Yeni MEB

müfredatına

uyumlu

Kararında

Anlatım

11. SINIF

BİYOLOJİ‘’SORU BANKASI’’

Akıllı Tahta

Uygulaması

Murat Aydoğan

2

Kafadengi 11. Sınıf Biyoloji Soru Bankası

KA00-11.01MHK07

978-605-2387-66-5

Murat AYDOĞAN

Ayhan TOSUN - Etem YÜKSEK

Özen ÇOLAK

Mustafa KELEŞ

Burak KAHVECİ

Buğra KÜÇÜK

Mehmet ESKİN

Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.Başkent Basım Yayın Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6Maliköy-Sincan / ANKARA tlf: 0 312 640 16 23

0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

ürün adı

ürün no

isbn

yazarlar

redakte

dizgi-grafik-mizanpaj

grafik tasarım

dijital uygulama

editör

yayın yönetmeni

baskı

iletişim

Copyright ©

3

MERHABAÖğretmen ve öğrencilerimize müjde!

Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası sizin dilinizle

konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla

daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okulda veya serbest zamanlarınızda

ders çalışmanın ötesinde, insan vücudunun çalışma prensiplerini ve insanın çevre-

sinde olanları zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız bir kitabı sizler için

hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin kalıcı olduğunu göstermek istedik.

Soru bankamızda üniteleri iki ana bölümde ele aldık. Öncelikle öğrenmenin daha ko-

lay gerçekleşmesi için üniteleri “alt başlıklara” ayırdık. Böylece her alt başlıktan ve

detaylarından soruların yer almasını sağladık. Ünite sonunda yer alan ve ünitenin

tamamını kapsayan testlerin çözümünü bu yöntemle daha kolay hâle getirdik. Ayrıca

unutmanın önüne geçebilmek için “tekrar testleri”ne yer verdik.

Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “kısa, öz ve görsellerle zenginleş-

tirilmiş olarak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre “birim birim” oluştu-

ruldu ve isimlendirildi. Her ünitenin sonuna sizleri klasik sınavlara hazırlayacak “etkinlik”

bölümü konuldu.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta, bilgisayar ortamları ve tabletlerde kullanılmak üzere

dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz

indirebilirsiniz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

6

İçindekiler

SİNİR SİSTEMİ

BÖLÜM 1: Dokular ..................................................................................................................................................... 10–11

BÖLÜM 2: Nöronların Yapısı ve Çeşitleri............................................................................................................... 12–13

BÖLÜM 3: Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi.............................................................................................. 14–15

BÖLÜM 4: Miyelinsiz Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi .......................................................................... 16–19

BÖLÜM 5: Miyelinli Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi ............................................................................. 20–21

BÖLÜM 6: Sinapslarda İmpuls İletimi .................................................................................................................... 22–23

BÖLÜM 7: Sinir Sisteminin Bölümleri .................................................................................................................... 24–25

BÖLÜM 8: Ön Beyin (Uç Beyin) .............................................................................................................................. 26–27

BÖLÜM 9: Ön Beyin (Ara Beyin) / Orta Beyin ..................................................................................................... 28–29

BÖLÜM 10: Arka Beyin ............................................................................................................................................. 30–31

BÖLÜM 11: Omurilik ve Refleksler ........................................................................................................................ 32–37

BÖLÜM 12: Çevresel Sinir Sistemi ve Sinir Sistemi Hastalıkları ....................................................................... 38–39

Sinir Sistemi Etkinlik Yapalım .................................................................................................................................... 40–41

Sinir Sistemi Genel Değerlendirme ......................................................................................................................... 42–49

ENDOKRİN SİSTEM

BÖLÜM 13: Hormonların Genel Özellikleri .......................................................................................................... 50–51

BÖLÜM 14: Hipofiz Bezi ........................................................................................................................................... 52–53

BÖLÜM 15: Tiroit ve Paratiroit Bezi....................................................................................................................... 54–55

BÖLÜM 16: Böbrek Üstü Bezi ................................................................................................................................. 56–57

BÖLÜM 17: Pankreas ................................................................................................................................................ 58–59

BÖLÜM 18: Eşeysel Bezler, Timüs Bezi ve Hormon Salgısının Düzenlenmesi ............................................. 60–61

Endokrin Sistem Etkinlik Yapalım ............................................................................................................................. 62–63

