Þróun og staða nytjastofna við Norðurland

Sjávarútvegur á NorðurlandiHáskólinn á Akureyri 15. apríl 2016.

Hreiðar Þór ValtýssonFiskifræðingur

Lektor og brautarstjóri sjávarútvegsfræðibrautar HA

hreidar@unak.is

Hafið við Norðurland 2Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

HVAÐ ER SVONA MERKILEGT VIÐ ÞAÐ?

Hafið við Norðurland 2Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

HVAÐ ER SVONA MERKILEGT VIÐ ÞAÐ?

Fisk

-au

ðu

gt

• Stærstu fiskimið heimsins í kaldtempruðum sjó – þar sem kalt og hlýtt mætast

Hafið við Norðurland 2Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

HVAÐ ER SVONA MERKILEGT VIÐ ÞAÐ?

Fisk

-au

ðu

gt

• Stærstu fiskimið heimsins í kaldtempruðum sjó – þar sem kalt og hlýtt mætast

• Norðurland er við jaðar þessa svæðis

Norðurland

Hafið við Norðurland 5Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Helstu stofnar

Botn Uppsjávar

Norrænir

Suðrænir

Sjávarútvegur stundaður við Norðurland (þorskur, hákarl, hrognkelsi

o.fl.) en meginverstöðvar við Suður- og Vesturland. Norðlenskir sjómenn

fara þangað reglulega á vertíð. Oft fiskleysi fyrir norðurlandi þegar kalt

var í ári, miklar sveiflur. Megnið af aflanum notað til heimabrúks.

Erlendar skútur þó oft að veiðum við Norðurland að sumri

Útgerð við Norðurlandi 6Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 20166

2000

1900

1800

1700

1600

1500

1400

1300

1200

1100

1000

900

800

Tímaritið Ægir og Jón Þ. Þór (2003). Sjósókn og sjávarfang - Saga sjávarútvegs á Íslandi

Sjávarútvegur stundaður við Norðurland (þorskur, hákarl, hrognkelsi

o.fl.) en meginverstöðvar við Suður- og Vesturland. Norðlenskir sjómenn

fara þangað reglulega á vertíð. Oft fiskleysi fyrir norðurlandi þegar kalt

var í ári, miklar sveiflur. Megnið af aflanum notað til heimabrúks.

Erlendar skútur þó oft að veiðum við Norðurland að sumri

Útgerð við Norðurlandi 6Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 20167

2000

1900

1800

1700

1600

1500

1400

1300

1200

1100

1000

900

800

Tímaritið Ægir og Jón Þ. Þór (2003). Sjósókn og sjávarfang - Saga sjávarútvegs á Íslandi

← Þilskip, hákarlaútvegur eykst verulega við Norðurland (1850). Norðlendingar

fara að verka í salt, þorskveiðar aukast (1870)

Sjávarútvegur stundaður við Norðurland (þorskur, hákarl, hrognkelsi

o.fl.) en meginverstöðvar við Suður- og Vesturland. Norðlenskir sjómenn

fara þangað reglulega á vertíð. Oft fiskleysi fyrir norðurlandi þegar kalt

var í ári, miklar sveiflur. Megnið af aflanum notað til heimabrúks.

Erlendar skútur þó oft að veiðum við Norðurland að sumri

Útgerð við Norðurlandi 6Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 20168

2000

1900

1800

1700

1600

1500

1400

1300

1200

1100

1000

900

800

Tímaritið Ægir og Jón Þ. Þór (2003). Sjósókn og sjávarfang - Saga sjávarútvegs á Íslandi

← Síldveiðar hefjast (1880), vélbátar (1905), akureyrskur togari við Noreg (1914)

← Þilskip, hákarlaútvegur eykst verulega við Norðurland (1850). Norðlendingar

fara að verka í salt, þorskveiðar aukast (1870)

Sjávarútvegur stundaður við Norðurland (þorskur, hákarl, hrognkelsi

o.fl.) en meginverstöðvar við Suður- og Vesturland. Norðlenskir sjómenn

fara þangað reglulega á vertíð. Oft fiskleysi fyrir norðurlandi þegar kalt

var í ári, miklar sveiflur. Megnið af aflanum notað til heimabrúks.

