kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI ICHKI ISHLAR VAZIRLIGI

A K A D E M I YA

O. OQYULOV, O. A. KAMALOV,

B. A. IBRAGIMOV

KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI

O‘quv-metodik qo‘llanma

Toshkent 2013

O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi Tahririyat-noshirlik hay’atida ma’qullangan

Taqrizchilar:

O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi iqtisodiy fanlar kafedrasining dotsenti, iqtisod fanlari nomzodi Sh. R. Qobilov;

TDYUI xo‘jalik huquqi va xo‘jalik protsessual huquqi kafedrasining

katta o‘qituvchisi, yuridik fanlar nomzodi B. K. Xodjayev

O– 52

Oqyulov O. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari: О‘quv-

metodik qo‘llanma / O. Oqyulov, O. A. Kamalov, B. A. Ibragimov. – T.: O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2013. – 70 b.

Mazkur o‘quv-metodik qo‘llanma kichik biznes va xususiy tadbirkorlik

subyektlarini aniqlash va tadbirkorlik faoliyatini huquqiy tartibga solishning o‘ziga xos xususiyatlariga bag‘ishlanadi. Unda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari faoliyati tahlil qilingan.

O‘quv-metodik qo‘llanmaning asosiy maqsadi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ular faoliyatining huquqiy asoslari to‘g‘risida aniq- ravshan ma’lumotlar berish, ularning huquqiy bilimlarini oshirishdan iborat.

BBK 97.99(5U)3ya73

© O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2013

3

SO‘ZBOSHI

Mamlakatimizda har yilga alohida nom berib, asosiy diqqat-e’tibor va sa’y-harakatlarni muayyan sohaga qaratish an’anaga aylangan. Ushbu an’anaga sodiq qolgan holda, Prezident Islom Karimov tomonidan 2010-yil 7-dekabr kuni Konstitutsiyamizning 18 yilligiga bag‘ishlangan anjumanda 2011-yilni mamlakat iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotini yangi, yanada yuksak bosqichga ko‘tarish maqsadida «Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili» deb e’lon qilingani juda muhim voqea bo‘ldi. Chunki, bugungi kunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik iqtisodiyotimizdagi o‘ta muhim va salmoqli hissasi, roli va ta’siri, sodda qilib aytganda, boshqa hech bir soha va yo‘nalish o‘rnini bosolmaydigan beqiyosligi bilan davlat va jamiyatimiz rivojida alohida o‘rin egalladi.

2012-yil 14-sentabrda Toshkentda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka bag‘ishlangan xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Unda Yurtboshimiz nutq so‘zlab, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning mohiyati, uning iqtisodiyotdagi o‘rni, huquqiy asoslarining o‘ziga xos jihatlarini batafsil tahlil qildi.

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyati subyektlari uchun belgilangan imtiyozlar va kafolatlarni targ‘ib etishda, avvalo, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini aniqlash mezonlari va ular faoliyatiga oid qonunchilikni bilish muhim rol o‘ynaydi. Xuddi shu maqsadda ushbu o‘quv-metodik qo‘llanma tayyorlandi.

Mazkur o‘quv-metodik qo‘llanmada kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini aniqlashning mezonlari va ularning faoliyatiga oid hujjatlar ilmiy-nazariy tahlil etilgan.

Shuningdek, «Fuqarolik va oila huquqi» fanining maxsus qismini o‘rganishda tinglovchilarning ushbu qo‘llanmadan qo‘shimcha manba sifatida foydalanishlari ham nazarda tutilgan.

4

I BOB. KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINING UMUMIY TASNIFI

Tadbirkorlik faoliyati (tadbirkorlik) deb, tadbirkorlik faoliyati

subyektlari tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyatga aytiladi.

Tadbirkorlik faoliyati subyektlari (tadbirkorlar) – bu qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tgan hamda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Ularning huquq va majburiyatlari qonun hujjatlarida belgilanadi. Ular tadbirkorlik munosabatlarining ishtirokchilari hisoblanadilar.

Tadbirkorlik faoliyati subyektlari turli xil asoslarga ko‘ra tasniflanadi. Tadbirkorlik faoliyati subyektlarini ularning tashkiliy-huquqiy shakliga ko‘ra, ular yollab ishlatayotgan ishchi-xodimlarning soniga, tadbirkorlik faoliyatining turiga, tadbirkorlik faoliyatini yakka o‘zi yoki jamoa bo‘lib amalga oshirishiga qarab tasniflash mumkin.

Tadbirkorlik faoliyatini yakka o‘zi yoki jamoa bo‘lib, yuridik shaxs tashkil etgan holda yoki tashkil etmagan holda amalga oshirish mumkin. Shunga ko‘ra, tadbirkorlik faoliyati subyektlari xususiy, jamoa tadbirkorligiga bo‘linadi.

Tadbirkorlik subyektlari faoliyat turi va ishlovchilar soniga qarab, kichik biznes subyektlari, yirik korxonalar, bu ikkalasiga kirmaydigan odatdagi korxonalar (umumiy rejimdagi)ga tasniflanadi.

1-§. Kichik biznes subyektlari

Jahon tajribasida kichik biznes subyektlarini aniqlashning turli xil

mezonlari mavjud. Unga ko‘ra, kichik biznes subyektlari ishlovchilar soni, ustav kapitali, aktivlari miqdoriga qarab belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligida kichik biznes subyektlari faoliyat sohasi va ushbu sohada ishlovchilar soniga qarab belgilanadi.

Kichik biznes subyektlari doirasini belgilashning turli usullari mavjud bo‘lib, ulardan biri – tadbirkorlik subyektlarini ularning faoliyat sohasi va ularda ishlovchilarning soniga qarab belgilashdir. Ushbu kichik

5

biznes subyektlari faoliyatining xarakteri va maqsadlariga qarab, muayyan tashkiliy-huquqiy shaklni tanlaydilar.

2003-yil 30-avgustda «O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Xususiy tadbirkorlik, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirishni yanada rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 1998-yil 9-aprel farmoniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida» PF-3305-sonli farmoni qabul qilindi. Mazkur farmonga ko‘ra, «o‘rta korxonalar» degan tushuncha bekor qilindi. 2004-yil 1-yanvardan boshlab quyidagilar kichik biznes subyektlari qilib belgilandi:

– yakka tartibdagi tadbirkorlar; – ishlab chiqarish tarmoqlarida band bo‘lgan xodimlarining

o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan yigirma kishi, xizmat ko‘rsatish sohasida va boshqa noishlab chiqarish tarmoqlarida band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan o‘n kishi, ulgurji va chakana savdo hamda umumiy ovqatlanish tarmoqlarida band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan besh kishi bo‘lgan mikrofirmalar.

Quyidagi tarmoqlardagi: yengil va oziq-ovqat sanoatida, metallga ishlov berish va

asbobsozlik, yog‘ochsozlik, mebel sanoati hamda qurilish materiallari sanoatida band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan yuz kishi;

mashinasozlik, metallurgiya, yoqilg‘i-energetika va kimyo sanoati, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash, qurilish hamda boshqa sanoat-ishlab chiqarish sohalarida band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan ellik kishi;

fan, ilmiy xizmat ko‘rsatish, transport, aloqa, xizmat ko‘rsatish sohalari (sug‘urta kompaniyalaridan tashqari), savdo va umumiy ovqatlanish hamda boshqa noishlab chiqarish sohalarida band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan yigirma besh kishi bo‘lgan kichik korxonalar.

O‘zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinliklari kafolatlari to‘g‘risida»gi qonunining 5-moddasida ham ushbu talablar o‘z aksini topgan.

Demak, kichik biznes subyektlariga yakka tadbirkorlar, mikrofirmalar va kichik korxonalar kiradi. Kichik tadbirkorlik sub’-yektlari xodimlarining o‘rtacha yillik soni qonun hujjatlarida ko‘rsatilgan tartibda belgilanadi. Kichik tadbirkorlik subyektlariga qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar, kafolatlar va huquqlar ular tomonidan

6

vakolatli tashkilotlarga (davlat soliq, bojxona xizmati organlari, davlat statistika organlari, banklar va boshqa) kichik tadbirkorlik subyektlari ekanligi haqidagi xabarnoma taqdim etganlarida beriladi. Xabarnomaning to‘g‘riligi uchun javobgarlik xabarnomani taqdim etgan subyektlar zimmasiga yuklatiladi. Kichik tadbirkorlik subyektlari, mikrofirmalar va kichik korxonalar xodimlarining o‘rtacha yillik sonini aniqlashda o‘rindoshlik, pudrat shartnomasi va boshqa fuqarolik-huquqiy shartnomalar bo‘yicha ishga qabul qilingan xodimlarning soni, shuningdek unitar (sho‘’ba) korxonalar, vakolatxonalar hamda filiallarda ishlayotganlar soni ham hisobga olingan holda aniqlanadi1. Bunda xodimlarning o‘rtacha soni O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1999-yil 30-iyulda ro‘yxatdan o‘tkazilgan «Yollanib ishlaydiganlar va ish haqi statistikasi bo‘yicha Yo‘riqnoma» asosida hisoblab chiqiladi. Ushbu yo‘riqnomaga ko‘ra:

bir martalik ish bajarish (tibbiyot muassasalarida shifokorlar maslahatlari, ekspertiza ishlari, inventarni ta’mirlash, oqlash, bo‘yash va hokazo) uchun jalb etilganlar;

fuqarolik-huquqiy tusda tuzilgan shartnomalar (pudrat shartnomasi ham) bo‘yicha ish bajaruvchilar, agar bu xodimlar boshqa korxonalarning ro‘yxatida tursa;

boshqa korxonalardan o‘rindoshlik bo‘yicha ishga qabul qilinganlar va o‘rindoshlarning alohida ro‘yxatida turganlar hisobga kirmaydi.

Faoliyatning bir necha turini amalga oshiruvchi (ko‘p tarmoqli) yuridik va jismoniy shaxslar yillik oborot hajmida ulushi eng ko‘p bo‘lgan faoliyat turi, mezonlari bo‘yicha kichik tadbirkorlik subyektlariga kiradi.

Mikrofirma yoki kichik korxona xodimlarning belgilangan o‘rtacha yillik sonini oshirib yuborgan taqdirda, oshirib yuborishga yo‘l qo‘yilgan davr uchun, shuningdek keyingi uch oyga ular qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar, kafolatlar va huquqlardan mahrum etiladi. O‘zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati

1 Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Ўзбекистон

Республикаси Президентининг 1998 йил 9 апрелдаги «Хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармонига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида» 2003-yil 30-avgust PF-3305-sonli farmonining 2-bandi //http://www.lex.uz

7

erkinliklari kafolati to‘g‘risida»gi qonuniga 2010-yil 13-dekabrda kiritilgan o‘zgartirish sababli bu qoida quyidagi hollarda qo‘llanilmaydi:

– mikrofirma va kichik korxona O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar kollejlari, akademik litseylarning hamda oliy ta’lim muassasalarining bitiruvchilari bilan mehnat shartnomasi tuzganda, band bo‘lgan xodimlarning belgilangan o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan 20 foiz oshirilganda;

– хodimlar sonining oshirilishiga O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar kollejlari, akademik litseylari va oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarining o‘qishni tugallagan kunidan boshlab, uch yildan ortiq vaqt o‘tmagan hollarda.

Qonunchilikka kiritilgan bu qo‘shimcha yangi bitiruvchilarni ish bilan ta’minlash uchun juda muhim ahamiyatga ega bo‘lish bilan birga, tadbirkorlik faoliyati subyektlari uchun berilgan yana bir imtiyozdir.

Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli korxona va tashkilotlarning tabaqalanishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2003-yil 30-avgustda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998-yil 9-apreldagi «Xususiy tadbirkorlik, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirishni yanada rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PF-1987-sonli farmoniga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish haqida» PF-3305-sonli farmoniga muvofiq belgilanadi. Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli korxona va tashkilotlarning tasnifi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2003-yil 11-oktabrda qabul qilingan "Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo‘lgan korxonalar va tashkilotlar klassifikatsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida"gi 439-sonli qaroriga muvofiq belgilanadi. 2011-yil 12-maydagi «Tadbirkorlik subyektlarini tashkil etish va davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarorda 2011-yil 1-iyundan xodimlarning yillik o‘rtacha soni 50 kishidan 100 kishigacha ko‘paytiriladigan kichik korxonalarning faoliyat turlari belgilandi. Ushbu o‘zgartirish kichik biznes subyektlari uchun yaratilgan yana bir imkoniyat sanaladi.

Qonunchilik ayrim tadbirkorlik turlari uchun ma’lum bir tashkiliy-huquqiy shaklda faoliyat yuritish shartligini belgilab qo‘yishi mumkin. Qishloq xo‘jaligi tovarlarini yetishtirish va ularni sotish uchun dehqon xo‘jaligi va fermer xo‘jaligi tashkil etgan holda faoliyat yuritish kerak. Shuningdek, ayrim faoliyat yo‘nalishlari uchun faqat yuridik

8

shaxs tashkil etgan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish mumkinligi belgilab qo‘yilgan.

Umuman olganda, bunda kichik biznes subyektlari o‘z ixtiyorlari bilan istagan faoliyatning tashkiliy-huquqiy shaklini tanlashlari va uni o‘zgartirish huquqiga ega hisoblanadi. Shuning uchun kichik biznes subyektlari: yakka tadbirkorlik, birgalikdagi tadbirkorlik, xususiy korxona, unitar korxona, xo‘jalik shirkatlari va xo‘jalik jamiyatlari, ishlab chiqarish kooperativlari va boshqa tashkiliy-huquqiy shakllarda faoliyat yuritishlari mumkin.

2-§. Xususiy tadbirkorlik subyektlari

«Xususiy tadbirkorlik» tushunchasini tor va keng ma’nolarda

tushunish mumkin. Keng ma’nodagi xususiy tadbirkorlik deganda, xususiy mulkka asoslangan holda davlatga tegishli bo‘lmagan subyektlar tomonidan amalga oshiriladigan tadbirkorlik tushuniladi. Xususiy tadbirkorlik xususiy mulk asosida olib boriladi. Tor ma’nodagi xususiy tadbirkorlik deganda, yakka shaxsning tadbirkorlik faoliyati tushuniladi. Bir necha shaxs tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirsa, bu jamoa tadbirkorligi deyiladi.

O‘zbekiston Respublikasining 1991-yil 15-fevralda qabul qilinib, hozirgi kunda o‘z kuchini yo‘qotgan «Tadbirkorlik to‘g‘risida»gi qonunining 5-moddasiga binoan tadbirkorlikning quyidagi:

– yakka tartibdagi tadbirkorlik; – xususiy tadbirkorlik; – jamoa tadbirkorligi; – aralash tadbirkorlik kabi turlari belgilab qo‘yilgan edi. Ushbu qonun ayni vaqtda o‘z kuchini yo‘qotgan. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995-yil 14-

fevraldagi 55-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Xususiy tadbirkorlik to‘g‘risidagi Nizom»da xususiy tadbirkorlik faoliyatiga quyidagicha ta’rif berilgan: «Xususiy tadbirkorlik – bu fuqarolar (alohida fuqaro) tomonidan o‘zlarining tavakkalchiliklari va mulkiy javobgarliklari ostida, shaxsiy daromad (foyda) olish maqsadida amaldagi qonunchilik asosida amalga oshiriladigan tashabbuskor xo‘jalik faoliyatidir».

9

Mazkur nizomga ko‘ra, xususiy tadbirkorlik ikki ko‘rinishda amalga oshiriladi. Uning biri – yollanma mehnatni jalb qilish asosida yuridik shaxsni tashkil etib, uni belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazib faoliyat ko‘rsatadigan tadbirkorlik (xususiy korxona), ikkinchisi esa – yuridik shaxsni tashkil etmay, o‘zi faoliyat ko‘rsatadigan, yollanma mehnatni talab etmaydigan yakka tartibdagi tadbirkorlikdir.

Yuqoridagi nizomda belgilanganidek, faoliyatini yollanma mehnatni jalb qilgan holda amalga oshirayotgan xususiy tadbirkor yuridik shaxs sifatida ish ko‘radi va korxonani ro‘yxatdan o‘tkazishga majburdir.

Yollanma mehnatdan foydalanmaydigan xususiy tadbirkor (yakka tadbirkor) o‘z faoliyatini yuridik shaxsni tashkil qilmay amalga oshirishga haqlidir.

Mazkur nizom ham O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 21-iyuldagi 346-sonli qaroriga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan.

Demak, dastlab yakka va xususiy tadbirkorlikka tadbirkorlikning alohida shakllari sifatida qaralgan bo‘lsa, «Xususiy tadbirkorlik to‘g‘risida»gi Nizomda esa, yakka tadbirkorlik ham xususiy tadbirkorlikning bir turi sifatida belgilangan.

Yuqoridagi ikkala hujjat ham o‘z kuchini yo‘qotgan bo‘lsa-da, qonunchilikda xususiy tadbirkorlik deganda, «Xususiy tadbirkorlik to‘g‘risida»gi Nizomdagi ta’rif nazarda tutiladi.

Xususiy tadbirkorlik subyektlari sifatida xususiy korxona va jismoniy shaxslarning yuridik shaxs tashkil etmagan holda, yakka tartibda yoki jamoa bo‘lib birgalikda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi (er-xotinning umumiy mol-mulki negizida ular tomonidan amalga oshiriladigan oilaviy tadbirkorlik, yuridik shaxs tashkil etmagan holda, dehqon xo‘jaligi) subyektlar tushuniladi.

