a ven or gan sog las no so za kon.

Pri mer:

Do kol ku tr gov sko dru{ tvo koe e vo postapka na upis sa ka da se za ni ma va so pro met na far ma cev-tski pro iz vo di mo ra da do bie doz-vo la od nad le ̀ en or gan sog las no Za ko not za zdrav stve na za {ti ta ("Slu` ben ves nik na RM", broj 38/91...5/07).

PRI O RI TET NA DEJ NOST

^len 7a - nov

So no vi ot ~len 7-a Za ko no da ve-cot go vo ve du va po i mot pri o ri tet na dej nost za po tre bi te na Cen tral ni-ot re gi star i ista ta e od pri vre men ka ra kter. Ime no cel ta e no vi te sub je kti na upis vo pr va ta go di na od niv no to po ste we, se do pod ne-su va we to na go di{ na ta sme tka i pr vi ot obra zec za ras pre del ba na os tva re ni te pri ho di, (za vre me na per i o dot ko ga se u {te ne e voz mo` no da im se opre de li glav na ta pri hod na {i fra), da se ovoz mo ̀ i tie se pak da se kla si fi ci ra at po dej nost vo ba za ta na po da to ci na Cen tral ni-ot re gi star. Po pod ne su va we to na pr vi ot obra zec za ras pre del ba na pri ho di te, pri o ri tet na ta dej nost pre sta nu va, a Cen tral ni ot re gi star avto mat ski ele ktron ski ge ne ri ra glav na pri hod na {i fra za onaa dej-nost ko ja ima naj go le mo u~es tvo vo pri ho di te i ja me nu va na go di{ no ni vo ako se is pol ne ti us lo vi te za toa. Pri o ri tet na ta dej nost ne ja isk-lu ~u va, ni tu ogra ni ~u va pri me na ta na op {ta ta kla u zu la za biz nis vo od nos na ni tu eden sub jekt na upis.

US LO VI I NA ̂ IN NA

DO DE LU VA WE I ME NU VA WE NA

GLAV NA TA PRI HOD NA [I FRA

^len 9 - iz me net

Vo ~le not 9 koj gi ure du va {e us lo vi te za pro me na na pre te` na ta dej nost, so iz me ni se vo ve du va glav-na ta pri hod na {i fra. Glav na ta pri hod na {i fra tre ba da se vo ve de za toa {to Cen tral ni ot re gi star vrz os no va na ista ta }e ge ne ri ra to~-ni po da to ci za ras pre de le no sta po dej no sti na dru{ tva ta vo Re pub li ka Ma ke do ni ja vrz os no va na naj go le mi-te os tva re ni te pri ho di. Ovie po da-to ci se ne op hod ni vo ra bo te we to i go izra bo tka ta na pro ek ci i te vo oblasta na monetarno fiskalnata politika i vkupnata ekonomska politika od strana na Mi ni sters-tvo to za fi nan sii, Na rod na ban ka na Re pub li ka Ma ke do ni ja, Dr ̀ a ven za vod za sta ti sti ka ka ko i na na u~ ni usta no vi od ob la sta na eko no mi ja ta koi do se ga se izv le ku vaa od pre te`-na ta dej nost.

Glav na ta pri hod na {i fra }e bi de so od vet na na dej no sta od ko ja e os tva ren naj go lem pri hod vo te-kov na ta go di na, }e bi de so od vet na na {i fra ta po NKD i }e se do de-lu va avto mat ski i ele ktron ski od Cen tral ni ot re gi star. Nej zi na os-no va }e bi dat os tva re ni te pri ho di pri ka ̀ a ni na po se ben Obra zec za ras pre del ba na os tva re ni te pri ho-di po dej no sti na sub je ktot za pret-hod na ta go di na, a koj podetalno }e go pri ka ̀ e me vo tek stot za ~le not 23-a. Cen tral ni ot re gi star avto-mat ski vr {i pro ver ka na glav na-ta pri hod na {i fra i vo slu ~aj da utvr di de ka naj go le mi ot os tva ren pri hod e od dru ga dej nost, raz li~-na od onaa ~i ja pri hod na {i fra e upi {a na ka ko glav na, }e ja vne se za glav na {i fra ta na dej no sta od ko ja e os tva ren naj go le mi ot pri hod. Za no vi te sub je kti koi }e bi dat upi-{a ni vo tr gov ski ot re gi star, se do pod ne su va we to na pr vi ot Obra-zec za ras pre del ba na os tva re ni te pri ho di po dej no sti, }e im bi de

do de le na glav na pri hod na {i fra vrz os no va na iz bra na ta i upi {a na pri o ri tet na dej nost.

NA ̂ IN NA VNE SU VA WE NA EDB

NA SUB JE KTOT NA UPIS

^len 11 stav 3 - iz me net

Sog las no no va ta so dr ̀ i na na ~len 11 stav 3, Upra va ta za jav ni pri ho di do sta vu va we to na EDB (edins tve ni ot da no ~en broj) go vr-{i vo rok od 90 mi nu ti (na me sto 20 ~a sa) od do sta vu va we to na po da-to ci te od stra na na Cen tral ni ot re gi star.

SME TKA NA SUB JE KTOT NA UPIS

^len 12 - iz me net

Sub je ktot na upis iz bi ra ban ka vo ko ja }e ja otvo ri pr va ta sme tka, a po da to ci te za ban ka ta vo ko ja }e ja otvo ri pr va ta sme tka, sub je ktot gi vne su va vo Pri ja va ta za upis vo tr gov ski ot re gi star. Otvo ra we to na pr va ta sme tka na sub je ktot na upis se vr {i so ele ktron ska raz me-na na pra tki vo re al no vre me me |u de lov na ta ban ka vo ko ja se otvo ra pr va ta sme tka i Cen tral ni ot re gi-star, pre ku edins tve ni ot re gi star na trans ak ci ski sme tki.

VNE SU VA WE PO DA TO CI

ZA PR VO TO VRA BO TU VA WE

NA LI CA TA OV LA STE NI

ZA ZA STA PU VA WE

^len 12-a - nov

Ka ko {to ve }e na po me nav me Cen tral ni ot re gi star vne su va po-da to ci za pr vo to vra bo tu va we na li ca ta ov la ste ni za za sta pu va we (za stap nik po za kon), do kol ku e pod ne se na pri ja va od sub je ktot za upis. Vne su va we to na po da to ci za pr vo to vra bo tu va we na li ca ta ov-la ste ni za za sta pu va we (za stap nik po za kon) i niv no to vklu ~u va we vo za dol ̀ i tel no to so ci jal no osi gu ru-va we (pen zi sko, in va lid sko i zdrav-stve no osi gu ru va we), Cen tral ni ot re gi star go vr {i ele ktron ski,

5 Rafajlovski konsalting

TRGOVSKI DRU[TVA

5

pre ku ele ktron sko po vr zu va we na svo i te re gi stri so re gi stri te i ba zi te na po da to ci ko i {to se vo-dat vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we, Fon dot za pen zi sko to i in va lid-sko to osi gu ru va we i Fon dot za zdrav stve no osi gu ru va we.

ELE KTRON SKI SER TI FI KAT

^len 12 - b - nov

Cen tral ni ot re gi star ka ko lo-kal na re gi stra ci o na kan ce la ri ja da va ele ktron ski ser ti fi ka ti na sub je kti te na upis iz da de ni od stra na na ov la ste ni te iz da va ~i na ele ktron ski ser ti fi ka ti. Cen-tral ni ot re gi star so ov la ste ni te iz da va ~i na ele ktron ski ser ti fi-ka ti sklu ~u va do go vor za u~es tvo vo po stap ka ta na re gi stra ci ja na ele ktron ski te ser ti fi ka ti.

PROPI[AN NOV OBRAZEC

SPD - REKAPITULAR

^len 23-a - nov

Ka ko {to ve }e na po me nav me, glav na ta pri hod na {i fra ko ja }e se opre de lu va so Obra ze cot SPD - Rekapitular e so sta ven del na go-di{ na ta sme tka. Ro kot za iz go tvu-va we i do sta vu va we na Obra ze cot SPD - Rekapitular e iden ti ~en so ro ko vi te za iz go tvu va we i do-sta vu va we na go di{ ni te sme tki i fi nan si ski te iz ve {tai koi se do sta vu va at do Cen tral ni ot re gi-star, sog las no odred bi te na Zako-not za tr gov ski te dru{ tva (dva me se ci po iste kot na de lov na ta go di na) i se do sta vu va vo eden pri-me rok od stra na na si te sub je kti. Sog las no sta vot 2 od ovoj ~len, mi-ni ste rot za fi nan sii ja pro pi {a for ma ta, so dr ̀ i na ta i na ~i not na po pol nu va we na Obra ze cot SPD - Rekapitular so Pra vil nikot za for ma ta, so dr ̀ i na ta i na ~i not na popolnuvawe na Obra ze cot za ras-pre del ba na os tva re ni te pri hodi po dej no sti SPD - Re ka pi tu lar ("Slu` ben ves nik na RM", broj 02/08).

Va` no: Obra ze cot SPD - Re ka pi tu lar za 2007 godina se dostavuva do Centralniot regi-star na Republika Makedonija do 29 Fevruari 2008 godina vo kompletot so godi{nata smet-ka za 2007 godina.

ПОПОЛНУВАЊЕ НА ОБРАЗЕЦОТСПД - РЕКАПИТУЛАР

СТРУКТУРА НА ПРИХОДИ ПО ДЕЈНОСТИ

Obra ze cot SPD - Re ka pitu lar Stru ktu ra na pri ho di po dej no sti se so sta vu va na sled ni ot na ~in: Vo ko lo na ta za "Kla sa/potk-

la sa" se vne su va nu me ri~ ka oz na ka na kla sa od nos no potk la sa, sog las-no NKD - Na ci o nal na ta kla si fi-ka ci ja za dej no sta od ko ja sub je ktot os tva ru va pri hod.

Napomena: Nacionalnata kla-sifikacija na dejnosti e objavena so Odlukata za donesuvawe na Na-cionalna klasifikacija na dej nosti "Slu`ben vesnik na RM", broj 9/06. Vo ko lo na ta za "Na ziv" se

vne su va opis no na zi vot na dej no-sta spo red NKD - Na ci o nal na ta kla si fi ka ci ja za dej no sta od ko ja

sub je ktot os tva ru va pri hod. Vo ko lo na ta za "Os tva re ni

pri ho di" se vne su va iz no sot na os-tva re ni pri ho di po dej no sti.

Za osta na ti te vi do vi na sub je-kti iz no sot na vkup ni te pri ho di tre ba da bi de ed na kov na vkup ni te pri ho di od so od vet ni te oz na ki za AOP od Bi lan sot na us pe hot od nos no od Bi lan sot na pri ho-di te i ras ho di te (Zbir od AOP 201+204+205+218+221+224+236 od BU za sred ni i go le mi sub je kti ili zbir od AOP 260+270+272 od BU za mi kro i ma li sub je kti).

Va` no: Po de tal no za na ~i-not na po pol nu va we na Obraze-cot SPD - Re ka pi tu lar Stru k-tu ra na pri ho di po dej no sti }e bi de da de no vo Pri ra~ ni kot za iz go tvu va we na go di{ na sme-tka za 2007 go di na ka ko i na so-ve tu va wa ta za go di{ na sme tka koi Ra faj lov ski kon sal ting }e gi odr ̀ u va vo ter mi ni te na ve-de ni na zad na ta stra na na ovoj broj na Re pre zent.

Vo pro dol ̀ e nie vi da va me po pol-net Obra zec SPD - Re ka pi tu lar.

TRGOVSKI DRU[TVA

REPREZENT JANUARI 1/2008 6

not na za vr {u vawe to na po stap ka ta) do Cen tral-ni ot re gi star do sta vu va do kaz za toa (pra vo sil no re {e nie) i do kaz za up la-ten na do me stok na tro {o-ci te na Cen tral ni ot re-gi star, vrz os no va na koj re gi stra to rot do ne suva re {e nie za bri {e we so koe sub je ktot na upis go bri {e vo so od vet ni ot re gi star. Re {e ni e to za bri {e we na sub je ktot na upis ima prav no dej-stvo spre ma tre ti lica od de not ko ga e ob ja-veno na veb stra na ta na Cen tralni ot re gi star(www.crm.com.mk).

PRE OD NI I

ZA VR[ NI ODRED BI

Na kraj od ovoj tekst bi na po me na le de ka sog las no ~len 17 od Za ko not za iz-me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za ed no {al-ter ski si stem i za vo de we na tr gov ski ot re gi star i re gi star na dru gi prav ni li ca ("Slu` ben ves nik na RM", broj 150/07), za si te sub je kti za pi {a ni vo tr gov ski ot re gi star do vle gu va we to vo si la na iz me ni te (20.12.2007 go di na), avto mat ski va ̀ i op {ta ta kla u zu la za biz-nis, a sog las no ~len 30, pod za kon ski te pro pi si }e se do ne sat vo rok od 30 de na od vle gu va we to vo si-la na iz me ni te (20.01.2008 go di na).

RE[E NIE

ZA UPIS

^len 41 stav 1 - iz me net

Sog las no iz me ni te na Za ko not do kol ku re-gi stra to rot utvr di de ka se is pol ne ti us lo vi te za upis, vo rok od 4 ~a sa od mo men tot na do sta-vu va we na komp let na ta do ku men ta ci ja (na me sto

6

do se ga{ ni te tri ra bot-ni de na) }e do ne se re {e-nie za upis.

BRI [E WE NAUPIS

PO SLU@ BE NA

DOL@NOST

^len 59 stav 1 - iz me net

Vo ~le not 59 stav 1 od Za ko not se do pre ci zi ra-at odred bi te za bri {e-

we na upis po slu` be na dol` nost. Po spro ve du-va we to na po stap ka ta za ste ~aj, od nos no li kvi-da ci ja se vr {i upis na bri {e we to na sub je ktot na upis vo so od vet ni ot re gi star. Or ga not koj ja spro vel po stap ka ta po za-vr {u va we na ista ta, bez od la ga we (na me sto do se-ga{ ni te osum de na od de-

7 Rafajlovski konsalting

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

7

Jasmina RAFAJLOVSKAJasmina Jasmina RAFAJLOVSKARAFAJLOVSKA

DELOVNOTO PLANIRA

WE

KAKO OSNOVA NA IN

TERNIOT

NADZOR NA RABOTEWETO

Dru{ tva ta od sto pans tvo to so pro fit na ori en-ta ci ja, bez og led na go le mi na ta i slo ̀ e no sta, tre-ba da or ga ni zi ra at se ktor za nad zor na de lov ni te aktiv no sti. So od vet ni ot nad zor vklu ~u va in ter na re vi zi ja i si stem na in ter ni kon tro li.

Spro ve du va we to na nad zo rot imp li ci ra so-od vet ni kri te ri u mi, nor mi, in stru men ti i nad-zor ni or ga ni od raz li ~en pro fil. Vo ni zot na in stru men ti te za kon tro la pla ni ra we to za ze ma cen tral no me sto.

Se koe pla ni ra we e gle da we vo id ni na ta. Pa le-ta ta na pla no vi e mno gu go le ma, no na pr vo me sto se ko ga{ se istak nu va de lov no to pla ni ra we. Ne-go va os nov na cel e pro cen ka na id ni te na sta ni i soz da va we na os no va za kon tro la.

So pla ni ra we to se de fi ni ra at ce li te i se od bi ra stra te gi ja za os tva ru va we na o~e ku va ni te re zul ta ti. Prv ~e kor na de lov no to pla ni ra we e po sta vu va we na pro fit na cel i opre de lu va we na go-le mi na ta na o~e ku va ni te fi nan si ski re zul ta ti.

Os tva ru va we to na cel ta e vo tes na vr ska so op kru ̀ u va we to za koe zna e me de ka e ne po sto ja no i te {ko pred vid li vo. Za toa spo sob no sta za pred vi-du va we e va` na i ko ris na. Pla not slu ̀ i ka ko pa-to kaz koj dru{ tvo to go ko ri sti za kon tro li ra we na de lov ni te aktiv no sti na pa tot do os tva ru va we na pro fi tot.

ELE MEN TI NAPLA NI RA WE TO

Vo pro ce sot na pla-ni ra we se ze ma at vo vid va` ni te in ter ni i ek-ster ni ele men ti, od koi po seb no va` ni se:

si gur no sta na iz vo-ri te za na ba vka na su ro-

vi ni te, ma te ri ja li te i ener gi ja ta;

so stoj ba ta na pro-iz vods tve na ta sprem nost na in sta li ra ni te ka pa-ci te ti;

so stoj ba ta na ra bot-na ta si la i flu ktu a ci ja-ta na vra bo te ni te;

so od vet no sta na

in ter na ta or ga ni za ci ja na ra bo te we to;

go le mi na ta na do-ma{ na ta i stran ska ta kon ku ren ci ja;

in ten zi te tot so koj se ja vu va at no vi proiz vo-di vo ram ki na dej no sta;

vli ja ni e to na fi-skal na ta i kre dit no mo-ne tar na ta po li ti ka;

kva li te tot na de-lov no to i so ci jal no to op kru ̀ u va we, pa zar ni te us lo vi i dr ̀ av na ta eko-nom ska po li ti ka.

So pla not tre ba da se opre de li nasokata i in ten zi te tot na de lu-va wa ta na naz na ~e ni te vli ja tel ni fa kto ri na de lu va we to na dru{ tvo-to. Pri toa , pla ni ra we-to mo ̀ e da bi de us pe{ no ili po mal ku us pe{ no, no ne pro mis le no e vpu {ta-we to vo ra bo te we bez ni-ka kva vi zi ja. Ako po stoi vi zi ja, to ga{ pla not do-bi va ulo ga na kon tro len in stru ment. Vrz os no va na na so ki te na pla not se da va mo` nost da se uvi di da li ra bo te we to se dvi-`i vo pra vec na plan ski-

te ce li ili pak se dvi ̀ i po po gre {en pat.

DE LOV NI CE LI

De lov ni ot plan se fo ku si ra na de lov ni te ce li na dru{ tvo to i ja opre de lu va stra te gi ja ta za trans for ma ci ja na de lov ni te aktiv no sti fi nan si ski u~i no ci, pa taa kon struk ci ja se pre tvo ra vo fi nan si ski plan. Od ov de pro iz le-gu va de ka pla ni ra we to e ele men ta ren ~e kor vo fi nan si sko to pro ce nu va-we i pred vi du va we.

Sto pan ski te sub je kti iz go tvu va at plan za id-no to ra bo te we vo koj se vr {i pro cen ka na o~e ku-va ni te pri ho di i ras ho-di, ne to do bi vka ta ka ko i na pa ri~ ni te pri li vi i od li vi.

De lov ni ot plan na me-nax men tot ne sa mo {to e klu ~en ele ment na fi nan-si ski ot plan tu ku isto-vre me no e i upra vu va~ ka funk ci ja na kon tro la ta na tro {o ci te. Vo de lov-na ta pra ksa kon tro la ta

REPREZENT JANUARI 1/2008 8

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

8

se po stig nu va so spo re du va we na stvar no na sta na ti te tro {o ci so pla ni ra ni ot iz nos na tro {o ci, no ista ta gi vklu ~u va i ko re ktiv ni te aktiv no sti za ne ga tiv ni te ot sta-pu va wa izra ze ni vo pre ku mer ni te tro {e wa. Upra vu va we to so tro {o-ci te se iz ve du va ana li ti~ ki vo si te or ga ni za ci o ni edi ni ci na dru{ tvo-to, {to po draz bi ra i ana li ti~ ko pla ni ra we ka ko bi se obez be di la spo red li vost na po da to ci te.

Pla ni ra we to im slu ̀ i na de-lov ni te sub je kti ka ko sreds tvo za os tva ru va we na pro fit ni te ce li i kon ti nu i ra no pod mi ru va we na fi nan si ski te ob vr ski sog las no ro ko vi te na dos pe a nost. Ista cel ima i bu xe ti ra we to vo ne pro fit-ni te or ga ni za cii koi od na pred gi ras po re du va at ras po lo ̀ i vi te pri-ho di ka ko bi se os tva ri le ce li te na ra bo te we to.

Go le mi te dru{ tva pre ciz no, ana-li ti~ ki i vni ma tel no gi raz vi va at od del ni te pla no vi za se koj as pekt na svo ja ta de lov na aktiv nost. Ta-ka raz ra bo te ni te pla no vi slu ̀ at vo ed no i ka ko os no ven kri te ri um na in ter ni ot nad zor ~i ja za da ~a e da kon tro li ra i da go iz ve stu va me-nax men tot da li vo si te de lo vi na dru{ tvo to dos led no se spro ve du va de lov na ta po li ti ka usvo e na na po ~e-to kot na de lov na ta go di na. Od dru ga stra na vo pra ksa ta ~e sto se slu ~u va vo dru{ tvo to da ima ne po treb no pla ni ra we, {to e ka ra kte ri sti~ no za dru{ tva ili pak niv ni edi ni ci ka-de {to me nax men tot e ili ne i sku sen ili ne do vol no obra zu van.

AN TI CI PI RA WENA NA STA NI TE

Pro ce sot na pla ni ra we e se-stra no an ti ci pi ra we na id ni te na sta ni po vr za ni so ra bo te we to i niv no to vr zu va we so fi nan si-sko to prog no zi ra we, {to na pret-pri e ma~ ki plan mo ̀ e da do ne se po ve }e krat ni upra vu va~ ki i kon-trol ni ko rist. So pla ni ra we to se obez be du va at pa ra me tri za:

no sta na vre me no da se na mi rat ob-vr ski te. Ako gle da me de ka pla not po ka ̀ u va na ma le na li kvid nost vo vto ri ot kvar tal od go di na ta, toa }e bi de sig nal za re pro gra mi ra we na da va~ ki te ili osi gu ru va we na do dat ni iz vo ri na fi nan si ra we pre ku kra tko ro~ ni kre di ti.

USOG LA SU VA WENA RA BO TE WE TO

Ko or di na ci ja ta na de lov ni te aktiv no sti vo pla not na dru{ tvo-to gi opo me nu va me na xe ri te na vre-me no da gi usog la si aktiv no sti te na oddelnite or ga ni za ci o ni de lo-vi vo la ne cot na ra bo te we to. Do kol ku po sto jat tes ni gr la po me |u od de lot na po lu pro iz vo di te i od-de lot na go to vi pro iz vo di, isti te tre ba da se usog la sat so sklu ~e ni te do go vo ri na od de lot za pro da` ba. Otsus tvo to na ko or di na ci ja mo ̀ e da do ve de do gubewe na kupuva~i, pla }a we na pe na li i sla be e we na pa zar na ta po zi ci ja.

Plan sko to pro ce nu va we na de-lov ni ot us peh po a |a od in pu ti te va-lo ri zi ra ni vo ob lik na o~e ku va ni tro {o ci i ras ho di od ed na stra na i o~e ku va ni aut pu ti iska ̀ a ni vred-nos no od dru ga stra na. Pro cen ka ta se iz ve du va ana li ti~ ki po or ga ni-za ci o ni edi ni ci, od de li i pro iz vo-di, ta ka {to se lo ci ra at me sta ta na od go vor nost {to ovoz mo ̀ u va efi kas na kon tro la na tro {o ci te i u~i no ci te. Na toj na ~in plan-ski te in stru men ti osi gu ru va at

po do bru va we na upra vu va we-to i kon tro la ta;

pred vi du va we na pra te~ ki te prob le mi;

ko or di ni ra we na de lov ni te aktiv no sti;

pro ce nu va we na us pe{ no sta na ra bo te we to;

ko rek ci ja na ot sta pu va wa ta.Ko ri stej }i gi sops tve no iz gra de-

ni te plan ski pa ra me tri, me nax men-tot so tim ska ra bo ta go naso~u va svo e to vni ma nie na ope ra tiv ni te prob le mi na vo de we na ra bo te we to. Vo pod go tvu va we to na plan ski te ele-men ti me nax men tot raz mis lu va za si-te as pe kti na in ter na ta aktiv nost, pra vi pro cen ka i vi zi ja za id ni te eko nom ski us lo vi vo de lov no to op-kru ̀ u va we, vklu ~u vaj }i go dvi ̀ e we-to na tro {o ci te, ka mat ni te stap ki, kon ju ktu ra ta na pro iz vo di te ka ko i go le mi na ta na kon ku ren ci ja ta. So ta kvo to raz mis lu va we me nax men tot go zgo le mu va svo e to zna e we za ek-ster no to eko nom sko op kru ̀ u va we na koe ne mo ̀ e da vli jae, no mo ̀ e na vre me da mu se pri la go di. Bla go-da rej }i na pla ni ra we to in for ma-ci i te za op kru ̀ u va we to sta nu va at ele ment na in ter no to upra vu va we. So toa pla ni ra we to sta nu va sreds-tvo na de lov na ta po li ti ka so koj se na so ~u va pro ce sot na ra bo te we.

So og led na toa {to plan ska ta op ser va ci ja gi naj a vu va o~e ku va ni-te re zul ta ti na id no to ra bo te we, upra vu va~ ki ot tim e na vre me no pre du pre den za mo` ni te fi nan si-ski prob le mi, od nos no za spo sob-

9 Rafajlovski konsalting

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

9

pa ra me tri za ori en ta ci ja so koi se me ri stvar na ta de lov na us pe{-nost na se koj od del i pro iz vod i se kon tro li ra at ot sta pu va wa ta pred da na sta pi pres me tkov ni ot per i od za ce lo to dru{ tvo.

So ko re gi ra we na ot sta pu va wa-ta se po stig nu va usog la su va we na di na mi ka ta na aktiv no sta so pla-ni ra na ta di na mi ka na ra bo te we. Ot sta pu va we to mo ̀ e da se ni ve li-ra so ko rek ci ja na ra bo te we to i so ko rek ci ja na pla not.

RE AL NI PA RA MET RI

Upra vu va we to, kon tro li ra we-to i ko re gi ra we to na ra bo te we to se po stig nu va so spo re du va we na stvar ni te re zul ta ti so o~e ku va ni-te iz no si, ka ko na ni vo na dru{ tvo ta ka i na ni vo na or ga ni za ci o ni edi ni ci. Pri toa tre ba da se ne gu-va re al no to pla ni ra we po vr za no so si ste mot na pla }a we na me na xe-ri te i si te vra bo te ni. Me na xe rot na ne koj od del ima mo ti va ci ja za pot pol no an ga ̀ i ra we sa mo to ga{ ko ga }e uvi di de ka oce nu va we e re al no od me re no i vte me le no vo de lov na ta po li ti ka. Toa zna ~i de-ka plan ski te pa ra me tri tre ba da se opre de lat raz um no i vo gra ni ca na os tvar li vi re zul ta ti. Du ri i to-ga{ ko ga ele men ti te na pla not se re al no po sta ve ni, si mu la ci ski ot pri stap ba ra so od vet no ni jan si ra-we po or ga ni za ci ski seg men ti, so {to in te re sot za ra ci o na li za ci ja i po do bru va we na de lu va we to po seg men ti se po do bru va.

Plan ski te opre del bi i delov na-ta po li ti ka ja opre de lu va glavni ot me nax ment, no do bro e {e fovi te na od de li te aktiv no da u~es tvuva at vo pro ce sot na izra bo tka na plan-ski te do ku men ti i de fi nira we na de lov na ta po li ti ka. Za re al no pla-ni ra we me na xe ri te na od de li te vo prin cip se naj do bri poz na va ~i na pro iz vods tve ni te i de lov ni te mo`-no sti na or ga ni za ci o ni te de lo vi za ~ie us pe{ no funk ci o ni ra we sa mi-te se od go vor ni. Tie isto vre me no

funk ci ja ne ras po la ga so pre ciz ni in for ma cii za mo` ni te pro me ni vo op kru ̀ u va we to.

Po za vr {u va we to na ka pi tal ni-te vlo ̀ u va wa, se pri sta pu va kon izra bo tka na de lo ven i fi nan si-ski plan za vre men ski per i od od ed na fi skal na go di na. Di na mi ka ta na de lov ni ot plan se di fe ren ci ra na ~e ti ri tri me se~ ja so o~e ku van iz nos na u~i no ci za se koe tri me se~-je ka ko i za se koj me sec i so toa se obez be du va at po treb ni te kon trol-ni pa ra me tri.

Kvar tal no to pla ni ra we ima kon trol na ulo ga. Na kra jot na pr vo-to tri me se~ je gi do bi va me pr vi te ele men ti za ocen ka na re al no sta na pla not za sled ni ot kvar tal, se vr {i ko rek ci ja na ot sta pu va wa ta na sta na ti vrz os nova na pro me na na eko nom ski te us lo vi i se usog-la su va at me se~ ni te pla ni ra ni iz no si na u~i no ci te. Ovoj pro ces ovoz mo ̀ u va de lov ni ot plan da se razg le du va po ve }e pa ti vo de lov-ni ot per i od od ed na go di na i da va mo` nost pla ni ra ni te u~i no ci za sled ni ot me sec da se ba zi ra at na te kov ni te us lo vi i pro cen ki. Vo isto vre me di na mi~ ki pla ni ra ni-te iz no si na u~i no ci te za kra tki vre men ski per i o di mu ovoz mo ̀ u va-at na me nax men tot i na in ter na ta kon tro la te kov no da go sledat iz vr {u va we to na pla not i da ne-ma po tre ba da go ~e ka at kra jot na pres me tkov ni ot per i od.

NEP RE KI NA TO PLA NI RA WE

Do bro or ga ni zi ra ni te dru{tva ja sle dat po li ti ka ta na kon tinu i-ra no pla ni ra we, so {to se postig-nu va i po sto ja na kon tro la. Kon ti-nu i ra no to pla ni ra we zna ~i de ka na kra jot na plan ski ot per i od se do da va nov me sec vo mo men tot ko ga te kov ni ot me sec se prib li-`u va kon kraj, ta ka {to pla not kon ti nu i ra no se ko ga{ po kri va 12 me se ci.

Pred no sta na kon ti nu i ra no to pla ni ra we se og le da vo spo sob no-

se i naj so od ve ten iz vor na in for ma-cii za ce li te na pla ni ra we to.

PO LI VA LENT NOZNA ̂ E WE NA PLA NOT

Ka ko in stru ment na de lov na ta po li ti ka, pla not ima po ve }e krat-no zna ~e we za me nax men tot {to se gle da vo sled ni te to~ ki:

slu ̀ i za pro ce nu va we na mo` no sti te na op ti mal no to os tva-ru va we na od na pred de fi ni ra ni te ce li,

pret sta vu va os no va za do ne su-va we na po e di ni de lov ni od lu ki,

da va os no va za kon ti nu i ra no kon tro li ra we na ra bo te we to,

obez be du va ele men ti za kre i-ra we na upra vu va~ ki te infor ma cii za vo de we na de lov na ta po li ti ka.

Ova se za ed ni~ ki obe le` ja na pla ni ra we to, re le vant ni za si te sto pan ski dru{ tva bez og led na os nov na ta dej nost i so dr ̀ i na ta na de lov ni te aktiv no sti.

PLAN SKI PE RI OD

Pla not ima vre men ska di men zi-ja. Pe ri o dot za pla ni ra we tre ba da se od be re ta ka da mo ̀ e da bi de do-vol no dol go, da mo ̀ e da gi po ka ̀ e u~i no ci te na in ter na ta eko nom ska po li ti ka no i do vol no kra tko, ta-ka {to pro cen ka ta na o~e ku va ni te u~i no ci mo ̀ e da se opre de li so prib li` na to~ nost. Ova imp li ci-ra na kre i ra we na po ve }e ti po vi na pla no vi vo raz li~ ni vre men ski di men zii.

Vlo ̀ u va we to na sreds tva vo se ga{ no sta e plan ska `r tva za do-bi va we ko ri sti vo id ni te per i o di. Vo toj kon tekst se pro ce nu va at i kvan ti fi ci ra at ka pi tal ni te iz da-to ci. Tie se prog no zi ra at vo ram ki na vlo ̀ u va wa vo pro iz vods tvo i vo opre ma ~ii plo do vi }e se u`i va at du ri pos le pet ili de set go di ni i se pro e kti ra di na mi ka na iz da to ci te vo da de ni ot vre men ski per i od pred no vi te po go ni da bi dat sta ve ni vo funk ci ja. Za toj per i od plan ska ta

REPREZENT JANUARI 1/2008 10

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

10

sta ta kvi ot pri stap na ed na go di na od na pred da se sta-bi li zi ra ho ri zon tot na pla ni ra we. Kon ti nu i ra no to pla ni ra we gi dr ̀ i me na xe ri te vo bud na so stoj ba i gi pri si lu va na po sto ja no sle de we i pro ce nu va we na di na mi ka ta na os tva ru va we na pla ni ra ni te ce li. In-ter na ta kon tro la isto ta ka kon ti nu i ra no pro ve ru va i iz ve stu va da li vo si te de lo vi na dru{ tvo to dos led no se spro ve du va de lov na ta po li ti ka.

NAD ZOR NI MO@ NO STINA DE LOV NI OT PLAN

Vo ni zot na naj raz li~ ni ob li ci i vi do vi na plan-ski do ku men ti vo sto pan ski te dru{ tva, naj ras pro-stra ne to e de lov no to pla ni ra we sta ve no vo ram ka na go di {en plan na de lov ni te aktiv no sti. Do bri ot de lo-ven plan gi so dr ̀ i si te ele men ti za efi kas no upra-vu va we i nad zor na ed no go di{ na ta de lov na aktiv nost na dru{ tvo to. Ovoj do ku ment e stru ktu i ran od broj ni me |u seb no po vr za ni i vre men ski usog la se ni pla no vi i pa ra me tri vo koi se pred vi de ni i nor mi ra ni si te aktiv no sti na dru{ tvo to 12 me se ci od na pred.

Ele men ti te na go di{ ni ot plan na raz li~ ni te dru{-tva se sli~ ni, a mo ̀ at da va ri ra at vo za vis nost od vi-dot na os nov na ta dej nost i go le mi na ta na dru{ tvo to, ka ko i od po seb ni te ba ra wa na me nax men tot za efi ka-sen in te ren nad zor. Vo po na ta mo{ no to iz la ga we }e gi razg le da me stan dard ni te ele men ti na go di{ ni ot plan na pro iz vods tve no dru{ tvo, koj e stru ktu i ran od pro-iz vods tve no de lov ni funk cii me |u seb no po vr za ni vo ce li na na pla ni ra ni aktiv no sti. Vo isti ot kon tekst pla not ima i ope ra tiv na i kon trol na cel.

Op {to ze me no, go di{ ni ot de lo ven plan na ed no pro iz-vods tve no dru{ tvo go so ~i nu va at sled ni te ele men ti:

obe mot na pro da` ba; obe mot na pro iz vods tvo; tro {o ci te za pro iz vods tvo; pla ni ra ni ot bi lans; pla ni ra na ta do bi vka; pla not na pa ri~ ni te te ko vi; ka pi tal ni iz da to ci.So so bi ra we na de lo vi te vo vred nos ni izra zi go do bi-

va me de lov ni ot plan na dru{ tvo to. Od bra ni te ele men ti na in te gral ni ot plan po de le ni se sog las no od go vor no sta na se ktor ski te me na xe ri za pri ho di te i ras ho di te na or ga ni za ci o ni te de lo vi na dru{ tvo to. Me sta ta na od go-vor nost se va ̀ en ele ment na sme tko vods tve ni ot nad zor na pla ni ra ni te u~i no ci i kon tro la na tro {o ci te.

Ra bo te we to na slo ̀ e ni te dru{ tva se od vi va vo po ve-}e or ga ni za ci o ni edi ni ci koi vr {at raz li~ ni de lov ni funk cii. Pro iz vods tve no to dru{ tvo vo o bi ~a e no ima se kto ri spe ci ja li zi ra ni za na ba vka, pro iz vods tvo, pro da` ba, pa ku va we i is po ra ka, sme tko vods tve na evi-den ci ja, ka drov ski, prav ni i dru gi ra bo ti. Pro iz vods-

tve ni ot i pro da` ni ot se ktor so dr ̀ at pro iz vods tve ni li nii, te ri to ri jal ni po dra~ ja na pro da` ba, vi do vi na trans port i sli~ no. Va kov na ~in na or ga ni za ci ja na ra-bo te we to mu ovoz mo ̀ u va na pro iz vods tvo to, od nos no na po ni ska ta stru ktu ra na me nax men tot i na vra bo te ni te da se spe ci ja li zi ra at vo kon kret ni de lo vi na de lov na ta aktiv nost. Ovoj ist ob lik na or ga ni zi ra we po ma ga vo vos po sta vu va we na efi ka sen nad zor i lo ci ra we na me na-xer ska ta od go vor nost za na sta na ti te tro {o ci i u~i no ci. Pla ni ra we to i or ga ni zi ra we to na ra bo te we to sog las no na ve de na ta kon fi gu ra ci ja e do bar na ~in na kon tro la i upra vu va we sog las no od na pred po sta ve ni te ce li.

Od del ni te pla no vi vo ram ki te na go di{ ni ot plan me |u seb no se po vr za ni vo funk ci o nal na ce li na ko ja ima ope ra tiv na, kon trol na i upra vu va~ ka spo sob nost za soz da va we na u~i no ci te.

ELE MEN TI NA DE LOV NI OT PLAN

Za po do bar pri kaz na ele men ti te na pla not i niv-na ta po vr za nost ja da va me sled na ta {e ma:

1) tro {o ci na ra bo te we to2) obem na pro da` ba3) obem na pro iz vods tvo4) tro {o ci na pro iz vods tvo5) plan ski bi lans6) pa ri ~en plan7) plan ska do bi vka8) ka pi tal ni iz da to ci

Sli ka 1: Ele men ti na de lov ni ot plan

11 Rafajlovski konsalting

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

11

Ka ko {to mo ̀ e da vi di me na {e ma ta cen tral na po lo` ba ima obe mot na pro iz vods tvo ka de {to se prog no zi ra ko li ~in ski ot obem na pro iz vods tvo na go di{ no ni vo. Obe mot na pro iz vods tvo gi us lo vu-va tro {o ci te koi se kvan ti fi ci ra-at vrz os no va na nor ma ti vi te na ma-te ri ja li te, ener gi ja ta, ra bot na ta si la i dru gi te vlez ni tro {o ci koi se so sta ven del na ed na stan dard na kal ku la ci ja.

Vr za no so pro iz vods tvo to se spro ve du va i ko li ~in sko pla ni ra-we na obe mot na pro da` ba koe pak po na ta mu slu ̀ i za pro e kti ra we na pa ri~ ni te te ko vi. Tie vo se be so dr-`at vred nos ni pa ra me tri vo si te ob li ci, so {to se do bi va os no va za plan ski bi lans vo koj se bi lan si ra o~e ku va ni ot de lo ven re zul tat.

Vkup na ta us pe{ nost se izra zu va vo po ka za te li te na eko no mi~ nost, ren ta bil nost, pro fi ta bil nost, li kvid nost i dru go.

PRO CES I FA ZINA PLA NI RA WE

So pri bi ra we na re le vant ni do kaz ni ma te ri ja li i so niv na ta obra bo tka vo vid na in for ma ci ja za po~ nu va pro ce sot na pla ni ra we. Cel ta e vrz os no va na uvi dot vo po-da to ci te od iz mi na ti ot peri od i vo mo men tal na ta so stoj ba da se na so ~i te kov no to i id no to ra bo te we.

Go di{ ni ot plan se ba zi ra na pro gra mi te na sred no ro~ ni ot i dol go ro~ ni ot raz voj na dru{ tvo-to. Go di{ ni ot plan ima stan dar-di zi ran re dos led na pro ce nu va we na ele men ti te pri la go de no na ra bo te we to na pro iz vods tve no to dru{ tvo. Pro ce sot na pla ni ra we se od vi va vo fa zi. Se dvi ̀ i od po-~et no to odre du va we na ce li te i odi kon do ne su va we to na od lu ki za pri fa }a we to na pla not, ta ka {to na toj pat ne pre sta no se me nu va at po stap ki te na pred vi du va we, ana-li za i kon tro la. Vo si te ~e ko ri na pro ce sot na pla ni ra we pri sut na e kon ti nu i ra na ta pro ver ka.

(planskiot Bilans na uspeh) se ba-zi ra na ar gu men ti ra no to pred vi du-va we na pro da` ba ta, na tro {o ci te na pro iz vods tvo i tro {o ci te na ra bo te we to.

^e tvr ti ot ~e kor e pro ek ci ja na pa ri~ ni ot tek, odnosno pari~nite prilivi i pa ri~ ni te odlivi za plan ski ot per i od. Na ovaa prog no-za vli ja at i osta na ti te pro cen ki.

Go le mi na ta na pa ri~ ni te pri-livi za vi si od obe mot na proda`-ba, us lo vi te na kre di ti ra we, efi-kas no sta na nap la ta ta na pobaru-va wa ta od ku pu va ~i te, a se to toa e po vr za no so go le mi na ta na kon ku-ren ci ja ta, ka ko i so dru gi te vli ja-ni ja od de lov no to op kru ̀ u va we.

