SAMOONIMOGUBITINAPONOSIDIKA

HEROJIJUGOSLAVENSKENARODNOOSLOBODILAKEBORBE 1941.1945.

SLOBODNAJUGOSLAVIJA

Sadraj:Uvodnarije ...................................................................................................................3 JosipBrozTito ...............................................................................................................4 NarodniherojiJugoslavije: .............................................................................................8 Narodniherojistranidravljani:..................................................................................519 Podacionarodnimherojima.......................................................................................548

2

Uvodna rijeDrugariceidrugovi,predvamastojiknjigaoherojima.Knjigaoljudimakojisuobiljeili jugoslavenskupovijesturazdobljudo1945.godine,aikasnije.Knjigaoljudimakojisu rtvovalisebe,svojuobitelj,mnogiisvojivot,azadobrobitsvih inaskojismokasnije doli. FascinirajuejedaseupravonajmlailanradnegrupepokretaNaaJugoslavijatoliko zainteresiraoipotrudiosedabiografijeskeniraiponovnosloiujednuknjiguknjigukoju Ti,dragiitaoe,upravoita.Dokazjetodanarodniherojiidaljeive.Nesamousrcima svojihsuboraca,(naalostsveihjemanje),nesamousuvremenicimanjihovogslavnogvoe, drugaJosipaBrozaTita,veiusrcimaljudikojisuserodiliposlijetogtraginog04.05.1980. godine. Istina,ovaknjiganijenastalaprouavanjemnjihovihbiografija,njihovihivotnihputeva.Ne. Onajeponovnonapisana.TojezapravokopijaknjigeNarodniherojiJugoslavije,grupe autoraizdavne1982.godine.Mi,lanoviradnegrupeDrutvoSlobodnaJugoslavija, smatralismodaseljudikojisutakohrabrokrenuliuborbuprotivdalekojaegokupatora,kao iprotivdomaihizdajnika,morajuspasitiodzaborava.Naanajnovijapovijestjepokazalada sedobrestvaribrzozaboravljaju.Stogaihtrebauvijekiznovavraatinavalovesvijestii uvijekiznovaponavljati.Trebasepodsjeatinasveherojskebitke,nasvetegobekrozkojesu proli.Nesmijeihsenikadazaboraviti. Onisuiliuratzatotosuvjerovali,uto,dajeonotoradejedinoispravno.Ilisuurat,jer suhtjelipomoiuoslobaanjunarodaodkapitalistikogjarma.Ilisuuratzatotosusvojoj djecihtjeliosiguratijedandrugaijiivot,ivotpunsmijeha,veselja,ivotneoptereen mrnjom ivotdostojanovjeka.Jerovjeknijeroendabibiorob.Ne!Onjeroendabi bioslobodan,dabimogaouivatisveljepoteteslobode. NarodniherojiSFRJsusvojimradom,svojimdjelom,anekiisvojimivotompridonijelida senateritorijuSocijalistikeFederativneRepublikeJugoslavije50godinaivjeloumiru,u ljubavi,ivjeloseivotomslobodnogovjeka.Aslobodasenedobija,onasemorastvoriti.U praviluborbom. NekaimjevjenaslavaiHVALA! Otilisuuumu,auliupovijest.

ZlatkoStojkovi,dipl.ing.

3

Josip Broz TitoJosipBrozrodioseumalomseluKumrovcunaSutli,unajzapadnijemdijeluHrvatskog zagorja7.maja1892.godinekaosedmoodpetnaesterodjeceroditeljaFranjeiMarijeBroz, roeneJaverek.Mali"nesporazum"okotogabiografskogpodatka,sobziromdaseTitov roendanslavinadan25.maja,objasnilisunjegovibiografiinjenicomdajeJosipBrozza vrijemesvogadugogodinjegrevolucionarnogradabioprisiljendasesluilanimpapirimai dokumentima,pajetakoiujednomvojnikomdokumentuaustrougarskevojskezabiljeeno dajeroen25.maja.Aupravonatajdan(25.V1944.)izvrenjeidesantnaDrvar. Roendanjeostao,panisamTitonijeeliodasetajdatummijenjakadgajenarodve prihvatio.SinocaHrvataimajkeSlovenke,JosipBroznijeosjeaonikakvihnelagodazbogte okolnosti,jerizmeudvijesusjednezemljenijebiloantagonizmaninetrpeljivosti.JosipBroz jemnogedanedjetinjstvaproveokoddjedaMartinaprekoSutle,tenauioodlinoslovenski, zbogegajeimaopotekoakadajepoaouhrvatskuosnovnukolu. KadaserodioJosipBroz,ivotukumrovakojdolinijebioteakinaporan,oskudani jednolian.Iakojekmetstvoodavnobiloukinuto,seljatvosupritiskalitekinameti,porezii opaoskudica,jersuimposjedibilimali,rasparani,azemljaslabekvalitete.Godina1903.i 1904.bilesuveomaburneutimkrajevima,uznakuopegnarodnogpokretaprotiv madarizacijesjednestrane,iuznakupobunesiromanihseljakaprotivsvihvrsta eksploatacijesdrugestrane. OsnovnukoluJosipBrozjepohaaouKumrovcuod1900.do1905.Posvretkuosnovne koleJosipBrozje,zbogtekogstanjauobitelji,moraoodloitisvojodlazaknazanat,paje nekovrijememoraoraditikodsvogujakauSloveniji.Nakontogajeradioujednojsisakoj kantini.Godine1907.jepostaoegrtmehaniarskeradioniceuSisku.Pozavretkuegrtske kole1910.prviputstieuZagrebgdjepostajelanSocijaldemokratskestrankeHrvatskei Slavonijeiuestvujeuradnikimdemonstracijama. Nakon"izleta"uTrst,gdjenijenaaoposao,vraaseuZagrebgdje1911.sudjelujeuvelikim demonstracijama.NakontogajeradiouKamnikuuSloveniji,enkovuuekoj,u Mnchenu,utvorniciautomobila"Benz"uMannheimu,uNjemakomRuhru,Beu,Bekom NovomMjestugdjejeradioutvorniciautomobila"Daimler"kaoprobnivoza.Nauioje njemakiiekijezik,usavriosvojiizuionovezanate. Godine1913.odlaziuvojsku.Poetkomprvogsvjetskograta1914.shvatiojedatonije njegovratidanemazatadaratuje,pajeutouvjeravaoisvojedrugoveukasarni.Odveden jeuPetrovaradinskutvravuitujeproveonekovrijeme,alinijeosuennegojeposlanna frontuuGalicijupazatimnaKarpate. Nafrontijebiodo25.maja1915.kadajeranjenizarobljen.Uruskojbolniciprovoditrinaest mjesecigdjemnogoitaiuiruski jezik.Nakonizljeenja,Titojekaozarobljenikposlanna raduseloKalasijevo.Poredposlanalazivremenazaitanjeaurazgovorimasaseljacimasve seeespominjeimeLenjin. Krajem1916.premjetenjeuKungurgdjeradinaodravanjueljeznikepruge.Ujunu 1917.naputaKunguriodlaziuPetrogradgdjesudjelujeudemonstracijama.Zatimbjeiu Finsku.TamojeuhapeniposlanuzatvoruPetropavlovskojtvravi,izkojejetransportiran natraguKungur.IztransportajepobjegaoidospiouOmsk,gdjese,poslijepobjede oktobarskerevolucije,prijaviouodredCrveneinternacionalnegarde.Naproljee1918. zatraiojedabudeprimljenuRuskukomunistikupartiju(boljevika).Uljetoistegodine umaknuojepredKolakovomvojskommeuKirgize,gdjejeradiokaostrojarujednome

4

mlinu.PopovratkuboljevikauOmskvratioseutajgraditamopostaolanjugoslavenske sekcijeRuskekomunistikepartije. Ujesen1920.vraaseuZagrebgdjestupauredoveKomunistikepartijeJugoslavije.Iste godinepartijajezabranjena.Kada1921.ostajebezposlazapoljavaseumlinuumjestu VelikomTrojstvugdjejesasvojomsuprugomiviodokasnogproljea1925.godine.Tumu serodilotrojedjece.PrvodijeteumrlomujeuZagrebu,auTrojstvusumusahranjenisini Hinko,kojijeumroosamdananakonroenjakerkiceZlatice,ijiseivotugasionakon17 mjeseci.GodinudanaprijenegotonaputaVelikoTrojstvo,roenjesinarko,kojijejedini ostaoivodetvoronjegovedjeceizprvogbraka. NaputamlinuVelikomTrojstvuiukasnoproljee1925.godinedolaziuZagreb.Po partijskimzadacimaodlaziuKraljevicu,BeogradiuSmederevskuPalanku.Uaprilu1927. opetsevraauZagreb.OdsudauOgulinuosuenjenasedammjesecirobije,uvjetnona etirimjeseca,zbogkomunistikepropagande.NakonizlaskaizzatvoraTitoujedinjuje Partijukojajebilapodijeljenanarazliitfrakcije. Kadasuujunu1928.godineorganizovanedemonstracije,naletkukojimseradnicipozivaju nademonstracijestajaojepotpisJosipaBroza.Velikapotjerapolicijeraspisanaje20.juna 1928.Uhapenje4.augusta1928.iosuennapetgodinarobije.Poetkom1929.dovedenje naizdravanjekazneuLepoglavu.GodinudanaposlijenjegauLepoglavudolaziMoa Pijade,tadastariiiskusnikomunist.Njihdvojicasupoelizajednoraditinaorganiziranju partijskihjedinicaukaznionici.IztogavremenasauvanjeijedanoddvaportretaTitatoih jeizradioMoaPijade,kojijeinaebiopoznatislikar. Poetkom1931.JosipBrozasuiznenadapremjestiliukaznionicuuMariboru,kojajebilana glasukaonajgorauJugoslaviji.Tujeizdraokaznualiipaknijeodmahputennaslobodu. OdvedenjeuOgulin,gdjejetrebaodaodleijotriipolmjesecaonekaznenakojujebio uvjetnoosuen.Tekpotkrajmarta1934.izlaziizzatvora,alimujeodreenodamoraboraviti urodnomKumrovcuidaiznjeganesmijenigdjeotii. VeuaprilutegodinenaputaKumroveciodlaziuSamobor.Postaojeilegalaciprviputse spominjeimeTito.PostojalojeviepriaotomekakojedobiotoimealijeJosipBroz kasnijevieputaobjanjavaodaganikakavposebnirazlognijepotakaodauzmetoime. Jednostavno,tojenarodnoime,kojenijeposebnorijetko.Preaviuilegalnost,Titoje nastaviojoveompartijskomaktivnou.UkljuenjeuPolitikibiroCKKPJ1934.godine. ZbogpartijskihzadatakapovremenoodlaziuPariziMoskvu. Krajem1937.godineJosipBrozTitopostajegeneralnisekretarCentralnogkomiteta KomunistikepartijeJugoslavije.PoslijetogajodvaputaodlaziuMoskvu1938.i1939. godine.FaizamseirioEvropom,HitleroveiMussolinijevearmijesunagranicama Jugoslavije,avladaCvetkoviMaeknevidiopasnostkojaseblii.Jedneodposljednjih veeriuoktobru1940.godineuDubravijeodranaPetazemaljskapartijskakonferencija.Na krajukonferencijeTitojerekao:"Drugovi,prednamasuodluujuidani.Naprijedsadau konanupobjedu!Iduukonferencijumoramoodratiuosloboenojzemljiiodtuinaiod kapitalista!" OkupacijaJugoslavijezateklagajeuZagrebu,odakleje,njegovominicijativom,upuen proglasCKKPJnarodimaJugoslavijeiradnomnaroduJugoslavije,ukojemuseistie odlunostPartijedauoslobodilakomratuustrajeuprvimredovima,ukojemuustajeprotiv potpaljivanjanacionalnemrnjeipozivaradnike,seljake,omladinu,graaneisverodoljube daseujedineuborbizanacionalnunezavisnost.