Shu o‘rinda, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari o‘rtasidagi farqni aniqlash muhim. Xususiy tadbirkorlik subyektlarining barchasi ham kichik biznes subyekti sanalmasligi mumkin. Agarda qo‘yilgan talabga, ya’ni ishlovchilarning soni mos bo‘lmasa, xususiy tadbirkorlik subyektlari kichik biznes subyekti hisoblanmaydi. Yakka tartibdagi tadbirkorlarning barchasi kichik biznes subyektlari hisoblanadi. Shuningdek, kichik biznesning barcha subyektlari ham xususiy tadbirkorlikning subyektlari sanalmaydi.

10

2.1. Yakka tartibdagi tadbirkorlik

Yakka tartibdagi tadbirkorlik – yuridik shaxs tashkil etmagan

holda jismoniy shaxs (yakka tartibdagi tadbirkor) tomonidan tadbirkorlik faoliyatining amalga oshirilishidir.

Yakka tartibdagi tadbirkorlik yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan xodimlarni yollash huquqisiz, mulk huquqi asosida, o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk negizida, shuningdek mol-mulkka egalik qilish va (yoki) undan foydalanishga yo‘l qo‘yadigan o‘zga ashyoviy huquq tufayli o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk negizida mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Yakka tartibdagi tadbirkorlikni amalga oshirish uchun er-xotindan biri ularning umumiy birgalikdagi mol-mulkidan foydalanadigan hollarda, agar qonunlarda, nikoh shartnomasida yoki er-xotin o‘rtasidagi o‘zga kelishuvda boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, erning (xotinning) roziligi talab qilinadi.

Yakka tadbirkorlik faoliyatiga xos xususiyatlardan biri – bu faoliyatning boshqa shaxslarni yollamasdan amalga oshirilishidir.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlari ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida» 2011-yil 7-yanvardagi 6-sonli qarorida1 xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlari belgilangan (Ilovadagi 2-jadvalga qarang).

2.2. Jismoniy shaxslarning birgalikdagi

tadbirkorlik faoliyati O‘zbekiston Respublikasining 2012-yil 2-maydagi «Tadbirkorlik

faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida» qonunining 7-moddasida jismoniy shaxslarning yuridik shaxs tashkil etmagan holda, birgalikda tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi shakllari mustahkamlangan. Unga ko‘ra:

– er-xotinning umumiy mol-mulki negizida ular tomonidan amalga oshiriladigan oilaviy tadbirkorlik;

1 Qarang: Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 1–2-сонлар. – 8-модда.

11

– oddiy shirkat; – yuridik shaxs tashkil etmagan holda dehqon xo‘jaligi shunday

faoliyat turlaridir Oilaviy tadbirkorlik. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va

Senatining 2010-yil 12-noyabrdagi qo‘shma majlisida Prezident Islom Karimov «Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi» nomli ma’ruzasida: «bugungi kunda kichik biznes va tadbirkorlikni kengaytirish uchun biznesning yangi tashkiliy-huquqiy shakli sifatida oilaviy biznesni qonuniy belgilab qo‘yish vaqti keldi. Mamlakatimizda biznesni tashkil qilishning ushbu shakli biznesni yuritishda yuzaga kelgan milliy an’analarimizga, xo‘jalik yuritish faoliyatining mavjud holatiga to‘la mos keladi. Ishonchim komilki, bunday biznesni tashkil qilishning qonunchilik bazasi yaratilsa, oilaviy biznesning huquqiy kafolatlarini kuchaytirish, iqtisodiyotning turli sohalarida uning jadal va keng rivojlanishi va yangi ish o‘rinlarining ochilishiga sharoit tug‘iladi», – deb ta’kidladi. Haqiqatan ham, oilaviy tadbirkorlik oilaning hamjihatligi va ahilligiga to‘la mos keladi. Shuning uchun ushbu turdagi tadbirkorlikning davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning yanada rivojlanishiga hissa qo‘shadi.

Hozirgi kunda oilaviy tadbirkorlikning maqomi va shu faoliyatning boshqa masalalari O‘zbekiston Respublikasining 2012-yil 27-aprelda qabul qilingan «Oilaviy tadbirkorlik to‘g‘risida»gi qonuni, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Oilaviy tadbirkorlikni hamda hunarmandchilik faoliyatini rivojlantirish va kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2009-yil 29-iyul 216-sonli qarori va ushbu qaror bilan tasdiqlangan «Oilaviy tadbirkorlikni hamda hunarmandchilik faoliyatini amalga oshirish tartibi to‘g‘risida»gi Nizom bilan tartibga solinadi.

Ushbu Nizomga asosan, oilaviy tadbirkorlik deb, er-xotin tomonidan ularga birgalikdagi umumiy mulk huquqi bilan tegishli bo‘lgan, ularning umumiy mulki negizida amalga oshiriladigan hamda er-xotinning va ularga yordam beruvchi oila a’zolarining shaxsiy mehnatiga asoslangan, yuridik shaxs bo‘lmagan jismoniy shaxslarning birgalikdagi tadbirkorlik faoliyatiga aytiladi. Oila a’zolariga – er-xotin, ota-onalar yoki farzandlikka oluvchilar hamda 15 yoshdan oshgan, shu jumladan, farzandlikka olingan bolalar ham kiradi.

12

Yuqorida ta’kidlangan nizomda quyidagi qoidalar belgilangan: «4-modda. Oilaviy korxona (ishlar bajarish, xizmatlar ko‘rsatish) va realizatsiya qilishni

amalga oshirish uchun ixtiyoriy asosda, oilaviy korxona ishtirokchilarining ulushli yoki birgalikdagi mulkida bo‘lgan umumiy mol-mulk, shuningdek oilaviy korxona ishtirokchilaridan har birining mol-mulki negizida tashkil etiladigan kichik tadbirkorlik subyektidir. Oilaviy korxona faoliyati uning ishtirokchilarining shaxsiy mehnatiga asoslanadi. Oilaviy korxona tadbirkorlik subyektlarining tashkiliy-huquqiy shakllaridan biridir.

Oilaviy korxona faoliyatni faqat yuridik shaxs tashkil etgan holda amalga oshirishi mumkin. Oilaviy korxona o‘z mulkida alohida mol-mulkka ega bo‘lishi, o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni olishi hamda amalga oshirishi, zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar bo‘lishi mumkin.

Oilaviy korxona o‘z majburiyatlari bo‘yicha qonunga muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo‘lgan o‘ziga tegishli barcha mol-mulk bilan javob beradi.

Oilaviy korxona ishtirokchilari korxona mol-mulki yetarli bo‘lmaganda oilaviy korxonaning majburiyatlari bo‘yicha o‘ziga tegishli mol-mulk bilan qonun hujjatlariga muvofiq subsidiar javobgar bo‘ladi.

Oilaviy korxona qonun hujjatlariga muvofiq xodimlarni yollashni amalga oshirishi mumkin.

Oilaviy korxona ishtirokchilarining va uning yollanma xodimlarining umumiy soni kichik tadbirkorlik subyektlari xodimlarining qonun hujjatlarida belgilangan o‘rtacha yillik sonidan ko‘p bo‘lishi mumkin emas. Bunda oilaviy korxona ishtirokchilarining eng kam soni ikki kishidan oz bo‘lmasligi kerak.

Oilaviy korxona to‘liq firma nomiga ega bo‘lishi lozim va qisqartirilgan firma nomiga ega bo‘lishga haqli. Oilaviy korxonaning to‘liq firma nomi uning to‘liq nomini va «oilaviy korxona» degan so‘zlarni o‘z ichiga olishi kerak. Oilaviy korxonaning qisqartirilgan firma nomi uning qisqartirilgan nomini va «oilaviy korxona» degan so‘zlarni yoki «OK» abbreviaturasini o‘z ichiga olishi kerak.

5-modda. Oilaviy korxona ishtirokchilari

13

Oila boshlig‘i, uning xotini (eri), bolalari va nabiralari, ota-onasi, mehnatga qobiliyatli yoshga to‘lgan boshqa qarindoshlari (bolalari va nabiralarining erlari (xotinlari), tug‘ishgan hamda o‘gay aka-uka va opa-singillari, ularning erlari (xotinlari) hamda bolalari, tog‘a va amaki hamda amma va xolalari) oilaviy korxona ishtirokchilari bo‘lishi mumkin. Faqat muomalaga layoqatli shaxslar oilaviy korxona ishtirokchilari bo‘lishi mumkin.

Davlat organlarining mansabdor shaxslari, shuningdek qonun hujjatlarida tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi taqiqlangan boshqa shaxslar oilaviy korxona ishtirokchilari bo‘lishi mumkin emas.

Bir oilaviy korxona ishtirokchisi bir vaqtning o‘zida boshqa oilaviy korxona ishtirokchisi bo‘lishi mumkin emas.

6-modda. Oilaviy korxona boshlig‘i

Yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‘zaro munosabatlarda oilaviy korxona nomidan uning boshlig‘i ish ko‘radi.

Oilaviy korxona ishtirokchilaridan biri uning boshlig‘i bo‘lishi mumkin, unga oilaviy korxonaning barcha ishtirokchilari bir ovozdan ish muomalasida o‘z nomlaridan ishtirok etish huquqini beradi.

Oilaviy korxona boshlig‘i vaqtinchalik mehnat qobiliyatini yo‘qotgan yoki uzoq vaqt bo‘lmagan taqdirda, u o‘z vazifasini vaqtincha bajarib turish vakolatini oilaviy korxonaning qolgan ishtirokchilari bilan kelishgan holda ulardan biriga berishga haqli».

14

II BOB. OILAVIY KORXONANI TASHKIL ETISH VA DAVLAT RO‘YXATIDAN O‘TKAZISH

1-§. Birgalikdagi tadbirkorlik faoliyati

«Oilaviy tadbirkorlikni hamda hunarmandchilik faoliyatini

amalga oshirish tartibi to‘g‘risida»gi Nizomda oilaviy korxonani tashkil etish va uni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishning qoidalari ham belgilangan. Jumladan:

«7-modda. Oilaviy korxonani tashkil etish tartibi

Oilaviy korxona uning ishtirokchilari tomonidan tashkil etiladi. Oilaviy korxona, agar uning ta’sis shartnomasida boshqacha

qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, nomuayyan muddatga tashkil etiladi». Oddiy shirkat. Fuqarolar ko‘p hollarda yuridik shaxs tashkil

etmasdan tadbirkorlikni amalga oshirish uchun birgalikda faoliyat ko‘rsatishga ehtiyoj sezadilar. Bunday birgalikdagi tadbirkorlik shakllaridan biri oddiy shirkat hisoblanadi.

Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlarning yuridik shaxs tashkil etmasdan hamkorlikda yozma shartnoma tuzish asosidagi faoliyati oddiy shirkat deyiladi.

Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyatini yuritish ushbu turining tushunchasi «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonun (7-modda) va Fuqarolik kodeksida (962-modda) berilgan. Ularga ko‘ra, jismoniy shaxslar faqat yakka tartibdagi tadbirkorlar tariqasida davlat ro‘yxatidan o‘tganlaridan keyin, birgalikda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun tuziladigan oddiy shirkat shartnomasining taraflari bo‘ladilar.

Fuqarolik kodeksi 962-moddasining 2-qismiga ko‘ra, oddiy shirkat shartnomasining taraflari tijoratchi tashkilotlar ham bo‘lishi mumkin.

15

Demak, qonundagi ushbu me’yorga asosan oddiy shirkat shartnomasiga ko‘ra yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar, yuridik shaxs hisoblangan tijoratchi tashkilotlar ham teng maqomga ega.

Oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to‘g‘risidagi shartnoma) bo‘yicha sheriklar (ishtirokchilar) deb ataluvchi ikki yoki undan ortiq shaxs foyda olish yoki qonunga zid bo‘lmagan boshqa maqsadga erishish uchun o‘z hissalarini qo‘shish va yuridik shaxs tuzmasdan, birgalikda ish qilish majburiyatini oladilar. Fuqarolik kodeksining 963–975-moddalarida yuridik shaxs tashkil etmasdan amalga oshiriluvchi tadbirkorlikning ushbu turiga xos xususiyatlar va ular faoliyatining huquqiy asoslari belgilangan.

Oddiy shirkatda sheriklarning qo‘shadigan hissalari muhim ahamiyatga ega. Sheriklar oddiy shirkatga birlashishdan moddiy manfaatdordir. Moddiy manfaatdorlik qo‘shilgan hissaga bevosita bog‘liqdir. Ammo, sheriklarning oddiy shirkat tuzishida moddiy hissa hal etuvchi omil emas. Sheriklar o‘rtasidagi hissa sifatida yakka tadbirkorning bilimi, malakasi, mahorati, shuningdek ishbilarmonlik obro‘-e’tiborini ham hisoblashlari zarur. Bunda sheriklar, agar oddiy shirkat shartnomasidan yoki haqiqiy holatlardan boshqacha mazmun kelib chiqmasa, qiymati bo‘yicha teng hissa qo‘shganlar (qo‘shadilar) deb xulosa qilinadi. Sherikning qo‘shgan hissasini pulda baholash sheriklar o‘rtasidagi kelishuv bo‘yicha amalga oshiriladi.

Oddiy shirkat ishtirokchilari huquq subyekti sifatida yuridik shaxs tuzmasliklari, umumiy qarzlar bo‘yicha shaxsiy (hissali yoki solidar) majburiyatlar olishlari tufayli ularning qo‘shayotgan hissalariga yuridik shaxs (shirkatlar, jamiyatlar) hissalariga o‘xshash qat’iy talablar qo‘yilmaydi.

Chunki, bu borada shunga alohida e’tibor berish lozimki, oddiy shirkatda hissa sifatida nafaqat real mulk (pul), balki kasbiy bilim, malaka, mahopat, ishbilarmonlik obro‘-e’tibor ham qo‘shilishini hisobga olsak, oddiy sheriklarning umumiy mulklari umumiy majburiyat bo‘yicha kreditorlarning talablarini qondirish uchun yagona kafolat bo‘lolmaydi.

Oddiy shirkat shartnomasi ayrim ishtirokchilarining hissalari pullik bahoga ega bo‘lmaganligi uchun bunday sheriklar hissalarining pullik baholanishi shartli (og‘zaki) tusda bo‘ladi. Taraflarning hissalarini baholashda ularning o‘zaro roziligi yetarli hisoblanadi. Agarda

16

taraflarning hissalari maxsus baholangan bo‘lmasa, Fuqarolik kodeksining 963-moddasi 2-qismiga asosan, hissalarning baholari teng hisoblanadi.

Fuqarolik kodeksining 964-moddasida sheriklarning umumiy mol-mulkiga oid me’yorlar ko‘rsatilgan.

Yuqorida sheriklarning qo‘shadigan hissalari, pul, boshqa mol-mulkdan tashqari, kasbiy va boshqa bilimlar, malaka va mahorat, shuningdek ishbilarmonlik obro‘-e’tibori ham bo‘lishi mumkinligi ta’kidlangan edi. Demak, oddiy shirkatga qo‘shiladigan hissalar yig‘indisi sheriklarning umumiy mol-mulkiga aynan o‘xshash emas. Sheriklar umumiy mol-mulkining bunday shakllanishi ularning birgalikdagi oddiy shirkat faoliyatidan oladigan daromadlariga nisbatan ulush huquqini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.

Sheriklar mulk huquqi asosida ega bo‘lgan, ular tomonidan qo‘shilgan mol-mulk, shuningdek birgalikdagi faoliyat natijasida ishlab chiqarilgan mahsulot va bunday faoliyat tufayli olingan hosil hamda daromadlar qonunda yoki shartnomada boshqacha tartib belgilab qo‘yilgan bo‘lmasa yoxud majburiyatning mohiyatidan boshqacha hol kelib chiqmasa, ularning umumiy ulushli mulki hisoblanadi. Umumiy mol-mulkdan sheriklarning manfaatlarini ko‘zlab foydalaniladi.

Sheriklar umumiy mol-mulkining buxgalteriya hisobini yuritish ular tomonidan oddiy shirkat shartnomasida ishtirok etayotgan yuridik shaxslardan biriga topshirilishi mumkin.

Sheriklarning umumiy mol-mulkidan foydalanish ularning kelishuviga ko‘ra, kelishuvga erishilmagan taqdirda, sud belgilaydigan tartibda amalga oshiriladi.

Sheriklarning umumiy mol-mulkni asrash bo‘yicha majburiyatlari va bu majburiyatlarni bajarish bilan bog‘liq xarajatlarni qoplash tartibi oddiy shirkatning shartnomasida nazarda tutiladi.

Fuqarolik kodeksining 965-moddasida sheriklarning umumiy ishlarini yuritish bilan bog‘liq tartiblar ham belgilangan.

Oddiy shirkat shartnomasi ishtirokchilarining umumiy ishlarini yuritish shartnomada nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Umumiy ishlarni yuritishda har bir sherik, agar oddiy shirkat shartnomasida ishlarni yuritish shartnomaning ayrim ishtirokchilari tomonidan yoxud birgalikda barcha ishtirokchilar tomonidan amalga oshirilishi belgilanmagan bo‘lsa, barcha sheriklar nomidan ish ko‘rishga haqli.

17

Ishlar birgalikda yuritilganda, har bir bitimni tuzish uchun barcha sheriklarning roziligi talab qilinadi.

Uchinchi shaxslar bilan munosabatlarda sherikning barcha sheriklar nomidan bitim tuzish vakolati unga sheriklar tomonidan berilgan ishonchnoma bilan tasdiqlanadi yoki oddiy shirkat shartnomasi asosida kelib chiqadi.

