ชดกจกรรมการเรยนรแบบกลมรวมมอดวยเทคนค TAI เรอง โครงสรางและหนาทของพชดอก รายวชาชววทยา 3 สำาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ไดจดทำาขนเพอใชในกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เพอพฒนาคณภาพของผเรยนดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยเนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง เพอใชในการเรยนวชาชววทยา ซงมทงหมด 8 ชด ดงน

ชดกจกรรมการเรยนรท 1 เรอง เนอเยอพชชดกจกรรมการเรยนรท 2 เรอง โครงสรางและหนาทของรากชดกจกรรมการเรยนรท 3 เรอง โครงสรางและหนาทของ

ลำาตนชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง โครงสรางและหนาทของใบชดกจกรรมการเรยนรท 5 เรอง การแลกเปลยนแกสและการ

คายนำาของพชชดกจกรรมการเรยนรท 6 เรอง การลำาเลยงนำาของพชชดกจกรรมการเรยนรท 7 เรอง การลำาเลยงสารอาหารของ

พชชดกจกรรมการเรยนรท 8 เรอง การลำาเลยงอาหารของพชชดกจกรรมการเรยนรชดนเปนชดกจกรรมการเรยนรชดท 4

เรอง โครงสรางและหนาทของใบ ซงผจดทำาหวงเปนอยางยงวาจะมผลตอการพฒนาการเรยนรวทยาศาสตรของนกเรยน ทงดานความร ดานทกษะกระบวนการ อน

คำ�นำ�

ชดท4 โครงสร�งและ

ก

จะสงผลใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนรสงขนและมเจตคตทดตอการเรยนวทยาศาสตร อยางไรกตามหากมขอบกพรองหรอขอผดพลาดประการใด ผจดทำามความยนดและขอขอบพระคณยงหากไดรบคำาแนะนำาทควรจะแกไขจากผใช หวงเปนอยางยงวา ชดกจกรรมการเรยนรเลมน จะเปนประโยชนตอครผสอน นกเรยน และผทสนใจศกษาตอไป

กนนภา ขอพรกลาง

เรอง หน�

คำานำา กสารบญ

ขคำาชแจงเกยวกบชดกจกรรมการเรยนร

งคำาชแจงสำาหรบนกเรยนในการใชชดกจกรรมการเรยนร

จ

ส�รบ

ข

ลำาดบขนการเรยนโดยใชชดกจกรรมการเรยนรฉ

ชดกจกรรมก�รเรยนร ชดท 4 เรอง โครงสร�งและหน�ทของใบ

จดประสงคการเรยนร สาระสำาคญ1

แบบทดสอบกอนเรยน3บตรเนอหาท 4.1 เรอง ชนดของใบ7

บตรกจกรรมท 4.1 เรอง โครงสรางของใบ17

บตรงานท 4.1 เรอง ชนดของใบ19

บตรเนอหาท 4.2 เรอง โครงสรางภายในของใบ22

บตรกจกรรมท 4.2 เรอง โครงสรางภายในของใบ25

บตรงานท 4.2 เรอง โครงสรางภายในของใบ28

บตรเนอหาท 4.3 เรอง หนาทและการเปลยนแปลงของใบ29

บตรงานท 4.3 เรอง หนาทและการเปลยนแปลงของใบ35

บตรกจกรรมท 4.3 เรอง เขยนแผนผงมโนทศนของใบ37

บตรกจกรรมเสรมท 4.1 เพมเตมเสรมคำาศพท38

แบบทดสอบหลงเรยน39เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน42

เฉลยบตรกจกรรมท 4.1 เรอง โครงสรางของใบ43

เฉลยบตรงานท 4.1 เรอง ชนดของใบ44

เฉลยบตรกจกรรมท 4.2 เรอง โครงสรางภายในของใบ47

เฉลยบตรงานท 4.2 เรอง โครงสรางภายในของใบ48

เฉลยบตรงานท 4.3 เรอง หนาทและการเปลยนแปลงของใบ49

เฉลยบตรกจกรรมท 4.3 แผนผงมโนทศนของใบ51

เฉลยบตรกจกรรมเสรมท 4.1 เพมเตมเสรมคำาศพท52

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน53

บรรณ�นกรม54

ส�รบ

ค

1. ชดกจกรรมการเรยนรชดน เปนชดกจกรรมการเรยนรแบบกลมรวมมอดวยเทคนค TAI

รายวชาชววทยา 3 รหสวชา ว 30243 ชนมธยมศกษาปท 52. ชดกจกรรมการเรยนรชดนประกอบดวย

คำาชแจงการใชชดกจกรรมการเรยนรแบบกลมรวมมอดวยเทคนค TAI

คำ�ชแจงเกยวกบชดกจกรรมก�รเรยนรแบบกลม

ง

คำาแนะนำาสำาหรบนกเรยนในการใชชดกจกรรมการเรยนรแบบกลมรวมมอดวย

เทคนค TAI ขนตอนการศกษาชดกจกรรมการเรยนร บตรคำาสง สาระสำาคญ / จดประสงคการเรยนร บตรทดสอบกอนเรยน หลงเรยน– บตรเนอหา / บตรกจกรรม / บตรงาน บตรเฉลยกจกรรม / บตรเฉลยบตรงาน บตรเฉลยทดสอบกอนเรยน หลงเรยน– บรรณานกรม

3. ชดกจกรรมการเรยนรชดนใชเวลาในการเรยน 3 ชวโมง

1. อานคำาชแจงและคำาแนะนำาสำาหรบนกเรยนใหเขาใจกอนทจะลงมอศกษาชดกจกรรมการเรยนร

จ

คำ�ชแจงสำ�หรบนกเรยนในก�รใชชดกจกรรมก�รเรยนร

2. ทำาแบบทดสอบกอนเรยน จำานวน 10 ขอ โดยใชเวลา 10 นาท เพอประเมนความรเดมของนกเรยน

3. ศกษาชดกจกรรมการเรยนรจากบตรเนอหาทครจดเตรยมไวดวยความตงใจโดยปฏบตตามขนตอนทกำาหนดไวในบตรคำาสง

4. เมอนกเรยนศกษาบตรเนอหาเสรจเรยบรอยแลว นกเรยนทำากจกรรมทครจดเตรยมไวให

5. หากนกเรยนยงไมเขาใจในบตรเนอหาใดกใหกลบไปศกษาอกครง เพอใหเกดความเขาใจ

มากยงขน6. ทำาแบบทดสอบหลงเรยน เพอเปรยบเทยบความกาวหนาในการ

เรยนของนกเรยน7. ในการทำาบตรกจกรรม บตรงาน แบบทดสอบกอนเรยน หลง–เรยน ขอใหนกเรยนทำาดวย

ความตงใจใหความรวมมอและมความซอสตยตอตนเองใหมากทสด โดยไมดเฉลยกอนทำาบตรกจกรรม

และแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน8. หากนกเรยนเรยนไมทนหรอเรยนยงไมเขาใจ ใหรบชดกจกรรม

การเรยนรไปศกษาเพมเตมนอกเวลาเรยนเพอใหเขาใจมากยงขน

ขนตอนก�รศกษ�ชดกจกรรม

ศกษาชด

ไมผานผานเกณฑ

ทดสอบหลงเรยน

ดำาเนนการใชชดกจกรรมการเรยนรแบบกลมรวมมอดวยเทคนค TAI

ทดสอบกอนเรยน

ศกษาคมอในการใชชด

ฉ

ชดท4 โครงสร�งและ

จดประสงคก�รเรยนร1. สบคนขอมล อธบาย อภปราย และสรปเกยวกบชนดของ

ใบได2. สบคนขอมล อธบาย อภปราย และสรปเกยวกบ

โครงสรางภายในของใบได3. สบคนขอมล อธบาย อภปราย และสรปเกยวกบหนาท

และการเปลยนแปลงของใบได4. จำาแนกชนดของใบโดยใชจำานวนของใบทแยกออกจากกาน

ชดกจกรรมก�รเรยนรชดท 4

ส�ระสำ�คญใบประกอบดวยโครงสรางตาง ๆ เรยงตวกนอยเปนชน ๆ ลกษณะ

ภายนอกของใบไมชนดตาง ๆ ใบแทแบงออกเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ ใบเดยว (Simple leaf) และใบประกอบ (Compound leaf) โครงสรางภายในประกอบดวยเนอเยอจำานวน 3 ชน นอกจากนนใบของพชยงเปลยนแปลงหนาทไปทำาหนาทอยางอนอก เชน การสะสมอาหาร การลดการคายนำา เปนตน