Erlendar skútur þó oft að veiðum við Norðurland að sumri

Útgerð við Norðurlandi 6Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 20169

2000

1900

1800

1700

1600

1500

1400

1300

1200

1100

1000

900

800

Tímaritið Ægir og Jón Þ. Þór (2003). Sjósókn og sjávarfang - Saga sjávarútvegs á Íslandi

← Síldveiðar hefjast (1880), vélbátar (1905), akureyrskur togari við Noreg (1914)

← Þilskip, hákarlaútvegur eykst verulega við Norðurland (1850). Norðlendingar

fara að verka í salt, þorskveiðar aukast (1870)

← Frysting, síðutogarar, tilraunaveiðar á grálúðu

← Úthafsrækja, loðna tekur við af síld, skuttogarar

Sjávarútvegur stundaður við Norðurland (þorskur, hákarl, hrognkelsi

o.fl.) en meginverstöðvar við Suður- og Vesturland. Norðlenskir sjómenn

fara þangað reglulega á vertíð. Oft fiskleysi fyrir norðurlandi þegar kalt

var í ári, miklar sveiflur. Megnið af aflanum notað til heimabrúks.

Erlendar skútur þó oft að veiðum við Norðurland að sumri

Útgerð við Norðurlandi 6Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 201610

2000

1900

1800

1700

1600

1500

1400

1300

1200

1100

1000

900

800

Tímaritið Ægir og Jón Þ. Þór (2003). Sjósókn og sjávarfang - Saga sjávarútvegs á Íslandi

← Síldveiðar hefjast (1880), vélbátar (1905), akureyrskur togari við Noreg (1914)

← Þilskip, hákarlaútvegur eykst verulega við Norðurland (1850). Norðlendingar

fara að verka í salt, þorskveiðar aukast (1870)

← Frysting, síðutogarar, tilraunaveiðar á grálúðu

← Hlýnun og afleiðingar hennar

Núverandi staða 11Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Sjórinn er að hlýna - Fiskistofnar á norðurleið

• Óvenjulegar nýjar tegundum við Norðurland• Stóra sænál, sexstrendingur, spærlingur, kolmunni, vogmær ofl

Núverandi staða 11Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Sjórinn er að hlýna - Fiskistofnar á norðurleið

• Óvenjulegar nýjar tegundum við Norðurland• Stóra sænál, sexstrendingur, spærlingur, kolmunni, vogmær ofl

• Útbreiðslusvæði nytjategunda færast norðar• Þorskur, ýsa, skötuselur, makríll, síld o.fl.

Núverandi staða 11Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Sjórinn er að hlýna - Fiskistofnar á norðurleið

• Óvenjulegar nýjar tegundum við Norðurland• Stóra sænál, sexstrendingur, spærlingur, kolmunni, vogmær ofl

• Kaldsjávarstofnum hefur almennt hrakað• Rækja, grálúða, hörpudiskur, loðna

• Samkeppni, afrán, fæða, sjúkdómar, ofveiði ?

• Útbreiðslusvæði nytjategunda færast norðar• Þorskur, ýsa, skötuselur, makríll, síld o.fl.

Sjávarhiti getur haft áhrif á þetta

Hafið við Norðurland 14Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

?

?