Uchinchi shaxslar bilan munosabatlarda sheriklar bitim tuzgan sherikning umumiy ishlarni yuritish bo‘yicha huquqlari cheklanganligini dalil qilib ko‘rsata olmaydilar, ular bunday cheklashlar borligini bitim tuzilayotgan paytda uchinchi shaxs bilganligini yoki oldindan bilishi lozim bo‘lganligini isbotlagan hollar bundan mustasno.

Barcha sheriklarga nisbatan ishlarni yuritish huquqi cheklab qo‘yilgan bo‘lib, ular nomidan bitimlar tuzgan yoxud barcha sheriklarning manfaatlarini ko‘zlab, o‘z nomidan bitimlar tuzgan sherik, agar bu bitim barcha sheriklarning manfaatlari uchun zarur bo‘lgan edi deb hisoblashga yetarli asoslari bo‘lsa, u o‘z mablag‘laridan qilgan xarajatlarining qoplanishi huquqiga ega. Agar bunday bitimlar tufayli boshqa sheriklarga zarar yetkazilgan bo‘lsa, ular bu zararning qoplanishini talab qilishga haqlidirlar.

Umumiy ishlarni yuritishga vakolatli shartnoma ishtirokchilari, agar oddiy shirkat shartnomasida nazarda tutilgan bo‘lsa, alohida haq olish huquqiga egadirlar.

Oddiy shirkat shartnomasi asosida, yuridik shaxs tuzmasdan birgalikda faoliyatni amalga oshirish maqsadida tuzilgan tadbirkorlik faoliyati ushbu turining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri – sheriklarning umumiy ish yuritish va faoliyat xususida o‘zaro axborot almashinuvi va axborot olishga bo‘lgan huquqidir. Faoliyat yoki umumiy ish xususida axborot olish – oddiy shirkat shartnomasi asosida birgalikda ish yuritayotgan sheriklar huquqiga oid alohida xususiyatdir.

Fuqarolik kodeksining 966-moddasiga asosan, har bir sherik, u sheriklarining umumiy ishlarini yuritishga vakolat olgan-olmaganligidan qat’i nazar, ishlarni yuritishga doir barcha hujjatlar bilan tanishishga haqli bo‘lib, bu huquqni rad etish yoki uni cheklash, shu jumladan, sheriklarning kelishuvi bilan rad etish yoki cheklash o‘z-o‘zidan haqiqiy bo‘lmaydi.

Sheriklarning olish huquqiga ega bo‘lgan axborotlari ichida daromadga va mulkka nisbatan to‘lanadigan soliqlar ahamiyatga ega, chunki ushbu soliqlar budjetga har bir sherik tomonidan alohida-alohida to‘lanadi. Tegishli axborotning yetishmasligi sheriklar tomonidan soliq

18

to‘lovi tartiblari yoki summasining buzilishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun ham oddiy shirkat shartnomasida axborotni taqdim qilish muddati va miqdori oldindan ko‘rsatilishi zarur. Sherikning axborot olishga bo‘lgan huquqining buzilishi umumiy ishlarni yuritishga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Tadbirkorlikning o‘ziga xos xususiyatlaridan yana biri – sheriklarning umumiy xarajatlari va zararlari masalasidir.

Sheriklarning birgalikdagi faoliyati bilan bog‘liq xarajatlari va zararlarini qoplash tartibi ularning kelishuvi orqali aniqlanadi. Bunday kelishuv bo‘lmaganda, har qaysi sherik o‘zining umumiy ishga qo‘shgan hissasi qiymatiga mutanosib ravishda xarajatlar va zararlarni zimmasiga oladi. Fuqarolik kodeksi 967-moddasining 2-qismiga ko‘ra, sheriklardan birortasini umumiy xarajatlarni yoki zararni qoplashda ishtirok etishdan to‘liq ozod etadigan kelishuv o‘z-o‘zidan haqiqiy emas. Sheriklarning umumiy xarajatlari va zararlariga nisbatan bunday huquq normasining belgilanishi sheriklarning tadbirkorlik subyekti sifatidagi huquq va burchlari buzilishining oldini oluvchi kafolatdir.

Fuqarolik kodeksining 968-moddasiga ko‘ra, sheriklar tomonidan ularning birgalikdagi faoliyati natijasida olingan foyda, agar oddiy shirkat shartnomasida yoki sheriklarning boshqa kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa, sheriklarning umumiy ishga qo‘shgan hissalari qiymatiga mutanosib ravishda taqsimlanadi.

Sheriklaridan birortasini foydada ishtirok etishdan chetlatish to‘g‘risidagi kelishuv o‘z-o‘zidan haqiqiy emas.

Oddiy shirkat shartnomasida sheriklardan birortasining foydaga bo‘lgan huquqining buzib qayd etilishi Fuqarolik kodeksining 113 va 115-moddalariga asosan birgalikdagi faoliyat xususidagi bitimning bekor bo‘lishiga, haqiqiy emas, deb hisoblanishiga olib keladi.

Oddiy shirkat shartnomasi ishtirokchisining kreditori Fuqarolik kodeksining 227-moddasiga muvofiq, uning umumiy mol-mulkdagi ulushini ajratishni talab qilishga haqli. Bu holat ishtirokchining kreditor talabini qondiradigan boshqa mulki qolmagan bo‘lsa, vujudga kelishi mumkin.

Agar ulushni natura shaklida ajratishga imkoniyat bo‘lmasa yoki uning ajratilishiga boshqa sheriklar e’tiroz bildirsalar, kreditor ushbu ulushning boshqa sheriklarga bozor narxida sotilishini talab qilishga haqli. Ushbu holatda ulush sotilganidan olingan mablag‘ qarzni qoplashga ishlatiladi.

19

Agar boshqa sheriklar qarzdorning ulushini sotib olishga rozilik bersalar, bu holda kreditor sud orqali ulushning kim oshdi savdosida sotilishini talab qilishga haqlidir. Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyatini yurituvchi subyektlardan biri oddiy shirkat shaklida uning mavjudligini uchinchi shaxslarga ma’lum qilmasligi (yashirin shirkat) ham mumkin. Bunday shartnomaga nisbatan, agar qonunchilikda boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa yoki yashirin shirkat mohiyatidan kelib chiqmasa, Fuqarolik kodeksining «oddiy shirkat» bobida ko‘rsatilgan qoidalar qo‘llaniladi.

Bunday shirkatning xususiyatlaridan biri – uning ishtirokchilaridan har biri uchinchi shaxslar bilan munosabatlarda sheriklarining umumiy manfaatlarini ko‘zlab o‘z nomidan tuzgan bitimlar bo‘yicha, o‘zining butun mol-mulki bilan javob beradilar.

Sheriklar o‘rtasidagi munosabatlarda, ularning birgalikdagi faoliyati jarayonida yuzaga kelgan majburiyatlar umumiy hisoblanadi.

Bugungi kunda oddiy shirkatni keng qo‘llash imkoniyatlari mavjud. Masalan, quruvchi ustalarning birgalashib buyurtma bo‘yicha imoratni qurishlari, to‘y mavsumlarida yakka sozandalarning bir guruh bo‘lib to‘ylarda xizmat qilishlari va h.k.

2-§. Yuridik shaxs tashkil etmagan holdagi dehqon xo‘jaligi

«Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi

qonunda yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatini yurituvchi dehqon xo‘jaligi tadbirkorlik subyektlaridan biri ekanligi qayd etilgan bo‘lsa-da, dehqon xo‘jaligini tuzish, faoliyat yuritish va faoliyatini tugatish bilan bog‘liq masalalarni hal etish yana bir qancha qonunchilik me’yorlari bilan ham tartibga solinadi.

«Dehqon xo‘jaligi to‘g‘risida» 1998-yil 30-aprelda qabul qilingan qonunning 1-moddasiga asosan dehqon xo‘jaligi oilaviy mayda tovar xo‘jaligi bo‘lib, oila a’zolarining shaxsiy mehnati asosida, meros qilib qoldiriladigan, umrbod egalik qilish uchun oila boshlig‘iga beriladigan tomorqa yer uchastkasida qishloq xo‘jaligi mahsuloti yetishtiradi va realizatsiya qiladi.

Dehqon xo‘jaligidagi faoliyat tadbirkorlik faoliyati jumlasiga kiradi hamda dehqon xo‘jaligi a’zolarining istagiga ko‘ra, yuridik shaxs

20

tashkil etgan holda va yuridik shaxs tashkil etmasdan amalga oshirilishi mumkin1.

Yuridik shaxs tashkil etmasdan vujudga kelgan dehqon xo‘jaligi belgilangan tartibda davlat ro‘yxatiga olingan paytdan e’tiboran tashkil etilgan deb hisoblanadi.

3-§. Xususiy korxona

Xususiy tadbirkorlikning yana bir subyekti xususiy korxona

hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksida mavjud

bo‘lmasa-da, 2003-yil 11-dekabrda qabul qilingan «Xususiy korxona to‘g‘risida»gi qonunining qabul qilinishi bilan yangi tashkiliy huquqiy shakldagi tijoratchi yuridik shaxsning huquqiy maqomi belgilandi. Mulkdor yagona jismoniy shaxs tomonidan tuzilgan va boshqariladigan tijoratchi tashkilot xususiy korxona deb e’tirof etiladi. Xususiy korxona tadbirkorlik subyektlarining tashkiliy-huquqiy shaklidir.

Xususiy korxona o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo‘lishi hamda ularni amalga oshirishi, majburiyatlarni bajarishi, sudda da’vogar va javobgar bo‘lishi mumkin.

Xususiy korxona o‘z majburiyatlari bo‘yicha o‘ziga qarashli butun mol-mulk bilan javob beradi. Xususiy korxona mulkdori korxonaning mol-mulki yetarli bo‘lmagan taqdirda, xususiy korxonaning majburiyatlari bo‘yicha o‘ziga qarashli mol-mulk bilan qonun hujjatlariga muvofiq subsidiar javobgar bo‘ladi.

Xususiy korxona to‘liq firma nomiga ega bo‘lishi lozim, shuningdek qisqartirilgan firma nomiga ega bo‘lishga haqli. Xususiy korxona O‘zbekiston Respublikasining hududida va undan tashqarida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bank hisobvaraqlari ochadi. Xususiy korxona o‘zining to‘liq firma nomi davlat tilida ifodalangan va xususiy korxonaning joylashgan yeri ko‘rsatilgan muhriga ega bo‘lishi kerak. Muhrda ayni paytning o‘zida firma nomi boshqa tilda ham ko‘rsatilishi mumkin. Xususiy korxona o‘zining firma nomi yozilgan shtamplariga va blanklariga, o‘z emblemasiga, shuningdek belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan tovar belgisiga hamda ko‘zga tashlanib turadigan boshqa identifikatsiya vositalariga ega bo‘lishga haqli.

1 Qarang: Ўзбекистон Республикасининг Ер кодекси ва қишлоқ хўжали-гига оид қонун ҳужжатлари. – Т.: «Адолат», 1999. – Б. 117.

21

Xususiy korxona mulkdor tomonidan tuziladi, mulkdor unga tegishli mol-mulk beradi va uning ustavini tasdiqlaydi. Xususiy korxona, agar uning ustavida boshqacha qoida belgilangan bo‘lmasa, nomuayyan muddatga tuziladi.

Xususiy korxona qonun hujjatlarida belgilangan tartibda boshqa yuridik shaxslarning muassisi bo‘lishga yoki ularning ustav fondida o‘zgacha tarzda ishtirok etishga, vakolatxonalar ochishga va filiallar tuzishga haqli.

Xususiy korxonaning ta’sis hujjati uning ustavidir. Xususiy korxonaning ustavida korxonaning firma nomi, uning joylashgan yeri va pochta manzili to‘g‘risidagi ma’lumotlar, asosiy faoliyat turlarining ro‘yxati, mulkdorning familiyasi, ismi, otasining ismi va yashash joyi, ustav fondining miqdori o‘z ifodasini topishi lozim, bundan tashqari ustavda qonun hujjatlariga zid kelmaydigan boshqa qoidalarni ham belgilash mumkin.

Xususiy korxona davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs maqomiga ega bo‘ladi. Xususiy korxonani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Xususiy korxonaning ustav fondi bo‘linmasdir va uni mulkdorning o‘zi belgilaydi. Pul, qimmatli qog‘ozlar, pul bilan baholanadigan boshqa mol-mulk yoki mulkiy huquqlar yoxud boshqa shaxsga beriladigan o‘zga huquqlar xususiy korxonaning ustav fondiga qo‘shiladigan hissa bo‘lishi mumkin. Mulkdor xususiy korxonaning ustav fondiga o‘zi kiritadigan mol-mulkni mustaqil baholaydi. Agar xususiy korxonaning ustav fondi shakllantirilayotganda mulkdor o‘z oila a’zolarining umumiy (ulushli yoki birgalikdagi) mulki hisoblangan mol-mulkni korxonaga berayotgan bo‘lsa, ushbu mol-mulkning barcha mulkdorlaridan notarial tasdiqlangan rozilik olish talab etiladi.

Xususiy korxonaning ustav fondini ko‘paytirish va kamaytirish mulkdorning qaroriga ko‘ra, xususiy korxonaning ustaviga o‘zgartishlar kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Agar ikkinchi moliya yilining va shundan keyingi har bir moliya yilining yakunida xususiy korxona sof aktivlarining qiymati uning ustav fondidan kam ekanligi ma’lum bo‘lib qolsa, xususiy korxona o‘z ustav fondini o‘zining sof aktivlari qiymatidan oshmaydigan miqdorda kamaytirishi shart. Xususiy korxona sof aktivlarining qiymati qonun hujjatlarida belgilangan tartibda aniqlanadi.

22

Xususiy korxona mulkdori korxonani rahbar sifatida yakka boshqaradi, korxona nomidan ishonchnomasiz ish ko‘radi, uning manfaatlarini ifodalaydi, xususiy korxonaning pul mablag‘larini hamda boshqa mol-mulkini tasarruf etadi, shartnomalar, shu jumladan mehnat shartnomalari tuzadi, ishonchnomalar beradi, banklarda hisobvaraqlar ochadi, shtatlarni tasdiqlaydi, korxonaning barcha xodimlari uchun majburiy bo‘lgan buyruqlar chiqaradi va ko‘rsatmalar beradi.

Xususiy korxona mulkdori xususiy korxona ustaviga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish, xususiy korxonani qayta tashkil etish va tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilish, xususiy korxonaning soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan keyin qolgan foydasidan o‘z ixtiyoriga ko‘ra foydalanish, xususiy korxonaga tegishli mol-mulkni boshqa shaxsga berish, ijaraga berish, garovga qo‘yish, boshqa yuridik shaxslarning ustav fondiga hissa sifatida kiritish yoki ushbu mol-mulkni boshqacha usulda tasarruf etish huquqiga ega. Xususiy korxona mulkdori qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishi mumkin.

Xususiy korxona mulkdori ustav fondini shakllantirishi, o‘ziga qarashli korxonani yakka boshqarishi shart. Xususiy korxona mulkdori zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo‘lishi mumkin.

Xususiy korxona mulkdori o‘zi vaqtinchalik bo‘lmagan taqdirda, shu muddatda rahbarlik vazifasini bajarib turishni boshqa jismoniy shaxs zimmasiga yuklash to‘g‘risida yozma qaror qabul qiladi. Xususiy korxona mulkdori muvaqqat rahbarning xususiy korxona mol-mulkini tasarruf etishga oid huquqini cheklab qo‘yishi mumkin.

Vafot etganligi, muomalaga layoqatsizligi, muomala layoqati cheklanganligi yoki bedarak yo‘qolgan deb topilganligi oqibatida mulkdorning xususiy korxona rahbari vazifasini bajarishi mumkin bo‘lmay qolgan taqdirda, xususiy korxonani boshqarish fuqarolik qonun hujjatlariga va xususiy korxonaning ustaviga muvofiq amalga oshiriladi.

Xususiy korxonaning mol-mulki qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari, natsionalizatsiya qilinmaydi. Shuningdek, uning mol-mulki rekvizitsiya qilinmaydi, xususiy korxonaning mulkdoriga rekvizitsiya qilinayotgan mol-mulkning bozor qiymatiga muqobil kompensatsiyasi to‘lanadigan tabiiy ofatlar, avariyalar, epidemiyalar, epizootiyalar va favqulodda tusdagi boshqa holatlar bundan mustasno.

23

Xususiy korxona qonun hujjatlariga muvofiq har qanday faoliyat turlarini amalga oshiradi. Xususiy korxonalarga tadbirkorlik subyektlari uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar, preferensiyalar va kafolatlar tatbiq etiladi. Xususiy korxonalar uchun davlat budjetiga va davlat maqsadli jamg‘armalariga soliqlar hamda boshqa majburiy to‘lovlarning doimiy stavkalari qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Xususiy korxonaning foydasi soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan so‘ng, korxona mulkdorining tasarrufiga o‘tadi hamda unga soliq solinmaydi.

Xususiy korxona faoliyatini tekshirish nazorat qiluvchi organlar tomonidan ko‘pi bilan ikki yilda bir marta, belgilangan tartibda amalga oshirilishi mumkin, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.

Xususiy korxonalar o‘z huquq va manfaatlarini himoya qilish maqsadida qonunga muvofiq assotsiatsiyalarga (uyushmalarga) va boshqa birlashmalarga birlashishlari mumkin.

Xususiy korxona mulkdori xususiy korxonani mol-mulk majmuasi sifatida sotishga, hadya qilishga, vasiyat qilib qoldirishga yoki uni o‘zgacha usulda boshqa shaxsga o‘tkazishga haqli.

Xususiy korxona uning mulkdori yoki sudning qaroriga ko‘ra, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qayta tashkil etilishi yoki tugatilishi mumkin. Xususiy korxonalarning tuzilishi, faoliyati, qayta tashkil etilishi va tugatilishi sohasidagi nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi.

