municipalne obveznice na banjalučkoj berzi

www.blberza.com

Nebojša VukovićSektor za listing, edukaciju

i odnose sa javnošću

Istočna Ilidža, 14.05.2013.

Municipalne obveznice na Banjalučkoj berzi

www.blberza.com

Izjava

Mišljenja izražena u prezentaciji su mišljenja predavača, koja nisu nužno jednaka stavovima institucije koju predstavlja. Nijedna od prezentovanih informacija nije preporuka za kupovinu ili prodaju određene hartije od vrijednosti. Autor prezentacije ne odgovara za moguće greške koje su nastale u prezentaciji, ili za moguća pogrešna tumačenja informacija iz prezentacije.

Investiranje u HOV je rizično i svaki investitor sam snosi rizik za svoje investicione odluke.

www.blberza.com

„Ulaganje u znanje uvijek donosi najbolju kamatu“.

Bendžamin FrenklinAmerički autor, diplomata, pronalazač, fizičar, političar i štampar

(1706 – 1790)

www.blberza.com

Sadržaj prezentacije

Osnovni elementi obveznice

Zašto emitovati obveznice

Kako emitovati municipalne obveznice

Municipalne obveznice na Banjalučkoj berzi

Investiranje u municipalne obveznice

Zaključak

www.blberza.com

Pojam obveznice

Instrument duga – dužnička hartija od vrijednosti pomoću kojih emitent obveznice prikuplja sredstva koja je dužan da vrati u skladu sa elementima iz obveznice (nominalna kamatna stopa, rok dospjeća, glavnica)

višak sredstavakupovina obveznica

prikupljanje sredstavaprodaja obveznica

investitori – očekuju prinos emitenti – trebaju sredstva

emisija obveznica – primarno tržište

www.blberza.com


Nominalna vrijednost (glavnica)

- je iznos koju će emitent obveznice isplatiti vlasniku obveznice na dan dospijeća obveznice ili u više rata do dana dospijeća obveznice.

- Najčešće se izražava kao 1,10,100, 1.000 ili 10.000 novčanih jedinica

Obveznica Nominalna vrijednost

Emisiona cijena

Grad Banja Luka 100 KM 100 KM

Opština Laktaši 100 KM 100 KM

Opština Lopare 100 KM 100 KM

Republika Srpska - stara devizna štednja, ratna šteta

1 KM 1 KM

Cer a.d. Prnjavor 1.000 KM 1.000 KM

NLB Razvojne banka a.d. Banja Luka

100 KM od 84,5589 KMdo 85,6539 KM

Primjeri nominalnih vrijednosti obveznica u Republici Srpskoj

www.blberza.com

Osnovni elementi obvezniceKamatna (kuponska) stopa

- koristi se za određivanje iznosa kamate koju će vlasnik obveznice dobiti,

- iznos kamate se izračunava korišćenjem procentnog računa na preostali dio nominalne vrijednosti (glavnice) obveznice,

- ukoliko nije eksplicitno naznačeno kamatna stopa se odnosi na godišnju kamatnu stopu (p.a.),

- viša kamatna stopa vodi većem prinosu iz obveznice.

K - iznos kamateN - nominalna vrijednost obveznice r - kamatna (kuponska stopa)

100rNK

www.blberza.com


Rok dospijeća obveznice

- je rok do kojeg će vlasniku obveznice biti isplaćena nominalna vrijednost obveznice i kamate,

- obveznica prestaje da važi nakon isteka roka dospijeća,- rok dospijeća se utvrđuje prilikom emisije obveznice,- rok dospijeća se kreće od nekoliko dana do više desetina

godina (postoje obveznice emitovane sa rokom dosijeća od više stotina godina),

- obveznice sa dužim rokom dospijeća najčešće imaju veću stopu prinosa, ali postoje i izuzeci od ovog pravila.

www.blberza.com

Ročnost obveznicaKratkoročneobveznice

Srednjoročneobveznice

Dugoročneobveznice

Konsoli

Rok 1 godina 3, 5 ili 10 godina,po našem zakonu ne postoje

Preko 10 •bez roka dospijeća,•trajan novčani tok

Tržište Novca Kapitala Kapitala Kapitala

Primjer Trezorski zapisi Republike Srpske, (Treasury Bills)

•Opština Laktaši,•Grad Banja Luka,•RS- stara devizna štednja (5 godina)•NLB Razvojna banka ,•Balkan investment banka...

•Republika Srpska – obaveze prema dobavljačima (15 godina)•RS ratna šteta (15 godina)•Željeznice "West Shore Railroad (400 godina)

•Emitovani u Velikoj Britaniji u 18. i 19. vijeku

www.blberza.com

Razlika između prinosa na dugoročne i kratkoročne obveznice

Izvor:Bodie, Kane i Marcus, 2006

www.blberza.com

Otplatni plan obvezniceZa pravljanje otplatnog plana obveznice koriste se osnovni elementi obveznice: Kamatna stopa; Nominalna vrijednost; Rok dospijeća; Periodika isplate kamate i glavnice.