Pro ek ci ja ta na pa ri~ ni te iz-da to ci za vi si od tro {o ci te no i od pa za rot na na ba vka od nos no od kre dit ni te us lo vi koi gi nu dat do ba vu va ~i te.

Utvr de ni ot pa ri ~en plan ovoz-mo ̀ u va spro ve du va we na de lo tvor-na kon tro la, za toa {to se do bi va so od ve ten os nov za spo re du va we i utvr du va we na ot sta pu va wa ta po me |u plan ski te i os tva re ni te u~i no ci.

Pet ti ot ~e kor e izra bo tka na plan ski Bi lans na sostojba. Na ovoj ~e kor mu pret ho di pro cen ka ta na u~i no ci te na pa ri~ ni te trans-akcii na po e di ni te sta vki na imo-tot, ob vr ski te i sops tveni~ ka ta glav ni na. Isto ta ka na plan sko to bi lan si ra we vli ja at i pla ni ra ni-te ka pi tal ni iz da to ci i pro ce ne-ta ta ne to do bi vka.

Ka pi tal ni te iz da to ci se pla-ni ra at i ras po re du va at na po ve }e go di ni, a vo te kov ni ot go di {en plan se vne su va i aktiv ni ot del, sog las no di na mi ka ta za ce li ot per i od.

Vo si te ~e ko ri na izra bo tkata na pla no vi te se utvr du va at elemen-ti te i kri te ri u mi te za kon tro li-ra we na iz vr {u va we to i spro vedu-va we to na ko re ktiv ni te ak cii pri {to ko rek ci ja ta mo ̀ e da se spro-ve du va ka ko vo pro ce sot na izvr {u-va we ta ka i vo ni vo to na plan ski

Pr vi ot ~e kor e pro cen ka na mo` na ta pro da` ba ko ja se ba zi ra na iskus tva ta od pret hod ni ot per i-od. Vo isti ot ~e kor se pro ce nu va at us lo vi te za ra bo te we vo sto pans-tvo to i ni vo to na kon ku ren ci ja ta od ne po sred no to op kru ̀ u va we ka ko i po {i ro ko. O~e ku va ni ot op seg na pro da` ba ta na glav ni ot pro iz vod e ba za i pre dus lov za sled ni te ~e ko ri na de lov no to pla ni ra we.

Pro cen ka ta na mo` na ta pro da`-ba e os nov na plan ska in for ma ci ja za pla not na pro iz vods tvo, pla not na tro {o ci te i dru gi te pla no vi se do bi lan si ra we to na fi nan si ski-te u~i no ci.

Vto ri ot ~e kor e pro cen ka ta na mo` ni ot obem na pro iz vods tvo, kvan ti fi ci ra we to na tro {o ci te na pro iz vods tvo to i pres me tka ta na tro {o ci te na ra bo te we to za ce la go di na. Ovie ele men ti se pro-ce nu va at vo od nos na o~e kuva na ta pro da` ba i soodvetnite tro {o ci - obem na pro iz vods tvo. Vo ovoj ~e kor se tra si ra li ni ja ta na pro-iz vods tve na ta di na mi ka, se vr {i iz bor na os nov ni ot pro iz vod i se pro ce nu va kol ku taa }e ~i ni ili pak u{te pob li sku kol ka vi tro {kov ni op tovaru va wa mo ̀ e da pod ne se za da mo`e da se do bi jat fi nan si ski u~i no ci.

Zna ~i vto ri ot ~e kor ja po vr zu-va pro ce ne ta ta mo` nost na pro da`-ba ta so pla ni ra no to pro iz vods tvo, so tro {o ci te na pro iz vods tvo i so tro {o ci te na ra bo te we to. Ovie pro cen ki se te me lat na id ni te mar-ke ting stra te gii i pred vi de ni te eko nom ski us lo vi na ra bo te we.

Tre ti ot ~e kor e pro cen ka ta na fi nan si ski ot u~i nok vrz ba za na o~e ku va na ta pro da` ba. Toa e pro-ek ci ja na mo` ni ot iz ve {taj za do-bi vka ta (planski Bilans na uspeh), ka de {to se pri ka ̀ u va at o~e ku va ni-te pri ho di vrz os no va na pla ni ra we na de lov ni te aktiv no sti, ka ko i ras ho di te i ne to do bi vka ta.

Od ov de pro iz le gu va de ka plani-ra ni ot iz ve {taj za do bi vka ta

REPREZENT JANUARI 1/2008 12

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

12

o~e ku va wa. ^e sto ko rek ci ja ta na pla not mo ̀ e da bi de us lo ve na so pro me ni te vo op kru ̀ u va we to. Za toa vo pra ksa ta se ko ri sti kon-ti nu i ra no pla ni ra we i po sto ja na kon tro la.

ZAK LU^ NI STA VO VI

So de lov ni ot plan se tra si ra pra ve cot na ra bo te we to na dru{-tvo to od start na po zi ci ja do po-stig nu va we na pro fit ni ce li.

1Pred met na pla ni ra we to se va` ni kom po nen ti na de lov na ta

aktiv nost ka ko: obe mot i stru ktu ra ta na pro-

iz vods tvo to; po stap ki na izra bo tka na

pla ni ra ni te pro iz vo di; plan ski ce ni na ~i ne we; o~e ku va na ta za ra bo tu va~ kaVo cen tar na pla not se nor mi-

ra ni te pa ra me tri za kon tro la na tro {o ci te i kon tro la na de lov ni-ot pro ces na pat do os tva ru va we na do bi vka ta. Vkup ni ot nad zor se po stig nu va so po sreds tvo na sme-tko vods tve ni te pres me tki koi slu-`at ka ko in stru men ti na kon tro la i utvr du va we na ot sta pu va wa ta.

2Pra ksa ta gi de li pla no vi te spo-red vre men ska ta di men zi ja na: dol go ro~ ni (5-15 go di ni); sred no ro~ ni (2-5 go di ni); te kov ni (ed no go di{ ni) pla-

no vi, so ope ra tiv na raz ra bo tka na po kra tki per i o di, vo cel na kon tro la ta.

Vo po na ta mo{ ni te fa zi na pla-ni ra we mo ̀ e da se odi na pro {i-ru va we na vre men ski ot ho ri zont na pla not, za vis no od po tre ba ta i `el ba ta na kon kret no to dru{ tvo, {to e pred met na ta kti~ ki ot plan. Su {ti na ta e vo pro ce nu va we to od nos no pred vi du va we to na o~e-ku va ni te pro me ni na us lo vi te na op kru ̀ u va we to i so od vet no na toa opre de lu va we na id na ta po lo` ba na dru{ tvo to. Smis la ta na ta kti~-ko to pla ni ra we e bla go vre me no da se uvi dat id ni te ba ra wa na op-kru ̀ u va we to ili da se pro ce nat

spro ve du va ko rek ci ja po od lu ki te na me nax men tot.

5 So pla ni ra we to se obez be du va vi zi ja za id ni na ta i kon tro la

na se ga{ no sta. Vo si te fa zi na pro ce sot na pla ni ra we za sta pe na e pot pol no sta i kon ti nu i ra no to pred vi du va we, ana li zi ra we i pre-is pi tu va we. Pri toa nor mi ra we to i spo red li vo sta se nu` na pret po-sta vka na kon tro la ta, ana li za ta i ko rek ci ja ta na ot sta pu va we to. Ova pak us lo vu va ized na ~u va we na pres me tkov ni te {e mi , sme tko vods-tve na ta evi den ci ja i fi nan si ski-te iz ve {tai. Vo or ga ni za ci o ni te pret po sta vki na us pe{ no to pla ni-ra we vle gu va i sin hro ni za ci ja ta na stru ktu ra ta na plan ski te i stvar ni te evi den cii, po vr za ni so de lov na ta po li ti ka na me nax-men tot, ko ja svo ja ta kon trol na za {ti ta ja na o |a vo sme tko vods tvo-to. Ot tu ka pro iz le gu va de ka sme-tko vods tvo to e mno gu re le vant no oru die vo ra ce te na me nax men tot i mno gu isko ri stu va no.

6 Bez og led na toa {to sme tko vods-tvo to e sli ka na mi na to to, toa

se pak mu da va va` ni ele men ti na pla ni ra we to. Pr va pret po sta vka na do bro to pla ni ra we e ustro ju va we na ana li ti~ ko plan ska funk ci ja, od nos no kon tro la ko ja tre ba da bi de eki pi ra na od li ca so kom pe tent na stru~ nost. Plan ska ta funk ci ja da va ele men ti za upra vu va we so dru{ tva ta i so niv no to ra bo te we. Ne ma spon ta no upra vu va we. Toa e smis le no de lu va we koe se gri ̀ i za po stig nu va we na ce li te i o~e ku va-ni te u~i no ci. So kom bi na ci ja na plan ska ta i kon trol na ta funk ci ja se obezbeduva do bar ri tam na ra bo-te we usog la sen vre men ski, kvan ti-ta tiv no to i vred nos no. Od ta mu e po treb no usog la su va we na ta kti~ ki i ope ra tiv ni pla no vi vo dru{ tvo to od as pekt na pa zar na ta di na mi ka, pro ce ne ti te tro {o ci i o~e ku va ni-te pri ho di vo plan ski ot per i od.

7 Dva mno gu va` ni u~i no ci se pro e kti ra at na go di{ no ni vo

i toa:

so ana li za i prog no za. Vrz os no va na va kvi ar gu men ti se vr {i re duk-ci ja na plan ski te ce li i se spro-ve du va at aktiv no sti na soz da va we na us lo vi za niv no os tva ru va we. So dru gi zbo ro vi se pro ce nu va pa-zar na ta po lo` ba na dru{ tva ta vo plan ski ot per i od.

3Pla not e sreds tvo na me nax-men tot, di zaj ni ra no ta ka da

ovoz mo ̀ u va kon tro la i sin hro ni-za ci ja na de lu va we to na si te or ga-ni za ci o ni de lo vi na dru{ tvo to na pa tot do po stig nu va we na ce li te, a ce li te se o~e ku va ni fi nan si ski u~i no ci koi se po stig nu va at so ra-ci o nal na upo tre ba na re sur si te. Vo dru{ tva ta cel ta e edins tve na i so izra bo tka ta na pla not tre ba da se obez be di ko or di na ci ja na plan ski te seg men ti so pla not na ce lo kup no to ra bo te we i in te gra-ci ja na po e di ne~ ni te u~i no ci vo in te gral ni ot u~i nok na dru{ tvo-to vo plan ski ot per i od.

4Re le vant ni se dva as pe kta na pla ni ra we to: or ga ni za ci o nen

plan, so koj se osi gu ru va ko or di na-ci ja na de lu va we to i pla ni ra we to i in stru men ta len plan, so koj se osi gu ru va in te gra ci ja ta na ope-ra tiv ni te pla no vi vo ta kti~ ki pla no vi. Ta ka po sta ve no, pla ni ra-we to e po ve }e krat no ko ris no za me nax men tot, za toa {to pret hod no osi gu ru va i kon tro li ra we i upra-vu va we na pro ce si te na ra bo te we-to. Tok mu za toa pla ni ra we to e te mel na funk ci ja na me nax men tot zas no va na na nor mi ra we to na vlez-ni te kom po nen ti i de fi ni ra we na kri te ri u mi te na de lu va we i od ne-su va we, na koi se si te dol` ni da se pri dr ̀ u va at vo pro ce sot na de lov-na aktiv nost. Nor mi te se va` ni po ded na kvo i za pla ni ra we to i za kon tro la ta na iz vr {u va we to po ko li ~i na i vred nost. Vo os no va toa se os no vi za ob li ku va we na pro iz vods tve ni ot pro gram i pla-not na de lu va we do po stig nu va we na u~i no ci te. So kon ti nu i ra na kon tro la na iz vr {u va weto se utvr du va at ot sta pu va wa ta i se

13 Rafajlovski konsalting

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

13

pa ri~ ni ot tek i bi lan sot na imo tot i na ka-

pi ta lot.Ta ka so pla not se vos po sta vu va

so dr ̀ in ska i pro ce du ral na za vis-nost na ta kti~ ko to i ope ra tiv no to pla ni ra we vo tur bo lent ni us lo vi na ra bo te we. Pro me ni te vo op kru-`u va we to de lu va at na pa zar na ta ne iz ves nost, so {to se me nu va {an-sa ta za po stig nu va we na pla ni ra ni-ot pa za ren udel za pla si ra we na pro iz vo di te na dru{ tvo to. Ovaa okol nost ja me nu va mo` no sta za soz da va we na pla ni ra ni u~i no ci vo dru{ tvo to i us lo vu va ko le ktiv-no usog la su va we na plan ski te o~e-ku va wa. Sog las no go re na ve de no to pla ni ra we to na de lov ni-te aktiv no sti imp li ci ra kon ti nu i ra no kon tro li-ra we, re pro gra mi ra we i pri la go du va we na no vo na-sta na ti te us lo vi.

8Plan ski te go le mi ni se mer ka na os tva re-

ni u~i no ci i vo isti ot kon tekst se i kon tro len sig nal na me nax men tot da spro ve de ana li za i upra-vu va we na ra bo te we to. Kon trol ni ot as pekt so dr-`an e vo mo` no sta na re a-gi ra we na ot sta pu va we od pla ni ra na ta di na mi ka na ra bo te we to. Se sle di ot-sta pu va we to: ko li ~i na ta na na ba vka, pro iz vods tvo i pro da` ba, go le mi na na pri ho di te i ras ho di te, mo` nost za re a gi ra we na ot sta pu-va we to od pla ni ra ni ot kva li tet na pro iz vo di te i stan dard ni ot ri tam na ra bo te we to.

Utvr du va we to na ot sta pu va wa-ta pret po sta vu va po sto e we na od-na pred utvr de ni plan ski go le mi ni ka ko bi mo ̀ e lo da se spo re di ona {to e so ona {to bi tre ba lo da bi-de. Ot sta pu va we to na kva li te tot se me ri so po ka za te li te na eko no-mi~ nost, pro du ktiv nost, sol vent-nost, pro fi ta bil nost i sli~ no. Iz bo rot na po ka za te li go vr {i

i sog le du va we na ot sta pu va wa ta i pred la ga we to na op ti mal ni re {e-ni ja. Vo isti ot kon tekst ana li-za ta e od po mo{ za kre i ra we na me to do lo gi ja ta na pla ni ra we to. Taa pri do ne su va vo uso vr {u va-we to na nor mi te i kri te ri u mi te na ra bo te we to i stan dar di zi ra-we na mer ki te na vred no sti te. Postojat izostre ni ref le ksi da gi sog ledaat prob le mite, a po toa se istra`u vaat al ter na ti vi na so-~e ni kon utvr du va we na ot sta pu va-we to i pred la ga we ko rek ci i . Od ta mu us pe{ no to pla ni ra we pret-po sta vu va kon ti nu i ra no ana li zi ra-we i kon tro li ra we so me to dot na ot sta pu va we. Pri toa, pra vil no to

stru ktu i ra we na plan ski te do ku men ti tre ba da ko res-pon di ra so stru ktu ra ta na sme tko vods tve na ta evi den-ci ja i pres me tki so {to se soz da va i so od vet na kon-trol na pret po sta vka.

Od svo ja stra na kon t ro la-ta da va ele men ti za ko rek ci-ja na ot sta pu va wa ta i ta ka ovoz mo ̀ u va upra vu va we so pro ce sot na ra bo te we to i raz vo jot na dru{ tvo to vrz os no va na pro ve re ni in for ma cii. Vred nos no-to sog le du va we na id no to ra bo te we se po stig nu va so kvan ti fi ci ra we na pla-ni ra ni te ce li, {to se sme-ta ka ko bu xe ti ra we. Ta ka pret sta ve ni ot vred no sen izraz na ra bo te we to slu ̀ i

ka ko os no va na kon tro la ta. Po go re istak nav me de ka kon tro la ta se spro-ve du va so spo red ba na pla ni ra ni te i os tva re ni te u~i no ci i utvr du va-we na ot sta pu va wa ta. Kon trol ni ot me ha ni zam se akti vi ra otka ko }e se utvr di ot sta pu va we to od de fi ni-ra ni ot nu me ri~ ki izraz na de lov-ni te aktiv no sti, a po toa se sle dat ko re ktiv ni te ak cii vrz os no va na od lu ki te na me nax men tot.

10Ko rek ci ja ta na iz vr {eni-ot plan se spro ve du va dvo-

naso~no:

plan sko - ana li ti~ ki ot se ktor vo fa za na pod go to vka na pla not. Vo ovaa fa za va` no e da se soz da de pret po sta vka za br zo i se le ktiv-no re a gi ra we na me nax men tot na sog le da ni te ot sta pu va wa. Za ovaa cel na me nax men tot tre ba da mu se pod go tvi:

preg le den iz bor na pa ra met-ri za kva li te tot na ra bo te we to i

pre du pre du va we za in ten zi te-tot na ot sta pu va wa ta, so po seb no obe le ̀ u va we na onie ot sta pu va wa na koi e oprav da no da se re a gi ra.

Iz bo rot na kon trol ni te to~-ki i na sig nal ni te in stru men ti na vi sti na e stru~ na ana li ti~ ka ra bo ta vo pod go to vka ta na pla ni-

ra we to. Vo po vr za ni ot pro ces na pla ni ra we, kon tro la i ana li za se soz da va in for ma ci o na pod lo ga za upra vu va~ ko to od lu ~u va we i usog-la su va we.

9Eko nom sko fi nan si ska ta ana-li za e ne za o bi kol na pret po sta-

vka vo pod go to vka ta na de lov ni ot plan. Sle dej }i gi pro me ni te vo op kru ̀ u va we to, teh nolo{kiot i e ko nom ski ot pro gres se usog la su va od no sot na kon tro la, ana li za i pla-ni ra we. Ana li za ta e na so ~e na na re gi stra ci ja na de lov ni te na sta ni

REPREZENT JANUARI 1/2008 14

UPRAVUVA^KO SMETKOVODSTVO

14

se ko re gi ra ne pra vil no to ra bo te we i se na so ~u va kon o~e ku-va ni te u~i no ci i

se ko re gi ra at gre {ki te na-pra ve ni vo pro ce sot na pla ni ra we. Pri toa, ko rek ci ja ta na pla not ne mo ra da bi de us lo ve na od gre {ki te vo pla ni ra we to, tu ku e ~e sto pa ti us lo ve na od pro me ni te vo op kru-`u va we to.

Po sto jat gra ni ci na to le ran-ci ja vo ram ki na koi ne se vr {i ko rek ci ja.

11Kon tro la ta na iz vr-{u va we to na pla not

vo pra kti ka ta na dru{-tva ta se spro ve du va so spo red ba na pla ni ra na ta i os tva re na ta go le mi na, ze maj }i ja ka ko edi ni ca mer ka pla ni ra na ta go le-mi na. Ot sta pu va we to se iska ̀ u va vo ap so lut ni i vo re la tiv ni po ka za te li. Od ta mu pred pres me tkov-na ta i pres me tkov na ta {e ma mo ra isto vet no da se stru ktu ri ra at. Za kon tro li ra we na iz vr-{u va we to na pla not po re le vant ni se vred-nos ni te go le mi ni, ka ko vred nos ni te pres me tki bi mo ̀ e le da se spo re dat so fi nan si ski te iz ve-{tai. Vo o bi ~a e no e vo kon tekst na kon tro la ta vni ma ni e to da se na so ~i na pla ni ra ni ot obem na aktiv no sti so koi se po vr za ni go le mi ni te vo fi nan si ski ot plan koj se spro ve du va so isti te od fi nan si ski ot iz ve {taj. Ov de tre ba da se obra ti vni ma nie na re le vant no-sta na odr ̀ u va we na pla ni ra na ta stru ktu ra. Ime no, stru ktu ra ta e odraz na kva li te tot na ra bo te we-to, do de ka obe mot e kvan ti ta ti ven izraz na de lov ni te aktiv no sti.

12Sle de we to na di na mi ka ta na iz vr {u va we to na de lov ni ot

plan e os nov na za da ~a na od de lot

na in ter ni ot nad zor koj e stru ktu-i ran od:

sme tko vods tve na kon tro la, ad mi ni stra tiv na kon tro la i in ter na re vi zi ja.Funk ci ja ta na in ter ni ot nad-

zor e pro dol ̀ e na ra ka na me nax-men tot, ko ja e dol` na na upra vu va~-ka ta funk ci ja da i do sta vu va ele-men ti za efi kas no upra vu va we.

Vo ram ki na stru ktu ra ta na in-ter ni ot nad zor, sme tko vods tve na ta kon tro la se vdla bo ~u va vo vred nos-

ni te iska zi na ra bo te we to i gi pro-ve ru va fi nan si ski te iz ve {tai. Vo isti te ram ki, ad mi ni stra tiv na ta kon tro la gi pro ve ru va os nov ni te de lov ni funk cii i ja kon tro li ra niv na ta pro ce du ral na is prav nost, ka ko i ov la stu va wa ta za pre ze ma-we na trans ak ci i te. Vo pro ce sot

na nad zo rot, in ter na ta re vi zi ja ja pro ve ru va efi kas no sta na funk ci-o ni ra we to na in ter ni te kon tro-li i even tu al ni te ot sta pu va wa vo dos led no to spro ve du va we na de lov na ta po li ti ka na me nax men-tot. Ot sta pu va wa ta se utvr du va at so spo re du va we na pla ni ra ni te i os tva re ni te go le mi ni. Re le vant-no e da se is pi ta at pri ~i ni te za ot sta pu va wa ta i da se pro ce nat mo` ni te pos le di ci na fi nan si ski-te u~i no ci i na red ni te de lov ni

aktiv no sti. Ze maj }i gi vo vid utvr de ni te ot sta pu va-wa, pri ~i ni i pos le di ci, se de fi ni ra od lu ka ta vrz os no va na ko ja se spro ve du-va at ko rek ci i te na:

de lov no to ra bo te we, plan ski te prav ci i ~o ve~ ki te re sur si i

dru gi te fa kti koi vlija at na ra bo te we to i na u~i no-ci te.

13Si te pre ze ma ni ak-cii se naso~eni na

upra vu va we to so ra bo te we-to kon cel ni te u~i no ci i vo in te res na kon ti nu i ra-ni ot raz voj na dru{ tvo to. Upra vu va we to se os tva ru-va i ka ko pri la go du va we na vli ja ni ja ta od op kru-`u va we to vo koe us lo vi te postojano se me nu va at. Ako pro me ni te gi za gro zu va at plan ski te ce li na dru{-tvo to, me nax men tot mo ra isti te da gi pri fa ti, ka ko i da ja ini ci ra ko rek ci ja-ta na plan ski te go le mi ni. Si te pro me ni vo op kru ̀ u-va we to, ka ko pred vid li-vi ta ka i ne pred vid li vi, pro ve re ni i ne pro ve re ni

vli ja at na ra bo te we to na dru{ t-voto. Bi dej }i de lu va at od nad vor, na niv me nax men tot ne mo ̀ e da vli jae ni tu da im se spro tiv sta vi. Mo ra nu` no da im se pri la go di, a toa }e zna ~i usog la su va we na svo i te po sto e~ ki pro cen ki i na o~e ku va wa ta.

15 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

15

aco DIMITROVSKI

PRESMETUVAWE I EVIDENTIRAWE NA POSEBNATAREZERVA KAJ BANKITE I [TEDILNICITE

(II DEL)PRES ME TU VA WE NA KRE DIT NI OT RI ZIK

KAJ STRAN SKI KO MI TEN TI

Kre­ dit ni ot ri zik­ za­ stra­n sk­i te­ l­i ca­ k­o i {to se­ k­o mi te­n ti na­ ba­n k­a­ ta­ se­ u­tvr du­ va­ k­a­ k­o zbir od 2 ri­zi k­a­ i toa­ od:

a­) Kre­ di te­n ri zik­ na­ k­o mi te­n tot, ib) Kre­ di te­n ri zik­ na­ ze­m ja­ ta­Za be­ le­ {ka: Zbi rot na­ dva­ ta­ ri zi k­a­ ne­ mo ̀ e­ da­ go

na­d mi ne­ iz no sot na­ vk­u­p­ na­ ta­ k­re­ dit na­ za­ dol­ ̀ e­ nost na­ k­o mi te­n tot. ri zi k­ot na­ ze­m ja­ ta­ se­ p­re­s me­ tu­ va­ p­o sl­e­d­ni te­ p­ro ce­n ti: 0%, 10%, 25%, 50% i 100%, a­ ri zi k­ot k­on stra­n sk­o to l­i ce­ se­ u­tvr du­ va­ na­j ma­l­ k­u­ vo vi si na­ na­ p­ro ce­n tot na­ ri zi k­ot u­tvr de­n za­ stra­n sk­a­ ta­ ze­m ja­ od k­o ja­ toa­ p­o te­k­ nu­ va­ (vo sl­u­ ~a­j k­o ga­ toa­ e­ stra­n sk­a­ ba­n­k­a­ {to e­ fi l­i ja­ l­a­ na­ dru­ ga­ stra­n sk­a­ ba­n k­a­ ­ ma­ ti~ na­ ba­n k­a­, se­ ze­ ma­ ri zi k­ot na­ ze­m ja­ ta­ vo k­o ja­ e­ se­ di {te­ to na­ ma­ ti~ na­ ta­ ba­n k­a­).

Vo sl­e­d ni te­ sl­u­ ~a­i ne­ se­ p­re­s me­ tu­ va­ ri zi k­ot za­ k­re­ dit na­ ta­ iz l­o ̀ e­ nost k­on stra­n sk­o to l­i ce­ ­ k­o mi­te­nt na­ ba­n k­a­ ta­:

a­k­o de­ p­o zi tot vl­o ̀ e­n vo stra­n sk­a­ ta­ ba­n k­a­ e­ so rok­ do 3 me­ se­ ci;

a­k­o se­ ra­ bo ti za­ k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost k­on me­ |u­­na­ rod na­ fi na­n si sk­a­ in sti tu­ ci ja­, i

a­k­o se­ ra­ bo ti za­ k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost p­r vok­­l­a­s na­ stra­n sk­a­ ba­n k­a­ (so re­j ting Ba­a­3 il­i mi ni mu­m BBB).

PRES ME TU VA WE NA KRE DIT NI OT RI ZIKKAJ POR TFO LI O TO NA MA LI KRE DI TI

Ob vr sk­a­ ta­ za­ p­re­s me­ tu­ va­ we­ na­ k­re­ dit ni ot ri zik­ k­a­j p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti se­ vo ve­ du­ va­ so p­re­s me­ tk­a­ ta­ od 31.03.2007 go di na­, so na­ p­o me­ na­ de­ k­a­ isto to se­ od ne­ su­ va­ sa­ mo za­ ba­n k­i te­ i ne­ se­ p­ri me­ nu­ va­ k­a­j {te­ dil­ ni ci te­.

Por tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti e­ de­l­ od vk­u­p­­no to p­or tfo l­io na­ ba­n k­a­ ta­, so toa­ {to se­ so stoi od

k­re­ dit ni iz l­o ̀ e­ no sti ~ii p­o e­ di ne­~ ni iz no si ne­ gi na­d mi nu­ va­ a­t sl­e­d ni te­ l­i mi ti:

Za be­ le­ {ka: Ba­n k­a­ ta­ mo ̀ e­ da­ od l­u­ ~i vo p­o tr fo­l­ioto na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti da­ se­ vk­l­u­ ~u­ va­ p­o e­ di ne­~ ni k­re­ dit ni iz l­o ̀ e­ no sti so p­o ma­ l­i iz no si od na­ ve­­de­nite­.

na­ ~i not na­ k­oj }e­ se­ vr {i k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ na­ p­or­tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti, za­ vi si od u­~e­s tvo to na­ isti te­ vo vk­u­p­ ni ot k­re­ di te­n ri zik­ na­ ba­n k­a­ ta­, p­a­ za­­vis no od toa­ mo` ni se­ 2 ra­z l­i~ ni p­o sta­p­ k­i i toa­:

a­) Ko ga­ k­re­ dit ni ot ri zik­ u­tvr de­n so p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti na­d mi nu­ va­ 25% od vk­u­p­ ni ot k­re­ di­te­n ri zik­ na­ ba­n k­a­ ta­ ­ k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ ta­ se­ vr {i od de­l­­no k­on se­ k­oj p­o e­ di ne­ ~e­n k­o mi te­nt, so p­ri me­ na­ na­ si te­ su­b je­ k­tiv ni i ob je­ k­tiv ni k­ri te­ ri u­ mi (me­ ri l­a­); i

b) Ko ga­ k­re­ dit ni ot ri zik­ u­tvr de­n so p­or tfo l­i o­to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti ne­ na­d mi nu­ va­ 25% od vk­u­p­ ni ot k­re­ di te­n ri zik­ na­ ba­n k­a­ ta­ ­ k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ ta­ na­ ri­zi~ ni te­ k­a­ te­ go rii (a, B, V, G i D) se­ vr {i so p­ro me­ na­ na­ na­jm no gu­ 3 k­ri te­ ri u­ mi, so {to se­ p­o e­d no sta­ vu­ va­ p­o sta­p­ k­a­ ta­ na­ k­l­a­ si fi ci ra­ we­. Se­ ra­ bo ti za­ sl­e­d ni te­ 3 k­ri te­ ri u­ mi:

re­ dov nost vo iz mi ru­ va­ we­ to na­ do sta­ sa­ ni te­ ob vr­sk­i k­on ba­n k­a­ ta­, so na­ p­o me­ na­ de­ k­a­ do k­ol­ k­u­ ba­n k­a­ ta­ go k­o ri sti sa­ mo ovoj k­ri te­ ri u­m, vo toj sl­u­ ~a­j za­ vis no od de­ no vi te­ na­ doc ne­ we­ p­ri iz mi ru­ va­ we­ to na­ do sta­ sa­ ni­te­ ob vr sk­i, k­re­ dit ni te­ ri zi ci }e­ se­ k­l­a­ si fi ci ra­ a­t na­ sl­e­d ni ot na­ ~in:

Akti­va na bankata (vo­ de­nari­) Maksi­male­n po­-e­di­ ne­ ~e­n i­zno­s na kre­ di­tna i­z lo­ ̀ e­-no­st (vo­ de­nari­)

Po­go­le­ma o­d Po­me­|u (o­d-do­) Po­mala o­d

1 2 3 4

15.000.000.000 1.000.000

10-15.000.000.000 750.000

5­10.000.000.000 500.000

5.000.000.000 250.000

REPREZENT januari 1/2008 16

banki

16

*Za be­ le­ {ka: Do k­ol­ k­u­ k­a­j k­re­ dit ni te­ iz l­o ̀ e­ no sti k­l­a­ si fi ci ra­ ni vo ri zi~ ni te­ k­a­ te­ go rii na­ do sta­ sa­ ni­ot iz nos e­ p­o ma­ l­a­ od 80% ­ isti te­ }e­ se­ k­l­a­ si fi ci ra­ a­t vo p­o vi so k­a­ (p­o l­o {a­) ri zi~ na­ k­a­ te­ go ri ja­.

Kva­ l­i te­t i vre­d nost na­ obe­z be­ du­ va­ we­ to. Ova­ e­ vo za­ vis nost od toa­ {to e­ da­ de­ no (osta­ ve­ no) na­ za­ l­og (ha­r tii od vre­d nost, de­ vi zi , bl­a­ go rod ni me­ ta­ l­i, imot il­i sl­i~no), i

Po k­ri e­ nost na­ k­re­ dit na­ ta­ iz l­o ̀ e­ nost so re­­dov ni p­ri l­i vi, k­a­ k­o na­ p­ri me­r: od no sot na­ me­ se­~ na­ ta­ p­l­a­ ta­ k­on doz vo l­e­ no to p­re­ ~e­ k­o ru­ va­ we­ p­o te­ k­ov ni sme­ tk­i i sl­.

Ba­n k­a­ ta­ e­ dol­` na­ da­ do ne­ se­ i u­s voi po­ se­b na po­ li­-ti­ ka so­ pro­ ce­ du ri­ za o­do­ bru va we­ i­ sle­de­ we­ na kre­ di­t-ni­ te­ i­z lo­ ̀ e­ no­ sti­ za po­r tfo­ li­o­ to­ na ma li­ te­ kre­ di­ ti­, p­ri {to do k­ol­ k­u­ se­ od l­u­ ~i da­ gi k­o ri sti si te­ tri p­re­t hod no na­ ve­ de­ ni k­ri te­ ri u­ mi, vo me­ to do l­o gi ja­ ta­ de­­ta­l­ no }e­ go u­tvr di na­ ~i not na­ p­ri me­ na­ ta­ na­ isti te­.

Me­ to do l­o gi ja­ ta­ tre­ ba­ za­ dol­ ̀ i te­l­ no da­ so dr ̀ i: sta­p­ k­i na­ na­p­ l­a­ ta­ za­ se­ k­o ja­ ri zi~ na­ k­a­ te­ go ri ja­,

{to se­ u­tvr du­ va­ vrz os no va­ na­ ra­s p­o l­o` l­i vi te­ isto ri­sk­i p­o da­ to ci za­ k­re­ dit ni te­ iz l­o ̀ e­ no sti k­a­j p­or tfo­l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti. na­ p­ri me­r:

se­g me­n ta­ ci ja­ na­ p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i k­re­ di­ti sp­o re­d srod nost (na­ p­ri me­r: isto obe­z be­ du­ va­ we­, ist iz vor na­ otp­ l­a­ ta­, ista­ k­a­ te­ go ri ja­ na­ k­re­ di ti i sl­i~no).

TE STI RA WE NA RE AL NO STA NAUTVR DE NA TA ME TO DO LO GI JA KAJ

POR TFO LI O TO NA MA LI TE KRE DI TI

Me­ to do l­o gi ja­ ta­ mo ra­ da­ bi de­ re­ a­l­ na­ i k­va­ l­i te­t na­ za­ da­ mo ̀ e­ da­ se­ doz vo l­i ne­j zi na­ ta­ p­ri me­ na­, za­ {to vo sp­ro tiv no }e­ mo ra­ da­ se­ k­o re­ gi ra­.

re­ a­l­ no sta­ na­ u­tvr de­ na­ ta­ me­ to do l­o gi ja­ se­ u­tvr du­ va­ p­re­ k­u­ ne­j zi no te­ sti ra­ we­ {to tre­ ba­ da­ se­ p­ra­ vi ba­ re­m

e­d na­{ go di{ no i za­ isto to za­ dol­ ̀ i te­l­ no se­ iz ve­ stu­­va­ up­ra­v ni ot od bor na­ ba­n k­a­ ta­ i na­ rod na­ ta­ ba­n k­a­ na­ re­ p­u­b l­i k­a­ Ma­ k­e­ do ni ja­.

Te­ stot }e­ p­o k­a­ ̀ e­ da­l­i me­ to do l­o gi ja­ ta­ e­ do bra­ do k­ol­ k­u­ vo 95% od te­ sti ra­ ni te­ sl­u­ ~a­i ne­ se­ u­tvr da­t ra­z l­i k­i me­ |u­ sta­p­ k­i te­ na­ na­p­ l­a­ ta­ i p­o me­ to do l­o gi ja­ ta­ (de­ fi ni ra­ ni te­ sta­p­ k­i) i re­ a­l­ no os tva­ re­ ni te­ sta­p­ k­i na­ na­p­ l­a­ ta­ p­o ri zi~ ni k­a­ te­ go rii os tva­ re­ ni vo p­e­r i od od 1 go di na­ p­re­d iz vr {e­ no to te­ sti ra­ we­ (a­k­o te­ stot ne­ da­ de­ p­o zi ti ve­n re­ zu­l­ ta­t, t.e­. a­k­o me­ to do l­o gi ja­ ta­ ne­ e­ re­ a­l­ na­, ba­n k­a­ ta­ }e­ mo ra­ ve­d na­{ da­ p­ri sta­ p­i k­on re­ vi di ra­ we­ na­ ista­ ta­).

Te­ sti ra­ we­ to na­ me­ to do l­o gi ja­ ta­ so k­o e­ {to tre­ ba­ da­ se­ p­o tvr di ne­j zi na­ ta­ p­ri me­ na­ se­ vr {i na­ toj na­ ~in {to od se­ k­oj se­g me­nt na­ p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i k­re­ di­ti se­ op­ fa­ }a­ re­ p­re­ ze­n ta­ ti ve­n de­l­ od mi ni mu­m 30% za­ se­ k­o ja­ ri zi~ na­ k­a­ te­ go ri ja­.

Vo p­ro dol­ ̀ e­ nie­ da­ va­ me­ p­ra­ k­ti ~e­n p­ri me­r za­ na­~i not na­ sp­ro ve­ du­ va­ we­ na­ te­ sti ra­ we­ to na­ me­ to do­l­o gija­ta­:

Pri­ me­r:

1. Ba­n k­a­ so a­k­ti va­ me­ |u­ 5.000.000.000 ­ 10.000.000.000 de­ na­ ri re­ {i l­a­ da­ ja­ te­ sti ra­ sop­s tve­ na­ ta­ me­ to do l­o gi­ja­ za­ p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti sp­o re­d so stoj­ba­ ta­ u­tvr de­ na­ na­ 20.12.2007 go di na­.

2. na­ de­ not na­ te­ sti ra­ we­ to vo p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti bi l­e­ e­vi de­n ti ra­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­ od 1.458 k­o mi te­n ti vo vk­u­ p­e­n iz nos od 134.000.000 de­na­ ri, od k­oe­ 176 k­o mi te­n ti ra­s p­o re­ de­ ni sp­o re­d se­g me­n tot "isto obe­z be­ du­ va­ we­" dol­ ̀ e­ l­e­ 54.000.000 de­ na­ ri, a­ 1.282 k­o mi te­n ti ra­s p­o re­ de­ ni sp­o re­d se­g­me­n tot "ist iz vor na­ otp­ l­a­ ta­" dol­ ̀ e­ l­e­ 80.000.000 de­ na­ ri.

3. Za­ p­o tre­ bi te­ na­ te­ stot iz bra­ ni se­ vk­u­p­ no 310 k­o mi te­n ti ~i ja­ vk­u­p­ na­ ob vr sk­a­ k­on ba­n k­a­ ta­ iz ne­ su­ va­ 40.200.000 de­ na­ ri (toa­ se­ 30% od vk­u­p­ ni te­ p­o ba­ ru­ va­ wa­ na­ ba­n k­a­ ta­ k­a­j p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti) od k­oe­ 92 k­o mi te­n ti se­ od se­g me­n tot "isto obe­z be­ du­ va­ we­" so iz nos od 16.200.000 de­ na­ ri, a­ 218 k­o mi te­n ti od se­g me­n tot "ist iz vor na­ otp­ l­a­ ta­" so iz nos od 24.000.000 de­ na­ ri.

4. Vo te­ k­ot na­ 2007 go di na­, k­o mi te­n ti te­ ze­­me­ni vo te­ stot, p­l­a­ ti l­e­ de­l­ od svo i te­ ob vr sk­i k­on ba­nk­a­ta­ vo vk­u­ p­e­n iz nos od 21.850.000 de­ na­ ri, od k­oe­ 8.750.000 de­ na­ ri u­p­ l­a­ ti l­e­ k­o mi te­n ti te­ od se­g me­n tot "isto obe­z be­ du­ va­ we­", a­ 13.100.000 de­ na­­ri u­p­l­a­ ti l­e­ k­o mi te­n ti te­ od se­g me­n tot "ist iz vor na­ otp­ l­a­ ta­".

5. Vrz os no va­ na­ da­ de­ ni te­ p­o da­ to ci ba­n k­a­ ta­ go iz go tvi l­a­ sl­e­d ni ot p­re­g l­e­d i isti ot go do sta­ vi l­a­ do up­ra­v ni ot od bor i do na­ rod na­ ta­ ba­n k­a­ na­ re­­p­u­b l­i k­a­ Ma­ k­e­ do ni ja­.

Ri­zi­~na kate­go­ri­jaDe­no­vi­ na zado­cnuvawe­

do­ po­ i­sklu~o­k

A* 15

B* 30 31 ­ 90

V* 31 ­ 90 91 ­ 180

G 91 ­ 180 181 ­ 365

D na­d 365

Ri­zi­~na kate­go­ri­ja Stapka na naplata

a na­d 95%

B 90 ­ 94%

V 51 ­ 89%

G 30 ­ 50%

D p­od 29%

17 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

17

Re­d. br.