1

ชดท4 โครงสร�งและ

1. นกเรยนอานคำาชแจงสำาหรบนกเรยนใหเขาใจกอนลงมอศกษาชดกจกรรมการเรยนร

2. ศกษาบตรเนอหาทครแจกให เรอง โครงสรางและหนาทของใบ ดวยความตงใจ

3. นกเรยนทำาบตรกจกรรมและบตรงานทครจดเตรยมไวให4. เมอนกเรยนทำากจกรรมเสรจเรยบรอยแลว นกเรยนตรวจ

คำาตอบจากเฉลย ประกอบการอธบายของคร ในการตรวจบตรกจกรรมและบตรงาน หามนกเรยนเปดด คำาตอบกอน

บตรคำ�สง

พรอมแลวไปทำ�

ชดท4 โครงสร�งและ

2

1. ใบไมทว ๆ ไปดานหลงใบสเขยวเขมกวาดานทองใบเนองจากสงใด

ก. ชนเอพเดอรมสดานหลงใบมสเขยวเขมกวาดานทองใบข. ชนควทเคลของดานทองใบจะมมากกวาดานหลงใบค. คลอโรพลาสตดานหลงใบจะมมากกวาดานทองใบง. คลอโรพลาสตดานหลงใบมสเขมมากกวาดานทองใบ

2. เซลลคมและเอพเดอรมสดานลางของใบนนเปนเซลลแถวเดยวกน แตกตางกนทใด

ก. เอพเดอรมสมนวเคลยส เซลลคมไมมนวเคลยสข. เอพเดอรมสไมมนวเคลยส เซลลคมมนวเคลยสค. เอพเดอรมสมคลอโรพลาสต เซลลคมไมมคลอโรพลาสตง. เอพเดอรมสไมมคลอโรพลาสต เซลลคมมคลอโรพลาสต

รายวชาชววทยาเพมเตม 3

ว 30243

แบบทดสอบกอนเรยนชดท 4 โครงสรางและ

หนาทของใบคำ�ชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จำานวน 10 ขอ 10 คะแนน ใชเวลา 10 นาท

3

3. เซลลชนดใดของใบทำาหนาทสะสมอาหารเพอลำาเลยงไปยงสวนตาง ๆ ของพช

ก. Parenchymaข. Palisade cellค. Spongy cell ง. Guard cell

4. เซลลคมเปลยนแปลงมาจากเซลลใดก. Stomaข. Parenchymaค. Cutinง. Epidermis

5. ลกษณะใดของใบทไมเกยวของกบการสรางอาหารของใบเลยก. ดานบนของใบเปนมนเรยบ มควตเคลเคลอบข. ดานบนของใบมสเขยวเขมกวาดานลางของใบค. ใบมลกษณะบางและแผแบนง. มดทอนำาทออาหารอยตดกบ Palisade cell

6. ลกษณะใดของใบทเหมาะสมสำาหรบการทำาหนาทสรางอาหารมากทสด

ก. ใบมลกษณะเปนเสนบางๆ กระจายไปทวกงข. ใบแบนบาง มความหนาและมแพลเซดเซลลกนหลาย ๆ ชนค. ใบแบนบาง พนทผวมาก ใบแผออกแตละใบไมซอนกนง. ใบหนามขนาดใหญ แตละใบเรยงซอน ๆ กนหลาย ๆ ชน

4

7. โครงสรางของใบประกอบดวยเซลลหลายชนดซงทำาหนาทตาง ๆ กน เปรยบเสมอนกบผกเหลกเสน เปนโครงรางในการกอสรางอาคาร เซลลชนดนทำาหนาทเปนโครงเหลกคอ

ก. เอพเดอรมสข. แพลเซดเซลลค. ไซเลมและโฟลเอมง. สปนจเซลล

8. ใบของพชในขอใดตอไปนเปนใบประกอบทงหมดก. ใบจามจร ใบมะพราว ใบมะขามข. ใบมะมวง ใบมะขาม ใบมะยมค. ใบมะยม ใบจามจร ใบกระถนง. ใบมะขาม ใบมะยม ใบมะมวง

9. ตนไมคใดทเปลยนใบไปเปนอวยวะทใชในการจบแมลงก. กาบหอยแครง ตำาลงข. หมอขาวหมอแกงลง วานกาบหอยค. กาบหอยแครง หมอขาวหมอแกงลงง. ตำาลง วานกาบหอย

10. มอเกาะไมพบในพชชนดใดก. บวบข. ตำาลงค. เฟ องฟาง. แตงกวา

5

รายวชาชววทยาเพมเตม 3

ว 30243

กระดาษคำาตอบชดท 4 โครงสรางและ

หนาทของใบ ชอ……………………………………………

6

7

ทดสอบกอนเรยน ทดสอบหลงเรยนขอ ก ข ค ง ขอ ก ข ค ง1 12 23 34 45 56 67 78 89 9

10 10

คะแนน กอนเรยน คะแนน หลงเรยน

เตม 10 เตม 10

ได ได

ใบ (leaf) คอ สวนทเจรญออกมาจากลำาตนทางดานขางของลำาตนเพอทำาหนาทเปนแหลงสรางอาหาร ซงมกมสเขยวสดของคลอโรฟลล ใบโดยทวไปมกแบนแตอาจเปลยนแปลงไป เพอทำาหนาทอนๆ เชน มอเกาะ หนาม ทนลอยนำา หรอดกจบแมลงได ใบเหลานเกดจากขอของลำาตน และมกมตาอยในซอกใบหรอซอกมมระหวางใบกบกงหรอใบกบลำาตน

ใบทางพฤกษศาสตรจำาแนกได 4 ชนด คอ 1. ใบเลยง (cotyledon) คอ ใบแรกทอยในเมลด ทำา

หนาทสะสมอาหารเพอเลยงตนออน เชน ใบของพช ใบเลยงคพวกถวเขยว บวบ มะมวง มะขาม หรออาจทำาหนาทสะสมอาหารในรปของเอนโดสเปรม เพอเลยงตนออนของพชใบเลยงเดยว เชน ขาวโพด ขาว มะพราว

บตรเนอห�ท 4.1เรอง ชนดของใบ

ชนดของ

ภาพท 4.1 แสดงใบเลยงของพชใบเลยงเดยวและพชใบเลยงค

ทมา : http://biology-society.blogspot.com สบคนวนท 19 เมษายน 2556

2. ใบเกลด (scale leaf) เปนใบทไมมสเขยว มกมสนำาตาล เจรญมาจากใบแททำาหนาทหอหม ตายอดทงบนดนและใตดนเพอปองกนอนตราย ใบเกลดบางชนดทำาหนาทสะสมอาหาร เชน ใบเกลดของหอม กระเทยม

3. ใบดอก (floral leaf) เปนสวนของใบทเปลยนแปลงไปเปนลกษณะคลายดอกมสสนสวยงามทำาหนาทลอแมลงใหมาผสมเกสร ใบทำาหนาทรองรบดอก เรยก ใบประดบ