5

Udrugojpolovicimaja1941.godineTitoodlaziuBeogradodakleusmjeravapripremeza dizanjeustankaipoetakoslobodilakograta.PonapaduNjemakenaSSSR(22.juna) PolitbiroCKKPJjepodTitovimvodstvomocijeniodajenastupioodluantrenutakza poetakoruanogustankaprotivokupatorainjegovihdomaihpomagaa.Glavnitab NarodnooslobodilakihipartizanskihodredaJugoslavije(NOPOJ)formiranje27.juna,aTito jepostaovrhovnimkomandantomNOPOJ.Podnjegovimvodstvomdonesenajeodlukao dizanjusvenarodnogustanka. Beogradjenapustio16.oktobraiotiaonaosloboeni teritorijuzapadnojSrbiji,kamosu premjeteniiGNOPOJiCKKPJ.UStolicamaje26.i27.novembraodranosavjetovanje nacionalnihipokrajinskihpredstavnikanarodnooslobodilakogpokretaidonesenesmjernice zarazvojustankaioslobodilakeborbepodjedinstvenimvodstvomVrhovnogtabaNOPOJi glavnihtabovapozemljamaipokrajinamaJugoslavije.UoktobruistegodineTitosesastao uRavnojGorisDraomMihailoviemradidogovoraozajednikojborbiprotivokupatora, kojizbogstavaMihailoviazavravabezuspjeha. Uoktobruinovembru1941.godineTitojeuUicu,odakleusmjeravarazvitakustanka.U Rudom,uistonojBosni,22.decembra1941.osnivaPrvuproleterskubrigadu.Naosnovi uspjehapostignutihuustankuioslobodilakojborbiudrugojpolovici1942.izdajenaredbuo osnivanjuprvihdivizijaikorpusa,tojebiotemeljstvaranjaNarodnooslobodilakevojske Jugoslavije(NOVJ).NanjegovuinicijativuuBihause27.Novembra1942.sastaju predstavniciNOBizsvihkrajevaJugoslavijei formirajuAVNOJAntifaistikovijee narodnogosloboenjaJugoslavije.Godinudanaposlije,29.i30.novembra1943,uJajcuse sastajeAVNOJnasvojedrugozasjedanjeidonosipovijesneodlukeobuduemureenju JugoslavijekaofederativnedraveravnopravnihnarodainarodnostiJugoslavije. Titodobivanaslovmarala.NekovrijemerukovodioslobodilakomborbomizDrvara, odakle,poslijeneuspjelognjemakogdesanta,25.maja1944.godine,odlazinaVis,gdje razvijairokudjelatnostzameunarodnopriznanjenoveJugoslavije.Uaugustu1944.susree seuNapuljuspredsjednikombritanskevladeWinstonomChurchillom.Istodobnodoksebori zameunarodnopriznanjenovogastanjanatluJugoslavije,rukovodi,kaovrhovni komandant,operacijamaosloboenjazemlje,kojeusklaujesoperacijamasaveznikih vojski.Predveer23.oktobra1944.stieuosloboeniBeograd.Potvrujuiveizborene tekovine,Tito7.marta1945.godineformiravladuDemokratskeFederativneJugoslavije. NarodnooslobodilakaborbanarodaJugoslavijepobjednikijezavrena15.maja1945.Jou tokuborbe19.novembra1944.PredsjednitvoAVNOJadodijelilojeTitunazivnarodnog herojaJugoslavije.JosipBrozTitobiojejediniVrhovnikomandantudrugomsvjetskomratu kojijesvojeborcelinovodioubitku.RanjenjeubitcinaSutjesciujunu1943.godine. Godine1948.oduprosediktatuStaljina,odbacivinjegovuneprijateljskupolitikuprema tekovinamasocijalistikerevolucijeuJugoslavijiitekovinamaoslobodilakeborbe. Odbijanjemdasepokoritzv.RezolucijiInformativnogbiroakomunistikihiradnikihparija (Informbiro),kojajesadravalaagresivnupolitikuStaljinapremaJugoslaviji,Titoje,uime naelaravnopravnostinarodaikomunistikihpartijasvihzemalja,odbaciopolitiku meunarodnogahegemonizmaidiktatavelikesile.UNarodnojskuptiniFNRJ27.juna1950. podniojeobrazloenjeOsnovnogzakonaoupravljanjuradnimkolektivimaodstraneradnika, istaknuvistarosocijalistikogeslo"Tvorniceradnicima".PrviputjezaPredsjednika Republikeizabran14.januara1953. PoslijesmrtiStaljinauslijedilajenormalizacijaodnosasaSSSRpaje,zaposjetaHruova Jugoslaviji,ujunu1955,potpisanaBeogradskadeklaracija,kojomjeotvorenput

6

normalizacijiodnosaizmeudvijuzemalja,naosnovipriznanjanaelaravnopravnostimeu narodima,dravamaikomunistikimiradnikimpartijamasvihzemaljasvijeta. Titojeodranih1950ihgodinapasvedosvojesmrtirazviogolemumeunarodnudjelatnost, jedanjeodzaetnikaiglavnihakterapokretanesvrstanostiskojimsuseidentificiralemnoge novoosloboenezemljeusvijetu.AfirmirajuimeunarodnipoloajJugoslavije,miri suradnjumeunarodima,Titojeposjetiovieodsedamdesetzemaljasvijeta,nasvim kontinentima.ZagolemeitrajnezaslugekojejestekaozasvenarodeJugoslavijeizanjihovu dravnuzajednicutriputajeproglaavannarodnimherojem.Biojebiranzadoivotnog predsjednikaSKJ.Zaizvanredandoprinosvojnojznanostiipraksi,posebnozadoprinosi zaslugeuizgradnjiteorijeiprakseoslobodilakogrataTitoje1976.dobiodoktoratvojnih znanostiiumjetnosti.Proglaenjeipoasnimlanommnogihakademijaznanostii umjetnosti. NajedanaestomkongresuSKJposljednjemkojemujeprisustvovaoodraojegovoro snazi,uloziiperspektivamaJugoslavije,onjezinojvjernostipokretunesvrstanostiio odsudnojvanostibratstvaijedinstvanarodainarodnostiJugoslavijegovorkojije svojevrsnaoporukasvimbatinicimadravekojajestvorenapodnjegovimvodstvomikojoj jeostaotrajnimsimbolom:TitovaJugoslavija. 4.maja1980.u15.05satinaKlinikombolnikomcentruuLjubljaniumrojenajveisin naihnarodainarodnosti,predsjednikSocijalistikeFederativneRepublikeJugoslavije, predsjednikSavezaKomunista,VrhovniKomandantoruanihsnaga,MaralJugoslavijeJosip BrozTito.Pokopanje8.maja1980.uBeograduuKuicvijea.Nanjegovojsahranibiloje prisutno209delegacijaiz127dravasvijeta.Titovasahranabilajezvaninonajposjeeniji pogrebnekogdravnikauprolomstoljeu.

7

Narodni heroji Jugoslavije:AlbahariAbrahamaNisim ................................................................................................14 AntoniMateMilanVelebit............................................................................................16 AntunoviIgnjataRistaBaja ............................................................................................18 AntunoviJureIlija ..........................................................................................................20 AnuiAnteTadija ...........................................................................................................22 BaeMijeMaksimilijanMili ..........................................................................................23 BadelSlavkaMarijan .......................................................................................................25 BagatStipaVlado.............................................................................................................27 BakoviFranjeRajka.......................................................................................................29 BaltiNikoleMilutin ........................................................................................................30 BanOlga ..........................................................................................................................32 BaninaTomeAnte............................................................................................................33 BeliniBartolaMarko ......................................................................................................35 BiberStjepanaAntunTehek .............................................................................................37 BiliJovanaBooMarjan.................................................................................................39 BirtaLazeMojicaZec ......................................................................................................40 BikupMarijaPetarVeno.................................................................................................42 BjelogrliT.Kosta ...........................................................................................................44 BlagojeviJovanaVera ....................................................................................................45 BlagojeviMilanpanac ..................................................................................................47 DuanBojovi ..................................................................................................................48 BosniPereMilka ............................................................................................................50 BokoviIvaMilo ............................................................................................................51 BonjakRadovanaJefto....................................................................................................53 BubanjFranjeViktor ........................................................................................................55 BubiGostimiraDragan ...................................................................................................57 BudakKarlaDivko...........................................................................................................58 BudicinGieuseppePino....................................................................................................59 BuhaRadaBoko .............................................................................................................60 BulatPetraRade...............................................................................................................61 CarDragutinaNikolaCrni................................................................................................63 CarPetarZvrk ..................................................................................................................65 CvetkoVjeeslavFlores ...................................................................................................67 ajavecP.Rudi ................................................................................................................69 aviDraganaMarijanGrga ............................................................................................70 melikJankaJanko ..........................................................................................................72 olakoviMieRodoljubRoko ......................................................................................74 oloviStevan .................................................................................................................78 oloviVidakaSavo ........................................................................................................80 opelaStavraOrdan.........................................................................................................81 ukiVukaBogoljub......................................................................................................82 upiSavaedomirLjubo...............................................................................................84 voroArsenaMihajilo .....................................................................................................85 DakiBoidar...................................................................................................................87 DaniloviJoveUgljea .....................................................................................................89 DapeviJovanaPeko ......................................................................................................91 DebeljakStjepanaStjepanBil..........................................................................................94 DedeiStevanaBokoPop ...............................................................................................95 8