Ri­zi­~nakate­go­ri­ja

Bro­j nako­mi­te­nti­

De­fi­ni­ra-ni­ stapki­ na naplata

Po­baru vawaRe­pre­ze­ntati­ve­n de­l 30%

Naplate­n i­zno­s

Stapka na naplata

9=(8:7)h100

Utvrde­ni­ razli­ki­ kaj ko­mi­te­nti­

Br. ko­mi­-te­nti­

Izno­s

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

a) isto obe­zbe­du­va­we­

1. a 20 na­d 95% 5.000.000 12 1.500.000 1.450.000 96,67% ‡

2. B 30 90­94% 6.000.000 10 1.800.000 1.600.000 88,89% 4

3. V 16 51­89% 9.000.000 8 2.700.000 2.200.000 81,48% ‡

4. G 42 30­50% 14.000.000 20 4.200.000 2.000.000 47,62% ‡

5. D 68 p­od 29% 20.000.000 42 6.000.000 1.500.000 25,00% ‡

Vkupno­ 176 54.000.000 92 16.200.000 8.750.000 4

B) ist izvor na­ otp­l­a­ta­

6. a 40 na­d 95% 10.000.000 15 3.000.000 2.800.000 93,33% 8

7. B 60 90­94% 12.000.000 16 3.600.000 3.300.000 91,67% ‡

8. V 32 51­89% 18.000.000 10 5.400.000 2.900.000 53,70% ‡

9. G 48 30­50% 19.000.000 19 5.700.000 2.200.000 38,59% ‡

10. D 1102 p­od 29% 21.000.000 158 6.300.000 1.900.000 30,16% 1

Vkupno­ 1282 80.000.000 218 24.000.000 13.100.000 9

A+B 1458 134.000.000 310 40.200.000 21.850.000 13

TESTIRAWE NA METODOLOGIJATA KAJ PORTFOLIOTONA MALI KREDITI NA DEN 20.12.2007 GODINA

TESTIRAWE NA METODOLOGIJATA KAJ PORTFOLIOTONA MALI KREDITI NA DEN 20.12.2007 GODINA

Re­d. br.Ispi­tani­ slu~ai­ Utvrde­ni­ razli­ki­ Ostvare­na stapka

na uso­glasuvawe­Bro­j Stapka Bro­j Stapka

1 2 3 4 5 6

a) 92 100% 4 4,35% 95,65%

B) 218 100% 9 4,13% 95,87%

Vkupno­ 310 100% 13 4,19% 95,81%

Za be­ le­ {ka: Vo p­ri me­ rot se­ p­ri k­a­ ̀ a­ ni te­ sti ra­ wa­ k­a­j sa­ mo 2 (a ­ isto obe­z be­ du­ va­ we­ i B ­ ist iz vor na­ otp­ l­a­ ta­) se­g me­n ti od mno gu­ te­ mo` ni i e­ do bi e­n p­o zi ti ve­n re­ zu­l­ ta­t, bi de­j }i vo 95,81% od is p­i ta­ ni­te­ re­ p­re­ ze­n ta­ tiv ni sl­u­ ~a­i, de­ fi ni ra­ ni te­ sta­p­ k­i od me­ to do l­o gi ja­ ta­ od go va­ ra­ a­t na­ re­ a­l­ ni te­ sta­p­ k­i na­ na­p­ l­a­ ta­ ta­.

IZD VO JU VA WE PO SEB NA RE ZER VA ZAPO TEN CI JAL NI ZA GU BI OD

PRE ZE ME NI SREDS TVA VRZ OS NO VANA NE NAP LA TE NI PO BA RU VA WA

Po~ nu­ va­j }i od 01.01.2007 go di na­, sog l­a­s no Od l­u­ k­a­­ta­ za­ me­ to do l­o gi ja­ za­ izd vo ju­ va­ we­ p­o se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi od p­re­ ze­ me­ ni sre­ds tva­ vrz os no va­ na­ ne­ na­p­ l­a­ te­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­ ("Sl­u­` be­n ve­s nik­ na­ rM",

broj 80/06), ba­n k­i te­ ima­ a­t ob vr sk­a­ da­ izd vo ju­ va­ a­t p­o­se­b na­ re­ ze­r va­ vrz os nova­ na­ p­re­ ze­ me­ ni te­ sre­ds tva­ p­o ne­ na­p­ l­a­ te­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­. Ob vr sk­a­ ta­ ne­ p­o stoi sa­ mo do k­ol­ k­u­ p­re­ ze­ me­ ni te­ sre­ds tva­ se­ ha­r tii od vre­d nost il­i u­de­ l­i.

na­ ve­ de­ ni te­ sre­ds tva­ se­ sme­ ta­ a­t za­ p­re­ ze­ me­ ni vo mo me­n tot k­o ga­ ba­n k­a­ ta­ }e­ se­ ste­k­ ne­ so p­ra­v na­ os no va­ da­ sta­ ne­ sop­s tve­ nik­ na­ isti te­.

Za­ p­ra­ vil­ no izd vo ju­ va­ we­ na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ vrz os no va­ na­ p­re­ ze­ me­ ni ma­ te­ ri ja­l­ ni sre­ds tva­ p­o ne­p­ l­a­ te­­ni p­o ba­ ru­ va­ wa­, p­o tre­b no e­ da­ se­ iz vr {i sl­e­d no to:

1Po p­re­ ze­ ma­ we­ to na­ ma­ te­ ri ja­l­ no to sre­ds tvo, isto to se­ e­vi de­n ti ra­ na­ sme­ tk­a­ ta­ 036 ­ Pre­ ze­ me­ ni ma­ te­ ri­

ja­l­ ni sre­ds tva­ i dru­ gi vre­d no sti vrz os no va­ na­ ne­ na­p­­l­a­ te­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­ i se­ vo di p­o p­o ~e­t na­ sme­ tk­o vods­tve­ na­ vre­d nost {to e­ e­d na­ k­va­ na­ p­o ni sk­i ot iz nos me­ |u­ p­ro ce­ ne­ ta­ ta­ i na­ ba­v na­ ta­ vre­d nost.

REPREZENT januari 1/2008 18

banki

Pro ce­ ne­ ta­ ta­ vre­d nost se­ u­tvr du­ va­ vo mo me­n tot na­ p­re­ ze­ ma­ we­ to na­ ma­ te­ ri ja­l­ no to sre­ds tvo, a­ ja­ u­tvr du­­va­ ov l­a­ ste­n p­ro ce­ ni te­l­ (mo` no e­ toa­ da­ go na­ p­ra­ vi i dru­ go l­i ce­ ov l­a­ ste­ no so za­ k­on, no sa­ mo do k­ol­ k­u­ na­­ba­v na­ ta­ vre­d nost na­ p­re­ ze­ me­ no to sre­ds tvo e­ p­o ma­ l­a­ od 1.000.000 de­ na­ ri). Ovie­ p­ro ce­n k­i na­ vre­d no sta­ na­ p­re­ ze­ me­ ni te­ ma­ te­ ri ja­l­ ni sre­ds tva­ tre­ ba­ da­ se­ vr {a­t na­j ma­l­ k­u­ e­d na­{ go di{ no.

na­ ba­v na­ ta­ vre­d nost na­ p­re­ ze­ me­ ni te­ ma­ te­ ri ja­l­ ni sre­ds tva­ e­ vre­d no sta­ {to e­ na­ ve­ de­ na­ vo a­k­tot (od l­u­ k­a­, do go vor i sl­i~ no) do ne­ se­n od na­d l­e­ ̀ e­n or ga­n (u­p­ra­­vi te­l­, ste­ ~a­ e­n u­p­ra­v nik­, su­d i sl­i~ no) za­ p­re­ nos na­ p­ra­ vo to na­ sop­s tve­ nost vrz ba­n k­a­ ta­.

2na­ k­ra­ jot na­ se­ k­o ja­ go di na­ p­o p­re­ ze­ ma­ we­ to na­ ma­­ te­ ri ja­l­ ni te­ sre­ds tva­, se­ izd vo ju­ va­ odre­ de­n p­ro ce­nt

od p­o ~e­t na­ ta­ sme­ tk­o vods tve­ na­ vre­d nost na­ isti te­ vo p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ za­ p­o te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi. Pro ce­n tot na­ izd vo ju­ va­ we­ to e­ sl­e­ de­n:

3So og l­e­d na­ ob vr sk­a­ ta­ na­ ba­n k­i te­ ba­ re­m e­d na­{ go di{ no da­ ja­ p­ro ce­ nu­ va­ a­t vre­d no sta­ na­ p­re­ ze­ me­ ni te­

ma­ te­ ri ja­l­ ni sre­ds tva­, l­o gi~ no e­ da­ se­ o~e­ k­u­ va­ de­ k­a­ p­o­ra­ di na­j ra­z l­i~ ni p­ri ~i ni (p­o nu­ da­ ta­ i p­o ba­ ru­ va­~ k­a­ ta­ na­ p­a­ za­ rot, mo` no to o{te­ tu­ va­ we­ na­ ma­ te­ ri ja­l­ ni te­ sre­ds tva­ i sl­i~ no) vo od de­l­ ni go di ni mo ̀ e­ da­ se­ sl­u­ ~i p­ro ce­ ne­ ta­ ta­ vre­d nost da­ bi de­ p­o ma­ l­a­ od p­o ~e­t na­ ta­ sme­­tk­o vods tve­ na­ vre­d nost na­ ma­ l­e­ na­ za­ k­u­ mu­ l­i ra­ ni ot iz nos na­ izd vo e­ na­ ta­ p­o se­b na­ re­ ze­r va­. Vo toj sl­u­ ~a­j ima­j }i go vo p­re­d vid k­a­ ̀ a­ no to vo to~ k­a­ ta­ 1 ba­n k­a­ ta­ }e­ izd voi do p­ol­ ni te­ l­e­n iz nos na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ do iz no sot na­ p­ro ce­ ne­ ta­ ta­ vre­d nost (t.e­. za­ iz no sot na­ ra­z l­i k­a­ ta­).

Pri­ me­r:

1. Vo te­ k­ot na­ 2006 go di na­, ba­n k­a­ ta­ gona­p­ l­a­ ti l­a­ svo e­ to ne­ na­p­ l­a­ te­ nop­o ba­ ru­ va­ we­ od k­o mi te­n tot so p­re­ ze­ ma­ we­na­ ne­ go va­ ta­ a­d mi ni stra­ tiv na­ zgra­ da­sp­o re­d na­ ba­v na­ vre­d nost ..............................20.000.000

2. Po ~e­t na­ ta­ sme­ tk­o vods tve­ na­ vre­d nostp­o k­o ja­ {to zgra­ da­ ta­ bi l­a­ za­ ve­ de­ na­vo k­ni gi te­ iz ne­ su­ va­ l­a­ ...................................20.000.000

3. na­ 20.05.2010 go di na­ ba­n k­a­ ta­ iz vr {i l­a­p­ro ce­n k­a­ na­ vre­d no sta­ na­ zgra­ da­ ta­ ik­on sta­ ti ra­ l­a­ de­ k­a­ vre­ di ................................9.000.000

4. Vo p­e­r i o dot od 2006­2009 go di na­ vop­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ izd vo e­ no e­ vk­u­p­ no(20.000.000 h 10% h 4) .......................................8.000.000

5. na­ 20.05.2010 go di na­ p­ro ce­ ne­ ta­ ta­vre­d nost na­ zgra­ da­ ta­ e­ p­o ni sk­a­od ra­z l­i k­a­ ta­ me­ |u­ p­o ~e­t na­ ta­sme­ tk­o vods tve­ na­ vre­d nostna­ ma­ l­e­ na­ za­ vk­u­p­ no to izd vo ju­ va­ we­vo p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­(r. br. 3 < (r. br. 2 ‡ r. br. 4) za­ ......................3.000.000

Za­ ra­z l­i k­a­ ta­ u­tvr de­ na­ vo to~ k­a­ ta­ 5 od p­ri me­ rot, isti ot de­n }e­ se­ iz vr {i izd vo ju­ va­ we­ vo p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ so:

KNI @E WE:

641 ­ re­ ze­r vi ra­ wa­ za­ ri zi cip­o p­l­a­s ma­ ni ip­o te­n ci ja­l­ ni ob vr sk­i .......... 3.000.000907 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­

(se­ u­{te­ ne­ e­ p­ro p­i {a­ na­a­na­ l­i ti~ k­a­ sme­ tk­a­) .............................3.000.000

Utvr du­ va we n­a do­ po­l n­i­ te len­i­z n­o­s­ n­a po­ s­eb n­a re zer va zapre ze me n­i­ s­reds­ tva vrz o­s­ n­o­ van­a n­e n­ap la te n­i­ po­ ba ru­ va wa

IZD VO JU VA WE VO PO SEB NA TA RE ZER VAVRZ OS NO VA NA ZA TEK NA TI PRE ZE ME NI

MA TE RI JAL NI SREDS TVA

na­ 01.01.2007 go di na­ t.e­. vo mo me­n tot na­ sta­ p­u­ va­ we­ vo si l­a­ na­ Od l­u­ k­a­ ta­ za­ me­ to do l­o gi ja­ ta­ za­ izd vo ju­ va­ we­ p­o se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi od p­re­ ze­ me­ ni sre­ds tva­ vrz os no va­ na­ ne­ na­p­ l­a­ te­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­, k­a­j ba­n k­i te­ }e­ se­ za­ te­k­ na­t sre­ds tva­ {to od p­o ra­ no bi l­e­ p­re­ ze­ me­ ni od dol­` ni ci te­ vrz os no va­ na­ vta­ sa­ ni ne­­na­p­ l­a­ te­ ni p­o ba­ ru­ va­ wa­. Za­ ovie­ ma­ te­ ri ja­l­ ni sre­ds tva­ p­re­d vi de­ no e­ izd vo ju­ va­ we­ to vo p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ da­

18

Pro­ce­ne­ta vre­dno­st Nabavna vre­dno­stPo­~e­tna sme­tko­vo­d-

stve­na vre­dno­st

10.000.000 12.000.000 10.000.000

15.000.000 12.000.000 12.000.000

Izmi­nati­ go­di­ni­ po­ pre­ze­mawe­ to­ na mate­ri­-

jalno­to­ sre­dstvo­

Pro­ce­nt na i­zdvo­juvawe­ o­d po­~e­tnata sme­tko­vo­dstve­na

vre­dno­st vo­ po­se­bnata re­ze­rva

1 10%

2 10%

3 10%

4 10%

5 10%

6 25%

7 25%

Vkupno­ 100%

1/2008 18PRODOL@UVa PO DanO^En PRakTikUM

19 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

se­ vr {i na­ p­o se­ be­n na­ ~in p­ri {to os no ve­n p­o k­a­ za­ te­l­ za­ u­tvr du­ va­ we­ na­ go l­e­ mi na­ ta­ na­ iz no sot e­ dol­ ̀ i na­ ta­ na­ vre­ me­n sk­i ot p­e­r i od vo k­oj sre­ds tvo to e­ p­o se­ du­va­ no od stra­ na­ na­ ba­n k­a­ ta­, a­ izd vo ju­va­ wa­ ta­ }e­ se­ vr {a­t vo p­ro ce­n tu­ a­ l­e­n iz nos od p­o ~e­t na­ ta­ sme­ tk­o vods tve­ na­ vre­d nost p­o k­o ja­ sre­ds tva­ ta­ se­ vo da­t vo de­ l­ov ni te­ k­ni gi (sme­ tk­a­ 036).

izd vo ju­ va­ we­ to }e­ se­ vr {i sp­o re­d sl­e­d na­ ta­ {e­ ma­:

OB RAS CI NA KOI SE VR [IKLA SI FI KA CI JA I NA ̂ IN

NA PO POL NU VA WE NA ISTI TE

Kl­a­ si fi k­a­ ci ja­ ta­ se­ sp­ro ve­ du­ va­ p­re­ k­u­ p­o p­ol­ nu­ va­ we­ na­ sl­e­d ni te­ obra­s ci:

KA/1 (p­re­g l­e­d na­ stru­ k­tu­ ra­ ta­ na­ k­re­ dit na­ ta­ iz­l­o ̀ e­ nost na­ ba­n k­a­ ta­ p­o p­o e­ di ni k­o mi te­n ti ) k­oi se­ so stoi od 2 de­ l­a­ i toa­: Ka/1­1 (obra­ ze­c stru­ k­tu­ ra­ ta­ na­ k­re­ dit na­ ta­ iz l­o ̀ e­ nost p­o k­o mi te­n ti i vi si na­ ta­ na­ k­re­ dit ni ot ri zik­) i Ka/1­2 (obra­ ze­c za­ p­ri k­a­ ̀ u­ va­ we­ na­ stru­ k­tu­ ra­ ta­ na­ k­re­ dit na­ ta­ iz l­o ̀ e­ nost p­o k­o mi te­n­ti sp­o re­d ni vo to na­ ri zik­ na­ ze­m ja­ ta­);

KA (zbi re­n p­ri k­a­z na­ vk­u­p­ na­ ta­ k­re­ dit na­ iz l­o­`e­ nost na­ ba­n k­a­ ta­ sp­o re­d vi dot na­ p­o ba­ ru­ va­ wa­ ta­ i u­tvr de­ na­ ta­ ri zi~ nost);

KA-D (zbi re­n p­ri k­a­z na­ vk­u­p­ na­ ta­ k­re­ dit na­ iz l­o­`e­ nost na­ ba­n k­a­ ta­, p­o od de­l­ ni de­j no sti): i

KA-PMK (su­ ma­ re­n obra­ ze­c za­ k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ na­ p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i k­re­ di ti).

Po p­ol­ nu­ va­ we­ to na­ obra­s ci te­ za­ k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ se­ vr {i na­ sl­e­d ni ot na­ ~in:

Obra­ zec KA/1-1

Ko­ lo­ na 1: re­ de­n broj;Ko­ lo­ na 2: @i ro sme­ tk­a­ (ova­a­ k­o l­o na­ ne­ se­ p­o p­ol­­

nu­ va­ do k­ol­ k­u­ se­ ra­ bo ti za­ k­o mi te­n ti ­ fi zi~ k­i l­i ca­ il­i k­o mi te­n ti be­z sme­ tk­a­);

Ko­ lo­ na 3: Ma­ ti ~e­n broj na­ k­o mi te­n tot;Ko­ lo­ na 4: Edins tve­n ma­ ti ~e­n broj na­ k­o mi te­n tot;Ko­ lo­ na 5: Se­ isk­a­ ̀ u­ va­ a­t si te­ k­o mi te­n ti na­ ba­n k­a­­

ta­ i toa­ sp­o re­d a­z bu­ ~e­n re­d, so vp­i {u­ va­ we­ na­ p­ol­ ni ot

na­ziv (na­ p­ra­v ni te­ l­i ca­), od nos no na­ ime­ to i p­re­ zi me­­to (za­ fi zi~ k­i te­ l­i ca­).

Po e­ di ne­~ no se­ isk­a­ ̀ u­ va­ a­t: Do ma­{ ni te­ ne­ ba­n k­a­r sk­i p­ra­v ni l­i ca­ so vk­u­p­ na­

k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost na­d 500.000 de­ na­ ri; Do ma­{ ni te­ fi zi~ k­i l­i ca­ so vk­u­p­ na­ k­re­ dit na­ iz l­o­

`e­ nost na­d 300.000 de­ na­ ri (si te­ osta­ na­ ti so p­o e­ di ne­~ na­ k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost do 300.000 de­ na­ ri se­ isk­a­ ̀ u­ va­ a­t zbir no vo p­o se­b na­ p­o zi ci ja­ na­ re­ ~e­ na­ "na­ se­ l­e­ nie­");

Do ma­{ ni ba­n k­i; Stra­n sk­i p­ra­v ni i fi zi~ k­i l­i ca­; "Osta­ na­ to" vo k­oe­ se­ na­ ve­ du­ va­ osta­ to k­ot od k­re­­

dit no to p­or tfo l­io na­ ba­n k­a­ ta­. ak­o ovoj de­l­ e­ na­d 10% od vk­u­p­ no to k­re­ dit no p­or tfo l­io ­ od de­l­ no se­ na­ ve­ du­ va­ a­t si te­ p­o go l­e­ mi k­o mi te­n ti (se­ do sve­ du­ va­ we­ do gra­ ni ca­ ta­ od 10%);

Ko mi te­n ti te­ k­oi se­ k­l­a­ si fi ci ra­ ni vo 2 ri zi~ ni k­a­ te­ go rii se­ na­ ve­ du­ va­ a­t 2 p­a­ ti e­d no p­o dru­ go t.e­. na­ 2 p­os l­e­ do va­ te­l­ ni re­d ni bro ja­ (od de­l­ no za­ se­ k­o ja­ ri zi~­na­ iz l­o ̀ e­ nost).

Za be­ le­ {ka: [te­ dil­ ni ci te­ gi isk­a­ ̀ u­ va­ a­t od de­l­ no si te­ p­ra­v ni i fi zi~ k­i l­i ca­ so k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost na­ 100.000 de­ na­ ri.

Ko­ lo­ na 6: Se­ di {te­ na­ k­o mi te­n tot (gra­d i dr ̀ a­ va­ ­ k­o ga­ se­ ra­ bo ti za­ stra­n sk­o l­i ce­);

Ko­ lo­ na 7: ri zi~ na­ ta­ k­a­ te­ go ri ja­ vo k­o ja­ {to e­ k­l­a­­si fi ci ra­n k­o mi te­n tot (a, B, V, G il­i D);

Ko­ lo­ na 8: Se­ isk­a­ ̀ u­ va­ a­t re­ dov ni te­ k­re­ di ti e­vi de­n­ti ra­ ni na­ sl­e­d ni te­ sme­ tk­i (gru­ p­i i k­l­a­ si):

Ko­ lo­ na 9: Se­ isk­a­ ̀ u­ va­ a­t ne­ fu­nk­ ci o na­l­ ni te­ k­re­ di­ti e­vi de­n ti ra­ ni na­ sme­ tk­i te­ 084 i 086;

Ko­ lo­ na 10: Gi op­ fa­ }a­ p­o ba­ ru­ va­ wa­ ta­ p­o re­ dov ni k­a­ ma­ ti e­vi de­n ti ra­ ni na­ sme­ tk­i te­ 150, 156 (be­z sme­ tk­a­ 1562) i 190;

19

Go­di­ni­ na po­se­duvawe­ na zate­k nati­te­ mate­ri­jalni­

sre­dstva

Pro­ce­nt na i­zdvo­juvawe­ o­d po­ ~e­tnata sme­tko­vo­dstve­na

vre­dno­st

1 ­ 2 10%

2 ­ 3 20%

3 ­ 4 30%

4 ­ 5 40%

5 ­ 6 50%

6 ­ 7 75%

na­d 7 100%

Sme­tki­, grupi­ nasme­tki­ i­ klati­

Sme­tki­ i­ grupi­ na sme­tki­ {to­ ne­ vle­guvaat

31 (gru­p­a­) 311 (de­l­ot od sme­tk­a­ta­ na­ k­oja­ se­ e­vide­ntira­ iznosot na­ za­dol­`ite­l­na­ta­ re­ze­rva­ vo de­vizi)

32

33 330 i 331

34

35 350 i 351

36 361, 363 i 368

39

4 (k­l­a­sa­) 43, 46, 48

5 53, 56, 58

809 (minu­sni sa­l­da­ na­ te­k­ovni sme­tk­i)

160

161

REPREZENT januari 1/2008 20

banki

Ko­lo­na 11: Gi op­fa­}a­ p­oba­ru­va­wa­ta­ p­o ne­fu­nk­cio­na­l­ni k­a­ma­ti e­vide­ntira­ni na­ sme­tk­ite­ 080 i 082;

Ko­lo­na 12: Dru­gi p­oba­ru­va­wa­. Gi op­fa­}a­ sme­tk­i­te­ od gru­p­a­ta­ 06 (be­z sme­tk­a­ta­ 069), sme­tk­ite­ 134, 135, 151, 154, 155, 1562, 157, 192, 193, 302, 303, 307, 330, 331, 350, 351 i gru­p­ite­ 43 i 53 vo de­l­ot k­oj se­ odne­su­va­ na­ k­onk­re­tni k­omite­nti, site­ dru­gi sme­tk­i na­ k­oi se­ isk­a­`a­ni p­oba­ru­va­wa­ od k­onk­re­tni k­omite­nti i site­ dru­gi sta­vk­i k­a­j k­oi p­ostoi ja­sno izra­ze­na­ p­ote­ncija­l­­na­ k­re­ditna­ za­gu­ba­ vo idnina­;

Ko­lo­na 13: Vonbil­a­nsni sta­vk­i ­ se­ e­vide­ntira­a­t vonbil­a­nsnite­ sta­vk­i k­oi p­re­tsta­vu­va­a­t p­ote­ncija­l­na­ obvrsk­a­ za­ ba­nk­a­ta­ (a­va­l­i, ha­rtii od vre­dnost, ga­ra­n­cii i ~inidbe­nite­ ga­ra­ncii);

Ko­lo­na 14: Vk­u­p­na­ izl­o`e­nost na­ ba­nk­a­ta­ {to se­ odbiva­ k­a­k­o zbir od iznosite­ vo k­ol­onite­ 8, 10, 12 i 13 (zna­~i be­z k­ol­ona­ta­ 9);

Ko­lo­na 15: Pote­ncija­l­ni za­gu­bi. Se­ dobiva­a­t k­oga­ zbirot od k­ol­ona­ta­ 14 }e­ se­ p­omno`i so soodve­tniot p­roce­nt za­ rizi~na­ta­ k­a­te­gorija­ na­ k­omite­ntot isk­a­­`a­na­ vo k­ol­ona­ 7.

Zabe­le­{ka: Vo p­ose­be­n p­ril­og p­od na­sl­ov "Po­ba­ru­vawa o­d vo­n­bi­lan­s­n­a evi­den­ci­ja" se­ na­ve­du­va­a­t site­ k­omite­nti ~ii p­oba­ru­va­wa­ bil­e­ p­re­k­ni`e­ni vo vonbi­l­a­nsna­ e­vide­ncija­ so sostojba­ na­ 02.04.2003 godina­.

Ovie­ vonbil­a­nsni p­oba­ru­va­wa­ }e­ se­ isk­a­`u­va­a­t sé do done­su­va­we­to na­ odl­u­k­a­ za­ otp­is na­ istite­ od stra­na­ na­ up­ra­vniot odbor na­ ba­nk­a­ta­, a­ vrz osnova­ na­ su­dsk­a­ odl­u­k­a­ (od k­oja­ e­ vidna­ ne­mo`nosta­ za­ na­p­l­a­ta­ na­ p­oba­­ru­va­wa­ta­ p­ora­di ste­~a­j, l­ik­vida­cija­, ne­osnova­nost na­ p­oba­ru­va­wa­ta­ i sl­i~no) il­i dok­ol­k­u­ ne­dvosmisl­e­no se­ u­tvrdi ne­mo`nost il­i ne­sp­re­mnost na­ k­omite­ntot da­ ja­ p­l­a­ti obvrsk­a­ta­, a­ ba­nk­a­ta­ ne­ ra­sp­ol­a­ga­ so va­l­idni dok­u­me­nti za­ p­risil­na­ na­p­l­a­ta­ na­ istite­.

Otp­isot mo`e­ da­ bide­ ce­l­ose­n il­i de­l­u­me­n (p­ri re­stru­k­tu­ira­we­ na­ k­re­ditite­), a­ otp­i{a­nite­ p­oba­­ru­va­wa­ vo sl­e­dnite­ 3 godini se­ e­vide­ntira­a­t na­ p­o­se­bna­ vonbil­a­nsna­ sme­tk­a­. Dok­ol­k­u­ i vo toj p­e­riod od 3 godini ne­ se­ p­oja­vi re­a­l­na­ {a­nsa­ za­ na­p­l­a­ta­ na­ p­oba­ru­va­wa­ta­, dozvol­e­no e­ nose­we­ nova­ odl­u­k­a­ od orga­not za­ isk­ni`u­va­we­ na­ otp­i{a­nite­ p­oba­ru­va­wa­ od vonbil­a­nsnite­ sme­tk­i na­ k­oi se­ vode­ni, na­ dru­gi vonbil­a­nsni sme­tk­i za­ otp­i{a­ni p­oba­ru­va­wa­ be­z mo`­nost za­ na­p­l­a­ta­.

Citira­niot obra­ze­c od ova­a­ za­be­l­e­{k­a­ se­ p­op­ol­nu­­va­ k­a­k­o i sa­miot obra­ze­c Ka/1­1, so toa­ {to ja­ ne­ma­ k­ol­ona­ta­ 15, bide­j}i vrz ova­a­ osnova­ ne­ se­ u­tvrdu­va­a­t i ne­ se­ isk­a­`u­va­a­t p­ote­ncija­l­ni za­gu­bi.

Obra­zec KA/1-2

na­ ovoj obra­ze­c se­ isk­a­`u­va­ k­re­ditna­ta­ izl­o`e­­nost na­ ba­nk­a­ta­ k­on odde­l­ni ze­mji i k­on k­omite­ntite­ ­ stra­nsk­i l­ica­.

Kol­onite­ se­ p­op­ol­nu­va­a­t na­ sl­e­dniot na­~in:Ko­lo­na 1: re­de­n broj na­ k­omite­ntot;Ko­lo­na 2: Ze­mja­ta­ vo k­oja­{to e­ se­di{te­to na­ stra­n­

sk­iot k­omite­nt. Komite­ntite­ se­ gru­p­ira­a­t sp­ore­d ze­mjite­ od k­oi p­ote­k­nu­va­a­t, a­ vo p­ose­bna­ k­ol­ona­ se­ isk­a­`u­va­ vk­u­p­na­ta­ izl­o`e­nost sp­re­ma­ odde­l­ni ze­mji ­ dok­ol­k­u­ k­omite­ntot e­ fil­ija­l­a­ na­ stra­nsk­a­ ba­nk­a­, se­ vne­su­va­ ze­mja­ta­ vo k­oja­ e­ se­di{te­to na­ ma­ti~na­ta­ ba­nk­a­;

Ko­lo­na 3: Se­ na­ve­du­va­ p­ol­niot na­ziv na­ p­ra­vnite­ l­ica­, odnosno ime­to i p­re­zime­to na­ fizi~k­ite­ l­ica­ (za­ fil­ija­l­ite­ na­ stra­nsk­ite­ ba­nk­i ­ p­ol­niot na­ziv na­ fil­ija­l­a­ta­ i ne­jzinoto se­di{te­);

Ko­lo­na 4: Se­ isk­a­`u­va­ vk­u­p­na­ta­ k­re­ditna­ izl­o`e­­nost na­ ba­nk­a­ta­ k­on se­k­oj odde­l­e­n stra­nsk­i k­omite­nt (ovoj iznos se­ vne­su­va­ vo Ka/1­1 na­ re­de­n broj 14);

Ko­lo­na 5: Se­ isk­a­`u­va­ ne­to k­re­ditna­ta­ izl­o`e­nost (iznosot od k­ol­ona­ 4, na­ma­l­e­n za­ p­ote­ncija­l­nite­ za­gu­­bi od k­ol­ona­ 15 na­ obra­ze­cot Ka/1­1 za­ soodve­tniot k­omite­nt);

Ko­lo­na 6: Se­ vne­su­va­ p­roce­ntot na­ rizik­ot na­ ze­mja­­ta­, sogl­a­sno l­ista­ta­ dosta­ve­na­ od na­rodna­ ba­nk­a­ na­ re­­p­u­bl­ik­a­ Ma­k­e­donija­ i to~k­ite­ 18 i 19 od Odl­u­k­a­ta­;

Ko­lo­na 7: Pote­ncija­l­nite­ za­gu­bi za­ rizik­ot na­ ze­m­ja­ta­ se­ dobiva­a­t so mno`e­we­ na­ iznosot od k­ol­ona­ta­ 5 so k­oe­ficie­ntot od k­ol­ona­ta­ 6.

Obra­zec KA

Ovoj obra­ze­c p­re­tsta­vu­va­ zbire­n p­rik­a­z za­ vk­u­p­­na­ta­ k­re­ditna­ izl­o`e­nost na­ ba­nk­a­ta­ sp­ore­d vidot na­ p­oba­ru­va­wa­ta­ i u­tvrde­na­ta­ rizi~nost. Vo istiot, site­ p­oba­ru­va­wa­ od k­omite­ntite­ isk­a­`a­ni vo k­ol­o­nite­ 8 do 13 od obra­ze­cot Ka/1­1 se­ ra­sp­ore­du­va­a­t na­ sl­e­dniot na­~in:

Ko­lo­na 1: Gi sodr`i re­dnite­ broe­vi od 1 do 7;Ko­lo­na 2: Op­isno se­ isk­a­`u­va­ vidot na­ p­oba­ru­va­­

wa­ta­;Ko­lo­ni­te­ o­d 3a - 7: Se­ isk­a­`u­va­ k­re­ditniot rizik­

sp­ore­d ste­p­e­not na­ rizi~nosta­ (a, B, V, G i D);Ko­lo­na 8: Pre­tsta­vu­va­ zbir na­ iznosite­ od k­ol­o­

nite­ 3a­ do 7;Ko­lo­na 9: Se­ isk­a­`u­va­a­t p­ote­ncija­l­nite­ za­gu­bi

{to se­ dobiva­a­t k­oga­ iznosite­ od k­ol­onite­ 3a­ ­ 7 se­ mno­`a­t so soodve­tniot p­roce­nt za­ rizi~na­ta­ gru­p­a­ t.e­.:

20

Ko­lo­na Pro­ce­nt

3a­ (a) 0%

3b (a) 1% (2%)

4 (B) 10%

5 (V) 25%

6 (G) 50%

7 (D) 100%

21 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

Za be­ le­ {ka: na­ re­ de­n broj 4 vo k­o l­o na­ ta­ 9 ne­ se­ isk­a­ ̀ u­ va­ p­o da­ tok­ (ne­ fu­nk­ ci o na­l­ na­ k­a­ ma­ ta­), a­ zbi rot na­ k­o l­o na­ ta­ 9 tre­ ba­ da­ od go va­ ra­ na­ zbi rot od k­o l­o na­ ta­ 15 od obra­ ze­ cot Ka/1­1.

Vo p­o se­b na­ ta­ sp­e­ ci fi k­a­ ci ja­ {to se­ p­o p­ol­ nu­ va­ k­on obra­ ze­ cot se­ isk­a­ ̀ u­ va­a­ sl­e­d ni te­ p­o da­ to ci:

a­) Po te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi za­ k­re­ di te­n ri zik­ (se­ vne­ su­­va­ iz no sot od k­o l­o na­ 9 re­ de­n broj 7 od obra­ ze­c Ka);

b) Po te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi za­ ri zik­ na­ ze­m ja­ (se­ vne­­su­ va­ iz no sot od k­o l­o na­ 7 od obra­ ze­c Ka/1­2, p­o zi ci ja­ ­ vk­u­p­ no (si te­ ze­m ji);

v) Vk­u­p­ no p­o te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi ­ p­re­t sta­ vu­ va­ zbir na­ p­o te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi od k­re­ di te­n ri zik­ i ri zik­ na­ ze­m ja­ ta­ i e­ e­d na­ k­ov na­ iz no sot na­ izd vo e­ na­ ta­ p­o se­b na­ re­ ze­r va­ isk­a­ ̀ a­n na­ sme­ tk­a­ ta­ 907 ­ Po se­ be­n re­ ze­r ve­n fond.

Obra­ zec KA/D

Ovoj obra­ ze­c ima­ za­ ce­l­ da­ ja­ p­ri k­a­ ̀ e­ vk­u­p­ na­ ta­ k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost na­ ba­n k­a­ ta­ p­o od de­l­ ni de­j no sti u­tvr de­ ni so Od l­u­ k­a­ ta­ za­ u­tvr du­ va­ we­ na­ na­ ci o na­l­ na­ k­l­a­ sifi k­a­ ci ja­ na­ de­j no sti ("Sl­u­` be­n ve­s nik­ na­ rM", broj 20/98).

So dr ̀ i na­ ta­ na­ od de­l­ ni te­ k­o l­o ni e­ sl­e­d na­:Ko­ lo­ na 1: re­ de­n broj;Ko­ lo­ na 2: re­d ni te­ bro e­ vi od ova­a­ k­o l­o na­ gi so dr­

`a­t sl­e­d ni te­ de­j no sti: 1. Ze­m jo de­l­s tvo, l­ov i {u­ ma­rs­tvo; 2. ri ba­rs tvo; 3. Va­ de­ we­ na­ ru­ di i k­a­ me­n; 4. Pre­ ra­­bo tu­ va­~ k­a­ in du­ stri ja­; 5. Sna­b du­ va­ we­ so e­l­e­ k­tri~ na­ e­ne­r gi ja­, ga­s i vo da­; 6. Gra­ de­` ni{ tvo; 7. Tr go vi ja­ na­ go l­e­ mo, tr go vi ja­ na­ ma­ l­o, p­o p­ra­ vk­a­ na­ mo tor ni vo zi­l­a­, mo tor cik­ l­i i p­re­d me­ ti za­ l­i~ na­ u­p­o tre­ ba­ i za­ do ma­ }ins tva­ ta­; 8. Ho te­ l­i i re­ sto ra­ ni; 9. So o bra­ }a­j, sk­l­a­ di ra­ we­ i vr sk­i; 10. Fi na­n si sk­o p­o sre­ du­ va­ we­; 11. ak­tiv no sti vo vr sk­a­ so ne­d vi ̀ e­n imot, iz na­j mu­ va­ we­ i de­ l­ov ni a­k­tiv no sti; 12. ja­v na­ u­p­ra­ va­ i od bra­ na­, za­­dol­ ̀ i te­l­ na­ so ci ja­l­ na­ za­ {ti ta­; 13. Obra­ zo va­ nie­; 14. Zdra­v stvo i so ci ja­l­ na­ ra­ bo ta­; 15. Dru­ gi k­o mu­ na­l­ ni, k­u­l­ tu­r ni, op­ {ti i l­i~ ni u­s l­u­` ni a­k­tiv no sti; 16. Pri va­t ni do ma­ }ins tva­ so vra­ bo te­ ni l­i ca­; i 17. Ek­ ste­­ri to ri ja­l­ ni or ga­ ni za­ cii i te­ l­a­.

Vo p­o se­b ni a­l­i ne­i (be­z vne­ su­ va­ we­ na­ re­ de­n broj) se­ vne­ su­ va­ a­t p­o da­ to ci te­ za­ k­re­ dit na­ ta­ iz l­o ̀ e­ nost na­ ba­n k­a­ ta­ k­on k­l­i e­n ti ­ fi zi~ k­i l­i ca­ i toa­ sp­o re­d sl­e­d ni te­ k­a­ te­ go rii:

sta­n be­ ni k­re­ di ti; p­o tro {u­ va­~ k­i k­re­ di ti; ne­ ga­ tiv ni sa­l­ da­ p­o te­ k­ov ni sme­ tk­i; k­re­ di ti vrz os no va­ na­ iz da­ de­ ni k­re­ dit ni k­a­r­

ti~ k­i; i dru­ gi k­re­ di ti.Ko­ lo­ na 3: Se­ vne­ su­ va­ iz no sot na­ de­ na­r sk­a­ ta­ k­re­ dit­

na­ iz l­o ̀ e­ nost p­o de­j no sti;

Ko­ lo­ na 4: Se­ vne­ su­ va­ iz no sot na­ de­ na­r sk­a­ ta­ k­re­ dit­na­ iz l­o ̀ e­ nost so de­ viz na­ k­l­a­ u­ zu­ l­a­ p­o de­j no sti;

Ko­ lo­ na 5: Se­ vne­ su­ va­ iz no sot na­ de­ viz na­ ta­ k­re­ dit na­ iz l­o ̀ e­ nost p­o de­j no sti;

Ko­ lo­ na 6: Pre­t sta­ vu­ va­ zbir od k­o l­o ni te­ 3 ­ 5 za­ se­ k­o ja­ od de­l­ na­ de­j nost. Vk­u­p­ ni ot iz nos na­ re­d. br. 20 tre­ ba­ da­ e­ e­d na­ k­ov na­ iz no sot od k­o l­o na­ 14 od obra­ ze­­cot Ka/1­1 i k­o l­o na­ 8 re­ de­n broj 7 od obra­ ze­ cot Ka.

Obra­ zec KA-PMK

Pre­t sta­ vu­ va­ su­ ma­ re­n p­ri k­a­z na­ k­re­ dit ni te­ iz­l­o`e­no sti {to se­ vk­l­u­ ~e­ ni vo p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti.

Do k­ol­ k­u­ ba­n k­a­ ta­ vr {i se­g me­n ta­ ci ja­ na­ p­or tfo­l­i o to na­ ma­ l­i k­re­ di ti sp­o re­d srod nost­ izra­ bo tu­ va­ obra­ ze­c Ka­PMK za­ se­ k­o ja­ se­g me­n ta­ ci ja­ od de­l­ no so na­z na­ ~u­ va­ we­ na­ vi dot se­g me­n ta­ ci ja­ ta­.

