NU Science Journal 2011; 8(2) : 54-66

นเวศวทยา การกระจายพนธ และชพลกษณของพชวงศดอกดน (Orobanchaceae) ในประเทศไทย

ศวเชษฐ ชยโรจน*1 ประศาสตร เกอมณ1 สรญญา วชโรทย1 และ สมคด สรพฒนดลก2

Ecology, Distribution and Phenology of the family Orobanchaceae in Thailand Siwachate Chairote*1 Prasart Kermanee1 Srunya Vajrodaya1 and

Somkid Siripatanadilok2

1ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จตจกร กรงเทพฯ 10900 2ภาควชาชววทยาปาไม คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จตจกร กรงเทพฯ 10900

*Corresponding author, E-mail: tawan_bio@hotmail.com

บทคดยอ

ศกษานเวศวทยา การกระจายพนธ และชพลกษณของพชวงศดอกดนในประเทศไทย โดยการสารวจและเกบตวอยางทกระยะการเจรญเตบโตจากแหลงทมรายงานพบในประเทศไทย รวมถงพชทใหอาศย พบพชในวงศดอกดน 3 ชนด คอ ดอกดนแดง (Aeginetia indica L.) พบในปาดบแลง ปาเตงรง และอาจพบไดบรเวณเขาหนปน ทความสง 0 – 1,800 เมตรเหนอระดบนาทะเล เอองดน (A. pedunculata Wall.) พบบรเวณทงหญาทระดบความสง 50 – 1,000 เมตร เหนอระดบนาทะเล และวานดอกสามส (Christisonia siamensis Craib) พบในปาไผเทานน ทความสง 300 – 800 เมตร เหนอระดบนาทะเล พชทง 3 ชนด ออกดอกในฤดฝนระหวางเดอนกรกฎาคม ถงเดอนตลาคม ดอกดนแดงพบไดทกภาคของประเทศ เอองดนพบเฉพาะภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก และฝงตะวนตกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนวานดอกสามส พบเฉพาะภาคเหนอ และภาคตะวนตก ในสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทจงหวดเลย ในขณะทภาคใตพบเฉพาะทจงหวดชมพรเทานน ชพลกษณของพชทง 3 ชนดคลายกน โดยเรมจากเมลดงอกและแทงรากเบยนเขาไปในทอลาเลยงของรากพชทเปนผใหอาศยและพฒนาเปนปม (tubercle) จากนนจงเจรญเปนดอกชขนเหนอดน เมอผลแกจะแตกออกปลอยเมลดจานวนมากลงสดน เมลดจะพกตวอยขามป คาสาคญ : วงศดอกดน, นเวศวทยา, การกระจายพนธ, ชพลกษณ

NU Science Journal 2011; 8(2) 55

Abrtract

Ecology, distribution and phenology of the family Orobanchaceae were studied by surveying from the reported sources in Thailand and explants of every developmental stages were collected. Specimens of the host plants also were collected for species identification. Three species of the family Orobanchaceae were found. Aeginetia indica L. was found in dry evergreen forest, dipterocarp forest and occationally might be found in limestone areas at 0 – 1,800 m above sea level. A. pedunculata Wall. was found in grassland at 50 – 1,000 m above sea level. Whilst Christisonia siamensis Craib was found in bamboo forest only at 300-800 m above sea level. All species bloom in rainy season during July to October. A. indica distributes in all parts of the country and A. pedunculata was found in northern, central, western and west part of north-eastern regions. Whereas C. siamensis was found in northern, western, Loei province in north-eastern and Chumporn province in southern. The phenology of all species is similar, starting from preconditioning of seed, attachment of seed on the host root, germinates and penetrates a haustorium to connect the host vascular tissue, development of a tubercle, growth of shoot, flowering and seed setting, respectively. The ripening fruit dehisces and disperses numerous seeds onto the soil. The seeds maintain dormancy overyear. Keywords : Orobanchaceae, ecology, distribution, phenology บทนา