4. ใบแท ( foliage leaf) คอ ใบสเขยวทเราเหนโดยทวไปมสวนประกอบสมบรณ (Complete leafe) จะมสวนประกอบตาง ๆ 3 สวน ไดแก ตวใบ (Lamina หรอ Blade) กานใบ (Petiole หรอ Stalk) และหใบ (Stipule) ใบทขาดสวนหนงสวนใดของ 3 สวนนไปถอวาเปนใบท ไมสมบรณ (Incomplete leaf) 4. 1 ตวใบหรอแผนใบ (Lamina หรอ Blade) มลกษณะเปนแผนแบนบาง ทำาใหเซลลทมคลอโรฟลลรบแสงไดมากทสด ปลายสดของตวใบเรยกยอดใบ (Apex) ลกษณะเรยวแหลมมน หรอเวา แตกตางไปตามชนดของพช ดานตรงขามกบยอดใบเปนสวนโคนของตวใบ เรยกวา ฐานใบ (Base) ภายในตวใบจะเหนเปนเสนนนเปนสนขนมา เสนทอยตรงกลางใบ เรยกวา เสนกลางใบ (Midrib) ทำาใหใบแบงเปนซายขวา จากเสนกลางใบมเสนแตกแขนงออกมามากมายเรยกเสนเหลานนวา เสนใบ (Vein) เสนใบเหลานทำาใหใบแผกางออกได

8

ก�รจดเรยงตวของเสนใบ (Venation) เสนใบแบบขน�น (parallel venation) พบในพชใบเลยง

เดยว แบงเปนเรยงตามยาวของใบ (plamately parallel venation) และเสนใบขนานกนตามขวางของใบ (pinately parallel venation )

ภาพท 4.2 แสดงเสนใบขนานเรยงตามยาวของใบ (plamately parallel

venation)ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

9

ภาพท 4.3 แสดงเสนใบขนานกนตามขวางของใบ (pinately parallel venation)

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

สวนของใบเลยงคเปนแบบตาขาย ( netted หรอ recticulated venation ) ซงม 2 แบบคอ 1. แบบตาขายขนนก ( pinnately netted venation )

2. ตาขายแบบรปมอ ( palmately netted venation )

ภาพท 4.4 แสดง การ

จดเรยงตวของเสนใบแบบตาขาย (netted venation)ทมา : http://www.nana-bio.com สบคนวนท 19 เมษายน

2556

4.2 กานใบ (Petiole หรอ Stalk) กานใบอยตดกบ

เสนกลางใบเปนสวนทเชอมระหวางใบกบลำาตน (หรอกง) ในพชใบเลยงคมกานใบคอนขางกลม หรอกลม แตในพชใบเลยงเดยวกานใบมกแผออกเปนแผน หมขอทลำาตน เรยกวา กาบใบ (Sheath) ในกานใบมทอลำาเลยงทงไซเลม และโฟลเอม เชอมระหวางใบกบลำาตน

1

ทอลำาเลยงทำาหนาทลำาเลยงนำาและแรธาตจากลำาตนผานไปยงใบ เพอใหทำาหนาทสงเคราะหดวยแสง เมอสงเคราะหอาหารไดแลวสงผานกานใบไปยงสวนตาง ๆ ของพช

ภาพท 4.5 แสดงกานใบทมา : กนนภา ขอพรกลาง

4.3 หใบ (Stiple) หใบเปนสวนของใบทยนออกมาจากโคนกานใบ บรเวณทตอกบลำาตน อาจจะออกมาจากกานใบหรอซอกใบกได หใบอาจม 1 ถง 2 อน แตพชสวนใหญไมมหใบ บางชนดถงจะมหใบแตกหลดลวงไปตงแตใบเจรญเตบโตออกมาเพยงเลกนอย หใบมกมสเขยวเชนเดยวกบใบ จงทำาหนาทสงเคราะหดวยแสงไดดวยเชนกน ใบทไมมหใบถอวาเปนใบไมสมบรณ เรยกใบชนดนวา Exstipulate leaf สวนใบไมทมหใบ เรยกวา Stipulate leaf

ภาพท 4.6 แสดงหใบ

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

ภาพท 4.7 แสดงสวนประกอบตาง ๆ ของใบทมา : http://www.scimath.org สบคนวนท 19

เมษายน 2556

ก�รจดเรยงของใบบนลำ�ตน ( leaf arrangment ) ใบทออกมาจากสวนของลำาตน แบงออกไดกวาง ๆ 3 แบบ คอ

1. แบบสลบ (alternate หรอ spiral) 2. แบบตรงขาม (opposite)

3. แบบวง (whorled)

การเรยงตวของใบแบบสลบ การเรยงตวของใบแบบตรงกนขาม การเรยงตวของใบแบบวง

ภาพท 4.8 แสดงการจดเรยงของใบบนตน (leaf arrangment)

ชดท4 โครงสร�งและ

1

ทมา : http://www.promma.ac.th สบคนวนท 19 เมษายน 2556

จำ�แนกไดเปน 2 ชนด คอ 1. ใบเดยว (simple leaf) หมายถง ใบทมตวใบเพยงแผนเดยวหรอใบเดยวตดอยกบ กานใบ (Petiole) ทแตกออกมาจากลำาตนหรอกง เชน ใบออย กลวย ชมพ มะมวง ถงแมใบนนจะหยกเวา แตไมแหวงจนหลดออกจากกน แลวถอวาเปนใบเดยวทงสน เชน มะละกอ มะมวง ชมพ ออย ละหง มนสำาปะหลง ลกใตใบ มะยม ฟกทอง ตำาลง ตาล สาเก เหงอกปลาหมอ เปนตน

ภาพท 4.9 แสดงใบเดยว

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

ชนดของใบจำ�แนกต�มจำ�นวนของใบท

1

ภาพท 4.10 แสดงใบเดยว สบดำา ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

2. ใบประกอบ (compound leaf) คอ ใบทมแผนใบ

มากกวาหนงเกดบนกานใบเดยวกนแตละใบ เรยกวาใบยอย (leaflet) กานของใบยอยเรยกวา petiolule หรอ petiolet ใบเดยวหรอ ใบประกอบสงเกตไดโดยใบเดยวมตาขาง (arillary bud) หรอ ตายอด (terminal bud) อาศยดความออนความแกของใบ ถาเปนใบประกอบจะแกพรอม ๆ กน แตถาเปนกงของใบเดยว ใบตอนโคนจะแกกวา ใบตอนปลายกง ใบประกอบแยกออกไดดงน

      2.1 ใบประกอบแบบขนนก (pinnately compound leaf) มใบยอยออก 2 ขางของแกนกลาง (rachis) ซงเปนสวนทตอกบกานใบ ใบประกอบมใบยอยออกแกนกลาง 2 ครง เรยก ใบประกอบแบบขนนก 2 ชน (bipinnately compound leaf) แกนของใบประกอบใบยอยแยกออกจากแกนกลาง นเรยก rachilla พชบางชนดมใบประกอบแบบ tripinnately compound leaf คอ การแตกแขนงของใบยอยเชนเดยวกบใบประกอบแบบขนนกสองชนแตเพมมาอกหนงชน ปลายสดของใบจะเปนใบเดยวเรยก แบบขนนกค (odd ppinnate) เชน กหลาบ อญชน กามป

1

 

ภาพท 4.11 แสดงใบแบบขนนกค (odd ppinnate) อญชน ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

ถาสดปลายใบม 2 ใบ เรยกแบบขนนกค (even pinnate) เชน มะขาม ขเหลก แคบาน

ภาพท 4.12 แสดงใบใบประกอบ ขเหลก ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

1

ใบประกอบแบบขนนกอ�จแบงยอยไดอก คอ - ใบประกอบแบบขนนกชนเดยว (unipinnate) เปนใบ

ประกอบทมใบยอยแยกออกจาก แกนกลางเพยงครงเดยว เชน กหลาบ มะขาม ขเหลก

ภาพท 4.13 แสดงใบใบประกอบ มะขาม ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

