satranÇ eÐÝtÝmÝ ÝÇÝn elkÝtabi · Þahýn önündeki eri sürmenin iyi olmasýnýn sebebi...

53

SATRANÇ EÐÝTÝMÝ ÝÇÝN EL KÝTABI www.SatrancOkulu.com

www.SatrancOkulu.com www.SatrancOkulu.com www.SatrancOkulu.com

TAÞLARIN DEÐERLERÝ

Artýk tüm satranç kurallarýný biliyorsunuz veayný zamanda deðiþik MAT çeþitleri gör-dünüz.

Mutlaka farketmiþsinizdir ki bazý taþlar di-ðerlerinden daha kuvvetli.

Daha fazla ilerlemeden taþlarýn deðerleriniöðrenmek ÇOK ÖNEMLÝDÝR.

Taþlarýn DeðerleriVezir+er+Fil+At+Kale=21 puanFil+At+Kale+er+er+Vezir=22 puanAt+At+Fil+Kale+er+er=16 puanVezir+Kale+Kale=19 puan

En zayýf taþ ERDÝR: BÝR PUAN deðerin-dedir.

AT erden daha güçlüdür: ÜÇ PUAN deðe-rindedir.

FÝL At kadar kuvvetlidir: O da ÜÇ PUANdeðerindedir.

KALE At ve Filden daha güçlüdür: BEÞPUAN deðerindedir.

VEZÝR inanýlmaz derecede kuvvetli birtaþtýr: DOKUZ PUAN deðerindedir.

Þah ne kadar deðerlidir? Düþünebileceðinizen büyük rakam nedir? Yüz, milyon, son-suz? Ýþte Þah o kadar deðerlidir. Tahtada herzaman iki Þah da bulunacaðýndan puanlarýsayarken Þaha deðer vermiyoruz.

KUVVETLÝ OYUNCULAR ARASINDABÝR ERLÝK VEYA BÝR PUANLIKÜSTÜNLÜK BÝLE KAZANCA SIK

52



Q R

L

N

P

Bölüm 3

OLARAK YETER. ÝKÝ VEYA ÜÇ PU-ANLIK ÜSTÜNLÜK ÝSE NEREDEYSEHEP KAZANCA YETER.

Varsayýn ki biz At aldýk ve rakibimiz de eraldý. Ne kazanmýþ olduk? Üç puan! Ne kay-bettik? Bir puan! ÝKÝ PUANLIK bir üs-tünlüðümüz var. Bir baþka kullandýðýmýzkelime TAÞ ÜSTÜNLÜÐÜDÜR. Bu dapuan olarak üstün olmak anlamýna gelir.Eðer ere karþýlýk At almýþsak TAÞ ÜSTÜN-LÜÐÜMÜZ var demektir.

Satranç oynarken yapmaya çalýþtýðýmýz enönemli þey MAT ETMEKTÝR. Eðer bunuyapamazsak PUANLARDA ÖNE GEÇ-MELÝYÝZ. Eðer rakibimizden daha güçlübir orduya sahip olursak ileride nasýlsa ra-kibi MAT EDEBÝLÝRÝZ.

Þimdi biraz hamlelere bakalým. Ýþte baþlan-gýç konumumuz. Kim oyuna baþlýyor?Beyaz! Hangi taþlarla oynayabilir? Atlarý veerleri ile. Tahtayý dizin ve kendi baþýnýzaoynamaya baþlayýn.

Þahýn önündeki eri iki sürerek oyuna baþla-yacaðýz: e2'den e4'e sürelim.

Þimdi hamle sýrasý Siyahta ve ayný þeyiyapacaðýz: Þahýn önündeki eri e7'den e5'eoynatalým. Diyagramdaki konum oluþur.

53



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzppzppzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+ +-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzPPzPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

Þahýn önündeki eri sürmenin iyi olmasýnýnsebebi bu hamlenin iki yol açmasýdýr: Filinve Vezirin yollarý. Diyelim ki Beyaz f1'dekiFilini olabildiðince ileri, çaprazda hareketettiriyor ve a6'ya gidiyor. Sol tarafta oluþankonum görülmekte.

Daha fazla ilerlemeden durun ve Siyahla neoynayacaðýnýzý düþünün. Oynayabileceðinizpek çok hamle var ve sizce hangisi en iyisive neden?

a6'daki File baktýnýz. Onu alabileceðinizigördünüz mü? Onu kaç deðiþik taþla ala-bilirsiniz? Ýki! Nelerdir onlar? b8'deki AT veb7'deki ER. Erlerin hareketlerinden farklýolarak aldýklarýný unutmayýn!

Atla alalým. Tahtanýzdaki konumun yandakidiyagramla ayný olduðuna dikkat ediniz.a6'daki Atý alabilecek bir taþ görüyormusunuz? Hayýr. Öyleyse ne oldu? Siyah hiçbir þey vermeden Fil kazanmýþ oldu! Beya-zýn Fil hamlesi iyi bir fikir DEÐÝLDÝ!

Bundan ilk oyunlarýnýz oynarken yararlý ola-cak bir sonuç çýkartýyoruz:

TAÞ ALABÝLÝYOR MUSUNUZ DÝYEÝYÝCE BAKIN. HÝÇBÝR ÞEY VERME-DEN BÝR ÞEY ALABÝLÝYORSANIZALIN.

Taþlarý yine dizin ve tekrar baþlayýn. YineBeyaz Þahýn önündeki eri e2'den e4'e ikisürüyor. Ve Siyah da erini e7'den e5'e sürü-yor.

54



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6L+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-sNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6n+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-sNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

Bu sefer Beyaz Vezirini d1'den g4'e gidiyor.Tahtanýzda da ayný hamleyi yapýn ve diya-gramla karþýlaþtýrýn

Yine Siyah olduðunuzu düþünelim. Her-hangi bir þey ALABÝLÝR MÝSÝNÝZ? Hayýr.Öyleyse Atý g8'den f6'ya erlerin üzerindeatlayarak oynayalým.

Þimdi sýra Beyazda ve tahtanýn kenarýndakierini h2'den h3'e ilerletiyor.

Tahtanýzdaki konuma tekrar bakýn ve di-yagramdaki ile ayný olup olmadýðýný kontroledin. Durun ve Siyahla ne oynayacaðýnýzýdüþünün.

Bir ALIÞ görebildiniz mi? Aslýnda Siyah Atiki türlü alýþ yapabilir; e4'teki er veya g4'tekiVezir. Ýkisini de görebildiniz mi? Hangisinialmalý? Vezir ne deðerindedir? 9 puan! Er nedeðerindedir? 1 puan! Atla Veziri alýrsakBeyaz bizi alabilir mi? Hamlenizi yapmadandüþünmeye çalýþýn. Evet: h3'teki erle bizialabilir. Öyleyse Veziri kazanýrýz ama karþý-lýðýnda Atý veririz. Bu iyi bir fikir mi? Evet!Vezir Attan çok daha deðerlidir.

Öyleyse baþka bir tavsiye:

EÐER GÜÇLÜ BÝR TAÞI DAHA ZAYIFBÝR TAÞLA ALABÝLÝYORSANIZ, ALIN.

Bir kez daha taþlarý dizin. Yine Beyaz erine2'den e4'e ve Siyahýn erinin e7'den e5'egitmesi ile baþlayacaðýz.

55



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+Q+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvl-tr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-sn-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+Q+$ 3+-+-+-+P# 2PzPPzP-zPP+" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

Þimdi Beyaz Atý g1'den f3'e gidin. Yandakikonumu göreceksiniz. Bu hamlenin öncekiiki hamleden daha iyi olduðunu ileride dahaiyi anlayacaksýnýz.