Yuridik shaxs sifatida tashkil etiladigan fermer xo‘jaliklarining tashkiliy-huquqiy shakli xususiy korxona hisoblanadi. Shuning uchun xususiy tadbirkorlik subyektlari, aynan xususiy korxona uchun belgilangan imtiyozlar tatbiq etiladi.

24

ILOVALAR

1-jadval

Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo‘lgan korxonalar va tashkilotlar

KLASSIFIKATSIYASI1

Xodimlar soni

T/r

Faoliyat turlari

xos raqami

Tarmoqlar Mikrofirmalar Kichik korxonalar

1 10000 SANOAT 2 11100 Elektr energetika 3 11110 Issiqlik elektr stansiyalari 1–20 21–50 4 11130 Gidroelektr stansiyalari 1–20 21–50 5 11170 Elektr tarmoqlari 1–20 21–50 6 11180 Issiqlik tarmoqlari 1–20 21–50 7 11190 Mustaqil qozonxonalar 1–20 21–50 8 11200 Yoqilg‘i sanoati 9 11210 Neft qazib olish sanoati 1–20 21–50 10 11220 Neftni qayta ishlash sanoati 1–20 21–50

11 11230 Gaz sanoati 12 11231 Tabiiy gaz qazib olish 1–20 21–50 13 11232 Tabiiy gazni qayta ishlash 1–20 21–50

14 11233 Neftga yo‘ldosh gazni qayta ishlash 1–20 21–50

15 11300 Ko‘mir sanoati 16 11310 Ko‘mirni qazib olish 17 11311 Ochiq usulda ko‘mir qazib olish 1–20 21–50 18 11312 Yopiq usulda ko‘mir qazib olish 1–20 21–50 19 11320 Ko‘mir boyitish 1–20 21–50

20 11330 Ko‘mir briketlari ishlab chiqarish 1–20 21–50

21 12100 Qora metallurgiya

22 12110 Qora metallurgiya uchun ruda qazib olish va qayta ishlash

1 Qarang: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 11

октябрдаги 439-сонли қарорига илова // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2003. – 19-сон. – 182-модда.

25

23 12111 Qora metall rudalarini yopiq usulda qazib olish 1–20 21–50

24 12112 Qora metall rudalarini ochiq usulda qazib olish 1–20 21–50

25 12120 Qora metallurgiya uchun noruda xom ashyosini qazib olish va boyitish

1–20 21–50

26 12130 Qora metall ishlab chiqarish 1–20 21–50 27 12140 Quvur ishlab chiqarish 1–20 21–50

28 12150 Elektr ferroquymalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

29 12160 Koks ximiyasi sanoati 1–20 21–50

30 12170 O‘tga chidamli mahsulotlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

31 12180 Ikkilamchi qora metallni qayta ishlash 1–20 21–50

32 12190 Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan metall buyumlarni ishlab chiqarish

1–20 21–100

33 12200 Rangli metallurgiya 34 12210 Alyumin sanoati

35 12211 Xom ashyo qazib olish va boyitish 1–20 21–50

36 12212 Aluminiy, aluminiy oksidi (glinozem) va ftorli tuzlar ishlab chiqarish

1–20 21–50

37 12220 Mis sanoati 38 12221 Ruda qazish va boyitish 1–20 21–50 39 12230 Qo‘rg‘oshin-rux sanoati 40 12231 Ruda qazish va boyitish 1–20 21–50 41 12240 Nikel-kobalt sanoati 42 12242 Nikel va kobalt ishlab chiqarish 1–20 21–50 43 12250 Titan-magniy sanoati 44 12251 Xom ashyo qazish va boyitish 1–20 21–50 45 12260 Volfram-molibden sanoati 1–20 21–50

46 12310 Nodir metallar va yarim o‘tkazgichlar sanoati

47 12311 Nodir metallar rudasini qazib olish va boyitish 1–20 21–50

48 12312 Nodir metalllar ishlab chiqarish 1–20 21–50

49 12410 Qimmatbaho metallar va olmos sanoati

26

50 12411 Qimmatbaho metallarni qazib olish 1–20 21–50

51 12412 Qimmatbaho metallar va quymalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

52 12510 Rangli metallarga ishlov berish

53 12511 Rangli metallar va quymalarga ishlov berish (yengil metallar prokatisiz)

1–20 21–50

54 12512 Aluminiy, magniy va titan prokati ishlab chiqarish 1–20 21–50

55 12610 Ikkilamchi rangli metallar ishlab chiqarish 1–20 21–50

56 12710 Elektrod sanoati 1–20 21–50

57 12810 Qattiq qotishmalar, qiyin eriydigan va issiqlikka chidamli metallar sanoati

1–20 21–50

58 13000 Kimyo va neft-kimyo sanoati (kimyo-farmatsevtika sanoatisiz)

59 13100 Kimyo sanoati 60 13101 Tog‘-kimyo sanoati 1–20 21–50 61 13110 Asosiy kimyo 62 13111 Azot sanoati 1–20 21–50

63 13112 Fosfatli o‘g‘itlar va boshqa noorganik kimyo mahsulotlari ishlab chiqarish

1–20 21–50

64 13113 Soda sanoati 1–20 21–50 65 13114 Xlor sanoati 1–20 21–50 66 13115 Yod-brom sanoati 1–20 21–50

67 13116 Asosiy kimyoning boshqa mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

68 13120 Tola va kimyoviy ip sanoati 1–20 21–50

69 13130 Sun’iy smola va plastik massa sanoati 1–20 21–50

70 13140

Plastmassa buyumlari, shisha tolali materiallar, shisha plastiklar va shisha plastik buyumlar sanoati

71 13141

Plastmassa buyumlar ishlab chiqarish (gramplastinkalar, magnitofon kassetalari va kompakt-disklar kirmaydi)

1–20 21–100

72 13142 Polimer plyonka, quvur va listlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

27

73 13143 Uzluksiz shisha tola va uning mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

74 13144 Shisha plastiklar va uning mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

75 13145 Gramplastinka, magnitofon kassetalari va kompakt-disklar ishlab chiqarish

1–20 21–100

76 13146 Polimer transport taralar ishlab chiqarish 1–20 21–100

77 13150 Lak-bo‘yoq sanoati 1–20 21–100

78 13160 Kimyoviy reaktivlar va alohida sof moddalar sanoati 1–20 21–50

79 13170 Sun’iy bo‘yoqlar sanoati 1–20 21–100 80 13180 Kimyo-fotografiya sanoati 1–20 21–50 81 13190 Maishiy kimyo sanoati 1–20 21–100

82 13199 Kimyo sanoatining boshqa tarmoqlari 1–20 21–50

83 13300 Neft-kimyo sanoati

84 13320 Asosiy organik sintez mahsulotlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

85 13330 Texnik uglerod ishlab chiqarish 1–20 21–50 86 13350 Shina sanoati 87 13351 Shina ishlab chiqarish 1–20 21–50 88 13352 Shina ta’mirlash sanoati 1–20 21–50 89 13360 Rezina-asbest sanoati 90 13361 Rezina-texnik buyumlar sanoati 1–20 21–100 91 13362 Asbest-texnik buyumlar sanoati 1–20 21–50 92 13363 Rezina poyafzal ishlab chiqarish 1–20 21–100

93 13364 Rezinadan keng iste’mol mollari ishlab chiqarish 1–20 21–100

94 14000 Mashinasozlik va metallga ishlov berish (tibbiy texnika sanoatisiz)

95 14100 Mashinasozlik (asbobsozliksiz) 96 14111 Turbinasozlik 1–20 21–50 97 14112 Qozonsozlik 1–20 21–50 98 14120 Dizelsozlik 1–20 21–50 99 14130 Metallurgiya mashinasozligi 1–20 21–50

100 14150 Ko‘tarish-transport mashinasozligi

101 14151 Kranlar ishlab chiqarish (qurilish kranlarisiz) 1–20 21–50

102 14152 Qurilish kranlari ishlab chiqarish 1–20 21–50

28

103 14153 Uzluksiz transport uskunalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

104 14154 Lift ishlab chiqarish 1–20 21–50

105 14155 Avto va elektr yuklagichlar ishlab chiqarish 1–20 21–50

106 14156

Boshqa turdagi ko‘tarish-tashish, yuklash-tushirish va omborbop uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

107 14160 Temiryo‘l mashinasozligi 1–20 21–50 108 14170 Elektr texnika sanoati

109 14171

Elektr texnika mashinalar, uskunalar, apparatura va ishlab chiqarishga mo‘ljallangan buyumlar ishlab chiqarish

1–20 21–50

110 14172 Kabel sanoati 1–20 21–50 111 14173 Elektr lampa sanoati 1–20 21–100 112 14174 Elektr izolatsiya sanoati 1–20 21–50 113 14175 Akkumulator va element sanoati 1–20 21–50

114 14176 Elektr payvandlash uskunalarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

115 14180 Kimyo va neft mashinasozligi 116 14181 Kimyo mashinasozligi 1–20 21–50 117 14182 Polimer mashinasozligi 1–20 21–50

118 14183 Neft qazish va geologiya-qidiruv, burg‘ilash uskunalari ishlab chiqarish

1–20 21–50

119 14184 Neft va gazni qayta ishlovchi uskunalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

120 14186 Kompressor mashinasozligi 1–20 21–50 121 14187 Sovitgichlar mashinasozligi 1–20 21–50

122 14191 Vakuumli nasos va agregatlar ishlab chiqarish 1–20 21–50

123 14192 Kislorod va kriogen mashinasozligi 1–20 21–50

124 14193

Metallarga gaz alangasida ishlov berish va buyumlarni metallashtirish uskunalari ishlab chiqarish

1–20 21–50

125 14194 Nasoslar ishlab chiqarish 1–20 21–100

126 14195 Sanoatbop quvurli o‘tkazgich armaturasi ishlab chiqarish 1–20 21–50

29

127 14196 Gaz tozalash va chang tutish uskuna va apparaturalari ishlab chiqarish

1–20 21–50

128 14197 Bo‘yash uskunalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

129 14200 Dastgohsozlik va asbobsozlik sanoati

130 14210 Metall qirquvchi dastgohlar ishlab chiqarish 1–20 21–50

131 14220 Yog‘ochni qayta ishlovchi uskunalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

132 14230 Temirchilik-presslash uskunalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

133 14251 Metall va yog‘ochga ishlov beruvchi asboblarni ishlab chiqarish

1–20 21–50

134 14252 Texnologik jihozlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

135 14253 Sun’iy olmos, abraziv materiallar va ulardan asboblar ishlab chiqarish sanoati

1–20 21–50

136 14254 Mexanik payvandlash uskunalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

137 14290 Tarmoqlararo ishlab chiqarish sanoati

138 14291 Yarim tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

139 14292 Umummashinasozlikda qo‘llaniladigan buyumlar ishlab chiqarish

1–20 21–100

140 14293 Qora va rangli metalldan fasonli quymalar tayyorlash uchun qolip materiallari ishlab chiqarish

1–20 21–100

141 14300 Asbobsozlik

142 14321 Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va sozlash priborlari ishlab chiqarish

1–20 21–100

143 14322 Elektr o‘lchov priborlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

144 14323 Radio o‘lchov priborlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

30

145 14324 Optik va optik-mexanik priborlar va apparatlarni ishlab chiqarish

1–20 21–100

146 14325 Mexanik kattaliklarni o‘lchash priborlarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

147 14326 Vaqt priborlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

148 14327

Injenerlik va boshqaruv mehnatini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish priborlari ishlab chiqarish

1–20 21–100

149 14328 Tabiiy kuzatuvlar uchun priborlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

150 14329 Tibbiyot, fiziologiya va biologiyaga oid priborlar ishlab chiqarish

1–20 21–100

151 14330 Hisoblash vositalari sanoati

152 14331 Hisoblash texnikalari va ularga ehtiyot qismlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

153 14332 Texnik eltuvchilar (nositel) ishlab chiqarish 1–20 21–100

154 14333 Dastur vositalari ishlab chiqarish 1–20 21–100 155 14340 Avtomobil sanoati

156 14341

Avtomobil, avtobus, trolleybuslar hamda avtomobil va traktorlarga tirkama(pritsep)lar ishlab chiqarish

1–20 21–50

157 14342 Mototsikl va velosiped ishlab chiqarish 1–20 21–50

158 14343 Avtomobil va traktorlar uchun elektr uskunalari va priborlar ishlab chiqarish

1–20 21–100

159 14344 Boshqa uskuna va asboblarni ishlab chiqarish 1–20 21–100

160 14350 Podshipnik sanoati 1–20 21–50

161 14400 Traktor va qishloq xo‘jalik mashinasozligi

162 14410 Traktor mashinasozligi 1–20 21–50 163 14420 Qishloq xo‘jalik mashinasozligi 1–20 21–50

164 14430 Chorvachilik va ozuqa yetishtirish mashinasozligi 1–20 21–50

31

165 14500 Qurilish, yo‘l va kommunal mashinasozlik

166 14511 Yo‘lsozlik va yer qazish mashinasozligi 1–20 21–50

167 14512 Qurilish mashinalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

168 14520 Qurilish materiallari sanoati uchun uskunalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

169 14531 Yog‘och tayyorlash sanoati va melioratsiya ishlari uchun uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

170 14541 Kommunal xo‘jalik uchun uskunalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

171 14600 Yengil va oziq-ovqat sanoati mashinasozligi hamda maishiy priborlar ishlab chiqarish

172 14611 To‘qimachilik sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

173 14612 Tikuvchilik va to‘qimachilik sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–100

174 14613

Poyafzal, charm, mo‘yna va charm-galantereya sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–100

175 14620 Oziq-ovqat va omuxta yem sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

176 14630 Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

177 14640 Poligrafiya sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish

1–20 21–50

178 14651

Tikuv va maishiy elektr mashinalari va priborlari ishlab chiqarish (maishiy sovutgich va muzlatgichlar kirmaydi)

1–20 21–100

179 14652 Maishiy sovutgich va muzlatgichlar ishlab chiqarish 1–20 21–50

32

180 14710 Sanitar-texnik va gaz uskunalari hamda buyumlari ishlab chiqarish

181 14711 Sanitar-texnik uskunalari ishlab chiqarish 1–20 21–100

182 14712 Gaz uskunasi va apparaturalari ishlab chiqarish 1–20 21–50

183 14720 Aviatsiya sanoati 1–20 21–50 184 14730 Mudofaa sanoati 1–20 21–50 185 14750 Radio sanoat 1–20 21–50 186 14760 Aloqa vositalari sanoati 1–20 21–50 187 14770 Elektronika sanoati

188 14771 Elektronika sanoati (maxsus texnologik uskunalar ishlab chiqarish kirmaydi)

1–20 21–100

189 14772 Maxsus texnologik uskunalar ishlab chiqarish (nazorat-sinov uskunalari qo‘shilgan holda)

1–20 21–50

190 14780 Mashinasozlikning boshqa tarmoqlari

191 14781

Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan uskunalar ishlab chiqarish (arava-ulov va oyna sanoati uskunalari kirmaydi)

1–20 21–50

192 14782 Montaj qilinadigan yarim mahsulotlar, qism va detallar ishlab chiqarish

1–20 21–50

193 14783 Oyna sanoati uchun texnologik uskunalar ishlab chiqarish 1–20 21–50

194 14784 Ulov-arava ishlab chiqarish 1–20 21–50

195 14800 Metall konstruksiya va buyumlar sanoati

196 14810 Metall konstruksiyalar ishlab chiqarish

197 14811 Qurilishga po‘lat konstruksiyalar ishlab chiqarish 1–20 21–100

198 14812 Yengil metall konstruksiyalari ishlab chiqarish 1–20 21–100

199 14813

Aluminiy va aluminiyli qotishmalardan qurilish konstruksiya va buyumlari ishlab chiqarish

1–20 21–100

33

200 14820 Konteyner va yig‘ma bino-xonalar ishlab chiqarish 1–20 21–100

201 14831 Qurilish metall buyumlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

202 14832 Qishloq xo‘jaligi va tomorqa asbob-uskunalari ishlab chiqarish

1–20 21–100

203 14839 Boshqa metall buyumlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

204 14840 Ishlab chiqarishga mo‘ljallanmagan metall buyumlar sanoati

205 14841 Xo‘jalik idishlari va oshxona anjomlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

206 14842 Shaxsiy foydalaniladigan predmetlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

207 14843 Jismoniy tarbiya va sport uchun metall inventarlar ishlab chiqarish

1–20 21–100

208 14900 Mashina va uskunalarni ta’mirlash

209 14911

Metall qirqish va yog‘ochni qayta ishlash dastgohlarini, temirchilik-presslash va quyma uskunalarini ta’mirlash

1–20 21–50

210 14912 Sanoatning boshqa uskuna va priborlarini ta’mirlash 1–20 21–50

211 14913 O‘lchov priborlarini ta’mirlash 1–20 21–50

212 14914 Temir yo‘llardagi yurish tarkibini ta’mirlash 1–20 21–50

213 14921 Kemalarni ta’mirlash 1–20 21–50

214 14931 Yuk avtomobillari va avtobuslarni ta’mirlash 1–20 21–100

215 14932

Yengil avtomobillarni ta’mirlash va texnik qarovi (aholi buyurtmasi bo‘yicha ta’mirlash kirmaydi)

1–20 21–100

216 14933

Aholi buyurtmasiga ko‘ra yengil avtomobillar va boshqa transport vositalarini ta’mirlash hamda texnik qarovini o‘tkazish