DelpinPetraRastislavZmago...........................................................................................97 Demonja Nikola................................................................................................................99 DimiTodoraNada ........................................................................................................101 DomanyJosipaRobert....................................................................................................103 DoenStevo ...................................................................................................................105 DragarRezka..................................................................................................................106 DugaliObrenaMomiloMomo ....................................................................................108 DugandiJakovaJaka .................................................................................................110 DugonjiIlijeRatomirRato............................................................................................111 DugoeviAndrejaVeljko..............................................................................................113 DujiTeodoraMilo.......................................................................................................115 DukiMilanaStevan ......................................................................................................116 DuliStipanauro .........................................................................................................118 DumboviKovaiKataMati......................................................................................120 DumiiPetraLjubo.......................................................................................................122 DurakuRedepaEmin ....................................................................................................123 DurbabaJovanaJoo ......................................................................................................125 DuiHajdar ....................................................................................................................127 apiNikoleuro..........................................................................................................129 erekStipe.....................................................................................................................131 ilasNikoleAleksaBeo ...............................................................................................132 okiPereDanilo..........................................................................................................133 onoviM.Branko ........................................................................................................134 uriNoviceelimireljo.............................................................................................136 EngelAleksandraEliasIlija,Andi...............................................................................137 EypperErnestaErnest.....................................................................................................139 FetahagiRamadanaAhmet...........................................................................................141 FiketGrgeMirko............................................................................................................142 FilipoviAvramaStjepan ...............................................................................................144 GaeaVasilj..................................................................................................................145 GajiMihajlaLjubivojeoka.........................................................................................147 GaliMarijanaJureVeliki..............................................................................................148 GaljerFranjeVilimio .................................................................................................150 GardaeviPetraRadovan ..............................................................................................152 GavranMileDuan.........................................................................................................153 GavriGavreVeselin.....................................................................................................155 GavrilovskiAlekseKiro .................................................................................................157 GeorgievMilanaPeroio.............................................................................................158 GerovacMileLjubica .....................................................................................................159 GigovAndonaStrahil .....................................................................................................160 GluhakIvo......................................................................................................................161 GredeljJankaJanko........................................................................................................162 GregoriPavle................................................................................................................163 HariJakovaIvan IlijaGromovnik ...............................................................................165 HoljevacSlaveVeeslav,Veco.......................................................................................167 HribernikLovreRudolfSvarun ......................................................................................168 HrovatFrancaan..........................................................................................................170 HumoSalihaAvdo .........................................................................................................172 IbrahimpaiHasanaMahmutMao ...............................................................................174 IliIvanaLjubo ..............................................................................................................176

9

IliRadojaMilanua,iaumadijski ........................................................................178 IliSimeMilan...............................................................................................................181 JaneiJankaVidaVilmaLuka ..................................................................................182 JaniVladoCapo............................................................................................................184 JankezureGrga ...........................................................................................................185 JankovGanetaBlagojaMueto.......................................................................................187 JerebRadaDuantefan ................................................................................................188 JerkoviDraganaDuan .................................................................................................189 JoniAntaAnte ..............................................................................................................190 JosifovskiVangelaJosifSvetarot ..................................................................................192 JovanoviLjubisavaSavaSirogojno...............................................................................193 JovanoviMilanaivoradikicapanac........................................................................194 JovanovskiIgneIlijaCvetan...........................................................................................196 JoviSlobodan ...............................................................................................................197 KapiiMilaJovo...........................................................................................................198 KaramandiStavreElpida ................................................................................................200 KarangelskiAngelaVasko..............................................................................................201 KaranoviMilanaNikola................................................................................................202 KardeljEdvardaEdvard,Bevc,Kritof...........................................................................203 KerinAlojzaMilkaPohorskaMilka...............................................................................210 KluzValentinaFranjo.....................................................................................................212 KljaiMirkaMilanka.....................................................................................................213 KljajiFilipFia.............................................................................................................214 KljajiIlijeMirkoStari...................................................................................................216 KljajiMarkaMilo........................................................................................................218 KneblMatijeFranjo........................................................................................................220 KneeviGavrilaRadovanTihi ......................................................................................222 KolmanJanozaAlojzMarok ..........................................................................................223 KomarAlojzaSlavko.....................................................................................................225 KomatinaAlekseMilo ..................................................................................................227 KonarDmitraMarkoBura ............................................................................................229 KonarGeceRade ..........................................................................................................231 KonarNikoleDragica ...................................................................................................234 KovaeviBlagojaSava .................................................................................................236 KovaeviBoidaraBrankoikaMornar .......................................................................240 KovaeviedomiraRadoslav .......................................................................................242 KovaeviGolubaMilo ................................................................................................244 KovaeviJeremijeVeljko .............................................................................................246 KovaeviMilauran....................................................................................................248 KovaeviNikoleMitarMujo ........................................................................................250 KovaeviObrenaRadovanMaksim ..............................................................................252 KovaeviPetraMirko ...................................................................................................253 KovaeviPetraVasilijeile .........................................................................................254 KovaeviPetraVojo .....................................................................................................256 KovaeviRadosavaVojinVojo ....................................................................................258 KovaeviSimeBoriaepan.......................................................................................259 KovaiIvanaIvanEfenka .............................................................................................261 KovaiLucijanaOskar..................................................................................................262 KovaiMartinaJoe .....................................................................................................264 KraigherAlojzaDuanJug .............................................................................................266

10

KrajaiIvanaIvanStevo ...............................................................................................268 KrajgerAlojzaBoris.......................................................................................................271 KraValentinaJosip .......................................................................................................273 KreaiIvanaOtmarKultura ..........................................................................................274 KreseFrancaFrancoban..............................................................................................276 KrkaMarkaIvan...........................................................................................................278 KroflinRudolf ................................................................................................................279 KrsmanoviBranko ........................................................................................................280 KrukaMarkaGojko ......................................................................................................282 KufrinIvanaMilka .........................................................................................................284 KujundioraMaksim...............................................................................................286 KupreaninNikoleMilan................................................................................................287 LabudoviJagoaMiloradLabud ...................................................................................289 LatinoviJoveTrivoGaronja .........................................................................................291 LaveviLuiNikoleIvan..........................................................................................292 LazareviSavaBoo ......................................................................................................294 LekoviMieVoja .........................................................................................................296 LekoviPetar..................................................................................................................298 LenacIvan......................................................................................................................300 LisakJankoPuka ..........................................................................................................301 LjekoviMaanaNikola...............................................................................................303 MacuraMilanaSlobodan Bondo..................................................................................304 MarinkoviJosipaIvanSlavko .......................................................................................306 MaslariPantelijeBoidar ..............................................................................................308 MasleaAleksandraVeselinVeso ..................................................................................310 MasliSalkaOmer .........................................................................................................312 MaeraFranaSergej .......................................................................................................314 MakoviNoviceJelica ..................................................................................................316 MakoviSekuleSavo....................................................................................................317 MedeJanezaPavlaKatarina ...........................................................................................318 MoraaSaveMilutin ......................................................................................................320 MorinMiheIvanCrni...................................................................................................323 MokriJanezaJoeCiril ...............................................................................................325 MrazoviCzofekStjepanaKarloGapar ........................................................................327 MrkociMarkaMarko.....................................................................................................329 MrkociFranjeSlavko .....................................................................................................331 MukerIvanaIvan ...........................................................................................................333 NaStjepanaKosta ........................................................................................................335 NemetVladimirBracoKozaranin .................................................................................338 NenadoviGavraDragomir ............................................................................................339 NikoliMihajlaGojko ....................................................................................................340 NjeiLazaraVid...........................................................................................................342 OrekoviJoseMarkoKrntija.........................................................................................345 PajiDaiVaseDuan................................................................................................347 PajiOiBartolaVinko ..............................................................................................348 PajiDavidaDavid .........................................................................................................350 PalikuaerifaIbe..........................................................................................................351 PalkovljeviMiloaBokoPinki ....................................................................................352 PanioraTodor..........................................................................................................354 PapHenrikaPavleilja ..................................................................................................355

11

PapiJovearko ............................................................................................................357 ParentaMiloaNenad.....................................................................................................359 PavloviMiloje ..............................................................................................................361 PavloviVeljkaRatkoiko ..........................................................................................363 PeneziSpasojaSlobodanKrcun ....................................................................................365 PeriMiloaVladimirValter........................................................................................367 PetroviPetraAdam,Gigac............................................................................................369 PijadeSamuilaMoaiaJanko ....................................................................................371 PilipoviureMilan ......................................................................................................374 PopoviAleksandraKoaPeraPosavski ........................................................................376 PopoviMomiloOzren .................................................................................................378 PopoviRadaJevrem .....................................................................................................380 PravicaRisteDragicaDraga ...........................................................................................382 PrimoracAntunaRudolf .................................................................................................386 PrincipJoveSlobodanSeljo............................................................................................388 RadiSvetozaraLepa .....................................................................................................390 RadosavljeviVeraNada................................................................................................392 RadovanoviMaksimaJovoJova..................................................................................393 RakovacJoakim .............................................................................................................394 RankoviMatejeAna ...................................................................................................396 RankoviMilivojaAleksandarMarko ............................................................................398 RaoviRadosavaMilija ................................................................................................401 RategoracAndrijeAnte.................................................................................................403 RoloviVladimirVlado..................................................................................................408 RozmanFrancaFrancStane............................................................................................410 RoancJoefaTine.........................................................................................................412 RudolfJankaJanko.........................................................................................................414 RukavinaIvanaAnte ......................................................................................................416 RukavinaIvanaIvan .......................................................................................................418 RukavinaPavlaIvanSio ...............................................................................................419 RunkoMiloaZvonkoPavle...........................................................................................420 RustanbegMilan.............................................................................................................422 RuikaIvanaJosip ........................................................................................................423 SabljakNikoleIvan ........................................................................................................424 SadikuRamizBaca.........................................................................................................425 SalihagiBeiraHimzo ..................................................................................................427 SemiJoetaStaneDaki.................................................................................................428 SpasiSaveMilan ..........................................................................................................430 StankoviRadojaVelizarVecaKoragin .......................................................................432 StanojloviSpireMiloradMia ......................................................................................434 StefanoviDimitrijaSvetislavea................................................................................435 StevoviVelimiraRodoljubRode...................................................................................437 StikoviMihajlaMiloslav...............................................................................................438 StojanoviIlijeBrankoKrvavi .......................................................................................439 StojanoviMaksimaMihajloPuljo .................................................................................440 StojanoviSimeMladen .................................................................................................441 StojanoviVukojaBoidarDreniki...............................................................................443 ariIveAnteRadepanac............................................................................................445 epanoviPetraJaftoajo............................................................................................447 egrtObrenaVlado ........................................................................................................449