Siyah da iyi bir hamle oynuyor: Atýný b8'denc6'ya gidiyor. Yandaki konumla karþýlaþtýrýpdoðru olup olmadýðýný kontrol edin.

Hamle sýrasý Beyazda. Bir þey alabilir mi?Evet. f3'teki At e5'teki Siyah eri alabilir.Bunu yapmayý tavsiye eder miydiniz? Hayýr.Bu iyi olmaz. Neden olduðunu görebiliyormusunuz? Çünkü c6'daki Siyah At, BeyazAtý alýr ve aþaðýdaki konum oluþur.

Beyaz er kazanmýþ ama At kaybetmiþ oldu.Er ne deðerindedir? 1 puan! Ya At? 3 puan!Beyaz için iyi bir alýþ veriþ mi bu? HAYIR!

Bu bölümün son tavsiyesi þu:

BÝR HAMLE DÜÞÜNDÜYSENÝZ DU-RUN VE KENDÝNÝZE "ORASI GÜ-VENLÝ MÝ?" DÝYE OYNAMADANÖNCE SORUN.

56



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-sn-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy

MAT ARAMAK

Bir satranç oyununu nasýl kazanýrsýnýz?Doðru MAT EDEREK. MAT etmedenönce ÞAH çekmelisiniz. ÞAH çekerseniz verakibiniz bundan kurtulamazsa ne olur?MAT olur. Þimdi hýzlýca MAT ile biten bazýoyunlara bakalým.

Ýlk oyun þöyle oluyor:

Beyaz erini f2'den f3'e ilerletiyor ve yandakidiyagram oluþuyor. Bu göreceðiniz gibi oyu-na baþlamanýn en kötü yollarýndan biridir.

Buna karþýlýk Siyah mükemmel bir hamleoynuyor. Erini e7'den e5'e ilerletiyor.

Þimdi Beyaz gerçekten çok kötü bir hamleyapýyor ve erini g2'den g4'e ilerletiyor.

Durun ve konuma bakarak Siyahýn ne oyna-yabileceðini düþünün. Dersin baþýnda neanlattýðýmýzý hatýrlamaya çalýþýn.

57



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzppzppzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+P+-# 2PzPPzPP+PzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+P+-# 2PzPPzPP+PzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+-+P+$ 3+-+-+P+-# 2PzPPzPP+-zP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

Bir oyunu MAT ederek kazanabilirsiniz.Bunun için ÞAH çekebiliyor musunuz bak-malýsýnýz. Kim bilir belki de MAT vardýr.Burada Siyahla ÞAH çekebiliyor musunuz?Evet, Vezir d8'den h4'e çapraz olarak gide-bilir ve Beyaz Þaha ÞAH çekebilir.

Siyah bunu oynadýktan sonraki konumabakýnýz (orta diyagram) :

ÞAHTAN kurtulmanýn üç yolunu hatýrlýyormusunuz? ÞAH ÇEKEN TAÞI ALMAK,ARAYA TAÞ KAPATMAK veya ÞAHLAOYNAMAK. Beyaz burada ne yapabiliracaba? Siyah Veziri almanýn bir yolunugörebiliyor musunuz? Hayýr! f2 veya g3'eTAÞ KAPAYARAK þahtan kurtulabilir mi?Hayýr! Beyaz Þahýný güvenli bir yereKAÇABÝLÝR MÝ? f2 olur mu? Hayýr - ora-da hala Siyah Vezirin ÞAHI altýndadýr.Dolayýsýyla ne olur? MAT! Kim oyunukazandý? Siyah!

Buna APTAL MATI denir çünkü ancak biraptal bu þekilde kaybeder. Ýki hamledeMATTIR ve ayný zamanda satrançta ola-bilecek en kýsa mattýr. (satrançta hamlelerisayarken beyaz ve siyahýn hamlesini birhamle olarak kabul ederiz)Taþlarý yeniden diziniz.

Bu sefer, Beyaz çok daha iyi bir hamleoynar: Þahýnýn önündeki eri e2'den e4'esürer. Siyah da ayný þeyi yapar: erini e7'dene5'e sürer. Þimdi Beyaz Vezirini çaprazboyunca olabildiðince gider: d1'den h5'e.Devam etmeden yandaki diyagrama bakalýmve doðru oynayýp oynamadýðýnýzý kontroledelim.

Siyah At hamlesi yapar: b8'den c6'ya. Birsonraki derste bu hamleye yine bakacaðýz veneden en iyi hamle olduðunu açýklayacaðýz.

58



XABCDEFGHY 8rsnl+kvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+-+Pwq$ 3+-+-+P+-# 2PzPPzPP+-zP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+-+P+$ 3+-+-+P+-# 2PzPPzPP+-zP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

Durun ve bu konumda ÞAH TEHDÝT-LERÝNE bakýn. Beyazýn iki olasý ÞAHÇEKÝÞÝ vardýr. Görebildiniz mi? BeyazVezir e5'deki eri alabilir. Bu þahtýr. Pekigüvenli mi? HAYIR! c6'daki Siyah At Vezi-ri ALIR. Beyaz ayrýca Veziri ile f7 erini ala-bilir. Bu da þahtýr. Güvenli mi? HAYIR!Siyah Þah Beyaz Veziri ALABÝLÝR.

Fakat bu son hamle Beyaza hýzlý bir MATiçin fikir verir. Beyaz Filini f1'den c4'e oynarve yandaki diyagram oluþur.

Burada Siyah bir hata yapar. Atýný g8'denf6'ya çýkar. Konuma bakýn ve hýzlý bir MATimkaný var mý araþtýrýn!

Hemen bulamadýysanýz bir ipucu verelim.Beyazýn Vezirine ve Filine bakýn. Onlarýnnasýl beraber çalýþabildiklerini gördünüzmü?

Beyazýn Veziri ve Fili, f7 erine SALDIRI-YOR. Bakalým Beyaz eri alýrsa ne olur.Beyaz eri Filiyle alabilir ve bu ÞAHTIR.Güvenli mi veya Siyah Fili ALABÝLÝRMÝ? Eðer Siyahýn alabileceðini düþünüyor-sanýz h5'teki Vezire bakýn. Eðer Siyah ÞahFili alýrsa kendini Vezirin ÞAH TEHDÝDÝaltýnda bulacaktýr. Dolayýsýyla Fili almak

59



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy XABCDEFGHY 8r+lwqkvl-tr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-sn-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

ÝMKANSIZ HAMLEDÝR. Siyahýn yapa-bileceði Þahýný e8'den e7'ye ilerletmektir.ÞAH TEHDÝDÝ altýnda mýdýr? Hayýr! Öy-leyse f7 erini Fille almak MAT deðil.

Þimdi Fili c4'e geri çekin ve f7 erini Vezirlealýn. Konuma bakýn. Siyah ÞAH TEHDÝ-DÝNDEN nasýl kurtulabilir?

Siyah Þah Beyaz Veziri ALABÝLÝR MÝ?Eðer cevabýn EVET olduðunu düþünüyor-sanýz, c4'teki File tekrar bakýn. Siyah Þah,Beyaz Veziri ALAMAZ. ÝMKANSIZHAMLEDÝR. Çünkü alýrsa Þah Filin ÞAHTEHDÝDÝ altýnda kalýr. Bir baþka taþ VeziriALABÝLÝR MÝ? HAYIR! Siyah ARAYATAÞ KAPAYABÝLÝR MÝ? HAYIR: f7 ilee8 arasýna kare yok! Siyah Þahýný güvenlibir yere kaçabilir mi? HAYIR. Tek olasýkaçýþ yeri e7'dir. Orada da Þah Vezirin ÞAHTEHDÝDÝ altýnda kalýr. Siyah ALAMAZ,ARAYA KAPAYAMAZ, KAÇAMAZ do-layýsýyla MATTIR. Kim oyunu kazandý?Beyaz.