Primjer: prva emisija obveznica opštine Laktaši (LKSD-O-A); Nominalna vrijednost 100 KM; Kamatna stopa 5,75 % godišnje na ostatak glavnice; Rok dospijeća 6 godina od datuma emisije; Datum emisije 23.06.2008. Anuitetna obveznica, polugodišnja isplata glavnice (10%)

i kamate:

www.blberza.com

Otplatni plan – obveznice Opštine LaktašiBroj

kupona(1)

Datum kupona

(2)

Kupon poobveznici

(3)

Kamata poobvezniciKM(4)

Prestali dio nominalne vrijednosti

KM(5)

0 23.6.2008. 0 0,00 100,001 23.12.2008. 10 2,875 92,875

2 23.6.2009. 10 2,6701563 85,5451563

3 23.12.2009. 10 2,4594232 78,0045795

4 23.6.2010. 10 2,2426317 70,2472112

5 23.12.2010. 10 2,0196073 62,26681852

6 23.6.2011. 10 1,790171 54,0569895

7 23.12.2011. 10 1,5541384 45,6111279

8 23.6.2012. 10 1,3113199 36,9224478

9 28.08.2012. 10 1,0615204 27,9839682

10 23.6.2013. 10 0,8045391 18,7885073

11 23.12.2013. 10 0,5401696 9,3286769

12 23.6.2014. 9,5968764 0,2681995 0,00

www.blberza.com

Zašto emitovati obveznice?

Fleksibilnost – emitent odlučuje o uslovima otplate duga za razliku od bankarskog kredita (npr. anuitetne obveznice, visina kamatne stope, rok dospijeća, grace period),

Niža kamatna stopa – viši kreditni rejting može da znači nižu kamatnu stopu u odnosu na kredit od banke, Likvidnost – niži zahtijevani prinos od strane investitora,

Transparentniji način finansiranja razvojnih i investicionih projekata,

www.blberza.com

Zašto emitovati obveznice (nastavak)?

Velika zaduživanja – efikasniji način

Kolateral - mogućnost zaduživanja bez kolaterala (hipoteka),

Ročnost - mogućnost zaduživanja na veoma duge rokove,

Marketinški efekat - finansiranje projekata zajedno sa građanima i institucijama – primjer opština Laktaši: “Igrajmo zajedno”

www.blberza.com

Regulatorni okvirZakon o tržištu hartija od vrijednosti (Službeni glasnik RS, 92/06, 34/09 i 30/12)

Zakon o zaduživanju, dugu i garancijama Republike Srpske (Službeni glasnik RS, 71/12)

Pravilnik o uslovima i postupku emisije hartija od vijednosti (Službeni glasnik RS, 60/12),

Pravila Banjalučka berze,

Pravilnik o registraciji i prenosu hartija od vrijednosti (Službeni glasnik RS, 34/11,40/12 i 25/13).

www.blberza.com

Vrste emisija obveznica (ZTHOV)

Emisija bez obaveze izrade prospekta- prodaja obveznica kvalifikovanim investitorima,- ako je broj kupaca manji od 11,- ako će svaki investitor uplatiti najmanje 100.000 KM,- pojedinačna nominalna vrijednost obveznice najmanje

100.000 KM,- emisija manja od 200.000 KM, itd.

Javna emisija- obveznice se prodaju najširoj investicionoj javnosti

(pojedinci, banke, osiguravajuće kuće, investicioni fondovi, preduzeća...),

- objavljivanje javnog poziva i obavezna izrada prospekta – informacije za investitore,

- veća mogućnost prikupljanja velikih iznosa sredstava ( emitovanje državnih obveznica u mlrd. EUR ili USD).

www.blberza.com

Postupak emisije obveznica Opštine ŠamacPotpisan ugovor o pružanju usluga agenta emisije sa Advantis Brokerom a.d. Banja Luka 22.07.2009.Opština Šamac donijela Odluka o zaduženju 24.07.2009. Predat Zahtjev za odobrenje prospekta Komisiji za hartije od vrijednosti RS 29.07.2009. Rješenje Komisije za hartije od vrijednosti RS o odobrenju prospekta 31.07.2009. Objavljen javni poziv za upis i uplatu 03.08.2009. Početak upisa i uplate akcija na Banjalučkoj berzi 18.08.2009. Poslednji dan upisa i uplate 01.09.2009. Podnošenje Izvještaja i Zahtjeva za registraciju emisije Komisiji za hartije od vrijednosti RS 03.09.2009. Rješenje Komisije a hartije od vrijednosti RS o upisu emisije u registar emitenata 08.08.2009. Zahtjev banci za prebacivanje novca na račun emitenta 09.09.2009. Novac na računu emitenta 10.09.2009. Podnesen zahtjev Centralnom registru hartija od vrijednosti za registraciju emisije 14.09.2009. Rješenje Centralnog registra hartija od vrijednosti o registraciji emisije 18.09.2009. Uvrštavanje obveznica na Banjalučku berzu 02.10.2009.

