lucki menadzment4a

8/18/2019 Lucki Menadzment4a

1/18

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Lučki menadžment – Tema 4 1

TEMA 4:MEHANIZACIJA PRETOVARNIH OPERACIJA

4.1 ULOGA I ZNAČAJ PRETOVARNIH SREDSTVA

Pretovar robe i putnika neizbježan je i značajan proces u sigurnom i ekonomičnom odvijanju ukupnogsaobraćajnog procesa. Proces pretovara iziskuje određene troškove koji predstavljaju komponentuukupnih troškova transporta robe od početne do krajnje tačke (od proizvođača do krajnjeg korisnika). Urazvijenim zemljama udio troškova pretovara iznosi 2 do 8%, dok je u zemljama u razvoju taj udio

troškova i do 20%.

Pretovarna mehanizacija spada u ključne tehnološke elemente luke. Moguće je, pri tome, izdvojiti sledećesuštinske aspekte njene značajnosti:

- povećanje efikasnosti realizacije odgovarajuće varijante transportnog lanca roba;

- redukcija troškova odgovarajuće varijante transportnog lanca roba putem smanjenja troškova pretovarnih operacija u luci;- povećanje ukupnog kapaciteta luke;- povećanje kvaliteta pruženih lučkih usluga;- smanjenje zadržavanja sredstava transporta u luci po osnovu pretovarnih radnji;

- poboljšanje stepena iskorišćenja transportnih sredstava (brodova, vagona, kamiona);- povećanje sigurnosti pri radu, smanjenje broja profesionalnih bolesti i nezgoda pri radu.

Potvrdu značajnosti sredstava mehanizacije predstavlja i brojnost negativnih posljedica prekida procesa pretovara tereta usljed otkaza sredstava mehanizacije.

4.2 RAZVRSTAVANJE PRETOVARNIH SREDSTAVA

Raznovrsnost primjene pretovarnih sredstava iskazana kroz potrebu prilagođavanja zadatim uslovima irežimima rada ima za posljedicu mnoštvo različitih vrsta, tipova i konstrukcionih rješenja pretovarnihsredstava. To je jedan od razloga koji otežava podjelu pretovarnih sredstava prema jedinstvenom

kriterijumu. Zastupljenost raznovrsnih podjela u stručnim i naučnim publikacijama, koje u osnovi istuvrstu pretovarnog sredstva svrstavaju u više različitih grupa (po osnovu više kriterijuma) čini poseban problem i zahtijeva izvjesna objašnjenja. U tu svrhu potrebno je prethodno utvrditi klasifikaciju

pretovarnih sredstava prema određenim grupama koje će u osnovi sadržavati razlike u pogledu namjene,konstrukcije, pogona, izvedbe, itd.

Temeljni kriterijum podjele može biti putanja – trajektorija elementarnog toka materijala. Na osnovu

geometrijskih oblika trajektorija i broja elementarnih tokova, njihove trajnosti i vrste materijala, sva pretovarna sredstva se mogu podijeliti po istom kriterijumu kao i elementarni tokovi materijala. Obilježje

pojedinog elementarnog toka materijala određuje vrstu, konstrukciju i tehničko-tehnološka svojstva pretovarnog sredstva. Zato je potrebno poznavati osnovna obilježja elementarnih tokova materijala da bise mogla razmatrati primjena pojednih vrsta pretovarnih sredstava.

U zavisnosti od položaja trajektorija više elementarnih tokova, pri čemu se sve trajektorije mogu nalazitiu istoj liniji ili u istoj ravni, odnosno u nekom konačnom prostoru (Slika 4.1), sva pretovarna sredstva semogu razvrstati u linijska, površinska i prostorna.


2/18



U linijska pretovarna sredstva (Slika 4.1a) se ubrajaju pretovarna sredstva koja mogu opslužiti jedan ili

više elementarnih tokova sa raznim početnim i krajnjim tačkama ukoliko se poklapaju sve njihovetrajektorije. Ova vrsta pretovarnih sredstava ima samo jedna stepen slobode kretanja.

U površinska pretovarna sredstva (Slika 4.1b) ubrajaju se pretovarna sredstva koja mogu opslužiti jedanili više elementarnih tokova sa raznim početnim i krajnjim tačkama, ukoliko se sve njihove trajektorijenalaze u istoj ravni. Ova pretovarna sredstva imaju dva stepena slobode kretanja.

U prostorna pretovarna sredstva (Slika 4.1c) se ubrajaju pretvarna sredstva koja mogu opslužiti jedan iliviše elementarnih tokova s raznim početnim i krajnjim tačkama ukoliko se sve njihove trajektorije nalazeu određenom prostoru. Prostorna pretovarna sredstva imaju tri stepena slobode kretanja.

Slika 4.1 Trajektorije elementarnih tokova materijala: a) linijsko preklapanje; b) površinsko; c) prostorno

Uz navedenu osnovnu podjelu pretovarnih sredstava, sva sredstva mogu biti svrstana i u samo dvije

grupe:

· pretovarna sredstva sa ciklič nim (prekidnim) dejstvom (dizalič ne mašina) – premještanje tereta

vrši se naizmjeničnom smjenom radnog i povratnog hoda. Rad se obavlja samo pri podizanju(utovaru ili istovaru tereta) i premještanju tereta, dok je povratak u početnu tačku za novi zahvattereta neproizvodan i predstavlja gubitak u vremenu i iskorišćenju kapaciteta. Takav cikličan radzahtijeva veliku količinu energije, pa je zato potrošnja energije kod ovih uređaja velika, uz

relativno malu proizvodnost;· pretovarna sredstva sa kontinualnim (neprekidnim) dejstvom – prenos robe vrši se ravnomjerno,

bez praznog hoda. Kapacitet ovih pretovarnih sredstava je velik uz relativno malu potrošnju

energije;

Na Slici 4.2 je šematski prikazana podjela pretovarnih sredstava.