Bu mata ÇOBAN MATI denir. Köylerdekoyunlara bakan kiþilere çoban denir. Bumatý çobanlarýn bulduðu düþünülmektedir.Bu matý evde annenize ve babanýza karþýuygulamaya çalýþýn.

Þimdi bir hikaye anlatalým. 10 yaþýndakiMert, Siyahla Ayþe'ye karþý ilk oyununuoynuyor.

60



XABCDEFGHY 8r+lwqkvl-tr( 7zppzpp+Lzpp' 6-+n+-sn-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvl-tr( 7zppzpp+Qzpp' 6-+n+-sn-+& 5+-+-zp-+-% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

Ayþe ilk hamlesini yapýyor ve erini e2'dene4'e ilerletiyor.

Mert de erini d7'den d6'ya ilerletiyor ve di-yagramdaki konum oluþuyor.

Þimdi Ayþe ÞAH çekme imkaný görür veFilini f1'den b5'e götürerek "ÞAH" derheyecanla "Þahýný bir yere gidemezsin.Öyleyse seni MAT ettim. Oyunu kazan-dým."

Nazik bir çocuk olan Mert rakibinin elinisýkýyor ve "Tebrik ederim! Çok iyi oynadýn”diyor! Acaba gerçekte MAT MIDIR? Birbakalým. Evet, Ayþe haklýydý. Þahýn güvenlikaresi yoktur. Tek kare d7'dir ve orasý dahala Filin ÞAH TEHDÝDÝ altýndadýr. Filialabilir miyiz? HAYIR! Ama gözüküyor kiMert ve Ayþe ÞAHTAN kurtulmanýn diðerbir yolunu unutmuþlar: ARAYA TAÞ KA-PAMAK. ÞAHTAN kurtulmak için kaçtürlü ARAYA TAÞ KAPATILABÝLÝR?Toplam BEÞ yol vardýr. Mert þunlarý yapa-bilirdi:

Erini c7'den c6'ya ilerletebilirdi.Atýný b8'den c6'ya oynayabilirdi.Atýný b8'den d7'ye oynayabilirdi.Filini c8'den d7'ye oynayabilirdi.Vezirini d8'den d7'ye oynayabilirdi (iyi birhamle DEÐÝLDÝR!)

Öyleyse bu konum hiç de MAT DEÐÝLDÝ!Öyleyse þah tehdidinden kurtulmanýn ÜÇyolu olduðunu unutmayýn: KAÇMA, AL-

61



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzp-zppzpp' 6-+-zp-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzp-zppzpp' 6-+-zp-+-+& 5+L+-+-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-sNR! xabcdefghy

62



MA, ARAYA KAPAMA. (AslýndaAyþe'nin son hamlesi pek de iyi deðil-di. Eðer Mert erini c6'ya ilerletseydi,Filin baþý derde girer ve yine oynamakzorunda kalýrdý.) Fakat bu hikayenindevamý var. Mert büyüdü, Uluslararasýusta oldu ve Türk Milli Takýmýndaoynadý. Ayþe'nin ismi ise bir dahaduyulmadý.

Eðer satrancý zor buluyorsanýz, endiþe-lenmeyin. Çalýþmaya devam edin,sonunda Büyükusta bile olabilirsiniz.

Bir baþka hikaye daha. Yaklaþýk 60 yýl

önce Rusya'da Misha isimli bir çocuksizin yaþlarýnýzdayken kendinden bü-yük kuzeniyle ilk satranç oyununuoynadý ve ÇOBAN MATI ile dörthamlede oyunu kaybetti. Ama yýlmadýçalýþtý ve sonra Dünya Þampiyonuoldu.

Son olarak bu bölüm bize baþka birders veriyor.

Her zaman her ÞAH TEHDÝDÝNEbakýn. Belki de bu ÞAH sonucundaMAT OLABÝLÝR

SALDIRI VE TEHDÝT

Son dersten bir þey bakmaya devam edece-ðiz: Öðrendiðinizden, hatýrladýðýnýzdanve anladýðýnýzdan emin olunuz.

Beyaz erini e2'den e4'e sürüyor. Siyah daerini e7'den e5'e sürerek cevap veriyor.

Þimdiye kadar bu hamlelere alýþmýþ olma-lýsýnýz. Bu hamleler satranca yeni baþlayan-lar için en iyisidir.

Yine son dersteki gibi Beyaz Vezirini d1'denh5'e götürüyor. Konuma daha dikkatli baka-lým.

Önce Siyahýn Beyaz Vezire SALDIRMA-YA karar verdiðini düþünelim. Kim bilirbelki de Beyaz farketmez! Bu yüzden Siyaherini g7'den g6'ya sürüyor ve yandaki diyag-ram oluþuyor.

Burada durun ve Beyaz için hamle düþünün.Vezire SALDIRILIYOR dolayýsýyla kaç-malý ama en iyi yer neresi?

Son iki dersi hatýrlarsanýz, doðru cevabýbulabilirsiniz. Hiçbir þey vermeden bir þeyALABÝLÝYOR MUSUNUZ? Herhalde g6veya h7 erini ALMANIN güvenli olma-dýðýný gördünüz. Ama e5 erini ALMAKgüvenlidir. Ayný zamanda bu ÞAHTIR.Öyleyse e5 erini alacaðýz. Bakýn ve Siyahýnnasýl ÞAHTAN kurtulabileceðini bulun.

63




XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+p+p' 6-+-+-+p+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+p+p' 6-+-+-+p+& 5+-+-wQ-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

Siyah, Beyaz Veziri ALABÝLÝR MÝ?HAYIR! Ama araya Veziri, f8'deki Fili veyag8'deki Atý e7'ye KAPATABÝLÝR. Vezirhamlesi en iyisidir ama konumu kolaylaþtýr-mak için Fili kapatalým. Þimdi durun vetekrar düþünün.

Hiçbir þey vermeden birþey alabiliyormusunuz diye bakmak gerektiðini hatýrlýyor-sunuz deðil mi? Öyleyse Vezirin h8'dekiKaleyi ALABÝLDÝÐÝNÝ görmüþsünüzdür.Bu hamleden sonra artýk Beyaz bir er ve birKale öndedir. Toplam altý puanlýk birüstünlük!

Öyleyse geriye dönelim ve Siyahýn neyiyanlýþ yaptýðýný bulalým. Taþlarý tekrar dizinve tekrar Beyaz eri e2'den e4'e, Siyah erie7'den e5'e ilerletin. Yine Veziri d1'den h5'egetirin. Yandaki konum oluþur.

Tekrar Beyaz Vezire bakýn. Kaç ere birdenSALDIRIYOR? Hepsini sayýn. Unutmayýnki Vezir saldýrdýðý herþeyi bir hamle sonraALABÝLÝR.

Cevap ÜÇTÜR. e5, f7 ve h7 erleri. Bununlaberaber Beyaz sonraki hamlede ne oynamakÝSTEMEKTEDÝR? Hangisini almak GÜ-VENLÝDÝR? h7 erini almak GÜVENLÝMÝDÝR? HAYIR! h8'deki Kale Veziri alýr.f7 erini almak GÜVENLÝ MÝDÝR? HA-YIR! Þah Veziri alýr. e5 erini almakGÜVENLÝ MÝDÝR? EVET daha önce degördüðümüz gibi.

Þimdi öðrenmemiz gereken yeni bir kelimevar: TEHDÝT. SALDIRI bir sonraki hamle-de yapýlabilecek hamledir. TEHDÝT ise birsonraki hamlede oynamak istediðiniz ham-ledir. Öyleyse bu konumda Beyazýn SALDI-RI hamlelerinden hangisi TEHDÝTTÝR?e5'e yapýlan SALDIRI TEHDÝTTÝR!

