mermer sektÖrÜnde karġilaġilan Ġġ …app.csgb.gov.tr/isggm/isghafta/sunumlar/7.pdfmermer...

MERMER SEKTÖRÜNDE KARġILAġILAN

Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ RĠSKLERĠ

Ç.Ü. Ceyhan Mühendislik Fakültesi Dekanı Ç.Ü. İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Başkanı

Ç.Ü. Mühendislik Fakültesi Maden Müh. Böl. Öğr. Üye.

Prof.Dr. Ahmet Mahmut KILIÇ

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

GE

NE

L B

ĠLG

ĠLE

R

Blok verebilen, kesilip işlenebilen, cilalandığında parlayan, dayanıklı her türlü taşa mermer adı verilir. Taşın cinsi ve içeriği ne olursa olsun, iyi cila kabul ettikleri takdirde mermer olarak kabul edilirler.

TĠCARĠ ANLAMDA MERMER

Türkiye, dünya doğaltaş rezervininyaklaşık%40'ına sahiptir ve ülkemizdeki toplam rezerv potansiyelinin 5 milyar 161 milyon metreküp civarında olduğu tahmin edilmektedir.

1

GE

NE

L B

ĠLG

ĠLE

R

MERMER SEKTÖRÜ: BAZI SAYISAL VERĠLER

1989 yılında 9,6 milyon dolar olan doğal taş ihracatı, 2016 yılında 2,0 milyar doları aşarak toplam maden ihracatının yarısından fazlasını temsil etmiştir.

Sektörde 2.468 adet mermer işletme izinli ruhsat sahası (mermer ocağı), küçük ve orta ölçekli yaklaşık 2.000 fabrika ve 9.000 atölye de bulunmakta ve 300.000 kişi istihdam edilmektedir.

RĠSK KAVRAMI: TANIM

RĠSK Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali (6331 Sayılı İSG Kanunu)

RĠSK Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi (TS OHSAS 18001: 2008 standardı)

RĠSK Bir olayın meydana gelme olasılığı (TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü)

RĠS

K H

AK

KIN

DA

BĠL

GĠL

ND

ĠRM

E

RĠS

K H

AK

KIN

DA

BĠL

GĠL

ND

ĠRM

E

RĠSK KAVRAMI: GRAFĠK AÇIKLAMASI

TEHLĠKE DURUMUNDAKĠ

ZARARIN GERÇEKLEġMESĠ,

MEYDANA GELMESĠDĠR

ġ Ġ D D E T

O

L

A

S

I

L

I

K

Risk = Ġ x ġ

Ġ: Ġhtimal (Olasılık)

ġ: ġiddet (Zararın derecesi)

RĠSKĠN ORTAYA ÇIKIġI R

ĠSK

HA

KK

IND

A B

ĠLG

ĠLN

DĠR

ME

5

BA

ZI

HA

TIR

LA

TM

AL

AR

MERMER ĠġLETMECĠLĠĞĠNĠN GÜÇLÜKLERĠ

Madencilik sektöründe meydana gelen ‘’İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının yaklaşık %30-35’ ‘’Mermer ve Doğal Taş’’ sektöründe meydana gelmektedir.

Mermer üretimi ve işlenmesi iş sağlığı ve güvenliği açısından birçok risk barındıran bir sektördür.

Mermer ve doğaltaş işletmeciliği, genellikle açık ocak üretim yöntemleri uygulanarak yapılmaktadır.

Mermer ocak işletmeciliğinde amaç, diğer madenlerde olduğundan farklı olarak, büyük boyutlu blokların ana kayadan kesilerek alınması ve taşınabilir ebatlara indirgenmesidir.

Mermer işletmeciliği gerek ocak gerekse işleme süreçlerinde işgücü ve teknolojinin ortaklaşa kullanıldığı, çalışma şartları olarak ağır ve riskli bir sektördür.

BA

ZI

HA

TIR

LA

TM

AL

AR


Mermer Açık İşletmesi

Mermer Yeraltı İşletmesi

BA

ZI

HA

TIR

LA

TM

AL

AR


Mermer ocak işletmeciliğinde amaç, diğer madenlerde olduğundan farklı olarak, büyük boyutlu blokların ana kayadan kesilerek alınması ve taşınabilir ebatlara indirgenmesidir.

Mermer ocak işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliğini tehdit eden unsurlar işçinin eğitimi, deneyimi ve işverenin aldığı iş güvenliği tedbirlerinin yanı sıra uygulanan üretim yöntemi ile de yakından ilgilidir.