- ใบประกอบแบบขนนกสองชน (bipinnate) เปนใบประกอบแบบขนนกทแยกออกจากกานเปนครงท 2 จงมใบยอย เชน จามจร นนทรย

1

ภาพท 4.14 แสดงใบประกอบ นนทรยทมา : กนนภา ขอพรกลาง

- ใบประกอบแบบขนนกสามชน (tripinnate) เปนใบประกอบแบบขนนกทแตกแขนงออกจากกานเปนครงท 3 จงมใบยอย เชน ปบ มะรม

ภาพท 4.15 แสดงใบประกอบแบบขนนกสามชน มะรม ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

2.2 ใบประกอบแบบรปมอ ( palmately compound leaf ) คอ ใบประกอบทม ใบยอยทกใบออกมาจากตำาเหนงเดยวกนตรงปลายกานใบ ใบประกอบแบบนถาม 3 ใบยอยเรยก trifoliolate ถาม 4 ใบเรยก quadrifoliolate และถามใบยอยมากกวานเรยก polyfoliolate trifoliolate อาจเปนใบประกอบแบบขนนกถาม rachis

1

คำ�ชแจง ใหนกเรยนศกษาลกษณะของใบพชแตละ

จดประสงคของกจกรรมเพอศกษาโครงสรางของใบพชใบเลยงเดยวและพชใบ

เลยงค

บตรกจกรรมท 4.1 เรอง โครงสร�งของ

1

ร�ยก�ร จำ�นวนตอกลม (5-6 คน)

1. ใบสบดำา2. ใบราชพฤกษ3. ใบขาวโพด4. ใบพระหง5. ใบกลวย6. ใบวานกาบหอย7. ใบพญาสตบรรณ8. ใบอโศกอนเดย9. ใบสะเดา10. ใบขเหลก

1 ใบ1 ใบ1 ใบ1 ใบ1 ใบ1ใบ1 ใบ

1 ใบ 1 ใบ 1 ใบ

ใหนกเรยนศกษาลกษณะของตวใบ ขนาดของใบ ความเขมของสใบ ขอบใบ

และการเรยงตวของเสนใบ แลวบนทกผลการศกษา

ใบไมชนดต�งๆ

ลกษณะตวใบ

ขน�ดของใบ

คว�มเขมของผวใบ

ขอบใบ ก�รเรยง

ตวของใบ

ผวใบ

ผวใบด�น

อปกรณก�ร

กจกรรมก�ร

บนทกผลก�ร

1

ด�นบน

ล�ง

1.ใบสบดำา2.ใบราชพฤกษ3.ใบขาวโพด4.ใบพระหง5.ใบกลวย6.ใบวานกาบหอย7.ใบพญาสตบรรณ8.ใบอโศกอนเดย9.ใบสะเดา10.ใบขเหลก

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

อภปร�ยผลก�ร

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำ�ถ�มตอไปนใหถกตองสมบรณ 1. ใหนกเรยนสรปแผนผงมโนทศนลกษณะของเสนใบพชมา

พอสงเขป

บตรง�นท 4.1 เรอง ชนดของใบ

เสนใบของพชใบเลยงค

เสนใบของพชใบเลยงเดยว

ลกษณะของเสนใบพช

ชดท4 โครงสร�งและ

1

2. ใหนกเรยนใสเครองหมาย ในชองทเปนลกษณะของใบ√ตอไปน

ขอท ชอพช ใบเดยว

ใบประกอบขนนกชน

เดยว

ขนนกสองชน

ขนนกส�มชน

แบบรปมอ

1 มะมวง2 จามจร3 ขาวโพด4 กหลาบ5 มะขาม6 สบดำา7 ชมพ8 ปบ9 มะรม10 หางนกยง

ชดท

2

3. จงเปรยบเทยบลกษณะระหวางพชใบเดยวและพชใบประกอบ

บตรเนอห�ท 4.2 เรอง โครงสร�งภ�ยในของ

2

2

ใบเดยว ใบประกอบ

สวนตาง ๆ ของใบเมอตดตามขวาง และนำามาสองดดวยกลองจลทรรศนพบวาประกอบดวยชนตาง ๆ 3 ชน คอ

1. เอพเดอรมส (Epidermis) เปนเยอหมใบทมอยทงดานบนและดานลางของใบ ประกอบดวยเซลลแถวเดยว และรปรางสเหลยมผนผาเหมอนในลำาตน เปนเซลลทไมมคลอโรพลาสต จงทำาให เอพเดอรมสทงดานบนและดานลางไมมสเขยว มควทนเคลอบทดานนอกของผนงเซลล จงปองกน การระเหยของนำาออกจากใบ เอพเดอรมสดานบน (Upper epidermis) มกมควทนฉาบหนากวา เอพเดอรมสดานลาง (Lower epidermis) ควทนทฉาบอยเปนเยอบาง ๆ ใส ๆ เรยกวา ควทเคล (Cuticle) มลกษณะคลายขผง เอพเดอรมสบางเซลลมการเปลยนแปลงไปเปนเซลลคม (Guard cell) อยกนเปนค ๆ มรปรางคลายเมลดถวหรอคลายไต เซลลคม 2 เซลลจะหนดานเวาและมความหนามากกวามาประกบกน ทำาใหเกดชองวาง เรยกวา ปากใบ หรอรใบ (Stomata) เซลลคมเปนเซลลทมเมดคลอโรพลาสตอยภายใน ในขณะทเซลลของเอพเดอรมสไมมคลอโรพลาสต

ภาพท 4.17 แสดงปากใบวานกาบหอยทมา : ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณ

พนจ,2556,หนา 61

ใบไมทว ๆ ไปมกมปากใบอยทางดานลาง (Ventral side) ของใบมากกวาดานบน หากม ปากใบมากจะเกดการคายนำามาก พชทมใบอยปรมนำา เชน บวสาย ปากใบจะอยทางดานบน (Dorsal side) ของใบเทานน และพชทจมอยในนำา เชน สาหรายหางกระรอก (ไมไดจดเปนสาหราย แตเปนพชชนดหนงทอยในนำา) ใบของสาหรายหางกระรอกจะไมมปากใบ และไมมสารควทนฉาบใบดวย จำานวนปากใบของพชแตกตางไปตามชนดของพช

2. มโซฟลล (Mesophyll) อาจเรยกวาเปนสวนของเนอใบ หมายถงสวนของเนอเยอทอยระหวางเอพเดอรมสดานบน และเอพเดอรมสดานลาง เนอเยอสวนใหญเปนพวกพาเรงคมา ทม คลอโรพลาสตอยดวย จงเรยกชอใหมวา คลอเลงคมา (Chlorenchym = Chloroplast + Parenchyma) มโซฟลลแบงออกเปนสองชนคอ 2.1 แพลเซดมโซฟลล (Palisade Mesophyll) เปนชนทอยใตเอพเดอรมสดานบน เขามาในเนอใบ ประกอบดวยเซลลยาวและแคบเรยงตงฉากกบเอพเดอรมสดานบน (ลกษณะคลายเสารว) เซลลเรยงกนเปนแถวอดแนน อาจจดตวเรยงเปนแถวเดยวหรอหลายแถวขนกบชนดของพช ภายในเซลลเหลานมคลอโรพลาสตอยกนอยางหนาแนนเตมไปหมด เรยกเซลลเหลานวา แพลเซดเซลล (Palisade cell) 2.2 สปนจมโซฟลล (Spongy mesophyll) เปนชนทอยถดจากแพลเซดมโซฟลล เขาไปอก จนถงเอพเดอรมสดานลาง เปนเซลลทอยกนอยางหลวม ๆ ไมเปนระเบยบ เซลลมรปรางคอนขางกลม จงเรยกเซลลเหลานวา สปนจเซลล (Spongy cell) มชองวางระหวางเซลลมาก ผวเซลลจงมโอกาสสมผสกบอากาศไดมาก ทำาใหแกสตาง ๆ แพรเขาออกไดสะดวก ในแตละเซลลมปรมาณ คลอโรพลาสตนอยกวาเซลลในชนแพลเซดมโซฟลล จงทำาใหดานลางของใบมสเขยวนอยกวาดานบน ของใบ