Endokrin Sistem Genel Değerlendirme .................................................................................................................. 64–71

DUYU ORGANLARI

BÖLÜM 19: Gözün Yapısı ve Görme Olayı ............................................................................................................ 72–75

BÖLÜM 20: Görme Bozuklukları ............................................................................................................................ 76–77

BÖLÜM 21: Kulak ....................................................................................................................................................... 78–81

BÖLÜM 22: Burun ve Dil .......................................................................................................................................... 82–83

BÖLÜM 23: Deri ......................................................................................................................................................... 84–85

Duyu Organları Etkinlik Yapalım .............................................................................................................................. 86–87

Duyu Organları Genel Değerlendirme ................................................................................................................... 88–93

1. ÜNİTE: İNSAN FİZYOLOJİSİ

01

7

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

BÖLÜM 24: Kıkırdak Doku ve Eklem ..................................................................................................................... 94–95

BÖLÜM 25: Kemik Doku .......................................................................................................................................... 96–99

BÖLÜM 26: Kas Çeşitleri ..................................................................................................................................... 100–101

BÖLÜM 27: İskelet Kaslarının Kasılma Mekanizması .................................................................................... 102–103

BÖLÜM 28: Kasılmanın Kimyasal Mekanizması ve Kasın Kısımları ............................................................ 104–105

Destek ve Hareket Sistemi Etkinlik Yapalım ..................................................................................................... 106–107

Destek ve Hareket Sistemi Genel Değerlendirme .......................................................................................... 108–113

SİNDİRİM SİSTEMİ

BÖLÜM 29: Sindirim Çeşitleri ............................................................................................................................. 114–115

BÖLÜM 30: Ağız, Yutak, Yemek Borusu ........................................................................................................... 116–117

BÖLÜM 31: Mide .................................................................................................................................................. 118–119

BÖLÜM 32: İnce Bağırsak ve Kalın Bağırsak ................................................................................................... 120–121

BÖLÜM 33: Sindirime Yardımcı Organlar ......................................................................................................... 122–123

BÖLÜM 34: Besinlerin Kimyasal Sindirimi ....................................................................................................... 124–129

BÖLÜM 35: Emilim ve Sindirim Sistemi Hastalıkları ...................................................................................... 130–131

Sinir Sistemi Etkinlik Yapalım ............................................................................................................................... 132–133

Sindirim Sistemi Genel Değerlendirme ............................................................................................................. 134–143

DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

BÖLÜM 36: Kalbin Yapısı ve Çalışması ............................................................................................................. 144–147

BÖLÜM 37: Kan Damarları.................................................................................................................................. 148–151

BÖLÜM 38: Kılcal damarda Madde Alışverişi ................................................................................................. 152–153

BÖLÜM 39: Kan Dolaşımı.................................................................................................................................... 154–157

BÖLÜM 40: Kanın Yapısı ve Görevleri .............................................................................................................. 158–159

BÖLÜM 41: Kan Grupları ..................................................................................................................................... 160–163

BÖLÜM 42: Dolaşım Sistemi Hastalıkları ......................................................................................................... 164–165

BÖLÜM 43: Lenf Sistemi...................................................................................................................................... 166–167

BÖLÜM 44: Bağışıklık Sistemi ............................................................................................................................ 168–173

BÖLÜM 45: Bağışıklık Sistemi Hastalıkları ....................................................................................................... 174–175

Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi Etkinlik Yapalım ................................................................................................. 176–177

Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi Genel Değerlendirme ...................................................................................... 178–187

SOLUNUM SİSTEMİ

BÖLÜM 46: Solunum Sisteminin Yapıları ......................................................................................................... 188–189

BÖLÜM 47: Soluk Alıp-Verme ............................................................................................................................ 190–191

BÖLÜM 48: Solunum Hızının Düzenlenmesi .................................................................................................. 192–193

BÖLÜM 49: Solunum Gazlarının Kanda Taşınması ......................................................................................... 194–197

BÖLÜM 50: Solunum Sistemi Hastalıkları ........................................................................................................ 198–199

Solunum Sistemi Etkinlik Yapalım ....................................................................................................................... 200–201

Solunum Sistemi Genel Değerlendirme ............................................................................................................ 202–207

8

BÖLÜM 1: Komünitenin Yapısını Etkileyen Faktörler .................................................................................... 278–279