Pretovarna

sredstva

Linijska

Površinska

Prostorna

N ep reki dn o

dejstvo

Cikličnodejstvo

Slika 4.2 Podjela pretovarnih sredstava


3/18



Prema svom konstruktivnom izvođenju, pretovarna sredstva sa cikličnim dejstvom (dizalične mašine) sedijele na sljedeće podgrupe (Dedijer, 1975), (Dundović, 2005):

o proste dizalične mehanizme i mašine§ male dizalice (sa zupč astom letvom, zavojnim vretenom, klipom)

· ručne dizalice sa zupčastom polugom i prenosom cilindričnimzupčanicima;

· ručne dizalice sa zavojnim vretenom;· električne dizalice sa zavojnim vretenom;· hidraulične dizalice sa pokretnim klipom;· hidraulične dizalice sa pokretnim cilindrom;

§ koturač e i č ekrci

· koturača sa jednim, dva ili više krakova nosećeg organa;· prenosni ručni čekrci sa pužnim prenosom;· prenosni ručni čekrci sa prenosom cilindričnim zupčanicima;

§ doboši (vinde)

· služe za premještanje tereta u horizontalnoj ili kosoj ravni;

· dio su složenijih dizaličnih mašina;

o dizalice (kranovi)Su složene dizalične mašine, namijenjene za prenošenje tereta u horizontalnoj i vertikalnoj ravni.

§ stacionarne (zidne, stubne, konzolne);

§ samohodne (lučke mobilne dizalice, auto-dizalice, željezničke, plovne);§ okretne (brodske, lučke portalne i poluportalne, brodogradilišne, građevinske);§ mosne (pretovarni mostovi, skladišne dizalice, industrijske dizalice);

§ specijalne (brodoiskrcavači, brodoukrcavači, bočni istresači);

o podizači§ liftovi (putnički i teretni);§ skipovi (za izdizanje rastresitog materijala na određena mjesta);§ platforme;§ uspinjače;

o pretovarno-prevozna sredstva§ ručna;§ vučna;§ viljuškari;

§ utovarivači;§ traktori i prikolice;

§ ostala pretovarno-prevozna sredstva;

Pretovarna sredstva neprekidnog trasnporta se primjenjuju na svim mjestima gdje je potrebno

premještati velike količine sitnozrnastog i sitnokomadastog materijala. Rad bez zaustavljanja omogućava

da mašine neprekidnog transporta mogu postići određeni kapacitet bez obzira na dužinu transportovanja.Mogu se podijeliti u tri osnovne grupe (Dedijer, 1975), (Dundović, 2005), (Tošić, 1990):

· Mašine sa vuč nim elementom;

o Transporteri§ trakasti transporter;

§ pločasti transporter;§ grabuljasti transporter; ...

o Elevatori

§ elevatori sa kofama;

§ elevatori za komadne terete;


4/18



o Konvejeri

§ prizemni;

§ vazdušni;

§ žičare; ...

· Mašine bez vuč nog elementa;

o zavojni transporteri;

o inercijalni transporteri;o valjkasti transporteri;

o pneumatska postrojenja;o hidraulični postrojenja; ...

· Pomoćni uređ aji;

o gravitacioni uređaji;o dodavači (dozatori);o uređaji za mjerenje težine;o bunkeri i razni tipovi zatvarača; ...

4.3 POKAZATELJI VREDNOVANJA RADA PRETOVARNIH SREDSTAVA

Pokazatelji vrednovanja rada pretovarnih sredstava zasnivaju se na fizičkim veličinama koje determinišuučinak pretovarnog sredstva, a obuhvataju: relaciju puteva, relaciju vremena, relaciju teret – nosivost istepen korišćenja učinka pretovara.

a) relacija puteva

Put pretovarnog sredstva u određenom vremenskom intervalu može biti:· proizvodni (efektivan) put – put koji pretovarno sredstvo ostvari za vrijeme prenosa tereta,

odnosno dužina puta na kojoj se prenosi teret;

· neproizvodni (prazan) put – put koji pretovarno sredstvo ostvari bez prenosa tereta, odnosnodužina puta koju je pretovarno sredstvo prevalilo bez prenosa tereta, a nephodan je da bi se

transportni postupak (proces) mogao uopšte odvijati;

Nepoizvodni put može biti:

a) „nulti“ (početni i završni) – put koji pretovarno sredstvo pređe bez tereta tokom kretanja odmjesta polaska (parking, garaža) do mjesta rada (obala, skladište, pretovarno mjesto) i put koji pretovarno sredstvo pređe u povratku od mjesta rada do parkinga (garaže);

b) „prazni“ put – put koji pretovarno sredstvo pređe bez tereta između mjesta istovara i mjestautovara tereta;

Iskorišćenje transportnog puta se definiše kao odnos između korišćenog puta i ukupnog zbira djelova puta prema relaciji:

η = (korišteni put)/(zbir djelova puta) (4.1)

što se može odvojeno razmatrati za horizontalne i vertikalne puteve, nagibe i uspone.

Pri izboru poznatih ili istraživanju novih sistema transporta, važan je faktor brzina transporta koja sedefiniše kao odnos između korišćenog puta i vremena transporta prema relaciji:

vs = (korišćeni put)/(vrijeme transporta) (4.2)

Koeficijent „nultog“ (početnog i završnog) puta pretovarnog sredstva zavisi od organizacije ifunkcionisanja sistema u kojem se odvija pretovarni proces.


5/18



b) relacija vremena

Pokazatelj iskorišćenja raspoloživog vremena se može odrediti prema relaciji:

ηt = (korišćeno vrijeme)/(zbir vremena) (4.3)

Koeficijent iskorišćenja radnog vremena pretovarnog sredstva pokazuje intenzitet njegovog korišćenja u

posmatranom vremenskom intervalu.

c) relacija teret – nosivost

U transportnom procesu, sa stanovišta ekonomičnosti prenosa tereta, veliki značaj ima stepen iskorišćenjanazivne nosivosti pretovarnog sredstva, što direktno utiče na njegovu proizvodnost pri transportu tereta.Iskorišćenje nazivne nosivosti pretovarnog sredstva direktno zavisi od stepena usklađenosti njegovihtehničko-eksploatacionih osobina sa karakteristikama tereta koji je predmet pretovara, od količine tereta,tehničkog stanja sredstva, prostornih uslova, stanja infrastrukturnih objekata, klimatskih uslova, vještinerukovalaca sredstvom, organizacije transportnog postupka, itd.

U transportu tereta se razlikuju dva koeficijenta iskorišćenja nazivne nosivosti pretovarnog sredstva:

· koeficijent statič kog iskoriš ćenja nazivne nosivosti pretovarnog sredstva predstavlja odnosizmeđu težine tereta koji se prenosi i težine tereta koja bi se mogla prenositi potpunimiskorišćenjem nazivne nosivosti pretovarnog sredstva, a izračunava se prema relaciji:

ηG = (korištena nosivost)/(nazivna nosivost) (4.4)

Matematička interpretacija prethodne definicije data je obrascem koji slijedi:

å

å

=

==n

ii

n

i

i

Gi

Q

q

1

.