64




XABCDEFGHY 8rsnlwqk+ntr( 7zppzppvlp+p' 6-+-+-+p+& 5+-+-wQ-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

Satranç bir SALDIRI ve SAVUNMAoyunudur. Eðer bir TEHDÝT yaparsanýzgenelde SAVUNMAK zorunda kalýrým. Benbir TEHDÝT yaparsam siz de SAVUNMAKzorunda kalýrsýnýz. Þimdi bakalým BeyazýnTEHDÝDÝNE SAVUNMA bulabilecekmiyiz?

TEHDÝT yapan taþý ALABÝLÝR MÝYÝZ?HAYIR!

TEHDÝT EDÝLEN erle oynayabilir miyiz?HAYIR. e4'teki er önünü kapatýyor!ARAYA TAÞ KAPAYARAK TEHDÝDÝengelleyebilir miyiz? Evet erimizi g7'deng5'e sürebiliriz ama sonraki derste göre-ceðimiz gibi iyi bir hamle deðildir. AyrýcaVeziri de d8'den g5'e getirebiliriz ama tabiiki bu hamle iyi deðildir. Neden olduðunugörüyor musunuz? Evet, Beyaz Vezir onualýr. Siyahý neden f7 erini f5'e sürerekARAYI KAPATAMAYACAÐINI görüyormusunuz?

Bir TEHDÝT karþýsýnda bir baþka taþý OY-NAYARAK da SAVUNABÝLÝRÝZ. Böy-lece rakip taþýmýzý alýrsa biz de onu alabili-riz. Siyah kaç deðiþik yolla e5 erini SAVU-NABÝLÝR?

Atýný b8'den c6'ya oynayarak SAVUNA-BÝLÝR.

Filini f8'den d6'ya oynayarak SAVUNA-BÝLÝR.

Vezirini d8'den e7 veya f6'ya oynayarakSAVUNABÝLÝR.

Erini d7'den d6'ya sürerek SAVUNABÝLÝR.Ne var ki erini f7'den f6'ya sürerek SAVU-NAMAZ! Neden olmadýðýný görüyormusunuz? Çünkü h5'teki Vezirin ÞAH

65




TEHDÝDÝ altýnda kalýr. Bu durumda erAÇMAZDA deriz.

Öyleyse Siyahýn pek çok SAVUNMASIvardýr. Bir sonraki derste bu hamlelerdenhangisini nasýl seçeceðinizi öðreneceksiniz.Þimdilik Atýn b8'den c6'ya gitmesinin en iyihamle olduðunu söyleyelim. Dolayýsýylatahtada bu hamleyi oynayýn.

Son derste bu konumda Beyazýn ne oyna-dýðýný hatýrlýyor musunuz? Beyaz Filinif1'den c4'e getirdi. Burada da onu oynayalýmve konuma bakalým.

DURUP bir þey yapmadan rakibin son ham-lesine BAKMAK her zaman iyi fikirdir.Öyleyse rakibin c4'teki Filine iyice bakýn.Beyaz neden bu hamleyi oynadý? TEHDÝTvar mý?

Fil, Þah tarafýndan SAVUNULAN f7 erineSALDIRIYOR. Ama bir dakika durun. Ve-zir de f7 erine SALDIRIYOR. Öyleyse kaçsiyah taþ f7 erine SALDIRIYOR? Ýki! Vekaç tane siyah taþ f7 erini SAVUNUYOR?Sadece bir! Öyleyse bununla ilgili bir þeyleryapmalýyýz. Son dersi hatýrlarsanýz bu ko-numda Siyah, Atýný g8'den f6'ya oynadý veBeyaz Vezir f7 erini ALDI ve MAT oldu!

Bu konuda ne yapabiliriz?

Eri sürebilir miyiz? HAYIR. AÇMAZDA!

SALDIRAN taþlardan birini alabilir miyiz?Ne yazýk ki HAYIR!

SALDIRAN taþlardan birinin önünü ka-patabilir miyiz? Evet. Erimizi g7'den g6'yasürüp Vezirin önünü KAPATIP onu TEH-DÝT edebiliriz. Bu iyi bir hamledir. Veyaerimizi d7'den d5'e sürerek Filin önünü

66



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

KAPATABÝLÝR ve onu TEHDÝT edebili-riz. Bu GÜVENLÝ MÝDÝR? Hayýr: BeyazALABÝLÝR: d5'e SALDIRAN iki taþý var-dýr ve Siyahýn da SAVUNAN sadece bir taþýbulunmakta.

f7'deki eri SAVUNABÝLÝR MÝYÝZ? Evet:Pek çok hamle vardýr. Veziri d8'den e7 veyaf6'ya götürebiliriz. Ayrýca Atý g8'den h6'yada götürebiliriz (pek iyi hamle deðildirama). Siyah bu hamlelerden birini oynarsa,Beyaz f7'yi ALDIÐI zaman Siyah da o taþýALIR.

Ýþte bunlar ÇOBAN MATINI engellemeninyollarýdýr. Öðrendiðinizden emin olun!

Bazen Beyaz ÇOBAN MATINI farklý þe-kilde deneyebilir. Taþlarý dizin ve tekrarbaþlayýn.

Beyaz erini e2'den e4'e, Siyah da erini e7'den e5'e sürer. Bu sefer Beyaz Filini f1'denc4'e oynuyor ve yandaki diyagram oluþuyor.

Bu konuma Siyahla ulaþýrsanýz size Atýnýzýg8'den f6'ya oynamanýzý tavsiye ederim.Eðer Beyaz Vezirini d1'den h5'e oynarsa neyaparsýnýz? Onu alýrsýnýz tabii! Eðer Beyazf7'ye SALDIRMAK için Vezirini f3'egetirirse o zaman da Atýnýzý f6'da tuttuðunuzsürece güvende olursunuz.

Bunun yaný sýra Filinin f8'den c5'e çýkarakrakibin hamlesini taklit etmenizde de yan-lýþlýk yoktur. Þimdi Beyaz Vezirini d1'denh5'e götürsün. Durun ve Siyah için düþünün.Beyazýn son hamlesine bakmayý unutmayýn.

Beyaz Vezir h7 erine SALDIRIYOR MU?Bu TEHDÝT MÝ? HAYIR! Beyaz Vezir e5erine SALDIRIYOR MU? TEHDÝT MÝ?EVET! Beyaz Vezir f7 erine SALDIRI-

67



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-sNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqk+ntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-vl-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

YOR MU? TEHDÝT MÝ? EVET! TEH-DÝTTÝR ve ayný zamanda MATTIR.Öyleyse Beyaz Vezir ayný anda ÝKÝTEHDÝT yapýyor. Bir taþýn ayný anda ÝKÝVEYA DAHA FAZLA TEHDÝT yapmasý-na ÇATAL denir! e5 ve f7'yi ayný andaSAVUNAN bir hamle bulabilir miyiz? Evetþeçilebilecek iki hamle vardýr. Siyah Vezirinie7 veya f6'ya oynayabilir, öyleyse ÇATALtehlikeli deðildir.

Ama farzedin ki Siyah erini g7’den g6'yasürmek gibi bir aptallýk yapýyor. DevamýndaBeyaz Vezir e5 erini ÞAH çekerek ALIR veayný zamanda h8 Kalesini TEHDÝT eder.Bu bir baþka ÇATALDIR ve bu seferSiyahýn kurtuluþu yoktur. Bir sonraki ham-lede Beyaz köþedeki Kaleyi alacaktýr.