BÖLÜM 2: Rekabet ve Av-Avcı İlişkisi ............................................................................................................... 280–281

BÖLÜM 3: Türler Arasındaki Simbiyotik İlişki ................................................................................................. 282–285

BÖLÜM 4: Süksesyon ........................................................................................................................................... 286–287

BÖLÜM 5: Popülasyon Ekolojisi ......................................................................................................................... 288–293

Ekoloji Etkinlik Yapalım ......................................................................................................................................... 294–295

Ünite Genel Değerlendirme ................................................................................................................................. 296–303

Haber Köşesi ..................................................................................................................................................................... 304

Cevap Anahtarı ....................................................................................................................................................... 305–312

2. ÜNİTE: EKOLOJİ

02

ÜRİNER SİSTEM

BÖLÜM 51: Üriner Sistem ................................................................................................................................... 208–209

BÖLÜM 52: Üriner Sistemin Yapıları ................................................................................................................. 210–211

BÖLÜM 53: İdrarın Oluşum Aşamaları ............................................................................................................. 212–215

BÖLÜM 54: Homeostasinin Sağlanması ........................................................................................................... 216–217

BÖLÜM 55: Üriner Sistem Hastalıkları ............................................................................................................. 218–219

Üriner Sistem Etkinlik Yapalım ............................................................................................................................. 220–221

Üriner Sistem Genel Değerlendirme .................................................................................................................. 222–227

ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM

BÖLÜM 56: Erkek Üreme Sisteminin Yapısı .................................................................................................... 228–229

BÖLÜM 57: Spermatogenez ve Erkek Üreme Sisteminin Hormonal Kontrolü ........................................ 230–231

BÖLÜM 58: Dişi Üreme Sistemi ve Oogenez .................................................................................................. 232–235

BÖLÜM 59: Menstrual Döngü (Adet Döngüsü) ve Hormonal Kontrolü ................................................... 236–241

BÖLÜM 60: Döllenme .......................................................................................................................................... 242–243

BÖLÜM 61: Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar / Aile Planlaması ................................................................... 244–245

BÖLÜM 62: Gelişme ............................................................................................................................................. 246–249

BÖLÜM 63: Bebeğin Doğum Öncesi Gelişimi ve İzlenmesi ......................................................................... 250–251

BÖLÜM 64: Doğum .............................................................................................................................................. 252–253

Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Etkinlik Yapalım ................................................................................. 254–255

Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Genel Değerlendirme ...................................................................... 256–263

Ünite Genel Değerlendirme ................................................................................................................................. 264–275

Haber Köşesi ..................................................................................................................................................................... 276

İnsan Fizyolojisi Sinir Sistemi

Endokrin Sistem

Duyu Organları

Destek ve Hareket Sistemi

Sindirim Sistemi

Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi

Solunum Sistemi

Üriner Sistem

Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim

01

12

Nöron (Sinir hücresi): Bir nöronda, hücre gövdesi, akson ve dendritler olmak üzere üç temel kısım bulunur.

Dendritler: Çok sayıda, kısa ve dallanmış uzantılardır. Diğer hücreler-den gelen uyartıları alır, hücre gövdesine iletir.

Hücre gövdesi: Çekirdek ve diğer organelleri bulundurur. Buradan dendrit ve akson denilen uzantılar çıkar.

Akson: Dendritlerden daha uzundur. Aksonların sonlandığı ve dallana-rak genişlediği bölgeye akson ucu denir. Aksonlar;

✓ Salgıladıkları kimyasal maddelerle uyartıları diğer bir sinir hücresi-ne veya tepki organına iletilir.

✓ Uzunluğu yaklaşık 1 cm’den 1 m’ye kadar değişir.

✓ Bazılarının etrafı Schwan hücreleri ile sarılıdır. Bu hücreler miyelin kılıf denilen bir örtü oluşturur. Miyelin kılıf uyartı iletimini hız-landırır. Miyelin kılıf Schwan hücreleri arasında kesintiye uğrar. Kesintinin olduğu boşluklara Ranvier boğumları adı verilir.

Sinir hücreleri, yaptığı göreve göre üç gruba ayrılır:

Duyu nöronu: Duyu organları ve vücudun çeşitli bölümlerinden aldıkları uyarıları merkezî sinir sistemine taşır.