1h (4.5)

gdje su:

ηGi – statički koeficijent iskorišćenja nazivne nosivosti;qi – iskorišćena nosivost pretovarnog sredstva u radnom ciklusu;

.

iQ - nazivna nosivost pretovarnog sredstva u radnom ciklusu;

· koeficijent dinamič kog iskoriš ćenja nazivne nosivosti – je odnos između ukupno ostvarenog imogućeg transportnog rada određenog pretovarnog sredstva. Transportni rad ili transportnimoment je proizvod transportovane količine tereta i puta. Transportni moment je statička veličinai ne smije se zamijeniti fizičkim radom jer ne uzima u obzir dizanje, spuštanje, otpor klizanju itd.Iskorišćenje transportnog momenta se može prikazati narednom relacijom:

ηGS = (ostvareni transportni rad)/(mogući transportni rad) (4.6)

gdje je: ηGS – koeficijent dinamičkog iskorišćenja;


6/18



d) stepen korišćenja učinka pretovara

Stepen korišćenja učinka pretovarnih sredstava može se odrediti prema relaciji koja slijedi:

ηQ = (prosječan pretovarni učinak za vrijeme transportne operacije (postupka)) (t/h)/ (teorijski učinak pretovarnog sredstva) (t/h)

k z ct GQ hhhhhh ××××= (4.7)

gdje su:ηG – stepen korišćenja nosivosti;ηt – stepen korišćenja radnog vremena;ηc – stepen korišćenja broja radnih ciklusa – odnos ostvarenog i mogućeg broja radnih ciklusa pretovarnog sredstva;ηz – stepen korišćenja zahvatnog sredstva – odnos ostvarenog i mogućeg zahvata tereta;ηk = f(gustine, vlažnosti, homogenosti, ...) transportovanog tereta – odnos stvarnih i mogućih karakteristika materijala (tereta);

4.4 PROIZVODNOST PRETOVARNIH SREDSTAVA

Bilo bi idealno kada bi svako pretovarno sredstvo u ukupnom planiranom vremenu moglo ostvariti proizvodnost jednaku eksploatacionoj snazi njegovog pogonskog motora. Međutim, u praksi to nije tako jer se vrijeme protoka materijala sastoji od vremena utovara i istovara, vremena unutrašnjeg transporta i

vremena čekanja ili gubitaka.

Pri razmatranju proizvodnosti pretovarnih sredstava neophodno je najprije uočiti razliku između pojmova„kapacitet“ i „učinak“. Terminološki gledano, ova dva pojma se, vrlo često, pogrešno definišu, pa stogakada se govori o mogućem uč inku riječ je o kapacitetu ili kada se govori o ostvarenom kapacitetu potrebno ga je nazvati pravim imenom odnosno uč inkom.

Kapacitet pretovarnog sredstva je sposobnost da se u datim uslovima, uz odgovarajuću organizaciju rada,

pretovari određena količina tereta u jedinici vremena (satu, smjeni, danu, mjesecu, godini). Budući da nakapacitet pretovarnog sredstva, osim tehničko-tehnološke strukture utiču i drugi spoljašnji faktoriorganizacionog obilježja, kao i uslovi okoline, neophodno je razlikovati dvije kategorije kapaciteta:

· tehnič ki kapacitet – maksimalni transportni učinak pretovarnog sredstva koji ono može izvršiti sobzirom na tehnička i tehnološka obilježja, pri dobroj organizaciji rada i uz najpovoljnije uslovekoji odgovaraju namjeni pretovarnog sredstva;

· stvarni kapacitet – osim tehničko-tehnoloških obilježja pretovarnog sredstva uzima u obzir iostale uticajne faktore koji kao realnost okruženja najčešće utiču na smanjenje stepenaiskorišćenja tehničkog kapaciteta. Stvarni kapacitet se izražava količinom robe u tonama,komadima ili kubnim metrima koju je moguće pretovariti tokom jedne radne smjene, dana,mjeseca, u konkretnim uslovima, uzimajući u obzir sve faktore koji utiču na veličinu pretovarnogučinka;

Razlika između tehničkog i stvarnog kapaciteta predstavlja rezervni kapacitet .

4.4.1 Proizvodnost pretovarnih sredstava neprekidnog dejstva

Pretovarna sredstva neprekidnog dejstva mogu premještati tečne, sipke i komadne materijale, pa se, stoga,za mjerenje proizvodnosti koriste različita primjerena mjerila (maseni protok – t/h, zapreminski protok – m

3/h ili l/h, broj komada u jedinici vremena).


7/18



Ako se pretpostavi da pretovarno sredstvo neprekidnog dejstva (transporter, konvejer, ...) premješta

komadnu robu, pri čemu komadi imaju jednaku masu i pojavljuju se na transporteru na jednakimrastojanjima, onda obrazac kojim se definiše proizvodnost kontinuiranog transporta komadne robe ima

sljedeći oblik:

a

vmQk

××= 6,3 (t/h) (4.8)

odnosno,

a

vQkk ×= 3600 (kom/h) (4.9)

gdje su:Qk – maseni protok premještenog materijala (t/h);

Qkk – protok premještenog materijala (kom/h);

m – masa jednog komada (kg);v – brzina premještenog materijala (m/s);a – razmak između komada robe na transporteru (m);

Ukoliko se radi o kontinuiranom transportu sipke robe, proizvodnost pretovarnog sredstva se možeutvrditi na osnovu izraza:

r ×××= v AQ s 3600 (t/h) (4.10)

odnosno,

v AQ sv ××= 3600 (m3/h) (4.11)

gdje su:

Qs – maseni protok premještenog sipkog materijala (t/h);

Qsv – zapremina premještenog sipkog materijala (m3/h);A – površina poprečnog presjeka materijala (m2);v – brzina premještenog materijala (m/s);

ρ – gustina premještenog materijala (t/m3);

4.4.2 Proizvodnost pretovarnih sredstava cikličnog dejstva

Teorijska proizvodnost pretovarnih sredstava cikličnog dejstva određena je narednom relacijom:

c

t t

mQ3600

×= (4.12)

gdje su:

m – masa materijala (t);

tc – vrijeme trajanja jednog radnog ciklusa (s);