Mermer blokların gerek ana kayadan kesimi gerek ebatlanması gerekse yüklenerek taşınması aşamalarında, malzemenin hacminin büyük ve birim hacim ağırlığının yüksek olmasından dolayı hatalar yapılmakta ve iş kazaları yaşanmaktadır.

RĠS

KL

ER

MERMER SEKTÖRÜNDE RĠSKLERĠN

SINIFLAMASI

Mermer Sektöründe Riskler 3 Ana Kategoride Değerlendirilebilir, Bunlar;

1. Ocak Açma Sırasında Ortaya Çıkan Riskler

2. Ocak ĠĢletmeciliği Sırasında Ortaya Çıkan Riskler

3. Mermer ĠĢleme Tesislerinde Ortaya Çıkan Riskler

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



’’Örtü Tabakasının’’ kaldırılması ve blok yüzeylerinin ortaya çıkarılması sırasında engebeli arazilerde çalışma yapıldığından; devrilme, düşme, kayma ve kontrol kayıp etme gibi ‘’Riskler’’……

Basamaklar için ilk ağız açılması işlemleri sırasında ise üçgen kesim denilen bir uygulama ile serbest yüzey oluşturma işlemine yerine, patlatma uygulaması sırasında meydana gelen ’Riskler’’……

Basamak oluşturulması ve bu basamakların farklı boylularda dilimler halinde kesilmeleri ile üretim gerçekleştirilmesi sırasında meydana gelen ’Riskler’’……

10

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



İlk aşamada ‘’Örtü Tabakasının’’

kaldırılması ve blok yüzeylerinin ortaya çıkarılması

gereklidir…

Diğer madenlerde olduğundan farklı olarak, büyük boyutlu

blokların ana kayadan kesilerek alınması ve taşınabilir ebatlara indirgenmesi gerekmektedir…

Bütün bunlar çok fazla sayıda ‘’Risk’’

taşımaktadır….

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI

‘’Düzensizlikler ve Riskler’’ Vardır…..


1. Ocak Açma Sırasında Ortaya Çıkan Riskler Örtü Tabakasının Kaldırılmasında

Basamak oluşturmasında

Aracın durmasında

Çalışan dışındakilerin

sahada bulunmasında

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Toprak kayması

Basamak düzensizliği

Basamak dibinde çalışma ekipmanı

Gibi ‘’Düzensizlikler ve Riskler’’ Vardır…..

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



İş Makinasının Tehlikeli Çalışması

Yüksek Basamak Yüksekliği

Düşme Tehlikesi Olan Blok

Basamak Dibinde Düzensiz Bloklar


RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Bu Riskler ve Düzensizlikler Detay Risk Analizlerinde Daha da Belirginleşecektir…..

İş makinasının tehlikeli çalışması

Düzensiz ve askıda düşmek üzere olan

bloklar

Devrilme Tehlikesi Olan Kayalar

Gibi ‘’Düzensizlikler

ve Riskler’’ Vardır…..

15

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI


Gibi ‘’Düzensizlikler ve Riskler’’ de Sayılabilir ve Bunlar Arttırılabilir…..

Bütün bunların yanı sıra ‘’Açık Ocak Açma Sırasında’’ bulunan risklerin tümü, ‘’Mermer Ocağı Açma’’ sırasında

da görülmektedir…


İlk aşamada basamak oluşturulurken basamaklardan düşme

Heyelan ile zarar görme, Ağır blokların ve Moloz kümelerinin altında kalma,

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Hatlı delik delme makinası kullanılarak delik delme sırasında meydana ‘’Riskler’’……

Elmas tel kesme makinası uygulaması sırasında, yatay ve düşey kesim için elmas telin deliklerden geçirilerek makinaya bağlanması sırasında meydana gelen ’Riskler’’……

Kesim işlemi sonrası, bloğun hava yastığı, hidro yastık veya kriko ile ana kütleden ayrılması ve kamyona yüklenmesi sırasında meydana gelen ’Riskler’’……

Tel kesme ve kamalama, büyük blokların devrilmeleri ile sayalama işlemleri sırasında meydana ‘’Riskler’’…

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Basınçlı hava, kaynak makinesi, elektrik panosu, kompresör, jeneratör, hava hortumları, elektrik kabloları, kaynak için gerekli oksijen tüpleri vb ekipmanların kullanımında meydana ‘’Riskler’’……

Çalışan makinede kopan tel ve tel üzerinde bulunan pul, yay, elmas olarak nitelendirilen parçaların sebep olduğu ’Riskler’’……

Tel kopması, patlatma esnasında, bloktan düşme ve blok altında kalma ’Riskleri’’……

Çalışanların ayna altında durması, kesim sırasında ufak malzemelerin düşmesi, blok altında kalma ’Riskleri’’……

Toz ve gürültü ‘’Riskleri’’……

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Bütün bunlar çok fazla sayıda ‘’Risk’’

taşımaktadır….