Bu dersten çýkarmamýz gereken tavsiyelerþunlardýr:

1. Rakibiniz hamle yaptýðýnda DURUN veTEHDÝTLERE BAKIN.

2.TEHDÝT yaparak oynayabileceðinizhamleleri arayýn. Örneðin MAT TEHDÝTEDEBÝLÝRSÝNÝZ, rakibin Vezirini TEH-DÝT EDEBÝLÝRSÝNÝZ veya iki ya da dahafazla taþý TEHDÝT EDEN BÝR ÇATALhamlesi yapabilirsiniz.

68



XABCDEFGHY 8rsnlwqk+ntr( 7zppzpp+p+p' 6-+-+-+p+& 5+-vl-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

OYUNA BAÞLARKEN

Son iki dersten ÇOBAN MATI hakkýndaherþeyi ve onu nasýl engelleyeceðiniziöðrenmiþ olmalýsýnýz. Bu noktada eðerÇOBAN MATINI güçlü bir oyuncuya karþýuygularsanýz Vezirinizin baþýnýn derde gire-ceðini söylemeliyiz. Oyunun baþýnda Veziriböyle erken çýkmak yeni baþlayan oyuncukarþýsýnda baþarýlý olabilir ama güçlü biroyuncu karþýsýnda böyle oynayamazsýnýz.

Öyleyse oyuna nasýl baþlamalýyýz? Bir fut-bol takýmýnýn antrenörü olduðunuzu hayaledin. Þahý mat etmek gol atmaktýr. Arkayataydaki taþlar; Vezir, Filler, Atlar veKaleler takýmýnýzdaki oyunculardýr. Þu aþa-mada onlar sahaya çýkmak üzere soyunmaodasýnda beklemektedirler.

Oyunun baþýnda yapmamýz gereken þeyAÇILIÞTIR. (Satrançta üç bölüm vardýr;AÇILIÞ, OYUNORTASI ve OYUNSU-NU) Taþlarý arka yataydan oyuna sokmayaGELÝÞÝM denir.

Vezir en kuvvetli taþlardan biridir. Onu birforvet olarak kabul edebilirsiniz. Ne var kiçok iyi forvet bile pek çok savunma oyun-cusunun yanýnda arkadaþlarýnýn desteðiolmadan ne yapabilir ki? Öyleyse satrançtada saldýrýya geçmeden önce tüm taþlarýnýzýGELÝÞTÝRÝN.

Satrançta ilk yapmamýz gereken þeytaþlarýmýzý GELÝÞTÝRMEKTÝR.

Futbol sahasýnda en kiritik bölgeler nere-lerdir? Tabii ki gol bölgeleridir ama bu böl-gelere gelmeden önce tabii ki ORTASAHAYI YANÝ MERKEZÝ KONTROLETMELÝSÝNÝZ.

69



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzppzppzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+ +-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzPPzPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy

Satrançta da durum aynýdýr: TAHTANINMERKEZÝNÝ yani e4, d4, e5 ve d5 karele-rini KONTROL ETMELÝSÝNÝZ. Bu kare-leri, ya doðrudan iþgal ederek, ya da bu kare-lere SALDIRACAK þekilde taþlarýmýzýGELÝÞTÝREREK KONTROL EDEBÝ-LÝRÝZ.

Futbol oynarken yapmanýz gereken þeyler-den biri de rakibin gol atmasýný engellemek-tir. Aynýsý satrançta da geçerlidir. MERKEZERLERÝNÝ ilerletir ve Þahýnýzý geridebýrakýrsanýz bu kalenizi kalecisiz býrakmayabenzer. Öyleyse Þahý güvenliðe almak içinROK atarýz ve bu merkezden daha uzakolan Þah kanadýna olur. Roktan sonra Þahýnönünde üç er tutarýz, ARKA YATAYDA enaz bir Kale durur ve mümkünse f3'de veyaf6'da bir At durur. Bu size iyi SAVUNMAsaðlar.

Diyagrama bakýnýz ve Beyaz bu kurallarauyarken Siyahýn nasýl bu kurallarý çiðne-diðine dikkat ediniz. Açýlýþta yapmanýzgereken üç önemli þeyi tekrar ediyoruz:

1. Taþlarýnýzý GELÝÞTÝRÝN.

2. MERKEZÝ KONTROL EDÝN (Unut-mayýn kenardaki at sakat attýr!)

3. ÞAH GÜVENLÝÐÝNÝ saðlayýn.

Bazý baþka tavsiyeler de þöyledir:

4. Vezirinizi veya Kalelerinizi iyi bir sebepolmadýkça erkenden oyuna sokmayýn.

5. Açýlýþta iyi bir sebep olmadýkça ayný taþlaiki kez oynamayýn.

6. Bir baþka taþýnýzýn geliþimini engelleye-cek þekilde taþ geliþtirmeyin.

70



XABCDEFGHY 8-+lwqkvlr+( 7trpzppzpnzp-' 6n+-+-zp-+& 5zp-+-+-+p% 4-+LzPP+-+$ 3+-sN-vLN+-# 2PzPPwQ-zPPzP" 1tR-+-+RmK-! xabcdefghy

7. Rakibinize hem GELÝÞÝM yapýp hem detaþýnýzý TEHDÝT edecek þekilde oynamafýrsatý verecek hamleler yapmayýn.

Þimdi bir açýlýþýn birkaç hamlesini oyna-yalým ve bu kurallarýn nasýl uygulandýðýnýgörelim.

Ayný zamanda size satranç hamlelerini oku-manýn ve yazmanýn da yollarýný göstere-ceðiz. Er dýþýnda tüm taþlarýn bir harfivardýr: Þah için Þ, Vezir için V, Kale için K,Fil için F, At için A. Bir hamleyi þöyleyazarýz:

1. Er olmadýðý sürece taþýn harfi2. Taþýn ilk bulunduðu kare.3. Herhangi bir hamle ise eksi ‘-’ iþareti, alýþhamlesi ise çarpý ‘x’ iþareti yazarýz.4. Taþýn gideceði karenin ismini yazarýz.5. Þah çekilmiþse artý ‘+’ iþareti ve eðerMATSA ‘#’ iþaretini yazarýz.6. Þah kanadýna rok ‘0-0’ ve Vezir kanadýnarok ise ‘0-0-0’ iþaretleridir.

Aþaðýda hamleleri nasýl numaraladýðýmýzýgöreceksiniz.

1. e2-e4

Beyaz erini e2'den e4'e gidiyor. Ýyi bir ham-ledir çünkü:

1. MERKEZ KONTROLÜNE yardýmcýolur.2. Beyazýn GELÝÞEBÝLMESÝ için Vezir veFilin önünü açar.

1... e7-e5

Siyah erini e7'den e5'e sürüyor. Bu hamleneden iyidir?

1. MERKEZ KONTROLÜNE yardýmcýolur.

71



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+p+p' 6-+-+-+p+& 5+-+-zp-+Q% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+p+p' 6-+-+-+p+& 5+-+-wQ-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mKLsNR! xabcdefghy

Beyazýn son hamlesi 3. Vh5xe5+

Siyahýn son hamlesi 2... g7-g6

2. Siyahýn GELÝÞEBÝLMESÝ için Vezir veFilin önünü açar.

2. Ag1-f3 (diyagram)

Bu hamle neden iyidir?

1. Taþ GELÝÞTÝRÝR. 2. MERKEZÝ KONTROL ETMEYEyardýmcý olur.3. ROK atýp ÞAH GÜVENLÝÐÝNÝ saðla-mak için Beyazýn hazýrlanmasýný saðlar.4. e5'teki eri TEHDÝT eder.