So dr ̀ i na­ ta­ na­ od de­l­ ni te­ k­o l­o ni e­ sl­e­d na­:Ko­ lo­ na 1: re­ de­n broj;Ko­ lo­ na 2: Vid na­ p­o ba­ ru­ va­ we­;Ko­ lo­ na 3a - 7: Vi si na­ na­ k­re­ dit ni ot ri zik­;Ko­ lo­ na 8: Zbir na­ k­o l­o ni te­ 3a­­7;Ko­ lo­ na 9: Po te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi (zbir na­ iz no si te­ od

k­o l­o ni te­ 3a­­7 p­om no ̀ e­ ni so so od ve­t ni te­ p­ro ce­n ti na­

21

REPREZENT januari 1/2008 22

banki

ri zi~ nost). Ko l­o na­ ta­ 9 ne­ se­ p­o p­ol­ nu­ va­ za­ p­o zi ci ja­ ta­ p­od re­ de­n broj 4­ ne­ fu­nk­ ci o na­l­ na­ k­a­ ma­ ta­.

iz no sot {to }e­ se­ do bie­ vo k­o l­o na­ ta­ 9, re­ de­n broj 7, tre­ ba­ da­ od go va­ ra­ na­ iz no sot na­ k­o l­o na­ ta­ 15 od obra­ ze­ cot Ka/1­1(za­ de­ l­ot na­ p­or tfo l­i o to na­ ma­ l­i te­ k­re­ di ti).

PRAKTI^EN PRIMER ZA PRESMETUVAWEI SMETKOVODSTVENO EVIDENTIRAWE

NA POSEBNATA REZERVA

So so stoj ba­ na­ 31.12.2007 go di na­, ba­n k­a­ ta­ gi e­vi de­n­ti ra­ l­a­ sl­e­d ni te­ p­o ba­ ru­ va­ wa­ k­on svo i te­ k­l­i e­n ti:

Pri­me­r:

1. Od nBrM ­ Sk­op­ je­, k­u­ p­e­ ni se­bl­a­ ga­j ni~ k­i za­ p­i si vo vre­d nost od .............. 30.000.000

2. Od Mi ni ste­rs tvo to za­ fi na­n sii na­re­ p­u­b l­i k­a­ Ma­ k­e­ do ni ja­ k­u­ p­e­ ni se­dr ̀ a­v ni ob vrz ni ci vo vre­d nost od .............. 10.000.000

3. Da­ de­ na­ e­ ga­ ra­n ci ja­ od 6.000.000 de­ na­ rina­ aD Mi k­ron ­ Pri l­e­p­, za­ u­voz na­re­ p­ro ma­ te­ ri ja­ l­i. Ob vr sk­a­ ta­ za­ p­l­a­ }a­ we­sta­ su­ va­ na­ 31.03.2008 go di na­. Sp­o re­da­na­ l­i za­ ta­ na­ p­ra­ ve­ na­ od stra­ na­ na­ ba­n k­a­ ta­ri zi k­ot iz ne­ su­ va­ .......................................................... 2%

4. na­ Ma­ l­a­ ga­ DOOEL ­ Sk­op­ je­, odo bre­n e­k­re­ dit od 8.000.000 de­ na­ ri za­ na­ ba­ vk­a­ na­op­re­ ma­ za­ p­ro iz vods tvo na­ be­ l­i p­e­ ~i va­.Kre­ di tot e­ isk­o ri ste­n na­ 17.01.2006 go di na­,a­ se­ otp­ l­a­ tu­ va­ vo 10 p­o l­u­ go di{ ni a­nu­ i te­ tiza­k­ l­u­~ no so 17.01.2011 go di na­. Ka­ ma­t na­ ta­sta­p­ k­a­ iz ne­ su­ va­ 12% go di{ no. Ko mi te­n totsvo i te­ ob vr sk­i gi iz mi ru­ va­ so za­ doc nu­ va­ we­do 15 de­ na­. na­ 31.12.2007 go di na­, p­o ba­ ru­ va­ we­ top­o ovoj k­re­ dit iz ne­ su­ va­ 5.600.000 de­ na­ ri,a­ p­o k­a­ ma­ ta­ 4.000 de­ na­ ri

5. na­ aD za­ osi gu­ ru­ va­ we­ Ta­ ba­k­ ­ Sk­op­ je­,da­ de­n e­ k­re­ dit za­ l­i k­vid nost {to e­obe­z be­ de­n so p­a­ ri~ ni te­ de­ p­o zi ti na­k­re­ di to p­ri ma­ ~ot vo ba­n k­a­ ta­, a­ {todos p­e­ va­ a­t vo rok­ p­o dol­g od k­re­ dit na­ ta­ob vr sk­a­ vo iz nos od ........................................... 8.000.000

6. Da­ de­n e­ dol­ go ro ~e­n k­re­ dit na­ fir ma­ ta­Va­r k­o ­ Va­ du­z (Lih te­n {ta­jn) {to e­obe­z be­ de­n so su­ p­e­r ga­ ra­n ci ja­ od stra­n sk­a­ba­n k­a­ {to gi so dr ̀ i zbo ro vi te­ "na­ p­rvp­o vik­" vo iz nos od ............................................. 7.000.000

7. na­ TP Vl­a­ ze­ ri mit ­ Te­ to vo, da­ de­ na­ e­ga­ ra­n ci ja­ vo iz nos od 2.000.000 de­ na­ ri za­na­p­ l­a­ ta­ na­ DDV p­ri u­voz na­ sto k­a­. Po ra­ dine­ sol­ ve­nt nost na­ k­o mi te­n tot, na­01.09.2007 go di na­, ga­ ra­n ci ja­ ta­ p­a­d na­ l­a­vrz to va­r na­ ba­n k­a­ ta­. Ka­ k­o obe­z be­ du­ va­ we­

22

za­ ga­ ra­n ci ja­ ta­ ba­n k­a­ ta­ ima­ de­ vi zi vo de­ p­oosta­ ve­ ni od k­o mi te­n tot vo iz nosod 1.200.000 de­ na­ ri (za­ osta­ to k­ot se­ze­ me­ ni 2 a­k­ ce­p­t ni na­ l­o zi)

8. na­ 05.12.2007 go di na­, ba­n k­a­ ta­ isp­ l­a­ ti l­a­2.470.000 de­ na­ ri k­on do ba­ vu­ va­ ~i te­ na­ STDOri on ­ [tip­ vrz os no va­ na­ da­ de­ ni a­va­ l­ina­ ha­r tii od vre­d nost iz da­ de­ ni od isti ot

9. na­ Ba­l­ k­a­n Tra­ns ­ ra­ do vi{ mu­ e­ da­ de­nk­ra­ tk­o ro ~e­n k­re­ dit vo iz nos od11.000.000 de­ na­ ri, {to se­ otp­ l­a­ tu­ va­ vo10 me­ se­~ ni ra­ ti p­o~ nu­ va­j }i od 01.08.2007 go di na­.Pr vi te­ 2 ra­ ti se­ re­ dov no isp­ l­a­ te­ ni, a­tre­ ta­ ta­ {to stig na­ l­a­ za­ na­p­ l­a­ ta­ na­01.10.2007 go di na­ e­ isp­ l­a­ te­ na­ na­ 28.12.2007go di na­ p­o ra­ di {to ba­n k­a­ ta­ p­o k­ra­j re­ dov na­ ta­k­a­ ma­ ta­ vo iz nos od 10.000 de­ na­ ri, p­re­s me­ ta­ l­a­i za­ te­z na­ k­a­ ma­ ta­ vo iz nos od 27.000 de­ na­ ri.^e­ tvr ta­ ta­ ra­ ta­ i p­e­t ta­ ta­ ra­ ta­ ne­ se­ iz mi re­ nido 31.12.2007 go di na­, p­a­ ba­n k­a­ ta­ za­ isti te­p­re­s me­ ta­ l­a­ re­ dov na­ k­a­ ma­ ta­ od 5.000 de­ na­ rii za­ te­z na­ k­a­ ma­ ta­ vo iz nos od 13.000 de­ na­ ri

10. TP jo co Kom p­a­ ni ­ Sk­op­ je­, ob vr sk­i te­ p­odol­ go ro ~e­n k­re­ dit k­on ba­n k­a­ ta­ gi iz mi ru­ va­so za­ doc nu­ va­ we­ do 82 de­ na­. na­ 31.12.2007go di na­ ob vr sk­i te­ k­on ba­n k­a­ ta­ vrz os no va­na­ gl­a­v ni na­ iz ne­ su­ va­ a­t 2.000.000 de­ na­ ri,a­ vrz os no va­ na­ re­ dov na­ i za­ te­z na­k­a­ ma­ ta­ 105.000 de­ na­ ri

11. Po dol­ go ro~ ni ot k­re­ dit za­ p­od dr {k­a­ na­ze­m jo de­l­s tvo to vo iz nos od 9.000.000 de­ na­ ri,aK Ku­ ma­ no vo ­ Ku­ ma­ no vo p­o ra­ di ne­ a­ de­ k­va­ te­n(ne­ ra­m no me­ re­n) p­a­ ri ~e­n p­ri l­iv ne­ e­ vo so stoj ba­da­ gi iz mi ru­ va­ p­ri stig na­ ti te­ a­nu­ i te­ ti vo ro k­otna­ do sta­ sa­ nost: Vo p­e­r i o dot na­ re­ k­ol­ ta­ ta­a­nu­ i te­ ti te­ se­ iz mi ru­ va­ a­t re­ dov no, nop­o toa­ so p­o go l­e­ mi za­ doc nu­ va­ wa­ do 150 de­ na­.na­ 31.12.2007 go di na­, ob vr sk­i te­ p­o gl­a­v ni ca­iz ne­ su­ va­ a­t 3.600.000 de­ na­ ri i p­o re­ dov ni iza­ te­z ni k­a­ ma­ ti 170.000 de­ na­ ri. Prik­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ ta­ ba­n k­a­ ta­ go ima­ vo p­re­d vidcik­ l­i~ ni ot p­ri l­iv na­ sre­ds tva­ ta­ za­ otp­ l­a­ ta­na­ k­re­ di tot, p­a­ isti ot go sta­ va­ vo V

12. Ko mi te­n tot TP Vl­a­z ni mi ­ Go sti va­re­ vo fi na­n si sk­i te­ {k­o tii p­a­so ce­l­ da­ mu­ se­ p­o mog ne­ iz vr {e­ no e­re­ stru­ k­tu­ i ra­ we­ na­ k­re­ di tot(p­ro dol­ ̀ e­n e­ ro k­ot na­ otp­ l­a­ ta­, da­ de­ne­ gre­js p­e­r i od, na­ ma­ l­e­ na­ e­ k­a­ ma­t na­ ta­ sta­p­ k­a­,ot p­i {a­n e­ de­l­ od do sta­ sa­ ni te­ ob vr sk­i,p­re­s me­ ta­ na­ ta­, a­ ne­ na­p­ l­a­ te­ na­ k­a­ ma­ ta­se­ p­ri p­i {u­ va­ na­ gl­a­v ni ca­ ta­). na­31.12.2007 go di na­ ob vr sk­i te­ na­k­o mi te­n tot p­o ovoj k­re­ dit iz ne­ su­ va­ a­t ....... 11.200.000

23 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

13. na­ 31.12.2007 go di na­ na­ TP De­ ba­r sk­oPo l­e­ ­ De­ ba­r p­o dol­ go ro ~e­n k­re­ ditod ba­n k­a­ ta­ iz ne­ su­ va­ a­t 1.700.000 de­ na­ rii vrz os no va­ na­ k­a­ ma­ ta­ 230.000 de­ na­ ri.Pos l­e­d na­ ta­ u­p­ l­a­ ta­ vo p­ol­ za­ na­ ba­n k­a­ ta­e­ iz vr {e­ na­ na­ 08.07.2007 go di na­

14. Ba­n k­a­ ta­ o~e­ k­u­ va­ de­ l­u­m na­ na­p­ l­a­ ta­ na­ svo i te­p­o ba­ ru­ va­ wa­ od GMBH Sa­ l­o ni k­i ­ So l­u­n vrzos no va­ na­ gl­a­v ni na­ 3.000.000 de­ na­ ri i vrzos no va­ na­ k­a­ ma­ ta­ 640.000 de­ na­ ri so og l­e­d de­ k­a­k­o mi te­n tot ne­ re­ dov no gi iz mi ru­ va­ svo i te­ob vr sk­i i k­on isti ot od stra­ na­ na­do ve­ ri te­ l­i te­ do na­d l­e­` ni ot su­d voSo l­u­n e­ p­od ne­ se­n p­re­d l­og za­ p­o k­re­ nu­ va­ we­p­o sta­p­ k­a­ za­ l­i k­vi da­ ci ja­

15. Vrz os no va­ na­ do go vor za­ iz gra­d ba­ na­ de­ l­o ve­np­ro stor ba­n k­a­ ta­ na­ iz ve­ du­ va­ ~ot MiG ­ Sk­op­ je­ mu­ isp­ l­a­ ti l­a­ iz nos od 21.000.000 de­ na­ ri vo 1999 go di na­. Ob je­ k­tot ne­ e­ iz gra­ de­n vo do go vo re­ ni ot rok­ dok­ra­ jot na­ 2000 go di na­, a­ vo me­ |u­ vre­ me­ iz ve­ du­ va­ ~ot za­ p­a­d na­l­ vo fi na­n si sk­i te­ {k­o tii i p­ro tivisti ot e­ p­o k­re­ na­ ta­ ste­ ~a­j na­ p­o sta­p­ k­a­

16. Vo ju­ni 2007 go di na­ vrz to va­rna­ ba­n k­a­ ta­ p­a­d na­ l­a­ ga­ ra­n ci ja­ ta­ da­ de­ na­na­ He­ l­e­ ni aD ­ Ge­ vge­ l­i ja­ vo iz nosod 17.000.000 de­na­ri. Po ra­ di ne­ k­va­ l­i te­t no toobe­z be­ du­ va­ we­ (4 a­k­ ce­p­t ni na­ l­o zi) i p­o ra­ dios p­o ru­ va­ we­ to na­ p­o ba­ ru­ va­ we­ to na­ ba­n k­a­ ta­ voju­l­i 2007 go di na­ p­o ve­ de­n e­ su­d sk­i sp­or

17. Od vk­u­p­ no iz da­ de­ ni te­ 1.000 k­re­ dit ni k­a­r ti~ k­i Ma ster Card {to sl­u­ ̀ a­t za­ be­z go to vin sk­i p­l­a­ }a­ wa­ il­i p­o di ga­ we­ go to vi na­ od ba­n k­o ma­ ti i {a­l­ te­ ri vo ze­m ja­ ta­ i vo stra­ns tvo, a­ vrz os no va­ na­ k­o ri ste­ we­ ob nov l­iv (re­ vol­ ving) k­re­ dit od 30.000 de­ na­ ri, na­31.12.2007 go di na­, sp­o re­d ba­n k­ov ni te­ iz vo di 750 k­o mi te­n ti

­ fi zi~ k­i l­i ca­ dol­ ̀ a­t na­ ba­n k­a­ ta­ iz nos od4.500.000 de­ na­ ri za­ k­o i {to ne­ e­ mi na­t ro k­otod 60 (90) de­ na­ od de­ not na­ k­o ri ste­ we­ to(p­o di ga­ we­ to) na­ sre­ds tva­ ta­, do de­ k­a­ 350k­o mi te­n ti ­ fi zi~ k­i l­i ca­ ne­ gi iz mi ri l­e­ svo i te­ob vr sk­i k­on ba­n k­a­ ta­ vo iz nos od 750.000 de­ na­ ri

­ gl­a­ ve­n dol­g i 340.000 de­ na­ ri ­ k­a­ ma­ ta­, a­vrz os no va­ na­ isk­o ri ste­n re­ vol­ vingk­re­ dit od ju­l­i 2007 go di na­.

Za be­ le­ {ka: Ka­j na­ ve­ de­ ni te­ k­re­ di ti sog l­a­s no ba­n­k­a­r sk­i te­ u­s l­o vi ro k­o vi te­ za­ iz mi ru­ va­ we­ na­ ob vr sk­i­te­ e­ 30 de­ na­ od is p­ra­ }a­ we­ na­ iz vo dot za­ p­ro me­ ni te­ vo p­re­t hod ni ot me­ se­c (iz vo dot se­ is p­ra­ }a­ do 5­ti vo me­ se­ cot), od nos no vo rok­ od 60 de­ na­ od de­ not na­ k­o ri ste­ we­ to vo sl­u­ ~a­j da­ ne­ se­ do bie­ iz vod. Ot tu­ k­a­ i k­l­a­ si fi k­a­ ci ja­ ta­ na­ ovie­ p­o ba­ ru­ va­ wa­ p­o ri zi~ ni gru­ p­i izg l­e­ da­ va­ k­a­:

18. Vo ju­ni 2001 go di na­ od Bank Ira qui ­ Ba­g da­d,k­u­ p­e­ ni se­ 8.000 dr ̀ a­v ni ob vrz ni ci p­o ce­ na­od 350$ il­i za­ vk­u­p­ na­ su­ ma­ od 2.800.000$.Ob vrz ni ci te­ sta­ su­ va­ a­t za­ na­p­ l­a­ ta­ vo2008 go di na­ i to ga­{ niv na­ ta­ vre­d nost e­8.000.000$ (e­d na­ ob vrz ni ca­ 1.000$). Vome­ |u­ vre­ me­ t.e­. do p­e­r i o dot na­ vta­ su­ va­ we­za­ na­p­ l­a­ ta­ ba­n k­a­ ta­ tre­ ba­ da­ do bi va­ i3% go di{ na­ k­a­ ma­ ta­ na­ u­p­ l­a­ te­ na­ ta­ vre­d nostt.e­. 4.160.000 de­ na­ ri. Po za­ p­o~ nu­ va­ we­ to na­a­gre­ si ja­ ta­ vrz ira­k­ vo 2003 go di na­, ba­n k­a­ ta­ ne­do bi l­a­ k­a­ ma­ ta­ vo iz nos od 10.400.000 de­ na­ ri, a­p­o ra­ di u­ni {tu­ va­ wa­ ta­ iz gu­ be­n e­ i do k­u­ me­n tot za­ sop­s tve­ nost na­ ob vrz ni ci te­ {to se­ na­ o |a­ l­e­ vode­ p­o to na­ ira­~ k­a­ ta­ ba­n k­a­. na­ 31.12.2007 go di na­,ba­n k­a­ ta­ p­o ba­ ru­ va­ su­ ma­ od 138.600.000 de­ na­ rivrz os no va­ na­ gl­a­ ve­n dol­g (2.800.000 h 49,5)

19. Da­ de­ ni se­ ga­ ra­n cii na­ k­om p­a­ ni ja­ ta­Fa­ ma­ ­ Li ma­ sol­ (Ki p­a­r), so va­` nostdo 10.03.2008 go di na­ vo iz nos od ................... 10.000.000

Vrz os no va­ na­ p­ri me­ ri te­ 1­19 se­ iz go tvu­ va­ a­t obra­s­ci te­ Ka/1­1 i Ka/1­2:

Obvrskata se­ i­zmi­ruvavo­ ro­k o­d ... de­na Ri­zi­~na kate­go­ri­ja

0 ­ 60 (90) a

60 (90) ­ 120 (150) B

120 (150) ­ 150 (180) V

150 (180) ­ 180 (210) G

na­d 180 (210) D

23

REPREZENT januari 1/2008 24

banki

Za be­ le­ {ka: Obra­ ze­ cot Ka/1­1 se­ so stoi od 15 k­o l­o ni, no p­o ra­ di p­o go l­e­ ma­ p­re­g l­e­d nost vo p­re­t hod na­ ta­ ta­­be­ l­a­ ne­ se­ p­ri k­a­ ̀ a­ ni 3 k­o l­o ni (k­o l­o na­ 2 ­ @i ro sme­ tk­a­; k­o l­o na­ 3 ­ Ma­ ti ~e­n broj na­ k­o min te­n tot, i k­o l­o na­ 4 ­ Edins tve­n ma­ ti ~e­n broj na­ k­o min te­n tot), p­a­ od tie­ p­ri ~i ni se­ p­ro me­ ne­ ti i bro e­ vi te­ na­ k­o l­o ni te­.

R. br. Ko­mi­te­nt Se­di­{te­ Ri­z.

kat.

Kre­di­ti­ Kamati­Drugi­ po­bar.

Vo­nbi­l. stav.

Vkupna kre­di­tna

i­zlo­ -`e­no­st

Po­te­n-ci­jalni­ zagubi­Re­do­vni­ Ne­funk-

ci­o­nalni­ Re­do­vni­ Ne­funk-ci­o­nalni­

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. nBrM Sk­op­je­ a 30.000

2. r. Ma­k­e­donija­ Sk­op­je­ a 10.000

3. aD Mik­ron Pril­e­p­ a 6.000 6.000 120

4. Ma­l­a­ga­ DOOEL Sk­op­je­ a 5.600 4 5.604 112

5. aD Ta­ba­k­ Sk­op­je­ a 8.000

6. Va­rk­o ­ Va­du­z Lihte­n{ta­jn a 7.000

7. TP Vl­a­ze­rimit Te­tovo a 1.200

8. TP Vl­a­ze­rimit Te­tovo V 800 800 200

9. STD Orion [tip­ B 2.470 2.470 247

10. Ba­l­k­a­n tra­ns ra­dovi{ V 7.700 65 7.765 1.941

11. TP joco k­omp­a­ni Sk­op­je­ V 2.000 105 2.105 526

12. aK Ku­ma­novo Ku­ma­novo V 3.600 170 3.770 943

13. TP Vl­a­znimi Gostiva­r V 11.200 11.200 2.800

14. TP De­ba­rsk­o Pol­e­ De­ba­r G 1.700 230 1.700 850

15. GMBH Sa­l­onik­i Sol­u­n G 3.000 640 3.000 1.500

16. MiG Sk­op­je­ D 21.000 21.000 21.000

17. He­l­e­ni aD Ge­vge­l­ija­ D 17.000 17.000 17.000

18. na­se­l­e­nie­ a 4.500 4.500 90

19. na­se­l­e­nie­ V 750 340 1.090 273

20. Bank Iraqui Ba­gda­d D 10.400 138.600 138.600 138.600

21. Fa­ma­ Lima­sol­ a 10.000

Vkupno­ 49.850 4.700 684 11.270 216.600 20.470 226.604 186.202

Klasi­fi­kaci­ja na kre­di­tna i­zlo­`e­no­st po­ ko­mi­te­nti­- kre­di­te­n ri­zi­k so­ so­sto­jba na 31.12.2007 go­di­na

Obra ze­c KA/1-1Ba­nk­a­ ___________________

Obra ze­c KA/1-2

R. br. Ze­mja Ko­mi­te­nt Vkupna kre­di­tna

i­zlo­`e­no­stNe­to­ kre­di­tna

i­zlo­`e­no­st % na ri­zi­k na ze­mja Po­te­nci­jalni­ zagubi­ na ri­zi­k na ze­mja

1 2 3 4 5 6 7

1. Lihte­n{ta­jn Va­rk­o ­ Va­du­z 7.000 7.000 0% 0

Vkupno­ ze­mja 1 7.000 7.000 0% 0

2. ira­k­ Bank Iraqui - Bagdad 138.600 100% 0

Vkupno­ ze­mja 2 138.600 100% 0

3. Kip­a­r Fa­ma­ ­ Lima­sol­ 10.000 10.000 10% 1.000

Vkupno­ ze­mja 3 10.000 10.000 1.000

Vkupno site zemji 155.600 17.000 ‡ 1.000

Pre­gle­d na kre­di­tna i­zlo­`e­no­st po­ ze­mji­ i­ klasi­fi­kaci­ja na ri­zi­~no­sta nako­mi­te­nti­ - stranski­ subje­kti­ (ri­zi­k na ze­mja) so­ so­sto­jba na 31.12.2007 go­di­na

24

25 Ra­fa­jlovski konsa­lting

banki

Sp­o re­d so stoj bi te­ u­tvr de­ ni so obra­s ci te­ Ka/1­1 i Ka/1­2, so stoj ba­ ta­ na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ na­ 31.12.2007 go di na­ iz ne­ su­ va­ 187.202.000 de­ na­ ri il­i a­na­ l­i ti~ k­i p­o sme­ tk­i:

9070 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­von bi l­a­ns ni p­o zi cii .....................1.567.000

9071 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­vrz os no va­ na­ k­re­ di ti ....................8.865.000

9072 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­vrz os no va­ na­ k­a­ ma­ ti ........................170.000

9073 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­za­ dru­ gi p­o ba­ ru­ va­ wa­ ..................176.600.000

Vkup no­ ..........................................187.202.000

Kni ̀ e­ wa­ ta­ {to }e­ se­ sp­ro ve­ da­t za­ vi sa­t od so stoj­bi te­ na­ a­na­ l­i ti~ k­i te­ sme­ tk­i vo ra­m k­i te­ na­ sin te­ ti~­k­a­ ta­ sme­ tk­a­ 907 ­ Po se­ be­n re­ ze­r ve­n fond, so so stoj ba­ na­ 30.09.2007 go di na­ vk­l­u­ ~u­ va­j }i gi tu­ k­a­ i p­ro me­ ni te­ na­ sta­ na­ ti i p­rok­ ni ̀ e­ ni na­ isti te­ ne­ p­o sre­d no do mo­me­n tot p­re­d p­re­s me­ tu­ va­ we­ na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ so so stoj ba­ na­ 31.12.2007 go di na­.

ak­o do mo me­n tot p­re­d u­tvr du­ va­ we­ to na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ so 31.12.2007 go di na­ so stoj ba­ ta­ na­ od de­l­ ni te­ a­na­ l­i ti~ k­i sme­ tk­i iz ne­ su­ va­:

To ga­{ sog l­a­s no so stoj ba­ ta­ u­tvr de­ na­ so Ka/1­1 i Ka/1­2 na­ 31.12.2007 go di na­ }e­ se­ sp­ro ve­ da­t sl­e­d ni te­ k­ni ̀ e­ wa­:

KNI@EWA:

Slu ~aj A:

9070 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­von bi l­a­ns ni p­o zi cii .............. 267.000

9071 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­p­o ba­ ru­ va­ wa­ vrz os no va­na­ k­re­ di ti ............................... 5.000.000

Sme­tka Izno­s vo­ 000

A B

9070 Pose­bna­ re­ze­rva­ za­ vonbi­l­a­nsni p­ozicii

267 267

9071 Pose­bna­ re­ze­rva­ za­ p­oba­ru­­va­wa­ vrz osnova­ na­ k­re­diti

5.000 20.400

9072 Pose­bna­ re­ze­rva­ za­ p­oba­ru­­va­wa­ vrz osnova­ na­ k­a­ma­ti

40 1.000

9073 Pose­bna­ re­ze­rva­ za­ dru­gi p­oba­ru­va­wa­

154.693 178.333

Vkupno­ 160.000 200.000

9072 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­p­o ba­ ru­ va­ wa­ vrz os no va­na­ k­a­ ma­ ti ..................................... 40.000

9073 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­dru­ gi p­o ba­ ru­ va­ wa­ ............. 154.693.0009079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­ na­

p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ...............................160.000.000Za tvo­ ra we n­a s­me tki­ te s­o­ s­o­ s­to­j bapred i­z go­ tvu­ va we KA/1­1 i­ KA/1­2n­a 31.12.2007 go­ di­ n­a

641 ­ re­ ze­r vi ra­ wa­ za­ ri zi cip­o p­l­a­s ma­ ni ip­o te­n ci ja­l­ ni ob vr sk­i ........ 27.202.0009079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­

na­ p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ............................27.202.000Do­k n­i­ ̀ u­ va we za zgo­ le mu­ va we n­apo­ s­eb n­a ta re zer va s­o­ 31.12.2007 go­ di­ n­a

9079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­ na­p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ................. 187.202.0009070 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­

von bi l­a­ns ni p­o zi cii ..........................1.567.0009071 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­

vrz os no va­ na­ k­re­ di ti .........................8.865.0009072 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­

vrz os no va­ na­ k­a­ ma­ ti ..............................170.0009073 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­

dru­ gi p­o ba­ ru­ va­ wa­ ............................176.600.000Utvr du­ va we n­a po­ s­eb n­a ta re zer vas­po­ red s­o­ s­to­j ba ta i­s­ka ̀ a n­a s­o­KA/1­1 i­ KA/1­2 s­o­ 30.06.2007 go­ di­ n­a

Po sp­ro ve­ de­ ni te­ k­ni ̀ e­ wa­ so stoj ba­ ta­ na­ od de­l­ ni te­ a­na­ l­i ti~ k­i sme­ tk­i na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ e­ sl­e­d na­:

+ 9070 ‡

sta­ro sa­l­do 267.000

(1) 267.000

(3) 1.567.000

S0 1.567.000

+ 9071 ‡

sta­ro sa­l­do 5.000.000

(1) 5.000.000

(3) 8.865.000

S0 8.865.000

+ 9072 ‡

sta­ro sa­l­do 40.000

(1) 40.000

(3) 170.000

S0 170.000

25

REPREZENT januari 1/2008 26

banki

+ 9073 ‡

sta­ro sa­l­do 154.693

(1) 154.693.000

(3) 176.600.000

S0 176.600.000

+ 9079 ‡

(1) 160.000.000

(2) 27.202.000

(3) 187.202.000

S0 0

Slu ~aj B:

9070 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­von bi l­a­ns ni p­o zi cii .............. 267.000

9071 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­vrz os no va­ na­ k­re­ di ti ........ 20.400.000

9072 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­ p­o ba­ ru­ va­ wa­vrz os no va­ na­ k­a­ ma­ ti ............ 1.000.000

9073 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­dru­ gi p­o ba­ ru­ va­ wa­ ............. 178.333.0009079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­ na­

p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ...............................200.000.000Za tvo­ ra we n­a s­me tki­ te s­o­s­o­ s­to­j ba pred i­z go­ tvu­ va weKA/1­1 i­ KA/1­2 n­a 30.06.2007 go­ di­ n­a

9079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­ na­p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ................... 12.798.000688 ­ Dru­ gi p­ri ho di ....................................12.798.000

Na ma lu­ va we n­a po­ s­eb n­a tare zer va s­o­ 30.06.2007 go­ di­ n­a

9079 ­ Pre­ od na­ sme­ tk­a­ na­p­o se­b na­ re­ ze­r va­ ................. 187.202.0009070 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­

von bi l­a­ns ni p­o zi cii ..........................1.567.0009071 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­

p­o ba­ ru­ va­ wa­ vrzos no va­ na­ k­re­ di ti ................................8.865.000

9072 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­p­o ba­ ru­ va­ wa­ vrzos no va­ na­ k­a­ ma­ ti .....................................170.000

9073 ­ Po se­b na­ re­ ze­r va­ za­dru­ gi p­o ba­ ru­ va­ wa­ ............................176.600.000

Utvr du­ va we n­a po­ s­eb n­a ta re zer vas­po­ red s­o­ s­to­j ba ta i­s­ka ̀ a n­a s­o­KA/1­1 i­ KA/1­2 s­o­ 30.06.2007 go­ di­ n­a

Po sp­ro ve­ de­ ni te­ k­ni ̀ e­ wa­ so stoj ba­ ta­ na­ od de­l­ ni te­ a­na­ l­i ti~ k­i sme­ tk­i na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ e­ sl­e­d na­:

+ 9070 ‡

sta­ro sa­l­do 267.000

(1) 267.000

(3) 1.567.000

S0 1.567.000

+ 9071 ‡

sta­ro sa­l­do 20.400.000

(1) 20.400.000

(3) 8.865.000

S0 8.865.000

+ 9072 ‡

sta­ro sa­l­do 1.000.000

(1) 1.000.000

(3) 170.000

S0 170.000

+ 9073 ‡

sta­ro sa­l­do 154.693

(1) 178.333.000

(3) 176.600.000

S0 176.600.000

+ 9079 ‡

(1) 200.000.000

(2) 12.798.000

(3) 187.202.000

S0 0

Za be­ le­ {ka: So da­ de­ ni ot p­ra­ k­ti ~e­n p­ri me­r, go p­ri k­a­ ̀ a­v me­ p­o p­ol­ nu­ va­ we­ to na­ obra­s ci te­ Ka/1­1 i Ka/1­02, bi de­j }i isti te­ se­ os no va­ za­ u­tvr du­ va­ we­ na­ p­o se­b na­ ta­ re­ ze­r va­ i za­ sp­ro ve­ du­ va­ we­ na­ so od ve­t ni k­ni ̀ e­ wa­ vo de­ l­ov ni te­ k­ni gi. ne­ go p­ri k­a­ ̀ a­v me­ p­o­p­ol­ nu­ va­ we­ to na­ osta­ na­ ti te­ obra­s ci (Ka, Ka 1, Ka­D i Ka­PMK) bi de­j }i toa­ se­ vr {i sog l­a­s no p­re­t hod no da­ de­ ni te­ ob ja­s nu­ va­ wa­. Edins tve­ no u­k­a­ ̀ u­ va­ me­ de­ k­a­ do­k­ol­ k­u­ e­ iz vr {e­ no p­ra­ vil­ no p­o p­ol­ nu­ va­ we­ na­ isti te­, to ga­{ tre­ ba­ da­ se­ za­ p­a­ ze­ ni sl­e­d ni te­ so od no si:

1. Zbi rot vo k­o l­o na­ 15 ­ Po te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi od obra­ ze­ cot Ka/1­1 i na­ k­o l­o na­ ta­ 7 ­ Po te­n ci ja­l­ ni za­­gu­ bi od ri zik­ na­ ze­m ja­ ta­ od obra­ ze­ cot Ka/1­2 tre­ ba­ da­ go da­ va­ iz no sot na­ vk­u­p­ na­ ta­ p­o te­n ci ja­l­ na­ za­ gu­ ba­ isk­a­ ̀ a­ na­ na­ sme­ tk­a­ ta­ 907 ­ Po se­ be­n re­ ze­r ve­n fond;

2. Zbi rot vo k­o l­o na­ 9 ­ Po te­n ci ja­l­ ni za­ gu­ bi, od obra­ ze­ cot Ka tre­ ba­ da­ od go va­ ra­ na­ zbi rot od k­o l­o na­ 15 od obra­ ze­ cot Ka/1 ­1 ; i

3. Zbi rot na­ k­o l­o na­ 6 ­ vk­u­p­ no od obra­ ze­ cot Ka/D tre­ ba­ da­ od go va­ ra­ na­ zbi rot od k­o l­o na­ ta­ 14 ­ vk­u­p­ na­ iz l­o ̀ e­ nost, od obra­ ze­ cot Ka/1­1 i od k­o l­o na­ 8 ­ Vk­u­p­­no, od obra­ ze­ cot Ka.

26

27 Rafajlovski konsalting

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

So cel ra ko vo di te li te na sub je-kti te od jav ni ot se ktor po us pe{ no da go spro ve du va at fi nan si ski ot me nax ment i da vr {at ce los na i bla go vre me na kon tro la, tre ba da se obr ne vni ma nie na ne kol ku ele men ti:

1. Kon trol na sre di na;2. Upra vu va we so ri zi kot;3. Kon tro li;4. In for ma ci ja i ko mu ni ka ci-

ja i5. Mo ni to ring.Za si te ovie ele men ti mi ni-

ste rot za fi nan sii pro pi {a stan-dar di za vna tre{ na ta kon tro la vo jav ni ot se ktor koi se so sta ven del na Pra vil ni kot za os nov ni te ele men ti i fi nan si ski ot me nax-ment i kon tro la i stan dar di te za vna tre{ na kon tro la vo jav ni ot se-ktor, ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 130/07.

Vo ovoj tekst }e se za dr ̀ i me na kon trol na ta sre di na, upra vu va we-to so ri zi ci te i vos po sta vu va we na kon tro li te.

Za ra di po us pe{ no spro ve du va we na fi nan si ski ot me nax ment i kon tro la ta od stra na na ra ko vo di te lot pro pi {a ni se stan dar di te za vna tre{ na ta kon tro la vo jav ni ot se ktor, ob ja ve ni vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 130/07. Ob vr ska za imp le men ta ci ja na pro pi-{a ni te stan dar di za vna tre{ na kon tro la ima at ko ris ni ci te na sreds tva od: Bu xe tot na Re pub li ka Ma ke do ni ja, Fon dot za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we na Ma ke do ni ja, Fon dot za zdrav stve no osi gu ru va we na Ma ke do ni ja, Fon dot za ma gi stral ni i re gi o nal ni pa ti {ta, Agen ci ja ta za vra bo tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja, op-{ti ni te i gra dot Skop je, agen ci i te i dru gi te in sti tu cii os no va ni so za kon, jav ni te pret pri ja ti ja, jav ni te usta no vi i dru gi te prav ni li ca koi se vo dr ̀ av na sops tve nost.

Ra ko vo di te lot tre ba da se gri-`i za po do bru va we na kon trol na ta sre di na, za ko ja za ko no da ve cot pro-pi {al ne kol ku stan dar di i toa:

Eti ka i in te gri tet; Funk cii, ce li i za da ~i; Kom pe tent nost i iz vr {u va we; ^uv stvi tel ni po zi cii; De le gi ra we i Or ga ni za ci o na stru ktu ra.

KON TROL NA SRE DI NA

Kon trol na ta sre di na ili kont-rol no op kru ̀ u va we vli jae na or ga-ni zi ra we to na sub je ktot, raz mis lu-va we to na per so na lot i ra ko vods tvo-to, ka ko i na stru ktu ra ta na kon tro-la ta. Kon trol no to op kru ̀ u va we tre ba po sto ja no da se sle di i pro ve-ru va. Za ra di po do bro upra vu va we i spra vu va we so mo` ni te ri zi ci vo ra bo te we to, ra ko vo di te lot na se koj sub jekt, tre ba da iz go tvi so od vet ni in ter ni akti, pre ku koi }e se vos po-sta vat pi {a ni pro ce du ri za mno gu zna ~aj ni pra {a wa, ka ko {to se:

Or ga ni za ci o na stru ktu ra, so to~ no de fi ni ra we i po del ba na od-go vor no sti te, pra va ta i ob vr ski te kaj se koe vra bo te no li ce;

Kom pe tent nost i od go vor nost vo iz vr {u va we na funk ci i te;

De le gi ra we na ov la stu va wa-ta i od go vor no sti te;

Pro fe si o nal ni ot in te gri-tet na ra ko vo di te li te i vra bo te-ni te.

Pri spro ve du va we na ovie ele-men ti, po treb no e da se obr ne vni-ma nie na pra vil no for mi ra we na or ga ni za ci o na ta stru ktu ra, od nos no po pol nu va we na ra bot ni te me sta so kom pe tent ni li ca, koi ras po la ga at so so od vet ni zna e wa i ve {ti ni.

Kom pe tent no sta, od go vor no sta, za da ~i te i ob vr ski te tre ba da se po vr zat so ra bot no to me sto i tie mo ra da bi dat jas ni i de fi ni ra ni vo pis me na for ma. Iz vr {u va we-to na ra bot ni te za da ~i }e bi de us pe{ no, na vre me no i kva li tet no do kol ku se vo di sme tka na kva li-fi ka ci o ni te spo sob no sti na vra-bo te ni te li ca.

Do kol ku ne po sto jat vos po sta-ve ni pi {a ni pro ce du ri, to ga{ se do ve du va vo pra {a we za to~ no lo ci ra we na od go vor no sta pri even tu al no ko ri ste we na sreds tva koi pri pa |a at na sub je ktot.

Vo pra ksa ta ~e sto se sret nu-va at slu ~ai ko ga sub je ktot ima iz go tve no akt za or ga ni za ci o na ta stru ktu ra, so ra bot ni me sta za koi se pred vi de ni ne so od vet na stru~ na pod go to vka, ili do bro iz-go tve ni ot akt za or ga ni za ci o na ta

27

Branislav GULEV

REPREZENT JANUARI 1/2008 28

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

28

stru ktu ra ne e so od vet no i pra vil-no imp le men ti ran vo pra ksa ta, pri {to od del ni ra bot ni me sta se po pol nu va at so li ca koi ne ma at stru~ na pod go to vka ka ko {to se ba ra vo aktot.

UPRA VU VA WE SO RI ZI KOT

Spo red odred bi te od Za ko not za jav na vna tre{ na fi nan si ska kon-tro la, ra ko vo di te lot na sub je ktot tre ba da obez be di si ste mat sko upra vu va we so ri zi kot po vr zan so glav ni te aktiv no sti na sub je ktot i da vos po sta vi si stem na vna tre{ ni kon tro li za upra vu va we so ri zi ci-te. Zna ~aj ni te ri zi ci tre ba bla go-vre me no da se iden ti fi ku va at od pri ~i na {to mo ̀ at da ima at ne ga-tiv no vli ja nie na efe ktiv no sta i efi kas no sta na aktiv no sti te, po ~i tu va we na pra vi la ta i re gu-la ti vi te i za {ti ta na sreds tva ta. Pro ce sot na upra vu va we so ri zi-ci te tre ba da bi de kon ti nu i ran pro ces, so cel iz lo ̀ e no sta na ri zi kot da se odr ̀ u va na pri fat-li vo ni vo, od nos no da se obez be di raz um na si gur nost de ka ce li te }e bi dat po stig na ti.

Pri obez be du va we na si ste mat-sko upra vu va we so ri zi kot, ra ko-vo di te lot tre ba da gi de fi ni ra, od nos no utvr di ce li te na pred-met no to si ste mat sko upra vu va we, pri {to re a li za ci ja ta, od nos no os tva ru va we to na ovie ce li za vi si kol ku i ka ko }e bi dat imp le men ti-ra ni od ra ko vods tvo to i od vra bo-te ni te li ca.