12

entjurcFrancaLidija.....................................................................................................451 ercerIvanaLjubomirLjubo ..........................................................................................453 iblArminaIvan ............................................................................................................455 korpikJosipaVelimir ...................................................................................................457 olajaSimoSimela.........................................................................................................459 otiPalaPal ...................................................................................................................461 paljIvanaMilan ...........................................................................................................462 panoviureIlija .........................................................................................................463 panoviVaseTomica ...................................................................................................464 piljakDragutinaMika...................................................................................................465 tekoviPereLazo .........................................................................................................469 tokovacAntonaJovanoja ........................................................................................471 trokPavlaIzidorMrki.................................................................................................472 tuliMirko...................................................................................................................474 umenjakSlavkaSlobodanFeks....................................................................................476 umonjaDragomiraMilo..............................................................................................478 upicaRade...................................................................................................................480 upiBlagojaObren.......................................................................................................482 uranJoeJosip .............................................................................................................483 urbatIlijeBrankoBane.................................................................................................485 urkaloMirjanaDinko ...................................................................................................487 urlanMarkaGojko .......................................................................................................489 TuriIvanaIvanIztok...................................................................................................491 VajnerDuanaSlaviaia ............................................................................................493 VidekoviIvanPavel......................................................................................................495 VidoviIvanaMarijaAbesinka ......................................................................................496 VladuiuraBranko..................................................................................................498 VlahoviFranetaJosipJoa............................................................................................500 VlahoviMilinkaVelimirVeljko ...................................................................................502 VlajiivanaMilosav ....................................................................................................505 VujanoviSavaua ......................................................................................................506 VukmanoviNikoleSvetozarTempo.............................................................................507 VukmiroviNikoleBoroCrni.........................................................................................510 ZrenjaninivearkoUa...............................................................................................512 ZriliVladeura..........................................................................................................514 ZupeviMehmedaAsim ...............................................................................................516 ZvicerBlagoteJovanJovo..............................................................................................517

13

Albahari Abrahama NisimRoen je 28. januara 1916. godine u Tenju, Bosna i Hercegovina,utrgovakojporodici.Jouviimrazredima gimnazije, koju je zavrio u Sarajevu, doao je u dodir s napredno orijentiranomomladinomineposrednouestvuje u raznim njenim kulturnim, sportskim i politikim akcijama. Poslije zavretka kole radio je, kao privatni namjetenik, u Sarajevu, gdje je istovremeno nastavio i revolucionarnu aktivnost. Osobito se isticao u radu klasnog sindikalnog pokreta u Savezu privatnih namjetenika i u SBOTIu. lan KPJ postao je 1935, a sljedee godine osuen je na jednogodinju robiju koju je izdrao u Sarajevu, beogradskojGlavnjaiinaAdi Ciganliji. Poslije povratka s robije, 1937. godine, ponovo se ukljuuje u partijskopolitiki ivot, a u aprilu 1940. godine, poslije povratka s odsluenja vojnog roka, postao je lan Mjesnog komitetaKPJzaSarajevo.Kaopoznatipartijskiaktivistodvedenjeukoncentracionilogoru Ivanjicu, decembra 1940. godine, gdje je ostao sve do 29. marta 1941. godine. U vrijeme kapitulacijejugoslovenskevojskeNisimsenalaziouSarajevu,gdjejeorganizirao izvlaenjekomunistapalihuzarobljenikelogore. U periodu priprema ustanka Albahari je, kao lan Mjesnog komiteta, bio vrlo aktivan u organiziranju prikupljanja oruja i sanitetskog materijala, jaanju partijske organizacije u graduipoveanjunjenespremnostizaprihvaanjenovihzadataka. Kad je ustanak ve izbio, Nisim je radio na formiranju prvih partizanskih odreda u okolini Sarajeva. Bio je zamjenik komesara Semizovake ete i, prilikom organiziranja partizanskih odredanasektoruVareBreza,zarobljenjeuokoliniVarea.Dovedenjeuustakizatvoru Sarajevu. Poslije estokog muenja, pred samo strijeljanje, uspio je da zajedno s Isom Jovanoviem, sekretarom Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, Milutinom urakoviem i Vasom Miskinom pobjegne iz neprijateljskog zatvora i da se prebaci na osloboenuteritorijuRomanije.Kaoiskusanpartijskiradnik,odmahjepostavljenzasekretara OkrunogkomitetaKPJzaodred"Zvijezda",gdjesejednakoistakaoikaodobarboracikao organizatoripolitikimobilizatormasa.Utokuetverogodinjegrataproaojemnogeborbe i jedinice. Po pravilu se nalazio tamo gdje je nedostajalo iskusnih partijskih radnika. Bio je zamjenikpolitikogkomesaraeteibataljona6.istonobosanskebrigade,sekretarOkrunog komiteta KPJ za Romaniju, lan Oblasnog komiteta KPJ za istonu Bosnu, ef odjeljenja za zatitunarodazaoblastTreegkorpusa... Poslijezavretkaoruaneborbe,NisimAlbaharijeobavljaoraznovrsne,vrlosloeneposlove. Bio je izvjesno vrijeme predsjednik Saveza sindikata Sarajeva, lan CK KPJ za Bosnu i Hercegovinuodosnivakogkongresa1948.godine.VieoddesetgodinabiojeuCentralnom komitetu naelnik Uprave za kadrove CK, lan Izvrnog komiteta CK KPJ za Bosnu i Hercegovinu. U vie saziva biran je za poslanika Republike i Savezne skuptine. Bio je ministar rada, u Vladi SR Bosne i Hercegovine, sekretar Izvrnog vijea, sekretar Skuptine SR Bosne i Hercegovine, predsjednik Organizacionopolitikog vijea Skuptine SR Bosne i Hercegovine,ipredsjednikraznihkomisijaitijela. 14

NosilacjePartizanskespomenice1941,iviedrugihodlikovanja. Zavrio je Visoku kolu politikih nauka u Beogradu. Bio je lan je Savjeta federacije i lan GKiCKSKBiH. Ordennarodnogherojadodijeljenmuje27.novembra1953.godine.

15

Antoni Mate Milan VelebitRoenje2.oktobra1918.uGospiu,Hrvatska.Mladostje proveousiromanojradnikojporodiciuGospiu,gdjeje, pored osnovne kole, zavrio i etiri razreda gimnazije. Potozbogsiromatvanijemogaodanastavikolovanjeu gimnaziji, roditelji su ga uputili u podoficirsku kolu Jugoslovenske vojske, koju je s uspjehom zavrio. Posle toga slubovao je u Skoplju kao rukovodilac admi nistracije artiljerijske baterije. Tu je doao u dodir s naprednom omladinom i radnikim pokretom. Da bi onemoguioproganjanjekomunistakojisusluilivojskuu njegovoj bateriji, tajno je unitavao dokumenta koja je za njima slala policija iz njihovih mjesta stanovanja, A 1939. odbio je da sa svojim vodom puca udemonstrantekojisu na skopskim ulicama protestirali protiv okupacije Albanije od strane faistike Italije. Zbog toga je bio uhapen, i posle izlaska iz zatvora premjeten u Kraljevo. Tu se povezuje s naprednim radnicima iz Fabrikevagonaiukljuujeuradnjihovogsportskogdrutvaeljezniar". Prilikom kapitulacije Jugoslovenske vojske, aprila 1941. Nijemci su ga dva puta zarobljavali, ali je oba puta uspeo da pobjegne i vrati se u Kraljevo. im su poele pripreme za oruani ustanak,VelebitseopredjeljujezaoruanuborbuprotivokupatorapodirektiviPartije,odlazi na Go, gdje se pridruuje tamonjoj grupi partizana i uestvuje u prvim oruanim akcijama napodrujuKraljeva.Vetadajezapaenkaohrabariodluanborac. Meu mnogim borcima koji su se pred kraj 1941. povukli iz Srbije u Sandak, a zatim u Bosnu,biojeiVelebit.Kadjeformirana1.proleterskanarodnooslobodilakaudarnabrigada, 21. decembra 1941, postavljen je za komandira ete prateih orua, zatim je bio zamjenik komandanta4.kragujevakog,i komandant5.beogradskogbataljona. U svim velikim borbama koje je 1. proleterska brigada vodila na podruju Bosne, Herce govine i Crne Gore, Velebit je stalno ispoljavao hrabrost, a kao komandant smjelost, od lunost, vjetinu i upornost u komandiranju. Prilikom napada na Tesli, na Novu 1943. godinu, kad je uspeh bio doveden u pitanje, ponovo je, na elu bataljona, jurnuo u grad, zarobiotopove,azatimgaajuiizstreljakogstrojapomogaouzauzimanjuutvrenihzgrada i granatama iz topa unitio oklopni voz. Time je omoguio drugim jedinicama, koje su tada napadalenagrad,dagalakeosvojeidoudovelikogplijena.Unapadunaujicu,decembra 1943,biojeranjen. Uproljee1944.postavljenjezakomandanta1.brigade6.likeproleterskedivizije.Njomje uspjenokomandiraoutokuborbiimarevaodDrvaradoSrbije,zatimurazbijanjuetnikau Srbiji, osloboenju Valjeva i Beograda. Posle osloboenja Beograda, primio je dunost komandantaartiljerije6.likeproleterskedivizije,azatiminjeneartiljerijskebrigade,inatoj dunosti u meo je da se nade u pravo vrijeme i na pravom mjestu, da linim primjerom ohrabri i potakne na izvrenje zadatka. Tako je, krajem aprila 1945, kad su njemake snage protunapadom ugrozile artiljerijsku brigadu i pozadinu 6. like proleterske divizije, kod Kretelovca, uspjeno organizirao obranu pjeadijskim orujem, nanio velike gubitke Nijemcimaiodbionjihovnapad.

16

Posle osloboenja, zavrio je Viu vojnu akademiju u SSSRu i Viu vojnu akademiju JNA. Obavljao je visoke vojne dunosti u tabu korpusa, Armije i u Saveznom sekretarijatu za narodnu obranu. Penzioniran je kao generalpotpukovnik JNA. Nosilac je Partizanske spomenice1941.ivieratnihimirnodopskihodlikovanja. Narodnimherojemproglaenje20.decembra1951.godine.