Vrijeme trajanja jednog ciklusa iznosi:

tc = t p + tr (4.13)


8/18



gdje su:

t p – vrijeme utrošeno na pripremne radnje tokom jednog ciklusa (prilaz dizalice do tereta, zahvatanje tereta, oslobađanje tereta od zahvatnih uređaja) (s);tr – radno vrijeme (podizanje, vožnja tereta i spuštanje) (s);

Buduću da je 3600/tc broj radnih ciklusa u jednom satu, i, tada je:

imQt ×= (4.14)

Teorijska proizvodnost je umanjena tokom eksploatacije zbog:

· nepotpunog korišćenja radnog vremena za pretovar zbog potrebnih radnji održavanja i ostalih prekida u radu;

· nepotpunog korišćenja nazivne nosivosti;· neravnomjernog pristizanja materijala;

· nepogodnih uslova rada (otežan pristup teretu, ograničen prostor za izvođenje pretovara);

Pobrojana ograničenja se uzimaju u obzir uvođenjem sljedećih koeficijenata:k 1 – koeficijent iskorišćenja materijala;k 2 – koeficijent iskorišćenja radnog vremena;

k 3 – koeficijent neravnomjernosti pristizanja materijala;

Uvrštavanjem ovih koeficijenata dobija se izraz za izračunavanje eksploatacione proizvodnosti:

321 k k k QQ t c ×××= (4.15)

U praksi je redovno zastupljena kombinovana primjena pretovarnih sredstava cikličnog i kontinulanogdejstva s ciljem da se maksimalno zadovolje tehničko-eksploatacioni uslovi i postigne ekonomskioptimum.

4.5. IZBOR I UTVR Đ

IVANJE POTREBNOG PRETOVARNIH SREDSTAVAProces izbora sredstava mehanizacije je kompleksan, prvenstveno zbog brojnosti faktora uticaja koji se

pri tome moraju uzeti u obzir. Pomenuti faktori uticaja, koji se na adekvatan način moraju respektovati u procesu izbora sredstava mehanizacije i samim tim u procesu planiranja i razvoja luke (i/ili terminala),

mogu da se klasifikuju u pet pet glavnih grupa (Roach, 1987):

· razvojni faktori uticaja;

· troškovi sredstava mehanizacije;

· održavanje sredstava;

· zahtjevi rukovanja sredstvima mehanizacije;

· tehnološko-operativni faktori;

Svaka od pobrojanih grupa faktora uticaja se sastoji od više elemenata. Npr.:

· razvojni faktoru uticaja:o iskorišćenje raspoloživih razvojnih površina;o iskorišćenje raspoloživog skladišnog prostora (npr. dostizanje maksimalne visine slaganja

kontenera na terminalu);o pouzdanost rada pri povećanju stepena efektivnog iskorišćenja (sposobnost da odgovori

zahtjevima koji se pojavljuju sa povećanjem obima pretovara);o opterećenje po jedinici površine;o mogućnost komplementarnog korišćenja sa drugim sredstvima mehanizacije; itd.


9/18



· troškovi sredstava mehanizacije

o troškovi nabavke sredstva;

o troškovi po času rada;o troškovi goriva i/ili pogonske energije; itd.

· troškovi održavanja sredstava mehanizacije

o operativna gotovost sredstava;

o vrijeme između dva otkaza;o troškovi održavanja;o pogodnost za održavanje;

o potrebna kvalifikaciona struktura radnika održavanja;

o potrebna oprema za održavanje; itd.

· zahtjevi rukovanja sredstvom

o potreban broj rukovalaca sredstvom u smjeni;

o potrebne kvalifikacije rukovalaca sredstvom; itd.

· tehnološko-operativni faktori

o tehnološki zahtjevi koji se javljaju u procesu manipulisanja sa teretom;o stepen fleksibilnosti sredstva;

o brzina kretanja pod punim opterećenjem;o brzina kretanja bez tereta;o brzina dizanja/spuštanja tereta;

o stepen zadovoljenja bezbjedonosnih standarda; itd.

U skladu sa razmatranjima iz (Dobner, Rijsenbrij, 1997), u procesu izbora sredstava mehanizacije trebauzeti u obzir i sljedeće faktore uticaja:

· karakter postojećih i očekivanih zahtjeva korisnika usluga;· postojeći i očekivani stepen iskorišćenja vezova;· stepen efektivnog iskorišćenja raspoloživih sredstava mehanizacije;· karakteristike transportnih sredstava (brodova, kamina, vagona) kojim se teret doprema u luku (ili

otprema iz luke);

· ograničenja uslovljena karakteristikama postojećih infrastrukturnih objekata;· rezultate analiza postojećeg kapaciteta;· očekivano povećanje obima pretovara u narednim periodima; …

Zbog nužnosti ispravnog izbora pretovarnih sredstava, potrebno je prethodno jasno definisati transportni

zadatak. Transportni zadatak se može opisati kriterijumima, pa se na osnovu analize vrijednosti tehničko-tehnoloških i ostalih kriterijuma, kao i analize njihovih međuzavisnosti može utvrditi optimalna varijanta pri izboru pretovarnog sredstva.

Investiranje u nabavku novih pretovarnih sredstava potrebno je maksimalno ograničiti na slučajeve ukojima:

· dalji rad postojećih pretovarnih sredstava nije moguć zbog zastarjelosti sredstava;· nabavka pretovarnog sredstva omogućava znatno unapređenje tehnologije rada;· opremanje novih obala pretovarnim sredstvima uslovljava bolje korišćenje obale u cjelini;

Budući da se lučki sistem može posmatrati kao sistem masovnog osluživanja, koncipiran od nekoliko podsistema koji sačinjavaju cjelinu, od kojih se svaki od ovih podsistema može posmatrati i odvojeno, astepen integracije se zasniva na potrebama za njihovom međusobnom usklađenošću, u postupkudefinisanja modela optimizacije se može primijeniti metoda teorije redova čekanja i analitički postupci zaizračunavanje minimalnih troškova cjelokupnog sistema. Ovakav pristup optimizaciji zahtijeva poznavanje nekoliko bitnih elemenata kao što su: broj vezova u luci, brod dizalica na vezu, kapacitetskladišta, srednji broj dolazaka brodova u luku, troškovi rada grupe radnika, troškovi čekanja tereta, broj jediničnih tereta po brodu, itd. Da bi se izvršila procjena troškova stajanja broda u luci i čekanja tereta naukrcaj/iskrcaj, potrebno je definisati funkciju troškova cijelog lučkog sistema.