พชวงศดอกดน (Orobanchaceae) มประมาณ 15 – 16 สกล 150 – 200 ชนด พบทวโลก ยกเวนในภาคตะวนออกของอเมรกาใต ออสเตรเลยตะวนออก และนวซแลนด ในประเทศไทยพบ 2 สกล ไดแก สกล Aeginetia L. ม 2 ชนด คอ ดอกดนแดง (Aeginetia indica L.) และ เอองดน (A. pedunculata Wall.) และสกล Christisonia Gardner ม 1 ชนด คอ วานดอกสามส (Christisonia siamensis Craib) (Parnell, 2008) ซงเปนพชถนเดยวของประเทศไทย (endemic species) (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2550) พชวงศดอกดนเปนพชเบยนรากพชใหอาศย (parasitic plant) โดยดดธาตอาหาร คารโบไฮเดรต และนาจากรากพชทใหอาศย (Thorogood et al., 2009) เปนพชทไมมใบ ทาใหขาดแคลนคลอโรฟลล จงไมสามารถสงเคราะหดวยแสงได (Ke et al., 1998; Parnell, 2001; Magee and Ahles, 2007; Parnell, 2008; Dor and Hershenhorn, 2009) พชวงศดอกดนจดเปนพชเบยนประเภท holoparasite (Lambers et al., 1998)

56 NU Science Journal 2011; 8(2)

พชวงศดอกดนเปนสมนไพรพนบานไทยทมสรรพคณใชเปนยาชงรกษาโรคเบาหวาน และยาตมเพอแกอาการบวมตามผวหนงมาแตโบราณ นอกจากนยงพบวาสารสกดจากตนสามารถยบยงการเจรญของเซลลมะเรง (Auttachoat, 2003) ในขณะทสารสกดจากดอกสามารถกระตนระบบภมคมกนได (Auttachoat et al., 2004) นอกจากนยงมสรรพคณในการลดไข แกไอ รกษาโรคไขขอและโรคตบเรอรง (Ho et al., 2003) และมรายงานวาพชวงศดอกดนรบประทานได (ธวชชย วงศประเสรฐ, 2548) และสามารถสกดเปนสผสมอาหารไดดวย (Parnell, 2001, 2008) พชวงศดอกดนเปนพชทมชพลกษณและนเวศวทยาทนาสนใจ ซงในประเทศไทยนนยงมขอมลของพชวงศดอกดนนอยมาก ไมเคยมรายงานถงความเฉพาะเจาะจงของพชวงศดอกดนกบพชใหอาศยวาเปนชนดใดหรอมการเจรญอยรวมกนอยางไร ในขณะเดยวกนพนทปาในประเทศไทยลดลง ถาพชใหอาศยถกทาลายจะเปนผลใหพชวงศดอกดนสญหายไปเชนกน ดงนน การศกษานเวศวทยา การกระจายพนธ และชพลกษณของพชวงศดอกดน จงเปนแนวทางการอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนของพชวงศดอกดนในประเทศไทย

วสด อปกรณ และวธการ นเวศวทยาของพชวงศดอกดนในประเทศไทย ศกษาถนทอย (habitat) โดยสารวจและเกบตวอยางของพชวงศดอกดนทวประเทศ จากขอมลของการตรวจเอกสารและจากตวอยางพรรณไมแหงและพรรณไมดองในพพธภณฑพช ไดแก พพธภณฑพชกรงเทพฯ กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ (BK), สานกงานหอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (BKF), หอพรรณไม สวนพฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจาสรกต องคการสวนพฤกษศาสตร อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม (QBG), หอพรรณไม ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (CMU), หอพรรณไม ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (KKU) และหอพรรณไม ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ (PSU) และศกษาลกษณะภมประเทศในบรเวณทพบพชวงศดอกดนอาศยอย โดยอางองขอมลของสถานทนนๆ จากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชประกอบกน รวมถงบนทกปรมาณนาฝนของสถานททพบพชวงศดอกดนโดยอางองขอมลจากกรมอตนยมวทยา กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ทงน ตวอยางพชวงศดอกดนทสารวจพบไดเกบรกษาไวทพพธภณฑพช ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน ศกษาชนดของพชใหอาศย (host) โดยเกบตวอยางพชทใหอาศยดวยการดจากจดทรากเบยนของพชวงศดอกดนวาอาศยอยกบรากพชชนดใด แลวทาการขดจากจดทพบไปจนถงลาตนของพชชนดนน แลวเกบกงทมใบ ดอก ผล นามาตรวจสอบเพอระบชนด และเกบรกษาไวทพพธภณฑพช ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน

NU Science Journal 2011; 8(2) 57

การกระจายพนธของพชวงศดอกดนในประเทศไทย สารวจการแพรกระจายในสวนตางๆ ของประเทศ รวมกบการศกษาตวอยางพรรณไมแหงและพรรณไมดองในพพธภณฑพช (BK, BKF, QBG, CMU, KKU, PSU) แลวนาขอมลมาสรางแผนทการกระจายพนธของพชวงศดอกดนในประเทศไทย ชพลกษณของพชวงศดอกดนในประเทศไทย เกบตวอยางพชวงศดอกดนทกระยะการเจรญเตบโตทพบโดยเกบใหตดรากพชทใหอาศยมาดวย นามาศกษาการพฒนาและสรางเปนภาพลายเสนของชพลกษณของพชวงศดอกดน ศกษารากเบยน (haustorium) ของพชวงศดอกดนทง 3 ชนด ศกษาลกษณะทางกายวภาคโดยการเตรยมตวอยางตามกรรมวธพาราฟฟนของ Johansen (1940) และ ประศาสตร เกอมณ (2551)

ผลการศกษาและวจารณ ผลการศกษา นเวศวทยาของพชวงศดอกดนในประเทศไทย

ดอกดนแดง (A. indica) และชนดพชใหอาศย พบดอกดนแดง (รป 1 ก) ในปาดบแลง และปาเตงรง (รป 2 ก) บางครงอาจพบไดตามขาง

ทางบรเวณเขาหนปน พบไดทกระดบความสงตงแต 0 – 1,800 เมตร จากระดบนาทะเล ออกดอกในชวงเดอนกรกฎาคม ถงเดอนกนยายน ในชวงเวลาดงกลาว มปรมาณฝนตกชก โดยในเดอนสงหาคม มปรมาณนาฝนเฉลยของสถานททพบสงสด 337.84 มลลเมตร (รป 3) และจะตดผลในชวงเดอนตลาคม ถงเดอนพฤศจกายน

ดอกดนแดงมความสามารถเบยนรากของพชอนไดหลายชนด ไมวาจะเปนไมตน ไมลมลก หรอแมแตไมเลอย จากการศกษาพบพชใหอาศยของดอกดนแดงในสภาพธรรมชาต 10 ชนด ใน 7 วงศ สามารถระบชนดได 8 ชนด และไมสามารถระบชนดได 2 ชนด ดงน วงศตนเปด (Apocynaceae) พบ 1 ชนด คอ ไสตน (Aganosma marginata (Roxb.) G. Don) วงศมงคด (Clusiaceae) พบ 1 ชนด คอ ตว (Cratoxylum formosum (Jack) Dyer) วงศกลอย (Dioscoreaceae) พบ 4 ชนด คอ มนกะตาด (Dioscorea birmanica Prain & Burkill), มนนก (D. hamiltonii Hook.f.), มนดา (D. kratica Prain & Burkill) และกลอย (D. hispida Dennst.) วงศยาง (Dipterocarpaceae) พบ 1 ชนด คอ เตง (Shorea obtusa Wall.) วงศหญา (Poaceae) พบ 1 ชนด คอ หญาเพก (Vietnamosasa pusilla (A. Chev. & A. Camus) T.Q. Nguyen) วงศเหมอด (Symplocaceae) พบ 1 ชนด คอ เหมอด (Symplocos sp.) และวงศขง (Zingiberaceae) พบ 1 ชนด คอ เขาพรรษา (Globba sp.)