ชดท4 โครงสร�งและ

2

3. มดทอลำ�เลยง (Vascular bundle) คอ สวนของเสนใบขนาดตาง ๆ กนทอยภายใน เนอใบนนเอง มดทอลำาเลยง ประกอบดวยไซเลม และโฟลเอม มาเรยงตดตอกนเปนเสนใบ มดทอลำาเลยงมกลมเซลลทเรยกวาบนเดลชท (Bundle sheath) ลอมรอบ จงทำาใหมดทอลำาเลยง มความแขงแรงเพมขน บนเดลชทประกอบดวยเซลลพาเรงคมา หรอสเกลอเรงคมาเรยงตวกนอย 1 หรอ 2 ชน สวนใหญของมดทอลำาเลยงอยในชนสปนจมโซฟลล จงเหนเสนใบนนออกทางดานทองใบ

2

ภาพท 4.18 แสดงโครงสรางภายในใบทมา : ปรชา สวรรณพนจ และนงลกษณ สวรรณพนจ,2556,หนา

47

ร�ยก�ร จำ�นวนตอกลม (5-6

บตรกจกรรมท 4.2 เรอง โครงสร�งภ�ยในของใบ

คำ�ชแจง ใหนกเรยนศกษาและทำาการทดลองตามขน

จดประสงคของกจกรรมเพอศกษาโครงสรางภายในของใบพชใบเลยงเดยวและพชใบเลยงค

อปกรณก�ร

2

คน)1. ใบพชใบเลยงค ใบ (สบดำา)2. ใบพชใบเลยงเดยว (ใบขาวโพด)3. ใบมดโกน4. นำายาอทยทพย5. พกน6. เขมเขย7. จานเพาะเชอ8. หลอดหยด9. แผนสไลด10. กระจกปดสไลด11. กลองจลทรรศน

2 ใบ2 ใบ6 ใบ

1 ขวด 1 ดาม

1 เลม 1 ชด

1 หลอด 6 แผน 6 แผน 1 กลอง

1. ใหนกเรยนแตละกลมนำาใบไมทเปนพชใบเลยงค (ใบสบดำา) และพชใบเลยงเดยว (ใบขาวโพด)2. ใหนกเรยนมวนใบจากรมใบดานหนงมายงรมใบอกดานหนง มวนใหแนนเปนหลอดกลมจากปลายใบลงมาประมาณ 1/3 ของใบตดทงออกไป3. ใชใบมดโกนคมๆ ตดใบตามขวาง โดยใหผานเสนกลางใบใหไดแผนบางทสด เทาทจะบางได

วธก�ร

2

4. นำาสวนของใบทตดไดหลายๆ ชน ใสลงในจานเพาะเชอทมนำา เลอกชนทบางทสดประมาณ 1-2 ชนวางลงบนแผนสไลดทมหยดนำาอย ปดดวยกระจกปดสไลด ระวงอยาใหมฟองอากาศอยภายใน5. นำาสไลดไปตรวจดดวยกลองจลทรรศน เลอกดชนใบทบางและสมบรณทสด โดยใชเลนสใกลวตถกำาลงขยายตำา เมอเหนโครงสรางทงหมดแลวเปลยนเปนเลนสใกลวตถกำาลงขยายสงขนเพอตรวจดเซลลแตละบรเวณ6. ใหนกเรยนวาดรปทเหนจากกลองจลทรรศนและเปรยบเทยบลกษณะภายในของใบพชแตละชนด

บนทกผลก�ร

2

ไปทำ�ก�รศกษ�

...................................................................................

...........................................................................

...................................................................................

...........................................................................

...................................................................................

...........................................................................

...................................................................................

...........................................................................

...................................................................................

........................................................................... ..............................................................................................................................................................

กำาลงขยาย................ กำาลงขยาย................

ใบพช.......................

อภปร�ยผลก�ร

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเตมขอความตอไปนใหครบถวนสมบรณ

บตรง�นท 4.2 เรอง โครงสร�งภ�ยในของใบ

.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................. ..............

.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เอพเดอรมส

มดทอลำาเลยง

โครงสรางภายใน ของ

ใบ

ชดท

2

โครงสรางหรออวยวะตาง ๆ ของพช มหนาทและลกษณะทแตกตางกน ไมวาจะเปนสวนราก ลำาตน หรอใบ ใบเปนแหลงทมคลอโรพลาสตปรมาณมากทสด จงมการสงเคราะหดวยแสงมากทสด

หนาทสำาคญของใบ มหลายประการ คอ1. สรางอาหารดวยกระบวนการสงเคราะหดวยแสง2. หายใจ (Respiration) 3. คายนำา (Transpiration)นอกจากนนใบยงมหนาทอน ๆ ไดแก4. ยดหรอคำาจนลำาตน โดยเปลยนไปเปนมอเกาะ (คลายกบ

ลำาตนทไดกลาวมาแลว)5. สะสมอาหารและนำา เชน กาบกลวย ใบวานหางจระเข กลบ

หวหอม เปนตน 6. แพรพนธ เชน ใบตนตายใบเปน หรอเศรษฐพนลาน ทองสามยาน ทมการสรางตาบรเวณใบ ซงตามปกตแลวใบไมมตา

7. ปองกนลำาตน ดวยการเปลยนใบเปนหนาม เชน หนามเหงอกปลาหมอ หนามกระบองเพชร

8. ชวยผสมเกสรโดยเปลยนเปนกลบดอกและใบประดบสตาง ๆ เพอลอแมลง

9. ปองกนยอดออนหรอใบออน เชน เปลยนเปนเกลดหมตา

บตรเนอห�ท 4.3 เรอง หน�ทและก�ร

หน�ทของ

ใบทเปลยนแปลงไปทำ�หน�ทพเศษ

ชดท

ชดท4 โครงสร�งและ

2

ใบทเปลยนแปลงไปทำาหนาทพเศษ (Modified leaf) เปนใบทมการเปลยนแปลงไปจากใบแท ทมสเขยวและแผแบน ไปเปนรปอนทเหมาะสมกบหนาท ไดแก

1. ใบสะสมอาหาร (Storage leaf) เปนใบทเปลยนแปลงไปเปนทเกบสะสมอาหาร จงมลกษณะอวบหนา ไดแก ใบเลยง (Cotyledon) และใบพชอกหลายชนด เชน ใบวานหางจระเข หวหอม หวกระเทยม กาบกลวย สวนกะหลำาปลเกบอาหารสะสมไวทเสนใบ และกานใบ อนงใบเลยงเปนใบแรกทอยในเมลด พชบางชนดมใบเลยงขนาดใหญเนองจากการสะสมอาหารไว โดยดดอาหารมาจาก เอนโดสเปรม (Endosperm) เพอนำาไปใชในการงอกของตนออน ใบเลยงจงมลกษณะอวบใหญ ใบเลยงยงมหนาทปกคลมเพอปองกนยอดออนไมใหเปนอนตราย เมอยอดออนแทงทะลดนขนมา และเมอพนดนแลวยงชวยสงเคราะหอาหารอกดวย ในพชบางชนด

ภาพท 4.19 แสดงใบสะสมอาหารทมา : กนนภา ขอพรกลาง

2. ใบประดบ หรอใบดอก (Bract ) เปนใบทเปลยนแปลงพเศษเพอรองรบดอก โดยอยบรเวณกานดอกสวนมากมสเขยว แตม