10/18



4.6 PROCES EKSPLOATACIJE SREDSTAVA MEHANIZACIJE

Eksploatacija sredstava lučke mehanizacije je jedan od potprocesa u procesu pružanja lučkih usluga,kome se, uzimajući u obzir značaj sredstava lučke mehanizacije, može pripisati pokretačka uloga. Proceseksploatacije sredstva lučke mehanizacije se može matematički interpretirati preko skupa eksploatacionih parametara pi, čije su vrijednosti determinisane elementima e j, u posmatranom vremenskom intervalu t, nasljedeći način (Đelović, 2005):

( ) jii e f p p R == (4.16)

i = 1, 2, ..., n j = 1, 2, ..., m

Elementi e j su, u opštem slučaju, određeni sljedećim osnovnim parametrima:- lokacijom rada sredstva (gat, vez, skladište, ...);

- karakteristikama tereta (pojavni oblik tereta, težina, specifična težina, granulacija, ...);- karakteristikama raspoloživih sredstava mehanizacije (grupa sredstava, vrsta sredstava, klasa

sredstava, tip sredstva, potrošnja goriva, brzina kretanja, brzina podizanja i spuštanja tereta,

radni pritisak, časovni kapacitet, ...);

- stepenom adekvatnosti sprovođenja aktivnosti održavanja (preventivnih i korektivnih)sredstava lučke mehanizacije; itd.

Skup eksploatacionih parametara sredstava mehanizacije je brojan. Među njegovim elementima centralnomjesto pripada parametru P1 - produktivnost rada. Produktivnost rada sredstava mehanizacije, saglasno

identifikovanoj značajnosti sredstava u lučkom radnom procesu, predstavlja ključni element produktivnosti procesa realizacije lučke usluge. Produktivnost rada u procesu pružanja lučkih usluga je,inače, parametar od koga u značajnoj mjeri zavisi ukupni kvalitet lučke usluge, a ispoljava i dominantnodejstvo na trajanje procesa pružanja lučke usluge, a samim tim i stepen zadovoljenja jednog iz grupeosnovnih zahtjeva na tržištu lučkih usluga: što kraće zadržavanje sredstava transporta (posebno brodova)u lukama.

Produktivnost rada je određena sljedećim glavnim veličinama:

- vremenom efektivnog angažovanja sredstva, Te, u procesu pružanja usluge, koje se adekvatnoopisuje koeficijentom efektivnog iskorišćenja sredstva, K;.

- brojem radnih ciklusa u vremenu efektivnog angažovanja, Nc;

- karakteristikama (težinom) manipulativne jedinice, M, koja se može na odgovarajući način predstaviti vrijednošću koeficijenta iskorišćenja kapaciteta nosivosti sredstva mehanizacije uradnom ciklusu, q;

4.7 NAČINI ISKAZIVANJA PRODUKTIVNOSTI RADA U LUKAMA

Sagledavajući različite literaturne izvore i određene empirijske spoznaje, može se zaključiti da postojivrlo širok spektar načina iskazivanja produktivnosti rada u lukama (terminalima). Navode se nekikarakteristični modeli kvantifikacije produktivnosti:

· “Godišnja” produktivnost po zapošljenom, Pe (t/zapošljenom)

Na Slici 4.3 su prikazani podaci o količini pretovarenog tereta na godišnjem nivou, po jednomzapošljenom, u navedenim lukama, u naznačenim periodima.


11/18



1424

4700050500

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Luke u Indi ji (1998. - 99.) Luke u Velikoj Br itanij i (1997. - 98.) Roterdam (1998. - 99.)

luka

" g o d i š n j a " p r o d u k t i v n o s t

( t / z a p o š l j e n o m )

Slika 4.3 “Godišnja” produktivnost po zapošljenom

“Godišnja” produktivnost po zapošljenom implicitno ukazuje na: nivo adekvatnosti funkcionisanja lučkogsistema kao cjeline, intenzitet robnih tokova u državi i u regionu, funkcionisanje transportnog sistema udržavi, tržišnu poziciju luke, organizaciju luke (model organizacije, efikasnost organizacije, ...),

tehnologiju rada u luci (stepen tehnološke primjerenosti sredstava mehanizacije, ...), ...

· Dnevna količina iskrcanog tereta po brodu, Ps (t/brodu)

Dnevna količina iskrcanog tereta po brodu je jedan od pokazatelja produktivnosti rada koji direktnoilustruje stepen adekvatnosti odgovora luke na tržišni zahtjev da vrijeme opsluživanja sredstava transporta(prvenstveno brodova) u luci bude minimalno. Na Slici 4.4 su prikazani podaci o vrijednostima parametraPs u indijskim lukama za period 1998. – 1999.g.

1527

56266750 6502

5484

2575

4617

10210

2800

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

Calcutta Haldia Paradip Vizag Chennai Tuticorin Cochin Mormugao Mumbai

luka u Indiji

" D n e v n a " p r o d u k t i v n o s t p o b r o d u ,

P s ( t / b r o d u )

Slika 4.4 Produktivnost Ps (t/brodu) u indijskim lukama (1998. – 1999.)

Vrijednost parametra Ps direktno zavisi od brojnih i vrlo raznorodnih faktora uticaja: vrste tereta,

karakteristika jedinica tereta, karakteristika manipulativne jedinice, količine tereta koja se iskrcava iz broda (ukrcava u brod), broja “radnih ruku” po brodu, broja brodova koji su jednovremeno u luci,

primijenjene tehnologije rada, ... Parametar Ps vrlo često figuriše u ugovorima između luke i korisnikalučkih usluga i predstavlja glavno polazište ocjene efikasnosti realizacije usluge, odnosno podlogu zaobračun “uštede” (novčane nadoknade luci ukoliko se usluga – iskrcaj/ukrcaj broda, po osnovu veće“dnevne” produktivnosti rada u odnosu na ugovorenu, realizuje prije predviđenog termina) ili “dangube”(novčanog iznosa koji luka plaća korisniku usluga u slučaju da su postignute vrijednosti P s manje odugovorenih, tj. kada se predviđeni termin realizacije usluge prekorači).