17

Antunovi Ignjata Rista BajaRoen je 25. juna 1917. godine u selu Goli Ri, srez Leskovac, Srbija. Osnovnu kolu zavrio je u Bojniku, a gimnazijuuLeskovcu.StudiraojenaPravnomfakultetuu Beogradu. Jo kao gimnazijalac u Leskovcu priao je naprednom omladinskom pokretu, a kao studentaktivnoseukljuiou rad naprednog studentskog i radnikog pokreta i uestvovao u mnogim politikorevolucionarnim akcijama i trajkovima. Prije rata je bio predsjednik Udruenja studenata u Leskovcu. lan KPJ postao je marta 1940. godine. Iste godine postao je sekretar OK SKOJa i lan OKKPJzaleskovakiokrug.Zbogaktivnogrevolucionar nog rada u Leskovcu uhapen je i protjeran u rodno mjesto, bez prava na povratak u Leskovac. Ali, on se odmahvraa,isvedoodlaskauaprilskirat1941.godineuLeskovcuilegalnoiviiradikao lanOKKPJ.UtomperioduaktivnosebavioorganiziranjemPartijeiSKOJauleskovakom okrugu. Kao rezervni oficir jugoslovenske vojske uestvovao je, u aprilskom ratu 1941. godine, na frontukodStrumice.TamojezarobljeniodvedenuzarobljenikilogoruNjemaku.Prilikom vraanjazarobljenikaizNjemake,stakozvaneteritorijeBugarske,prijaviosezapovratak,i utokuprolaskatransportakrozJugoslavijukodNiajeiskoioizvozaipobjegao.Doaoje zatimuleskovakiokrug,istupiouJablanikipartizanskiodred. U toku NORa bio je jedan od rukovodilaca narodnooslobodilakog pokreta na jugu Srbije. Obavljao je razne dunosti: bio je zamjenik komesara 1. junomoravskog odreda i lan OK KPJ za leskovaki okrug. Potom je, po nalogu PK KPJ za Srbiju, poslat na teritoriju Crne TraveiVranja,itamojeizvjesnovrijemebiozamjenikkomesara2.junomoravskogodreda, azatim,odjeseni1943.godine,sekretarOKKPJzaokrugVranje.Natojdunostiostaodo poetka1944.godine,kadaseponovovraauleskovakiokrug,gdjejebiosekretarOKKPJ. Ubrzopostetoga,zbogsnanijegirenjaustankaistvaranjasveveegbrojabrigadaiodreda NOV na jugu Srbije, ukazalasepotrebazajedinstvenomvojnomoperativnomkomandomza cijeli jug Srbije. Tadajestvorenajunomoravskaoperativnazona,zaijegkomandantataba je postavljen Rista Antunovi. Poslije toga, kada je po naredbi Glavnog taba NOV i PO Srbije formirana 1, srpska divizija (odnosno 21. divizija), Antunovi je postao njen komandant. Poslije dolaska Pokrajinskog komiteta i Glavnog taba za Srbiju iz Bosne na jug Srbije, jula 1944. godine, Antunovi se vraa na dunostsekretaraOKKPJzaleskovakiokrug.Natoj dunosti ostaje sve do dolaska u Beograd, na rad u PK KPJ za Srbiju, u novembru 1944. godine. Poslije rata vrio je razne partijske i dravne funkcije: sekretar OK KPJ za niski okrug lan CKKPSrbijepostaojenaIkongresu1945.godinelanCKSKJugoslavijenaVIkongresu, 1952.godinelanIzvrnogkomkomitetaCKSKSrbije1948.godine,inatojfunkcijijebio svedo1965.godineodmarta1957,dofebruara1961.godinejesekretarGradskogkomiteta 18

SK za Beograd 1961. godine izabran je za organizacionog sekretara CK SK Srbije i na toj dunosti ostao je do 1965. godine, kada je rasporeen na rad u CK SK Jugoslavije, za predsjednikajedneodnjegovihKomisija. Pored partijskih, obavljao je i niz dravnih funkcija: u Srbiji je od 1946. godine bio na dunosti ministra trgovine, ministra poljoprivrede, predsjednika Savjeta za poljoprivredu i umarstvo.Poslijereorganizacijeorganadravneuprave,postaojelanIzvrnogveaSrbije. U federaciji je bio na dunosti predsjednika Zadrunog saveza Jugoslavije, lana Saveznog izvrnogvea,predsjednikaKomisijezaizboriimenovanjaSavezneskuptine. Odosloboenjajevieputabiranzarepublikogisaveznogposlanika. SadajelanSavjetafederacije.NosilacjePartizanskespomenice1941,Ordenajugoslovenske zastaveslentominizadrugihvisokihodlikovanja. Narodnimherojemproglaenje6.jula1953.godine.

19

Antunovi Jure IlijaRoen je 20. juna 1919. u Drveniku, kod Makarske, Hrvatska,usiromanojseljakojporodici.Dokjepohaao osnovnu kolu u Drveniku, pomagao je roditeljima u obradi zemlje. Kada je porastao, radio je i kao nadniar kod imunih seljaka i bavio se ribolovom. Rano se opredijelio za borbu koju je vodila Partija u Makarskom primorju. KapitulacijabiveJugoslavijezateklagajekaomornarana razarau Dubrovnik" u Boki Kotorskoj. Tada se vraa u Drvenik, pridruuje se organizatorima narodnooslobodilakog pokreta i uestvuje u pripremama ustanka. Kada je, u augustu 1941. godine, dobiopozivda stupiudomobranskuvojsku,pobjegaojeodkueipreao uilegalnost.Uskorosumusepridruiliidrugidezerteriiz Drvenika, s kojima prikuplja oruje i priprema oruanu borbu. U septembru je primljen u KPJ,aunovembruprisustvujesastankukomunistauBaini(kodPloa),nakomejeodlueno daseponeoruaniustanak.Januara1942.godineuestvovaojeurazoruanju,aufebruaru se pridruio blokovskim partizanima i uestvovao u svim borbama koje je vodila 1. junodalmatinska (Biokovska) eta protiv Talijana iustaa.Ubrzojepostaodesetariistakao seuborbamazaVrgorac,StaevicuiGrnenik.Kadaje,juna1942.godine,formiranbataljon ,,Josip Jurevi", Ilija je postavljen za zamjenika komesara ete. U borbama koje je vodio njegov bataljon protiv Talijana, 16. augusta do 2. septembra, ispoljio je hrabro dranje i umjeno rukovoenje etom. Pri formiranju 4. dalmatinske brigade, januara 1943. godine, postao je komandir ete, a u martu zamjenik komandanta, pa komandant 1. bataljona Blo kovskog odreda. S bataljonom je Ilija vodio teke borbe protiv ustaa u Imotskoj krajini i nanosio im gubitke. Za postignute uspjehe bataljon je proglaen udarnim. Pod njegovom komandom bataljon je, poetkom juna 1943. godine, napao Zagvozd u kome se branilo oko 150 ustaa. Posle dvosatne ogorene borbe ubijeno je 35, a zarobljeno 37 ustaa sa stoernikom.PoetkomaugustaformiranajeGrupaudarnihbataljonaDalmacije,pajeunjen sastavuaoibataljonIlijeAntunovia,Useptembru,Grupaudarnihbataljonajepreraslau3. dalmatinskubrigadu,ionsasvojimbataljonomuestvujeusvimborbamakoje vodibrigadau dolini Cetine, od Sinja do Knina. Posebno se istakao kod Vrlike, vodei borbu prsa u prsa protiv neprijatelja. U borbama za jako utvreno ustako uporite Bisko, uletio je u ustaki tab, i tukao sesnjimakundacima.PoslekapitulacijeItalije,njegovbataljonjeuaousastav 1. dalmatinske brigade i istakao se u borbama na srednjodalmatinskim otocima. U borbi na Koruliunitioje15,azarobio70njemakihvojnika.NaMljetujeubio90,azarobiovieod 100Nijemaca.Mnogobrojnisuuspjesi1.udarnogblokovskogbataljonakojejepostigaopod komandom Ilije Antunovia. Tokom NORa vie puta je ranjavan, ali je posle ozdravljenja uvijek uspijevao da se vrati u svoj bataljon, s kojim je pronosio slavu Biokovaca irom Dalmacije. U maju 1944. godine teko je ranjen u borbama na olti, pa je prebaen na lijeenje u Italiju. Posle povratka u zemlju, decembra 1944. godine, i pored velike elje da ponovo vodi svoj bataljon, nije uspeo, ve je postavljen za komandantagradaDubrovnika,a predkrajratazakomandantaDopunskebrigadeuTrogiru. Poslezavretkarata,svedo1956.godine,nalaziosenaodgovornimdunostimauJNA,kada je, kao teak ratni invalid, penzioniran u inu potpukovnika. Posle toga je diplomirao na PravnomfakultetuuZagrebu.Kaoaktivnidrutvenopolitikiradnik,1969.godinebiranjeza 20

narodnog zastupnika Republikog vijea Sabora Hrvatske, i tu funkciju obavljao je do1974. godine. NosilacjePartizanskespomenice1941.imnogihdrugihvisokihodlikovanja. Narodnimherojemproglaenje23.jula1952.

21

Anui Ante TadijaRoen je u selu Glavice, kotar Sinj, 1896. godine. Zemljoradnik. Pod neposrednim utjecajem revolucionarnih previranjana(talijanskomfrontu,Anuijeformiraosvoju politiku svijest i opredijelio se za revolucionarni radniki pokret. Poslije svretka rata i povratka kui stupio je, 1920. godine, u KPJ, i kao njen lan razvijao je revolucionarnu aktivnost na podruju Sinjske krajine na izborima za Konstituantu, 1920. godine, bio je poslaniki kandidat na listi KPJ za kotar Sinj. U Jugoslaviju poslije i prije estojanuarske diktature Anui se istie velikom energijomiupornimprovoenjempartijskelinijeuraduna selu.Zbogrevolucionarnograda,andarmerijagajestalno proganjala i 1926. godine je uhapen i podvrgnut zvjerskom muenju. Razbojnici, moete ubiti mene, ali odanost i vjeruuKPJinarodnikadneeteubiti",govorio je tada Anui. Poslije izlaska iz zatvora, iako iscrpljen, Anui je nastavio revolucionarnu djelatnost, lako u strogoj ilegalnosti, Anui je uspio da formira etiri partijske elije u Sinjskom kotaru. Bio je lan tadanjeg Pokrajinskog komiteta KPH za Dalmaciju. Godine 1938.izabranjezasekretaraprvogkotarskogkomitetaKPHSinj.Anuijebioinicijatorniza ekonomskih i politikih akcija, meu kojima trajka radnika u Tvornici cigle u Sinju, trajka radnikanamelioracijiSirijskogpolja,tojeomoguilodaseStrankaradnognarodaomasovi, politiki afirmira i da istupi samostalno na opinskim izborima 1940. godine, na kojima je njenalistadobilaveinuiuzelaopinuSinjusvojeruke.Aprilskirat1941.godinezatekaoga je u vojsci. On je odmah, im je monarhistika Jugoslavija kapitulirala, poveo medu vojnicimaakcijuzaizvlaenjeiskrivanjeorujairatnespreme.PoslijedolaskauSinj,radina pripremama oruanog ustanka, sluei sevojnimiskustvom,steenimjouPrvomsvjetskom ratu, u kome je od obinog vojnika postao oficir. Organizator je prvihpartizanskihodredau Sinjskoj krajini. U ljeto 1941. godine, s grupom od 65 naoruanih partizanaboraca otiao je na Dinaru. Ve u prvim borbama protiv ustaa i Talijana Anui je pokazao veliku hrabrost kao borac i rukovodilac. U decembru iste godine je formirana Kamenjika eta, i on je postavljen za komesara. eta je izvrila niz uspjelih akcija i diverzija, medu kojima se posebno istiu napad na andarmerijsku stanicu u Panju 15. studenog, i napad na (talijansku motoriziran u kolonu kod sela ilaa (blizu Sinja), u kojoj je bilo vie od 1500 talijanskih vojnika.Anuijeprviotvoriomitraljeskuvatruikrenuoujuri.Slijedilisugaiostaliborci, Talijani su pretrpjeli osjetne gubitke. Poginula su 4 oficira, 2 podoficirai18vojnika,a13ih je zarobljeno. Osamnaestog sijenja 1942. godine talijanski vojnici krenuli su iz Vagnja ka selu Korita, ispod Kamenice. Anuieva eta ih je napala, ali u tojborbi,tekoranjen,pada imuruke.Iakojebioranjen,uzatvorusugazvjerskimuilii,poslijeosamdana,izvedenje pred okupatorski vojni sud. Osuen je na smrt i 26. sijenja 1942. godine strijeljan.USinju, namjestugdjejestrijeljan,podignutajespomenploa. Narodnimherojemproglaenje20.studenog1951.