3

หลายชนดทมสอนๆ สวยงามคลายดอก เชน เฟ องฟา หนาวว ครสตมาส

ภาพท 4.20 แสดงใบประดบของเฟ องฟา

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

3. ใบเกลด (Scale leaf) เปนใบทเปลยนมาจากใบแท เพอทำาหนาทปองกนอนตรายใหแกตาและยอดออน ใบเกลดไมมสเขยว เพราะไมมคลอโรฟลล เชน ใบเกลดของสนทะเลทเปนแผนเลก ๆ ตดอยรอบ ๆ ขอใบเกลดของโปรงฟาเปนแผนเลก ๆ ตดอยตรงขอ เชนเดยวกน ใบเกลด ของขง ขา เผอก แหวจน เปนตน นอกจากนใบเกลดบางชนดยงสะสมอาหารไวดวย ใบเกลดจงมขนาดใหญ เชน หวหอม หวกระเทยม

3

ภาพท 4.21 แสดงใบเกรดของขาทมา : กนนภา ขอพรกลาง

4. มอเกาะ (Leaf tendrill) เปนใบทเปลยนแปลงไปเปนมอเกาะเพอยดและพยงลำาตนใหขนสง มอเกาะอาจเปลยนมาจากใบบางสวน หรอใบทงใบกได ตวอยางมอเกาะของถวลนเตา ถวหอม บานบรสมวง พวงแกวดรน มะระ กะทกรก ดองดง หวายลง เปนตน

ภาพท 4.22 แสดงใบมอเกาะมะระ

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

5. หนาม (Leaf spine) เปนใบทเปลยนแปลงเปนหนาม เพอปองกนอนตรายจากสตวทมากดกน พรอมกบปองกนการคายนำา เนองจากปากใบลดนอยลงกวาปกต หนามทเกดอาจมการเปลยนแปลงทงใบกลายเปนหนาม หรอบางสวนของใบกลายเปนหนามกได ตวอยางเชน หนามของตนเหงอกปลาหมอเปลยนแปลงมาจากขอบใบและหใบ หนามของตนกระบองเพชรเปลยนแปลงมาจากใบ หนามมะขามเทศเปลยนแปลงมาจากหใบ หนามของศรนารายณ (หรอตนรอยป) เปลยนแปลงมาจากขอบใบ เปนตน

3

ภาพท 4.23 แสดงใบหนามกระบองเพชร

ทมา : กนนภา ขอพรกลาง

6. ฟลโลด (Phyllode หรอ Phyllodium) บางสวนของใบเปลยนแปลงไปเปนแผนแบนคลายใบแตแขงแรงกวาปกต ทำาใหไมมตวใบทแทจรง จงลดการคายนำาไดดวย เชน ใบกระถนณรงค ซงเปลยนแปลงมาจากกานใบ

ภาพท 4.24 แสดงใบฟลโลดกระถนณรงค

ทมา : https://www.google.co.th สบคนวนท 27 เมษายน 2556

7. ทนลอย (Floating leaf) พชนำาบางชนดมการ

เปลยนแปลงกานใบใหพองโตคลายทน ภายในมเนอเยอทจดตวอยาง

3

หลวม ๆ ทำาใหมชองอากาศกวางใหญ สามารถพยงลำาตนใหลอยนำามาได เชน ผกตบชวา

ภาพท 4.25 แสดงทนลอยของผกตบชวาทมา : กนนภา ขอพรกลาง

8. ใบสบพนธ (Vegetative reproductive organ) เปนใบทเปลยนแปลงไปเพอชวยแพรพนธโดยบรเวณของใบทมลกษณะเวาเขาเลกนอย มตา (Aventitious bud) ทงอกตนเลก ๆ ออกมาได ตวอยางเชน ใบของตนตายใบเปน (หรอควำาตายหงายเปน) ตนเศรษฐพนลาน ตนโคมญปน เปนตน

ภาพท 4.26 แสดงใบสบพนธของควำาตายหงายเปนทมา : กนนภา ขอพรกลาง

3

9. ใบดกจบแมลง (Insectivorous leaf หรอ Carnivorous leaf) เปนใบทเปลยนแปลงไปเปนกบดกแมลง หรอสตวขนาดเลก ภายในกบดกมตอมสรางเอนไซมประเภทโพรทเอส (Protease) ทยอยโปรตนสตวทตดอยในกบดกได พชชนดนมใบปกตทสามารถสงเคราะหแสงไดเหมอนพชทว ๆ ไป แตพชเหลานมกอยในทมความชนมากกวาปกต อาจขาดธาตอาหารบางชนดจงตองมสวนทเปลยนแปลงไปเปนกบดก เชน ตนหมอขาวหมอแกงลง (หรอนำาเตาฤๅษ) ตนกาบหอยแครง ตนหยาดนำาคาง ตนสาหรายขาวเหนยวหรอสาหรายนา

ภาพท 4.27 แสดง ใบเปลยนไปเปนกบดกแมลง

ทมา : http://www.nana-bio.com สบคนวนท 27 เมษายน 2556

คำ�ชแจง จงตอบคำ�ถ�มตอไปนใหถกตองสมบรณทสด1. จงยกตวอย�งพชทเปลยนแปลงใบไปทำ�หน�อนๆ

1. ใบสะสมอาหาร.................................................................................................................................................

2. ใบดอก.................................................................................................................................................

3. ใบประดบ.................................................................................................................................................

4. ใบเกลด.................................................................................................................................................

5. ใบเกลดหมตา.................................................................................................................................................

6. ใบมอเกาะ.................................................................................................................................................

7. ใบหนาม.................................................................................................................................................

8. ใบฟลโลด

บตรง�นท 4.3 เรอง หน�ทและก�ร

ชดท4 โครงสร�งและ

3

.........................................................................

........................................................................9. ใบทนลอย

.........................................................................

........................................................................10. ใบแพรพนธ

.........................................................................

........................................................................

2. จงอธบ�ยชนด ลกษณะและหน�ทของใบพเศษต�ม

รปภ�พทกำ�หนดให

ภ�พใบชนดของใบ ลกษณะ/หน�ท

โครงสร�งและ

3

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเขยนแผนผงมโนทศนของใบ

บตรกจกรรมท 4.3เรอง เขยนแผนผงมโนทศน

3

คำ�ชแจง ใหนกเรยนคนควาหาคำาศพทภาษาองกฤษของคำาทกำาหนดใหตอไปนใหถกตอง

ท คำ�ศพทภ�ษ�ไทย คำ�ศพทภ�ษ�องกฤษ

1 ใบแท2 ใบสะสมอาหาร3 ใบประดบ4 ใบเกลด5 มอเกาะ6 หนาม7 ฟลโลด8 ทนลอย9 ใบสบพนธ

10 ใบจบแมลง

บตรกจกรรมเสรมท 4.1“เพมเตมเสรมคำ�ศพท”

3

1. เซลลคมและเอพเดอรมสดานลางของใบนนเปนเซลลแถวเดยวกน แตกตางกนทใด

ก. เอพเดอรมสมนวเคลยส เซลลคมไมมนวเคลยสข. เอพเดอรมสไมมนวเคลยส เซลลคมมนวเคลยสค. เอพเดอรมสไมมคลอโรพลาสต เซลลคมมคลอโรพลาสตง. เอพเดอรมสมคลอโรพลาสต เซลลคมไมมคลอโรพลาสต

2. ใบไมทว ๆ ไปดานหลงใบสเขยวเขมกวาดานทองใบเนองจากสงใด

ก. ชนเอพเดอรมสดานหลงใบมสเขยวเขมกวาดานทองใบข. ชนควทเคลของดานทองใบจะมมากกวาดานหลงใบ

รายวชา ชววทยาเพมเตม 3ว 30243

แบบทดสอบหลงเรยนชดท 4 โครงสรางและ

หนาทของใบคำ�ชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จำานวน 10 ขอ 10 คะแนน ใชเวลา 10 นาท