· Produktivnost “radne ruke” u smjeni, Pg (t/smjeni)

Imajući kao polazište činjenicu da “radna ruka” predstavlja tehnološki zaokruženi skup elemenata (radnasnaga, sredstva mehanizacije, ...) angažovanih na realizaciji određene lučke usluge, može se konstatovatida produktivnost “radne ruke” u smjeni predstavlja vrlo značajan pokazatelj efikasnosti realizacije procesa pružanja lučkih usluga. On oslikava stepen adekvatnosti primijenjenje tehnologije rada i varira uzavisnosti od vrste tereta koji je predmet manipulacije, primijenjene tehnologije rada i sl. Istovremeno,

vrijednosti parametra Pg pripadaju skupu suštinski važnih osnova unapređenja lučkog radnog procesa. NaSlici 4.5 su grafički prikazani podaci o produktivnosti “radne ruke” pri izvršenju manipulacija sarazličitim vrstama tereta u luci Antverpen.


12/18



5000

9001500

12500

7500

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

koils cijevi celicni limovi zeljezna ruda zitarice

vrsta tereta

p r o d u k t i v n o s t " r a d n e r u k e " ,

P g ( t / s m j e n i )

Slika 4.5 Produktivnost “radne ruke” u smjeni u Luci Antverpen

· Časovna produktivnost “radne ruke”, Ph (t/satu)

U praksi veoma često primjenjivani pokazatelj kvaliteta lučke usluge je časovna produktivnost “radneruke” u procesu rada. Časovna produktivnost “radne ruke” može biti izražena na različite načine:količinski (tona, komad, m3, ...), brojem ciklusa sredstva vertikalne mehanizacije, ...

4.8 FAKTORI UTICAJA NA PRODUKTIVNOST U PROCESU PRUŽANJA LUČKIH USLUGADekompozicijom procesa pružanja lučkih usluga (izvršenja manipulacija sa teretom) može se izvestizaključak da produktivnost rada u suštini zavisi od ostvarenog broja radnih ciklusa u vremenu efektivnograda i karakteristika manipulativne jedinice (jedinice tereta koja se premješta u jednom radnom ciklusu).Uzimajuću u obzir glavne faze radnog ciklusa u procesu izvršenja manipulacija sa teretom i spoznaju oključnim faktorima od kojih one zavise, identifikovani su glavne («direktne») klase faktora uticaja na produktivnost rada u procesu pružanja lučkih usluga:

· faktori koji se odnose na radnike iz sastava «radne ruke» (lučko transportni radnici i rukovaocisredstvima mehanizacije), f 1;

· faktori u odnosu na sredstva mehanizacije, f 2;

· faktori u odnosu na lučke alate, f 3 ;

Svaka od pobrojanih klasa faktora uticaja je složena, tačnije predstavlja skup više faktora uticaja. Skupufaktora uticaja koji se odnose na radnike iz sastava «radne ruke», f 1, pripadaju:

· ukupan broj lučko-transportnih radnika u sastavu «radne ruke», f 11;· broj kvalifikovanih lučko-transportnih radnika u sastavu «radne ruke», f 12;· broj rukovalaca sredstvom mehanizacije, f 13;

· broj polukvalifkovanih lučko-transportnih radnika u sastavu «radne ruke», f 14;· ukupan broj izvršilaca u sastavu «radne ruke», f 15;

Faktori uticaja koji se odnose na sredstva lučke mehanizacije, kao elemente tehnologije izvršenjakonkretne usluge, f 2:

· vrsta sredstva mehanizacije, f 21, (viljuškar, portalna dizalica, ...);

· klasa sredstva mehanizacije, f 22, (npr. viljuškar nosivosti 2t, ...);

· tip sredstva mehanizacije, f 23, (npr. kod viljušakara: tip grane, bočni pomak viljuški, ...);· broj sredstava, f 24, određenog tipa, koje je potrebno uključiti u rad pri izvršenju manipulacija sateretom.;

Faktori uticaja koji se odnose na lučke alate, kao elemente tehnologije izvršenja konkretne usluge, f 3:· vrsta lučkog alata, f 31;· klasa lučkog alata, f 32;· tip lučkog alata, f 33;· broj lučkih alata određenog tipa, f 34;


13/18



U daljem dijelu će se analizirati određeni aspekti sljedećih korelacija:· korelacije između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke», P1, i ukupnog broja lučko-

transportnih radnika u sastavu «radne ruke», f 11 – P1 = g(f 11);· korelacije između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke», P1, i broja sredstava mehanizacije,

određenog tipa, koje je potrebno uključiti u rad pri izvršenju manipulacije sa teretom, f 24 – P1 =g(f 24);

· korelacije između nivoa časovne produktivnosti radne ruke, P1, i tipa lučkog alata, f 33 – P1 =g(f 33);

Predmet analize su različite varijante izvršenja manipulacije brod – skladište sa sljedećim pojavnimoblicima tereta: vrećarija, paletizovani teret, kontejner. Podaci koji su osnova razmatranja susistematizovani u tabelama koje slijede (Tabela 4.1, Tabela 4.2, Tabela 4.3).

Tabela 4.1 vrećarijaOznaka

varijanteVarijanta manipulacije brod – skladište

Elementi tehnologije rada

ltr broj vilj. luč ki alat

Iv Pozadinsko skladište, «štos», 4 ltr-a u brodskom skladištu 12 1 «tela» braga

IIv Pozadinsko skladište, «štos», 6 ltr-a u brodskom skladištu 16 1 «tela» braga

IIIv Pozadinsko skladište, «štos», 8 ltr-a u brodskom skladištu 20 2 «tela» braga

Tabela 4.2 paletizovani teretOznakavarijante

Varijanta manipulacije brod – skladište Elementi tehnologije rada


I p Manipulativna jedinica jedna paleta, viljuškar u brodskom skladištu 5 2 konopčana bragaII p Manipulativna jedinica dvije palete, viljuškar u brodskom skladištu 3 3 nosač za dvije paleteIII p Manipulativna jedinica četiri palete, dva viljuškara u brodskom

skladištu3 5 nosač za četiri palete

Tabela 4.3 kontejner Oznaka

varijanteVarijanta manipulacije brod – skladište Elementi tehnologije rada


Ik Kontejnerski brod, do 50 kontejnera, bez ricanja/razricavanja 2 1 spreder

IIk Kontejnerski brod, preko 50 kontejnera, bez ricanja/razricavanja 3 2 spreder

IIIk Kontejnerski brod, preko 50 kontejnera, sa ricanjem/razricavanjem 5 2 spreder