Siyah burada hangi hamleleri yapabilir?Siyah e5 eri ile ilgili birþeyler YAPMA-LIDIR. Sürebilir mi? Hayýr: e4'teki Beyazer yolunu KAPATMIÞTIR. f3'teki AtýALABÝLÝR MÝ? HAYIR! ARAYA TAÞKAPATABÝLÝR MÝ? Hayýr. Atýn saldýrýsý-na karþý araya taþ kapatamazsýnýz. Öyleyseeri SAVUNMANIN bir yolu bulunmalýdýr.

Sýrasýyla tüm olasý hamlelere bakacaðýz:

1) f7-f6. En az üç sebepten kötü bir ham-ledir:a) GELÝÞÝME yardýmcý olmaz. (Kural 1)b) Þah kanadýnýnýn savunmasýný zayýflatýr.(Kural 3)c) f6 karesi atýn geliþimi için en iyi karedir.(Kural 6)

2) Vd8-f6. Bu hamle iki kurala karþý gelir:a) Vezirinizi erkenden oyuna sokmayýn.(Kural 4)b) f6 karesi Atýn geliþimi için en iyi karedir.(Kural 6)

3) Vd8-e7. Bu da iki kurala karþý gelir:a) Vezirinizi erkenden oyuna sokmayýn.(Kural 4)b) f8 Filinin önünü kapatýr. (Kural 6)

72



XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy

4) Ff8-d6. Bu hamle bir kurala karþý gelir:a) d7'deki erin önünü kapatýr ve dolayýsýylac8 Filinin de önünü kapatýr. (Kural 6)

5) d7-d6. Bu da bir kurala karþý gelir amaçok kötü deðildir:a) f8'deki Filin önünü hafifçe kapatýr amaFil hala e7'ye gidebilir.

Bu hamle ayný zamanda GELÝÞÝME (c8Filinin önünü açarak) ve MERKEZ KONT-ROLÜNE yardýmcý olur, dolayýsýyla çokkötü deðildir.

6) Ab8-c6. Bu hiç bir kurala karþý gelmedene5 erinini SAVUNMANIN tek yoludur.Hem taþ GELÝÞTÝRÝR hem de MERKEZKONTROLÜNE yardýmcý olur.

(Kursta göreceðiniz Siyah için iyi olan birbaþka hamle Ag8-f6'dýr. Bu hamle e4 eriniTEHDÝT EDER.)

Öyleyse oynayacaðýmýz hamle:

2... Ab8-c6(diyagram)

Þimdi Beyaz için bir hamle seçin.

Siyah bir þey TEHDÝT EDÝYOR MU?HAYIR! Öyleyse yapabileceðimiz pek çokhamle vardýr.

Kurallara uyan toplam DÖRT hamle var. Buhamlelere geçmeden bir konuyu açýkla-yalým. Satranç þimdiki halinde 500 senedendaha fazladýr oynanan bir oyundur. Bu süreboyunca en iyi oyuncular oyuna baþlamanýnen iyi yollarýný buldular ve bu açýlýþlarýnaisimler verdiler. Bazý açýlýþlar onlarý oyna-yan veya onlarla ilgili yazan oyuncularýnisimleriyle anýlýrlar. Bazýlarý ise oynandýk-

73



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy

larý yerin veya ülkenin isimlerini almýþlardýr.Bazý açýlýþlar da onlarý tanýmlayan isimleresahiplerdir.

Satranç hakkýnda daha fazla þey öðrendikçekullanabileceðiniz pek çok açýlýþ öðrenecek-siniz. Eðer bir açýlýþ oynamak istiyorsanýzönce öðretmeninize sorunuz veya bir kitababakýp açýlýþýn iyi olup olmadýðýný öðreniniz.

Diyagrama dönelim ve iyi dört hamlemizebakalým.

Beyaz 3. Ff1-c4 (diyagram) oynayabilirdi.

Mükemmel bir hamledir. Neden?

1. Bir taþ GELÝÞTÝRMEKTEDÝR.2. MERKEZÝ KONTROL ediyor.3. Beyaza ROK ATARAK ÞAHINI GÜ-VENLÝÐE ALMA fýrsatý verir.4. f7 erine SALDIRIR. (ama TEHDÝTETMEZ)

Buna ÝTALYAN AÇILIÞI denir. Siyahýn enpopüler 2 cevabý þunlardýr:

3...Ff8-c5 ve 3...Ag8-f6 (ÝKÝ AT SAVUN-MASI - Siyah iki Atla savunuyor!)

Geriye dönersek Beyaz 3.Ff1-b5 de oynaya-bilirdi. (diyagram)

Bir baþka mükemmel hamle. Neden?

1.Taþ GELÝÞTÝRÝYOR.2. Beyaza ROK ATARAK ÞAHINIGÜVENLÝÐE ALMA fýrsatý verir.3. e5 erini SAVUNAN ATA SALDIRIR.Fikir Siyahý e5 erinin SAVUNMASINAbaðlamaktýr.

74



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-+R! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+L+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-+R! xabcdefghy

Bu açýlýþa ÝSPANYOLAÇILIÞI veya RUYLOPEZ denir. Ruy Lopez 16. yüzyýldayaþamýþ ve bu açýlýþ hakkýnda yazmýþÝspanyol bir rahiptir.

Beyaz için bir baþka iyi hamle 3. Ab1-c3'tür.(orta diyagram)

Bir baþka mükemmel hamle:

1.Taþ GELÝÞTÝRÝYOR.2. MERKEZÝ KONTROL EDÝYOR.3. e4 erini SAVUNUYOR.

Þimdi Siyah Ag8-f6 oynarsa DÖRT ATAÇILIÞI olur (belli sebeplerden) ve eðerSiyah bir baþka hamle yaparsa ÜÇ AT AÇI-LIÞI olur!

Bu açýlýþ Ff1-c4 veya Ff1-b5 kadar saldýr-gan deðildir ama saðlam ve güvenlidir. Yenibaþlayanlar için iyi bir tercih.

Son olarak Beyaz 3. d2-d4 oynayabilir. (di-yagram)

Yine mükemmel bir hamle.

1. c1'deki Filin GELÝÞÝMÝ için yolunu açar.2. MERKEZÝ KONTROL EDER.3. e5 erine ikinci defa SALDIRIR ve Siyahýbir þeyler yapmaya zorlar.

Eðer Siyah eri 3...e5xd4 (en iyi hamle) ilealýrsa, Beyaz Atla eri geri alýr: Af3xd4.Sonra Siyah Ac6xd4 oynayarak Atý alýrsa

75



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-sN-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tR-vLQmKL+R! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-zPP+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPP+-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+L+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-+R! xabcdefghy

(en iyi hamlesi deðildir) Beyaz Vd1xd4oynayabilir. (diyagram)

3. d2-d4 hamlesi güvenlidir çünkü SiyahýnSALDIRAN ÝKÝ TAÞI vardýr, Beyazýn daSAVUNAN ÝKÝ TAÞI vardýr. Oynamadanönce bunlarý anladýðýnýzdan emin olun.

Bu açýlýþa ÝSKOÇ AÇILIÞI denir. Ýlk1820'lerde Londra ile Edinburg arasýndaoynanmýþtýr.

Sürekli olarak ÇOBAN MATI yapmayaçalýþmak yerine bu açýlýþlarý oynarsanýz, çokdaha fazla þey öðrenebilirsiniz.

76



XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-wQP+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPP+-zPPzP" 1tRNvL-mKL+R! xabcdefghy

Ýyi satranç oynamak için gereken her-þeyi biliyorsunuz. Ama ayný zamandaBOL BOL PRATÝÐE ihtiyacýnýz var.

Bu derste son derslerde öðrendikleri-mizi tekrar edeceðiz. Bir sonraki dersteartýk SATRANÇ TURNUVASI oyna-maya hazýr hale geleceksiniz.