1–20 21–100

217 14934 Traktorlar va qishloq xo‘jalik mashinalarini ta’mirlash 1–20 21–50

34

218 14941 Yo‘lsozlik va qurilish mashinalarini ta’mirlash 1–20 21–50

219 14951 Tramvaylar, metro vagonlari va trolleybuslarni ta’mirlash 1–20 21–50

220 14961 Fuqaro samolyotlari, vertolyotlari, ularning uskuna va dvigatellarini ta’mirlash

1–20 21–50

221 14965 Hisoblash texnikalarini ta’mirlash va markazlashgan holda xizmat ko‘rsatish

1–20 21–50

222 14971 Turli ishlab chiqarish uskunalarini ta’mirlash 1–20 21–50

223 14972 Turli noishlab chiqarish uskunalarini ta’mirlash 1–20 21–50

224 14981

Ishlab chiqarish-texnik, savdo-texnik xizmatlar va radioelektron apparaturalarni, maishiy mashinalar, priborlar va metall buyumlarni ta’mirlash

1–20 21–50

225 15000 O‘rmon, yog‘ochni qayta ishlash va selluloza-qog‘oz sanoati

226 15200 Yog‘ochni qayta ishlash sanoati 227 15210 Yog‘och tilish 1–20 21–100 228 15220 Standart uylar ishlab chiqarish 1–20 21–100

229 15230 Yog‘ochdan qurilish detallari va plitalar ishlab chiqarish 1–20 21–100

230 15240 Yog‘och konteynerli, tayyor va yig‘ma holdagi bino va uylar ishlab chiqarish

1–20 21–100

231 15250 Faner ishlab chiqarish 1–20 21–100

232 15260 Yog‘och taralarni ishlab chiqarish va ta’mirlash 1–20 21–100

233 15270 Mebel sanoati

234 15271 Mebel ishlab chiqarish (aholi buyurtmasiga ko‘ra ishlab chiqarish kirmaydi)

1–20 21–100

235 15272 Mebelni ta’mirlash (aholi buyurtmasiga ko‘ra mebel ta’mirlash kirmaydi)

1–20 21–100

236 15273 Aholi buyurtmasiga ko‘ra mebel tayyorlash va ta’mirlash 1–20 21–100

237 15280 Gugurt ishlab chiqarish 1–20 21-100

35

238 15290 Yog‘ochga ishlov berishning boshqa sohalari 1–20 21-100

239 15300 Selluloza-qog‘oz sanoati

240 15310 Selluloza, yog‘och massasi, qog‘oz va karton ishlab chiqarish

1–20 21-100

241 15320 Qog‘oz va karton idish (tara)lar ishlab chiqarish 1–20 21-100

242 15330 Qog‘oz va karton buyumlar ishlab chiqarish 1–20 21-100

243 16100 Qurilish materiallari sanoati

244 16111 Sement xom ashyosini qazib olish 1–20 21–100

245 16112 Sement ishlab chiqarish 1–20 21–100

246 16120 Asbosement buyumlari ishlab chiqarish 1–20 21–100

247 16130 Yumshoq tomyopgich va gidroizolatsiya matolar sanoati 1–20 21–100

248 16140

Yig‘ma temir-beton va beton konstruksiyalari hamda buyumlari (devor materiallarisiz) sanoati

1–20 21–100

249 16151 Devor bloklari ishlab chiqarish 1–20 21–100

250 16152 G‘isht va sopol cherepitsa ishlab chiqarish 1–20 21–100

251 16161 Sopol xom ashyosini qazib olish 1–20 21-100

252 16162 Qurilishbop sopol ishlab chiqarish 1–20 21–100

253 16163 Qurilishbop va texnik chinni, fayans va yarim chinni mahsulotlar ishlab chiqarish

1–20 21–100

254 16170 Polimer xom ashyosidan qurilish materiallari va buyumlari ishlab chiqarish

1–20 21–100

255 16180 Noruda qurilish materiallar sanoati 1–20 21–100

256 16211 Qoplama materiallar uchun tabiiy toshlarni qazib olish 1–20 21–100

257 16212 Tabiiy toshdan qoplovchi materiallar ishlab chiqarish 1–20 21–100

258 16221 Tabiiy va sun’iy g‘ovakli to‘ldiruvchilar uchun xom ashyo qazib olish

1–20 21–100

36

259 16222 G‘ovakli to‘ldiruvchilarning sun’iysini ishlab chiqarish va tabiiysini qayta ishlash

1–20 21–100

260 16230

Ohakli, gipsli va mahalliy bog‘lovchi materiallar va ulardan mahsulotlar ishlab chiqarish sanoati

261 16231 Ohakli va gipsli toshlarni qazib olish 1–20 21–100

262 16232 Ohakli, gips va mahalliy bog‘lovchi materiallarni va mahsulotlarni ishlab chiqarish

1–20 21–100

263 16233 Ohak va dolomit kukunini ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–100

264 16240 Issiqlik izolatsiyasi materiallari sanoati 1–20 21–100

265 16261 Nometall rudalarni qazib olish 1–20 21–100

266 16262 Nometall rudalardan mahsulot ishlab chiqarish 1–20 21–100

267 16271 Tovar betonlari va qurilish qorishmalarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

268 16272 Asfalt beton ishlab chiqarish 1–20 21–100

269 16273 Boshqa qurilish materiallarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

270 16511 Shisha sanoati uchun dastlabki xom ashyoni qazib olish 1–20 21–100

271 16512 Qurilish va texnik shisha ishlab chiqarish 1–20 21–100

272 16513 Shisha idishlar ishlab chiqarish 1–20 21–100

273 16514 Shisha idishlar va shishadan xo‘jalik ro‘zg‘or buyumlarini ishlab chiqarish

1–20 21–100

274 16515 Elektr texnik va elektr vakuum shishalarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

275 16551 Chinni va sopoldan xo‘jalik ro‘zg‘or buyumlarini ishlab chiqarish

1–20 21–100

276 16522 Kulolchilik xo‘jalik ro‘zg‘or buyumlarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

277 17000 Yengil sanoat 278 17100 To‘qimachilik sanoati 279 17111 Paxta tozalash sanoati 1–20 21–50 280 17112 Zig‘irni dastlabki qayta ishlash 1–20 21–50

37

281 17113 Boshqa lub tolalarini dastlabki qayta ishlash 1–20 21–50

282 17114 Junni dastlabki qayta ishlash 1–20 21–100 283 17115 Pillakashlik sanoati 1–20 21–100 284 17116 Ip gazlama sanoati 1–20 21–100 285 17117 Zig‘ir sanoati 1–20 21–50

286 17121

Jun sanoati (aholi buyurtmasi bo‘yicha gilam va gilam buyumlarini ishlab chiqarishni qo‘shmagan holda)

1–20 21–100

287 17122 Aholi buyurtmasi bo‘yicha gilam va gilam buyumlarini ishlab chiqarish va ta’mirlash

1–20 21–100

288 17131 Ipakchilik sanoati 1–20 21–100

289 17132 Noto‘qima matolar ishlab chiqarish 1–20 21–100

290 17133 Penko-jut sanoati 1–20 21–50 291 17134 To‘r to‘qish sanoati 1–20 21–100

292 17141 To‘qimachilik-attorlik mollarini ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda)

1–20 21–100

293 17142 Aholi buyurtmasi bo‘yicha to‘qimachilik-attorlik mollarini ishlab chiqarish va ta’mirlash

1–20 21–100

294 17151 Trikotaj buyumlarini ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda)

1–20 21–100

295 17152 Aholi buyurtmasi bo‘yicha trikotaj buyumlarini ishlab chiqarish

1–20 21–100

296 17153 Trikotaj buyumlarini ta’mirlash 1–20 21–100

297 17161 Kigiz va namat buyumlarini ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda)

1–20 21-100

298 17200 Tikuvchilik sanoati

299 17210 Tikuvchilik mahsulotlarini ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda)

1–20 21–100

300 17220 Aholi buyurtmasi bo‘yicha tikuvchilik mahsulotlarini ishlab chiqarish

1–20 21–100

301 17230 Tikuvchilik mahsulotlarini ta’mirlash 1–20 21–100

38

302 17300 Charm, mo‘yna va poyafzal sanoati

303 17310 Tabiiy charm ishlab chiqarish 1–20 21–100

304 17320 Sun’iy charm va plyonka materiallarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

305 17330 Sun’iy mo‘yna ishlab chiqarish 1–20 21–100

306 17341 Tabiiy va sun’iy charmdan yo‘l va attorlik buyumlarini ishlab chiqarish

1–20 21–100

307 17342 Tabiiy va sun’iy charmdan yo‘l va attorlik buyumlarini ta’mirlash

1–20 21–100

308 17350 Egar-jabduq ishlab chiqarish 1–20 21–100

309 17361 Mo‘yna va mo‘yna buyumlarini ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda)

1–20 21–100

310 17362 Aholi buyurtmasi bo‘yicha mo‘yna buyumlarini tikish 1–20 21–100

311 17363 Mo‘yna buyumlarini ta’mirlash 1–20 21–100

312 17371 Poyafzal ishlab chiqarish (aholi buyurtmasini qo‘shmagan holda) 1–20 21–100

313 17372 Aholi buyurtmasi bo‘yicha poyafzal tayyorlash, tikish 1–20 21–100

314 17373 Poyafzallarni ta’mirlash 1–20 21–100 315 17380 Dag‘al jun va cho‘tka sanoati 1–20 21–100 316 17510 Tugma ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–100

317 17900 Yengil sanoatning boshqa sohalari 1–20 21–100

318 18000 Oziq-ovqat sanoati

319 18100 Oziq-ovqat sanoati (baliq, go‘sht, yog‘-pishloq va sut sanoatidan tashqari)

320 18111 Shakar sanoati 1–20 21–50 321 18113 Non ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–100 322 18114 Qandolatchilik sanoati 1–20 21–100 323 18115 Makaron sanoati 1–20 21–100 324 18120 Yog‘-moy sanoati

325 18121 Yog‘-moy sanoati (sovun va yuvuvchi vositalarni ishlab chiqarishsiz)

1–20 21–50

326 18122 Sovun va yuvuvchi vositalarni ishlab chiqarish 1–20 21–100

327 18131 Pardoz-andoz buyumlari sanoati 1–20 21–100

39

328 18141 Spirt sanoati 1–20 21–50 329 18142 Likor-aroq sanoati 1–20 21–50

330 18143 Vino mahsulotlarini ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–50

331 18144 Pivo ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–50

332 18145 Alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish 1–20 21–100

333 18147 Xamirturush sanoati 1–20 21–100 334 18149 Kraxmal-qiyom sanoati 1–20 21–50 335 18150 Meva-sabzavot sanoati

336 18151 Meva-sabzavot sanoati (mevasabzavot konservalarini ishlab chiqarishsiz)

1–20 21–100

337 18152 Meva-sabzavot konservalarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

338 18160 Tuz sanoati 1–20 21–100 339 18170 Choy sanoati 340 18171 Choy barglarini qayta ishlash 1–20 21–50 341 18172 Choy qadoqlash va presslash 1–20 21–100 342 18180 Tamaki-maxorka sanoati 343 18181 Tamaki fermentatsiyasi 1–20 21–50

344 18182 Tamaki-maxorka mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

345 18191 Oziq-ovqat konsentratlarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

346 18192 Oziq-ovqat sanoatining boshqa sohalari 1–20 21–100

347 18200 Go‘sht va sut sanoati 348 18210 Go‘sht sanoati

349 18211 Go‘sht sanoati (yelim-jelatin sanoatisiz) 1–20 21–100

350 18212 Yelim-jelatin sanoati 1–20 21–100 351 18220 Yog‘-pishloq va sut sanoati

352 18221 Yog‘-pishloq va sut sanoati (sut konservalarini ishlab chiqarishsiz)

1–20 21–100

353 18222 Sut konservalarini ishlab chiqarish 1–20 21–100

354 18300 Baliqchilik sanoati 1–20 21–100 355 19100 Mikrobiologiya sanoati 1–20 21–50

356 19111 Uglevodorod xom ashyosidan ozuqali oqsil moddalari ishlab chiqarish

1–20 21–50

40

357 19112 Gidroliz sanoati 1–20 21–50

358 19121 Aminokislotalarni va ferment preparatlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

359 19122

Notibbiy maqsaddagi antibiotiklarni, ozuqali darmondorilar (vitamin), premiks, bakteriyali o‘g‘itlar va o‘simliklarni mikrobiologik himoya vositalarini ishlab chiqarish

1–20 21–50

360 19123 Erituvchilarni ishlab chiqarish 1–20 21–50

361 19200 Un, yorma va kombikorm (aralash ozuqa) ishlab chiqarish sanoati

362 19211 Un ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–50 363 19212 Yorma ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–50

364 19220 Kombikorm (aralash ozuqa) ishlab chiqarish sanoati 1–20 21–50

365 19300 Tabobat sanoati 1–20 21–50

366 19310 Kimyo-dorivorlik (farmatsevtika) sanoati 1–20 21–100

367 19320 Tabobat texnikasi (anjomlari) sanoati 1–20 21–100

368 19330 Shisha, chinni va plastmassadan tabobat buyumlari ishlab chiqarish

1–20 21–100

369 19400 Nashriyot sanoati 1–20 21–50 370 19700 Sanoatning boshqa sohalari

371 19710 Badiiy buyumlar ishlab chiqarish 1–20 21–50

372 19720 Musiqa asboblarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

373 19731 Qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlar, yaltiroq toshlar va qahrabo qazib olish

1–20 21–50

374 19732

Zargarlik buyumlarini ishlab chiqarish va ta’mirlash (aholi buyurtmasi bo‘yicha zargarlik buyumlarini ishlab chiqarish va ta’mirlashni qo‘shmagan holda)

1–20 21–50

375 19733 Aholi buyurtmasi bo‘yicha zargarlik buyumlarini ishlab chiqarish va ta’mirlash

1–20 21–50

41

376 19740

Kiyim-kechak va gazlamadan tayyorlangan boshqa buyumlarni kimyoviy tozalash, bo‘yash, yuvish va ularga ishlov berish

377 19741 Kimyoviy tozalash va bo‘yash 1–20 21–50

378 19742 Kiyim-kechak va gazlamadan tayyorlangan boshqa buyumlarni yuvish va ularga ishlov berish

1–20 21–50

379 19750 Foto-kino mahsulotlarini ishlab chiqarish

380 19751 Kino nusxalari mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

381 19752 Fotokino mahsulotlarini ishlab chiqarish 1–20 21–50

382 19760 Veterinariya uchun shifobaxsh dori-darmonlarni ishlab chiqarish

1–20 21–100

383 19770 O‘yinchoqlarni (rezina o‘yinchoqlardan tashqari) ishlab chiqarish

1–20 21–100

384 19780 Mukammal tizimli oqova suv inshootlari 1–20 21–50

385 19790 Sanoatning bulardan tashqari sohalari 1–20 21–50

386 20000 QISHLOQ XO‘JALIGI

387 21000 Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi

388 21100 O‘simlikchilik 389 21110 Don yetishtirish 1–20 21–50 390 21120 Kartoshka va sabzavotchilik 1–20 21–50 391 21130 Lavlagichilik 1–20 21–50

392 21140 Meva, rezavor yetishtirish va uzumchilik 1–20 21–50

393 21150 Paxtachilik 1–20 21–50

394 21160 Yog‘ olinadigan o‘simliklarni yetishtirish 1–20 21–50

395 21170 Ozuqabop o‘simliklarni yetishtirish 1–20 21–50

396 21190 O‘simlikchilikning boshqa yo‘nalishlari 1–20 21–50

397 21200 Chorvachilik 398 21210 Go‘sht va sut chorvachiligi 1–20 21–50

42

399 21220 Cho‘chqachilik 1–20 21–50 400 21230 Qo‘ychilik va echkichilik 1–20 21–50 401 21240 Parrandachilik

402 21241 Tuxum ishlab chiqaruvchi parrandachilik 1–20 21–50

403 21242 Go‘sht ishlab chiqaruvchi parrandachilik 1–20 21–50

404 21243 Parrandachilik birlashmalari (go‘sht, tuxum) 1–20 21–50

405 21244 Inkubator-parranda stansiyalari 1–20 21–50

406 21250 Chorvachilikning boshqa yo‘nalishlari 1–20 21–50

407 21300 Baliqchilik 1–20 21–50

408 22000 Qishloq xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatish

409 22100 Sug‘orish va meliorativ tizimlardan foydalanish 1–20 21–50

410 22200 Veterinariya xizmati 1–20 21–50

411 22300 Qishloq xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatuvchi boshqa tashkilotlar 1–20 21–50

412 22400 Mashina-traktor parklari faoliyati 1–20 21–50

413 30000 O‘rmon xo‘jaligi

414 31000 O‘rmon xo‘jaligi ishlab chiqarish korxonalari

415 31100 O‘rmonchilik 1–20 21–50

416 31300 Yovvoyi o‘simliklarni va yog‘ochga yaroqsiz o‘rmon mahsulotlarini yig‘ish

1–20 21–50

417 31400 Ovchilik, mo‘ynali hayvonlar ovchiligi va yovvoyi qushlarni ko‘paytirish

1–20 21–50

418 32000 O‘rmon xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatish 1–20 21–50

419 50000 TRANSPORT VA ALOQA

420 51000 Transport 421 51110 Temir yo‘l transporti

422 51111 Umumfoydalanishdagi yerusti temir yo‘l transporti (tramvaydan tashqari)

1–10 11–25

423 51112 Tramvay transporti 1–10 11–25

43

424 51113 Umumfoydalanishdagi metropoliten transporti 1–10 11–25

425 51114 Umumfoydalanishda bo‘lmagan temiryo‘l transporti 1–10 11–25

426 51120 Shosse transporti 427 51121 Avtomobil xo‘jaligi 1–10 11–25 428 51122 Trolleybus transporti 1–10 11–25 429 51123 Shosse xo‘jaligi 1–10 11–25

