Kitba tal-Kan. Dun Joe Abela

Madre Tereza Nuzzo

I l-Kongregazzjoni tas-Sorijiet "Ulied il-Qalbta' Gesu" giet imwaqqfa minn Madre M.Teresa Nuzzo fil-Hamrun fis-sena 1903.

Mons. Pietru Pace, Isqof ta' Malta, kien 1-ewwel benefattur kbir taghhom. Fil-5 ta'Gunju, 1903 tahom 1-approvazzjoni fisemil-Knisja. Il-Karizma taghhom tidher cara fid-digriet ta' din 1-approvazzjoni. Huma kellhom"Jghallmu lil ulied il-poplu 1-katekizmu u xixoghol ta' 1-idejn." Dan jaghmluh fi spirtuta' karita, b'umilta u semplicita. Fil-fatt mill-ewwel bdew jiehdu hsieb ulied il-familji 1-izjedfoqra. It-tmien religjuzi tal-bidu ghamlu talbalill-Isqof Pace nhar it-9 t'Awissu, 1903, fejntalbuh biex jaghtihom 1-isem "Ulied il-Qalb ta'Gesu". L-ewwel professjoni ta' dawn is-sorijietsaret fil-21 ta' Novembru ta' 1-istess sena, datali nistghu nghidu timmarka t-twelid ta' din il-Kongregazzjoni.

Madre M. Teresa Nuzzo, il-Fundatrici, bintPawlu Nuzzo u Lwiza, imwielda Morrocchi,kienet twieldet nhar il-11 ta' Mejju 1851, fll-Belt Valletta Meta kellha 15-il sena kienet tatsehemha fit-tmexxija ta' skola li zijitha Rozinakienet waqqfet fil-Belt Valletta. Fis-sena 1867,Maria Teresa saret hi stess Direttrici ta' din 1-iskola, fejn 1-ghalliema kienu jissejhu "MaestrePie ". Fl-1880 Maria Teresa, fmument to' kriziwara 1-mewt ta' missierha, riedet tinghalaq fll-monasteru tal-klawsura ta' Santa Skolastika,fil-Birgu, izda 1-isqof Pietro Pace wissieha li 1-hajja tal-klawsura ma kenitx tghodd ghaliha.Fl-1891, kuginuha Enrico Nuzzo, ipprogettaopra socjali gdida fil-Hamrun, imma kellujistenna tmien snin biex jinghata 1-permessmehtieg.

Fl-1901 huwa talab lill-Isqof Pietro Pace li fil-progett idahhal lill-"Maestre Pie" ta' kugintu.

Is-sena ta' wara MariaTeresa tat bidu ghalskola fl-Imsida. Kien fl-1903 meta, flimkien ma'xbejbiet ohra, waqqfet 1-Istitut Nuzzo, il-Hamrunmeta hija diga kellha52 sena. . Hekk bdiet il-Kongregazzjoni "Ulied il-Qalb ta' Gesu". Maria Teresa mexxiet bhala1-ewwel Superjura General!.

9 ta' Gunju 1908

Flames snin wara, jigifieri nhar id-9 ta'Gunju, 1908, giet inawgurata t-tieni dar ta'dawn ir-religjuzi, fi Triq Sant' Anglu, numru 7,iz-Zejtun. Mill-ewwel fethu skola u orfanatrofjughat-tfal foqra. Dak li ma sehhx fid-dar ta' 1-Imsida, li kienet ghalqet sentejn qabel, ghall-grazzja t'Alla beda jsehh fiz-Zejtun. Mitt senailu, z-Zejtun kien rahal mifrux gmielu kif ghadusal-lum. Hafna familji numeruzi resident! f dinil-parrocca kienu foqra , jiddependu kwazi bissmix-xi haga zghira li jdahhal il-missier.

"Ulied il-Qalb ta' Gesu" sabu gfialqamifruxa gmielha ghalihom fejn setghuihaddmu 1-karizma taghhom skond il-pjanijietta' Madre M. Teresa Nuzzo. Nghidu mill-ewwelli ghal zmien qasir kienu krew dar zghira fiTriq Beland, qabel dik ta' Triq Sant' Anglu,izda fi Triq Beland, triq gdida dak iz-zmienmhux biss ma damux ftit xhur, izda bilkemmlahqu qabdu.

F'dak iz-zmien Madre M. Teresa Nuzzonnifisha kienet responsabbli. L-ewwel offertafinanzjarja moghtija specifikament ghad-dartaz-Zejtun saret f'Mejju 1908, ezattament ftitgranet qabel il-ftuh ufficjali ta' Dar fi Triq Sant'Anglu. Din 1-offerta ta' £3 saret minn Mons.