Unutmamalýsýnýz ki satranç turnu-valarýnda DOKUNDUÐUNUZ TAÞIOYNAMALISINIZ.

Ve eðer rakibin taþýna elinizle veyataþýnýzla bilinçli olarak DOKUNUR-SANIZ, ONU ALMALISINIZ.

Bu oynarken ÇOK DÝKKATLÝ olma-nýz gerektiði anlamýna gelir.

Satranç oynarken vücudunuzun hangibölümlerini kullanýrsýnýz?

Hamle yapmak için ELLERÝNÝZÝkullanýrsýnýz.

Düþünmek için BEYNÝNÝZÝ kullanýr-sýnýz.

Tahtayý görmek için GÖZLERÝNÝZÝkullanýrsýnýz.

ÖNCE tahtayý görmek için GÖZ-LERÝNÝZÝ kullanýrsýnýz. Ýyice HERTAÞA bakýn ve nereye gidebileceðini

görün. En önemlisi RAKÝBÝNÝZÝNSON HAMLESÝNE bakýn. Ve o ham-lenini neden oynandýðýný kendinizesorun.

SONRA BEYNÝNÝZÝ kullanýn, neolduðunu anlayýn ve hamlenize kararverin.

TAMAM bir hamle düþündünüz.Oynar mýsýnýz? HAYIR! Durun vekendinize sorun GÜVENLÝ MÝ?ORAYA GÝDERSEM BENÝ ALA-BÝLÝR MÝ?

Ancak en iyi hamleyi bulduðunuzu dü-þündükten sonra ELLERÝNÝZÝ hamleyapmak için kullanýn.

Elinize taþ alýp, onu havada sallayarakiyi bir kare bulmaya çalýþmayýn. Raki-biniz ÞAH çekerse SAKIN elinize Þa-hý alýp havada TUTMAYIN. Daha iyibir hamle olabilir. Mesela ALIÞ gibi.

Eðer elleriniz tahtanýn üzerinde gezi-niyor olursa, tüm tahtayý GÖRE-MEZSÝNÝZ. Hamle yapmaya hazýrolana kadar ELLERÝNÝZÝN ÜZE-RÝNDE OTURMAYI ÖÐRENÝN.Þaka bu. Yani sabýrlý olmayý öðrenin!Sonra da bir harekette hamlenizi yapýn.

Doðru sýrayý hatýrlamak için GBEharflerini hatýrlayýn.

77



HEPSÝ BÝR ARADA

GÖZLER

BEYÝN

ELLER

78



Yoldan karþýya geçmeden önce neyaparsýnýz?

DURURSUNUZ, ÝKÝ YÖNE DEBAKARSINIZ, DÝNLERSÝNÝZ veancak BOÞSA geçersiniz.

Satrancý da benzer þekilde oynamalý-sýnýz. Hýzlý bir þekilde kaybetmenin nekadar kolay olduðunu gördünüz.

Öyleyse hamle sýrasý sizde. Ne yapar-sýnýz?

DURURSUNUZ.

TÜM YÖNLERE BAKARSINIZ.

RAKÝBÝNÝZÝN SON HAMLESÝNEBAKARSINIZ.

Ama ne tür hamlelere bakarsýnýz?

Oyunun amacý MATTIR. Öyleyse ilkbakacaðýnýz hamleler ÞAH TEHDÝT-LERÝDÝR. Tüm ÞAH ÇEKÝÞLERoynamaya deðer deðildir ama TÜMÞAH ÇEKÝÞLER bakmaya deðerdirçünkü herhangi birisi MATLA sonuç-lanabilir.

Daha güçlü bir ordunuz varsa rakibi-nizi doðru oynayarak sonunda MATedebilirsiniz. Dolayýsýyla PUAN veyaTAÞ olarak üstünlüðü ele geçirmeli-siniz. Taþlarýn deðerlerini hatýrlayýn:Er, 1 puan, At ve Fil 3 puan, Kale 5puan, Vezir 9 puan.

Öyleyse ALIÞLARA bakmalýsýnýz.Hiçbir þey vermeden bir þey ALABÝ-LÝYOR MUSUNUZ? Daha zayýf birtaþ karþýlýðýnda kuvvetli bir taþ ala-

biliyor musunuz? Eðer yapabiliyor-sanýz, genelde doðrudur. RakibinALIÞLARINA da bakýn. Eðer rakibi-niz taþlarýnýzdan birini almak istersebir þeyler yapmalýsýnýz: KAÇIN, SA-VUNUN veya ARAYA TAÞ KAPA-YIN. Tabii saldýran taþý almak öncelik-lidir.

Ýyi bir ÞAH ÇEKÝÞÝ veya ALIÞimkaný bulamazsanýz TEHDÝTLEREbakýn. TEHDÝT yaratan bir hamlearayýn. MAT TEHDÝT EDEBÝLÝ-YOR MUSUNUZ? Veya rakibinVezirini TEHDÝT EDEBÝLÝYORMUSUNUZ? Bir defasýnda iki taþýTEHDÝT EDEBÝLÝYOR MU-SUNUZ? Yani ÇATAL var mý?

Tüm bunlar iyi hamle bulmanýza yar-dýmcý olmazsa, iþe fazla yaramayan birtaþ bulun (er deðil) ve onu oyuna sok-maya çalýþýn.

Bir baþka tavsiye þudur. Eðer ordunuz-da sizin 1000 rakibinizin ise 999 adamývarsa bu büyük bir üstünlük deðildir.Ama sizin iki rakibinizin bir adamývarsa, rakibinizin iki misli güçlüsünüzdemektir. Öyleyse: TAÞ OLARAKÖNDEYSENÝZ TAÞLARI DEÐÝÞ-MEYE ÇALIÞIN, TAÞ OLARAKGERÝYSENÝZ DE DEÐÝÞÝMLER-DEN KAÇININ.

Ama en önemlisi ÞAT harflerini unut-mayýn. Þ, A ve T harfleriyle hatýrlaya-caðýnýz tavsiyeler en kuvvetli oyuncu-larýn bile her oyunda uyguladýðý yön-temdir. Eðer siz de iyi oyuncu olmakistiyorsanýz, bunlarý öðrenmeli ve heroyunda otomatik olarak uygulaya-bilmelisinizdir.

79



ÞAH ÇEKÝÞ

ALIÞLAR

TEHDÝTLER

80



Açýlýþtaki ilk birkaç hamleyi doðruyaparsanýz, sonra her þey daha kolayolacaktýr. Açýlýþ kurallarýný unutmayýn.

ÇOBAN MATINI ÖÐRENÝN HA-TIRLAYIN VE ANLAYIN.Nasýl yapýldýðýný ve engellendiðinibildiðinizden emin olun. Tam anlayanakadar tekrar edin. Ýlkokuldaki pek çokçocuk sürekli bunu denerler. Bir turnu-vada veya bir baþka okulla maçtaoynarken birisi size karþý çoban matýnýdeneyebilir. Dolayýsýyla bildiðinizdenEMÝN OLUN.

Bir kez çoban matýný öðrendiktensonra oyunlarýnýzda denemeyin. Sonderste gördüðümüz açýlýþlarý kulla-narak çok daha fazla þey öðrene-bilirsiniz.

Orta seviye kursa geçtiðinizde pek çokbaþka heyecanlý açýlýþý öðrenme fýrsatýbulabileceksiniz.

Þimdilik Þahýn önündeki eri iki sü-rerek oynayýnýz.

Atlarýnýzý ve Fillerinizi mümkün oldu-ðunca hýzlý çýkýnýz.

Mümkün olduðunca hýzlý bir þekildegenelde Þah kanadýna rok atýnýz.

Yapacak iyi bir þey olmadýkça Veziri-nizi erkenden oyuna sokmayýnýz.