430 51130 Umumfoydalanishdagi quvurli o‘tkazgich transporti 1–10 11–25

431 51200 Suv transporti 432 51221 Kemalarda tashish 1–10 11–25 433 51522 Suv yo‘llarida yog‘och oqizish 1–10 11–25 434 51300 Havo transporti 1–10 11–25 435 51400 Transportning boshqa turlari 1–10 11–25

436 51500 Yuklash va yuk tushirish va transport-ekspeditsiya ishlari va xizmatlari

437 51510

Aholi buyurtmasidan tashqari yuklash va yuk tushirish va transport-ekspeditsiya ishlari va xizmatlari

1–10 11–25

438 51512 Yuklarning bojxona deklaratsiyasini rasmiylashtirish xizmati

1–10 11–25

439 51520 Aholi buyurtmasi bo‘yicha yuklarni tashish va boshqa transport-ekspeditsiya xizmati

1–10 11–25

440 51600 Transportga xizmat ko‘rsatish 1–10 11–25 441 52000 Aloqa 442 52100 Pochta aloqasi 1–10 11–25 443 52200 Kuryer (chopar) xizmati 1–10 11–25 444 52300 Elektr va radio aloqasi 1–10 11–25

445 60000 QURILISH

446 61110 Umumqurilish tashkilotlari 1–20 21–50

447 61120 Alohida ishlarni bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

448 61121 Yer ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar 1–20 21–50

449 61122 Nol sikl bo‘yicha ishlarni bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

44

450 61123 Burg‘ilash va portlatish ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

451 61124 Montaj ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar 1–20 21–50

452 61125 Pardozlash ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar 1–20 21–50

453 61126

Issiqlik texnikasi va issiqlikdan himoya qilish ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

454 61127 Sanitar-texnik ishlarni bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

455 61128

Suv xo‘jaligi qurilishi va madaniy-texnik ishlarni bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

456 61129 Yo‘nalishdagi va tarmoq qurilish ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

457 61131 Shaxtalarni qurish ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar

1–20 21–50

458 61132 Gidrotexnik ishlarini bajaruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilotlar 1–20 21–50

459 61133 Uysozlik bo‘yicha ixtisoslashtirilgan tashkilotlar 1–20 21–50

460 61134 Ishga tushirish va sozlash tashkilotlari 1–20 21–50

461 61135 Boshqa ixtisoslashtirilgan qurilish tashkilotlari 1–20 21–50

462 61180 Xo‘jaliklararo qurilish tashkilotlari 1–20 21–50

463 61190 Matlubotsavdo qurilish tashkilotlari 1–20 21–50

464 61200 Xo‘jalik usulida qurilish-montaj ishlarini bajaruvchi qurilish tashkilotlari

1–20 21–50

465 62000 Ishlab chiqarish bino va inshootlarini mukammal ta’mirlovchi tashkilotlar

1–20 21–50

45

466 63000

Noishlab chiqarish bino va inshootlarini ta’mirlovchi, aholi buyurtmasi bo‘yicha uy-joy quruvchi va ta’mirlovchi tashkilotlar

467 63100 Noishlab chiqarish bino va inshootlarini ta’mirlash 1–20 21–50

468 63200 Aholi buyurtmasi bo‘yicha uy-joy quruvchi va ta’mirlovchi tashkilotlar

1–20 21–50

469 65000 Foydalaniluvchi burg‘ilashni amalga oshiruvchi tashkilotlar 1–20 21–50

470 66000 Loyiha, loyiha-qidiruv va qidiruv tashkilotlari 1–20 21–50

471 70000 SAVDO VA UMUMIY

OVQATLANISH

472 71000 Ichki savdo 473 71100 Ulgurji savdo 474 71105 Davlat ulgurji savdosi 1–5 6–25

475 71110 Matlubotsavdodagi ichki tizimli ulgurji savdo 1–5 6–25

476 71121 Buyumlar ulgurji savdosi 1–5 6–25

477 71122 Qishloq xo‘jalik mahsulotlari ulgurji savdosi 1–5 6–25

478 71123 Qurilish mollari ulgurji savdosi 1–5 6–25

479 71124 Oziq-ovqat mahsulotlari ulgurji savdosi 1–5 6–25

480 71125 To‘qimachilik mahsulotlari ulgurji savdosi 1–5 6–25

481 71130 Ulgurji savdo bozorlari 1–5 6–25 482 71150 Boshqa ulgurji savdo 1–5 6–25 483 71200 Chakana savdo 484 71210 Davlat chakana savdosi 1–5 6–25 485 71211 Chakana savdo tashkilotlari 1–5 6–25 486 71212 Dorixona muassasalari 1–5 6–25

487 71213

ITB (Ishchi-ta’minot bo‘limi), ITM (Ishchi-ta’minot

muassasasi) va vazirliklar, OZIQ-OVQAT TA’MINOTI

1–5 6–25

488 71240 Matlubotsavdo chakana savdosi 1–5 6–25 489 71261 Buyumlarning chakana savdosi 1–5 6–25

46

490 71262 Qishloq xo‘jalik mahsulotlari chakana savdosi 1–5 6–25

491 71263 Qurilish mollari chakana savdosi 1–5 6–25

492 71264 Oziq-ovqat mahsulotlari chakana savdosi 1–5 6–25

493 71265 To‘qimachilik mahsulotlari chakana savdosi 1–5 6–25

494 71270 Chakana savdo bozorlari 1–5 6–25 495 71280 Boshqa chakana savdo 1–5 6–25 496 71300 Umumiy ovqatlanish 1–5 6–25

497 71400 Madaniy-maishiy va xo‘jalik buyumlarini ijaraga berish 1–5 6–25

498 71500 Xalq iste’moli mollarini olish va sotishda vositachilik xizmati 1–5 6–25

499 72000 Tashqi savdo 1–5 6–25 500 72100 Davlat tashqi savdosi 1–5 6–25

501 72200 Nodavlat tashkilotlar tashqi savdosi 1–5 6–25

502 80000 MODDIY-TEXNIKA

TA’MINOTI VA SOTISH

1–20 21–50

503 80100 Davlat buyurtmasi va hukumatlararo bitim bo‘yicha moddiy-texnika ta’minoti

1–20 21–50

504 80200 Sotish, o‘tkazish 1–20 21–50

505 80300

Ishlab chiqarish-texnik maqsaddagi uskuna va mashinalarni ijaraga berish

1–20 21–50

506 80400 Ishlab chiqarish-texnik 1–20 21–50 507 81000 Tayyorlovlar 1–20 21–50 508 81100 Tayyorlovchi tashkilotlar

509 81200 Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini olish va sotishdagi vositachilik xizmati

1–20 21–50

510 82000 Axborot-hisoblash xizmati

511 82100 Internet va kompyuter tarmog‘i bo‘yicha xizmat ko‘rsatish 1–20 21–50

512 83000 Ko‘chmas mulk bilan muomala

513 83100 Ishlab chiqarish-texnik maqsaddagi ko‘chmas mulkni sotish va ijaraga berish

1–20 1–50

47

514 83200 Noishlab chiqarish-texnik maqsaddagi ko‘chmas mulkni sotish va ijaraga berish

1–20 21–50

515 83300

Ishlab chiqarish-texnik maqsaddagi ko‘chmas mulkni sotish va ijaraga berishda vositachilik xizmati

1–20 21–50

516 83400

Noishlab chiqarish-texnik maqsaddagi ko‘chmas mulkni sotish va ijaraga berishda vositachilik xizmati

1–20 21–50

517 84000 Iqtisodiyotda bozor munosabatlarini ta’minlovchi umumtijoriy faoliyat

518 84100

Qimmatbaho qog‘ozlarni, valutalarni olish va sotishda hamda ijaraga berishda alohida ixtisoslashmagan vositachilik xizmati

1–20 21–50

519 84200

Transport, uy-joy kommunal xo‘jalik, maishiy xizmat, maorif, madaniyat, sog‘liqni saqlash va fan sohasida vositachilik xizmati

1–20 21–50

520 84300 Reklama, vakolatlik xizmati 1–20 21–50 521 84400 Auditorlik faoliyati 1–20 21–50

522 84500

Marketing tadqiqotlari, tijoriy faoliyat, moliya va boshqaruv masalalari bo‘yicha maslahat xizmati

1–20 21–50

523 85000 Geologiya va yer va suv osti boyliklarini qidirish, geodeziya va gidrometerologiya xizmati

524 85100 Yer va suv osti boyliklarini qidirish

525 85110

Yer usti va dunyo ummonlari tubidagi geologik borliqni tasvirga tushirish va yer qobig‘ini chuqur o‘rganish

1–20 21–50

526 85120 Geofizik usul bilan neft va gaz konlarini qidirish va izlash 1–20 21–50

527 85130 Burg‘ilash yo‘li bilan neft va gaz konlarini qidirish va izlash 1–20 21–50

48

528 85140 Qattiq foydali qazilmalar va yer osti suvlari konlarini qidirish va izlash

1–20 21–50

529 85150 Geologiyaga oid maxsus va yordamchi ishlar 1–20 21–50

530 85400 Texnik sinovlar va tadqiqotlar 1–20 21–50

531 87000 Moddiy ishlab chiqarish sohasidagi boshqa faoliyatlar

532 87100 Tahririyat va nashriyot 1–20 21–50

533 87300 Metall chiqindilari va chiqindi xom ashyolarni yig‘uvchi tayyorlov idoralari

534 87310 Metall chiqindilarni yig‘ish, qayta ishlash va chiqindilarni ko‘mish

1–20 21–50

535 87320 Nometall chiqindilarni yig‘ish, qayta ishlash va chiqindilarni ko‘mish

1–20 21–50

536 87330 Qog‘oz va xom ashyo chiqindilarni yig‘ish va o‘rab joylash

1–20 21–50

537 87400 Idoradan tashqari qo‘riqlash 1–20 21–50

538 87500 Moddiy ishlab chiqarish sohasining yuqorida ko‘rsatilmagan tashkilotlari

1–20 21–50

539 90000 TURAR JOY-KOMMUNAL

XO‘JALIGI

540 90100 Turar joy xo‘jaligi

541 90110 Turar joy manbaidan foydalanish 1–10 11–25

542 90120 O‘quv yurtlarning yotoqxonalaridan foydalanish 1–10 11–25

543 90200 Kommunal xo‘jalik 544 90210 Obodonlashtirish 545 90211 Tashqi obodonlashtirish 1–10 11–25 546 90212 Tashqi yoritish 1–10 11–25

547 90213 Kommunal va maishiy suv ta’minoti 1–10 11–25

548 90214 Gaz ta’minoti 1–10 11–25 549 90215 Issiqlik ta’minoti 1–10 11–25 550 90220 Mehmonxonalar xo‘jaligi 1–10 11–25

49

551 90230 Xizmat binolaridan foydalanish 1–10 11–25

552 90300 Maishiy xizmatning noishlab chiqarish turlari

553 90310

Maishiy xizmatning noishlab chiqarish turlari bilan shug‘ullanuvchi korxona va tashkilotlar

1–10 11–25

554 91000 Sog‘liqni saqlash, jismoniy tarbiya va ijtimoiy ta’minot

555 91500 Sog‘liqni saqlash

556 91510 Davolash-profilaktika muassasalari

557 91511 Shifoxona muassasalari 1–10 11–25

558 91512 Alohida ahamiyatdagi davolash-profilaktika muassasalari 1–10 11–25

559 91514 Ambulatoriya-poliklinika muassasalari 1–10 11–25

560 91515 Tez va shoshilinch tibbiy yordam, sanitariya aviatsiyasi va qon quyish muassasalari

1–10 11–25

561 91516 Onalik va bolalikni muhofaza qilish 1–10 11–25

562 91517 Sihatgoh-sog‘lomlashtirish muassasalari 1–10 11–25

563 91530 Dezinfeksiya stansiyalari faoliyati 1–10 11–25

564 91550 Inson salomatligini saqlash bo‘yicha boshqa faoliyatlar 1–10 11–25

565 91600 Dam olish va sayyohlik

566 91610 Sog‘lomlashtirish va dam olish muassasalari 1–10 11–25

567 91611 Dam olish va o‘yin-kulgi tadbirlarini tashkil etish faoliyati 1–10 11–25

568 91620 Sayyohlik 1–10 11–25 569 91700 Jismoniy tarbiya va sport 1–10 11–25 570 92000 Xalq ta’limi

571 92100

OLIY VA O‘RTA MAXSUS MA’LUMOTLI MUTAXASSISLARNI TAYYORLASH

572 92110 Oliy ma’lumotli mutaxassislarni tayyorlash 1–10 11–25

50

573 92120 O‘rta maxsus va kasb ma’lumotiga ega bo‘lgan mutaxassislarni tayyorlash

1–10 11–25

574 92200 Ishchilarni va boshqa xodimlarni tayyorlash va malakasini oshirish

1–10 11–25

575 92400 Maktabgacha tarbiya 1–10 11–25 576 93000 Madaniyat va san’at 577 93120 Film va fonotekalar 1–10 11–25 578 93132 Ko‘rgazmalar 1–10 11–25 579 93141 Klub muassasalari 1–10 11–25 580 93145 Maktabdan tashqari tarbiya 1–10 11–25 581 93160 Istirohat va madaniyat bog‘lari 1–10 11–25 582 93170 Botanika va hayvonot bog‘lari 1–10 11–25

583 93180 Televideniye va radioeshittirish tahririyatlari 1–10 11–25

584 93190 Kitob palatalari 1–10 11–25 585 93610 Tomosha tadbirlari 586 93611 Teatrlar 1–10 11–25 587 93612 Kinoteatrlar 1–10 11–25

588 93613 Konsert tashkilotlari va jamoalari 1–10 11–25

589 93614 Sirklar 1–10 11–25

590 93615 Tasviriy studiya va badiiy bezash tashkilotlari 1–10 11–25

591 93620 Kinostudiya, ovoz yozish studiyalari

592 93621

Kinofilmlar tayyorlash va ovoz yozish (ish va xizmatlar ko‘rsatishlar aholi buyurtmasisiz)

1–10 11–25

593 93622 Havaskorlik kinofilmlarini tayyorlash va ovoz yozish xizmati

1–10 11–25

594 93630 Kinofilmlarning ijarasi 1–10 11–25 595 95000 Fan va ilmiy xizmat ko‘rsatish

596 95100 Ilmiy tekshirish ishlarini olib boruvchi muassasalar

597 95120 Tarmoqlar yo‘nalishidagi ilmiy muassasalar 1–10 11–25

598 95130 Ilmiy muassasalar sirasiga kiritilgan konstruktorlik tashkilotlari

1–10 11–25

51

599 95140 Ilmiy va tajriba stansiyalari, maydonlari 1–10 11–25

600 95300 Mustaqil konstruktorlik va loyihalash tashkilotlari 1–10 11–25

601 95400 Tajriba korxonalari va boshqa tatbiq etish tashkilotlari 1–10 11–25

602 95600 Ilmiy muassasalarga xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar

603 95610 Tajriba maydonlari va tayanch punktlari 1–10 11–25

604 95620

Baliqlar, kitlar, dengiz hayvonlari va dengiz mahsulotlari zaxiralarini istiqbolli qidirish

1–10 11–25

605 95630 Ilmiy muassasalarga xizmat ko‘rsatuvchi boshqa tashkilotlar 1–10 11–25

606 96000 Moliya, kredit, sug‘urta, nafaqa ta’minoti

607 96100 Bank faoliyati 608 96120 Tijorat banklari 1–10 11–25 609 96130 Jamg‘arma banklar 1–10 11–25

610 96190 Boshqa moliya-kredit tashkilotlari 1–10 11–25

611 96200 Sug‘urta 612 96220 Nodavlat sug‘urta 1–10 613 96300 Nafaqa ta’minoti 614 96320 Nodavlat nafaqa ta’minoti 1–10 11–25

615 96400 Yordamchi moliya-vositachilik faoliyati

616 96410 Moliyaviy bozorning nodavlat boshqaruvi 1–10 11–25

617 96420 Jamg‘arma qimmmatbaho mulklari bilan birja muomalalari 1–10 11–25

618 97000 BOSHQARUV 619 97110 Fuqarolarni ishga joylash

620 97111

Fuqarolarni xorijda ishga joylashtirish 1–10 11–25

621 97112

Fuqarolarni ishga joylashtirish va mamlakat doirasida xodimlar bilan ta’minlash

1–10 11–25

622 97120 Davlat boshqaruvi uchun yordamchi xizmatlar 1–10 11–25

52

2-jadval Xususiy tadbirkorlar yuridik shaxs tashkil etmasdan

shug‘ullanishi mumkin bo‘lgan faoliyat turlari RO‘YXATI1

T/r Faoliyat turining nomi I. Chakana savdo:

1. Oziq-ovqat tovarlari bilan chakana savdo qilish (o‘simlik moyi va alkogolli mahsulotlarni sotish bundan mustasno)

2. Dehqon bozorlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini chakana sotish

3.