22

Bae Mije Maksimilijan MiliRoen je 12. decembra 1914. u Pakotanima kod Zadra, Hrvatska. Jo kao uenik klasine gimnazije u Splitu pristupio je revolucionarnom radnikom pokretu i istakao se u mnogim politikim akcijama koje je organizirala Komunistika partija. U osamnaestoj godinipostaojelan KPJ. Zbog politike aktivnosti bio je pod prismotrom reima. Na Sveuilitu u Zagrebu, gdje je studirao filozofiju,godine1935.uhapsilisugai,naosnovuZakona ozatitidrave,osudilinagodinudanazatvora. Poslije izlaska iz zatvora Maks Bae nesmanjenom energijom nastavlja politiku aktivnost a 1936. godine, kada je planuo graanski rat u paniji, on medu prvim Jugoslavenima odlazi u pomo panskom narodu i republici. U paniji je ostao za sve vrijeme graanskog rata, istiui se na raznim bojitima u redovima internacionalnih brigada, hrabrou i sposobnou,kaoboracikaopolitikiradnik. Poslije graanskog rata, s ostalim pripadnicima internacionalnih brigada, preao je na teritorijuFrancuske.Biojeinterniranukoncentracionilogor,odakleje1940.godinepobjegao iilegalnoseprebaciouJugoslaviju. Dolaskom u Split, odmah se ukljuio u politiki rad. Po zadatku partije, organizira razne akcije uperene protiv reima, priprema lanove Partije i SKOJa za obranu zemlje. Aktivno radiuPokrajinskomkomitetuKPHzaDalmaciju. Poslije okupacije zemlje Bae je jedan od istaknutih organizatora narodnooslobodilakog pokreta i partizanskih jedinica u Dalmaciji. Za vrijeme formiranja prvog mosorskog partizanskogvoda,1941.godine,tekojeranjeniilegalnoupuenuSplitnalijeenje.imje ozdravio, ukljuio se u organiziranje partizanskih jedinica u Dalmaciji. U stvaranju partizanskihjedinicadolazilojedoizraajarevolucionarnoiskustvokojejeMaksBaestekao upredratnojrevolucionarnojborbi,naroitoupanskomgraanskomratu. Istaknuti je vojni rukovodilac. Kada je, aprila 1942. godine, formiran tab etvrte operativne zone NOV Hrvatske, Bae je postavljen za operativnog oficira taba, a u februaru 1943. godine za komandanta Grupe partizanskih odreda Dalmacije na toj dunosti ostaje do poetkaaugustaistegodine,kadajepreuzeodunostpolitikogkomesaraOperativnogtaba za Dalmaciju. Prilikom formiranja 8. dalmatinskog korpusa, 7. oktobra je preuzeo dunost naelnikataba,aujanuaru1944.godinekomandirasnagamaNOVJzaobranulukeVis. BaejejedanodpotpisnikaSporazumaopredajitalijanskedivizije,"Bergamo"uSplitu, 12. septembra 1943. godine. Kao predstavnik 8. korpusa, nekoliko puta je putovao u Italiju zbogdogovoraisuradnjesasaveznikimjedinicama. Rezervni je generalpukovnik JNA. Posle osloboenja obavljao je niz visokih dravnih dunosti: jedan je od rukovodilaca UDBe, ministar pomorstva u Saveznoj vladi, ambasador FNRJ u Japanu do 1954. godine, a od 1955. godine poslanik FNRJ u vedskoj. Na petom zasjedanju Generalne skuptine OUN lan je delegacije FNRJ. Bio je predsjednik odbora 23

Savezne narodne skuptine, potpredsjednik Sabora Hrvatske i dr. Izvjesno vrijeme bio je i lanCKKPH.Kasnijejeotiaoumirovinu. NosilacjePartizanskespomenice1941.iveegbrojavisokihodlikovanja. Narodnimherojemproglaenje24.jula1953.godine.

24

Badel Slavka MarijanRoenje3.srpnja1920.godineuKoprivnici,Hrvatska,u imunojtrgovakojporodici.NjegovotacSlavkoistricsu, u neposrednoj blizini Zagreba, u Sesvetama, osnovali tvornicualkoholnihpia.kolujeuiouZagrebu,aetvrti razred gimnazije i nii teajni ispit s uspjehom je poloio 1934/35.ugimnazijinaotokuKrku. Poslije toga se upisao u Trgovaku akademiju u Zagrebu. Tuseopredijeliozaidejenaprednogomladinskogpokreta. No, i pored kolovanja, bio je prisno vezan s mladim radnicima u oevoj i strievoj tvornici. S njima je drugovao, pokuavao im osigurati bolji poloaj, pa je 1939. godine bio i organizator, inicijator namjeravanog trajka. Okupio je te radnike i oko Narodne pomoi, a jedna od njegovih znaajnijih akcija bilo je skupljanje i za preivjele interbrigadiste iz Jugoslavije, koji su se, poslije zavrenog rata u paniji, nalazili u francuskimkoncentracionimlogorima. U takvom angamanu zatekla je mladog Marijana i kapitulacija zemlje poslije aprilskog rata. Medu prvima se ukljuio, na poziv Komunistike partije, u akcije na skupljanju oruja, a zatim i na okupljanju boraca protiv okupatora i njihovih pomagaa. Bio je veza boraca Zagrebakosesvetskog odreda koji jeosnovanusrpnju1941.godine,uumiDivljai,na cesti DubravaSesvete i zagrebake partijske organizacije. Tada je postao i lan i legalne Komunistike partije Hrvatske. esto je odlazio u Zagreb, izvravajui razne partijske zadatke na tom poslu bio je nekoliko puta uhapen. Uvijek ga je iz ustakog zatvora spaavalobogatstvonjegoveobitelji,kojajeuspjelapotkupitiustakeoficire. Uprosincu1941.godineodlazinaraduHrvatskoprimorjeodatleuzimu1942.godinestie u Gorski kotar, gdje postaje partizanski borac ukljuuje se u partizanski odred. Od tada Marijan Badel je neprestano u bitkama s neprijateljem, ali djeluje i politikimeduborcima,u prvomredumedumladima. Ulistopadu1942.postajeborac13.proleterskebrigade,kojajenosilaslavnoimebrigada "Rade Konar". Tu se, medu drugim borcima, istakao kao odlian pukomitraljezac kao aktivan skojevac, ubrzo postaje rukovodilac SKOJa u jednom od bataljona te brigade. Nije bio dugo u Gorskom kotaru: zbog bolesti je upuen u Komandu umberakopokupskog podruja,ukrajkojijedobropoznavao. Naovompodruju,Badeljedaosvenajboljetojeimao:radiojekaopolitikiradnik,borio se kao i ostali borci, bio je rukovodilac kojeg su cijenili i suborci i narod tog kraja. Bio je najprije politiki komesar Turopoljskoposavskog odreda, a zatim i komesar Operativnog taba za umberak i Pokupje. Kao politiki komesar, Badel je uvijek medu borcima, u bitkamaiupredahuokraja,pokazujevelikorazumijevanjeibriguzadruga,suborca. Organizira i razne vojnike akcije jedna od takvih bilo je i razoruavanje cijele satnije domobranauseluSopnici.

25

Kadje,usijenju1944.godine,ponareenjutabaumberakoposavskogsektora,formirana brigada "Franjo Ogulinac Seljo", po slavnom panskom borcu i partizanskom rukovodiocu, Marijan Badel postao je njezin politiki komesar. I na tom se zadatku isticao: zajedno sa svojimsuborcimasudjelovaojeunapadimananeprijateljskauporitaGoliBregiBrezovica. Istakao se i u okraju, koji je za njega bio posljednji, kad je njegova brigada vodila bitke na sektoru Pljeivice i poslije toga proglaena udarnom. Poginuo je kao pravi heroj, narodni borac,kodselaSvetaJana,22.lipnja1944.godine. Narodnimherojemproglaenje6.srpnja1944.godine.

26

Bagat Stipa VladoRoenje22.oktobra1915.uSplitu,Hrvatska.ivotVlada Bagata bio je ispunjen neprekidnom revolucionarnom djelatnou, dosljednom borbom za ideale radnikog pokreta. Jo kao mladi: bio je poznat u radu naprednih omladinskih organizacija i u radnikim redovima kao organizator mnogih trajkova i demonstracija u Splitu. Zbog politikeaktivnostistalnojebioproganjan.Togaje jo vise uvjerilo u potrebu nepomirljive borbe za istinu i bolji drutveni poredak. U lanstvo KPJ primljen je 1939, godine neposredno pred rat, 1940. godine, policija ga hapsi, zajedno s grupom Spliana, i sprovodi na robiju u Lepoglavu. Zlostavljan i muen, bio je i fiziki veoma iscrpljen. Posle kapitulacije Jugoslavije uprava logora ga puta, mislei da e, zbog malaksalosti i iznurenosti, uskoro umrijeti. Meutim,naslobodiVladodobivanovu energiju i nastavlja politiki rad. Organizira i formira nove partijske organizacije. Angaira drugovenaprikupljanjuorujaimunicijeivripripremezaoruaniustanak.Sprvomgrupom boraca u ljeto 1941. godine odlazi na Dinaru. Borio se u Cincarskom partizanskom odredu bataljonu"VojinZirojevi",ukojemje,juna 1942. godine, postavljen za komesara. Sluio je kao primjer dobrog borca i iskrenog komunista u svim borbama u kojima je uestvovao. U toku etvrte neprijateljske ofanzive, februara 1943. godine, kada je 9. dalmatinska divizija napustila Dalmaciju i krenula prema Hercegovini i Crnoj Gori, Bagat je postavljen za komesara novoformiranog taba Grupe partizanskih odreda Dalmacije. S ostalim rukovodiocima taba odigrao je znaajnu ulogu u ponovnom formiranju partizanskih jedinica, jer je, posle odlaska 9, divizije, ostalo u Dalmaciji svega oko 700 boraca. Njihov broj je neprekidno rastao, a svojim aktivnim djelovanjimapartizanskejedinicesunanosileneprijateljuvelikegubitkenakopnuimoru. Poslije kapitulacije Italije, septembra 1943. godine, gotovo cjela dalmatinska obala bila je osloboena. im se ukazala mogunost za stvaranje mornarikih jedinica, Bagat u oktobru 1943.godineuestvujeuformiranjuetvrtogpomorskoobalskogsektora.Izvjesnovrijemeje obavljao dunost komesara, ali je ubrzo postavljen za partijskog rukovodioca Sektora. Po potrebi, u aprilu 1944. godine, postavljen je za partijskog rukovodioca Drugog pomorsko obalskog sektora. Kada su jake njemake snage poduzele operacije zbog zauzimanja dalmatinske obale i ostrva, neke partizanske jedinice su bile primorane da se prebace na ostrvaoltu,HvariVis.UtojsituacijidolazidoizraajaBagatovaneustraivostiodvanost kao rukovodioca i borca. Svojim brodovima on prebacuje borce 1. i 13.dalmatinskebrigade naVis.Dokrajagodine,podnjegovimrukovodstvomprebaenojedesetinetisuazbjegovai ranjenikauItaliju.Kaouzorankomunist,neobinohrabarboracirukovodilac,biojecijenjen meu svojim borcima. Uivao je povjerenje i veliku popularnost, jer se na svakom mjestu isticaolinimprimjerom. U maju 1944. godine upuen je na ostrvu Krk da pomogne u organiziranju i uvrivanju tamonje partizanske jedinice. U povratku za Dugi otok,uzoru1.juna,pristaojesamcem na Olib, ne znajui da su se Nijemci te noi iskrcali na ostrvu. U luci su ga, iz zasjede, doekali njemaki vojnici, otvorili vatru na njegov brod i posadu, koja se sastojala od jo tri mornara. Prvim neprijateljskim rafalima posada je bila pobijena. Videi neizbjenu smrt, 27