Kaleler genelde oyuna en son girentaþlardýr. Önlerinde er olmayan DÝ-KEYLERÝ yani AÇIK DÝKEYLERÝseverler. Dolayýsýyla Kalelerin yerinibelirlemeden er deðiþimlerini bek-leyin.

GMG harfleriyle baþlayan üç önemliþeyi unutmayýnýz.

=>

81



GELÝÞÝM

MERKEZ

KONTROLÜ

GÜVENLÝK(ÞAHIN)

82



83



SEVÝYE 3 TESTÝ

ÝSÝM____________________________TARÝH___________________

XABCDEFGHY 8rsnlwqk+ntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-vl-zp-+Q% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvL-mK-sNR! xabcdefghy

S1. BEYAZ ÞAHIN bulunduðu kareyi yazýnýz. _______________

XABCDEFGHY 8-+-+-+-+( 7+-+-+-mk-' 6-+-+-snl+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+P+-# 2-+-+-mK-+" 1+-tR-+-+-! xabcdefghy

S2. Kimin daha çok puaný var? q Beyaz q Siyah q Ýkisinin de ayný

XABCDEFGHY 8-+-tr-trk+( 7+nzp-wqpzpp' 6-zp-+lsn-+& 5zp-+-zp-+-% 4P+P+-+-+$ 3+PsN-zP-zP-# 2-vLQ+-zPLzP" 1tR-+-+RmK-! xabcdefghy

S3. Hamle sýrasý Beyazýn. Savunmasýz bir taþý nasýl alabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. _______________

84



XABCDEFGHY 8r+-wq-+k+( 7+p+r+pzpp' 6p+-+-sn-+& 5+-+-sN-+-% 4P+-+-+-+$ 3+-+-+Q+P# 2-zP-+-zPP+" 1tR-+-+RmK-! xabcdefghy

S4. Hamle sýrasý Beyazýn. Daha zayýf bir taþla daha güçlü bir taþý nasýl alabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. ___________________

XABCDEFGHY 8-+-+-mk-+( 7tR-+-+-+-' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+R+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-mK-+-! xabcdefghy

XABCDEFGHY 8r+-wq-+k+( 7+p+r+pzpp' 6p+-+-sn-+& 5+-+-sN-+-% 4P+-+-+-+$ 3+-+-+Q+P# 2-zP-+-zPP+" 1tR-+-+RmK-! xabcdefghy

S4. Hamle sýrasý Beyazýn Daha zayýf bir taþla daha güçlü bir taþý nasýl alabilir? Hamleyi göstermek için tahtadhamle çizin veya cevabýnýzý aþyazýn.

S5. Hamle sýrasý Beyazýn Nasýl MAT edebilir? Hamleyi göstermek için tahthamle çizin veya cevabýnýzý yazýn. ______________________XABCDEFGHY

8-+r+k+-+( 7wQ-+-+-+-' 6-+-+K+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-+-+-! xabcdefghy

S6. Hamle sýrasý Beyazýn Nasýl MAT edebilir? Hamleyi göstermek için tahtahamle çizin veya cevabýnýzý yazýn.

XABCDEFGHY 8r+-wq-+k+( 7+p+r+pzpp' 6p+-+-sn-+& 5+-+-sN-+-% 4P+-+-+-+$ 3+-+-+Q+P# 2-zP-+-zPP+" 1tR-+-+RmK-! xabcdefgh

S4. Hamle sýrasý Beyazýn Daha zayýf bir taþla daha güçlü bir taþý nasýl alabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. __________________________

XABCDEFGHY 8-+-+-mk-+( 7tR-+-+-+-' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+R+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-mK-+-! xabcdefgh

S5. Hamle sýrasý Beyazýn Nasýl MAT edebilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. __________________________

XABCDEFGHY 8-+r+k+-+( 7wQ-+-+-+-' 6-+-+K+-+& 5+-+-+-+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+-+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-+-+-! xabcdefghy

S6. Hamle sýrasý Beyazýn Nasýl MAT edebilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. __________________________

85



XABCDEFGHY 8-+-+-+k+( 7+-tr-+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+-+l+-% 4-+-+-+-+$ 3+-+-+N+-# 2-+r+-zPPzP" 1+R+-tR-mK-! xabcdefghy

S7. Hamle sýrasý Beyazýn Nasýl MAT edebilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. ______________________

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzp-+pzpp' 6-+-+-+-+& 5+-+pzp-+-% 4-+-+-+-zP$ 3+-+-+-+R# 2PzPPzPPzPP+" 1tRNvLQmKLsN-! xabcdefghy

S8. Þu ana kadar en iyi hamleleri kim oynadý? q Beyaz q Siyah q Ýkisi de ayný

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7+pzppzppzp-' 6p+-+-+-zp& 5+-+-+-+-% 4-+-zPP+-+$ 3+-+-+-+-# 2PzPP+-zPPzP" 1tRNvLQmKLsNR! xabcdefghy


86



XABCDEFGHY 8r+lwqk+ntr( 7zppzpp+pzpp' 6-+n+-+-+& 5+-vl-zp-+-% 4-+L+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-+R! xabcdefghy


XABCDEFGHY 8r+lwqkvlntr( 7+pzpp+pzpp' 6p+n+-+-+& 5+L+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmK-+R! xabcdefghy

S11. Hamle sýrasý Beyazýn. Eðer Filiyle Atý alýrsa… q ÝYÝ bir deðiþim q EÞÝT bir deðiþim q KÖTÜ bir deðiþim olur.

XABCDEFGHY 8rsnlwqkvlntr( 7zppzp-+pzpp' 6-+-zp-+-+& 5+-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+-+-+N+-# 2PzPPzP-zPPzP" 1tRNvLQmKL+R! xabcdefgh

S12. Hamle sýrasý Beyazýn. Eri Atýyla alýrsa … q ÝYÝ bir deðiþim q EÞÝT bir deðiþim q KÖTÜ bir deðiþim olur.

87



XABCDEFGHY 8-+-+-+-vL( 7+-+-+-+-' 6-+-+-+-+& 5+-zpn+-+-% 4-+-+-+k+$ 3+-+LmK-+-# 2-tr-+-+-+" 1+-+-+-+-! xabcdefghy

S13. Hamle sýrasý Beyazýn ÞAH TEHDÝDÝNDEN nasýl kurtulabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. ______________________

XABCDEFGHY 8-+-+-+-+( 7+-mk-+-+-' 6-+-+Qsn-+& 5+-+-mK-+-% 4-+-vl-+-+$ 3+-+-+r+-# 2-+-+-+-+" 1+-+-+-+-! xabcdefghy

S14. Hamle sýrasý Beyazýn ÞAH TEHDÝDÝNDEN nasýl kurtulabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. ______________________

XABCDEFGHY 8-+-+-+-wQ( 7+-+-+-+-' 6-+-+n+-+& 5+-+-+-+-% 4-sNP+-+-+$ 3+-mK-+-tr-# 2-+-+-+-+" 1+-mk-+-+-! xabcdefghy

S15. Hamle sýrasý Beyazýn ÞAH TEHDÝDÝNDEN nasýl kurtulabilir? Hamleyi göstermek için tahtada bir hamle çizin veya cevabýnýzý aþaðýya yazýn. _____________________

88



KlNpQrkLnPqR

L

FÝL SERTÝFÝKASI

Bu belge Mert Haznedaroðlu’nun

L sertifikasýný baþarý ile aldýðýný

göstermektedir.

_______________________ www.satrancokulu.com adýna

Selim Gürcan

KlNpQrkLnPqR

satranÇ eÐÝtÝmÝ ÝÇÝn elkÝtabi · Þahýn önündeki eri sürmenin iyi olmasýnýn sebebi...

Documents