Nooziq-ovqat tovarlarini chakana sotish (neft mahsulotlarining barcha turlarini, qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlardan yasalgan buyumlar yoxud bunday materiallar qo‘llanilgan buyumlarni, kino va video mahsulotlarini, yangi import avtomobillar va farmatsevtika tovarlarini sotish bundan mustasno)

4. Oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarini chakana sotish (turg‘un shoxobchalarda aralash savdo qilish)

5. Tovarlarni import qilish va chakana sotish

II. Qonun hujjatlarida belgilangan ro‘yxat bo‘yicha hunarmandchilik faoliyati

III. Maishiy xizmatlar, II bo‘limda nazarda tutilganlaridan tashqari:

6. Sartaroshlik xizmatlari, manikur, pedikyur, kosmetolog xizmatlari va shunga o‘xshash boshqa xizmatlar

7. Kir yuvish, quruq va kimyoviy tozalashni tashkil etish, shuningdek dazmollash xizmatlari

8. Gilam va gilam buyumlarini ta’mirlash va tozalash

9. Tikuv, mo‘yna, charm va trikotaj buyumlarni, bosh kiyimlarni, to‘qimachilik galantereyasidan tikilgan buyumlarni ta’mirlash va tikish, shu jumladan deraza va eshik pardalari tikish, trikotaj buyumlarni to‘qish

10. Hayvonlar terilari, mo‘yna, to‘qimachilik, charm buyumlar va boshqa buyumlarni oshlash va bo‘yash

11. Yakka buyurtmalar bo‘yicha poyabzal tayyorlash va tikish, poyabzalni ta’mirlash, bo‘yash va tozalash

12. Attorlik buyumlarini tayyorlash va ta’mirlash 13. Bijuteriya va jevaklarni tayyorlash va ta’mirlash 14. Kalitlar tayyorlash 15. Metall va tunuka buyumlar tayyorlash va ta’mirlash

1Qarang: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Хусусий

тадбиркорлар юридик шахс ташкил этмасдан шуғулланиши мумкин бўлган фаолият турлари рўйхатини тасдиқлаш тўғрисида» 2011 йил 7 январдаги 6-сонли қарорига 1-илова // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 1–2-сонлар. – 8-модда.

53

16. Motam gulchambarlari, sun’iy ranglar, girlyand tayyorlash

17. To‘siqlar, haykallar, metalldan yasalgan gulchambarlarni tayyorlash va ta’mirlash

18. Yog‘ochdan (mebeldan tashqari) va aluminiy (plastik) profildan eshik, deraza va boshqa buyumlar tayyorlash

19. Inventarni (xo‘jalik, sport, baliqchilik va hokazo inventar) ta’mirlash va tayyorlash

20. Kesuvchi buyumlar va asboblarni charxlash 21. Mebelni yig‘ish va ta’mirlash 22. Musiqa asboblarini ta’mirlash va sozlash

23. Yakka buyurtma bo‘yicha qimmatbaho metallardan va toshlardan zargarlik buyumlarini yasash, shuningdek zargarlik buyumlarini ta’mirlash

24. Optika, soatlarni ta’mirlash va o‘ymakorlik ishlari

25. Radioelektron apparatlar, maishiy mashinalar, maishiy priborlar, ofis mashinalari va hisoblash texnikasini ta’mirlash, o‘rnatish va ularga texnik xizmat ko‘rsatish

26.

Transport vositalarini ta’mirlash va ularga texnik xizmat ko‘rsatish, shu jumladan transport vositalariga texnik xizmat ko‘rsatish xizmatlarining boshqa turlari (akustik tizimlar va qo‘riqlash signallarini ta’mirlash va o‘rnatish, yuvish, tekislash, kuzovga himoya va bezak qoplamalari qoplash, salonni tozalash va shunga o‘xshash boshqa xizmatlar)

27. Sanitariya-texnika xizmatlari va payvandlash ishlari 28. Shisha va oynalarni qirqish, shishaga badiiy ishlov berish 29. Binolarga oyna o‘rnatish xizmatlari 30. Jamoat hojatxonalari xizmatlari 31. Hammom va sauna xizmatlari 32. Turar joylarni yig‘ishtirish xizmatlari

33. Hovlilar va bog‘larga qarash xizmatlari, shuningdek ko‘kalamzorlashtirish ishlari

34. Bog‘lar, polizlar va dov-daraxtlarni zararkunandalar va kasalliklardan himoya qilish

35. Videoga va fotosuratga olish xizmatlari

35-1.

Xo‘jalik mollari va uy-ro‘zg‘or buyumlarini (mebel, idish-tovoqlar, xo‘jalik, sport, baliqchilik anjomlari, maishiy texnika, priborlar va boshqalarni) ijaraga berish

IV. Faoliyatning boshqa turlari:

36.

Milliy shirinliklar, non-bulka va qandolatchilik mahsulotlari, pop-korn, frezerda muzqaymoq, salatlar va tuzlamalar tayyorlash va sotish, shuningdek uy sharoitlarida yoki mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarori bilan ajratilgan maxsus joylarda o‘tirish joylari tashkil etmasdan donalab sotiladigan taomlarning ayrim turlarini tayyorlash

54

37. O‘lchov vositalari tayyorlash va ularni ijaraga berish

38. Qurilish, ta’mirlash va bezash bo‘yicha alohida ishlarni bajarish (kapital qurilish, qurilish-montaj ishlari bo‘yicha yuridik shaxslarga xizmat ko‘rsatishdan tashqari)

39. Repetitorlik xizmatlari 40. Tarjima xizmatlari, tahrir xizmatlari 41. Bolalarning o‘yinchoq avtomatlari bilan bog‘liq xizmatlar

42. Axborotning kriptografik himoyasi vositalarini loyihalash, yaratish, ishlab chiqarish, sotish, ta’mirlash va ulardan foydalanish

43. Dizayn bo‘yicha xizmatlar (grafik, interyer, mebel va hokazo), shuningdek chizmachilik-grafika ishlari, rassomlik san’ati

44.

Kompyuter dasturlarini ishlab chiqish xizmatlari, kompyuter o‘yinlarini tashkil etish, shuningdek kompyuter yordamida matnlarni terish va bosib chiqarish xizmatlari, matndan nusxa olish va ko‘paytirish bilan bog‘liq xizmatlar

45. Tashrif qog‘ozlari va taklifnomalarni tayyorlash va bosish 46. Muqovalash ishlari 47. Reklamani ishlab chiqish va joylashtirish 48. Sug‘urta agentlari tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlar 49. To‘ylar, yubileylar va boshqa tantanalarda konsert xizmati ko‘rsatish

50. O‘zbekiston Respublikasida va uning tashqarisida gastrol-konsert faoliyatini amalga oshirish

51. Tantanali marosimlarni tashkil etish xizmatlari (to‘y, yubiley, tug‘ilgan kun va hokazo)

52. Ko‘ylak va kostumlarni, shuningdek ularga aksessuarlarni ijaraga berish

53. Ijtimoiy xizmatlar (bolalar, bemorlar va keksa kishilarga qarash xizmatlari)

54. Jismoniy tarbiya-sog‘lomlashtirish faoliyati (sheyping, aerobika, sport seksiyalari, salomatlik guruhlari), trenerlik xizmatlari

55. To‘garaklar tashkil etish va yuritish 56. Tulumni shishirish xizmatlari (taksidermik ishlar) 57. Tegirmonlarda donni maydalash (tozalash) xizmatlari 58. Mol so‘yish xizmatlari 59. Uy hayvonlariga qarash xizmatlari 60. Veterinariya faoliyati 61. Yuklarni avtomobil transportida tashish 62. Yo‘lovchilar va yuklarni daryo transportida tashish

63. O‘simlik, hayvonlar va minerallardan tayyorlangan dorivor xom ashyoni yetishtirish, yig‘ishtirish, tayyorlash, qadoqlash va ulgurji sotish

64.

Gullar va manzarali daraxtlar yetishtirish va sotish

65. Akvarium baliqlari, dekorativ qushlar va boshqa hayvonlarni ko‘paytirish va sotish

55

66. Shisha idishlar va ikkilamchi xom ashyoni qabul qilish xizmatlari (metall chiqindilaridan tashqari)

67. Rieltorlik faoliyati

68. Jismoniy va yuridik shaxslarga maxsus texnikadan (traktorlar, avtokranlar, buldozerlar, ekskavatorlar va boshqalar) foydalangan holda xizmatlar ko‘rsatish

69. Ilmiy tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologik ishlar uchun pudrat shartnomasi bo‘yicha ishlarni bajarish

70. Matritsali printerlar va alfavit-raqam yozadigan qurilmalar uchun bo‘yovchi tasmalarni tayyorlash va qayta ishlash

71. Qog‘ozlar va skorosshivatellar uchun jildlar tayyorlash

72.

Telekommunikatsiyalar operatorlariga, provayderlariga vositachilik xizmatlari ko‘rsatish (salohiyatli abonentlarni izlash, abonentlar yoki xizmatlar ko‘rsatuvchilar bilan abonentlik shartnomalari tuzish va ularga ma’lumot-axborot xizmati ko‘rsatish, xizmat ko‘rsatuvchilarning xizmati uchun to‘lovlarni qabul qilish)

73. Tashkilotlar uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlari (xom sut, sabzavotlar, mevalar, asal, teri va mo‘yna) tayyorlash bo‘yicha xizmatlar

74. Paxta (ilgari iste’molda bo‘lgan) va jun tozalash hamda titish xizmatlari1 Izoh: Tovarlarning turlari tumanlar (shaharlar) hokimliklari huzuridagi

tadbirkorlik subyektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish inspeksiyalari tomonidan chakana savdoni amalga oshirish huquqi uchun berilgan ruxsatnomada, shuningdek davlat soliq xizmati organlari tomonidan berilgan tijorat faoliyati uchun mo‘ljallangan tovarlarni olib keluvchi yuridik shaxs bo‘lmasdan tashkil etilgan yakka tadbirkorning ro‘yxatdan o‘tkazish (ruxsat berish) tartibotlari varaqasida ko‘rsatiladi.

1 Izoh: agar yakka tadbirkor faoliyatning asosiy turiga nisbatan yordamchi

hisoblangan faoliyatni amalga oshirsa, qat’iy belgilangan soliq faoliyatning bir turi uchun to‘lanadi.

Ushbu ro‘yxatga kiritilgan faoliyat turlari yuridik shaxs bo‘lgan tadbirkorlik subyektlari tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin.

56

ATAMALAR

DAVLAT BOJI — yuridik ahamiyatga molik harakatlarni amalga

oshirganlik va (yoki) bunday harakatlar uchun vakolatli муассасалар ва (ёки) мансабдор шахслар томонидан ҳужжатлар берганлик учун олинадиган мажбурий тўловдир.

DAVLAT BUYURTMASI — xo‘jalik aloqalarini davlat tomonidan bevosita boshqarishning shakli.

DAVLAT KREDITI — davlat tomonidan mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining eng muhim sohalari hamda budjet defitsitini qoplash uchun zarur bo‘lgan qo‘shimcha moliyaviy resurslarni yo‘naltirish maqsadida yuridik va jismoniy shaxslarning bo‘sh turgan pul mablag‘larini qaytarishlik, muddatlilik, maqsadga muvofiqlik va ixtiyoriylik tamoyillariga asosan jalb etish bo‘yicha moliya huquqi bilan tartibga solinadigan munosabatlar. Davlat krediti bo‘yicha moliyaviy-huquqiy munosabatlarni amalga oshirish natijasida davlatning ichki qarzi shakllantiriladi. Ushbu holatda davlat qarzdor sifatida va jismoniy va yuridik shaxslar kreditor sifatida ishtirok etadi. Davlat krediti asosan aholiga sotiladigan davlat zayomlari, obligatsiyalari orqali shakllantiriladi.

DAVLAT STATISTIKA ORGANLARI — davlat statistikasini yuritishga ixtisoslashtirilgan O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi, tumanlar, shaharlardagi statistika organlari hamda O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasiga qarashli tashkilotlardir. O‘zbekiston Respublikasining «Davlat statistikasi to‘g‘risida»gi qonunining 6-moddasiga muvofiq, davlat statistikasi organlari o‘z vakolatlari doirasida quyidagi huquqlarga egadir: davlat statistikasi sohasida muvofiqlashtirib borish va funksional tartibga solish ishlarini amalga oshirish; davlat statistikasi organlari va boshqa davlat organlari tomonidan olib boriladigan davlat statistika kuzatuvlari dasturlarini tasdiqlash hamda idoraviy xususiyatdagi statistika kuzatuvlari shakllarini kelishib olish; moliya, bojxona, soliq organlaridan, banklardan, boshqa idoralar va xizmatlardan, yuridik shaxslar hamda ularning vakolatxonalari va filiallaridan, yakka tartibdagi tadbirkorlardan davlat statistika hisobotlarini, idoraviy hisobga olish

57

ma’lumotlarini olish va ulardan statistika maqsadlarida foydalanish; moliya, bojxona, soliq organlaridan hamda davlat tashkilotlaridan davlat statistika ishlarini olib borish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni (ularni tayyorlashning har qanday bosqichida), shuningdek ularga ilova etiladigan tushuntirishlarni so‘rash va olish; korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda statistika ma’lumotlari ishonchliligini tekshirish, qoidabuzarliklar aniqlangan taqdirda, ularni bartaraf etish haqida ko‘rsatma berish va statistika ma’lumotlariga tegishli tuzatishlar kiritish; olinayotgan statistika ma’lumotlarining to‘liqligi hamda xolisligini ekspertizadan o‘tkazish; statistika ma’lumotlarini taqdim etayotgan davlat organlari, yuridik shaxslar, ularning vakolatxonalari va filiallari, jismoniy shaxslar, shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkorlar bajarishi majburiy bo‘lgan normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilish; davlat statistika hisobotlarini taqdim etish tartibini buzgan shaxslarga nisbatan qonunga muvofiq ravishda jarima sanksiyalarini qo‘llash; yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish ishini amalga oshirayotgan organlardan Korxonalar va tashkilotlarning yagona davlat registrini yuritish uchun zarur ma’lumotlar olish; Davlat statistika ishlari dasturiga kiritilmagan statistikaga oid, tahliliy, axborot, noshirlik xizmatlari va boshqa xizmatlarni shartnoma asosida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ko‘rsatish; boshqa davlatlarning statistika organlari va xalqaro statistika tashkilotlari bilan hamkorlik to‘g‘risida bitim tuzish; ayrim vazifalarni bajarish uchun funksional bo‘linmalar tashkil etish. Davlat statistikasi organlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishi mumkin.

YER UCHASTKASI — yer fondining qayd etilgan chegaraga, may-donga, joylashish manziliga, huquqiy holatiga hamda yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlarning davlat yer kadastrida va davlat ro‘yxatiga olish hujjatlarida aks ettiriladigan boshqa xususiyatlariga ega bo‘lgan qismi. Yer uchastkasining chegarasi planlarda (chizmalarda) qayd etiladi va naturada (joyning o‘zida) belgilanadi. Yer uchastkasining maydoni naturada (joyning o‘zida) chegara belgilanganidan keyin aniqlanadi. Yer uchastkasi bo‘linadigan va bo‘linmaydigan bo‘lishi mumkin. O‘zining asosiy foydalanish maqsadini o‘zgartirmagan va yong‘inga qarshi, sanitariya, ekologiyaga oid, shaharsozlik hamda boshqa majburiy normalar va qoidalarni buzmagan holda qismlarga bo‘lish mumkin bo‘lgan va bu ish amalga oshirilganidan keyin hosil bo‘lgan qismlarning har biri mustaqil yer uchastkasini tashkil etishi mumkin bo‘lgan yer

58

uchastkasi bo‘linadigan yer uchastkasi hisoblanadi. Foydalanish maqsadiga ko‘ra mustaqil yer uchastkalariga bo‘linishi mumkin bo‘lmagan yer uchastkasi bo‘linmaydigan yer uchastkasi hisoblanadi ( O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 10-moddasi).

INTERNET TARMOG‘I ORQALI FIRMA NOMINI ZAXIRAGA OLISH — ro‘yxatga olish uchun qulay firma nomi to‘g‘risidagi yozuvni Internet tarmog‘i orqali firma nomlarining markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasiga kiritish va uni ko‘rish uchun yagona login (ID raqam) va parol haqida elektron xabarni olish.

JISMONIY SHAXS — O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari, boshqa davlatlarning fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar. Barcha jismoniy shaxslarning fuqarolik huquq va burchlariga ega bo‘lish layoqati (huquq layoqati) teng ravishda e’tirof etiladi. Jismoniy shaxslarning huquq layoqati u tug‘ilgan paytdan e’tiboran vujudga keladi va u vafot etishi bilan tugaydi. Jismoniy shaxslar mulk huquqi asosida mol- mulkka ega bo‘lishlari; mol-mulkni meros qilib olishlari va vasiyat qilib qoldirishlari; bankda jamg‘armalarga ega bo‘lishlari; tadbirkorlik, dehqon (fermer) xo‘jaligi bilan hamda qonunda taqiqlab qo‘yilmagan boshqa faoliyat bilan shug‘ullanishlari; yollanma mehnatdan foydalanishlari; yuridik shaxslar tashkil etishlari; bitimlar tuzishlari va majburiyatlarda ishtirok etishlari; yetkazilgan zararning to‘lanishini talab qilishlari; mashg‘ulot turini va yashash joyini tanlashlari; fan, adabiyot va san’at asarlarining, ixtironing, qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa intellektual faoliyat natijalarining muallifi huquqiga ega bo‘lishlari mumkin. Jismoniy shaxslar qonunlarda ko‘rsatilgan boshqa mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ham ega. O‘zbekiston Respublikasi FKning 22-moddasiga muvofiq, jismoniy shaxsning o‘z harakatlari bilan fuqarolik huquqlariga ega bo‘lish va ularni amalga oshirish, o‘zi uchun fuqarolik burchlarini vujudga keltirish va ularni bajarish layoqati (muomala layoqati) u voyaga yetgach, ya’ni o‘n sakkiz yoshga to‘lgach, to‘la hajmda vujudga keladi.

KASANACHILIK — yirik sanoat korxonalari bilan tuzilgan shartnoma asosida uy sharoitida mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish.