hrabro i prkosno Bagat se borio do posljednjeg metka. Pogoen rafalom u prsa, pao je na palubuidaljedajuiotpor,svedoknijeizdahnuo. Narodnimherojemproglaenje10.septembra1948.godine.

28

Bakovi Franje RajkaRoena je 23. rujna 1920. u Oruru, u Boliviji. Gimnaziju jeuilauZagrebu.Vekaosrednjokolacnalaseukrugu naprednih omladinaca, koji su uoi rata, uz pomo revolucionarnih studenata, osnivali ilegalne kruoke i skojevske elije u zagrebakim srednjim kolama. Prokuanananizuzadataka,1938.primljenajeuSKOJ. kolske 1938/39. godine upisala se na Filozofski fakultet Zagrebakog sveuilita, i kao organizirani revolucionar s lakoom se disciplinirala u novoj revolucionarnoj sredini. Zapaenajeposavjesnostiuizvravanjuzadataka,aliipo organizatorskim sposobnostima. Zbog toga su joj povjeravane najodgovornije dunosti. Naroito se aktivirala u pripremama za izbore 1939. Cijela njezina obitelj (sestra Zdenka, braa i majka) bila je aktivna u svimorganizacijamaklasnogradnikogpokretaodSKOJaiKPJdoURSSJainaprednog enskog i studentskog pokreta. Bila je poznata svim zagrebakim komunistima. Njihov stan postao je stjecite revolucionarne omladine, radnika i intelektualaca. U njemu su se odrali mnogi sastanci, a od 1939, kada je obitelj kupila trafiku u Nikolievoj ulici, istoj je svrsi sluila i trafika. Ta trafika snabdijevala je materijalom i Tehniku Centralnog komiteta KomunistikepartijeHrvatske,ukojojje,uzpomoRajke,radioinjezinbratJerko,tadave lan KPJ. Rajka je bila omiljena meu studentima Zagrebakog sveuilita, ali nije ostala nepoznatanipoliciji. Poslije okupacije zemlje, kompromitirana na Sveuilitu, morala se privremeno skloniti na Bra.No,itujojnjezinrevolucionarniduhnedozvoljavadamiruje.Povezujesespartijskom organizacijomineumornoradinapripremamazadizanjeustanka. Ujesen1941,RajkasevraauZagreb,gdjeseopetukljuujeupartijskirad.Djelujeilegalno, zajedno sa svojom sestrom Zdenkom.U njihovom stanu je skladite partijskog materijala i zabranjene literature nekadanje knjiare Kultura". Tu su bili spiskovi pretplatnika te knjiare,mainezaumnoavanje...TrafikajesadajavkaCentralnogkomitetaKPHrvatske,i jedan od najvanijih zagrebakih partijskih punktova. Rajka obavlja kurirsku slubu, putujui do Beograda i drugih gradova, a ujedno seangairaiuakcijamaudarnihomladinskihgrupa. UpoznatojakcijipaljenjastadionauZagrebubilajeiRajka. Nou,20.prosinca1941,ustanobiteljiBakoviupalisuagentiUNSa,izvrilipremetainui uhapsili Zdenku, Rajku i brata Mladena. Obje sestre su podvrgnute torturama. Nou su muene,danjusuodvoeneutrafikudasepohapseilegalcikojibidolinajavkuali uzalud.Nitisukogaprokazaleutrafici,nitisupolicijirekleijednurije.Rajkaje24.prosinca prevezena u bolnicu u Vinogradskoj ulici, a Zdenka je sutradan, vidjevi da nema sestre, iskoristila moment nepanje svojih uvara, otrgnula se od agenata i bacila s etvrtog kata istranog zatvora UNSa u Zvonimirovoj ulici. Rajka je umrla od posljedica muenja, 29. prosinca1941. Narodnimherojemproglaenaje24.srpnja1953.godine.

29

Balti Nikole MilutinRoen je 2. decembra 1920. godine u Donjem Selitu, Glina, Hrvatska. Potjee iz siromane seljake porodice. Osnovnu kolu je zavrio u svom selu, a dva razreda gimnazije u Glini. U Zagrebu je uio mainobravarski zanat. Poslije zavrene kole, radi u Zagrebu, a izvjesno vrijeme i u Karlovcu. Jo za uenja zanata, Balti se upoznao s naprednim omladinskim i radnikim pokretom, ukojemaktivnoradiod1936.PosebnojeaktivanuURS u, u podrunici metalaca. Kao zapaeni omladinac u radnikompokretuZagreba,primljenje1938.uSKOJ.On je jedan od organizatora trajkova, demonstracija i raznih drugih politikih akcija koje je pokretala i vodila KPJ, iji jelanipostao,juna1940.Istegodineizabranjeizalana MK SKOJa u Zagrebu. U prvomajskim antiratnim demonstracijama istie se rukovodilac SKOJa Balti. Zbognjegoveaktivnosti,policijagahapsiiproganjaizZagrebanatrigodine.Meutim,onse ubrzo vraa u grad, i ivi u njemu polulegalno, ne prekidajui rad u radnikom pokretu, do aprila1941.godine. Odmah poslije okupacije zemlje, po odluci CK KPH Milutin odlazi u rodni kraj, da na glinskom kotaru u novim uslovima pomogne radu partijskih organizacija. Kako su ustae i u ovom kraju poele da hapse i ubijaju komuniste i sve ostale napredne ljude, te masovno ubijajusrpskinarod,radkomunistabiojeizuzetnoteak.IskusniilegalacBaltipostaje,veu maju,lanKotarskogkomitetaKPKzaGlinu.Onsvakogdanaodlaziuselauzpomoostalih komunista, upozorava ljude da ne vjeruju ustakoj vlasti,dauvajuorujeipripremajuseza ustanak.MilutinodravastalnevezesOKKPHuKarlovcu.PredstavnikjeKKKPHGlinana Okrunom partijskom savjetovanju predstavnika kotarskih komiteta KPH Vojnia, Vrginmosta i Gline, 19. i 20. jula 1941, u umi Abez kraj Vrginmosta, gdje je, uz prisustvo sekretaraCKKPHRadaKonarailanaCKKPJJosipaKraa,donesenaodlukaopodizanju ustanka na Baniji i Kordunu. Tu odluku sutradan prenose on i Ranko Miti predstavnicima komunista KK KPH Glina, okupljenim u umi arkovac, nedaleko od Gornjeg Selita. Tada je i donijeta odluka da oruane akcije u Baniji ponu 23. jula. Balti uestvuje i u organiziranjuprvihpartizanskihjedinicauBaniji.Onradiinastvaranjuprvihorgananarodne vlasti, i u akcijama prvih banijskih partizana protiv ustaa, andara i domobrana, Milutin je davao primjer hrabrosti i portvovanosti. Ve na Prvoj konferenciji vojnopolitikih predstavnikaKordunaiBanije,19.i20.septembra1941,useluDodani,uPetrovojgori,on podnosiizvjetajorazvojuirezultatimaNOPanapodrujuPetogiestogrejona.Dvadeset treeg oktobra postaje lan OK KPHzaKarlovac,auprvojpolovinidecembraizabranjeza sekretara OK SKOJa za Karlovac. Milutin obilazi cijelo podruje Korduna i Banije, usmjeravaradskojevskihorganizacijaiuestvujeuborbamapartizanskihjedinica. U januaru 1942, rukovodi desetodnevnim partijskim kursevima, a poetkom februara, po odluci OK KPH za Karlovac, odlazi s Korduna u Drenicu, da pomogne drenikim komunistima. Obilazi nekoliko partijskih organizacija uGorskomkotaru,ipomaeMKKPH zaDrenicu.PonovosevraanaKordun,dabiveumartu,naDrugojokrunojkonferenciji KPHzaKarlovac,podnioizvjetajoraduskojevskeorganizacijeukarlovakomokrugu. DoprelaskanaraduPokrajinskikomitetSKOJazaHrvatsku,Baltirukovodiiskojevskom organizacijom na Baniji. Oktobra 1942, odlazi po zadatku u okupirani Zagreb, gdje je 30

rukovodilacPovjerenstvaPokrajinskogkomitetaSKOJazaHrvatsku.Tuuspjenoradiuvrlo tekimilegalnimuslovimasaskojevskomorganizacijomZagrebaisjeverneHrvatske. Godine 1943, Milutin je i lan Povjerenstva CK KPH za sjevernu Hrvatsku i Zagreb. Na dunosti sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJa za Hrvatsku neumorno radi na jaanju i irenjuskojevskihorganizacijadokrajarata. Poslije rata, Balti je sekretar Gradskog komiteta Narodne omladine Beograda, lan CK Narodne omladine Jugoslavije, ministar za rad vlade NRH, organizacioni sekretar Gradskog komitetaSKZagreb,lanIzvrnogvijeaSabora,dravnisekretarzarobniprometHrvatske, predsjednik Odbora za privredu i potpredsjednik Vijea Saveza sindikata Hrvatske, lan CK KPHiCKSKJ,lanPredsjednitvavijeaSavezasindikataJugoslavijeipredsjednikkomisije za drutvenoekonomske odnose, razvoj privrednogsistemaidugoronuekonomskupolitiku PredsjednitvaCKSKJ. NosilacjePartizanskespomenice1941idrugihvisokihodlikovanja. Narodnimherojemproglaenje29.novembra1953.godine.