İlk aşamada, teşkil edilmiş ocak

aynalarından mermer

bloklarının kesilerek alınması gerekmektedir….

İkinci aşamada, elde edilen blok

boyutlarının küçültülmesi ve

düzeltilmesi yapılmaktadır…

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Blok Düşme

Kişisel koruyu donanım olmadan ve

bulunulmaması gereken yerde bulunan kişiler


Hortumlar ve kablolar

20

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Blok çatlağından kaynaklı

Makine ve ekipmandan kaynaklı


RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Askıda bloklar


İş makinası ve çalışan kaynaklı

Basamak aynasında kayma

olasılığı

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Askıda bloklar


Kişisel koruyu donanımı olmayan çalışan

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI




Rast gele bırakılmış kablolar ve ekipman

Tehlikeli konumda çalışan iş makinası

Düzensiz bırakılan varil

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI




Düzensiz çalışma

25

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI





RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI




Riskli çalışma


RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Riskli çalışma


Riskli çalışma

Düzensiz bloklar

Kişisel koruyu donanımı olmayan çalışan

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Kontrolsüz tel çalışması yapan işçi


Tel

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI


Gibi ‘’Düzensizlikler ve Riskler’’ de Sayılabilir ve Bunlar Arttırılabilir…..


Dalgınlıkla ya da çalışma alanı koşullarından dolayı oluşan riskler,

Uygun taşıyıcı kullanılmamasından doğan riskler İş makinalarından parça sıçraması riski, Elmas telin kullanım ömründen daha uzun süre

kullanılması, makinanın gereğinden daha fazla güçle çekilmesinden doğan riskler

Taşıyıcı araç operatörünün deneyim eksikliği, yanlış yükleme, yardımcı personelin taşınan malzemeye yakın olmalarından doğan riskler

30

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Mermer blokları fabrikaya geldikten sonra, ilk bohçalama denilen blok file opexy işlemine tutulur, daha sonra katrak ve ST gibi kesim makinelerinde ebatlanması; cila, eskitme, honlama gibi yüzey işlemlerinden geçirilmesi ve nihai ürün olarak satışa hazır hale getirilmektedir. Bu sırada, yapılan bu çalışmalar sırasında çok fazla sayıda ‘’Risk’’ ortaya çıkmaktadır…

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI


Kaldırma araçlarının (vinç, kren, caraskal, forklift vb.) vb ekipmanların kullanımında meydana ‘’Riskler’’……

Blok mermerlerin kamyonlardan indirilmesi ve istif edilmesi, blok mermerlerin istiften alınarak vagonlara yüklenmesi ve blokların vagonlara sabitlenmesi sırasında oluşan ’’Riskler’’……

Vagonların katrak ve ST’lere nakledilmesi sırasında ortaya çıkan ’’Riskler’’……


Vinçlerde sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunmaması ve köprü vinçte ray sonunda takoz bulunmamasından dolayı ortaya çıkan ’’Riskler’’……

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI


Elmas soketlerin aşınma durumundan doğan ’’Riskler’’……

Kesim hızı ve yüke giriş ve çıkışlarda hız ayarlanmasından ortaya çıkan ’’Riskler’’……


Kesilecek mermer blokları sabitlenmesi ve kesim sırasında blokların oynaması sırasında oluşan ’’Riskler’’……

Zor cila kabul eden mermerlerde bant hızının ayarlanmaması, ince plakalarda silici kafalardaki basınç azaltılmaması ve cilalama işlemi sırasında temiz ve bol su kullanılmaması nedeni ile oluşan ’’Riskler’’……

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Bütün bu risklerin yanı sıra;

Zemin, yollar ve merdivenler koşullarından dolayı oluşan riskler,

Düzen, temizlik ve kaymadan doğan riskler, Yüksekte çalışma riski, Parlama, patlama ve yangın riski Çalışma Ortamındaki Fiziksel riskler; Gürültü Aydınlatma Sıcaklık Titreşim Işıma Soğuk ve sıcak nesneler

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Bütün bu risklerin yanı sıra;

Çalışma ortamındaki kimyasal ve biyolojik riskler; Toz ve hava kirliliği Deri yada ağızdan maruziriyet Kimyasal maddelerden etkilenme

Kas ve iskelet sistemi rahatsızlığı riskleri Oturarak yapılan çalışma riskleri Elle kaldırma ve taşıma riskleri Yapılan iş ile ilgili psiko-sosyal risklerr Mekanik riskler

Gibi ‘’Düzensizlikler ve Riskler’’ de Sayılabilir ve Bunlar

Arttırılabilir….. 35

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI


Mermer bloklarının işleme

tesisindeki görünümü….