Taqtax qalbek meta tarn xi xewqa tajba tkun iebsa wisq li ssehh.Run FtABIB ma'ALLA u LILU li rebah il-mewt itolbu l-impossibbli.

Dun Roberto Caruana Gatto, li ma kienxZejtuni. Izda mill-Arcipriet taz-Zejtun, DunLawrenz Degabriele, dawn ir-Religjuzi mill-ewwel sabu bniedem li ghenhom mill-ahjar liseta'.

Dun Lawrenz Degabriele

Dun Lawrenz, min-naha tieghu benefatturkbir u generuz ghall-foqra Zwieten, ma setaxma jaqbilx mija fil-mija mal-karizma ta'"Ulied il-Qalb ta' Gesu". Kien biss sena izgharminn Madre M. Teresa Nuzzo. Gie ordnatsacerdot fl-1876, is-sena li fiha kien miet PawluNuzzo, missier Madre Teresa Nuzzo. Sewwa sewwara 1-ordinazzjoni sacerdotali tieghu sar vicikappillan fiz-Zejtun u baqa' msemmi ghall-ghajnuna siewja tieghu li ta lill-moribondimilquta mill-kolera fis-sena 1887. Wara bisssentejn, Madre M. Teresa Nuzzo bdiet hajja ta'cahdiet kbar fl-ikel u x-xorb.

Wara xi zmien kappillan ta' Hal-Safi, DunLawrenzDegabrieleinhatarArcipriettaz-Zejtunfis-sena 1897. Kien zmien meta Enrico Nuzzo,kugin ta' Maria Teresa Nuzzo, kien ghadujistenna biex jibda 1-progett ta' opra socjali fil-Hamrun. Dun Lawrenz kompla juri mhabbantensa ghall-foqra. Sahansitra, fl-ArkivjuParrokkjali iz-Zejtun jien skoprejt registrumsejjah "Esito Poveri", mimli espressjonijietli jindikaw il-generozita tieghu ma' dawn il-batuti.

Aedes Danielis

Fil-fatt il-veru grajjiet tal-kongregazzjoni ta'"Ulied il-Qalb ta' Gesu" fiz-Zejtun, bdew mat-trasferiment minn Triq Beland ghad-dar akbarta' Numru 7, fi Triq Sant' Anglu, fiz-Zejtun,s'intendi ukoll. Din it-triq giet hekk imsemmijaghall-knisja ckejkna, imsemmija ghall-martriKarmelitan Sant' Anglu li tinsab fil-bidutaghha, u li hi propjeta' privata tal-familjaTestaferrata Bonici. Kienet inbniet qabel il-knisja parrokkjali tal-lum mill-Hakem GirgorBonici, li kien jabita fil-palazz "Aedes Danielis"biswitha. Dan il-Hakem kien benefattur kbirtal-knisja parrokkjali prezenti taz-Zejtun, u kien

semma' din il-kappella ghal Sant' Anglu ghad-devozzjoni li nibtet lejn dan il-qaddis meta hukien rapprezentant tal-Kunsill Populan Maltif'Licata, Sqallija, fejn kellu r-responsabiltd lijibghat il-qamh ghal Malta. Triq Sant' Anglu,mitt sena ilu, kienet wahda mill-aktar toroqimportant! u twal fiz-Zejtun, ghaliex kienet ughadha twassal sa' 1-inhawi ta' San Klement,fil-bidu tat-triq li taghti, ilium ghall-Fgura, u darighall-Kottonera, u allura kienet uzata hafnamiz-Zwieten li kienu jahdmu fit-tarzna.

Madre Agata

Id-dar okkupata mis-Sorijiet fi Triq Sant'Anglu giet inawgurata nhar id-9 ta' Gunju1908, u mill-ewwel tqieghdet taht il-patrocinjuta' San Guzepp. Il-fundatrici, Madre M.TeresaNuzzo kienet ghazlitu bhala 1-patrun lijhares il-Kongregazzjoni li kienet qed titwieled.L-ewwel superjura lokali fiz-Zejtun, maghzula

Gesu qal: Imqar jekk wiehed ikollu bir-mdam, hajtu ma tiddependix mill-gid U jkollu.