58

จากรสงหา

จากกชนดgland

ตงแตฤดฝน

พบพเทาน

เอองดน (Aพบเอองด

ระดบนาทะเล อาคม มปรมาณน

เอองดนมการศกษาพบพช คอ หญาขนบdulosa (Trin.) d

วานดอกสพบวานดอ

ต 300-800 เมตน โดยในเดอน

วานดอกสพชใหอาศยของนน คอ ไผขาวห

รป 1 (ก-ค)

A. pedunculataดน (รป 1 ข) ในออกดอกในชวนาฝนเฉลยของมความสามารถชใหอาศยของเง (Apocopis cde Koning & Sสามส (C. siameอกสามส (รป 1ตร จากระดบนาสงหาคม มปรมสามสมความสางวานดอกสามสหลาม (Cephalos

) ดอกดนแดง (ก

a) และชนดพชนบรเวณทงหญางเดอนกรกฎาคสถานททพบสถเบยนรากขออองดนในสภาcourtallumensi

Sosef) และหญาensis) และชนด1 ค) ในปาไผเทาทะเล ออกดอกมาณนาฝนเฉลยามารถเบยนรากสในสภาพธรรมstachyum perg

ก) เอองดน (ข)

ก

ชใหอาศย า (รป 2 ข) ทระคม ถงเดอนตลสงสด 313.45 มลองพชอนไดจาาพธรรมชาตเพis (Steud.) Hานมหนอน (Paดพชใหอาศย ทานน (รป 2 คกในชวงเดอนกยของสถานททพกของพชอนไดมชาตเพยง 1 วgracile Munro)

และวานดอกส

ข

NU Science

ะดบความสงตงาคม ซงเปนชวลลเมตร (รป 3)กด โดยสวนใยง 1 วงศ ไดแHenrard), หญaspalum orbicu

ค) ซงสามารถพกรกฎาคม ถงเดพบสงสด 282.4ดเฉพาะเจาะจงมวงศ ไดแก วงศ

สามส (ค) ในสภ

e Journal 2011

งแต 50 – 1,00งฤดฝน โดยใ

) หญมกเปนพช

แก วงศหญา จาญาขาวปา (Mn

lare G. Forst.)

พบไดทระดบคอนตลาคม ซงเ43 มลลเมตร (รมาก โดยจากกาศหญา จานวน

ภาพธรรมชาต

ค

1; 8(2)

00 เมตร ในเดอน

ชลมลก านวน 3 nesithea

ความสงเปนชวงรป 3) ารศกษา1 ชนด

NU

รป 3

Science Journ

รป 2 (ก-

ปรมาณนาฝนรอบป

nal 2011; 8(2)

-ค) สภาพถนทพ

เฉลยของสถาน

พบดอกดนแดง

นททพบและระย

ก

   

ง (ก) เอองดน (

ยะเวลาการปรา

ข) และวานดอ

ากฏของพชวงศ

ค

 

กสามส (ค)

ศดอกดนทง 3 ช

ข

59

ชนด ใน

60

การก

มากทพบมทสดตอนไดแก

ของภภาคเพบมชยภม

ตะวนกลางภาคต

รป 4 (

กระจายพนธขอดอกดนแดจากการศ

ทสดทจงหวดเชมากทสดทจงหวดทจงหวดจนทบนทจงหวดชก บรเวณภาคเห

เอองดน จากการศ

ภาคตะวนออกเหนอ พบมากทมากทสดทจงหวมเทานน (รป 4

วานดอกสจากการศ

นตก พบมากทสง พบเฉพาะทจตะวนออก (รป

(ก-ค) การกระจวานดอก

องพชวงศดอกดดง กษา พบวาดอกชยงใหม ภาคตวดสระบร ภาคทบร และจงหวชมพร และจงหหนอตอนบน (ร

ศกษา พบเอองดกเฉยงเหนอเทาทสดทจงหวดเชวดลพบร ในสว ข) สามส ศกษา พบวานดสดทจงหวดเพชงหวดเพชรบรณ 4 ค)

จายพนธของพชกสามส (ค)

ก

ดนในประเทศไ

กดนแดงสามาระวนออกเฉยงเตะวนตก พบมวดระยอง ในสหวดพงงาเทานรป 4 ก)