‘’Çok Sayıda Riskler’’ bulunmaktadır….

Tesis içi görünümü

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Büyük ve tehlikeli makinalar olduğundan çok fazla sayıda ‘’Risk’’ bulunmaktadır…..

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Riskli davranış

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Riskli çalışma

40

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Riskli çalışma

RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI




RĠS

KL

ER


SINIFLAMASI



Düzensiz ve riskli çalışma

45

RĠS

KL

ER

E K

AR

ġI

KIS

A Ö

NL

EM

LE

R

SONUÇ OLARAK

Risklerin Kazaya DönüĢerek ‘’ÇalıĢana’’, ‘’Tesise’’ ve ‘’Makine ve Ekipmanlara’’ Zarar Vermemesi Ġçin;

Ocak Açma Çalışmaları Sırasında

’’Örtü Tabakasının’’ kaldırılması ve blok yüzeylerinin ortaya çıkarılması sırasında; devrilme, düşme, kayma ve kontrol kayıp etmeye karşı dikkatli olunmalıdır.

Basamaklar için ilk ağız açılması işlemleri sırasında ise üçgen kesim denilen bir uygulama ile serbest yüzey oluşturulması, patlatma uygulaması yapılacak ise uygun patlatma yöntemleri ve patlayıcı maddeler kullanılmalıdır.

Basamak oluşturulması ve bu basamakların farklı boylularda dilimler halinde kesilmeleri ile üretim gerçekleştirilmesi sırasında dikkatli olunmalıdır.

45

RĠS

KL

ER

E K

AR

ġI

KIS

A Ö

NL

EM

LE

R

SONUÇ OLARAK


Ocak İşletmeciliği Çalışmalrı Sırasında

Yüksek basamaklarda çalışılmamalı ve blok düşmelerine karşı dikkatli olunmalıdır.

Bloğun ana kütleden ayrılması ve kamyona yüklenmesi sırasında önlem alınmalı ve dikkatli olunmalıdır.

Tel kopması, patlatma esnasında, bloktan düşme ve blok altında kalma, ufak malzemelerin düşmesi, blok altında kalma, toz ve gürültüye karşı önlem alınmalı ve dikkatli olunmalıdır.

47

RĠS

KL

ER

E K

AR

ġI

KIS

A Ö

NL

EM

LE

R

SONUÇ OLARAK


Mermer İşleme Tesislerinde Çalışmalarda

Kaldırma araçlarının (vinç, kren, caraskal, forklift vb.) vb ekipmanların kullanımında dikkatli olunmalıdır.

Blok mermerlerin indirilmesi, istif edilmesi, yüklenmesi ve blokların vagonlara sabitlenmesi sırasında dikkatli olunmalıdır.

Vagonların katrak ve ST’lere nakledilmesi sırasında dikkatli olunmalıdır.

Zemin, yollar, ve yüksekte çalışma sırasında dikkatli olunmalıdır.

Fiziksel, Kimyasal, biyolojik riskler ile toz ve kas-iskelet rahatsızlıklarına karşı önlemler alınmalıdır.

48

RĠS

KL

ER

E K

AR

ġI

KIS

A Ö

NL

EM

LE

R

SONUÇ OLARAK

Çalışanların kalifiye ve çok fazla dikkatli olmaları

Çalışma alanlarda ‘’Farkındalığı Arttıracak’’ uyarı levhaları ve işaretlerin etkin bir şekilde kullanılması

Son Cümle Olarak; Çalışanların yaptıkları işi ciddiye almaları, ‘’İş Sağlığı ve Güvenliği’’ kuralları ve uygulamalarına uymaları ile ‘Güvenlik Kavramı Bir Kültür Haline’’ gelmelidir….

Çalışanların iş ile ilgili ‘’Teknik’’ ve ‘’İş Sağlığı ve Güvenliği’’ eğitimlerinin tam ve eksiksiz olarak verilmesi

49

SAĞLIKLI, GÜVENLĠ VE KAZASIZ

ÇALIġMA DĠLEKLERĠMLE

Ç.Ü. Ceyhan Mühendislik Fakültesi Dekanı Ç.Ü. İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Başkanı

Ç.Ü. Mühendislik Fakültesi Maden Müh. Böl. Öğr. Üye.

Tel (GSM): 0 535 968 1325

E-Posta: [email protected] / [email protected]

Prof.Dr. Ahmet Mahmut KILIÇ

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

50

mermer sektÖrÜnde karġilaġilan Ġġ …app.csgb.gov.tr/isggm/isghafta/sunumlar/7.pdfmermer...

Documents