SISTEM MEDIJACIJE U BiH PRAKTINA I PRAVNA ANALIZA SA OSVRTOM NA MEDIJACIJU U SISTEMU SOCIJALNE ZATITEMedijacija je postupak alternativnog rjeavanja sukoba.Usmjerena je na praksu. Razliite profesije mogu se baviti medijacijom.Medijacija se koristi i kao recept.Teorijska definicija medijacije.

Medijacija kao dio slubenog sudskog sistema, tzv. pridruena sudska medijacija.Samostalan postupak nezavisan od sudaPerspektive medijacije u socijalnom radu (vezano za sudske postupke i nezavisno za sud).

PREDNOSTI MEDIJACIJE

Sudskim postupcima se minimizira odgovornost strana za ishod postupka.Medijacija podstie suprotstavljene strane na konstruktivan dijalog.Strane u sukobu postaju subjekti i odgovorne su za ishod postupka.Taj stav izraen je u misli Nils Christie zalae se za vraanje vlasnitva nad konfliktom.

Svaka strana u sukobu medijacije zadrava punu kontrolu u procesima i ishodima pregovaranja, sporazum se potpisuje nakon to se strane uvjere da je on dobar za njihSvrha posredovanja je omoguiti stranama u sukobu da proire sopstvene konpetencije i da postignu sporazum koji je prihvatljiv za sve.Rastereenje sudova, smanjenje trokova, stranke uz pomo strunjaka uzimaju aktivno uee u zajednikom nalaenju prihvatljivog rjeenja.

Uteda novca, strane pregovaraju direktno, bez angaovanja advokata.Uteda vremena, duina trajanja medijacije zavisi prvenstveno od strana u sukobu i prilagoava se njima.Garantovana povjerljivost i privatnost.Sporazum odgovara korisnicima.Ouvanje dobrih meuljudskih odnosa.

Medijacija moe strankama omoguiti da rjee svoje sporove, a da istovremeno sauvaju svoje odnose.Medijacija pomae siromanim segmentima drutva da sudjeluju u razrjeenju sukoba ne mogu sebi priutiti advokata za tradicionalne parnine postupke.Medijacija se moe odravati u ruralnim podrujima i na podrujima gdje ne postoji sud.Medijacija prua strankama veu mogunost da rjee predmet na nain koji je u skladu s njihovim interesima.

Medijacija je dobrovoljna, ona eliminira prisilu i ima tendenciju vrlo visokog stupnja zadovoljstva meu njenim korisnicima.Medijacija pomae u osnaivanju demokracije, poveava graanski angaman i razvija procese koji omoguavaju obnovu i drutvenu promjenu.Upotreba medijacije, uz odgovarajuu obuku, moe pomoi u izgradnji potrebne kulture kompromisa.Uz prednosti za medijaciju se u teoriji istie da je ameriki uvoz koji je kulturno ne prilagoen drutvima kao to su post-komunistika drutva u Europi.

Nepriljiva drutva manje su prijemiva na uvoz i asimilaciju medijacije.Pored prednosti medijacija nije pogodna za primjenu u situacijma kada:1. Nedostaje motivacija i volja za ovakav nain rjeavanja spora; 2. Zbog onesposobljenja jedna strana ne moe uestvovati u pregovaranju kad postoji prijetnja ili strah od nasilja; kad postoji disbalans moi izmeu sukobljenih strana;Kad postoji seksualno iskoritavanje ili je u odnosima oita neka vrsta zloupotrebaKad strane u sukobu imaju izraene oprene vrijednosti;

Priljiva drutva pogodnija su za medijaciju.Uprkos kritikama preporuuje se razvoj mehanizama medijacije za BiH.Razliiti primjeri usvajanja medijacije u nepriljivim drutvima.

KRATAK HISTORIJSKI PRESJEK MEDIJACIJEJugoslovenski Ustav 1974 eksplicitno omogiio graanima pravo da se angairaju u medijaciji ili arbitrai.Ovo pravo podrano u relevantnim normativnim dokumentima u Jugoslaviji.Podrano u meunarodno-pravnim dokumentima (Njujorka konvencija o priznanju i izvrenju odluka stranih arbitranih sudova).

Nakon rata, uz sve druge promjene, revidirani Zakon o parninom postupku uvodi medijaciju kao eksplicitnu opciju po prvi put u historiji BiH.ZPP ovlauje sud da sam pokua nagovoriti stranke da se nagode, a ovo podrazumjeva i predstavljanje predloenih rjeenja nagodbe.Novi procesni sistem se fokusira na stranku za razliku od onog koji se fokusirao na suca.Novi fokus na individualnoj odgovornosti uklapa se sa uvoenjem medijacije gdje pojedinac preuzima odgovornost za rjeavanje spora.