So og led na fa ktot {to se ko-ga{ po stoi ogra ni ~u va we na re sur-si te, ra ko vo di te lot na sub je ktot tre ba na vre me no da pla ni ra alo-ci ra we na re sur si te za ra di os tva-ru va we na ce li te. Ra ko vo di te lot tre ba po sto ja no da pro ce nu va vo koi seg men ti od aktiv no sta po sto-jat us lo vi od ri zi ci koi mo ̀ at da go na ru {at in te gri te tot i funk-ci o nal no sta na sub je ktot. Da li e toa po dra~ je to na ras po la ga we i ko ri ste we na po sto ja ni te sreds tva

(pat ni~ ki vo zi la, komp ju ter ska teh ni ka), ili ko ri ste we na go to-vin ski te sreds tva vo bla gaj na ta, ili bez go tvin sko to pla }a we, od-nos no iz mi ru va we na ob vr ski te spre ma do ba vu va ~i te vklu ~u vaj }i go nes pro ve du va we to na po stap ki-te za na ba vki na do bra ili us lu gi, }e za vi si od sa ma ta pro cen ka koe }e ima vli ja nie vo pla ni ra we to od stra na na ra ko vo di te lot.

Vna tre{ ni ot re vi zor, spo red Me |u na rod ni ot re vi zor ski stan-dard 315 - Raz bi ra we za en ti te tot i ne go vo to op kru ̀ u va we i pro-cen ka na ri zi ci te od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we, tre ba da stek ne raz bi ra we za pro ce sot na sub je ktot za ra di iden ti fi ku va we na ri zi ci te koi mo ̀ e da vli ja at vrz ce li te na fi nan si sko to iz ve-stu va we. Zna ~aj no za ra ko vo di te-lot na sub je ktot e toa {to vo te kot na re vi zi ja ta, re vi zo rot mo ̀ e da iden ti fi ku va ri zi ci od ma te ri-jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we koi ra ko vods tvo to ne us pe a lo da gi iden ti fi ku va so pro ce sot na pro-cen ka na ri zi kot na sub je ktot.

Za ra di kon ti nu i ra no sle de we na kon trol no to op kru ̀ u va we i ri zi ci te koi se so sta ven del na op kru ̀ u va we to, po treb no e se koj ra ko vo di tel da iz go tvu va stra te gi-ja za upra vu va we so ri zi kot, koj se a`u ri ra na se koi tri go di ni.

KON TRO LI

Kon trol ni te aktiv no sti pret-sta vu va at vos po sta ve ni po stap ki i pro ce du ri od stra na na ra ko vods-tvo to na sub je ktot i se pri me nu va-at na raz li~ ni or ga ni za ci ski i funk ci o nal ni ni voa i se od ne su-va at na:

Ov la stu va we to; Pro ver ki na iz vr {u va we to; Obra bo tka na in for ma cii; Fi zi~ ki kon tro li i Po del ba na dol` no sti te.Ra ko vods tvo to go po stig nu va

nadg le du va we to na kon tro li te pre ku kon ti nu i ra ni aktiv no sti i

so od vet ni ocen ki. Vo ova nadg le-du va we mno gu po ma ga at vna tre{-ni te re vi zo ri, koi spo red Me |u-na rod ni ot re vi zor ski stan dard 610 - Razg le du va we na ra bo ta ta na in ter na ta re vi zi ja, ima at ob vr ski po kraj osta na to to i da gi sle dat in ter ni te kon tro li. De lo kru got i ce li te na in ter na ta re vi zi ja se raz li ku va at i za vi sat od go le mi-na ta i stru ktu ra ta na sub je ktot i ba ra we to na ra ko vods tvo to na sub-je ktot. Vo o bi ~a e no, aktiv no sti te na in ter na ta re vi zi ja vklu ~u va at: sle de we na in ter na ta kon tro la, is pi tu va we na fi nan si ski te i ope-ra tiv ni te in for ma cii, pro ver ka na eko no mi~ nost, efi kas nost i efe ktiv nost na ra bo te we to i pro-ver ka na usog la se no sta so za ko ni te i in ter ni te akti.

Ra ko vo di te lot na sub je ktot tre ba da vos po sta vi pi {a ni pro-ce du ri za se koj vid do ku men ta ci ja, za nej zi no to dvi ̀ e we, ce los nost, komp let nost i a`ur nost. Otsus t vo-to na do ku men ta ci ja ta pret sta vu va ri zik za po stig nu va we na cel ta. Od taa pri ~i na sub je ktot vo jav ni ot se-ktor tre ba da iz go tvi pra ven akt za te kot na dvi ̀ e we na do ku men ta ci ja-ta za se koe ni vo na od go vor nost i da go sle di niv no to spro ve du va we.

Kon tro la ta kaj sub je kti te vo jav ni ot se ktor tre ba da se fo ku-si ra na najz na ~aj ni te pro ce si koi se za sta pe ni vo ra bo te we to, ka ko {to se:

Kon tro la pri pres me tka na pla ta i dru gi na do me sto ci na vra-bo te ni te;

Kon tro la na go to vin ski pla-}a wa (bla gaj ni~ ko ra bo te we);

Kon tro la na bez go to vin sko pla }a we (pla }a we na fa ktu ri, vre-me ni si tu a cii na do ba vu va ~i);

Kon tro la na spro ve du va we na po stap ki te za jav ni na ba vki;

Kon tro la na za li hi te i niv-no to ko ri ste we i ~u va we;

Kon tro la na po sto ja ni te sreds tva, niv no to evi den ti ra we, ~u va we i pra vil no spro ve du va we na po pi sot na isti te.

29 Rafajlovski konsalting

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

Za si te na ve de ni i drug vid pro ce si tre ba da se vos po sta vat so od vet ni kon tro li, so koi }e se ovoz mo ̀ i me |u osta na to to po del-ba na dol` no sti te i od go vor no-sti te kaj li ca ta koi se od go vor ni za sreds tva ta koi im se da de ni na ras po la ga we. Na toj na ~in }e se na-ma li ri zi kot od gre {ki, iz ma mi, ne po ~i tu va we na za kon ska ta re gu-la ti va, ka ko i ri zi kot od ne o tkri-va we na ne pra vil no sti te. Vo vr ska so na ve de no to tre ba da se istak ne de ka so po del-ba ta na dol` no sti te se soz da va at us lo vi ed no li ce ili or ga ni za ci o na edi ni ca da ne gi kon tro-li ra si te zna ~aj ni fa zi na opre de le na ope ra ci ja, od nos no da se vos po sta vi efi kas na uram no te ̀ e-nost na mo }ta.

Po kraj de fi ni ra ni-te kon tro li po pro ce si, ra ko vo di te lot na sub je-ktot tre ba da go utvr di na ~i not na iz vr {u va we na nad zo rot vrz vra bo-te ni te, za da se utvr di da li vra bo te ni te li ca kva li tet no i kon ti nu-i ra no gi spro ve du va at pro ce du ri te.

Stan dar di te pro pi-{u va at ob vr ska za iz go-tvu va we na stra te gi ja za kon tro la, po li ti ki i pro gra mi.

Stra te gi ja ta na kon-tro la po draz bi ra:

Opre de lu va we na kon trol ni ce li;

Po treb ni re sur si; Vre men ska ram ka; So od vet na obu ka na vra bo-

te ni te; Una pre du va we na kon trol ni-

te me to di i pro ce du ri; Na ~in na oce nu va we na kon-

tro li te.Kon trol ni te aktiv no sti mo-

`at da bi dat od raz li ~en ka ra kter: nab qu du va we, spo re du va we, odo bru-

va we, iz ve stu va we, ko or di ni ra we, ana li zi ra we, nad zor, is pi tu va we, sle de we.

Vna tre{ ni ot re vi zor sog las no Me |u na rod ni ot re vi zor ski stan-dard 315 - Raz bi ra we za en ti te tot i ne go vo to op kru ̀ u va we i pro-cen ka na ri zi ci te od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we, po treb no e da gi iden ti fi ku va ri zi ci te od ma te ri jal no po gre{ ni pri ka ̀ u-va wa:

Na ni vo na fi nan si ski iz-ve {tai i

Na ni vo na kla si na trans ak-cii, sal da na sme tki.

Iden ti fi ku va we to na ri zi ci-te se vr {i u{te vo te kot na pro ce-sot na stek nu va we na raz bi ra we za sub je ktot i ne go vo to op kru ̀ u va-we, isti te re vi zo rot gi razg le du va i utvr du va da li mo ̀ e da vli ja at vo

ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u-va we na fi nan si ski te iz ve {tai. Ovaa pro cen ka na ri zi kot re vi zo-rot ja ko ri sti za opre de lu va we na pri ro da ta, vre men ski ot ras po red i obe mot na po na ta mo{ ni te re vi-zor ski po stap ki koi }e bi dat iz vr-{e ni. Na ve de no to e mno gu zna ~aj no od pri ~i na {to od del ni ri zi ci ne vli ja at na ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we na fi nan si ski te iz-ve {tai, ili trans ak cii, ka ko {to

e na pri mer kon trol-no to op kru ̀ u va we. Vo dru gi slu ~ai, ne do sti-got na kom pe ten ci i te {to tre ba da gi ima ra ko vods tvo to na sub-je ktot mo ̀ e da ima po go le mo vli ja nie i efekt vrz fi nan si ski-te iz ve {tai, od nos no trans ak cii.

Vna tre{ ni ot revi-zor tre ba da ja ima pred vid ma te ri jal no-sta i nej zi ni ot so od-nos so re vi zor ski ot ri zik ko ga spro ve du va re vi zi ja. Toa zna ~i de ka in for ma ci i te se ma te ri jal ni do kol ku niv no to is pu {ta we ili po gre{ no pri ka-`u va we mo ̀ e da vli-jae vrz eko nom ski te od lu ki na ko ris ni ci-te na isti te. Ma te ri-jal no sta obez be du va pred se prag ili to~ ka na pre sek, a ne pri-mar na kva li ta tiv na ka ra kte ri sti ka ko ja in for ma ci i te mo ra

da ja po se du va at za da bi dat ko-ris ni. Pro cen ka ta za toa {to e ma te ri jal no pret sta vu va pra {a we na pro fe si o nal no to ras u du va we, pri {to re vi zo rot vos po sta vu va pri fat li vo ni vo na ma te ri jal nost za da gi otkrie kvan ti ta tiv no ma te-ri jal ni te po gre{ ni pri ka ̀ u va wa. Ma te ri jal no sta se de fi ni ra na ni vo na fi nan si ski te iz ve {tai,

29

REPREZENT JANUARI 1/2008 30

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

ka ko i na ni vo na trans ak cii, sta vki.

Re vi zo rot tre ba da ja ze me pred-vid ma te ri jal no sta ko ga:

Se opre de lu va pri ro da ta, vre men ski ot ras po red i obe mot na re vi zor ski te po stap ki;

Se vred nu va efe ktot na po-gre{ ni te pri ka ̀ u va wa.

Me |u na rod ni ot re vi zor ski stan dard 320 - Ma te ri jal nost vo re-vi zi ja ta go de fi ni ra od no sot po me-|u ma te ri jal no sta i re vi zor ski ot ri zik, koe e mno gu zna ~a en seg ment za vna tre{ na ta re vi zi ja. Ime no, u{te vo fa za ta na pla ni ra we, vna-tre{ ni ot re vi zor raz mis lu va za toa {to e toa {to bi pre diz vi ka lo fi nan si ski te iz ve {tai da bi dat po gre{ no pri ka ̀ a ni. Pro cen ka ta na re vi zo rot za ma te ri jal no sta po vr za na so kla si na trans ak cii, sal da na sme tki, mu po ma ga na re vi-zo rot da do ne se od lu ki za pra {a wa pred se koi sta vki tre ba da se is pi-ta at i da li da se ko ri sti me to da na pri me rok i su {tin ski ana li ti~ ki po stap ki.

Od no sot po me |u ma te ri jal no sta i re vi zor ski ot ri zik e in ver zen, a toa zna ~i de ka kol ku {to e po go-le mo ni vo to na ma te ri jal no sta, tol ku e po mal re vi zor ski ot ri zik i obrat no. Do kol ku pri pla ni ra-we to na kon kret ni te re vi zor ski po stap ki re vi zo rot utvr di de ka pri fat li vo to ni vo na ma te ri jal-no sta e po ni sko, se zgo le mu va re-vi zor ski ot ri zik, no re vi zo rot mo ̀ e ova da go na do me sti ili so do pol ni tel ni te sto vi na kon tro la ili vo mo di fi ci ra we na pri ro da-ta, vre men ski ot ras po red i obe mot na pla ni ra ni te po stap ki.

Pro cen ka ta na re vi zo rot na ma-te ri jal no sta i re vi zor ski ot ri zik pri pr vi~ no to pla ni ra we mo ̀ e da se raz li ku va od po doc ne` ni te re-vi zor ski po stap ki, pred se za ra di pro me na na poz na va we to na re vi-zo rot ka ko re zul tat na re vi zi ja ta. ^e sto pa ti, re vi zo rot mo ̀ e ko ga ja pla ni ra re vi zor ska ta ra bo ta, da go po sta vi pri fat li vo to ni vo na

ma te ri jal no sta na po ni sko ni vo od ona {to pla ni ra da go ko ri sti za vred nu va we na re zul ta ti te na re vi zi ja ta, a toa e za ra di na ma lu va-we na ve ro jat no sta od ne o tkri e ni po gre{ ni pri ka ̀ u va wa.

PO STAP KI NA RE VI ZO ROTKA KO OD GO VOR NA

PRO CE NE TI TE RI ZI CI

Re vi zo rot tre ba da gi opre de li si te se op fat ni od go vo ri za po kri-va we na ri zi ci te od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we na ni vo na fi nan si ski te iz ve {tai. Pri ova tre ba da se nag la si po tre ba ta od odr ̀ u va we na pro fe si o na len skep ti ci zam vo so bi ra we i ocen ka na re vi zor ski te do ka zi, ras pre-de lu va we na po i sku sen per so nal, ko ri ste we na eks per ti. Po na ta-mo{ ni te re vi zor ski po stap ki, niv-ni ot vre men ski ras po red i obem tre ba da se od go vor na pro ce ne ti te ri zi ci od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we. Pri for mi ra we to, od nos no ob li ku va we to na re vi zor-ski te po stap ki, re vi zo rot gi ima pred vid sled ni te pra {a wa:

Zna ~aj nost na ri zi kot; Ve ro jat nost da se slu ~i ma te-

ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we; Vi dot na kon tro li te koi se

pri me nu va at od stra na na sub je ktot (ma nu el ni ili avto ma ti zi ra ni);

O~e ku va we to od stra na na re vi zo rot da obez be di do ka zi za efe ktiv no sta na kon tro li te vos-po sta ve ni od sub je ktot.

Pri ro da ta na po na ta mo{ ni te re vi zor ski po stap ki za vi si od niv-na ta cel (te sto vi na kon tro la ili su {tin ski po stap ki) i niv ni ot vid (ins pek ci ja, nab qu du va we, is pra {u-va we, ana li ti~ ki po stap ki). Iz bo-rot na re vi zor ski te po stap ki od stra na na re vi zo rot e zas no van na pro cen ka ta na ri zi kot. Kol ku {to e po vi so ka pro cen ka ta na ri zi kot od stra na na re vi zo rot, tol ku po ve-ro do stoj ni i po re le vant ni }e bi dat re vi zor ski te do ka zi koi }e se do bi-jat so su {tin ski te po stap ki.

Obe mot na re vi zor ski te po stap-ki (go le mi na na pri me rok ili broj na nab qu du va wa) se utvr du va vrz os-no va na ras u du va we to na re vi zo rot za ma te ri jal no sta, pro ce ne ti ot ri zik i ste pe not na uve ru va we to {to tre ba da se do bie. Se ka ko de ka re vi zo rot go zgo le mu va obe mot na re vi zor ski po stap ki so zgo le mu-va we na ri zi kot od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we.

Te sto vi te na kon tro la se pri-me nu va at vo slu ~ai ko ga re vi zo-rot pro ce nil de ka kon tro li te na sub je ktot ra bo tat efi kas no vo otkri va we na ri zi ci te za ma te-ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we. Vo o bi ~a e no e re vi zo rot da iz vr {i te sto vi na kon tro li za da pri ba vi do stat ni re vi zor ski do ka zi de ka kon tro li te ra bo te le efi kas no vo vre men ski ot per i od koj e pred-met na re vi zi ja ta. Spo red Me |u na-rod ni ot re vi zor ski stan dard 315 se ra bo ti za iden ti fi ku va we na kon tro li te na ni vo na tvr de wa ko i {to }e spre ~at, otkri jat ili ko re gi ra at ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we kaj da de na kla sa na trans ak cii ili sal do na sme tka.

Te sti ra we to na ope ra tiv na ta efi kas nost na kon tro li te se raz li-ku va od pri ba vu va we na re vi zor ski do kaz de ka kon tro li te bi le imp-le men ti ra ni. Ime no, mo ̀ e da se slu ~i vo pra ksa, sub je ktot da ima vos po sta ve no efi kas ni kon trol ni po stap ki, no od raz li~ ni pri ~i ni isti te ne bi le ko ri ste ni vo te kot na ra bo te we to na sub je ktot. Od taa pri ~i na, vo ovie spe ci fi~ ni us lo vi, po treb no e da se pri ba vat re vi zor ski do ka zi za toa ka ko bi le pri me nu va ni kon tro li te vo opre-de len vre men ski per i od.

Re vi zo rot tre ba da iz be re re-vi zor ski po stap ki za da stek ne uve ru va we za ope ra tiv na ta efi kas-nost na kon tro li te. Po po tre ba re vi zo rot mo ̀ e da gi na do pol nu va ili me nu va re vi zor ski te po stap-ki, za vis no od po tre bi te. Po kraj nab qu du va we to, mo ̀ e da ko ri sti in terv ju so vra bo te ni te vo sub je k-

30

31 Rafajlovski konsalting

BUXETI I BUXETSKI KORISNICI

tot, da vr {i ins pek ci ja od nos no uvid vo so od vet na ta do ku men ta ci ja.

Ma te ri jal no to po gre{ no pri ka ̀ u va we otkri e no so po stap ki te na re vi zo rot koe {to ne bi lo iden ti-fi ku va no od stra na na sub je ktot uka ̀ u va na sla bost na in ter na ta kon tro la i za ova tre ba da bi de iz ve sten ra ko vo di te lot na sub je ktot.

Spo red Me |u na rod ni ot re vi zor ski stan dard 315 - Raz bi ra we za en ti te tot i ne go vo to op kru ̀ u va we i pro cen ka na ri zi ci te od ma te ri jal no po gre{ no pri-ka ̀ u va we, ko ga re vi zo rot }e utvr di de ka pro ce ne ti ot ri zik od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we na ni vo na tvr de wa ta e zna ~a en ri zik, to ga{ re vi zo rot }e tre-ba da iz vr {i su {tin ski po stap ki.

Vo od nos na vre men ski ot ras po red na su {tin ski te po stap ki, tre ba da se na po me ne ko ga ovie po stap ki se iz vr {u va at na da den me |u da tum, re vi zo rot tre ba da iz vr {i po na ta mo{ ni su {tin ski po stap ki ili kom bi ni ra ni so te sto vi na kon tro li, za da go po krie pre o sta na ti ot per i od ko i {to obez be du va raz um na os-no va za pro {i ru va we na re vi zor ski te zak lu ~o ci od me |u da tu mot na kra jot na per i o dot.

Ko ri ste we to na re vi zor ski te do ka zi od iz vr {u-va we to na su {tin ski po stap ki vo da de na pret hod na re vi zi ja ne e do stat no za da se po krie ri zi kot na ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we vo te kov ni ot per i od.

Obe mot na iz vr {u va we to na su {tin ski te po stap ki za vi si od ri zi kot od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u-va we. Kol ku {to e po go lem ri zi kot od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we, tol ku }e bi de po go lem i obe-mot na su {tin ski te po stap ki. So og led na toa {to ri-zi kot od ma te ri jal no po gre{ no pri ka ̀ u va we ja ze ma pred vid in ter na ta kon tro la, obe mot na su {tin ski te po stap ki mo ̀ e da bi de zgo le men ka ko re zul tat na ne za-do vo li tel ni re zul ta ti od te sto vi te na ope ra tiv na ta efe ktiv nost na kon tro li te.

Vrz os no va na iz ne se no to tre ba da se zak lu ~i de ka od go vor no to li ce nad le` no za ra bo te we to na bi lo koj or gan od jav ni ot se ktor tre ba da iz go tvi so od vet ni in ter ni akti (pra vil ni ci ili upat stva) so koi }e se vos po sta vat pi {a ni pro ce du ri za zna ~aj ni te pra {a wa koi se po vr za ni so de lu va we to na or ga not od ja ven se-ktor, pred se od ob la sta na:

Or ga ni za ci o na ta stru ktu ra na or ga not, so pred-vi du va we na so od vet ni ra bot ni me sta spo red po tre bi-te i po pol nu va we so so od vet ni stru~ ni li ca koi }e bi dat spo sob ni da od go vo rat na si te pre diz vi ci;

Pres me tu va we na pla ta i dru gi na do me sto ci na vra bo te ni te;

De fi ni ra we na pro ce du ra ta i dvi ̀ e we to na do ku men ta ci ja ta pri go to vin sko pla }a we;

De fi ni ra we na pro ce du ra ta i dvi ̀ e we to na do ku men ta ci ja ta pri bez go to vin sko pla }a we;

Spro ve du va we na po stap ki te i pro ce du ri te sog-las no Za ko not za jav ni na ba vki;

Na ~i not na evi den ti ra we, vred nu va we i ko ri ste-we na za li hi te na ma te ri ja li te, re zerv ni te de lo vi, sit ni ot in ven tar i tr gov ska ta sto ka;

Na ~i not na evi den ti ra we, vred nu va we i ko-ri ste we na po sto ja ni te sreds tva, ka ko i na ~i not na spro ve du va we na po pi sot na isti te;

Vos po sta vu va we i de fi ni ra we na sme tko vods tve-ni te po li ti ki i na ~e la sog las no po stoj na ta za kon ska re gu la ti va;

Vos po sta vu va we i de fi ni ra we na obraz lo ̀ e ni ja-ta (be le {ki te) kon fi nan si ski te iz ve {tai, sog las no po stoj ni te za kon ski pro pi si.

31

32 REPREZENT JANUARI 1/2008 32

PLATEN PROMET

Jasmina RAFAJLOVSKA

GGOTOVINSKO OTOVINSKO PPLA]AWELA]AWE

Eden od na ~i ni te na pla }a we e go to vin sko to pla }a we koe op fa }a pre da va we i pri ma we pa ri vo go to vo me |u u~es ni ci te vo plat ni ot pro met, up la ta na dne ven pa zar i po di ga we pa ri od transak-ci skite sme tki koi prav ni te li ca gi ima at otvo re-no vo banki te. Isto ta ka so pa ri vo go to vo mo ̀ e da se pla }a na gra |a ni osven za na me ni koi spo red za konski te pro pi si se ogra ni ~e ni.

I po kraj toa {to bla gaj ni~ ko to ra bo te we e poz na ta ra bo ta, za ra di po ve }e to pro pi si koi go re gu li ra at ova pra {a we, a oso be no za ra di do ne su-va we to na No vi ot Za kon za Plat ni ot pro met ka ko di le ma se na met nu va at sled ni te pra {a wa: Do koj iz nos mo ̀ e da na ba vu va me do bra ili

us lu gi vo go to vo? Da li se u{te po stoi ob vr ska za utvr du va we

na bla gaj ni~ ki ma ksi mum? Do ko ga e po treb no da se iz vr {i up la ta na

dnev ni ot pa zar? Da li mo ̀ e da se od bie vlez ni ot DDV sa mo od

fi skal na sme tka do bi e na za pla }a we to vo go to vo?

Go to vin sko to pla }a we vo zem ja ta e re gu li ra no so sled ni ve pro pi si: Za kon za plat ni ot pro met ("Slu` ben ves nik

na RM", broj 113/07, vo pri me na od 1 ja nu a ri 2008 go-di na); Za kon za re gi stri ra we na go to vin ski te pla }a wa

("Slu` ben ves nik na RM", broj 31/01...126/06); Upat stvo za for ma ta i so dr ̀ i na ta na plat ni te

in stru men ti za vr {e we na plat ni ot pro met vo zem ja ta ("Slu` ben ves nik na RM", broj 161/07); Upat stvo za us lo vi te i na ~i not na nap la ta, ras-

po la ga we to i pla }a we to so pa ri vo go to vo (" Slu` ben ves nik na RM", broj 76/93). Na po me na: Ova Upat stvo e do ne se no vrz os no va na Za ko not za fi nan si sko to ra-bo te we koj pre sta na da va ̀ i sko ro pred {est go di ni. Me |u toa ia ko so do ne su va we to na No vi ot Za kon za pla ten pro met ne e pro pi {a na ob vr ska za mi ni ste rot za fi nan sii da do ne se pod za kon ski akt za bla gaj ni~ ko ra bo te we se pak od pra kti~ ni pri ~i ni za ne koi pra {a-wa oso be no pri do ne su va we to na akti za re gu li ra we na bla gaj ni~ ko to ra bo te we na ni vo na kom pa ni ja sé u{te se koristi na ve de no to Upat stvo. Bez na me ra ce los no da gi ela bo ri ra me pret hod no na ve de ni te pro pi si vo

pro dol ̀ e nie }e uka ̀ e me na odred bi te koi se od ne su-va at sa mo na po sta ve ni te pra {a wa.

GO TO VIN SKO PLA ]A WE DO 6.000 DE NA RI

VO DE NAR SKA PRO TIV VRED NOST

Vo od nos na go to vin sko to pla }a we i sta ri ot Za-kon za pla ten pro met ("Slu` ben ves nik na RM", broj 32/01...13/06, koj be {e vo pri me na do 31.12.2007 go di na, vo na ta mo{ ni ot tekst: Star Za kon za pla ten pro met) i No vi ot Za kon za pla ten pro met vo ~len 20 stav 4 so-dr ̀ at sli~ ni odred bi so od del ni raz li ki.

Ime no, sog las no ~len 20 stav 4 od No vi ot Za kon za pla ten pro met, pla }a we to na pro iz vo di i us lu gi vo go-to vo od stra na na prav ni li ca ne mo ̀ e po e di ne~ no da bi de po ve }e od 6.000 de na ri. Vo sta ri ot Za kon za pla ten pro met va kvo to ogra ni ~u va we iz ne su va {e do 100 evra.

Me |u toa, po stoi raz li ka i vo toa {to ogra ni ~u-va we to za kupuvawe proizvodi i uslugi vo gotovo do 6.000 de na ri se od ne su va isk lu ~i vo za "prav ni te li ca", od nos no isto to ne va ̀ i za fi zi~ ki te li ca i za fi zi~ ki te li ca vr {i te li na dej nost. Vo Sta ri ot Za kon za pla ten pro met ogra ni ~u va we to za pla }a we vo go to vo pri na ba vka na do bra i us lu gi se od ne su va-{e na si te u~es ni ci vo plat ni ot pro met (prav ni i fi zi~ ki li ca).

Va` no: No vi ot Za kon za plat ni ot pro met ne pro-pi {u va pre kr {o~ na kaz na - glo ba za ne po ~i tu va we na na ve de na ta za kon ska odred ba.

BLA GAJ NI^ KI MA KSI MUM

Pra {a we to za bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum i vo sta ri-ot Za kon za pla ten pro met i No vi ot Za kon za pla ten pro met e re {e no na iden ti ~en na ~in.

Ime no, sog las no ~len 20 stav 1 u~es ni kot vo platni-ot pro met mo ̀ e za pla }a we vo go to vo da po di ga od trans-ak ci ski te sme tki i da dr ̀ i vo svo ja ta bla gaj na pa ri vo go to vo vo vi si na na bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum. Vi si na ta na bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum, u~es ni kot vo plat ni ot pro-met e dol ̀ en da ja utvr di so po se ben akt.

Pri iz go tvu va we to na ta kvi ot akt za bla gaj ni~ ki ma ksi mum u~es ni kot vo plat ni ot pro met tre ba da gi ima vo pred vid vi si na ta i vi dot na isp la ti te vo pa ri vo go to vo {to gi vr {i spre ma pri ro da ta na svo e to

3333 Rafajlovski konsalting

PLATEN PROMET

ra bo te we, od da le ~e no sta od se di {te to na in sti tu ci-ja ta za pla ten pro met (ban ka ta) i od dru gi te us lo vi {to se od vli ja nie vrz po tre ba ta za dr ̀ e we pa ri vo go to vo vo bla gaj na ta.

Od lu ka ta za utvr du va we na vi si na ta na bla gaj ni~-ki ot ma ksi mum za na red na ta go di na, tre ba da se do ne se naj doc na do kra jot na go di na ta.

Iz me na na vi si na ta na bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum mo-`e da se iz vr {i vo te kot na de lov na ta go di na, po vtor-no so od lu ka na sub je ktot, ako se iz me nat us lo vi te vrz os no va na koi e utvr den bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum.

Ako sub je ktot na kra jot od go di na ta ne go utvr di bla gaj ni~ ki ot ma ksi mum za na red na ta go di na, vo na red-na ta go di na va ̀ i pos led ni ot bla gaj ni~ ki ma ksi mum.

Vo pro dol ̀ e nie da va me Pri mer na Od lu ka za bla-gaj ni~ ki ma ksi mum za 2008 go di na.

Vrz os no va na ~len ______ od Sta tu tot na AD ______________________ i ~len 20 od Za ko not za plat ni ot pro met, Uprav ni ot od bor (di re kto rot), na den ________________ go di na, do ne se

OD LU KAza bla gaj ni~ ki ma ksi mum za 2008 go di na

1. Se utvr du va bla gaj ni~ ki ma ksi mum za 2008 go di na vo iz nos od 500.000 de na ri.

2. Si te pa ri~ ni sreds tva od dnev ni ot pa zar pri me ni vo go to vo po ko ja i da bi lo os no va se up-la tu va at na trans ak ci ska ta sme tka kaj no si te lot na pla ten pro met, isti ot den, a naj doc na na red ni ot ra bo ten den od de not na nap la ta ta.

3. Ovaa od lu ka se pri me nu va od de not na do ne-su va we to.

4. So sta pu va we vo si la na ovaa od lu ka, pre sta-nu va da va ̀ i Od lu ka ta za bla gaj ni~ ki ma ksi mum do ne se na od Uprav ni ot od bor na den ___________ go di na.

PRE TSE DA TEL NA

UP RA VEN OD BOR (DI RE KTOR)

UP LA TA NA DNE VEN PA ZAR

Vo od nos na up la ta ta na dnev ni ot pa zar vo stav 3 od ~le not 20 od Za ko not za pla ten pro met pro pi {a na e ob vr ska spo red ko ja u~es ni kot vo plat ni ot pro met - prav no to li ce e dol` no si te pa ri~ ni sreds tva od dnev ni ot pa zar pri me ni vo go to vo po ko ja i da bi lo os no va da gi up la ti naj doc na na red ni ot ra bo ten den na svo ja ta trans ak ci ska sme tka.

Va` no: Za ne po ~i tu va we na na ve de na ta za kon ska ob vr ska vo ~len 51 stav 1 to~ ka 2 od Za ko not za pla ten pro met pro pi {a na e kaz na glo ba vo iz nos od 4.000 do 6.000 evra vo de nar ska pro tiv vred nost za prav no to li ce. Za na ve de no to de lo mo ̀ e da se izre ~e i glo ba vo iz nos od 2.000 do 4.000 evra na od go vor no to li ce na prav no to li ce.

PO DI GA WE GO TO VI NA OD

TRANSAKCISKA SME TKA VO BAN KA

Sog las no Upat stvo to za for ma ta i so dr ̀ i na ta na plat ni te in stru men ti za vr {e we na plat ni ot pro met vo zem ja ta ("Slu`ben vesnik na RM", broj 161/07), vo primena od 1 Januari 2008 godina, po di ga we to na go-to vi na od trans ak ci ski te sme tki vo ban ki se vr {i so na log za isp la ta na go to vi na (Obra zec PP 40). Ovoj obra zec se ko ri sti za po di ga we na sreds tva (go to vi na) od trans ak ci ska ta sme tka na prav no to ili fi zi~ ko li ce za po di ga we na efe kti va za isp la ta na: pla ti; na do mest za hra na ri na; na do mest za pre voz od i do ra bot no me sto; ma te ri jal ni tro {o ci; otkup na do bi to~ ni gr la, ̀ i vi na, mle ko i mle~ ni

pro iz vo di ili zem jo del ski pro iz vo di od in di vi du al ni pro iz vo di te li i sli~ no.

Ko ga vr {i me pla }a we vo go to vo do 6.000 de na ri tre ba da se po ~i tu va at i odred bi te od Za ko not za regi stri ra we na go to vin ski te pla }a wa, od nos no pokraj sme tka ta ili fa ktu ra ta tre ba da ima i fi skal na sme tka, bi dej }i vo spro tiv no od as pekt na da no kot na do bi vka ovoj ras hod mo ̀ e da ne se priz nae vo Da no~ ni ot bi lans.

Na po me nu va me de ka si te da no~ ni ob vrz ni ci koi vr {at pro met na do bra i pro met na us lu gi za koj pla-}a we to se iz vr {u va vo go to vo, dol` ni se da vo ve dat i ko ri stat fi ska len si stem na opre ma za re gi stri ra we na go to vin ski te pla }a wa i za dol ̀ i tel no da iz da va at fi skal na sme tka, osven onie da no~ ni ob vrz ni ci za koi e pro pi {an isk lu ~ok. Isk lu ~o kot e da den vo ~len 9 od Za ko not, spo red koj os lo bo de ni od vo ve du va we i upo tre ba na fi skal na opre ma se:

1da no~ ni te ob vrz ni ci koi pla }a at per so na len da nok vrz os no va na pa u {al no utvr den ne to pri hod, osven

ta ksi sti te;

2li ca ta koi ne se tr gov ci za pro me tot na ne pre ra bo-te no i sops tve no zem jo del sko pro iz vods tvo {to go

vr {at na pa za ri, ka ko i nad vor od pa za ri te;

3fi zi~ ki te li ca koi iz da va at pod za kup stan ben i de lo ven pro stor;

34 REPREZENT JANUARI 1/2008 34

PLATEN PROMET

4 li ca ta koi vr {at dej nost vo ob je kti {to se na o |a at vo na se le ni me sta so broj na ̀ i te li pod 300 lu |e i

koi se sme ste ni vo vi so kop la nin ski i te {ko do stap ni me sta so isk lu ~ok na tu ri sti~ ki te me sta;

5li ca ta koi vr {at uli~ na pro da` ba na ves ni ci i spi sa ni ja - kol por ter ska pro da` ba i

6li ca ta koi iz vr {u va at kon ti nu i ran pro met, za koi iz da va at sme tki i za koi se pred vi de ni pos le do va-

tel ni pla }a wa (is po ra ka na stru ja, vo da, te le fon ski us lu gi, gre e we i la de we i dru go).

PRA VO NA OD BI VKA NA DDV

PRI PLA ]A WE VO GO TO VO

Us lo vi te za od bi vka na pret hod ni ot DDV se pro-pi {a ni vo ~le no vi te 33 i 34 od Za ko not za da nok na do da de na vred nost ("Slu` ben ves nik na RM"broj 44/99...114/07), a for mal ni te us lo vi {to tre ba da gi is pol ni vlez ni ot do ku ment za da bi de pri fa ten ka ko ured na DDV fa ktu ra ko ja da va pra vo na od bi vka na pret hod ni ot DDV se utvr de ni vo ~le not 53, stav 2, od nos no, stav 10 od Za ko not.

Pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot DDV, da no~ ni-ot ob vrz nik mo ̀ e da go os tva ri ako ku mu la tiv no se is pol ne ti sled ni ve us lo vi: sub je ktot e re gi stri ran da no ~en ob vrz nik za

ce li te na DDV; gi ko ri sti na ba ve ni te ili uve ze ni te do bra ili

pri me ni te us lu gi za ce li na ne go va ta sto pan ska dej-nost; vlez ni te is pol nu va wa se iz vr {e ni od drug re gi-

stri ran da no ~en ob vrz nik za ce li te na DDV; do bi e na e fa ktu ra (sme tka) sog las no ~len 53 od

Za ko not za DDV ili ca rin ska dek la ra ci ja vo ko ja e po seb no iska ̀ an pla te ni ot DDV pri uvo zot; fa ktu ra ta od nos no ca rin ska ta dek la ra ci ja e

evi den ti ra na vo sme tko vods tvo to na da no~ ni ot ob-vrz nik; ne e isk lu ~e no pra vo to na od bi vka na pret hod-

ni ot da nok.Za ko not za DDV ne go us lo vu va vra }a we to na vlez ni-

ot DDV so pla }a we, osven pri uvoz na sto ka ko ga da no~-na ta ob vr ska za DDV za ed no so ca ri na ta ja zas me tu va Ca rin ska upra va na RM i ko ja mo ra ved na{ da se pla ti. Zna ~i i pri pla }a we vo go to vo od sreds tva ta na bla gaj-na se ka ko do ogra ni ~e ni ot iz nos (6.000 de nari) mo ra da bi dat is pol ne ti pret hod no na ve de ni te us lo vi.

Vo od nos na pra vo to na od bi vka na vlez ni ot DDV, Za ko not ne us lo vu va de ka do ku men tot {to se iz da va pri pro da` ba ta mo ra da bi de fa ktu ra, toa mo ̀ e da bi-de i sme tka, me |u toa mo ra da gi so dr ̀ i si te ele men ti od ~len 53 od Za ko not. Na po me nu va me de ka fi skal na ta sme tka ka ko edins tven vle zen do ku ment ne ovoz mo ̀ u va pra vo na od bi vka na vlez ni ot da nok. Ime no, fi skal-

na ta sme tka ne gi so dr ̀ i si te ele men ti od ~le not 53, stav 10 od ZDDV. Od tie pri ~i ni za dol ̀ i tel no e po treb no da se ba ra po kraj fi skal na ta sme tka i fa ktu ra ko ja gi so dr ̀ i si te ele men ti od ~len 53 od Za ko not za DDV.

Pri mer:

1. Od bla gaj na na Dru{ tvo to A nali ce to NN so ka sa isp la ti muse da de ni pa ri vo iznos od ..........................3.540

2. NN od kni ̀ a ra B na ba vilkan ce la ri ski ma te ri jal.Pla }a we to go iz vr {il vogo to vo i do bil fa ktu rai fi skal na sme tka ..................(3.000+540 DDV)

3. Dru{ tvo to A i kni ̀ a ra taB se re gi stri ra ni za ce li te naDDV NN se raz dol ̀ il vo bla gaj na

KNI @E WA:

177 - Osta na ti po ba ru va wa odvra bo te ni i osta na tines pom na ti kra tko ro~ nipo ba ru va wa ........................................3.5401020 - Glav na bla gaj na ......................................3.540

Isp la te no na NN za na ba vkana kan ce la ri ski ma te ri jal

40010 - Po tro {en kan ce la ri skima te ri jal ............................................3.000

160 - Da nok na do da de na vred nost .............540177 - Osta na ti po ba ru va wa

od vra bo te ni i osta na tines pom na ti kra tko ro~ nipo ba ru va wa .............................................3.540

Raz dol ̀ u va we vo bla gaj na od NN

Na po me na: Naj ~e sto vo pra kti ka ta se spro ve du va kni ̀ e we to 40010, 160/102 bez za dol ̀ u va we i raz dol-`u va we na li ca ta.

35 Rafajlovski konsalting

SOOP[TENIJA NAMINISTERSTVOTO ZA FINANSII VO ODNOS NA PRIMENATA NA NOVIOTZAKON ZA PLATEN PROMET

So op {te nie za trans ak ci ski te

sme tki na fi zi~ ki te li ca

Sog las no Za ko not za plat ni ot pro met ("Slu`ben vesnik na RM", broj 113/07), za po~ nu vaj }i od 1 Ja nua-ri 2008 go di na, fi zi~ ki te li ca plat ni ot pro met mo ̀ at da go vr {at pre ku trans ak ci ski sme tki koi se pri ja ve ni vo edins tve ni ot re gi star na trans ak ci-ski sme tki.

Si te de nar ski te kov ni sme tki na gra |a ni te, vklu ~i tel no i sme tki te po de bit ni te kar ti~ ki na po stoj ni te kli en ti na ban ki te, ban ki te po avto ma-ti zam }e gi pri ja vu va at vo edins tve ni ot re gi star na trans ak ci ski sme tki.