Napomena:

Skraćenice u tabelama imaju sljedeće značenje: ltr – lučko transportni radnik; vilj. – viljuškar;

A) Korelacija nivo č asovne produktivnosti «radne ruke» - ukupan broj luč ko- transportnih radnika u sastavu «radne ruke», P1 = g(f 11);

Polazeći od podataka o nivou časovne produktivnosti «radne ruke» pri realizaciji različitih varijantimanipulacije brod – skladište sa izabranim pojavnim oblicima tereta (Analiza tehnologija rada I, 2001) i

podataka o ukupnom broju lučko-transportnih radnika (ltr-a) u sastavu «radne ruke» po pojedinimvarijantama manipulacije, analizirana je zavisnost nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» od brojalučko-transportnih radnika (Slika 4.6). Nivo časovne produktivnosti je predstavljen u odnosu nareferentnu vrijednost 1 koja se odnosi na varijante Iv, I p i Ik (Đelović, 2004).


14/18



rećarija aletizovani teret kontejneri

1

1,3

1,66

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

Iv (12 ltr-a) IIv (16 ltr-a) IIIv (20 ltr-a)

varijanta manipulacije

i n

d e k s n i v o a č a s o v n e

p r o d

u k t i v n o s t i " r a d n e r u k e "

1

2

4

0

0,51

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

Ip (5 ltr-a) IIp (3 ltr-a) IIIp (3 ltr-a)


i n

d e k s n i v o a č a s o v n e

p r o d

u k t i v n o s t i " r a d n e r u k e "

1 1 1

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

Ik (2 ltr-a) IIk (3 ltr-a) IIIk (5 ltr-a)


i n d e k s n i v o a č a s o v n e

p r o

d u k t i v n o s t i " r a d n e r u k e "

Slika 4.6

Na osnovnu sprovedene analize, može se izvesti opšti zaključak da se sa ukrupnjavanjem manipulativne jedinice smanjuje uticaj ukupnog broja lučko-transportnih radnika u sastavu «radne ruke» na povećanjenivoa produktivnosti. Naime, u slučaju vrećarije, gdje su jedinice tereta mase 50 kg i gdje semanipulativna jedinica formira ručno, sa povećanjem broja radnika u sastavu radne ruke povećava se inivo produktivnosti rada. Kod paletizovanog tereta (masa jedinice tereta 1 t) i kontejnera (masa jedinicatereta do 30,5 t) ne postoji direktna proporcionalnost između broja radnika u sastavu «radne ruke» i nivoa produktivnosti rada, što navodi na očigledan zaključak da se u manipulacijama sa tim pojavnim oblicimatereta pojavljuje intenzivnije dejstvo ostalih faktora uticaja na produktinvost.

B) Korelacija nivo č asovne produktivnosti «radne ruke» - broj viljuškara – P1 = g(f 24);

Rezultati istraživanja korelacije između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» i ukupnog brojaviljuškara su grafički predstavljeni na Slici 4.7. Po analogiji sa elementima analize prethodne korelacije,nivo časovne produktivnosti je predstavljen u odnosu na referentu vrijednost 1 koja važi za varijante Iv, I pi Ik .

vrećarija paletizovani teret kontejneri

1

1,3

1,66

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,41,6

1,8

Iv (1 vi lj.) IIv (1 v ilj.) I IIv (2 vi lj. )



p r o d u k t i v n o s t i " r a d n e r u k e "

1

2

4

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,54

4,5

Ip (2 vilj.) IIp (3 vilj.) IIIp (5 vilj.)




1 1 1

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

Ik (1 vilj.) IIk (2 vilj.) IIIk (2 vilj.)



p r o d u k t i v n o s t i " r a d n e r u k

e "

Slika 4.7

Prezentirani rezultati ukazuju da kod analiziranih varijanti realizacije manipulacije brod – skladište sa

vrećarijom ne postoji potpuna korelacija između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» i brojaviljuškara, jer se, npr., kod varijante IIv javlja povećanje nivoa produktivnosti u odnosu na varijantu I viako je broj viljuškara u obijema varijantama isti. U slu čaju paletizovanog tereta, uočljiva je direktnakorelacija između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» i broja viljuškara koji su elementi odnosnetehnologije rada, što ukazuje na činjenicu da se sa ukrupnjavanjem manipulativne jedinice povećavauticaj korišćene mehanizacije na produktivnost rada. Nivo časovne produktivnosti «radne ruke» primanipulacijama sa kontejnerima, rezultati to potvr đuju, nije u direktnoj zavisnosti od broja viljuškara kojisu elementi tehnologije rada.


15/18



Utvr đena zavisnost između nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» i broja viljuškara, određenekategorije, koji su elementi tehnologije realizacije određene varijante manipulacije, predstavlja jednu odključnih osnova upravljačkih aktivnosti usmjerenih ka unapređenju procesa pružanja lučkih usluga.Važno je istaći da u skupu zahtjeva (uslovljenih različitim faktorima uticaja) za unapređenja procesa pružanja lučkih usluga - zahtjevima za unapređenje produktivnosti rada pripada pozicija sa visokimrangom značajnosti.

C) Korelacija nivo č asovne produktivnosti «radne ruke» - tip luč kog alata – P1 = g(f 33);

Dalje razvijajući predmetnu analizu, u ovom segmentu je analizirana veza izmeđa nivoa časovne produktivnosti «radne ruke» i tipa lučkog alata koji se koristi u procesu rada. Rezultati analize su prikazani grafički (Slika 4.8).

vrećarija paletizovani teret kontejneri

1

1,3

1,66

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

Iv ("tela"

braga)

IIv ("tela"

braga)

IIIv ("tel a"

braga)

varijanta manipulacija



1

2

4

0

1

2

3

4

5

Ip (konpčane

"brage")

IIp (nosač za

dvije palete)

IIIp (nosač

za četiri

palete)




1 1 1

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

Ik ( spreder) II k (spreder) II Ik

(spreder)



p r

o d u k t i v n o s t i " r a d n e r u k e "

Slika 4.8

Može se, na osnovu predstavljenih rezultata, uočiti da pri radu sa vrećarijom korišćeni alat nema uticaj nanivo produktivnosti «radne ruke», jer je u svim posmatranim varijantama primjenjivan isti tip alat a nivo produktivnosti se, ipak, mijenjao. Kod paletizovanog tereta prisutna je direktna veza između nivoa produktivnosti i primjenjivanog alata, dok u slučaju kontejnera, isto tako, postoji direktna korelacijaizmeđu tipa alata koji se primjenjuje i nivoa produktivnosti rada.