www.blberza.com

Municipalne obveznice na BLSEOpština ili grad

Vrijednost emisije

Kamatna stopa

%

Rok dospijeća Isplata Namjena sredstava

OpštinaLaktaši

10.000.000 5,75 6 godinaEmitovane:23.6.2008.Dospijeće:23.6.2014.

Polugodišnje(anuitetne)

Izgradnja sportske dvorane

GradBanja Luka

7.000.000 5,75 3 godineEmitovane:21.7.2008.Dospijeće:21.7.2011.


Izgradnja mosta

Opština Gradiška



Izgradnja sportske dvorane

Opština Šamac



grace period3 godine

Prevazilaženje problema finansiranja prenesenih obaveza

Opština Bijeljina

11.000.000 6,75 10 godinaEmitovane:25.11.2009Dospijeće:25.11.2019.


•industrijske zone• toplovodna mreža i montiranje kotla• uređenje lokacije “Knez Ivo od Semberije”• centar za kulturu

www.blberza.com


Vrijednost emisije

Kamatna stopa

%


Opština Istočni Stari Grad

Upisano 515.000

(600.000)

6,00 10 godinaEmitovane:4.6.2010.Dospijeće:4.6.2020.

Polugodišnje (anuitetne)

grace period 3 godine

• osnivanje komunalnog preduzeća i nabavka opreme• refinansiranje bankarskog kredita

Opština Kotor Varoš



grace period 3 godine

• finansiranje dijela 21 kapitalne investicije• finansiranje prenesenih obaveza ranijih perioda

Opština Brod

4.000.000 6,75 10 godinaEmitovane:11.6.2010.Dospijeće: 11.6.2020.


• sportsko-rekreativni centar• gradska tržnica• rekonstrukcija gradske rasvjete

OpštinaSrbac



• izgradnja dijela projekata predviđenih Planom kapitalnih investicija za 2010. godinu• saniranje budžetskog deficita

www.blberza.com


Vrijednost emisije

Kamatna stopa

%


OpštinaLopare

Upisano422.500

(700.000)



grace period1 godina

Izgradnja i rekonstrukcija putne

infrastrukture

Opština Srbac




Finansiranje postojećih obaveza prema

izvođačima radova na rekonstrukciji putne

mrežeOpštinaKneževo




Finansiranje dospjelih, neizmirenih obaveza

ranijeg perioda

OpštinaGradiška




Restruktuiranje postojećih obaveza

Opština Lopare

277.500 6,75 10 godinaEmitovane:7.2.2011.Dospijeće:3.2.2021.



Izgradnja i rekonstrukcija putne

infrastrukture

www.blberza.com


Vrijednost emisije

Kamatna stopa %


OpštinaNovi Grad




• rekonstrukcija glavne ulice u Novom Gradu• otplata dijela postojećeg duga prema “Prijedorputevima” a.d. Prijedor

OpštinaLaktaši




• završetak radova na izgradnji sportske dvorane• izgradnja vodovodnog sistema Maglajani-Kriškovci• izgradnja kanalizacije u Trnu

OpštinaKostajnica

Upisano1.080.000

(1.800.000)




• otkup nepovoljnih kredita• kupovina poslovnog prostora• otkup zemljišta i izgradnja infrastrukture poslovno-tržnog centra Blok 1

www.blberza.com


Vrijednost emisije

Kamatna stopa %


• izgradnja i sanacija puteva i ulica• poslovna zona “Una”

OpštinaOsmaci




• saniranje budžetskog deficita• izgradnja prostora za ambulantu, poštu i fond socijalnog osiguranja

OpštinaZvornik



• rekonstrukcija i nadogradnja rekreativno-sportskog centra• uređenje izvorišta ljekovite vode• kupovina placa i izgradnja parking garaže• izgradnja javne rasvjete• realizacija I faze projekta rekonstrukcije grada “Đurđevgrada”

www.blberza.com


Vrijednost emisije

Kamatna stopa %


OpštinaPetrovo




Opremanje javnog komunalnog preduzeća

OpštinaTrnovo




Kupovina imovine preduzeća “Zrak”

a.d. Teslić

OpštinaKostajnica


Anuitetne(polugodišnje)