So po se du va we na trans ak ci ska sme tka, na fi zi~-ki te li ca im se obez be du va: ra bo te we po re gu li ra ni pra vi la i ram no pra-

ven i ed na kov tret man so si te osta na ti u~es ni ci vo plat ni ot pro met, za {ti ta od fi nan si ski ri zi ci, nad zor od stra na na dr ̀ av ni te avto ri te ti vrz

plat ni ot pro met, iz vr {u va we na pla }a wa ta ili pri em na sreds tva

na trans ak ci ska sme tka vo za kon ski pred vi de ni ot rok - isti ot den, za dol ̀ i tel no iz ve stu va we za iz vr {e no to pla-

}a we, iz beg nu va we na po sred ni~ ki sme tki na koi le-

`at sreds tva ta do de ka ne bi dat sta ve ni na ras po la ga-we na fi zi~ ki te li ca, si gur nost i ope ra tiv na do stap nost na sreds tva-

ta na trans ak ci ski te sme tki, mo` nost za ele ktron ski pla }a wa i kon tro la na

trans ak ci ska ta sme tka, na ma lu va we na po tre ba ta od po se du va we na go-

to vi pa ri. So vklu ~u va we to na fi zi~ ki te li ca vo iz gra de-

ni ot pla ten si stem, na gra |a ni te }e im se ovoz mo ̀ i po br zo i po si gur no os tva ru va we na po sta ve ni te fi-nan si ski ce li.

So op {te nie za u~es ni ci te

vo plat ni ot pro met koi

vr {at pla }a we so pres me tka

Sog las no Za ko not za plat ni ot pro met, pla }a we so pres me tka pret sta vu va me |u seb no na mi ru va we na

35

PLATEN PROMETPLATEN PROMETpa ri~ ni te ob vr ski i po ba ru va wa po me |u u~es ni ci te vo plat ni ot pro met so kom pen za ci ja, asig na ci ja, ce-si ja, pre ze ma we na dolg i dru gi ob li ci na me |u seb no na mi ru va we na ob vr ski i po ba ru va wa, {to pret sta vu-va stan dard na for mu la ci ja so dr ̀ a na i vo po stoj na ta re gu la ti va za kom pen za ci ja, ce si ja i asig na ci ja.

U~es ni ci te vo plat ni ot pro met ne mo ̀ at da vr-{at pla }a wa so pres me tka do kol ku ima at blo ki ra na trans ak ci ska sme tka, {to pret sta vu va kon ti nu i tet na po stoj na ta re gu la ti va.

Imaj }i gi pred vid po stoj ni te re {e ni ja vo Za ko-not za plat ni ot pro met, uka ̀ u va me de ka so no vi ot Za-kon za plat ni ot pro met ne se one voz mo ̀ u va pra vo to na kom pen za ci ja ta, ce si ja ta i asig na ci ja ta, od nos no se za dr ̀ u va at isti te pra va na ko ris ni ci te na ovoj vid na pla }a we ka ko i do se ga.

REPREZENT JANUARY 1/2008 36

CONTENT AND SUMARIES

7

3

36

TAX PRACTICUM

PERSONAL INCOME TAXJasmina RafajlovskaCHANGES AND ADDITIONS ON THELAW ON PERSONAL INCOME TAXIn a package with Low on changes and addi-tions of Low on corporate tax is brought a Low on changes and additions on Low on personal income tax, published in “Offi cial Gazette of RM”, number 160/07 which get into forceon January 8, 2008. ......................................... 2Sezair RedzepagichPERSONAL RELEASING ONCALCULATION OF PERSONALINCOME TAX ON SALARIES .......................... 5Zarko MihajlovskiFEBRUARY 15-TH 2008 DEADLINEFOR PDD-GI FORM .......................................... 8Sofi ja Jancheva BelchevaANNUAL TAX APPLICATION FORPERSONAL INCOME TAX FORYEAR 2007 - PDD-GDP FORM .......................13PROFIT TAX LAWSezair RedzepagichCHANGES AND ADDITIONSON THE PROFIT TAX LAWChanges and additions in the Profi t Tax Law is published in “Offi cial Gazette of RM”, number 160/07 which get into force on January 8, 2008 except articles on Chapter VII- a - Simpletax regime for trade entities from this low which will be refer for year 2007. ................21Sezair Redzepagich15-TH FEBRUARY 2008 - DEADLINEFOR DD-I FORM ............................................24

TRADE ENTITIES

Goran Rafajlovski CHANGES OF ONE STOP SHOP SYSTEM LAW .......................................................................3

MANAGEMENT ACCOUNTING

Jasmina Rafajlovska BUSINESS PLANNING AS INTERNAL MONITORING BASE OF WORKING ......................7

BANKS

Aco Dimitrovski CALCULATING AND RECORDING OF THE SPECIAL

RESERVE AT BANKS AND SAVING BANKS (PART II) .........................................................15

BUDGET AND BUDGETS' BENEFICIARIES

Branislav Gulev IMPORTANCE AND FUNCTION OF STANDARDS

FOR INTERNAL AUDIT IN PUBLIC SECTOR .........................................................................27

PAYMENT CIRCULATION

Jasmina Rafajlovska CASH PAYMENT .........................................................................................................................32

INFORMATIONS ...............................................................................................................................35

TRADE ENTITIESCHANGES OF ONE STOP

SHOP SYSTEM LAWAccording with changes of One

stop shop system Law and for keeping on commercial register of other legal persons, the deadlines of introducing on unique tax

number in the treatment for registry has been contracted from three work days to four

hours, from the moment of giving com plete documentation. With this new changes of

the Low also has been introduce and general clause for business and has been varicose

segregated form – Structure on incomes per activities, which must be given by subjects in

deadline of giving on annual account.

MANAGEMENTACCOUNTING

BUSINESS PLANNING ASINTERNAL MONITORING

BASE OF WORKINGEvery planning is looking in the

future. The pallet of plans is very big, but on fi rst place is always business planning.

Its primary purpose is assessment of future events and creation on basic for control.

With this planning the purposes has been determined, also and strategy for

realization on expected results.

BUDGET AND BUDGETS'BENEFICIARIESIMPORTANCE ANDFUNCTION OF STANDARDSFOR INTERNAL AUDITIN PUBLIC SECTORThe holders of assets from: The Budget of Republic of Macedonia, Pension and invalidity insurance fund of Macedonia, The highway and regional roads fund, The agency for employment of Republic of Macedonia, communities and Skopje the city, the agencies and other institu-tions rudiment with the low, public com-panies, public institutions and other legal persons which are in public property, have a obligation for implementation on statute standards for internal control.

PAYMENT CIRCULATIONCASH PAYMENTCash payment is a methodof payment that includesreceiving and delivering of cash between participants in payment operations,payment of daily cash infl ow andwithdraws money from the accounts owned by legal entities. Likewise, with cash can be paid to citizens only for pur-poses that are limited by law regulations.

27

11

32

15-TI FEVRUARI 2008 GODINA KRAEN ROK ZA DOSTAVUVAWE

OBRAZEC DD-I

15-TI FEVRUARI 2008 GODINAKRAEN ROK ZA DOSTAVUVAWE

OBRAZEC PDD-GI

LI^NO OSLOBODUVAWE PRIPRESMETKA NA PERSONALEN

DANOK NA PLATI

GODI[NA DANO^NA PRIJAVA ZA PERSONALEN DANOK ZA 2007GODINA OBRAZEC PDD-GDP

IZMENI I DOPOLNUVAWA NAZAKONOT ZA PERSONALNIOT

DANOK NA DOHOD

IZMENI I DOPOLNUVAWA NAZAKONOT ZA DANOKOT NA DOBIVKA

Personalen Danok na Dohod

2 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

[TO E NO VO VO ZA KO NOT?

oS Lo bo Den oD oDa no ̂ u VaWe

na Do me Sto kot na tro [o Ci te

iSp La ten na Vo Lon te ri te

^len 6 to~ ka 7-b - no va

So no va ta to~ ka 7-b se propi-{u va os lo bo du va we od pla }a we na per so na len da nok na do hod na na do me sti te na tro {o ci te po vr za-ni so ra bo ta ta koi gi os tva ru va at vo lon te ri te. Sog las no no vi te za-kon ski odred bi per so na len da nok na do hod ne se pla }a na na do me sto-kot na tro {o ci te koi vo lon te ri te gi pri ma at za:

is hra na pre voz do i od me sto to na vo-

lon ti ra we to slu` be ni pa tu va wa i obu ka.na ve de na ta za kon ska odred ba

pre sta vu va usog la su va we so ~len 13 stav 2 od Za ko not za vo lon ters-tvo a so cel pot tik nu va we na an ga-`i ra we to na stru~ ni ka dri ka ko vo lon te ri.

Va` no: Vo lon ters tvo to prav no e re gu li ra no so Za ko not za vo lon-ters tvo ("Slu` ben ves nik na rM", broj 85/07) i so Za ko not za ra bot ni od no si ("Slu` ben ves nik na rM", broj 62/05).

Da po tse ti me de ka sog las no ~len 4 od Za ko not za vo lon ters tvo vo lon ter mo ̀ e da bi de fi zi~ ko li ce koe da va us lu gi, ve {ti ni i zna e wa vo in te res na dru go li ce, or ga ni, or ga ni za cii i dru gi in sti-tu cii, na do bro vol na os no va, no bez fi nansi ska ili dru ga do bi vka. Vo lon ter mo ̀ e da bi de i do ma{ no i stran sko fi zi~ ko li ce (za koe e po treb na sog las nost od stra na na Mi ni sters tvo to za trud i so ci jal-na po li ti ka i re gu li ran pre stoj vo re pub li ka Ma ke do ni ja), ka ko i ma lo let no li ce so pis me na sog-las nost na ne go vi te ro di te li ili sta ra te li.

na po me nu va me de ka sog las no ~len 6 od Za ko not za vo lon ters-tvo ka ko sub je kti te koi mo ̀ at da bi dat or ga ni za to ri na vo lon ter-ska ta ra bo ta se:

zdru ̀ e ni ja na gra |a ni i fon-da cii,

ver ski za ed ni ci i re li gi oz-ni gru pi,

jav ni usta no vi i or ga ni na dr ̀ av na vlast,

prav ni te sub je kti kaj koi os nov na cel za os no va we ne e sozda-va we na do bi vka.

na po me na: Po ve }e za Za ko not za vo lon ters tvo e da de no vo re pre-zent 5 od 2007 go di na.

Sog las no ~len 61 od Za ko not za ra bot ni od no si do kol ku vo lon ter-ski ot sta` e us lov za po la ga we na stru ~en is pit ili za sa mo stoj no vr {e we na dej nost, vo sog las nost so po se ben za kon, tre ba da se vr {i so sklu ~u va we na do go vor za vo lon-ter ski sta`, me |u ra bo to da va ~ot i vo lon te rot. Za vo lon te rot se pri me nu va at odred bi te na Za ko not za ra bot ni od no si za tra e we i iz ve-du va we na pri prav ni~ ki ot sta`, za ogra ni ~u va we na ra bot no to vre me, dnev na ta pa u za i od mo ri te, od go-vor no sta za obe {te tu va we, ka ko i obez be du va we na za {ti ta ta pri ra bo ta, vo sog las nost so za kon. Do go vo rot za iz ve du va we to vo lon-ter ski sta` mo ra da bi de sklu ~en vo pis me na for ma, a ko pi ja od isti ot vo rok od tri de na od pot-pi {u va we to, mo ra da se do sta vi do ins pek ci ja ta na tru dot.

ter mi no Lo [ko uSoG La Su Va We

So Za ko not Za teH no Lo [ko

in Du Stri Ski raZ Voj ni Zo ni

^len 6 to~ ka 25 - iz me ne ta

So iz me na ta na ~len 6 stav 1 to~ ka 25 iz bri {a ni se zbo ro vi te

ИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НА ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА ДОХОД

Jasmina raFajLoVSka

Vo pa ket so Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za da nok na do bi vka do ne sen e Za ko not za iz me na i do pol nu va we na Za ko not za per so nal ni ot da nok na do hod ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na rm", broj 160/07 koj vle gu va vo si la na 8 ja nu a ri 2008 go di na.

So Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za per so-nal ni ot da nok na do hod vgra de ni se no vi re {e ni ja za da no~ ni os lo-bo du va wa za pri ho di te koi gi os tva ru va at vo lon te ri te, od lo ̀ e no e oda no ~u va we to na ka ma ti te na oro ~e ni {ted ni i dru gi de po zi ti, od nos no iz vr {e ni se usog la su va wa so odred bi te na Za ko not za da no-kot na do bi vka, Za ko not za teh no lo {ko in du stri ski raz voj ni zo ni i Za ko not za kri vi~ na po stap ka.

Vo pro dol ̀ e nie po de tal no }e se osvr ne me na na ve de ni te za kon-ski no vi ni.

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 3

slo bod na eko nom ska zo na {to pre-sta vu va ter mi no lo {ko usog la su va-we so Za ko not za teh no lo {ko in du-stri ski raz voj ni zo ni ("Slu` ben ves nik na rM", broj 14/07).

pro [i re ni upa tu Va^ ki te

Za kon Ski oDreD bi Za Dru Gi te

na Do me Sto Ci koi ima at

tret man na Li^ ni pri ma Wa

^len 14-a stav 1 to~ ka 1 - do pol ne ta

So do pol nu va we to na ~len 14-a stav 1 to~ ka 1 pro {i re na e upa tu-va~ ka ta za kon ska nor ma na dru gi te na do me sto ci koi ima at tret man na li~ ni pri ma wa. ime no, sog las no na ve de ni te za kon ski no vi ni tret-man na li~ ni pri ma wa ima at si te dru gi na do me sto ci utvr de ni po-kraj so Za ko not za ra bot ni od no si i so Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to vo re pub li ka Ma-ke do ni ja i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na ta upra va.

pre Ci Zi ra na oS no Va ta

Za oDa no ̂ u Va We So

per So na Len Da nok na

Do HoD na Li^ ni te pri ma Wa

^len 15 stav 1 to~ ka 1 - iz me ne ta,to~ ka 5 - do pol ne tai to~ ka 6 - iz me ne ta

So iz me na ta na ~len 15 stav 1 to~ ka 1 se vr {i pre ci zi ra we na da no~ na ta os no va za pla }a we na per so nal ni ot da nok na do hod na li~ ni te pri ma wa. ime no sog las no iz me ne ta ta to~ ka 1, os no va za pres-me tu va we na da no kot na li~ ni te pri ma wa pret sta vu va, os tva re na ta bru to pla ta na ma le na za pri do ne si-te i li~ no to os lo bo du va we, bru to iz no sot na na do me sto ci na tro {o-ci od ra bo ten od nos {to se isp la-te ni nad iz no si te utvr de ni vo ~len 6 od ovoj za kon i bru to iz no sot na si te dru gi na do me sto ci utvr de ni so Za ko not za ra bot ni od no si, Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to vo re pub li ka Ma-ke do ni ja, Gran ski ot ko le kti ven Do go vor, Gran ski te ko le ktiv ni

do go vo ri i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na ta upra va.

na po me na: Pra kti~ no so ovaa iz me na se in kor po ri ra vo Za ko not do se ga{ no to mis le we na Mi nis-ters tvo to za fi nan sii de ka na na do-me sto ci te na tro {o ci od ra bo ten od nos {to se isp la te ni nad da no~ no ne o da no ~i vi te iz no si i na si te dru-gi na do me sto ci utvr de ni so na pred na ve de ni te pro pi si se pla }a sa mo per so na len da nok na do hod.

So do pol nu va we to na to~ ka 5 pro {i re na e upa tu va~ ka ta nor ma za dru gi te na do me sto ci pred met na oda no ~u va we so per so nal ni ot da nok na do hod koi gi os tva ru va stran sko fi zi~ ko li ce-ne re zi dent od ra bo ta kaj re zi dent na re pub li-ka Ma ke do ni ja. ime no sog las no na ve de ni te za kon ski no vi ni po-kraj na Za ko not za ra bot ni od no si upa tu va~ ka ta nor ma se pro {i ru va i na Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to vo re pub li ka Ma-ke do ni ja, gran ski te ko le ktiv ni do go vo ri i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na ta upra va.

So iz me na ta na to~ ka 6 se vr {i pre ci zi ra we na da no~ na ta os no va za pla }a we na per so nal ni ot da nok na do hod na li~ ni te pri ma wa {to gi os tva ru va re zi den tot koj ra bo ti vo stran ski dip lo mat ski i kon zu-lar ni pret stav ni{ tva i me |u na rod-ni or ga ni za cii vo re pub li ka Ma ke-do ni ja. Sog las no iz me ne ta ta to~ ka 6, po kraj na Za ko not za ra bot ni od no si upa tu va~ ka ta nor ma se pro-{i ru va i na dru gi te na do me sto ci utvr de ni so Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to vo re pub-li ka Ma ke do ni ja, i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na ta upra va.

iZ me net Da no^ niot tret man

na tro [o Ci te Za ko ri Ste We

na SopS tVen aVto mo biL kaj

Vr [i te Li te na Dej noSt

^len 30-y to~ ka 5 - iz me ne ta

So iz me na ta na to~ ka 5 se vr {i ized na ~u va we na da no~ ni ot tret-man na Za ko not za per so nal ni ot

da nok na do hod i na Za ko not za da nok na do bi vka vo od nos na tro-{o ci te isp la te ni za ko ri ste we na sops tven avto mo bil za po tre bi te na ra bo to da va ~ot. Sog las no iz me-na ta ka ko da no~ no priz nat ras hod kaj fi zi~ ki te li ca vr {i te li na dej nost da no~ no priz nat ras hod na-me sto 50% od 3.500 de na ri }e bi de 50% od isp la te ni ot iz nos {to e iden ti~ na odred ba so ~len 14-a od Za ko not za da no kot na do bi vka.

iZ me ne ta Da no^ na ta

oS no Va Za oDa no ̂ u Va We

na ka ma ti te

^len 49 stav 2 - iz me net

So iz me na ta na ~len 49 stav 2 pro me ne ta e da no~ na ta os no va za pres me tu va we na per so nal ni ot da-nok na do hod za pri ho di te od ka pi-tal od nos no za ka ma ti te po za e mi da de ni na fi zi~ ki i prav ni li ca, ka ma ti te po ob vrz ni ci ili dru gi har tii od vred nost i za ka ma ti na oro ~e ni {ted ni i dru gi de po zi ti. So na ve de na ta iz me na os no va za pres me tu va we na per so nal ni ot da-nok na do hod na pri ho di te od ka ma-ta na me sto raz li ka ta me |u iz no sot na ka ma ta ta i iz no sot pres me tan po stap ka ta na po ra stot na ce ni te na ma lo vo so od vet ni ot per i od }e pret sta vu va sa mo iz no sot na pres-me ta na ta ka ma ta.

ИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НА ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА ДОХОД

Personalen Danok na Dohod

4 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

pre Ci Zi ra na ob Vr Ska ta

Za poD ne Su Va We

Da no^ na pri ja Va

^len 71 stav 1 - do pol net

So do pol nu va we to na ~len 71 do-pre ci zi ra na e ob vr ska ta na li ca ta koi os tva ru va at pri ho di od vr {e we na dej nost ili po dru ga os no va da do-sta vat akon ta tiv na da no~ na pri ja va do uJP. So do pol nu va we to ob vr ska-ta za pod ne su va we na pri ja va ta do uJP vo rok od 15 de na po kraj od de-not na za po~ nu va we to na vr {e we to na dej no sta na sta nu va i od de not na os tva ru va we to na pri ho di te.

uki nat ro kot Za

Do Sta Vu Va We Da no^ na

pri ja Va Za pri Ho Di te oD imot

i imot ni pra Va Do 15 mart

^len 73 stav 2 to~ ka 2 - iz me net

iz me na ta na ~len 73 e pos le di-ca na iz me na ta na ~len 71 na ve de na pret hod no. So iz me na ta iz bri {a-na e ob vr ska ta za do sta vu va we na akon ta tiv na pri ja va za pri ho di te od imot i imot ni pra va do uJP do 15 mart. ana log no na pret hod no na ve de na ta iz me na vo ~len 71 akon-ta tiv na ta pri ja va za pri ho di te od imot i imot ni pra va se pod ne su va vo rok od 15 de na od de not na os tva-ru va we to na pri ho di te.

Skra tu Va We na po Stap ka ta

Za oDa no ̂ u Va We na

ne pri ja Ve ni te pri Ho Di

^len 94-a iz me net, ~len 94-bi ~len 94-v bri {a ni

iz me na ta na ~len 94-a i bri {e-we to na ~le no vi te 94-b i 94-v ima za cel skra tu va we na da no~ na ta po stap ka ko ja ja vo di uJP vo slu-~a i te na oda no ~u va we na imot ili sreds tva po go le mi od oda no ~e ni te koi po tek nu va at od pri ho di na koi ne e utvr den da nok ili ne e do vol no utvr den. So no vi te za kon ski odred-bi e pred vi de no uJP ved na{ da mo ̀ e da do ne se re {e nie za utvr du-va we na da no kot na toj pri hod. na

ova re{enie dano~niot obvrznik ima pravo na ̀ al ba do mi ni ste rot za fi nan sii. na ta mo{ na ta po stap-ka se vo di sog las no Za ko not za da-no~ na po stap ka ("Slu` ben ves nik na rM", broj 13/06).

uSoG La Su Va We So Za ko not

Za pre kr [o Ci i Do Da De na

no Va kaZ ne na oDreD ba

^len 143-a - nov

So Za ko not se vr {i do u sog la su-va we so odred bi te od Kri vi~ ni ot Za ko nik na re pub li ka Ma ke do ni ja i toa vo de lot na da no~ no za ta-ju va we. So noviot ~len 143-a se pred vi du va kaz ne na odred ba za li-ce to koe vo svojs tvo na od go vor no li ce kaj prav no to li ce, a za ra di stek nu va we na po go le ma imot na ko rist ili vred nost, pri isp la ta-ta na li~ ni te pri ma wa i dru gi te pri ho di na koi da no kot se pla }a po od bi vka, ne go pres me ta i ne

go up la ti da no kot na so od vet na ta sme tka, }e se kaz ni za kri vi~ no de-lo so kaz na za tvor od {est me se ci do pet go di ni i so pa ri~ na kaz na. ako iz no sot na ob vr ska ta e zna ~i-te len, sto ri te lot }e se kaz ni so za tvor od naj mal ku ~e ti ri go di ni i so pa ri~ na kaz na, ako de lo to go sto ri prav no li ce, }e se kaz ni so pa ri~ na kaz na.

oD Lo @e no oDa no ̂ u Va We to na

ka ma ti te oD oro ̂ e no [te DeWe

Do 1 ja nu a ri 2009 Go Di na

^len 13 od Za ko not za iz me nu va wei do pol nu va we na Za ko not zaper so nal ni ot da nok na do hod

"Slu` ben ves nik na rm",broj 120/2005 - iz me net

So na ve de na ta za kon ska iz me na od lo ̀ e no e oda no ~u va we to na ka-ma ti te od oro ~e ni {ted ni i dru gi de po zi ti po~ nu vaj }i od 1 ja nu a ri 2009 go di na.

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 5

LI^NO OSLOBODUVAWE PRI PRESMETKA

NA PERSONALNIOT DANOK NA PLATI

Sezair reXepaGi]

Spo red odred bi te na ~len 3 od Za ko not za per so nal ni ot danok na do hod ("Slu` ben ves nik na rM", broj 80/93...160/07, vo na ta-mo{ ni ot tekst: Za ko not), do hod {to pod le ̀ i na oda no ~u va we go so ~i nu va at sled ni ve vi do vi pri ho di os tva re ni vo zem ja ta i vo strans tvo:

1) li~ ni pri ma wa;2) pri ho di od zem jo del ska

dej nost;3) pri ho di od sa mo stoj na dej-

nost;4) pri ho di od imot i imot ni

pra va;5) pri ho di od avtor ski pra va

i pra va od in du stri ska sops tve-nost;

6) pri ho di od ka pi tal;7) ka pi tal ni do bi vki;8) do bi vki od igri na sre }a i

dru gi na grad ni igri; i9) dru gi pri ho di.na oda no ~u va we pod le ̀ at si-

te na pred na ve de ni pri ho di {to se os tva re ni vo pa ri, har tii od vred nost, vo na tu ra ili vo ne koj drug vid.

Os no va ta za pres me tu va we na go di{ ni ot da nok na do hod ja pret sta vu va do ho dot os tva ren vrz os no va na na pred na ve de ni te pri ho di, na ma len za:

pri do ne si te za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we, zdrav-stve no osi gu ru va we i vra bo tu va-we, osven za pri do ne si te od zem-jo del ska dej nost {to gi pla }a at zem jo del ci te na ka ta star ski ot pri hod;

pri do ne si te za do bro vol no pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va-we pla te ni od ob vrz ni kot;

li~ no to os lo bo du va we; ta ksi te i dru gi te jav ni da-

va~ ki pla te ni od pri ho di te na ob vrz ni kot.

na po me na: na pred na ve de-ni te na ma lu va wa na os no va ta za pres me tu va we na go di{ ni ot per so na len da nok na do hod ne se priz na va at pri pres me tu va we na da no kot na do hod os tva ren od ne-re zi dent ni li ca na te ri to ri ja ta na re pub li ka ta.

iz no sot na li~ no to os lo bodu-vawe na po ~e to kot na se ko ja go di-na se va lo ri zi ra so planirani ot po rast na neto platite na vrabo-tenite vo republika Makedoni ja za godinata, utvrdeni vo mak ro-ekonomskata politika na Vla data na republika Ma ke do nija.

iz no sot na li~ no to os lo bo du-va we go ob ja vu va mi ni ste rot za finan sii na po ~e to kot na se ko ja go di na.

Sog las no odred bi te na stav 2 na ~len 15-a od Za ko not, pri pres me tu va we to na akon ta ci i te na per so na len da nok na do hod vrz os no va na li~ ni te pri ma wa od pla ta od ra bo ten od nos i pen zi-ja, na da no~ ni ot ob vrz nik mu se priz na va li~ no os lo bo du va we vo iz nos od ed na dva na e sti na od iz-no sot na li~ no to os lo bo du va we od ~len 10 od Za ko not.

na po me na: Vo "Slu` ben ves-nik na rM", broj 155/07, ob ja ven e iz no sot na li~ no to os lo bodu-

va we za 2008 go di na, koj na go di{-no ni vo iz ne su va 39.528 de na ri, od nos no me se~ ni ot iz nos na li~-no to os lo bo du va we iz ne su va 3.294 de na ri ({to pret sta vu va 1/12 od go-di{ ni ot iz nos: 39.528 : 12 = 3.294).

Li^ni primaWa nakoi Se primenuVa

meSe^niot iZnoS naLi^no oSLoboDuVaWe

Sog las no odred bi te na ~len 14-a, 15 i 15-a od Za ko not, li~ no-to os lo bo du va we vo pro pi {a ni ot me se ~en iz nos od 3.294 de na ri za 2008 go di na, se priz na va pri akon-ta tiv na ta isp la ta na li~ ni te pri-ma wa na fi zi~ ki li ca - re zi den ti os tva re ni vrz os no va na:

pla ta, od nos no do pol ni tel no pri ma we os tva re no vrz os no va na zas no van ra bo ten od nos (~len 15 to~ ka 1);

pla ta os tva re na so ra bo ta vo strans tvo vrz os no va na zas no van ra bo ten od nos vo zem ja ta (~len 15 to~ ka 2);

pen zi ja (~len 15 to~ ka 3); pla ta, od nos no do pol ni-

tel no pri ma we {to ja os tva ru va re zi dent vrz os no va na zas no van ra bo ten od nos kaj stran ski dip lo-mat ski i kon zu lar ni pret stav ni{-tva i me |u na rod ni or ga ni za cii vo rM (~len 15 to~ ka 6).

na po me na: Sog las no odred bi te na ~len 7 od Za ko not, re zi dent e fi zi~ ko li ce koe na te ri to ri ja-ta na re pub li ka ta ima po sto ja no `i ve a li {te i pre sto ju va li {te.

re zi dent ima pre sto ju va li {te ako na te ri to ri ja ta na re pub li ka-ta pre sto ju va ne pre ki na to ili so

Personalen Danok na Dohod

6 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

pre ki ni 183 ili po ve }e de na vo ka len dar ska ta go di na, ili ako ima na me ra na te ri to ri ja ta na re pub li-ka ta da pre sto ju va 183 ili po ve }e de na vo per i o dot od 12 me se ci.

StapkiZa preSmetuVaWena perSonaLniot

Danok na pLata

na li~ ni te pri ma wa vrz os no va na ra bo ten od nos i pen zii, per so-nal ni ot da nok na do hod od 1 Ja nu a-ri 2008 go di na se pla }a so pri me na na stapkata od 10%.

na po me na: So upat stvo to za na-~i not na pres me tu va we i pla }a we na akon ta ci i te na per so nal ni ot da-nok na dohod po odbivka ("Slu` ben ves nik na rM", broj 3/07 i 28/07), pro pi {an e na ~i not na pres me tka na per so nal ni ot da nok za pla ti.

primena na meSe^noto Li^no oSLoboDuVaWe

na preSmetanite pLati Za 2007 GoDina, a koi ]e Se

iSpLatat Vo 2008 GoDina

Vo vr ska so pra {a we to:Da li pri isp la ta ta na za-o sta na ti te pla ti od pret-hod na ta go di na (pri mer za me sec de kem vri 2007 go di na) ko ja }e bi de isp la te na vo januari ili na red ni te me se-ci od 2008 go di na tre ba da se pri me ni me se~ no to li~ no os lo bo du va we koe se pri me-nu va lo za pret hod na ta go di-na ili iz no sot na me se~ no to li~ no os lo bo du va we ob ja ve-no za te kov na ta go di na koe se pri me nu va vo mo men tot na isp la ta ta?

Od go vor na ova pra {a we e odre-den vo Mis le we to na Mi ni sters-tvo to za fi nan sii br. 10-978/1 od 10.01.2007 go di na, spo red koe pri isp la ta ta na za o sta na ti te pla ti od pret hod na ta go di na vo na red na-ta go di na tre ba da se pri me ni ob ja-ve ni ot iz nos na li~ no to os lo bo du-

va we vo vi si na od ed na dva na e sti na utvr den za 2008 go di na.

Od ova pro iz le gu va de ka na pres-me ta ni te pla ti za 2007 go di na ~i ja isp la ta se vr {i vo 2008 go di na, }e se pri me ni me se~ no to li~ no os lo-bo du va we koe se od ne su va na 2008 go di na vo iz nos od 3.294 de na ri, a ne me se~ no to li~ no os lo bo du va we koe se pri me nu va za 2007 go di na vo iz nos od 3.064 denari.

na po me na: Misleweto na Mi-ni sterstvoto za finansii broj 10-978/1 od 10.01.2007 godina integralno go objavuvame na krajot od ovoj napis.

Li^ no oS Lo bo Du Va WeZa ra bo ta pok ra tka

oD CeL me SeC

Do kol ku ob vrz ni kot pla }a da-nok za pla ta ko ja ne se od ne su va za cel me sec, dol ̀ en e da no~ no to oles nu va we da go po de li so bro jot na de no vi te vo me se cot i da isko ri-sti sa mo del od ne go, vo za vis nost od de no vi te za koi pri ma pla ta.

pri mer:

Do kol ku li ce to pri ma pla-ta za 12 de na od 24 rabotni dena vo mesecot to ga{ ima pra vo da ko ri sti na me sto 3.294 de na ri, sa mo 1.647 de na ri (3.294:24=137,25h12=1.647,00).

Li^ no oS Lo bo Du Va WeVo uS Lo Vi na

oS tVa ru Va We na pLa takaj DVa iSp La tu Va ̂ i

ako vra bo te no to li ce os tva ru va li~ no pri ma we po os nov na pla ta kaj dva isp la tu va ~i vo ram ki te na ist ra bo ten od nos, pra vo to na li~ no to os lo bo du va we go os tva ru va na isp-la te ni ot na do mest kaj dvaj ca ta isp-la tu va ~i, spo red ra bot ni te de no vi po mi na ti kaj se koj po od del no.

Vkup no to da no~ no oles nu va we {to go isko ri stil vo me se cot ne mo ̀ e da bi de po go le mo od iz no-sot utvr den so ~le not 15-a, stav 2 od Za ko not (3.294 de na ri me se ~en iz nos na li~ no os lo bo du va we za 2008 go di na).

pri mer na pres me tkana li~ no os lo bo du va we:

Li ce to "nn" za me sec ja nu-a ri 2008-ta go di na, os tva ri lo li~ no pri ma we - pal ta od ra bo-ten od nos kaj isp la tu va ~ot "H" koe {to od go va ra na ra bo ta od 72 ~a sa vo me se cot (od nos no 9 ra bot ni de na), a kaj isp la tu va-~ot "u" od 96 ~a sa (od nos no 12 ra bot ni de na) vo me se cot.

Pres me tka ta na li~ no to os lo-bo du va we }e se iz vr {i na sled ni ot na ~in:

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 7

3.294,00 de na ri me se~ no li~ no os lo bo du va we; 21 ra bo ten den vo me sec ja nu a ri 2008 go di na (ili

168 ~a so vi) 156,857 dnev no (8 ~a sov no) li~ no os lo bo du va we za

me sec ja nu a ri 2008 go di na (3.294:21 ra bo ten den).Kaj isp la tu va ~ot "H" li~ no to os lo bo du va we }e

iz ne su va 1.411,70 (156,857 h 9 ra bot ni de na).Kaj isp la tu va ~ot "u" li~ no to os lo bo du va we }e

iz ne su va 1.882,30 (156,857 h 12 ra bot ni de na).Ko ga pla ta ta za me se cot e po ma la od me se~ no to

li~ no os lo bo du va we utvr de no so ~len 15-a stav 2 od Za ko not, vo toj slu ~aj me se~ no to li~ no os lo bo du va we se utvr du va do vi si na ta na ne to pri ma we to.

po poL nu Va We na ob ra Ze Cot pDD-GDp

Sog las no odred bi te na ~len 69 od Za ko not, za do-ho dot {to go os tva ru va vo te kot na ed na ka len dar ska go di na, da no~ ni ot ob vrz nik - fi zi~ ko li ce e dol ̀ en da pod ne se go di{ na da no~ na pri ja va za utvr du va we na per so nal ni ot da nok na do hod (na Obra ze cot PDD-GDP), po iste kot na go di na ta za ko ja se utvr du va da no-kot, a naj doc na do 15 mart na red na ta go di na. Obra ze-cot PDD-GDP i na ~i not na ne go vo to po pol nu va we se pro pi {a ni vo Pra vil ni kot za for ma ta, so dr ̀ i na ta i na ~i not na po pol nu va we na Obra ze cot PDD-GDP ("Slu` ben ves nik na rM", broj 103/01...___/08).

na po me na: Podetalno za na~inot na sostavuvawe na godi{nata dano~na prijava za personalen danok na dohod za 2007 godina - Obrazec PDD-GDP e dadeno vo ovoj broj na Dano~niot praktikum.

miS Le We na mi ni SterS tVo to Za Fi nan Sii

broj 10-978/1 oD 10.01.2007

So Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za-ko not za per so nal ni ot da nok na do hod ("Slu` ben ves nik na re pub li ka Ma ke do ni ja", broj 139/2006), koj za po~ na da se pri me nu va od 1 ja nu a ri 2007 go di-na, stap ka ta na per so nal ni ot da nok na do hod iz ne-su va 12%. Per so nal ni ot da nok na do hod se pla }a spo red stap ka ta {to va ̀ i na de not na isp la ta ta na li~ ni te pri ma wa, od nos no na pri ho di te.

Da no~ ni ot per i od za koj se utvr du va da no kot na do hod e ka len dar ska ta go di na.

na od del ni vi do vi na pri ho di vo te kot na go-di na ta se pres me tu va akon ta ci ja na da no kot {to se nap la tu va po od bi vka od se koj pri hod. iz no sot na pla te ni ot da nok se od bi va od pres me ta ni ot go di {en da nok na do hod, a oles nu va wa ta se priz-na va at vo iz nos koj e odo bren pri akon ta tiv no to pres me tu va we.

na da no~ ni ot ob vrz nik po os nov na li~ ni pri-ma wa od ra bo ten od nos i pen zi ja, mu se priz na va

li~ no os lo bo du va we vo iz nos od ed na dva na e sti na koj na go di{ no ni vo se ob ja vu va pred po ~e to kot na se ko ja go di na.

Li~ no to os lo bo du va we za 2007 go di na na go di{-no ni vo iz ne su va 36.768,00 de na ri i e ob ja ve no vo "Slu` ben ves nik na re pub li ka Ma ke do ni ja", broj 133/2006 go di na.

Spo red na ve de ni ve za kon ski odred bi, za isp la-te ni te pla ti vo 2007 go di na bez og led na toa za koj per i od se od ne su va at }e se pres me ta per so na len da nok na do hod vo vi si na od 12% spo red stap ka ta {to va ̀ i na de not na isp la ta ta, i pri akon ta tiv-no to pres me tu va we na pla ta }e se pri me ni iz no sot na li~ no to os lo bo du va we vo iz nos od ed na dva na e-sti na utvr den za 2007 go di na.

Pri pod ne su va we na go di{ na ta da no~ na pri ja-va da no~ ni ot ob vrz nik ne mo ̀ e da iska ̀ e po vi sok iz nos na li~ no os lo bo du va we od pro pi {a ni ot go di {en iz nos, a do kol ku isp la til po mal ku pa ri }e go vne se iz no sot na li~ no to os lo bo du va we vo vi si na na isp la te ni te pla ti.

Personalen Danok na Dohod

8 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

15-TI FEVRUARI 2008 GODINA KRAEN ROK ZA DOSTAVUVAWENA GODI[NIOT IZVE[TAJ ZA BRUTO OSTVARENITE

PRIHODI NA OBVRZNIKOT - OBRAZEC PDD-GI

Sog las no ~len 77 od Za ko-not za per so nal ni ot da nok na do hod ("Slu` ben ves nik na rm", broj 80/93....160/07, vo na ta mo{ ni ot tekst: Za-ko not) isp la tu va ~i te na pri ho di te za koi se pla }a akon ta ci ja na per so na len da nok na do hod po od bi vka se dol` ni do 15 Fe v ru a ri 2008 go di na do ujp da pod ne sat obra zec pDD-Gi. obra ze-cot pDD-Gi pret stavu va go di {en iz ve{taj koj so dr ̀ i po da to ci: za bru to os tva re ni-te pri ho di na ob vrz ni kot, za pres me ta ni ot i pla te ni ot da nok i pri do nes po od bi vka i za vkup no isp la te ni te ne to pri ho di vo 2007 go di na. obra-ze cot e pro pi{an i ob ja ven ka ko pri log i so sta ven del na upat stvo to za na ~i not na pres me tu va we i pla }a we na akon ta ci i te na per so na len da nok na do hod po od bi vka ("Slu` ben ves nik na rm", broj 3/07, 28/07 i 3/08).

ob VrZ nik ZaDo Sta Vu Va We na pDD-Gi

Ob vr ska za iz go tvu va we i do sta-vu va we na Obra ze cot PDD -Gi do upra va ta za jav ni pri ho di ima at si te isp la tu va ~i na pri ho di za koi per so nal ni ot da nok na do hod se pla }a po od bi vka.

Vo Obra ze cot PDD - Gi se vklu-~u va at isp la te ni te pri ho di na fi zi~ ki li ca vrz os no va na: li~ ni pri ma wa;

pri ho di od avtor ski pra va i pra va od in du stri ska sops tve nost; pri ho di od ka pi tal; pri ho di od imot i imot ni

pra va; do bi vki od igri na sre }a i dru gi pri ho di.na po me na: Vo obra ze cot PDD-

Gi za 2007 go di na se vklu ~u va at sa mo po da to ci za pri ho di te i pla-te ni ot per so na len da nok na do hod koi ob vrz ni kot gi isp la til isk lu-~i vo vo te kot na 2007 go di na. ne se vne su va at pres me ta ni te pri ho di za 2007 go di na koi se isp la te ni vo dru ga go di na. Ta ka na pri mer de-kem vri ska ta pla ta od 2007 go di na ko ja e isp la te na vo 2008 go di na ne se vne su va vo Obra ze cot PDD- Gi. Vo obra ze cot PDD-Gi isto ta ka se vklu ~u va at isp la te ni pri ho di i pla ten per so na len da nok isp la-te ni di rekt no na fi zi~ ki te li ca a ne pre ku drug isp la ti tel (Pri-mer: ne se vklu ~u va at isp la ti te i pla ten per so na len da nok za li ca an ga ̀ i ra ni pre ku agen cii za pri-vre me ni vra bo tu va wa ili avtor ski agen cii za isp la ti te po toj os nov, po da to ci pre ku PDD-Gi do uJP do sta vu va isp la ti te lot - agen ci ja-ta za pri vre me no vra bo tu va we, t.e. avtor ska ta agen ci ja).

rok Za Do Sta Vu Va Wena obra Ze Cot pDD-Gi

Po pol ne ti ot obra zec PDD-Gi se do sta vu va do upra va ta za jav ni pri ho di spo red se di {te to na isp-la tu va ~ot - naj doc na do 15 fe vru-a ri 2008 go di na za isp la te ni te pri ho di od 2007 go di na.

na ̂ in na poD ne Su Va We

Obra ze cot PDD-Gi mo ̀ e da se do sta vi vo har ti e na for ma ili na mag ne ten me di um (di ske ta, len ta ili sli~ no). Do kol ku Obra ze cot PDD- Gi se do sta vu va na mag ne ten me di um po da to ci te tre ba za dol ̀ i-tel no da bi dat vo AS CII for mat na na ~in ob jas net vo upat stvo to za komp ju ter ska pod go to vka na Go-di{ ni ot iz ve {taj na isp la tu va ~ot (pos led na stra na na Obra ze cot PDD - Gi).

pa ri^ ni kaZ ni Zane Do Sta Vu Va We naobra Ze Cot pDD-Gi

Vo ~len 145 od Za ko not, za ne is-pol nu va we na ob vr ska ta za do sta-vu va we na go di{ ni ot iz ve {taj za isp la te ni te bru to pri ho di - obra-zec PDD-Gi se pro pi {a ni kaz ni glo ba za pre kr {ok i toa: za isp la tu va ~ot - prav no li-

ce, glo ba vo iz nos od 2.000 evra do 3.000 evra vo de nar ska pro tiv vred-nost i za od go vor no to li ce kaj isp-

la tu va ~ot, pro pi {a na ta glo ba iz-ne su va od 500 evra do 1.000 evra vo de nar ska pro tiv vred nost.

po poL nu Va We naobra Ze Cot pDD-Gi

Obra ze cot PDD-Gi se po pol nu-va na na ~in pro pi {an vo sa mi ot obra zec, vo de lot upat stvo za po-pol nu va we.

rub ri ka 1 - po da to ci za isp la-tu va ~ot i rub ri ka 2 - kla si fi ka-

@arko miHajLoVSki

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 9

ci ja na iz ve {ta jot, se po pol nu va at na na ~in ob jas net vo sa mi ot obra-zec, sog las no po da to ci te za koi se da va at in for ma cii vo na ve de ni te ru bri ki.

rub ri ka 3 - Su mar ni po da to ci za isp la ti te, se vne su va zbi ren po-da tok za bro jot na li ca ta i za se koj vid na isp la ten pri hod na ve den vo to~ ki te 3.1. do 3.14.