ดนบรเวณภาคเานน ไมมรายงชยงใหม ภาคตวนของภาคตะว

ดอกสามสบรเวชรบร ในสวนภณ และภาคใตพ

ชวงศดอกดนใน

ทย

รถขนไดทวทกเหนอ พบมากทมากทสดทจงหวสวนของภาคใตนน บรเวณทมก

เหนอ ภาคกลางานพบในภาคตะวนตกพบมากนออกเฉยงเหน

วณภาคเหนอ ซภาคตะวนออกเฉพบเฉพาะทจงห

นประเทศไทย

ข

NU Science

กภาคของประเททสดทจงหวดอวดกาญจนบร ภต มรายงานพบการกระจายพน

ง ภาคตะวนตกตะวนออก แลกทสดทจงหวดนอ พบทจงหวด

ซงพบมากทสดฉยงเหนอพบเฉหวดชมพรเทาน

ดอกดนแดง (ก

e Journal 2011

ทศไทย ภาคเหบลราชธาน ภาภาคตะวนออก พบเฉพาะบรเวณนธหนาแนนมา

ก และทางฝงตะภาคใต ในสดกาญจนบร ภาดขอนแกน และ

ดทจงหวดลาปฉพาะทจงหวดเนน ไมมรายงาน

) เอองดน (ข) แ

ค

1; 8(2)

หนอ พบาคกลาง พบมาก

ณภาคใตากทสด

ะวนตกวนของาคกลาง ะจงหวด

ปาง ภาคเลย ภาคนพบใน

และ

ค

NU

ชพล

เขาฤและอและ(adveดอกบ(locu

รป 5

haust

parasi

hos

hos

Science Journ

กษณของพชวงชพลกษณ

ดฝน นาจะกระอาหาร (vasculaเจรญเปนโครentitious root)บานและตดผล

ulicidal capsule

5 ภาพตดตามขใหอาศย

torium

tic root

st root

t stele

nal 2011; 8(2)

งศดอกดนในปณของพชวงศดอะตนใหเมลดงอar bundle) ของรงสรางของด) เพอคาจนโครลแลว ผลแกจะe) ปลอยเมลดลง

ขวาง (cross se

ระเทศไทย อกดนทง 3 ชนดอกและแทงรากงรากพชทเปนผ ดอกชขนเหนรงสราง และเพแตกตามรอยปงสดนและเขาส

ction) บรเวณเ

ดคลายกน คอ เกเบยน (haustorผใหอาศย (รป 5อดน ในระยะ

พมขดความสามประสาน (septicสระยะพกตวแล

เชอมตอของรา

เมลดทพกตวอยrium) เขาไปใน5) จากนนจงพฒะนจะพบการมารถในการดดcidal capsule)ละจะงอกในปถ

กเบยนของพช

ยในดนนานขามนเนอเยอทอลาฒนาเปนปม (tuเจรญของรากซมและลาเลยง) หรอ แตกดไป (รป 6)

วงศดอกดนกบ

host

host

host

61

มป เมอเลยงนาubercle) กพเศษ งนา เมอกกลางพ

บรากพช

t lateral root

t vessel

t phloem

62

วจาร ปาเตขางทวานดCraibกรกฎ(2003 เปนไมากทอาหาขน ซหญาพบร

รณ พชวงศดอ

ตงรง ทมความชทางบรเวณเขาหดอกสามสพบเb และ Kerr ฎาคม ถงเดอนต3) และ Ray แล

การศกษาไมตน และไมเถทสดคอพชวงศาร (storage rooซงไมเคยมรายาทงหมด ซงสอปแบบของพช

รป

อกดนในประเทชนสง พบไดทงหนปน เอองดนเฉพาะในปาไผ(1962) และ Pตลาคม ซงตรงละ Dasgupta (2าชนดของพชทถาเลอยพน สวศกลอย อาจเนอt) อยใตดน อาจงานไวมากอนอดคลองกบการชใหอาศยเปนไ

Flowering

ป 6 ชพลกษณข

ทศไทยเปนพชพงปาทบและปาโมกพบในบรเวผทมความชนสParnell (2001,งกบฤดฝนในป010a) ทใหอาศยของดนไมลมลกพบองมาจากพชวงศจทาใหดอกดนแ เอองดน พบรรศกษาของ Raมลมลกในกลม