Ara nöron: Merkezi sinir sisteminde bulunur. Duyu ve motor nöron-lar arasındaki bağlantıyı sağlar. Gelen uyartıları değerlendirerek oluş-turduğu cevabı motor nöronlara iletir.

Motor nöron: Merkezi sinir sisteminden aldığı uyarıları efektör organ-lara (kas, bez vb.) taşır. Bu nöronların zarar görmesi tepki oluşumunu engeller.

Sinir sisteminde nöronlardan başka hücreler de bulunur. Bunlara nöroglia (glia) hücreleri denir. Bu hücreler,

✓ Nöronlardan farklı yapıya sahiptir.

✓ Nöronlardan fazla sayıdadır.

✓ Nöronlara destek olurlar.

✓ Nöronların beslenmelerine yardımcı olurlar.

✓ Nöronların etrafındaki iyon derişimini kontrol ederler.

✓Nöronların metabolizmalarını ve faaliyetlerini düzenler.

✓Uyartı iletemezler.

GöreviBulunduğu yer

Schwan hücresi

Astrosit

Ependim hücresi

Mikroglia

Oligodendrosit Merkezi sinir sistemi

Çevresel sinir sistemi

Merkezi sinir sistemi

Merkezi sinir sistemi

Merkezi sinir sistemi

Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar.

Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar.

Nöronlara yapısal olarak destek olur. Kan-beyin bariyerini oluş-turur ve kandaki madde alışverişini sağlar.

Merkezî sinir sisteminin boşluklarını örter.

Sinir doku içerisinde hücresel savunma oluşturur.

Özellikler

Glia ç

eşitler

i

BÖLÜM 2: Nöronların Yapısı ve Çeşitleri

Motor nöron Ara nöron

Duyu nöronu

Mikroglia

Oligodendrosit

Astrosit

Nöron

Nöron

Dentrit

AksonÇekirdek

Renvier boğumu

Miyelin kılıf

Hücre gövdesi

Schwan hücresi

SİN

İR S

İSTE

Mİ

13

Nöronların Yapısı ve Çeşitleri

1. Birsinirhücresindeoluşanimpulsun;

I. akson, II. dendrit, III. hücre gövdesi

yapılarındangeçmesırasıaşağıdakilerinhangisin-dedoğruolarakverilmiştir?

A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III D) II - III - I E) III - I - II

2. Nöronlar fonksiyonlarına göre üç gruba ayrılır.

a. Duyu nöronu b. Ara nöron c. Motor nöron

Bunöronlardan;

I. merkezi sinir sisteminde oluşan cevabı tepki orga-nına götürme,

II. uyarıları değerlendirme ve cevap oluşturma, III. reseptörlerden gelen uyarıları alıp merkezi sinir

sistemine taşıma

görevleriniyerinegetirenleraşağıdakilerdenhangi-sindedoğruolarakeşleştirilmiştir?

I II III A) a c bB) b a cC) b c aD) c a bE) c b a

3. Olgunlaşmış bir sinir hücresinde aşağıdakilerdenhangisibulunmaz?

A) Mitokondri B) SentrozomC) Çekirdek D) Enzim E) Ribozom

4. Biruyarıyatepkiverilmesisürecinde;

I. ara nöron, II. motor nöron, III. duyu nöronu

yapılarınıngörevalmasırasıaşağıdakilerinhangi-sindedoğruolarakverilmiştir?

A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III D) III - I - II E) III - II - I

5. Bir refleks yayında yer alanmotor nöronun işlevyapamamasınabağlıolarak;

I. reseptörde oluşan uyarının merkezi sinir sistemine taşınması,

II. merkezi sinir sisteminde uygun cevabın oluşturul-ması,

III. merkezi sinir sisteminde oluşan cevabın efektöre iletilmesi

durumlarınınhangilerindeaksaklıklargözlenir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

6. İnsan sinir sisteminde nöronlar ve çok fazla nöroglia adı verilen yardımcı hücreler bulunur.

Nörogliahücreleri;

I. impuls iletimi, II. nöronların beslenmesi, III. atıkların uzaklaştırılması

görevlerindenhangileriniyerinegetirir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

14

BÖLÜM 3: Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

Nöronun Uyarılması

Bir alıcı (reseptör) tarafından alınan herhangi bir etkene (ses, ışık, kan basıncı, ağrı vb.) uyarı denir.