Santa Katenna VM.mill-Fundatrici stess, kienet Sor Agata tat-Trinita Qaddisa. Hi kellha 27 sena, u kienetghadha fl-ah]ar taghha. Kienet twieldet fl-Islau msemmija Karmela Pace. Hija ghamlet il-vestizzjoni meta kienet qed toqrob 1-eta ta' 24sena. Fl-20 ta' Novembru, 1906 bil-kunsens tal-Madre General!, giet accettata biex taghmel1-ewwel Professjoni Religjuza Il-ProfessjoniPerpetwa tal-voti, kienet issir wara homes snin.Fid-dar taz-Zejtun, Madre Agata mill-bidunettintefghet fuq il-hidma tat-taghlim, li kiendejjem importanti f din il-Kongregazzjoni.

Id-dar fi Triq Sant'Anglu

Peress li din id-dar ilium m'ghadhiex tezistighaliex kienet twaqqghet biex saret pjazza fil-bidu ta' Triq Sant' Ang, jien irnexxieli nigborxi taghrif dwar din id-dar minn membru tal-familja li kienet toqghod fiha qabel ma gietimwaqqa'. Din il-membru tal-familja Debonoilium hi pjuttost anzjana u qed tghix fid-dar ta' l-anz]ani fiz-Zejtun stess. Hija qaltli likienet dar spazjuza mhux hazin, mibnija fuqzewg sulari. Mal-hajt ta' 1-intrata kellha zewgkmamar lateral!. Wara 1-kamra tan-naha tal-lemin kien hemm tarag li jaghti ghat-tienisular, u warajh kien hemm bitha spazjuza.

Wara 1-kamra lateral! tax-xellug kien hemmzewg kmamar ohra, kcina u garigor, li wkolljaghti ghal fuq. Fit-tieni sular, fuq in-naha ta'barra, kien hemm sola kbira, mibnija fuq 1-intrata u z-zewg kmamar lateral! ta' 1-ewwelsular. Minn din is-sala kont tohrog f gallerijafuq Triq Sant' Ang. Fit-tieni sular kien hemmzewg kmamar ohra tas-sodda.Propjetarju ta'din id-dar kien hemm wiehed jghidulu ta'"Colombo".

L-Ewkaristija Mqaddsa

Minn mindu d-dar taz-Zejtun kienettwaqqghet, il-benefattur kellu jaghti 1-ghajnuniet tieghu direttament lis-SuperjuraLokali. F'dak iz-zmien ta' faqar kull offertaswiet biex il-komunita u 1-iskola jzommu fuqriglejhom. L-ewwel offerta ghad-dar taz-Zejtun

dahlet fit-2 ta' Novembru 1908. Kif kienetghamlet ghall-Hamrun, il-Fundatrici baghtettalba lill-Papa Piju X biex ukoll fiz-Zejtunikollhom il-fakulta li jzommu fdarhom is-sagrament. It-twegiba kienet affermattiva,u ghalhekk kamra dicenti fid-dar taz-Zejtunbdiet tintuza bhala kappella.

Seba' snin wara din il-fakulta giet imgeddaghal seba' snin ohra. Post il-benefatturi tad-dar lokali spiss jidher isem certa Maria Vellali kull sena kienet toffri £1 u nofs ghall-ispejjeztaz-zejt quddiem SSmu. Sagrament. Minn April1910, bdiet tigi organizzata kull nharta' Hamissiegha Adorazzjoni fil-kappella. Kien Mons.Dun Roberto Caruana Gatto li hollas is-sommata' £4 biex tkopri 1-ispiza ta' sentejn ghal dakli kien jintefaq biex issir regolarment din 1-OraSanta fdin id-dar ta' San Guzepp. Bdew jidhruukoll 1-ismijiet ta' qassisin Zwieten fost il-benefatturi.L-ewwelnett insemmu lill-ArciprietDun Lawrenz Degabrielejissemmew ukollDun Spiru Grixti, il-fundatur "tal-JuventutisDomus" fiz-Zejtun u Dun Guzepp Busuttil. L-Isqof Pace kien joffri 1-ghajnuna finanzjarjatieghu.

:

Dar Nazzarenu Curtni

Sakemm kien possibbli ghalihom il-qassisintaz-Zejtun kienu jiehdu hsieb li s-sorijiet majhalluhomx neqsin mill-quddies fil-kappellataghhom. Fl-ewwel snin din il-quddiesa kienettitqaddes kuljum.Fost dawn il-qassisin kienhemm Dun Nazzarenu Curmi, li kien joqghodfl-istess triq, f'dar erba' passi '1 boghod mid-Dartas-sorijiet. Dun Nazzarenu kien iben is-sindkutaz-Zejtun, Dr. Paolo Curmi.