4.9 UNAPREĐENJE PRODUKTIVNOSTI RADA

Produktivnost procesa pružanja lučkih usluga (izvršenja manipulacija sa teretom) je u direktnoj korelacijisa primijenjenom tehnologijom rada, koja se može definisati kao skup resursa (radna snaga, sredstva

mehanizacije, lučki alati, ...) i metoda i postupaka primjene tih resursa u realizaciji konkretne lučkeusluga. Uopštena šema procesa upravljanja tehnologijama izvršenja manipulacija sa teretom se može predstaviti dijagramom na Slici 4.9.


16/18



p o è e ta k

i n ic i r a n j e p r o c e s a

p r o j e k t o v a n j a t e h n o l o g i j a r a d a

p r o j e k t o v a n j e

t e h n o l o g i ja r a d a

p r i m j e n a t e h n o l o g i ja

r a d a

T e h n o l o g i ja

r a d a

a n a l i z a t e h n o l o g i j a

r a d a

v r ij e d n o s t i p a r a m e t a r a k o j i

k a r a k t e r i š u p r i m j e n u t e h n o l o g i je

r a d a s u u " o è e ki v an o m " d o m e n u

a n a li z a m o g u æ n o s t i

u n a p r e ð e n j a

t e h n o l o g i je r a d a

u n a p r e ð e n j a s u

m o g u æ a

u n a p r e ð e n j e

t e h n o l o g i je r a d a

r e z u l t a t i

a n a l i z a

N E D A

N E D A

Slika 4.9

Prikazani model upravljanja je, kao što se jednostavno može zaključiti, zasnovan na univerzalnom PDCAciklusu upravljanja. Jedan od njegovih ključnih elemenata je unapređenje tehnologije rada. Saglasnorazmatranjima sprovedenim u (Đelović, 2002), može se, uz minimalni rizik greške, konstatovati da je jedan od osnovnih ciljeva unapređenja tehnologija rada povećanje produktivnosti rada, uz respektovanjesvih ostalih značajnih parametara kvaliteta pružene lučke usluge. Adekvatno modelirano unapređenjetehnologija rada, u kojem unapređenje produktivnosti rada pripada skupu elemenata sa najvećim rangomznačajnosti, ima brojne pozitivne efekte u kompletnom procesu upravljanja procesom pružanja lučkihusluga.

4.9.1 Faktori koji iniciraju proces unapređenja produktivnosti

Generalno uzevši, zahtjevi korisnika lučkih usluga imaju ključnu ulogu u pokretanju procesa unapređenjatehnologija pretovara tereta. U skupu brojnih elemenata koje zahtjevi korisnika lučkih usluga podrazumijevaju, jedan je posebno značajan i sa najvećom frekvencijom pojavljivanja: zahtjev zaunapređenje produktivnosti u procesu pretovara tereta. Pomenuti zahtjev može biti iskazan direktno ukomunikaciji između luke i korisnika njenih usluga ili indirektno kada korisnici usluga djelimično ili ucjelosti koriste usluge nekih drugih luka zbog nezadovoljstva nivoom produktivnosti rada koji jedostignut u luci. „Mehanizam“ konkretizacije zahtjeva korisnika lučkih usluga za povećanje produktivnosti je prikazan dijagramom toka na narednoj slici (Slika 4.10).


17/18



početak

Ulazni parametri: parametri koji

određuju zahtjeve korisnika usluga

Analiza zahtjeva korisnika usluga

Zahtjevi korisnika usluga podrazumijevaju

neophodnost povećanja produktivnosti rada

Analiza mogućnosti povećanja produktivnosti rada

Mogućnosti povećanja produktivnosti rada suu domenu «objekti infrastrukture»

Mogućnosti povećanja produktivnosti rada suu domenu «sredstva lučke mehanizacije»

Mogućnosti povećanja produktivnosti rada suu domenu «lučki alati»

Procedura provjere opravdanosti pokretanja investicije udomenima «objekti infrastrukture»,«lučka mehanizacija», «lučki alati»

A

A

A

A

Pokretanje investicije

opravdano

Pokretanje investicije

DA NE

DA NE DA NE

NE DA

DA NE

kraj

Slika 4.10 Pokretanje procesa unapređenja produktivnosti rada

4.9.2 Unapređenje produktivnosti kao faza procesa reforme luke

Unapređenje produktivnosti rada se mora postaviti kao stalan upravljački zadatak u različitim formama.Polazeći od najvišeg nivoa, treba istaći da je jedan od osnovnih ulaznih parametara procesa projektovanjatehnologija pretovara tereta zahtijevana (očekivana) produktivnost. Takođe, jedan od glavnih elemenatareforme luke je unapređenje produktivnosti u procesu pretovara tereta. Prethodne konstatacije suzasnovane na činjenicama da je proces reforme sproveden u mnogim lukama širom svijeta iz razli čitihrazloga, od kojih su najčešći bili (Niekerk, 2002):


18/18


Lučki menadžment Tema 4 18

· unapređenje produktivnosti;· sticanje finansijske autonomije;

· racionalizacija strukture luke i minimizacija birokratskih uticaja na donošenje odluka;

· smanjenje uloge vlada u upravljanju lučkim operacijama, uz zadržavanje sa njihove strane samouloge upravljanja lučkom infrastrukturom;

· stvaranje preduslova za odgovore zahtjevima tržišta lučkih usluga; itd.

U cilju ilustracije efekata adekvatno modeliranog i realizovanog procesa reforme luka sa stanovišta

produktivnosti u procesu pretovara tereta, na Slici 4.11 su prikazani određeni podaci o produktivnostirada koji se odnose na luke u Kolumbiji i Argentini.

800

500

750

3000

2500

1700

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Produktivnost (tona/radniku/godini) u

Argentini

Tona/brodu/danu ya rasute terete u

Kolumbiji

Tona/brodu/danu ya generalne terete u

Kolumbiji

Indikator produktivnosti

( t o n a )

Prije reforme luka

Poslije reforme

luka

Slika 4.11 Indikatori produktivnosti prije i poslije reforme luka

lucki menadzment4a

Documents