İmpuls: Uyarıların nöronda oluşturduğu elektriksel ve kimyasal değişimlerdir.

Eşik değer: Bir nöronun uyarılması için gereken en az uyarı şiddetidir.

Ya hep ya hiç kuralı: Bir nöronun eşik değerden daha düşük şiddetteki uyarıya cevap vermeyip eşik değerde veya üzerindeki uyarılara ise tam cevap vermesidir.

Tepki şiddeti

Uyarı şiddeti

Zaman (milisaniye)

Bir nöronda

Nöron demetleri: Birden fazla nörondan oluşur. Demet-teki nöronların,

✓ Eşik değerleri birbirinden farklıdır.

✓ Tepki kuvvetleri birbirinden farklıldır.

Bu nedenle sinir demetlerinin ya hep ya hiç kuralına uymadığı görülür. Fakat demet içindeki her bir nöron bu kurala uyar.

Uyarı şiddeti

Zaman (milisaniye)

Tepki şiddeti Bir nöron demetinde

Ya hep ya hiç prensibine göre eşik değerin üzerin-deki uyarılar nöronlarda maksimum tepkiye neden oluyor ve bu impulslar aynı şekilde taşınıyorsa uya-rıların şiddetini nasıl algılarız?

✓ Uyarının şiddeti arttığında nöronda daha sık ve daha fazla sayıda impuls oluşur.

✓ Beyindeki duyu merkezleri, gelen impulsların sıklığı-nı, sayısını yorumlar ve uyarının şiddetini belirler.

✓ Ilık nesneye dokunduğumuzda daha az sıklıkta ve az sayıda impuls oluşur. Sıcak nesneye dokunduğumuz-da daha sık ve fazla sayıda impuls oluşur. Örneğin;

Ilık

Sıcak

Zayıfuyaran

Orta şiddetteuyaran

Kuvvetliuyaran

Sinir

İğne

Deri

İmpulsun sayısı uyarının;✓ şiddetine, ✓ tekrarlanma sıklığına,✓ etkileme süresinebağlı olarak değişir. Bunların artması impuls sayısını artırır. Bir sinir hücresi eşik değerdeki bir uyarıyla uyarılırsa bir veya birkaç impuls meydana gelir. Uyarının şiddeti artırıldıkça impuls sayısı da artar.

15

Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

1. Aşağıdaki grafikte bir nörona gelen üç farklı uyarının şiddeti gösterilmiştir.

Uyarı şiddeti

(E.D: Eşik değer)

E.D

Uyarılar1 2 3

Buna göre numaralandırılmış uyarı şiddetlerininhangilerindeilgilinörondaimpulsoluşumugözle-nir?

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 D) 1 ve 2 E) 1, 2 ve 3

2. Aşağıdaki şekilde ılık ve sıcak bir cisme dokunuldu-ğunda oluşan impuls sayıları gösterilmiştir.

Ilık

Sıcak

Buna göre, reseptörlere ulaşan uyarının şiddetiarttığında impuls sıklığı ve sayısı aşağıdakilerinhangisindeverildiğigibideğişir?

İmpuls sıklığı İmpuls sayısıA) Azalır ArtarB) Değişmez ArtarC) Artar ArtarD) Azalır AzalırE) Değişmez Azalır

3. Birnöronun;

✓ eşik değerden daha düşük şiddetteki uyarılara ce-vap vermediği,

✓ eşik değerde veya eşik değerin üzerinde olan uya-rılara tam cevap verdiği

bilindiğinegöre,budurumugösterengrafikaşağı-dakilerinhangisindedoğruolarakverilmiştir?

B)A)

Eşik değer

Elektriksel yük değeri

Zaman

Eşik değer

Elektriksel yük değeri

Zaman

E)

Eşik değer

Elektriksel yük değeri

Zaman

D)C)

Eşik değer

Elektriksel yük değeri

Zaman

Eşik değer

Elektriksel yük değeri

Zaman

4. “Ya hep ya hiç”prensibinegöre,eşikdeğerinüzerin-dekiuyarılarnöronlardamaksimumtepkiyenedenoluyorsa,uyarılarınşiddetininalgılanması;

I. impuls hızının artması, II. impuls frekansının artması, III. impuls sayısının artması

durumlarındanhangilerisayesindesağlanır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III