Po da to ci te se vne su va at za vkup ni te isp la ti po odre den vid na pri hod za si te ob vrz ni ci na koi vo te kot na go di na ta e isp la-ten pri hod.

Za vi do vi te pri ho di za koi ne e iz vr {e no ni tu ed na isp la ta vo te-kot na go di na ta, vo ko lo na 2 - broj na ob vrz ni ci po vi do vi na isp la ta, se vne su va "0", a vo ko lo ni te 3 do 7 za isti ot pri hod ne se vne su va at po da to ci (po li wa ta se osta va at praz ni).

Vo ko lo na 2 - Broj na ob vrz ni-ci po vi do vi na isp la ta - se vne su-va bro jot na li ca ta za koi e isp la-ten so od ve ten vid na pri hod.

pri mer:

Vrz os no va na pla ti i na do me-sto ci na pla ti, ako vo te kot na go di na ta e isp la tu va na pla ta na 54 ra bot ni ci, se vne su va bro jot 54; zna ~i se na ve du va bro jot na li ca ta koi vo te kot na go di na ta os tva ri le pri hod vrz os no va na pla ta, bez raz-li ka {to vo od del ni me se ci bro jot na li ca koi os tva ri le pri hod po ovaa os no va e po mal od bro jot na li ca ta vne sen vo ko lo na 2.

Vo ko lo na ta 3 - Vku pen iz nos na bru to pri ho di/pri ma wa, se na ve du va zbi rot na si te iz vr {e ni isp la ti vo bru to iz nos vo koj se so dr ̀ a ni po da to ci te iska ̀ a ni vo ko lo ni te 4, 6 i 7.

Vo ko lo na 4 - Vku pen iz nos na od bi to ci se vne su va zbir na si te pla te ni pri do ne si, jav ni da va~ ki i tro {o ci {to ne vle gu va at vo os-no va ta za oda no ~u va we, i toa: za isp la ti te od vi dot 3.1 - pla-

ti, na do me sto ci i do pol ni tel ni pri-

ma wa od re do ven ra bo ten od nos na koj se pla te ni pri do ne si i 3.2 - pen-zii, se vne su va iz no sot na pla te ni pri do ne si za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we, zdrav stve no osi gu ru va-we i pri do ne sot za vra bo tu va we; za isp la ti te od vi dot 3.9 - pri-

ho di od imot (za kup ni ni na dvi ̀ en i ned vi ̀ en imot), se vne su va at priz na ti te tro {o ci (sog las no ~len 34 od Za ko not) vo vi si na od 25% od bru to pri ho dot, t.e. 30% za iz da va we pod za kup na opre me ni stan be ni i de lov ni pro sto rii; za isp la ti te od vi dot 3.10 -

pri ho di od avtor ski pra va i pra va od in du stri ska sops tve nost, se vne-su va at nor mi ra ni te tro {o ci priz-na ti sog las no ~len 41 od Za ko not ili stvar ni te tro {o ci priz na ti pri pres me tka na da no kot; za dru gi te vi do vi pri ho di

pla te ni po od bi vka (na ve de ni ka ko 3.14 vo iz ve {ta jot) se vne su va at tro {o ci te utvr de ni vo ~len 55-a od Za ko not - vo vi si na od 35% od bru to pri ho dot.

Vo ko lo na 5 - Vku pen iz nos na da no~ no oles nu va we - se vne su va iz no sot na li~ no os lo bo du va we, ka ko zbir za si te me se ci za koi vo te kot na go di na ta e isp la te na pla ta, od nos no pen zi ja.

Vo ko lo na 6 - Vku pen iz nos na pla ten per so na len da nok - se vne-su va zbi ren iz nos na per so nal ni ot da nok {to e pla ten za so od vet ni ot vid pri hod.

Vo ko lo na 7 - Vku pen iz nos na isp la te ni ne to pri ho di/pri-ma wa, se vne su va vkup ni ot iz nos na ne to pri ma wa ta isp la te ni vo te kot na go di na ta.

rub ri ka 4 - po da to ci za isp la-ti te na ob vrz ni ci te - (pri LoG)

Za se koj raz li ~en vid na pri hod koj e isp la ten vo te kot na go di na ta i za koj se iska ̀ a ni po da to ci vo ru bri ka ta 3 - su mar ni po da to ci za isp la ti te, za dol ̀ i tel no se po-pol nu va i pod ne su va vo pri log na obra ze cot PDD-Gi i ru bri ka 4 - Preg led na po da to ci te za isp la-ti te na ob vrz ni ci te.

Se pod ne su va at tol kav broj na preg le di kol ku {to se po pol ne ti red ni bro e vi vo ru bri ka ta 3.

pri mer:

Do kol ku se vr {e ni isp la ti vrz os no va na: pla ti, vrz os no va na do go vor za po vre me no ili pri vre-me no vr {e we na us lu gi (dogovor za delo), na di vi den di i pri ho di od imot, vo pri log se do sta vu va at ~e ti ri preg le di na po da to ci te za isp la ti te na ob vrz ni ci te.

na 4.1 - Vid na isp la ta so "h" se oz na ~u va sa mo ed no od po li wa ta vo za vis nost od vi dot na isp la ti te na li ca ta za koi e da den zbi ren po da-tok vo ru bri ka 3.

Vo slu ~aj ako za eden vid na pri hod, preg le dot so dr ̀ i po ve }e li sto vi, vo za vis nost od bro jot na li ca ta koi gi os tva ri le pri-ho di te, na se koj list se naz na ~u va bro jot od vkup ni ot broj na li sto vi (pri mer: 1/1, 1/2 ... 1/10).

Vo Preg led 4, po da to ci te za po-le 4.2 - isp la ta na ob vrz ni ci te, se vne su va at od evi den ci ja ta (pres me-tki te) na isp la ti te lot (sme tko vods-tve na ili vons me tko vods tve na) ko ja bi tre ba lo da po stoi za se koe li ce po seb no. Vo eden red na po le 4.2 se vne su va at po da to ci za isp la te ni ot pri hod od eden vid na ed no li ce.

pri mer:

Li ce to Jo van Jo va nov ski vo te kot na 12 me se ci vo go di na ta os-tva ri lo pri hod od pla ta.

Za li ce to Jo van Jo va nov ski isp la tu va ~ot e dol ̀ en vo Pri log 4 - Po da to ci za isp la ti te na ob vrz-ni ci te - vo de lot 4.1 - Vid na isp la-ta so "h" da go oz na ~i kva drat ~e to za pla ti i vo eden red da gi vne se vkup ni te isp la ti na li ce to Jo van Jo va nov ski vrz os no va na pla ti.

na po me na: Do kol ku li ce to Jo van Jo va nov ski od isti ot isp-la ti tel os tva ri lo pri ho di i vrz dru ga os no va (pri mer, ka ko ~len na nad zo ren od bor) zbi rot na si te

Personalen Danok na Dohod

10 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

ne go vi isp la ti vrz ovaa os no va se vne su va vo po se-ben pri log: 4 - Po da to ci za isp la ti te na ob vrz ni ci-te, iz go tven za po tre bi te na po le 3.4 - Pri ma wa na ~le no vi na or ga ni te na upra vu va we i nad zor na tr gov ski dru{ tva.

Vo ko lo na ta 1 - edins-tven ma ti ~en broj na gra |a ni not (EMBG) na ob vrz ni kot, se vpi {u va 13-to ci fre ni ot edins-tven ma ti ~en broj na gra-|a ni not na li ce to na koe e iz vr {e na isp la ta ta.

na po me na: Do kol ku ne se ras po la ga so po da to-kot za EMBG na li ce to, vo ko lo na ta 2 vo ko ja se vpi {u va ime to i pre zi-me to na li ce to, se na ve-du va ta tko vo to ime i/ili me sto to na `i ve e we.

Vo ko lo na 2 - ime i pre zi me na ob vrz ni kot, se vpi {u va ime to i pre zi-me to na li ce to na koe e iz vr {e na isp la ta ta.

Vo pro dol ̀ e nie e da-den po pol net obra zec PDD-Gi za isp la te ni pri ho di vo 2007 go di na, spo red sled ni ot pri mer:

pri mer:

Tr gov sko to dru{ tvo Tr go ko merc DOO Skop je, vo te kot na 2007 go di na iz vr {i lo isp la ta na pri-ho di po sled ni te os no vi: pla ta za 3 li ca do go vo ri za po vre-

me no vr {e we na us lu gi za 2 li ca.

Dru{ tvo to iz vr {i lo isp la ta po dve raz li~ ni os no vi, za toa pri lo got 4 od obra ze cot se do sta vu va vo dva pri me ro ci, od nos no po eden pri me rok za se koj od de len vid na pri hod.

0 6 0 3 9 5 6 4 5 5 0 5 4

2 0 0 7

h

Trgokomerc DOO - Skopje

Partizanski odredi 65

1000 Skopje

02 3065-122 02 3065-122

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 11

8 2 0 1 2 63 2 6 2 4 4 0 1 1 0 3 0 4 5 3 6 8 6 5 0 4 0 0 0

0

0

0

0

0

2

0

3 6 3 6 4 4 3 6 4 3 2 0 0 0

0

0

0

0

0

0

h

2 4 0 1 9 6 2 4 5 0 0 6 3 Ilija Stojanovski

1 6 0 8 9 7 1 4 5 5 1 2 8

1 4 1 2 9 7 0 4 5 0 0 1 4

Nevena Nikolovska

Goran Popovski

3 9 3 6 9 7

Vkupno:

1 2 5 9 8 2 3 6 7 6 8 2 7 7 1 3 2 4 0 0 0 0

2 3 3 2 6 8 7 4 6 4 6 3 6 7 6 8 1 4 6 2 3 1 4 4 0 0 0

1 9 3 1 6 1 6 1 8 1 2 3 6 7 6 8 1 1 3 5 0 1 2 0 0 0 0

8 2 0 1 2 6 2 6 2 4 4 0 1 1 0 3 0 4 5 3 6 8 6 5 0 4 0 0 0

Personalen Danok na Dohod

12 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

h

2 7 0 5 9 6 7 4 5 0 6 1 4 \or|i Krstev

1 3 0 5 9 7 4 4 5 0 6 2 0 Blagoja Dimov

1 1 3 6 4

Vkupno:

1 3 6 4 1 0 0 0 0

2 5 0 0 0 3 0 0 0 2 2 0 0 0

3 6 3 6 4 4 3 6 4 3 2 0 0 0

Sko

pje

15

02

20

08

V. J

ovan

ovsk

i

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 13

GODI{NA DANO^NA PRIJAVAZA PERSONALEN DANOK ZA

2007 GODINA OBRAZEC PDD-GDPSofija jan^eVa beL^eVa

Vrz osnova na ~le no vite 68 i 69 od Zako-not za per so na l ni ot danok na dohod ("Slu-`ben ve snik na rm", broj 80/93...160/07, vo na tamo{ niot tekst: Za ko not), fi zi~ kite lica se dol` ni da po d ne sat go di { na da no ~na pri ja va. ob vrska za pod ne su vawe na go di{ na dano~na pri ja va imaat site fi zi~ ki lica-da-no~ ni obvrznici koi vo tekot na 2007 godina ostvarile prihodi, koi pod le`at na obvrs ka-ta za pla}awe na personalen danok na dohod, os ven obvrz nicite koi ost varile pri hodi za koi soglasno od redbite od Zakonot ne postoi obvrska za niv no prijavuvawe.

pla}aweto na personalniot da nok na dohod e pred se godi{na da no~ na obvrska, koja se pla}a na do ho dot ostvaren kako zbir na neto pri hodi od site izvori, koi se predmet na odano ~uvawe. Dano~ ni ot period za koj se utvr-duva dano~ na ta obvrska vrz osnova na godi{ ni-ot danok na dohod e kalen dar ska ta godina.

upravata za javni prihodi naj doc na do 31 Dekemvri sekoja godina so javna pokana gi povikuva dano~ ni te obvrznici - fizi~ki li ca da pod nesat dano~na prijava. prija vuvaweto na godi{niot danok na dohod za 2007 go dina, gra|anite - da no~ni obvrznici se dol` ni da go iz vr{at na obrazecot pDD-GDp, koj e propi{an so pravilnik za fo r mata, so dr-`inata i na~inot na po po lnuvawe na Go di{-nata dano~ na pr ijava za utvrduvawe na perso-na l niot danok na dohod, objaven vo "Slu ̀ ben vesnik na rm", broj 103/01 i 3/08.

obvrznicite treba do upravata za javni prihodi da ja podnesat Godi{nata dano~na prijava za 2007 godina na obrazec pDD-GDp najdocna do 15 mart 2008 godina.

koj Se ima obVrSka Za poDneSuVaWena GoDi[na Dano^na prijaVa?

Obvrska za podnesuvawe na godi{na dano~na prijava imaat site fizi~ki lica-dano~ni ob vrz ni ci koi vo tekot na 2007 godina ost varile prihodi, koi podle`at na obvrskata za pla}awe na per so na len danok na dohod, osven obvrz ni cite koi ostvarile prihodi za koi soglasno odredbite na Zako not ne postoi obvrska za nivno prija vu vawe.

Godi{na dano~na prijava se pod ne suva za ostvare-nite prihodi vrz slednite osnovi:

li~ni primawa: plati i dru gi dopolnitelni primawa vrz os nova na raboten odnos (osven pri mawata {to se izzemeni od oda no ~uvawe) i pen ziite, do kolku ostva ruva pri ho di i vrz drugi osnovi, dopolnitelni primawa i nadomestoci od raboten odnos na koi ne se plateni pridonesi, primawata na ~lenovi na organite na upravuvawe i organite na nadzor vo trgovskite dru{tva; primawata na funkcioneri, prate nici, sovet-ni ci i drugi nositeli na javni funkcii; nadomestoci za rabota na sudii porotnici, ve{ti lica i ste ~aj ni upravnici koi ne se vra bo te ni kaj isplatuva~ot; na-domestoci na ~lenovi na Manu i primawa vrz os nova na dogovor za povremeno ili pri vremeno vr {e we na uslugi (dogovor za delo).

prihodi od zemjodelska dej nost koi se odano~uvaat spo red ka tas tarski prihod, do kolku ostva ru va pri-hodi i od drugi izvori;

neto prihod ostvaren od vr{ewe na samostojna dej-nost dokolku samostojniot vr{itel na dejnost, odnos no trgovec poedines ostvaruva prihodi i vrz drugi osnovi;

prihodi od imot i imotni prava; prihodi od avtorski prava i prava od industriska

sopstvenost; prihodi od kapital: di vi den di i drugi prihodi

ostvareni so u~es tvo vo dobivkata kaj pravni i fi-zi~ki lica; prihodi od kamati za koi postoi obvrska za pla}awe danok;

prihodi od kapitalni do bivki; dobivki od igri na sre}a i drugi nagradni igri; drugi prihodi.

Personalen Danok na Dohod

14 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

Na odano~uvawe podle`at si te prihodi koi dano~niot ob vrz nik - fizi~koto lice gi ostva ru va vo pari, hartii od vrednost ili vo nekoj drug vid vo periodot od 1 Januari 2007 godina do 31 Dekem vri 2007 godina.

Obvrska za popolnuvawe na go-di{ nata dano~na prijava postoi i za site ostvareni prihodi koi vo te kot na 2007 godina ne bile odano-~e ni i koi gra|anite od najraz-li~ ni pri~ini ne gi prijavile, odnos no ne bile vo mo`nost da gi prija vat kaj dano~niot organ.

napomena: Soglasno ~len 70 stav 2 od Zakonot i obvrznikot koj ost-varuva li~ni primawa od stran stvo, kako i obvrznikot koj ost varuva li~ni primawa od dip lo matski, odnosno konzularni pretstavni-{tva na stranski dr`a vi, kaj pret-stavnici i slu`benici na takvi pretstavni{tva koi u`i vaat dip-lo matski imunitet i koj sam go ut-vrduva i uplatuva dano kot, e dol ̀ en da podnese godi{na dano~na prijava Obrazec PDD-GDP za 2007 godina.

Zna~i, so godi{nata da no~-na prijava se prijavuvaat ostva-re ni te prihodi bez ogled na toa da li is ti te se prethodno akon ta tivno odano ~e ni ili ne, odnosno dali danokot go zadr-`al i upla til isplatuva~ot ili dano~nata obvr s ka obvrzni-kot ja platil vrz osno va na ob-ra zecot PDD-MP ili vrz os no-va na akon tativ no re{e nie na orga not za javni pri hodi.

Kako ostvareni se smetaat site pri hodi koi vo tekot na 2007 godi-na im bile isplateni na obvrz ni-ci te, odnosno prihodite {to im se staveni na raspolagawe, bez ogled za koj period se odnesuvaat.

primer 1:

Platata za mesec dekemvri 2006 godina, koja na fizi~koto lice - rabotnikot mu e isplatena vo me sec

januari 2007 godina, za obvrznikot pret sta vuva prihod ostvaren vo 2007 go dina.

Prihod vrz osnova na dogovor za de lo za izvr{ena usluga vo mesec juni 2006 godina, koj e naplaten vo me sec maj 2007 godina, isto taka, }e se smeta za ostvaren prihod vo 2007 go dina.

primer 2:

Obvrznikot fizi~ko lice koe is tovremeno ostvarilo plata i na do-mest kako sudija porotnik ili pla ta i nadomest kako ~len na upra ven odbor vo nekoe trgovsko dru {tvo ili penzija i nadomest kako nositel na javna funkcija ima ob vrska da popolni godi{na dano~ na prijava.

Dano^na Stapka koja Se primenuVa na GoDi[na Dano^na oSnoVa

Danokot na dohod soglasno ~len 49 od Zakonot ("Slu`ben vesnik na rM", broj 139/06) se pla}a po stapka od 12%.

koj nema obVrSka Da popoLnuVa GoDi[na Dano^na prijaVa?

Soglasno odredbite na ~lenot 70 od Zakonot, obvrznicite koi ost-va rile samo prihodi od plati i pen-zii, samo prihodi od zemjodel ska dej nost koi se odano~uvaat spo red ka tastarskiot prihod ili samo pri-ho di od samostojna dejnost ne maat obvrska da podnesat godi{ na da no~-na prijava, Obrazec PDD-GDP.

Ka ma ti te na oro ~e ni {ted ni i dru gi de po zi ti se os lo bo de ni od oda-no ~u va we do 1 ja nu a ri 2009 go di na.

DaLi nereZiDentite imaat obVrSka Zapo poLnuVaWe GoDi[na Dano^na prijaVa?

Soglasno odredbite na ~lenot 74 od Zakonot (so koj e predvidena obvrska nerezidentnoto lice da

pod nesuva akontativna dano~na pri-java za sekoj prihod za koj dano kot se pla}a vrz osnova na re{enie na organot), mo`e da se zaklu~i deka nerezidentite ne ma at obvrs ka da podnesat godi{ na da no~na prijava.

napomena: na{a preporaka e, nerezidentnoto lice koe vo tekot na 2007 godina ostvarilo prihodi koi podle`at na odano~uvawe i za koi ne podnel akontativna dano~na prijava za nivno odano~uvawe, da podnese godi{na dano~na prijava vo koja }e gi iska`e ovie prihodi.

VrZ oSnoVa nakoi poDatoCi SepopoLnuVa GoDi[nata Dano^na prijaVa?

Popolnuvaweto na godi{nata da-no~na prijava se vr{i vrz osnova na to~ni i dokumentirani poda toci.

Za popolnuvawe na godi{nata da no~na prijava, obvrznicite tre-ba da koristatat dva osnovni izvo-ri na podatoci i toa:

zbiren podatok za site pres m e t-ki na isplatuva~ite na priho di te;

re{enijata za zadol`uvawe od upravata za javni prihodi;

nalozi za uplata, potvrdi i dru ga dokumetacija za izvr{enata up lata na danokot.

Od zbirniot podatok (na site pre-s metki na isplatuva~ot), obvrz ni kot }e dobie podatoci za bruto pri hodite {to gi ostvaril vo 2007 go di na, za platenite pridonesi i za dr u gi te odbitoci i osloboduvawa {to gi presmetal i za vkupniot iz nos na danokot {to isplatuva~ot go pres-me tal i go uplatil. Zbiren po da tok (presmetka) isplatuva~ot e do l ̀ en da izgotvi za slednite pri hodi:

za si te li~ ni pri ma wa (pla ti-te i na do me sto ci te na tro {o ci od ra bo ten od nos {to se isp la te ni nad iz no si te utvr de ni vo ~le not 6 od Za-ko not i si te dru gi na do me sto ci utvr-de ni so Za ko not za ra bot ni od no si isp la te ni vo zem ja ta ili strans tvo, ko ga ra bot ni ot od nos e zas no van vo zem ja ta), pen zi i te, za pri ma wa ta

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 15

os tva re ni vrz os no va na do go vor za po vre me no ili pri vre me no vr {e we na us lu gi, za pri ma wa ta na ~le no vi na or ga ni te na upra vu va we i na or ga ni te na nad zor na tr gov s ki te dru{ tva, pri -ma wa ta na funk ci o ne ri, pra te ni ci, so vet ni ci i dru gi no si te li na jav ni funk cii - ~le no vi na raz ni ko mi sii i te la vo or ga ni te na dr ̀ av na ta vlast, na do me sto ci za vre me na bo le du va we, za otsus tvo od ra bo ta, za pro fe si o nal-ni spor ti sti, za ~le no vi na Ma nu, su dii po rot ni ci, ve {ti li ca i ste ~aj-ni uprav ni ci i sli~ no;

za site prihodi ostvareni od av torski prava i prava od indus t-ris ka sopstvenost;

za site prihodi od kapital (di videndi i drugi prihodi ostva-re ni so u~estvo vo dobivkata kaj prav ni i fizi~ki lica, kamati ost-va reni od zaemi dadeni na fi zi~ki i pravi lica i kamati po obvrz ni ci ili drugi hartii od vrednost);

prihodite od imot i imotni pra va (zakupnini), ako isplatu-va ~ot na prihodite vodi delovni knigi;

dobivki od igri na sre}a i drugi nagradni igri;

drugi vidovi prihodi plateni po odbivka.

Od akontativnite re{enija od up ravata za javni prihodi, obvrz-ni kot }e dobie informacii za bru to prihodot, olesnuvawata i akon ta tivnite obvrski za danokot za sled nite prihodi:

za prihodite od zemjodelska dejnost;

za prihodite od imot i imot-ni prava (zakupnini) {to gi ostva-ril od zakupec - fizi~ko lice;

za kapitalni dobivki i kapi-tal nite zagubi {to gi ostvaril i bil dol`en da gi prijavi vo tekot na godinata.

kako Se iSka@uVaat priHoDite VoGoDi[nata prijaVa?

Podatocite za ostvarenite prihodi se iska`uvaat vo denari,

bez deni i toa: primawata {to se isplateni

vo stoka ili uslugi, se iska`uvaat spored pazarna vrednost {to bi se postignala so proda`ba, na denot na isplatata;

hartiite od vrednost, spored kupovnata (nabavnata) vrednost na koja gla sat;

prihodite ostvareni vo st-ra n ska valuta vo denarska pro tiv-vrednost spored sredniot kurs na na rodna banka na rM ostvaren na de not na priemot na sredstvata.

Vo kolona 1 - vid na prihod - site prihodi koi go so~inuvaat go di{ niot dohod se grupirani vo 17 grupi, na rednite broevi od 1 do 17, pri {to redniot broj 18 go iska`uva dano~noto osloboduvawe vrz osnova na donacii vo visina od 20% od godi{niot dano~en dolg, no ne pove}e od 24.000 denari, a redniot broj 19 e za iska ̀ u va we na iskoristenoto dano~no os-lo boduvawe pri akontativnoto pres metuvawe na danokot (za 2007 go dina li~noto osloboduvawe pri go di{no presmetuvawe na danokot iznesuva 36.768 denari).

Vo kolona 2 - bruto iznos na pri hodot - se iska`uva sekoj ost-varen pri hod vo bruto iznos, {to pod raz bira neto prihod zgolemen za pla te niot personalen danok;

Vo kolona 3 - vkupen iznos na od bi toci - se iska`uvaat iznosite na platenite pridonesi i drugi javni dava~ki, kako i tro{ocite {to ja namalile bruto osnovata pri presmetuvawe na akontaciite na danokot osven iskoristenoto dano~no osloboduvawe koe se iska`uva vo kolona 3 na reden broj 19 i dano~no osloboduvawe vrz osnova na donacii vo visina od 20% od godi{niot dano~en dolg, no ne pove}e od 24.000 denari koe se iska`uva vo kolona 3 na reden broj 18 od obrazecot.

Vo kolona 4 - vkupniot iznos na pla teni akontacii - se iska`uva samo iznosot na plateniot danok vo te kot na godinata. Do kolku za

nekoj pri hod ne e platen danokot, se osta va prazno pole.

Na reden broj 1 - Plati, nado-mes toci i drugi dopolnitelni pri ma wa od raboten odnos se is ka ̀ u vaat ostvarenite plati, nado mes to ci i drugi dopolnitelni pri ma wa od raboten odnos, za koi pos toi ob vrs ka za pla}awe na da-nokot so glas no ~len 14-a stav 1 to~ki 1, 5, 6, 7 i 10 od Zakonot, a koi se is pla te ni vo pari ili vo nekoj drug ob lik. Vo kolonata 2 prihodot se iska ̀ u va vo bruto iznos vo koj bil utvrden. Taka, kaj platite bruto iznosot so dr ̀ i: ne-to plata, prido nes za PiO, zdrav-stveno osi guru vawe i vra bo tu vawe i pla ten da nok.

Va`no: Vnesenite iznosi vo ovoj del od prijavata treba da se to~ni, oso beno vo odnos na pla te-nite pri do nesi i danokot. Vo taa smisla ispla tuva~ite vo zbirnite poda to ci (izve{tai), za plateni prido ne si treba da gi iska`uvaat samo onie pridonesi koi ja formi-raat ka tegorijata bruto plata na sekoj vra boten, a ne i pridonesite za do pol nitelno zdravstveno osi-guru va we presmetani spored koe-fici en tot na slo`enost na nivo na rabo to dava~ ili pridonesot za vodo sto pan stvo i drugite sli~ni dava~ki.

isto taka, site osloboduvawa za invalidni lica ili oslobodu-vawa od danok ili pridonesi utvr-deni so drugi propisi, {to ne se opfateni so Zakonot za personal-niot danok na dohod, a se koristeni pri akon ta tivnoto utvrduvawe na dano~ na ta obvrska vo 2007 godina, treba da se zabele`at, odnosno na soodveten na~in notiraat i da mu se sig na li zi ra na dano~niot organ za nivnata specifika.

Na reden broj 1-a - Dopolni-tel ni primawa i nadomestoci od raboten odnos na koi ne se pla-te ni pridonesi i se iska`uvaat site li~ni primawa ostvareni vo pari ili vo nekoj drug oblik za koi ne postoi obvrska za pla}awe

Personalen Danok na Dohod

16 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

pridonesi (na primer: regres za godi{en odmor, jubilejni nagradi, nadomest na tro{oci za koristewe sopstven avtomobil vo visina od 30% koj e isplaten nad 3.500 denari po lice mese~no, nadomest za ishrana nad 20% od prose~na neto plata po rabotnik vo rM isplatena vo poslednite 3 meseci, a maksimalno do 25% i drugo).

Na reden broj 2 - Penzii se is-ka ̀ uvaat primawa ostvareni ka ko pen zii, soglasno ~lenot 14 stav 1 to~ka 2 od Zakonot.

Korisnicite na penzii preku Fondot za penzisko i invalidsko osi guruvawe na rM, presmetaniot danok od dohod go evidentiraat kako da e platen, od pri~ina {to vo Zakonot postoi obvrska spored koja na Fondot za penzisko i inva-lid sko osiguruvawe na rM mu se ot stapuva personalniot danok pre s metan na penziite.

Obvrznicite koi ostvaruvaat pen zii od stranstvo, na koi vo stranskata dr`ava im e zadr`an danok, imaat obvrska da go prija vat ovoj prihod so godi{nata da no~na prijava, samo do kolku ost varuvaat i drug prihod, pri {to iz nosot na plateniot danok vo druga dr`ava go evidentiraat vo kolo nata 4 - pla teni akontacii. imeno, sog-las no odredbata za izbegnuva we na dvo jnoto odano~uvawe utvr de na so ~le not 13 od Zakonot, up ravata za javni prihodi, e dol`na na ob vrz-ni kot da mu ja namali ob vrskata za plateniot danok vo dru gata dr`ava do iznosot {to bi se do bil so pri me na na dano~nite stapki od ~len 12 na ovoj Zakon. Za taa cel se pre po ra~uva ovie obvrz nici, pri pod ne suvawe na prijava ta da dostavat i kopija od dokumen tot za pla te ni ot danok vo druga dr`ava.

Na reden broj 3 - Primawa na ~lenovi na organite na upra vuva-we i na organite na nadzor na tr-gov ski te dru{tva se iska ̀ u va at pri ma wata utvrdeni soglasno od-red bi te od ~lenot 14-a stav 1 to~ka 3 od Zakonot. Primawata ostva re-

ni kako plati, nadomesto ci i drugi dopolnitelni primawa od raboten odnos na ~len na organot na upra vu-vawe ili na organot na nadzor na trgovskite dru{tva, se iska ̀ u va at na reden broj 1.

Ova se odnesuva na primawata na ~lenovi na nadzorni odbori koi istovremeno se i vra bo teni lica kaj isplatuva~ot na pri-hodot i primawa na ~lenovi na upravni i nadzorni odbori koi ne se vraboteni lica.

Na reden broj 4 - Primawa na fun kcioneri, pratenici, sovet-ni ci i drugi nositeli na javni fun k cii se iska`uvaat primawata ut vr de ni soglasno odredbite od ~le not 14-a stav 1 to~ka 4 od Za ko-not. i vo ovoj del treba da se pravi raz li ka me|u primawata ostvareni kako plati, nadomestoci i drugi do-pol nitelni primawa od raboten od-nos na nositelot na jav na funkcija, koi posebno se iska ̀ u vaat na reden broj 1. Vo ovaa gr u pa na li~ni pri-ma wa se iska ̀ u va at i primawata ost vareni vrz os no va na ~lenuvawe vo razni komisii i ra bot ni grupi i tela kade ~lenuva ili e izbran no si telot na javna funkcija.

Na reden broj 5 - Nadomestoci za rabota na sudii porotnici, ve{-ti lica i ste~ajni uprav ni ci, koi ne se vraboteni kaj isplatuva~ot se iska ̀ u vaat prima wa ta na ovie li ca utvrdeni sog las no ~lenot 14-a stav 1 to~ka 8 od Za ko not. Ste~aj ni-te up ravnici na ovoj reden broj gi iska ̀ uvaat pri mawa ta na koi im e zadr`an danok po od bivka, pri is-platata na primaweto.

Na reden broj 6 - Nadomestoci na ~lenovi na Makedonskata aka-de mi ja na naukite i umetnos ti-te se iska`uvaat nadomestocite {to gi ost varuvaat ovie lica ut-vrdeni sog lasno ~lenot 14-a stav 1 to~ka 9 od Zakonot.

Na reden broj 7 - Primawa vrz os nova na dogovor za povremeno vr {e we na uslugi (prihodi koi fi-zi~ kite lica gi ostvaruvaat vrz os nova na dogovor za delo), se is ka-

`u vaat site primawa ostva re ni od vr {ewe na uslugi na pravni i fi zi~-ki lica, utvrdeni soglasno ~le not 14-a stav 1 to~ka 11 od Zakonot.

Na reden broj 8 - Katastarski prihod se iska`uva visinata na ka tas tarskiot prihod, utvrdena so re {enie na upravata za javni pri-ho di, vrz osnova na koe obvrznikot pla }al akontativen danok, na se koi tri meseci, soglasno odred-ba ta na ~lenot 20 od Zakonot. So og led {to osnovata na koja se pres me tu vaat pri donesite kaj ovaa ka tego rija na ob vrznici ne e katas-tar skiot pri hod, platenite prido-nesi ne ja na ma luvat osnovata za dano kot (sog las no re{enieto od ~lenot 10 stav 1 to~ka 1 od Zako-not), a is ka`ani vo obrazecot, naj verojatno se vo funk cija na utvr-du vawe na dano~ na ta osnova samo toga{ koga pokraj ka tastarskiot prihod ob vr znikot ostvaruva i drugi prihodi.

napomena: Soglasno ~len 11 od Zakonot za izmenuvawe i dopol nu va we na Zakonot za per so nalen da nok na dohod ("Slu`ben vesnik na rM", broj 44/02), obvrznicite koi ostva-ruvaat prihodi od zemjo del s-ka dejnost, a se oda no ~uvaat spo red ka tas tar ski prihod se os lo bo deni od odano~uvawe po-~ nu vaj }i od 5 Juli 2002 go di na do 31 Dekemvri 2008 godina.

Obvrznik - zemjo de lec, koj pred po ~etokot na godinata se opre de lil za odano~uvawe spo-red vistin s kiot prihod od zem-jodelstvo i {u mar stvo, kako i obvrznik ~ii pri ho di zna~i-telno go nad minu va at kata-starskiot prihod i koj ut vr du-va neto prihod od vr{ewe na samos toj na zemjodelska dejnost se odano ~u va so podnesuvawe na Obra ze cot PDD-DB. Zemjo-del cite koi se oda no ~uvaat spored vistinskiot pri hod ne se obvr zani da dosta vu vat Ob-razec PDD-GDP.

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 17

Na re den broj 9 - Ne to pri hod os tva ren od vr {e we sa mo stoj na dej nost se iska ̀ u va iz no sot na ne to pri ho dot utvr den vo Da no~-ni ot bi lans (obra zec PDD-DB), a ka ko od bi vka od ne to pri ho dot vo ko lo na 3 se iska ̀ u va at iz no si te na iz vr {e ni te vlo ̀ u va wa vo ma te-ri jal ni sreds tva (ned vi` no sti, po-stroj ki i opre ma) i ne ma te ri jal ni sreds tva (komp ju ter ski sof tver i pa ten ti) za pro {i ru va we na svo-ja ta dej nost, vo vi si na od 30% od iz vr {e ni te vlo ̀ u va wa so toa {to iz vr {e no to na ma lu va we ne mo ̀ e da bi de po go le mo od 50% od utvr-de na ta da no~ na os no va za isti ot da no ~en per i od.

Ka ko vlo ̀ u va wa vo ma te ri jal-ni i ne ma te ri jal ni sreds tva ne se sme ta at vlo ̀ u va wa ta vo pat ni~ ki avto mo bi li, me bel, te pi si, au dio-vi zu el ni sreds tva, be la teh ni ka, umet ni~ ki de la od li kov na ta i pri me ne ta ta umet nost i dru gi ukras ni pred me ti za opre mu va we na ad mi ni stra tiv ni te pro sto rii, osven vlo ̀ u va wa ta vo pat ni~ ki avto mo bi li vo dej no sti te: iz naj mu-va we na vo zi la (rent-a-kar), avto ta ksi pre voz, vo zi la za obu ka na vo za ~i i spe ci jal ni vo zi la (pog-re bal ni, br za po mo{, vo zi la za po mo{ na pat i sli~ no), za koi ob-vrz ni kot ima pra vo na na ma lu va we na da no~ na ta os no va vo vi si na na iz vr {e no to vlo ̀ u va we, no ne po ve-}e od vi si na ta na da no~ na ta os no va za isti ot da no ~en per i od.

Za os tva ru va we na pra vo to na da no~ no na ma lu va we, us lov e ob-vrz ni kot da ne gi otu |i ili na drug na ~in da gi pre ne se sreds tva ta za pe ri od od tri go di ni, po~ nu vaj }i od go di na ta vo ko ja e iz vr {e no vlo ̀ u va we to.

ako ob vrz ni kot na kra jot na se-koj pres me tko ven per i od, do ku men-ti ra no ne do ka ̀ e de ka iz no sot na na ma lu va we to na da no~ na ta os no va go vlo ̀ il za ovie na me ni i ne gi ot sta pil os nov ni te sreds tva, da-no~ ni ot ob vrz nik go gu bi pra vo to na os lo bo du va we vrz ovaa os no va.

Da no kot koj bi go pla til da ne go ko ri stel ova os lo bo du va we se nap-la tu va vo iz nos zgo le men so ka ma ta pro pi {a na za da no ci te {to ne se pla te ni vo pro pi {a ni ot rok.

na po me na: Sa mo stoj ni te vr-{i te li na dej nost ne pod ne su va at obra zec PDD-GDP ko ga os tva ru-va at pri ho di sa mo od vr {e we na sa mo stoj na dej nost. Do kol ku os tva-ru va at i dru gi pri ho di osven pri-ho di te od vr {e we na sa mo stoj na dej nost ima at ob vr ska da pod ne sat obra zec PDD-GDP.

Na reden broj 10 - Prihodi od imot i imotni prava (zakup ni ni) se is ka`uvaat prihodite ostva-re ni od izdavawe pod zakup ili pod za kup na zemji{te, stanbeni i delov ni prostorii, gara`i, pros to-rii za od mor i rekreacija, opre ma, pre voz ni sredstva i drugi vi dovi na imot, za koi e utvrdena ob vrska za pla }a we na danokot sog lasno so ~le not 32 od Za konot. Ka ko vkupen iz nos na od bitoci, vo ko lonata (3) se is ka ̀ uva iznosot na tro{ocite pres me tani vo visi na od 25%, a koga sta nuva zbor za za kupnina od op re me ni stanbeni i delovni pros to rii vo visina od 30% od bruto zakup ni na ta, soglas no so ~lenovite 34 i 34-a od Zakonot.

Obvrznicite koi zakupninata ja ostvaruvaat od fizi~ki lica kako izvor na podatoci za popol-nuvawe na obrazecot na dano~nata prijava gi koristat akontativnite re{e ni ja na upravata za javni pri-hodi, a obvrznicite koi ostvaru va-at za kup nina od pravni lica ili od fizi~ki lica koi vr{at dejnost, odnosno vodat delovni knigi, kako izvor na podatoci im slu`i zbir-ni ot podatok {to }e go dobijat od ispla tuva~ot (zakupecot).

Na reden broj 11 - Prihodi od av torski prava i prava od indus t -ris ka sopstvenost se iska ̀ u va at pri hodite ostvareni od avtor s ki prava i prava od industriska sopst -ve nost, utvrdeni soglasno ~lenot 38 od Zakonot, a kako odbi to ci, vo kolonata (3) se iska ̀ u va at

izno si te na normiranite tro {oci pres me tani vo visina od 25% do 60% od bruto prihodot, sog las no ~lenot 41 od Zakonot ili stvar-nite tro {o ci koi obvrz nikot gi isko ris til pri akon ta tivnoto pla}awe na da nokot.

Na reden broj 12 - Dividendi i dru gi pri hodi ostvareni so u~es-t vo vo dobivkata kaj pravni i fi zi~ ki lica se iska`uvaat bruto di vi den dite i drugite pri hodi ost-va re ni vrz ovaa osnova.