Ripening

Developing

ของพชวงศดอ

พนลาง ดอกดนโปรงทไมคอยวณทงหญาทมคสงและแสงสอง, 2008) ดอกดระเทศไทย สอ

ดอกดนแดงพบเพยง 1 ชนดเทศกลอยมรากทเแดงสามารถดดรปแบบของพชay และ Daมไผ และมเพย

g fruit

shoot

NU Science

กดน

นแดงพบในปาดมแสงมากนก บความชนสงและงไมถง ซงสอดดนทง 3 ชนด อดคลองกบการ

บรปแบบของพทานน โดยพชทเปน modified ดซมธาตอาหารชใหอาศยเปนไsgupta (2009ยงชนดเดยวเทา

Seed

Seed germ

Tubercle for

e Journal 2011

ดบชน ปาดบแลบางครงอาจพบะไมมแสงมากนดคลองกบรายง ออกดอกในชวรศกษาของ Aut

ชใหอาศยทสวทถกดอกดนแดroot ทาหนาทจากพชใหอาศยไมลมลกทเปน9) สวนวานดอกานน คอ ไผขา

ination

mation

1; 8(2)

ลง และบไดตามนก สวนงานของ วงเดอนttachoat

วนใหญดงเบยนทสะสมยไดงายพชวงศกสามส วหลาม

NU Science Journal 2011; 8(2) 63

ซงถอวามความเฉพาะเจาะจงมาก และยงไมเคยมรายงานไวมากอน อยางไรกตาม การทพชวงศดอกดนมความสามารถเบยนพชชนดอนไดแตกตางกนอาจเนองมาจากรากพชใหอาศยแตละชนดกบพชวงศดอกดนแตละชนดนนมความเฉพาะเจาะจงซงกนและกน รากพชใหอาศยอาจปลดปลอยสารบางอยางททาหนาทเปนสญญาณโมเลกล (signal molecule) ออกมาทาใหเมลดพชวงศดอกดนบางชนดทพกตวอยไดรบสญญาณกระต นจงเกดการงอก ซงมรายงานวารากพชทเปนผใหอาศยปลดปลอยสาร strigolactone ทาหนาทเปนสญญาณโมเลกลชกนาใหเมลดพชวงศดอกดนบางสกลงอกได (Yoneyama et al., 2008) การศกษาในครงนยงมพชผใหอาศยบางชนดทไมสามารถระบชนดได เนองจากชวงเวลาทเกบตวอยางนน พชทเปนผใหอาศยนนยงไมออกดอก จงไมสามารถระบชนดได อยางไรกตาม ในตางประเทศมรายงานทพบวาดอกดนแดงและเอองดนสามารถเบยนรากของออยไดซงทาใหเกดปญหากบผลผลตของออยทตาลงในฟลปปนส (Ray and Dasgupta, 2010b) และอนเดย (Ray and Dasgupta, 2009, 2010a) สาหรบในประเทศไทยไมพบปญหาดงกลาว เนองจากพชวงศดอกดนในประเทศไทยพบไดเฉพาะในปาทเฉพาะเจาะจงกบถนทอยมาก อกทงไมเคยมรายงานพบพชวงศดอกดนในเขตเกษตรกรรมของประเทศไทยจงทาใหไมเปนปญหากบพชผลทางการเกษตรของประเทศไทยแตอยางใด การกระจายพนธของพชวงศดอกดนในประเทศไทย พบวา ดอกดนแดงสามารถพบไดทวทกภาคของประเทศไทย แตในสวนของภาคใตนน พบดอกดนแดงกระจายพนธลงไปใตสดทบรเวณตอนบนของจงหวดพงงาเทานน ในขณะท Craib และ Kerr (1962) และ Panell (2001) รายงานวาพบดอกดนแดงกระจายพนธลงไปถงจงหวดภเกต และ Panell (2008) พบดอกดนแดงกระจายพนธลงไปถงจงหวดตรงดวย เอองดนพบเฉพาะภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก และทางฝงตะวนตกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไมพบในภาคตะวนออกและภาคใต ในขณะท Craib และ Kerr (1962) พบการกระจายพนธของเอองดนในภาคตะวนออกในจงหวดปราจนบรและจงหวดสระแกว และ Panell (2001, 2008) พบการกระจายพนธของเอองดนในภาคใตทจงหวดนครศรธรรมราช สวนวานดอกสามสพบเฉพาะภาคเหนอ ภาคตะวนตก ในสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบเฉพาะทจงหวดเลย ภาคกลาง พบเฉพาะทจงกวดเพชรบรณ และภาคใต พบเฉพาะทจงหวดชมพร ไมพบในภาคตะวนออก ในขณะท Craib และ Kerr (1962) และ Panell (2001, 2008) รายงานวาไมพบวานดอกสามสในภาคกลางและภาคใต สาเหตทไมพบพชวงศดอกดนทง 3 ชนด ในบรเวณภาคใตตอนลาง อาจเนองมาจากถนทอยของพชวงศดอกดนนนเปนปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาไผ และทงหญา เปนลกษณะของปาผลดใบ (deciduous forest) (ธวชชย สนตสข, 2550) ซงปาดงกลาวไมพบในภาคใตตอนลาง ทาใหขาดชนดของพชใหอาศยทเหมาะสม หรออาจจะมปจจยอนๆ ทเกยวของดวยซงตองมการศกษาในรายละเอยดตอไป