3

ค. คลอโรพลาสตดานหลงใบจะมมากกวาดานทองใบง. คลอโรพลาสตดานหลงใบมสเขมมากกวาดานทองใบ

3. เซลลชนดใดของใบทำาหนาทสะสมอาหารเพอลำาเลยงไปยงสวนตาง ๆ ของพช

ก. Parenchymaข. Palisade cellค. Guard cellง. Spongy cell

4. ใบของพชในขอใดตอไปนเปนใบประกอบทงหมดก. ใบจามจร ใบมะพราว ใบมะขามข. ใบมะมวง ใบมะขาม ใบมะยมค. ใบมะยม ใบจามจร ใบกระถนง. ใบมะขาม ใบมะยม ใบมะมวง

5. ลกษณะใดของใบทไมเกยวของกบการสรางอาหารของใบเลยก. ดานบนของใบมสเขยวเขมกวาดานลางของใบข. ดานบนของใบเปนมนเรยบ มควตเคลเคลอบค. ใบมลกษณะบางและแผแบนง. มดทอนำาทออาหารอยตดกบ Palisade cell

6. เซลลคมเปลยนแปลงจากเซลลใดก. Stoma ข. Parenchyma

4

ค. Epidermisง. Cutin

7. ลกษณะใดของใบทเหมาะสมสำาหรบการทำาหนาทสรางอาหารมากทสด

ก. ใบแบนบาง พนทผวมาก ใบแผออกแตละใบไมซอนกน ข. ใบมลกษณะเปนเสนบางๆ กระจายไปทวกง

ค. ใบแบนบาง มความหนาและมแพลเซดเซลลกนหลาย ๆ ชนง. ใบหนามขนาดใหญ แตละใบเรยงซอน ๆ กนหลาย ๆ ชน

8. โครงสรางของใบประกอบดวยเซลลหลายชนดซงทำาหนาทตาง ๆ กน เปรยบเสมอนกบผกเหลกเสน เปนโครงรางในการกอสรางอาคาร เซลลชนดนทำาหนาทเปนโครงเหลกคอ

ก. เอพเดอรมสข. แพลเซดเซลลค. สปนจเซลลง. ไซเลมและโฟลเอม

9. มอเกาะไมพบในพชชนดใดก. บวบ

ข. เฟ องฟาค. ตำาลงง. แตงกวา

10. ตนไมคใดทเปลยนใบไปเปนอวยวะทใชในการจบแมลงก. กาบหอยแครง หมอขาวหมอแกงลง

ข. กาบหอยแครง ตำาลงค. หมอขาวหมอแกงลง วานกาบหอย

4

ง. ตำาลง วานกาบหอย

ภ�คผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

4

ขอ คำาตอบ1 ค2 ง3 ค4 ง5 ก6 ค7 ค8 ก9 ค

10 ค

ใบไมชนดต�งๆ

ลกษณะตวใบ

ขน�ดของใบ

คว�มเขมของผวใบ ขอบใบ ก�ร

เรยงตวของ

เสนใบ

ผวใบ

ด�นบน

ผวใบด�นล�ง

1.ใบสบดำา

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบตาขาย

2.ใบราชพฤก

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบตาขาย

เฉลยบตรกจกรรมท 4.1

บนทกผลก�ร

4

ษ3.ใบขาวโพด

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบขนาน

4.ใบพระหง

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบหยก

แบบตาขาย

5.ใบกลวย

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบขนาน

6.ใบวานกาบหอย

เปนแผนบางๆ

ขนาดเลก

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบขนาน

7.ใบพญาสตบรรณ

เปนแผนบางๆ

ขนาดใหญ

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบตาขาย

8.ใบอโศกอนเดย

เปนแผนบางๆ

ขนาดเลก

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบหยก

แบบตาขาย

9.ใบสะเดา

เปนแผนบางๆ

ขนาดเลก

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบหยก

แบบตาขาย

10.ใบขเหลก

เปนแผนบางๆ

ขนาดเลก

ผวเขม

ผวจาง ขอบใบเรยบ

แบบตาขาย

ตวใบสวนใหญมลกษณะเปนแผนบางเหมอนกน ตางกนทขนาดของใบ รปรางใบ ความเขมของสใบดานบนดานลางไมเทากน ผวใบดานบนเขมกวาผวใบดานลาง และผวใบดานบนจะมนกวาผวใบดานลางอาจมกานใบหรอไมมกได ขอบใบ ปลายใบ อาจมลกษณะแตกตางกนไป ผวใบบางชนดอาจมขนอยดวย ลกษณะการเรยงตวของเสนใบแตกตางกน

อภปร�ยผลก�ร

คำ�ชแจง ใหนกเรยนตอบคำาถามตอไปนใหถกตองสมบรณ 1. ใหนกเรยนสรปแผนผงมโนทศนลกษณะของเสนใบพชมาพอ

สงเขป

เฉลยบตรง�นท 4.1

ต�ข�ยแบบรปมอ ( palmately

netted

แบบต�ข�ยขนนก ( pinnately

netted

เสนใบแบบต�ข�ย (netted

venation)

เสนใบขน�นกนต�มขว�งของใบ

( pinately

เรยงต�มย�วของใบ (plamately

parallel

เสนใบแบบขน�น ( parallel venation )

เสนใบของพชใบเลยงค

เสนใบของพชใบเลยงเดยว

ลกษณะของเสนใบพช

ชดท4 โครงสร�งและ

4

4

2. ใหนกเรยนใสเครองหมาย ในชองทเปนลกษณะของใบตอไป√น

ขอท ชอพช ใบเดยว

ใบประกอบขนนกชน

เดยว

ขนนกสองชน

ขนนกส�มชน

แบบรปมอ

1 มะมวง √2 จามจร √3 ขาวโพด √4 กหลาบ √5 มะขาม √6 สบดำา √7 ชมพ √8 ปบ √9 มะรม √10 หางนกยง √

3. จงเปรยบเทยบลกษณะระหวางใบเดยวและใบประกอบ

ชดท4 โครงสร�งและ

4

ใบเดยว ใบประกอบ ใบเดยว (simple leaf) ใบทมตวใบแผนเดยว เชน ใบนอยหนา มะมวง ชมพ พชบางชนดตวใบเวา โคงไปมา จงทำาใหดคลายมตวใบหลายแผนแตบางสวนของตวใบยงเชอมกนอยถอวาเปนใบเดยว เชน ใบมะละกอ ใบฟกทอง ตวใบมกตดกบกานใบ ถาใบทไมมกานใบเรยก sessile leaves เชน บานชน

ใบประกอบ (compound leaf) ใบทมตวใบหลายแผนตดอยกบกานใบเดยว เชน ขเหลก ใบจามจร ใบยอย เรยกวา leaflets ใบประกอบจะมตาทซอกใบ ทตดกบลำาตนเทานน (แตสวนทเปนกานใบยอยจะไมพบตา) ใบประกอบยงสามารถแบงเปนประเภทยอยๆ ได 2 ประเภท คอใบประกอบแบบขนนกและใบประกอบแบบรปมอ

คำ�ชแจง ใหนกเรยนบนทกผลการศกษา

พชใบเลยงคทอลำาเลยงนำาและอาหาร คอสวนทเปนเสนกลางใบ (midrib) และเสนใบยอย พชใบเลยงค เสนใบซงเปนสวนของทอลำาเลยงจะเรยงตวกนเปนรางแห สวนในพชใบเลยงเดยว ทอลำาเลยงนำาและอาหารจะขนานกนตามความยาวของใบ ลกษณะคลายหวกะโหลก ประกอบดวย ไซเลมและโฟลเอม