Hafrannsóknastofnun

Framtíðin ?? 15Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Spár um áhrif hlýnunar

á heildarafla

+

÷

Framtíðin ?? 15Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Spár um áhrif hlýnunar

á heildarafla

+

÷

Framtíðin ? 17Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Vestur Suður Hornafj. Austur Norður HITI

Fyrir Engin loðnuleysistímabil

1924 Já Já Já Já 2,9

1926 Nokkuð Lítið Mikið Mikið Nokkuð 3,3

1928 Mikið Mikið Lítið 3,4

1930 Engin Mikið Mikið 4,1

1932 Nokkur Já Nokkur 4,6

1934 Engin Engin Lítil Mikið 3,8

1936 Mikið Mikið Mikið Mikið Mikið 5,1

Hvað segir sagan – hlýindi frá 1925 til 1965Loðnuhrygning eftir landsvæðum Bjarni Sæmundsson 1937, Andvari 62

Framtíðin ? 17Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Vestur Suður Hornafj. Austur Norður HITI

Fyrir Engin loðnuleysistímabil

1924 Já Já Já Já 2,9

1926 Nokkuð Lítið Mikið Mikið Nokkuð 3,3

1928 Mikið Mikið Lítið 3,4

1930 Engin Mikið Mikið 4,1

1932 Nokkur Já Nokkur 4,6

1934 Engin Engin Lítil Mikið 3,8

1936 Mikið Mikið Mikið Mikið Mikið 5,1

Hvað segir sagan – hlýindi frá 1925 til 1965Loðnuhrygning eftir landsvæðum Bjarni Sæmundsson 1937, Andvari 62

Framtíðin ? 17Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Vestur Suður Hornafj. Austur Norður HITI

Fyrir Engin loðnuleysistímabil

1924 Já Já Já Já 2,9

1926 Nokkuð Lítið Mikið Mikið Nokkuð 3,3

1928 Mikið Mikið Lítið 3,4

1930 Engin Mikið Mikið 4,1

1932 Nokkur Já Nokkur 4,6

1934 Engin Engin Lítil Mikið 3,8

1936 Mikið Mikið Mikið Mikið Mikið 5,1

Hvað segir sagan – hlýindi frá 1925 til 1965Loðnuhrygning eftir landsvæðum Bjarni Sæmundsson 1937, Andvari 62

Hvað með aðrar tegundir?

1928 - síðustu árin virðist þorskurinn halda sér norðar með landinu en áður

(Bjarni Sæmundsson 1929)

1929 - Makríll við Norðurland (Árni Friðriksson 1944)

Framtíðin ? 17Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Vestur Suður Hornafj. Austur Norður HITI

Fyrir Engin loðnuleysistímabil

1924 Já Já Já Já 2,9

1926 Nokkuð Lítið Mikið Mikið Nokkuð 3,3

1928 Mikið Mikið Lítið 3,4

1930 Engin Mikið Mikið 4,1

1932 Nokkur Já Nokkur 4,6

1934 Engin Engin Lítil Mikið 3,8

1936 Mikið Mikið Mikið Mikið Mikið 5,1

Hvað segir sagan – hlýindi frá 1925 til 1965Loðnuhrygning eftir landsvæðum Bjarni Sæmundsson 1937, Andvari 62

Hvað með aðrar tegundir?

1928 - síðustu árin virðist þorskurinn halda sér norðar með landinu en áður

(Bjarni Sæmundsson 1929)

1929 - Makríll við Norðurland (Árni Friðriksson 1944)

1945 - Túnfiskur og ungur Vopnfirðingur

Framtíðin ?? 21Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Yfir skautið ?

• Kyrrahafstegundir sem fundist hafa í Atlantshafi– Af manna völdum

– Vegna hlýnunar

– Tjón eða tækifæri

Bleiklax

Framtíðin ?? 21Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Yfir skautið ?

• Kyrrahafstegundir sem fundist hafa í Atlantshafi– Af manna völdum

– Vegna hlýnunar

– Tjón eða tækifæri

Snjókrabbi

Kóngakrabbi

Kyrrahafsþorskur

Kyrrahafssíld

Alaskaufsi

Bleiklax

Ágrip

• Hafið norðan Íslands auðugt en sveiflukennt

• Hafið er að hlýna – ætti að koma Norðurlandi vel

• Hugsanlega nýjar tegundir

endir 23Hreiðar Þór Valtýsson Sjávarútvegur á Norðurlandi Apríl 2016

Takk fyrir