Na reden broj 13 - Prihodi od ka mati za koi postoi obvrska za pla }awe na danok se is ka ̀ uvaat pri hodite ost vareni od:

kamatite po zaemi da deni na fizi~ki i pr av ni lica;

kamatite po ob vrz nici ili drugi hartii od vrednost.

So ogled na specifi~niot na-~in na utvrduvawe na dano~nata osno va, na ovoj reden broj ne se pred vi de ni koloni za olesnuvawa, tuku neto osnovata se smeta za bru to iz nos {to matemati~ki odgo va ra na od redbata, utvrdena vo ~le not 49 od Zakonot (kade osnovata se utvr du va kako razlika me|u iz nosot na kama tata i iznosot pres metan po stap kata na porastot na cenite na malo vo soodvetniot period).

Na re den broj 14 - Os tva re ni ka pi tal ni do bi vki se iska ̀ u va at ka pi tal ni do bi vki os tva re ni vo te-kot na go di na ta. Sog las no ~len 50 od Za ko not, pod ka pi tal na do biv ka se po draz bi ra pri ho dot ost va ren ka ko raz li ka me |u pro da` na ta i ku pov na ta ce na {to ob vrz ni kot ja os tva ru va od pro da` ba na har tii od vred nost, u~es tvo vo ka pi ta lot i ned vi ̀ en imot. Za pro da` na ce na se sme ta do go vo re na ta ce na, od nos-no ce na ta ko ja upra va ta za jav ni pri ho di }e ja utvr di ako oce ni de ka do go vor na ta ce na e po ni ska od pa zar na ta. Ku pov na (na bav na) ce na pret sta vu va ce na ta po ko ja ob vrz ni kot go stek nal u~est vo to vo ka pi ta lot. Os no va za da no kot na do hod sog las no ~len 51-a od Za-

Personalen Danok na Dohod

18 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

ko not za ka pi tal ni do bi vki pret-sta vu va raz li ka ta me |u pro da` na ta i ku pov na ta (nabavnata) ce na na hartiite od vrednost, u~est vo to vo ka pi ta lot i nedvi`niot imot pri {to vo da no~ na ta os no va se vne su va 70% od raz li ka ta. Vo ko lo na ta 3 ka-ko vkup ni od bi to ci se iska ̀ u va at oles nu va wa ta vo iz no si vo koi se odo bre ni, a vo ko lo na ta 4 si te pla-te ni akon ta cii na per so nal ni ot da nok vrz ovaa os no va.

Do kol ku ob vrz ni kot po kraj ka pi tal na do bi vka os tva ril i ka pi-tal na za gu ba i isti te gi pri ja vil na upra va ta za jav ni pri ho di so pod ne-su va we na obra zec PDD-aDP/KD, ob ja ven so Pra vil nik za for ma ta, so dr ̀ i na ta i na ~i not na po pol-nu va we na akon ta tiv na ta da no~ na pri ja va za per so nal ni ot da nok na ka pi tal ni te do bi vki, vo "Slu` ben ves nik na rM", broj 55/01...28/07, pre ku go di{ na ta da no~ na pri ja va ima mo` nost da iz vr {i niv no pre-bi va we. Vrz os no va na pod ne se na ta akon ta tiv na pri ja va upra va ta za jav ni pri ho di (na teri to ri ja ta ka de se na o |a ̀ i vea li{te to na ob vrz ni-kot, a za ob vrz nik - ne re zi dent na te ri to rija ta ka de e os tva re na ka pi-tal na ta do biv ka), }e do ne se akon ta-tiv no re {e nie za pla }a we na da no-kot. Po da to ci te od akon ta tiv ni te re {e ni ja zbirno se pri ka ̀ u va at vo go di{ na ta dano~ na pri ja va.

Na reden broj 15 - Dobivki od igri na sre}a i drugi nagradni igri se iska`uvaat dobivkite vo pari i predmeti koi fizi~koto lice gi ost varilo vo tekot na godinata od igrite na sre}a i drugite nag rad ni igri. Tuka ne vleguvaat poedine~nite dobivki koi ne go nadminuvaat iznosot od 10.000 denari.

Na reden broj 16 - Drugi pri-ho di na koi akontacijata na da-no kot ne se pla}a po odbivka se iska ̀ uvaat drugite prihodi na koi akontacijata na danokot na dohod se pla}a po re{enie na upravata za javni prihodi i toa:

prihodi od imot i imotni prava ako isplatuva~ot na priho-

dot ne vodi delovni knigi; kapitalni dobivki i drugi

prihodi na koi ne se pla}a akonta-cija na danokot po odbivka.

Kako drugi prihodi na ovoj reden broj se smetaat i prihodite ostvareni so steknuvawe na hartii od vrednost i u~estvo vo kapitalot bez nadomestok do kolku istite ne se odano~eni so Zakonot za danoci na imot.

Na reden broj 17 - Drugi pri-ho di na koi akontacijata na da no kot se pla}a po odbivka se iska ̀ uvaat prihodi od proda`ba na {umski pe~urki, lekoviti bil-ki i drugi {umski plodovi, razni vidovi pomo{ti i drugo.

Na reden broj 18 - Dano~no os loboduvawe vrz osnova na do na cii vo visina od 20% od godi{ niot dano~en dolg, no ne pove}e od 24.000 denari se vnesuva

osloboduvaweto koe sleduva na fizi~ko lice koe donira finan-siski sredstva na pravno lice. Ovoj reden broj se utvrduva na toj na~in {to vkupniot iznos od reden broj 20 kolona 2 }e se namali za vkupniot iznos od reden broj 20 kolona 3 i dobieniot iznos se pomno`i so 20%.

Na reden broj 19 - Iskoris-te no dano~no osloboduvawe pri akon ta tivnoto odano~uvawe se iska ̀ uva iznosot na li~no oslo-bo du va we, koe za 2007 godina pri godi{no pres metuvawe na danokot iznesuva 36.768 denari.

Na reden broj 20 - Vkupno se pravi zbirot na sekoja kolona, so {to mu se ovozmo`uva na obvrz ni -kot i pri samoto popolnuvawe na obra zecot na prijavata orien ta ci-o no i sam da go utvrdi iznosot na go di{nata dano~na obvrska.

GodinaLi~no osloboduvawe pri godi{no presmetuvawe na

danokot na dohod

Li~no osloboduvawe pri akontativno presmetu vawe

na danokot na dohod

Slu`ben vesnik na

rm

2007 36.768 denari 3.064 denari 133/2006

preSmetuVaWe naGoDi[niot Danok

So odredbite na ~lenot 87 od Za -konot, upravata za javni pri ho di e dol`na so re{enie, vo rok od 60 dena, odnosno najdocna do 15 Maj 2008 godina, da go utvrdi godi{ ni-ot danok vrz osnova na:

podatoci od godi{nata da no~-na prijava;

podatoci od delovnite knigi; drugi podatoci koi se od zna-

~e we za utvrduvawe na dano~nata ob vrska.

Do kolku obvrznikot na op{ ti-ot povik, ne podnese godi{na da-no~na prijava ili vo nea ne gi pri-javi site ostvareni prihodi {to podle`at na odano~uvawe, danokot }e se ut vr di vrz osnova na slu` be-nite po da toci za ostvareniot pri-hod, so spo reduvawe so obvrznik so ista ili so sli~na dejnost, vrz

os nova na po datoci utvrdeni po pat na iz vr {e no snimawe za ostva-re niot obem na rabota odnosno pro-met, vrz os no va na sporeduvawe so prose~ nite bruto plati na vrabo-tenite kaj prav ni lica za ista ili za sli~na dej nost ili vrz osnova na stru~en naod ili mislewe na ve{tak.

kaZneni merki Za nepoDneSuVaWe na GoDi[na Dano^na prijaVa obraZeC pDD-GDp

Soglasno ~len 144 od Zakonot na ob vrznikot fizi~ko lice koe bilo dol`no a ne dostavilo vo pro pi {a ni ot rok godi{na dano~na prijava }e mu se izre~e globa vo iznos od 500 do 1.000 evra vo denar ska protivvrednost. Do kolku ob vr z ni-kot pri ja vi vo go di{ na ta dano~na pri java ostva rena pla ta, odnosno

Personalen Danok na Dohod

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 19

prihod vo pomal iz nos otkolku {to toj fakti~ki iz-ne su va ili voop {to ne go prijavi pri ho dot i do kolku danokot {to otpa |a na neprijavenata plata, od nosno pri hodot ne povlekuva kri vi~na odgovornost za dano~no zata juva we, soglasno ~len 147 }e mu se izre~e globa za storen prekr{ok do 100% od iznosot na danokot {to ot pa |a na pomalku prijaveniot prihod.

prakti^en primerna popoLnuVaWe na obraZeCot

Da pretpostavime deka obvrzni kot Jovan Trpevski vo 2007 godina ostvaril prihodi od slednite iz vori:

1. neto plata od rabotenodnos za 12 meseci(9600 h 12) ................................................... 115.200

Bruto plata ...............................................185.140 Plateni pridonesi .....................................59.245 Platen personalen danok ..........................10.695 Li~no osloboduvawe ..................................36.7682. Primawa vrz osnova na dogovor za

povremena rabota (dogovor za delo)tri pati vo 2007 godina, koeakontativno bilo odano~enopo stapka od 12%

Vkupno bruto primawe ..............................63.000 Platen personalen danok ...........................7.5603. Zakupnina za iznajmena delovna

prostorija na pravno lice:

Bruto iznos ...................................................57.000 Koristeno namaluvawe 25% od

ostvareniot prihod vo 2007 godina .........14.250Platen akontativendanok po stapka od 12% ................................5.130

4. Prihod od kapital ostvaren kakodividenda (dve isplati):

Vkupen bruto prihod od kapital .............45.000 Platen danok 12% .........................................5.4005. Ostvarena kapitalna dobivka od

proda`ba na udel vo dru{tvoza ograni~ena odgovornost .......................55.000

30% namaluvawe odkapitalnata dobivka ..................................16.500

Platen personalen danok soglasnore{enieto na upravataza javni prihodi ............................................4.620

Proda`na cena na udelot iznesuva 150.000 denari, a cena po koja e ostvaren udelot iznesuva 95.000 denari. Vo dano~nata osnova vleguva 70% od ostvarenata razlika.

Na platata e iskoristeno da no~ no osloboduvawe mese~no po 3.064 denari ili vkupno za 12-te pla ti 36.768 denari.

presmetka na godi{en danok:

Kako {to mo`e da se vidi i na obrazecot, na reden broj 17 - Vkupno, zbi rot na oddelnite koloni izne su va:

opis na~in na presmetka iznos

Kolona 2 Bruto iznos na prihodot 405.140 denari

Kolona 3 Vkupen iznos na odbitoci 126.763 denari

Kolona 4Vkupen iznos na plateni

akontacii na danok 33.405 denari

Dano~na osnova Bruto prihodi ‡ vkupni odbitoci 405.140 ‡ 126.763 = 278.377

Godi{en danok Dano~na osnova h godi{ni stapki 278.377 h 12% = 33.405

GodinaLi~no osloboduvawe pri godi{no presmetuvawe na

danokot na dohod

Li~no osloboduvawe pri akontativno presmetu vawe

na danokot na dohod

Slu`ben vesnik na

rm

2007 36.768 denari 3.064 denari 133/2006

Personalen Danok na Dohod

20 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

0603956455054

Jovan Trpevskiul. Jane Sandanski br. 24Skopje

01.01 - 31.12.2007

15.03.2008

1 8 5 1 4 0 5 9 2 4 5 1 0 6 9 5

6 3 0 0 0 7 5 6 0

5 7 0 0 0 1 4 2 5 0 5 1 3 0

4 5 0 0 0 5 4 0 0

5 5 0 0 0 1 6 5 0 0 4 6 2 0

3 6 7 6 8

4 0 5 1 4 0 1 2 6 7 6 3 3 3 4 0 5

Danok na Dobivka

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 21

[TO E NO VO VO ZA KO NOT?

okoL no Sti Za

uki nu Va We na oDo bre na ta

Da no^ na ta kon So Li Da Ci ja

^len 6 stav 5 - nov

Sog las no odred bi te na ~len 6 od Za ko not za da no kot na do bi vka, ma ti~ no to prav no li ce i ne go vi te po dru` ni ci koi pret sta vu va at gru pa na prav ni li ca, do kol ku se si te re zi den ti na re pub li ka Ma ke-do ni ja, mo ̀ at da no kot na do bi vka da go pla }a at ka ko eden ob vrz nik (da no~ na kon so li da ci ja). Ma ti~ no-to prav no li ce i ne go vi te po dru`-ni ci pra vat gru pa prav ni li ca, vo smis la na ovoj za kon, do kol ku me |u niv po stoi ne po sred na ili po sred-na kon tro la nad naj mal ku 90% od ak ci i te ili od ude lot.

Ova pra vo se os tva ru va vrz os no-va na re {e nie na upra va ta za jav ni pri ho di, a na ba ra we na ma ti~ no to prav no li ce, i isto to se pri me nu va naj mal ku pet go di ni.

So vo ve du va we na nov stav 5

vo ovoj ~len, se pro pi {u va ob vr-ska za prav ni te li ca ~len ki na gru pa ta koi vle gu va at vo da no~ na kon so li da ci ja do ko lu se iz me nat us lo vi te pro pi {a ni so ovoj ~len da mo ra at sraz mer no na niv no to u~es tvo vo utvr de ni ot da nok, da ja pla tat raz li ka ta ko ja pro iz le gu va od da no~ no to os lo bo du va we i oles-nu va we vo od nos na po mal ku pla te-ni ot da nok utvr den za per i o dot na pri me na ta na da no~ na ta kon so-li da ci ja. Ka ko pro me ne ti us lo vi vo smis la na Za ko not se sme ta at do kol ku me |u seb na ta po vr za nost na ~le no vi te na gru pa ta pad ne pod 90%, ili do kol ku eden ili po ve }e od ~le no vi te na gru pa ta koi ja so ~i nu va at da no~ na ta kon so li da-ci ja se otka ̀ at ili pre sta nat da bi dat ~le no vi na gru pa ta za ra di pre sta nok na vr {e we na dej no sta po ra di sta tus na pro me na, ste ~aj ili li kvi da ci ja.

na po me na: Po ve }e vo od nos na os tva ru va we na pra vo to na da no~ na kon so li da ci ja e dadeno vo re pre-zent broj 11/07.

oGra ni ̂ u Va We na Vi Si na ta

na iSp La te ni te na Do me Sto Ci

na tro [o Ci te oD ra bo ten

oD noS ka ko priZ nat raS HoD

^len 14 - izmenet

So iz me ni te na sta vot 1 na ~len 14 od Za ko not za da no kot na do biv-ka se pre ci zi ra de ka vrz to var na de lov ni te ras ho di za per i o dot za koj se utvr du va do bi vka ta vo ce li na ka ko od bit na sta vka se priz na va at:

1pres me ta ni te bru to pla ti na vra bo te ni te, vo vi si na na bru-

to isp la te ni ot iz nos (ne to pla ta zgo le me na za per so nal ni ot da nok i so od vet ni te pri do ne si);

2bru to iz no sot na na do me sto ci te na tro {o ci te od ra bo ten od nos

nad iz no si te utvr de ni vo ~le not 6 od Za ko not za per so nal ni ot da nok na do hod koi so Op {ti ot ko le kti-ven do go vor za sto pans tvo to vo re-pub li ka Ma ke do ni ja i Gran ski te ko le ktiv ni do go vo ri se utvr de ni ka ko naj ma li utvr de ni iz no si.

Od na ve de no to pro iz le gu va de-ka ka ko priz nat ras hod za ce li te na da no kot na do bi vka se priz na-va at:

iz no sot na na do me sto ci te na tro {o ci te na vra bo te ni te koi se isp la te ni vo vi si na opre de le na vo ~len 6 od Za ko not za per so nal-ni ot da nok na do hod (iz no si na koi sog las no na ve de ni ot Za kon ne se pla }a per so na len da nok na do hod), ka ko i

bru to iz no sot na na do me sto-ci te na tro {o ci te od ra bo ten od nos (ne to iz nos so so od vet ni ot del na per so nal ni ot da nok na do-hod) koi se isp la te ni nad iz no sot utvr den vo ~len 6 od Za ko not za per so nal ni ot da nok na do hod a se

ИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НАЗАКОНОТ ЗА ДАНОКОТ НА ДОБИВКА

Sezair reXepaGi]

So bra ni e to na re pub li ka ma ke do ni ja na 28 De kem vri 2007 go di-na go do ne se Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za da no kot na do bi vka.

ovoj Za kon e ob ja ven vo "Slu` ben ves nik na rm", broj 160/07, a se pri me nu va od 8 ja nu a ri 2008 go di na, osven odred bi te na Gla va ta VII-a - po ed no sta ven da no ~en re ̀ im za tr gov ski te dru{ tva od ovoj za kon koi }e se od ne su va at i za 2007 go di na.

So do ne se ni te iz me ni i do pol nu va wa ta na Za ko not za da no kot na do bi vka, se in ter ve ni ra vo po ve }e seg men ti, oso be no vo de lot koj se od ne su va na de fi ni ra we to na naj ni ski te iz no si na isp la te ni te na do-me sto ci na vra bo te ni te koi se priz na va at ka ko ras hod, za dr ̀ u va we na da no kot na pri hod pla ten na stran ski li ca ka ko i vo ve du va we na go di {en da nok na vku pen pri hod.

Danok na Dobivka

22 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

vo ram ki te na naj ma li ot utvr den iz nos so Op {ti ot ko le kti ven do go-vor za sto pans tvo to vo re pub li ka Ma ke do ni ja i Gran ski te ko le ktiv-ni do go vo ri.

Va` no: Po a |aj }i od se to na pred na ve de no se na met nu va na ~e len zak-lu ~ok (osven za odre de ni isk lu ~o-ci pro pi {a ni so ovoj za kon) de ka sa mo bru to iz no si te na na do me sto-ci te na tro {o ci te od ra bo ten od-nos koi go nad mi nu va at naj ma li ot utvr den iz nos so Op {ti ot ko le-kti ven do go vor za sto pans tvo to i Gran ski te ko le ktiv ni do go vo ri ja zgo le mu va at da no~ na ta os no va t.e. ima at tret man na ne priz na ti ras ho di za ce li te na da no kot na do bi vka.

3bru to na do me sto ci te za re gres za go di {en od mor i ju bi lej ni te

na gra di vo vi si na utvr de na so Za ko-not za ra bot ni te od no si, Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans-tvo to vo re pub li ka Ma ke do ni ja, gran ski te ko le ktiv ni do go vo ri i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na-ta upra va vo vi si na na bru to isp la-te ni ot iz nos koj ne mo ̀ e da bi de po vi sok od pro pi {a ni ot.

Od pred no to pro iz le gu va de ka na to var na de lov ni te ras ho di ka ko od bit na sta vka se priz na va at:

1) Bru to iz no sot na na do me sto-kot za re gres za go di {en od mor (isti ot ne e os lo bo den od oda no ~u-va we so per so na len da nok na do hod), isp la ten vo vi si na utvr de na:

so gran ski te ko le ktiv ni do-go vo ri (koi se vo si la) i vo koi e utvr de na vi si na ta na re gre sot za go di {en od mor;

za si te dru gi sub je kti, za koi ne ma gran ski ko le ktiv ni do go vo ri ili isti te se so iz mi nat rok na va ̀ e we (ne se usog la se ni so Za ko-not za ra bot ni od no si) vo vi si na utvr de na so ~len 9 od Za ko not za isp la ta na pla ti vo re pub li ka Ma ke do ni ja ("Slu` ben ves nik na rM", broj 70/94...121/07), od nos no 60% od pro se~ na ta me se~ na pla ta po ra bot nik vo rM na de not na isp la ta ta.

Bi dej }i vo Op {ti ot ko le kti-ven do go vor za sto pans tvo to ne e utvr de na vi si na ta na re gre sot za go di {en od mor (upa tu va na gran ski te ko le ktiv ni do go vo ri), pro iz le gu va zak lu ~o kot de ka za ovie sub je kti, vo od nos na vi si na ta na re gre sot, tre ba da se pri me ni Za ko not za isp la ta na pla ti ka ko edins tven pro pis vo koj e utvr den iz no sot za ovaa na me na i koj se pri-me nu va na dr ̀ av ni te in sti tu cii.

2) Bru to iz no sot na ju bi lej ni te na gra di (isti te ne se os lo bo de ni od oda no ~u va we so per so na len da nok na do hod), vo vi si na utvr de na so Op {ti ot ko le kti ven do go vor (za se-koi 10 go di ni po mi na ti na ra bo ta), od nos no vo vi si na na pro se~ na ta me se~ na ne to pla ta po ra bot nik vo re pub li ka Ma ke do ni ja isp la ten vo pos led ni te tri me se ci.

bru to iZ no Sot na

na Do me Sto Ci te koj Go

naD mi nu Va pro pi [a ni ot

(DoZ Vo Le ni ot) iZ noS

Vo Ce LoSt Se VkLu ̂ u Va at

Vo Da no^ na ta oS no Va

^len 14 stav 2 - izmenet

So iz me ni te na sta vot 2 na ~len 14 od Za ko not za da no kot na do bi vka se pro pi {u va de ka pri ma-wa ta na vra bo te ni te vrz os no va na u~es tvo vo do bi vka ta na da no~ ni ot ob vrz nik, ka ko i si te dru gi na do me-sto ci na vra bo te ni te koi ne se isp-la te ni vo sog las nost so pro pi si te (Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to na rM, gran ski te ko-

le ktiv ni do go vo ri i pro pi si te za or ga ni te na dr ̀ av na ta upra va) ne se priz na va at na to var na ras ho di-te vo da no~ ni ot bi lans.

oD DeL ni na Do me Sto Ci na

tro [o Ci te na Vra bo te ni te

Se priZ na Va at Do Vi Si na ta

utVr De na So ^Len 6 oD

Za ko not Za per So naL ni ot

Da nok na Do HoD

^len 14-a stav 1 - izmenet

So iz me ni te na sta vot 1 od ~len 14-a od Za ko not, se pre ci zi ra de ka od del ni na do me sto ci na tro {o ci na vra bo te ni te se priz na va at na to var na ras ho di te vo da no~ ni ot bi lans vo iz no si te utvr de ni so ~len 6 od Za ko not za per so nal ni ot da nok od do hod.

Po a |aj }i od pred no to, a sog las no na ve de ni ot ~len od Za ko not za per-so nal ni ot da nok na do hod vi si na ta na sled ni te na do me sto ci na vr a bo-te ni te se priz na va ka ko da no~ no priz nat ras hod za ce li na da no kot na do bi vka vo sled ni te iz no si:

1) pre voz do ra bo ta i od ra bo ta: za vra bo te ni te vo sto pans tvo-

to vo vi si na na stvar ni te tro {o ci vo jav ni ot so bra }aj ko ga me sto to na `i ve e we e nad 2 km i ko ga ne ma or ga ni zi ran pre voz

za vra bo te ni te kaj bu xet ski-te ko ris ni ci i edin ki te ko ris ni-ci na sreds tva na bu xe tot vo vi si-na ne po ve }e od 900 de na ri ko ga me sto to na `i ve e we e nad 2,5 km

2) is hra na: za vra bo te ni te vo sto pans tvo-

to vo vi si na od 20% od pro se~ na ta me se~ na pla ta po ra bot nik isp la te-na vo pos led ni te tri me se ci

za vra bo te ni te kaj bu xet ski-te ko ris ni ci i edin ki te ko ris ni-ci na sreds tva na bu xe tot (do kol ku is hra na ta ne e or ga ni zi ra na) vo vi si na od 2.300 de na ri

3) ot prem ni na pri ode we vo pen zi ja, vo vi si na na 2 pro se~ ni me se~ ni ne to pla ti po ra bot nik, isp la te ni vo rM vo pos led ni te tri me se ci.

Danok na Dobivka

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 23

na po me na: i po kraj fa ktot {to toa so odred bi te na ~len 14-a stav 1 od Za ko not za da no kot na do bi vka toa izri ~i to ne e pro pi-{a no, na mis le we sme de ka, kao priz nat ras hod, tre ba da se sme ta at i iz da to ci te vrz os no va na is prat-ni na vo slu ~aj na otka ̀ u va we na do go vo rot za ra bo ta, vo smis la na ~len 6 to~ ka 23 od Za ko not za per so-nal ni ot da nok na do hod, a vo vr ska so ~len 97 od Za ko not za ra bot ni od no si, i toa:

• do 5 god ........................ 1 pla ta• od 5 do 10 god ..............2 pla ti• od 10 do 15 god ............3 pla ti• od 15 do 20 god ............4 pla ti• od 20 do 25 god ............5 pla ti• nad 25 god ....................6 pla ti

na po me na: Pod pla ta se sme ta pro se~ na pla ta na ra bot ni kot vo pos led ni te 6 me se ci pred otka zot.

na ma Le na op Fat no Sta

Za Za Dr @u Va We na Da nok

na oD DeL ni pri Ho Di

^len 29 -b - iz me net

1So iz me ni te na ~len 29-b stav 1 to~ ka 7 od Za ko not, od 8 Ja nu a ri

2008 go di na so sta pu va we vo si la na Za ko not, se uki nu va ob vr ska ta za za dr ̀ u va we na da nok na sled-ni te vi do vi na pri ho di koi se isp la tu va at na stran ski te prav ni li ca, i toa:

teh ni~ ki us lu gi (da po tse ti-me, sog las no Pra vil ni kot, pri hod od teh ni~ ki us lu gi e pri hod {to se os tva ru va od odr ̀ u va we i pri me na na sreds tva ta na tru dot, ala ti, ma-{i ni, in stru men ti, ure di, apa ra-ti, trans port ni te sreds tva i opre-ma za vr {e we pro iz vod ni i dru gi aktiv no sti. Pod teh ni~ ki us lu gi se po draz bi ra at i ar hi te kton ski, in ̀ e ner ski, di zaj ner ski i dru gi teh ni~ ki us lu gi, ka ko i us lu gi te na kon tro la na kva li tet i kvan ti-tet pri pri em na sto ka, teh ni~ ko te sti ra we na sto ka, ana li za i iz da-va we na ser ti fi ka ti).

ad mi ni stra tiv ni us lu gi (da po tse ti me, sog las no Pra vil ni kot, pri hod od ad mi ni stra tiv ni us lu gi e pri hod os tva ren od us lu gi te koi se vo vr ska so ad mi ni stra tiv ni te pro pi si za ~u va we, odr ̀ u va we i po ni {tu va we na ar hiv ska ta gra |a, za ver ki i pro ver ki i dru gi sli~ni us lu gi po vr za ni so de lov na ta do ku-men ta ci ja);

dru gi us lu gi (da po tse ti me, sog las no Pra vil ni kot, pri hod od dru gi us lu gi e pri hod os tva ren od de lov ni te us lu gi po vr za ni so trans-ak ci i te na re zi den ti te i ne re zi den-ti te ka ko {to se: po sta vu va we na per so nal, us lu gi na obez be du va we i istra ga, pre vo di i tol ku va wa).

2So bri {e we na to~ ka ta 8 od stav 1 na ~len 29-b od Za ko not,

se uki nu va ob vr ska ta za za dr ̀ u va-we na da nok na pri ho di te koi gi os tva ru va at stran ski te prav ni li-ca od na em na pod vi` ni i ned vi` ni do bra vo re pub li ka Ma ke do ni ja.

3So bri {e we na to~ ka ta 9 od stav 1 na ~len 29-b od Za ko not,

se uki nu va ob vr ska ta za za dr ̀ u va-we na da nok na pri ho di te vo for ma na na gra di na stran ski te prav ni li ca isp la te ni vrz os nova na or ga-ni zi ra ni nat pre va ri odr ̀ a ni vo re pub li ka Ma ke do ni ja, pod us lov os tva re ni ot pri hod od se koj nat-

pre var da ja nad mi nu va de nar ska ta pro tiv vred nost od 500 evra.

Go Di [en Da nok

na Vku pen pri HoD

^le no vi 38-b do 38-e - novi

Sog las no na ve de ni te no vi ~le-no vi od Za ko not za da no kot na do bi-vka, po~ nu vaj }i od 2007 go di na, za ma li te biz ni si na tr gov ci koi gi is pol nu va at us lo vi te pro pi {a ni so ovoj Za kon, e pro pi {a na ob vr-ska za oda no ~u va we na go di{ ni ot vku pen pri hod, na me sto da pla }a at da nok na do bi vka ko ja se pres me tu-va i pla }a spo red obra ze cot DB-Da no ~en bi lans.

Po a |aj }i od fa ktot de ka za edins tve na i dos led na pri me na na ovie no vi odred bi od Za ko not koi }e se pri me nu va at i na go di{ na ta sme tka za 2007 go di na e ne op hod-no da se do ne sat i so od vet ni pro-prat ni za kon ski pro pi si koi do mo men tot na iz go tvu va we na ovoj re pre zent se u{te ne se ob ja ve ni. Po ve }e vo vr ska so na ~i not na pres me tu va we i utvr du va we na ovoj da nok so cel za to~ no in for mi ra-we na na {i te ~i ta te li }e sta ne zbor na so ve tu va we to za go di{ na ta sme tka za 2007 go di na i sled ni te bro e vi na re pre zent.

Danok na Dobivka

24 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

15-ti FEVRUARI 2008 GODINA KRAEN ROK ZADOSTAVUVAWE NA GODI{NIOT IZVE{TAJ ZA

UPLATENIOT DANOK PO ZADR{KA - OBRAZEC DD-ISezair reXepaGi]

Sog las no odred bi te na ~len 29-a od Za ko not za da no kot na do bi vka ("Slu` ben ves nik na rm", broj 80/93...139/06, vo na ta mo{ ni ot tekst: Za ko-not), do ma{ ni te prav ni li ca, do ma{ ni te fi zi~ ki li ca re gi stri ra ni za vr {e we na dej nost, stran-ski te prav ni li ca, ili stran ski te fi zi~ ki li ca (ne re zi den ti) so po sto ja na de lov na edi ni ca vo re pub li ka ma ke do ni ja (isp la tu va ~i na pri ho di) ima at ob vr ska pri se ko ja isp la ta na pri ho di na stran ski te prav ni li ca od ~len 29-b od Za ko not da go za dr ̀ at i da go up la tat da no kot na so od vet na up lat na sme tka.

Зa dr ̀ u va we to na da nok se pri me nu va na sled ni ve pri ho di, bez og led da li se isp la te ni vo re pub li ka

Ma ke do ni ja ili vo strans tvo:1) pri hod od di vi den di;2) pri hod od ka ma ta od re zi dent;3) pri hod od ka ma ta od ne re zi dent koj ima po sto ja-

na de lov na edi ni ca vo re pub li ka Ma ke do ni ja, ako ka-ma ta ta e na tro {ok na po sto ja na ta de lov na edi ni ca;

4) pri ho di od avtor ski ho no rar isp la ten od re-zi dent;

5) pri ho di od avtor ski ho no rar isp la ten od ne-re zi dent so po sto ja na de lov na edi ni ca vo re pub li ka Ma ke do ni ja, ako avtor ski ot ho no rar e na tro {ok na po stoj na ta de lov na edi ni ca;

6) pri hod od za bav ni ili sport ski aktiv no sti koi se vr {at vo re pub li ka Ma ke do ni ja;

7) pri ho di od vr {e we na me nax ment, kon sal ting, fi nan si ski, teh ni~ ki, ad mi ni stra tiv ni, us lu gi na istra ̀ u va we i raz voj i dru gi us lu gi, ako pri ho dot e isp la ten od re zi dent ili ako pri ho dot e na tro {ok na po stoj na ta de lov na edi ni ca vo re pub li ka Ma ke do-ni ja;

8) pri hod os tva ren od na em na pod vi` ni i ned vi`-ni do bra vo re pub li ka Ma ke do ni ja;

9) pri ho di vo for ma na na gra di koi se do de le ni na nat pre va ri vo re pub li ka Ma ke do ni ja, do kol ku pri ho dot od se koj nat pre var ja nad mi nu va de nar ska ta pro tiv vred nost od 500 evra;

10) pri ho di od osi gu ri tel ni pre mii za osi gu-

ru va we ili re o si gu ru va we od ri zi ci vo re pub li ka Ma ke do ni ja;

11) pri ho di od te le ko mu ni ka ci ski us lu gi me |u re pub li ka Ma ke do ni ja i stran ska dr ̀ a va.

na po me na: So Pra vil ni kot za na ~i not na pres me-tuva we i up la tu va we na da no kot na do bi vka i spre ~u-va we na dvoj no to os lo bo du va we ili dvoj no to oda no-~u va we ("Slu` ben ves nik na rM", broj 92/01...58/07), po de tal no se de fi ni ra {to se po draz bi ra za se koj od na pred na ve de ni te pri ho di koi se isp la tu va at na stran ski prav ni li ca koi pod le ̀ at na pla }a we na da no kot na do bi vka po za dr {ka.

po isk lu ~ok od pret hod ni ot stav, da nok ne se za dr-`u va na sled ni te pri ho di:

1) na trans fer na del od do bi vka ta na po stoj na ta de lov na edi ni ca na stran sko prav no li ce vo re pub-li ka Ma ke do ni ja, na koj pret hod no e pla ten da nok na do bi vka;

2) na pri hod od ka ma ta od dol` ni~ ki in stru men ti iz da de ni i/ili ga ran ti ra ni od stra na na Vla da ta na re pub li ka Ma ke do ni ja, na rod na ta ban ka na re pub li ka Ma ke do ni ja i ban ki ili dru gi fi nan si ski in sti tu cii koi de lu va at ka ko pre stav nik na Vla da ta na re pub li-ka Ma ke do ni ja;

3) na pri hod od ka ma ta od de po zi ti vo ban ka lo ci-ra na vo re pub li ka Ma ke do ni ja;

4) na pri hod os tva ren od po sre du va we ili kon sal-ting so dr ̀ av ni har tii od vred nost na me |u na ro den pa zar.

Li ce to koe {to ima ob vr ska da go za dr ̀ i i da go up la ti da no kot, sog las no ~l. 29-d od Za ko not ima ob-vr ska iz ve {ta jot za up la te ni ot da nok po za dr {ka, da go do sta vi do upra va ta za jav ni pri ho di, naj doc na do 15 Fe vru a ri na red na ta go di na, po go di na ta vo ko ja po sto e la ob vr ska za za dr ̀ u va we na da no kot.

Obra ze cot DD-i se po pol nu va na sled ni ov na ~in:

Se po pol nu va at ~it li vo i ce los no sa mo be li te po li wa od obra ze cot "DD-i".

iz no si te se iska ̀ u va at vo ce li de na ri bez de ni.

Vo obra ze cot za dol ̀ i tel no se vne su va at po da-to ci te za isp la tu va ~ot: edins tven da no ~en broj, skra ten na ziv i adre sa na vi stin sko se di {te za

Danok na Dobivka

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 25

kon takt, da no ~en per i od za koj se pod ne su va obra-ze cot, za kon ski ot rok na pod ne su va we (15 Fe vru-a ri 2008).

Se oz na ~u va so "H" po le to do kol ku se pod ne su va is pra vka na pret hod no do sta ve ni ot obra zec.

obra ze cot se po pol nu va ~it li vo so go le mi pe ~at ni bu kvi

[1] re den broj: se po pol nu va at hro no lo {ki si te isp la ti za koi e pred vi de no za dr ̀ u va we na da no kot.

[2] eDb: se vne su va Edins tve ni ot iden ti fi ka-ci o nen broj na stran sko to prav no li ce

[3] poln na ziv na stran sko to prav no li ce, adres ni po da to ci za me sto to na vi stin sko to se di-{te: se po pol nu va pol ni ot na ziv na prav no to li ce ili dru{ tvo na li ca sog las no stran sko to pra vo, se vpi {u va se di {te to na li ce to i me sto to ka de se vr {i fa kti~ ko to upra vu va we so li ce to (ul.br./grad/dr ̀ a va );

[4] prav na for ma: se vpi {u va prav na ta for ma na prav no to li ce, sog las no stran sko to pra vo na dr ̀ a va ta od ko ja po tek nu va;

[5] Dr ̀ a va vo ko ja prav no to li ce e re zi dent: se vpi {u va dr ̀ a va ta vo ko ja prav no to li ce e re zi-dent za da no~ ni ce li;

[6] Vid na pri ho d: se vpi {u va so od vet na ta pri hod na {i fra za se koj od na ve de ni te vi do vi na pri ho di:

(711218) pri hod od di vi den di;(711219) pri hod od ka ma ta od re zi dent;(711220) pri hod od ka ma ta od ne re zi dent koj ima

po sto ja na de lov na edi ni ca vo re pub li ka Ma ke do ni ja, ako ka ma ta ta e na tro {ok na po sto ja na ta de lov na edi ni ca;

(711221) pri hod od avtor ski ho no rar isp la ten od re zi dent;

(711222) pri hod od avtor ski ho no rar isp la ten od ne re zi dent so po sto ja na de lov na edi ni ca vo re pub li ka Ma ke do ni ja, ako avtor ski ot ho no rar e na tro {ok na po-sto ja na ta de lov na edi ni ca;

(711223) pri hod od za bav ni ili sport ski aktiv-no sti koi se vr {at vo re pub li ka Ma ke-do ni ja;

(711224) pri hod od vr {e we to na me nax ment, kon sal ting, fi nan si ski, teh ni~ ki, ad-mi ni stra tiv ni, us lu gi na istra ̀ u va we i raz voj i dru gi us lu gi, ako pri ho dot e isp la ten od re zi dent ili ako pri ho dot e na tro {ok na po sto ja na ta de lov na edi-ni ca na re pub li ka Ma ke do ni ja;

(711225) pri hod os tva ren od na em na pod vi` ni i ned vi` ni do bra vo re pub li ka Ma ke-do nija;

(711226) pri hod vo for ma na na gra di koi se do de le ni na nat pre va ri vo re pub li ka Ma ke do ni ja do kol ku pri ho dot od se koj nat pre var ja nad mi nu va de nar ska ta pro-tiv vred nost od 500 evra;

(711227) pri hod od osi gu ri tel ni pre mii za osi-gu ru va we ili re o si gu ru va we od ri zi ci vo re pub li ka Ma ke do ni ja;

(711228) pri hod od te le ko mu ni ka ci ski us lu gi po-me |u re pub li ka Ma ke do ni ja i stran ska dr ̀ a va; napomena: navedenata pri hod-na {i fra, za dol ̀ i tel no se vne su va vo obra ze cot PP 50, za pla }a we na da no kot po za dr {ka.

[7] iz no sot na pri ho dot na koj se pri me nu va za dr {ka ta: Se vne su va de nar ska ta pro tiv vred nost po sred ni ot de vi zen kurs na na rod na Ban ka, utvr-den na de not na iz vr {u va we to na pla }a we to na ob vr ska ta spre ma stran sko to prav no li ce;

[8] pro cent od ZDD: Se vne su va nu me ri~ ki po-da tok za pro cen tot (%) po koj se utvr du va iz no sot za za dr ̀ a ni ot da nok, spo red odred bi te od ~le not 29-v stav 1 od ZDD;

[9] iz nos na da nok koj {to tre ba da se za dr ̀ i: Se vne su va pres me ta ni ot iz nos koj {to do bi va so pri me na na pro cen tot vrz iz no sot od ko lo na 7 (iz-nos od ko lo na 7 h____% od ko lo na 8 );

[10] Da ta na pri stig nu va we na ob vr ska ta: za da-ta na pri stig nu va we na ob vr ska ta se sme ta da ta ta na iz vr {e no to pla }a we na oda no ~e ni ot pri hod na stran sko to prav no li ce. Do kol ku isp la ta ta se vr-{i vo de lo vi, za da ta na dos pe va we se sme ta da ta ta na iz vr {e ni te pla }a wa na so od vet ni te de lo vi;

[11] pro cent od Do go vo rot: Se vne su va nu me-ri~ ki po da tok za pro cen tot (%) po koj se utvr du va iz no sot na za dr ̀ a ni ot da nok, spo red Do go vo rot za od beg nu va we na dvoj no to oda no ~u va we;

[12] iz nos na da no kot koj e za dr ̀ an i up la ten: Se na ve du va iz no sot na da no kot koj {to e za dr ̀ an i up la ten. Se vne su va pres me ta ni ot iz nos koj {to se do bi va so pri me na na pro cen tot vrz iz no sot od ko-lo na 7 (iz nos od ko lo na 7h____% od ko lo na 11);

[13] Da ta up la ta na da no kot: Se vne su va da ta ta na up la ta ta na da no kot.

po Da to Ci Za poD no Si te Lotna iZVe[tajot

Za dol ̀ i tel no na ve de te go ime to, pre zi me to i svojs tvo to na pot pis ni kot, da tu mot na pod ne su va-we to, pot pi {e te go ba ra we to i sta ve te pe ~at.

Danok na Dobivka

26 repreZent Januari 1/2008 Dano^en praktikum broj 1

Danok na Dobivka

Dano^en praktikum broj 1 Rafajlovski konsalting 27