• otkup skladišta i skladišnog prostora• otkup zemljišta i izgradnja infrastrukture poslovno-tržnog centra Blok 1• izgradnja i sanacija puteva i ulica• poslovna zona “Una”

www.blberza.com


Vrijednost emisije (KM)

Kamatna stopa %


OpštinaŠipovo



• izgradnja sportske dvorane• izgradnja Administrativnog centra

Ukupno: 74.695.000 6,08 prosječna

ponderisana kamatna

stopa

Prosječan rok dospijeća 11,2

godine

www.blberza.com

Most finansiran obveznicama grada Banja Luka

www.blberza.com

Moto kampanje – “Igrajmo zajedno”

www.blberza.com

Zašto kupovati obveznice ?Investitori kupuju obveznice da bi ostvarili prinose na svoja ulaganja (kamata + kapitalna dobit),

Likvidnost -mogućnost prodaje obveznica prije roka dospijeća na berzi,

Poreski tretman obveznica – prihodi od ulaganja u obveznice su neoporezivi (u Republici Srpskoj pravna i fizička lica ne plaćaju porez na prihode od ulaganja u obveznice),

Disperzija rizika kroz diverzifikaciju portfelja (nekretnine, novac, zlato, akcije, obveznice...),

Izmirenje poreskih obaveza obveznicama Republike Srpske (specifično za Republiku Srpsku).

www.blberza.com

Prinosi od ulaganja u obveznice

Prinos od ulaganja u obveznice koje se kupe (upišu) u primarnoj emisiji i drže do roka dospijeća jednak je kamatnoj stopi obveznice,

Investitori uvijek zahtijevaju veću kamatnu stopu, dok emitenti nastoje da dobiju sredstva po nižoj kamatnoj stopi,

Emitenti sa lošijim kreditnim rejtingom moraju da ponude više kamatne stope da bi privukli investitore.

www.blberza.com

Prinos do dospijeća (YTM)Prinos koji se ostvaruje kupovinom obveznica na berzi po tržišnoj cijeni:

Prinos do dospijeća je prosječan godišnji prinos koji investitor ostvaruje kada kupi obveznicu i drži je do roka dospijeća pod uslovom da sve novčane tokove reinvestira po stopi prinosa (složeni kamatni račun).

Koriste se specijalni kalkulatori za računanje prinosa do dospijeća (www.blberza.com )

Prinos

Kamata +(-) Kapitalni dobitak (gubitak)

http://www.blberza.com/

www.blberza.com

Redovan promet obveznicama i akcijama

www.blberza.com

Javne ponude akcija i obveznica

www.blberza.com

Trgovanje municipalnim obveznicama

Naziv HOV Posljednji dan

trgovanja Cijena Promet Broj

poslova Prinos do dospijeća

Opština Bijeljina 10.1.2011. 100 1.484.262 4 6,86% Opština Gradiška - prva emisija 23.12.2010. 100 729.871 2 6,08% Opština Laktaši - prva emisija 10.1.2011. 100 3.180.088 8 5,84% Opština Lopare - prva emisija 6.9.2011. 100 66.000 3 6,86% Opština Šamac 23.12.2010. 100 200.000 1 5,99% Republika Srpska - stara devizna štednja 2 16.4.2013. 96 938.600 105 8,06% Republika Srpska - stara devizna štednja 3 11.4.2013. 95,36 12.414.342 998 6,21% Republika Srpska - stara devizna štednja 4 10.5.2013. 91 13.160.841 785 7,00% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 1 8.5.2013. 64,99 18.072.023 5.890 10,58% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 2 10.5.2013. 60,86 11.221.107 3.960 11,22% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 3 10.5.2013. 62 29.416.165 9.162 11,04% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 4 30.4.2013. 60 13.198.233 5.496 10,68% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 5 10.5.2013. 53,73 11.637.133 5.181 11,29% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 6 10.5.2013. 54 17.645.483 7.081 11,23% Republika Srpska - izmirenje ratne štete 7 10.5.2013. 53,47 6.981.985 2.272 10,66%

www.blberza.com

Umjesto zaključka Relativno veliki broj emisija municipalnih obveznica u Republici Srpskoj (regionalni lider?!), Nelikvidne obveznice - smanjen interes investitora, Uvođenje market mejkera (podržavalac likvidnosti) odmah nakon uvrštenja na berzu, Emitovanje obveznica osiguranih prihodima investicije koja se finansira, Izbjegavati emisije obveznica za refinansiranje postojećih obaveza, Pažljiva i odmjerena komunikacija sa investitorima nakon uvrštavanja na berzu (sistem spojenih posuda).

www.blberza.com

Hvala za pažnju!!!

Nebojša VukovićBanjalučka berza

[email protected]

municipalne obveznice na banjalučkoj berzi

Documents