Izda fis-sena 1918, meta 1-fundatrici,Madre M.Teresa Nuzzo inzertat kienet fid-dar taz-Zejtun ghal ftit xhur,Dun Nazzarenukellu jhalli s-sorijiet meta mar ma' 1-ArcisqofCaruana. Izda hu baqa' hafna vicin taghhomfis-snin ta' wara, tant li meta fl-1920 humamarru fid-dar li ghadha fidejhom sal-lum fiTriq San Lucjan, hu kien spiss izurhom. Infattif wahda mis-swali ta' din id-dar prezentementhemm ritratt tieghu.

Festa Zejtun(2008Madre Nuzzo fiz-Zejtun

Meta s-sorijiet ma kienx ikollhom quddiesfil-kappella taghhom Madre M.TeresaNuzzo kienet tmur tisma' 1-quddies fil-knisjaparrokkjali, li fl-ahhar mill-ahhar ma tantxkienet boghod minn Triq Sant'Anglu. Fil-fatthi kitbet, "Kull filghodu, jiena qed immurfil-parrocca biex ma nibqax minghajr manitqarben". Dak iz-zmien is-sacerdoti bisskellhom il-fakulta li jqarbnu. Ghandna wkollxhieda hajja li 1-Fundatrici riedet li GesuSagramentat ma jigix abbandunat lanqasmit-tfal li jingabru ghall-iskola fid-djar tal-Kongregazzjoni.

I I Miiliuu ta' 1-ewwel sorijiet fiz-Zejtun

Ftit tal-gimghat ilu tkellimt mas-sinjuraGeneroza Bonnici, membru tal-Museum fiz-Zejtun ilium indahhla fiz-zmien. Hija tatnixi taghrif dwar il-hidma tas-sorijiet "Uliedil-Qalb ta' Gesu" meta kienu ghadhom f din1-ewwel dar taghhom bejn is-snin 1908, u1920. Dan it-taghrif kien inghata lilha minnommha Guzeppa Bonnici li meta kienet tiflakienet tattendi f din id-Dar fi Triq Sant' Anglu.Guzeppa Bonnici kienet twieldet fis-sena 1900u kienet toqghod f dar wara 1-kappella ta'Santa Maria fir-Rahal ta' fuq, mhux il-boghodminn Triq Sant' Anglu.Meta gew is-sorijiet fiz-Zejtun, Guzeppa kellha8 snin, u meta marru fi Triq San Lucjan kellha

20 sena, etajiet li fihom kienet tiftakar sewwa1-hidmiet ta' dawn ir-religjuzi. Guzeppa kienetspiss titkellem ma' bintha Generoza, li ghall-grazzja t'Alla ilium ghadha hajja, dwar dakli hi kienet titghallem ghand dawn is-sorijiet.Generoza sahansitra baqghet tiftakar in-numru tad-dar 7, fi Triq Sant'Anglu. Ommhakienet tghidilha dwar il-Katekizmu Nisranili hi kienet titghallem minghand dawn is-sorijiet.

Forsi din Generoza, li ghaddiet hajjithamembru tal-Musuem, irceviet il-vokazzjonitaghha li tghallem id-Duttrina mill-kliemli ommha Guzeppa kienet tghidilha dwardawn ir-religjuzi. Izda barra minn hekk, it-tfajla Guzeppa Bonnici kienet ukoll tircievilezzjonijiet tal-bizzilla fid-dar fi Triq Sant'Anglu. Mela s-sorijiet kienu wkoll jghallmus-snajja lit-tfajliet li kienu jattendu fdarhom.Guzeppa gieli kienet titkellem ma' binthaGeneroza dwar certa Suor Geltrude. Infatti dan1-isem mill-ewwel gie f'mohh Generoza hi utitkellem mieghi u kienet hi li semmietli HI dinis-soru, minghajr ma jien staqsejtha dwarha.Din Sor Geltrude kienet tghallem lil GuzeppaBonnici u bniet ohra. Gieli rrakkontatilhomkif gietha 1-vokazzjoni. Fid-dar taz-Zejtun, sninwara, jigifieri fis-sena 1922 Suor Geltrude, dakiz-zmien Madre Geltrude tas-Sagra Familja,lahqet Superjura General! tal-Kongregazzjoni.Il-Fundatrici Madre M. Teresa Nuzzo mietetis-sena ta' wara,fl-1923.

' •'