Prvi Zakon o medijaciji u BiH usvojen je krajem 2004. godine; to je dravni zakon i odnosi se na sve sudove u BiH.U skladu sa zakonom medijacija je proces koji ukljuuje neutralnu osobu koja pomae strankama da postignu rjeenje svog spora.Stranke su slobodne da se upuste u medijaciju prije ili tokom sudske parnice.Entitetko porodino zakonodavstvo, posebno Porodini zakon FBiH, promovira rjeavanje sukoba putem medijacije.

Krivino zakonodavstvo takoer postavlja pravnu osnovu i otvara put nastajanju specijaliziranih institucija za posredovanje u sukobima.Medijacija poinje da se primjenjuje u oblasti psiho-socijalne zatite u okviru porodinih i brakorazvodnih sporova.U radu sa rtvama i maloljetnim poiniocima krivinih djela i u sluajevima vrnjakih sukoba u kolama.

PRINCIPI MEDIJACIJEDanas je primjetna tendencija irenja polja primjene medijacije na razliite oblasti ivota.To dovodi do nepreciznog definiranja medijacije i pojavu razliitih pojmovnih odreenja medijacije.Najee u teoriji koritena definicija medijacije jeste Christofer Moore The Mediation Process, Practical Strategies for Resolving Conflict: Medijacija/posredovanje je interveniranje u sukobu ili pregovaranju preko prihvatljive nepristrasne i neutralne tree strane koja nema autoritativnu mo donoenja odluke, ve pomae stranama u sukobu da svojom voljom postignu vlastiti, obostrano prihvatljiv sporazum o predmetu sukoba.

Principi medijacije su:Nepristrasnost, Neutralnost medijatora,Dobrovoljnost uea,Medijator ne smije autoritativno donositi odluke,Ishod posredovanja treba biti obostrano prihvatljiv sporazum,Privatnost i povjerljivost procesa medijacije.

OBLAST PRIMJENE MEDIJACIJE

Porodina i brakorazvodan medijacija (family, divorce mediation),Medijacija u obrazovnim ustanovama/koli (peer mediation, school mediation),Poslovna medijacija, u radnim organizacijama (employment, organisational mediation),Trgovinska/komercijalna (commercial mediation)Zdravstvena medijacija (health mediation)

6. Medijacija u oblasti ouvanja ivotne sredine (enviromental mediation),7. Medijacija u zajednici (community mediation),8. Medijacija u graanski sporovima (civil disputes mediation),9. Medijacija u krivinim postupcima izmeu rtve i poinioca krivinog djela, posebno u sluajevima maloljetnih osoba (victim-offender mediation),10. Meunarodna i meuetnika medijacija (international, inter-ethnic mediation),11. Medijacija u drutvenim/socijalnim promjenama (social change mediation).Ovo su tipine oblasti primjene medijacije u Sjevernoj Americi, Australiji i Zapadno Europskim zemljama.

PROCES I FAZE MEDIJACIJE

Proces medijacije se razlikuje od oblasti do oblasti primjenePostupak moe imati razliite tokove i karakteristike ali zajedniko za sve oblike je: 1.Posredovanje moe poeti kad ga strane dobrovoljno prihvate, 2.Kad su sukobljene strane upoznate i saglasne sa predloenim postupkom koji e sljediti tokom posredovanja i 3.Kada je medijator prihvaen od svih sukobljenih strana.

Najei u praksi koriten model medijacije predstavlja modifikaciju modela koji je prikazao Christofer Moore u knjzi Proces medijacije-praktine strategije rjeavanja sukoba.Sastoji se od 10 osnovnih faza i koraka:Pripreme za medijaciju,Poetak medijacije,Iznoenje svih bitnih aspekata sukoba,Razmjena relevantnih informacija i razjanjenja,Struktuiranje predmeta spora i odreivanje agende pregovaranja,

6. Mapiranje potreba/strahovanja i preokviravanja spora,7. Umnoavanje prijedloga rjeenja,8. Zavrno pregovaranje i postizanje konsenzusa oko jednog rjeenja,9. Pisanje sporazuma,10. Realizacija i praenje primjene sporazuma.

Uslovi za uspjenu primjenu medijacije ukljuuju odgovarajuu zakonsku regulativu, temeljnu edukaciju i osnivanje servisa institucija u kojima se ova usluga moe pruati.Zakonska regulativa u BiH omoguena je kroz donoenje Zakona o Parninom postupku, Zakona o medijaciji, Porodinim zakonodavstvom, Krivinim zakonodavstvom i drugim podzakonskim normativnim aktima.Potrebno je iroko medijsko informisanje javnosti jer je potencijalnim klijentima korisno obezbjediti informativne razgovore i krae edukativne seminare u cilju dobivanja strunih pojanjenja.Za kraj medijacija kao konstruktivan nain rjeavanja sukoba treba biti svima dostupna, poznata i drutveno priznata alternativa sudskom postupku.

*