เฉลยบตรกจกรรมท 4.2เรอง โครงสร�งภ�ยในของใบ

กำาลงขยาย 100 กำาลงขยาย 100 ใบพช ใบเลยงค (สบดำา) ใบ

บนทกผลทดลอง

อภปร�ยผลก�ร

4 โครงสร�งและ

ชดท4 โครงสร�งและ

4

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเตมขอคว�มตอไปนใหครบถวนสมบรณ

เฉลยบตรง�นท 4.2เรอง โครงสร�งภ�ยในของใบ

โครงสรางภายในของ

มดทอลำาเลยง

เอพเดอรมส

มโซฟลล

แพลเซดมโซฟลล- อยใตชนเอพเดอรมส- มเมดคลอโรพลาสตหนาแนน

- ปกคลมแผนใบทงดานบนและดานลาง - ไมมคลอโรพลาสต

ไซเลมใชลำาเลยงนำาและแรธาต

โฟลเอมใชลำาเลยงสาร

อาหาร

สปนจมโซฟลล- ถดจากเพลเซดมโซฟลลถงเอพเดอรมสดานลาง- มชองวางระหวางเซลล

เฉลยบตรง�นท 4.3เรอง หน�ทและก�รเปลยนแปลง

ชดท4 โครงสร�งและ

4

4

คำาชแจง จงตอบคำาถามตอไปนใหถกตองสมบรณทสด1. จงยกตวอยางพชทเปลยนแปลงใบไปทำาหนาอนๆ

1. ใบสะสมอาหารตอบ ใบวานหางจระเข หวหอม หวกระเทยม กาบกลวยใบดอก

2. ใบประดบตอบ กาบปลกลวย กาบเขยงมะพราว หมาก

3. ใบเกลดตอบ ขง ขา เผอก

4. ใบเกลดหมตาตอบ จำาป สาเก

5. ใบมอเกาะตอบ มะระ กระทกรก บานบรสมวง

6. ใบหนามตอบ กระบองเพชร มะขามเทศ ตนเหงอกปลาหมอ

7. ใบฟลโลดตอบ ใบกระถนณรงค

8. ใบทนลอย ตอบ ผกตบชวา9. ใบแพรพนธ

ตอบ ควำาตายหงายเปน ตนเศรษฐพนลาน ตนโคมญปน

2. จงอธบ�ยชนด ลกษณะและหน�ทของใบพเศษต�มรปภ�พทกำ�หนดให

ภ�พใบ

ชนดของใบ ลกษณะ/หน�ท

ใบสะสมอาหาร

(Storage leaf)

เปนใบทเปลยนแปลงไปเปน อวยวะสำาหรบเกบหรอสะสม อาหารหรอนำา ใบประเภทนจะมลกษณะอวบอวน เนองจากเกบอาหาร และอมนำาไวมาก เชน ใบเลยงของพชตางๆใบวานหางจระเข กลบหวหอม และ กลบของกระเทยม

กบดกแมลง

เปนใบทเปลยนแปลงไปเปนกบดกแมลง หรอสตวเลก ภายในกบดก จะมตอมสรางนำายอยอาหารจำาพวก โปรตน เชน ตนกาบหอยแครง หยาดนำาคาง สาหรายขาวเหนยว หมอขาวหมอแกงลง เปนตน

ใบสบพนธ เปนใบทเปลยนแปลงมาเพอสบพนธเพอชวยในการแพรพนธ

ชดท4 โครงสร�งและ

5

ทนลอย(Floating

leaf )

สามารถลอยนำาอยได โดยอาศยกานใบ อาศยกานใบพองโตออก ภายในมเนอเยออยกนอยางหลวมๆ และมชองวางอากาศใหญทำาใหมอากาศอยมาก จงชวยพยงให ลำาตนลอยนำาอยได

มอเกาะ(leaf

tendril

เปนใบทเปลยนแปลงมาเปนมอเกาะเพอพยงลำาตนใหไตขนทสงได อาจเปลยนแปลงมาจากใบหรอสวนใดสวนหนงของใบ เชน มอเกาะของถวลนเตา มะระ

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเขยนแผนผงมโนทศนของใบ

เฉลยบตรกจกรรมท 4.3เรอง เขยนแผนผงมโนทศนของ

5

หายใจ

คายนำา

อนๆ

สงเคราะห

ใบ

ใบLower epidermi

mesophyll

Upper epidermi

พชใบ

Palisade cell

Spongy

Vascular bund

ใบ

จำานวนใบบน ทาง

ใชเกณฑ

โครงสราง หนาทชนดของ

เจรญจากตา (bud) บรเวณขอ ของลำาตนหรอกงสวนใหญ

มสเขยว

ใบ

เสน

คำ�ชแจง ใหนกเรยนคนควาหาคำาศพทภาษาองกฤษของคำาทกำาหนดใหตอไปนใหถกตอง

ท คำ�ศพทภ�ษ�ไทย คำ�ศพทภ�ษ�องกฤษ1 ใบแท Lamina2 ใบสะสมอาหาร Storage leaf3 ใบประดบ Bract4 ใบเกลด Scale leaf5 มอเกาะ leaf tendril6 หนาม Leaf spine7 ฟลโลด Phyllode

เฉลยบตรกจกรรมเสรมท 4.1“เพมเตมเสรมคำ�ศพท”

5

พชใบ

ตว

8 ทนลอย Floating leaf9 ใบสบพนธ Vegetative

reproductive organ10 ใบจบแมลง Insectivorous leaf

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

5

ขอ คำาตอบ1 ง2 ค3 ง4 ก5 ข6 ค7 ค8 ง9 ข

10 ก

บรรณ�นกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2552). แนวปฏบตก�รวดผลและประเมนผลก�รเรยนร ต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช 2551. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมนมการเกษตรแหงประเทศไทย. กรมวชาการ. (2551). หลกสตรก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช 2551. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว.ประดษฐ พงศทองคำา สรนทร ปยะโชคณากล และ สมศกด อภสทธวาณช. (2547). ชววทย� 3. กรงเทพมหานคร : ดานสทธาการพมพ. ประสงค หลำาสะอาด และจตเกษม หลำาสะอาด. (2554). คมอร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรวทย�ศ�สตร ชววทย� ม.4-6 เลม 3. กรงเทพมหานคร:

5

โรงพมพเพมทรพยการพมพ. ปรชา สวรรณพนจ และ นงลกษณ สวรรณพนจ. (2556). High School Biology ม. 4- 6 เลม 3. กรงเทพมหานคร : เจรญดมนคงการพมพ.ณฐพงศ กองคณวฒน. (2556). สรปเนอห�ชววทย� ม. ปล�ย. กรงเทพมหานคร : กรนไลฟ พรนตง เฮาส จำากด.มลนธทางไกลผานดาวเทยม. (2556). คมอพระร�ชท�นสอนท�งไกลผ�นด�วเทยม สำ�หรบโรงเรยนปล�ยท�ง. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2555). หนงสอเรยนร�ยวช�เพมเตม ชววทย� เลม 3. กรงเทพมหานคร :โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.สำานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. (2551). ก�รสบคนท�งวทย�ศ�สตร. พมพครงท 2. ปทมธาน : ม.ป.ป.สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2552). ก�รจดส�ระก�รเรยนร กลมส�ระวทย�ศ�สตร. กรงเทพมหานคร :โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท). “คลงคว�มรสคว�มเปนเลศท�ง วทย�ศ�สตร คณตศ�สตรและเทคโนโลย”.

http://biology-society.blogspot.com สบคนวนท 19 เมษายน 2556

http://www.nana-bio.com. สบคนวนท 19 เมษายน 2556http://www.scimath.org สบคนวนท 19 เมษายน 2556http://www.promma.ac.th สบคนวนท 19 เมษายน 2556http://www.nana-bio.com สบคนวนท 22 เมษายน 2556

https://www.google.co.th สบคนวนท 27 เมษายน 2556http://www.nana-bio.com สบคนวนท 27 เมษายน 2556

5