31

Ban OlgaRoena je 29. juna 1926. u malom istarskom selu Zareju (Pazin). Nakon zavretka puke kole, nije zbog siromatva mogla nastaviti kolovanje, nego je pomagala ocu da obavlja krojake poslove. Otac joj jebionapredno orijentiran, pa je to prenosio i na Olgu. Narodnooslobodilaki pokret je poeo pomagati 1941, a kua njezina oca pretvorena je u partizansku bazu. Tu su se sabirala razna materijalna sredstva za NOP, odravali sastanci partijskih aktivista, odravala kurirska veza. U organiziranju i izvrenju tih poslova Olga je bila neumorna: ila je odjeu za partizane, vrila kurirsku slubu, prikupljala hranu i lijekove. Uskoro je primljena i za lana SKOJa. Njen put slijedile su mnoge istarske omladinke.Godine1943.odlaziuGorskikotariboriseu redovima primorskogoranskih jedinica. Pohaa politike kurseve,kakobisteklatovieznanja.Umaju1943.godinevratilaseurodnikrajipomagala organiziranjeomladineienauNOP.Zajednosasvojimocem,16.juna(lipnja)1943.godine primljena je u Partiju u partizanskoj vojnoj bazi kod sela Brgudca, pod Planikom. Meutim, mogla je raditi samo nekoliko mjeseci. Osmog oktobra 1943. njemaki faisti opkolili su njenurodnukuuiuhapsilijezajednosbratomiocem.Istogdanastrijeljalisunapazinskom grobljuOlguioca.BratasuodveliulogorDahau.Njenumajkutakoersuuhapsiliiodveliu logor.OiOlginojsmrtisauvanajeilegenda.Kadasujehtjelipomilovati,govoreijojdaje jo mlada i da se moe promijeniti, ona imje odgovorila: "Jedna mlada skojevka ne mijenja se nikad". List "Glas Istre" pisao je 3. XII 1943. | o njenoj pogibiji i pogibiji njenog oca: "Poli su da rade u Istri za Istru, za slobodu, za na narod, poli su u borbu, i sada ih vie nema. vapski faistiki razbojnici su ih strijeljali. Drug Ban i njegova ki dali su najveu rtvu,dalisuivotesvojezaIstru,zaslobodu,zasvojnarod". Proglaenajenarodnimherojem26.septembra1973.godine.

32

Banina Tome AnteRoen je 6. aprila 1915. na Velom Iu kod Zadra, Hrvatska,usiromanojradnikojporodici.UVelomIzuje zavrio est razreda osnovne kole. Potom odlazi u akovec na trogodinje izuavanje malerskog zanata. Go dine1932.zapoljavaseuZagrebu,zatimdo1936.radiu Splitu i ibeniku, kada odlazi na odsluenje vojnog roka. Kao mlad radnik, Banina se ve u akovcu zainteresirao za napredni radniki pokret. Kasnije radi u URS sindikatima u svim mjestima u kojima je bio zaposlen i uestvuje u mnogim akcijama. lan Komunistike partije Jugoslavije postaje 1939, a 1940. godine postaje sekretar kotarskog komiteta KPH Preko. Kapitulacija Kraljevine Jugoslavijezateklagajeuvojsci. AnteBaninajejedanodistaknutihorganizatoraustankana podrujuZadra.PonaloguOkrunogkomitetaKPHzasjevernuDalmaciju,onutovrijemeu Zadru organizira prvu partijsku eliju i postaje njen sekretar. Po partijskom zadatku je, 7, decembra1941.godine,poveogrupuod30boracasaIza,prekoZadraiibenika,iuspeoje da ih dovede uLiku.OvdjesujoranijebilestiglemanjegrupepartizanaizDalmacije,paje izvreno njihovo spajanje i formirana je Dalmatinska partizanska eta, koja je ula u sastav likogbataljona"MarkoOrekovi".Ovaetajeodigralavelikuuloguurazvijanjubratstvai jedinstvahrvatskogisrpskognarodauLici.Antejebiopolitikikomesaretesvedo7.maja 1942.godine,kadajeformiran1.proleterskibataljonNOPiDVHrvatske,aonpostaonjegov komandant. Ovaj bataljon istakao se u mnogim borbama na teritoriji Dalmacije, Like, Gorskog kotara,Kordunaiumberka.PosebnoseistakaouborbikodGolubia,maja1942. godine, gdje je Banina, iako teko ranjen, komandirao bataljonom. Takoer se istakao u borbama na umberku, oktobra iste godine. Tada je, iako ponovo teko ranjen, Banina nastavio da rukovodi bataljonom do proboja iz okruenja. Za ovaj uspeh Ante Banina i 1. proleterskibataljondobilisupohvaluGlavnogtabaHrvatske.Nadunostikomandantaovo ga bataljona ostao je do 4. novembra 1942. godine. Tada je bataljon uao u sastav novo formirane 13. brigade Josip Kra" (ubrzo preimenovana u 13. brigadu Rade Konar"). Banina je od G Hrvatske bio imenovan za komandanta ove brigade. Meutim, zbog teih posljedicanastalihoduzastopnihranjavanjadunostnijemogaodaobavlja,vejeupuen nalijeenje. Kada je 13. februara 1943. godine formirana 9. dalmatinska divizija NOVJ, Banina je postavljenzazamjenikakomandantaovejedinice. UetvrtojofanziviAntejeuestvovaousvimborbamakojejedivizijavodilaodImotskogpa sve do prelaska Neretve. Uz sve borbe, divizija je imala vidnu ulogu u prenoenju ranjenika preko Prenja, sve do Nevesinja. Posle ovih dogaaja Banina je imenovan zakomandanta16. banijske brigade brigadu je odvano vodio kroz sve okraje u petoj neprijateljskoj ofanzivi. Poslezavretkaofanzive(krajemjuna1943),postavljenjezakomandanta7.banijskebrigade. Po nareenju V Banina se iz istone Bosne (krajem augusta) vraa u Dalmaciju. Osmog septembra 1943. godine postavljen je za komandanta 9. (dalmatinske) divizije NOVJ. Ova divizija se borila pod njegovim rukovodstvom i istakla u neprestanim dvadesetodnevnim borbamakadaje.spreavalaprodornjemakihsnagauosloboeniSplit.Dokrajagodineova divizijaodbijaestenapadenjemakihiustakihsnagaizSinja,ImotskogiPosujakaDuvnu 33

i Livnu, vodi borbe kod Arana inaPeljecu.Od9.do17.decembrauestvujeunapaduna Livno. Uprvojpolovini1944.godine9.dalmatinskadivizijavodiotreborbesnjemakimi etnikim jedinicama kod Bosanskog Grahova, aposebnouvrijemedesantanaDrvarod25. majado6.juna. U decembru 1944. godine Banina je upuen na kolovanje u Sovjetski Savez 1944. i 1945. zavriojeVojnuakademiju"Voroilov". Od novembra 1945. godine nalazio se na visokim vojnim dunostima u JNA: komandant divizije, komandant Armije, komandant armijske oblasti. Takoer, u poslijeratnom periodu biojelanCKSKHrvatske,narodnizastupnikuSaboruHrvatskeinarodniposlanikuSavez nojskuptini.Biojelan,papotomsekretarOpunomostvaCKSKJzaJNA. GeneralpukovnikJNAAnteBaninaumrojeuBeogradu15.aprila1977.godine. Narodnimherojemproglaenje20.decembra1951.godine.

34

Belini Bartola MarkoRoen je 13. augusta 1911. u Jakovlju, Donja Stubica, Hrvatska. Sin zagorskih seljaka, Belini je u zaviaju upoznao samo siromatvo i teak rad. U zagrebakoj radnikoj sredini formirao se u istaknutog revolucionara, kojijeliniivotpodrediointeresimasvojeklaseinaroda. KaojedanaestogodinjidjeakdoaojeuZagrebnauenje krznarskog zanata, a tri godine kasnije ve je aktivan lan radnikih kulturnih i sportskih drutava. Od najranije mladosti pokazao je posebnu smionost za rad u klasnim radnikim sindikatima, i tom svom opredjeljenju za neposredan rad s masama, u bazama Pokreta, ostat e vjeranzacijelovrijemesvojerevolucionarnedjelatnosti. Kao nadaren i bistar mladi, sposoban organizator i sugovornik koji govori jezikom razumljivim radniku, Belini je bioomiljennaroitouradnikimetvrtima.Umiojedaneorganiziranibuntusmjeri revolucionarom cilju. Takvog rukovodioca, uvjerljivog tumaa politike linije i programa Komunistike partije Jugoslavije, zagrebaka partijska organizacija primila je u svoje redove kadseveoporavilaodudaracaestojanuarskediktature,ikadjeodlukamaIVkonferencije KPJ revolucionarni pokret radnike klase dobio vrstu platformu i iroki zamah upravo u njegovojproleterskojosnovici. BelinijeprimljenuKPJ5.decembra1934,a1935.sekretarjePetograjonskogkomiteta podruja najrevolucionarnije zagrebake etvrti, Trenjevke, koju su sami radnici prozvali "Crvenom republikom". U decembru 1935. on jesekretarMjesnogkomitetaKPHrvatskeza Zagreb. U neprekidnoj politikoj djelatnosti Belini je, poetkom 1936, uhapen, ali ga je, u oktobruistegodine,zbognedostatkadokaza,sudoslobodio.Od1937.djelujeuVaradinuu URSovim sindikatima, dravnih radnika, a od februara 1938. i kao lan Okrunog komiteta KPHrvatskezaVaradin. No,uzsveobavezeuZagrebu,ipotomuVaradinu,nezaboravljazaviaj.Organizira,1937. iprvupartijskuorganizacijuuOroslavju. Ta mnogostrana Belinieva politika djelatnost od svakodnevnih profesionalnih obaveza na pregovorima s poslodavcima i borbi za priznavanje i potpisivanje kolektivnih ugovora u pojedinim tvornicama, do ilegalne organizacije demonstracija ili trajkovanije mogla ostati nepoznata policiji. U augustu 1938. ponovo je uhapen, u novembru 1939. dobiva izgon iz Varadina,audecembruistegodineupuenjeuLepoglavu.Kadase(umartu1940)vratioiz Lepoglave, opet ulazi u URSSJ, kao profesionalni sindikalni funkcioner tu djeluje do rasputanjatihsindikata,odnosnodonjegovaponovnoghapenja,potkraj1940.godine.Bilo je to Belinievo posljednje hapenje. Ovaj je put u