64 NU Science Journal 2011; 8(2)

ชพลกษณของพชวงศดอกดนในประเทศไทย พบวา พชวงศดอกดนทง 3 ชนด มชพลกษณทคลายคลงกนมาก โดยหลงจากเมลดงอกและแทงรากเบยนเขาไปในรากพชใหอาศยแลวจะมการสรางปม (tubercle) สอดคลองกบการศกษาของ Luque และคณะ (2008) และ Xie และคณะ (2010) และมรายงานวาเนอเยอโฟลเอม (phloem) ภายในรากเบยนของดอกดนมความเฉพาะเจาะจงกบโฟลเอมพชใหอาศย (Rajanna et al., 2005) นอกจากนยงพบการพฒนาของรากพเศษ (adventitious root) ซงสอดคลองกบการศกษาของ Rajanna และคณะ (2005) และ Yoneyama และคณะ (2010) ซงอาจพฒนาขนมาเพอทาหนาทเปนรากคาจน (prop root) ซงการศกษาชพลกษณในเชงลกนนจะตองมการศกษาลกษณะทางสณฐาน สรรวทยา ชววทยาโมเลกล และกายวภาคของสวนตางๆ ในทกระยะของการเจรญประกอบกน สรปผลการศกษา ดอกดนแดงพบในปาดบแลง และปาเตงรง ทความสง 0 – 1,800 เมตร เหนอระดบนาทะเล พบไดทวทกภาคของประเทศ เอองดนพบในทงหญา ทความสง 50 – 1,000 เมตร เหนอระดบนาทะเล พบไดบรเวณภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก และฝงตะวนตกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนวานดอกสามสพบในปาไผทความสง 300 – 800 เมตร เหนอระดบนาทะเล เฉพาะภาคเหนอและภาคตะวนตก ในสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบเฉพาะทจงหวดเลย ภาคกลางพบเฉพาะทจงหวดเพชรบรณ และภาคใตพบเฉพาะทจงหวดชมพร ออกดอกในชวงเดอนกรกฎาคม ถงเดอนตลาคม ซงตรงกบฤดฝนของประเทศไทย ชพลกษณของพชวงศดอกดนทง 3 ชนดนนคลายกนมากโดยเรมจากเมลดงอกและแทงรากเบยนเขาไปในเนอเยอทอลาเลยงนาและอาหารของรากพชทเปนผใหอาศย และพฒนาเปนปม จากนนจงเจรญเปนโครงสรางของดอกชขนเหนอดน เมอตดผลแลว ผลแกจะแตกออกปลอยเมลดลงสดนและจะพกตวอยจนถงปถดไป กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทใหทนสนบสนนในการศกษาวจยในครงน

NU Science Journal 2011; 8(2) 65

เอกสารอางอง กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2550).

พรรณไมเกยรตประวตของไทย. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, กรงเทพฯ.

ธวชชย วงศประเสรฐ. (2548). พรรณพชกนไดบรเวณภเขาหนปน. ในรายงานการประชม ความหลากหลายทางชวภาพดานปาไมและสตวปา “ความกาวหนาของผลงานวจย และกจกรรมป 2548” ณ โรงแรมรเจนท ชะอา เพชรบร วนท 21-24 สงหาคม 2548.

ธวชชย สนตสข. (2550). ปาของประเทศไทย. สานกงานหอพรรณไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, กรงเทพฯ.

ประศาสตร เกอมณ. (2551). เทคนคเนอเยอพช (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Auttachoat, W. (2003). Study of Immunotoxicological Effects of Dok Din Daeng (Aeginetia indica Roxb.). Ph.D. Thesis, Suranaree University of Technology.

Auttachoat, W., Chitsomboon, B., Peachee, V.L., Guo, T.L. and White, K.L., Jr. (2004). Immunomodulation by Dok Din Daeng (Aeginetia indica Roxb.) extracts in female B6C3F1 mice: II. Humoral immunity, innate immunity and hematology. International Immunopharmacology, 4, 1381-1390.

Craib, W.G. and Kerr, A.F.G. (1962). Orobanchaceae. In E.C. Barnett (Eds.), Series on Florae Siamensis Enumeratio. Bangkok: Siam Society, 3(3), 194-196.

Dor, E. and Hershenhorn, J. (2009). Evaluation of the pathogenicity of microorganisms isolated from Egyptian broomrape (Orobanche aegyptiaca) in Israel. Weed Biology and Management, 9, 200-208.

Ho, J.C., Chen, C.M. and Row, L.C. (2003). Neolignans from the parasitic plants. Part 1. Aeginetia indica. Journal of the Chinese Chemical Society, 50, 1271-1274.

Johansen, D.A. (1940). Plant microtechnique. New York: McGraw-hill. Ke, L.D., Zhiyun, Z. and Tzvelev, N.N. (1998). Orobanchaceae. Flora of China, 18, 229-243. Lamber, H., Chappin, F.S.III and Pons, T.L. (1998). Plant Physiological Ecology. New York:

Springer-Verlag. Luque, A.P.D., Moreno, M.T. and Rubiales, D. (2008). Host plant resistance against broomrapes

(Orobanche spp.): defence reactions and mechanisms of resistance. Annals of Applied Biology, 152, 131-141.

66 NU Science Journal 2011; 8(2)

Magee, D.W. and Ahles, H.E. (2007). Flora of The Northeast (2nd ed.) New York: C&C Offset Printing Co., Ltd.

Parnell, J. (2001). A revision of Orobanchaceae in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany), 29, 72-80

Parnell, J. (2008). Orobanchaceae. In T. Santisuk and K. Larsen (Eds.), Flora of Thailand. part 2. Bangkok: Prachachon Co. Ltd., 9, 143-147.

Rajanna, L, Shivamurthy, G.R., Niranjana, R. and Vijay, C.R. (2005). Occurrence of phloem in the haustorium of Aeginetia pedunculata Wall. – A root holoparasite of Orobanchaceae. Taiwania, 50(2), 109-116.

Ray, B.R. and Dasgupta, M.K. (2009). Three newly recorded natural hosts of Aeginetia pedunculata (Roxb.) Wall. (Orobanchaceae). Journal of Mycology and Plant Pathology, 39(1), 163-165.

Ray, B.R. and Dasgupta, M.K. (2010a). Erianthus arundinaceus: A new host of Aeginetia pedunculata. Journal of Mycology and Plant Pathology, 40(2), 283-286.

Ray, B.R. and Dasgupta, M.K. (2010b). Natural biocontrol agents of Aeginetia pedunculata (Roxb.) Wall. (Orobanchaceae), a root holoparasitic angiosperm of sugarcane. Journal of Biological Control, 24(3), 288-290.

Thorogood, C.J., Rumsey, F.J. and Hiscock, S.J. (2009). Seed viability determination in parasitic broomrapes (Orobanche and Phelipanche) using fluorescein diacetate staining. Weed Research, 49, 461-468.

Xie, X., Yoneyama, K. and Yoneyama, K. (2010). The strigolactone story. Annual Review of Phytopathology, 48, 93-117.

Yoneyama, K., Xie, X., Sekimoto, H., Takeuchi, Y., Ogasawara, S., Akiyama, K., et al. (2008). Strigolactones, host recognition signals for root parasitic plants and arbuscular mycorrhizal fungi, from Fabaceae plants. New Phytologist, 179, 484-494.

Yoneyama, K., Awad, A.A., Xie, X., Yoneyama, K. and Takeuchi, Y. T. (2010). Strigolactones as germination Stimulants for root parasitic plants. Plant and Cell Physiology, 51(7), 1095-1103.