KORXONA — 1) tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan fuqarolik huquqi obyekti ko‘rinishidagi mulkiy kompleks; 2) ishlab chiqarish yoki tijorat tashkiloti bo‘lib, u yuridik shaxs shaklida tashkil etiladi.

59

KORXONA VA TASHKILOTLARNING UMUMDAVLAT TASNIFLAGICHI (KTUT) xos raqamlari kvotasi — O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organga mustaqil berish uchun ajratilgan xos raqamlar kvotasi.

PUDRAT SHARTNOMASI — ushbu shartnomaga ko‘ra, bir tomon (pudratchi) ikkinchi tomon (buyurtmachi)ning topshirig‘i bo‘yi-cha muayyan ishni bajarish va uning natijalarini buyurtmachiga topshirish majburiyatini, buyurtmachi esa ish natijalarini qabul qilish va uning haqini to‘lash majburiyatini oladi. Pudratning maishiy pudrat, qurilish pudrati, loyiha va qidiruv pudrati, ilmiy tekshirish, tajriba-konstruktorlik va texnologiya ishlari pudrati kabi turlari bor.

RO‘YXATGA OLISH UCHUN QULAY FIRMA NOMI — O‘zbekiston Respublikasining «Firma nomlari to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasi talablariga mos keladigan nom.

TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINI DAVLAT RO‘YXATIGA OLISH — tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tegishli davlat organi tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda amalga oshiriladi.

TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINI DAVLAT HISOBIGA QO‘YISH — tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tegishli davlat organi tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda amalga oshiriladi.

TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINI TUGATISH —tadbirkorlik subyekti faoliyatini ixtiyoriy va majburiy tartibda qonunchilikda belgilangan tartibda tugatish.

TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINI IXTIYORIY TUGATISH — tadbirkorlik subyekti faoliyatini tadbirkorlik subyekti yoki uning muassislari (ishtirokchilari) yoxud ta’sis hujjatlari bilan tugatishga vakolat berilgan yuridik shaxs organi tomonidan o‘z erki bilan qonunchilikda belgilangan tartibda tugatish.

TADBIRKORLIK SUBYEKTLARINI MAJBURIY TUGATISH — tadbirkorlik subyekti faoliyatini tadbirkorlik subyektining erkiga bog‘liq bo‘lmagan holda qonunchilikda belgilangan asoslarga muvofiq va o‘rnatilgan tartibda tugatish.

TADBIRKORLIK FAOLIYATI — tadbirkorlik faoliyati subyekt-lari tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan,

60

tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyat.

TA’SIS HUJJATLARI – ta’sis shartnomasi, ustav, nizomlari ta’sis hujjatlari hisoblanadi.

TA’SIS SHARTNOMASI – yuridik shaxs ta’sis hujjatlaridan biri. Ta’sis shartnomasida ta’sischilar yuridik shaxs tashkil etish majburiyatini oladilar, uni tashkil etish bo‘yicha birgalikda faoliyat ko‘rsatish tartibini, unga o‘z mulkini berish va uning faoliyatida ishtirok etish shartlarini belgilaydilar. Shartnomada ishtirokchilar o‘rtasida foyda va zararlarni taqsimlash, yuridik shaxs faoliyatini boshqarish va ta’sischilar (ishtirokchilar)ning uning tarkibidan chiqarish shartlari va tartibi ham belgilab qo‘yiladi.

USTAV — yuridik shaxslarning maqomini belgilovchi kompleks lokal hujjat.

USTAV KAPITALI — ta’sischilarning xo‘jalik yurituvchi subyektlar ta’sis hujjatlarida belgilangan tartibda qo‘shgan hissalarining (pul shaklidagi) yig‘indisi. Shuningdek, tijorat tashkilotlari (xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlar)ning ba’zi bir turlarini tuzish chog‘ida ularning faoliyatini ta’minlash uchun ta’sis hujjatlari yoki qonunlar bilan belgilangan miqdorda mulkka qo‘shiladigan omonatlarning yig‘indisi.

FILIAL — yuridik shaxsning u turgan yerdan tashqarida joylashgan hamda uning barcha vazifalarini yoki vazifalarining bir qismini, shu jumladan, vakolatxona vazifalarini bajaradigan alohida bo‘linmasi. Agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib belgilanmagan bo‘lsa, filial yuridik shaxs hisoblanmaydi. Ular o‘zlarini tashkil etgan yuridik shaxs tomonidan mol-mulk bilan ta’minlanadilar hamda u tasdiqlagan nizomlar asosida ish olib boradilar. Filialning rahbari yuridik shaxs tomonidan tayinlanadi hamda uning ishonchnomasi asosida ish olib boradi.

FIRMA (lotincha firmus – kuchli, ishonchli) — tijorat maqsadlarini ko‘zlovchi korxona, kompaniya va boshqa turdagi xo‘jalik tashkiloti.

FIRMA NOMI — yuridik shaxs bo‘lgan tijorat tashkilotining (bundan buyon matnda yuridik shaxs deb yuritiladi) individual nomi bo‘lib, unga doir mutlaq huquq yuridik shaxs davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan vaqtda yuzaga keladi.

FIRMA NOMINI ELEKTRON ZAXIRAGA OLISH TIZIMI — O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining rasmiy sayti orqali elektron talabnoma asosida so‘ralgan firma nomlarini qabul qilish va ko‘rib chiqish, firma nomlarining markazlashtirilgan ma’lumotlar

61

bazasida qulay firma nomini vaqtincha saqlash, shuningdek ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organlarning mas’ul xodimlari uchun zaxiraga olish tizimining «Registrator» bo‘limiga kirish huquqini beruvchi tizim.

XABARDOR QILISH TARTIBIDA DAVLAT RO‘YXATIDAN O‘TKAZISH — tadbirkorlik subyektlarini xabardor qilish asosida davlat soliq va statistika organlarida hisobga qo‘ygan holda, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Adliya vazirligida, viloyat adliya boshqarmalarida, tumanlar (shaharlar) hokimliklari huzuridagi Tadbirkorlik subyektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish inspeksiyalarida (ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organlar) davlat ro‘yxatidan o‘tkazish.

QAYTA TASHKIL ETISH — ilgari mavjud bo‘lgan korxonaning bekor qilinishi va yangi huquq subyekti sifatida tadbirkorlik faoliyatining davom ettirilishi.

ELEKTRON TALABNOMA — Internet tarmog‘i orqali firma nomini zaxiraga olish uchun zaxiraga olish tizimiga murojaat qilish. Internet tarmog‘i orqali firma nomini zaxiraga olish — ro‘yxatga olish uchun qulay firma nomi to‘g‘risidagi yozuvni Internet tarmog‘i orqali firma nomlarining markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasiga kiritish va uni ko‘rish uchun yagona login (ID raqam) va parol haqida elektron xabarni olish.

62

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Rahbariy adabiyotlar

Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. – Т.: «Ўзбекистон», 1992. – 78 б.

Каримов И.А. Ўзбекистон – бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. – Т.: «Ўзбекистон», 1993. – 114 б.

Каримов. И.А. Барқарор тараққиётга эришиш устувор вазифа. – Т.: «Ўзбекистон», 1998. – 29 б.

Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. – Т.: «Ўзбекистон», 2010. – 55 б.

Каримов И.А. Мамлакатимизни модернизация қилиш йўлини изчил давом эттириш – тараққиётимизнинг муҳим омилидир // Халқ сўзи. – 2010. – 8 дек.

Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараққиётини юксалтириш, халқимиз фаровонлигини оширишга хизмат қилади. – Т.: «Ўзбекистон», 2011. – 48 б.

Каримов И.А. Ўзбекистонда ижтимоий-иқтисодий сиёсатни амалга оширишда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг роли ва аҳамияти // Халқ сўзи. – 2012. – 15 сент.

Каримов И.А. Бош мақсадимиз – кенг кўламли ислоҳотлар ва модернизация йўлини қатъият билан давом эттириш // Халқ сўзи. – 2013. – 19 янв.

Normativ-huquqiy hujjatlar

Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. – Т.: «Ўзбекистон», 2012. – 40 б.

Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. – Т.: «Адолат», 2008. – 495 б.

Ўзбекистон Республикасининг Хўжалик-процессуал кодекси. – Т.: «Адолат», 2005. – 406 б.

Ўзбекистон Республикасининг Оила кодекси. – Т.: «Адолат», 2008. – 185 б.

Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик-процессуал кодекси. – Т.: «Адолат», 2005. – 356 б.

Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси. – Т.: «Адолат», 2010. – 174 б.

Ўзбекистон Республикасининг «Чет эллик инвесторлар ҳуқуқларининг кафолатлари ва уларни ҳимоя қилиш чоралари тўғрисида»ги 1998 йил 30 апрель қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 1998. – № 5–6. – 93-модда.

63

Ўзбекистон Республикасининг «Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида»ги 1998 йил 29 август қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 1998. – № 9. – 170-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Фермер хўжалиги тўғрисида»ги 1998 йил 30 апрель қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 1998. – № 5–6. – 86-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Деҳқон хўжалиги тўғрисида»ги 1998 йил 30 апрель қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 1998. –№ 5–6. – 88-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Хусусий корхона тўғрисида»ги 2003 йил 11 декабрь қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 2004. – № 1–2. – 8-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг 5-моддасига ўзгартиш киритиш ҳақида»ги 2010 йил 13 декабрь қонуни // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2010. – 50-сон. – 469-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги 2003 йил 24 апрель қонуни // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2003. – 11-сон. – 81-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги 1996 йил 30 август қонуни // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 1996. – № 9. – 142-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги 2012 йил 2 май қонуни (янги таҳрирда) // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ахборотномаси. – 2012. – № 5–6. – 140-модда.

Ўзбекистон Республикасининг «Оилавий тадбиркорлик тўғрисида»ги 2012 йил 16 март қонуни // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2012. – 17-сон. – 188-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 9 апрелдаги «Хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ПФ-1987-сонли фармони //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 20 июндаги «Микрофирмалар ва кичик корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2005. – № 25–26. – 177-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 24 майдаги «Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатига олиш ва ҳисобга қўйишнинг хабардор қилиш тартибини жорий этиш тўғрисида» ПҚ-357-сонли қарори //http://www.lex.uz

64

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 15 майдаги «Тадбиркорлик фаолиятини янада қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ПҚ-1112-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 27 майдаги «Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш механизмини такомиллаштириш тўғрисида» 232-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 20 августдаги «Тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш учун рўйхатдан ўтказиш тартиботлари тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида» 357-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 12 августдаги «Тижорат фаолияти учун мўлжалланган товарларни олиб келувчи жисмоний шахсларни рўйхатдан ўтказишни тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида» 387-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2004 йил 2 сентябрдаги «Тижорат фаолияти учун мўлжалланган товарларни олиб келувчи юридик шахс бўлмаган якка тартибдаги тадбиркорларни давлат рўйхатидан ўтказиш, ҳисобга қўйиш тартиби тўғрисида» 413-сонли қарори //http://www.lex.uz

Тижорат фаолияти учун мўлжалланган товарларни олиб келувчи юридик шахс бўлмаган якка тартибдаги тадбиркорларни давлат рўйхатидан ўтказиш, ҳисобга қўйиш тартиби тўғрисида Низом // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2004. – 34 – 35-сонлар. – 395-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 24 апрелдаги «Тадбиркорлик субъектларини ихтиёрий тугатиш ва уларнинг фаолиятини тўхтатиш тартибини такомиллаштириш тўғрисида» ПҚ-630 сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2007. – 17–18-сонлар. – 179-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 3 июлдаги «Молиявий-хўжалик фаолиятини амалга оширмаган ва қонунчиликда белгиланган муддатга ўзларининг устав жамғармаларини шакллантирмаган корхоналарни тугатиш тартиби тўғрисида» 327-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати қарорлари тўплами. – 1999. – № 7. – 35-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 17 февралдаги «Кичик ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш бўйича Республика мувофиқлаштирувчи кенгаши фаолиятини фаоллаштириш тўғрисида» 57-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 20 августдаги «Тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш учун рўйхатдан ўтказиш тартиботлари тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида»ги қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2003. – 15-сон. – 167-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 7 январдаги «Хусусий тадбиркорлар юридик шахс ташкил этмасдан

65

шуғулланиши мумкин бўлган фаолият турлари рўйхатини тасдиқлаш тўғрисида» 6-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 1–2-сонлар. – 8-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 7 февралдаги «Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик йили» давлат дастури тўғрисида» ПҚ-1474-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 6-сон. – 47-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 7 февралдаги «Давлат харидлари тизимини муқобиллаштириш ва уларга кичик бизнес субъектларини жалб қилишни кенгайтириш тўғрисида» ПҚ-1475-сонли қарори //http://www.lex.uz

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 12 майдаги «Тадбиркорлик субъектларини ташкил этиш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» ПҚ-1529-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 22 – 23-сонлар. – 224-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 28 мартдаги «Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатига олиш ва ҳисобга қўйишнинг хабардор қилиш тартиби тўғрисидаги низомга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида» ПҚ-1513-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 12–13-сонлар. – 114-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 4 апрелдаги «Тадбиркорлик субъектларини текширишларни янада қисқартириш ва улар фаолиятини назорат қилишни ташкил этиш тизимини такомиллаштириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида’’ ПФ-4296-сонли фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 14-сон. – 133-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 18 апрелдаги «Фермер хўжаликларини қайта ташкил этиш ва уларнинг ер майдонларини оптималлаштиришда қонунчиликка риоя этиш чора-тадбирлари тўғрисида» ПФ-4301-сонли фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 16-сон. – 163-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 24 августдаги «Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада ривожлантириш учун қулай ишбилармонлик муҳитини шакллантиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» ПФ-4534-сонли фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 34–35-сонлар. – 344-модда.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 25 августдаги «Бюрократик тўсиқларни бартараф этиш ва тадбиркорлик фаолияти эркинлигини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида» ПҚ-1604-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 34–35-сонлар. – 344-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 17 октябрдаги «Бюрократик тўсиқларни бартараф этиш ва рухсат бериш

66

тартиботларини амалга оширишда давлат бошқарув функцияларини қисқартиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» 283-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 42-сон. – 454-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 29 июлдаги «Шаҳарсозлик фаолияти соҳасида рухсат бериш тартиботлари ва давлат назорати тизимини такомиллаштириш тўғрисида» 222-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 31-сон. – 327-модда; 45–46-сонлар. – 470-модда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 17 ноябрдаги «Экспорт операцияларини «бир дарча» тамойили бўйича амалга ошириш механизмини босқичма-босқич жорий этиш чора-тадбирлари тўғри-сида» 305-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – 2011. – 45–46-сонлар. – 478-модда.

Maxsus adabiyotlar

Зокиров И. Б. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик ҳуқуқи. Қ. 1. – Т.: «Адолат», 1996. – 296 б.

Раҳмонқулов Ҳ. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг биринчи қисмига умумий тавсия ва шарҳлар. Ж. 1. – Т.: «Иқтисодиёт ва ҳуқуқ дунёси», 1997. – 504 б.

Бабакулов С. Б. Тадбиркорлик ҳуқуқлари ва манфаатларининг конституцион кафолатланиши // Ҳуқуқий маърифат ахборотномаси. – 1998. – № 4. – Б. 21–24.

Рўзиназаров Ш. Н. Тадбиркорлик фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш. – Т.: ТДЮИ, 2004. – 310 б.

Отахонов Ф. Ҳ., Амонов Д. Ҳ. Тадбиркорлик субъектларини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари: Ўқув-методик қўлланма / Масъул муҳаррир юридик фанлар доктори О. Оқюлов. –Т.: ТДЮИ, 2006. – 116 б.

Бабакулов С. Б. Тадбиркорлик фаолияти ва фермер хўжалиги субъектлари учун қўлланма (саволлар ва жавоблар). – Т.: ТДЮИ, 2010. – 91 б.

Окюлов О. Развитие законодательства о сельском хозяйстве в Узбекистане // Вестник Высшего хозяйственного суда Республики Узбекистан. – 2010. – № 1.

Нуриддинова Ш. Юридик шахсларнинг бекор бўлиш усуллари.–Т.: ТДЮИ, 2007. – 80 б.

Web-resurslar

http://www.gov.uz http://www.minjust.uz http://www.stat.uz http://www.soliq.uz http://www.lex.uz

67

M U N D A R I J A

SO‘ZBOSHI………………………………………………………………….……..3

I BOB. KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIK

SUBYEKTLARINING UMUMIY TASNIFI 1-§. Kichik biznes subyektlari………………………………………………………4 2-§. Xususiy tadbirkorlik subyektlari ………………………………………………8 2.1. Yakka tartibdagi tadbirkorlik………………………………………...……….10 2.2. Jismoniy shaxslarning birgalikdagi tadbirkorlik faoliyati……………………10

II BOB. OILAVIY KORXONANI TASHKIL ETISH VA DAVLAT RO‘YXATIDAN O‘TKAZISH

1-§. Birgalikdagi tadbirkorlik faoliyati……………………………………………14 2-§. Yuridik shaxs tashkil etmagan holdagi dehqon xo‘jaligi…………………….19 3-§. Xususiy korxona……………………………………………………………...20 ILOVALAR………………………………………………………………………..24 ATAMALAR……………………………………………………………………...56

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………….…62

Omonboy OQYULOV yuridik fanlari doktori, professor;

Oydek Axmatovich KAMALOV yuridik fanlari nomzodi, dotsent;

Bunyodbek Abdusharipovich IBRAGIMOV

yuridik fanlari nomzodi

KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI

O‘quv-metodik qo‘llanma

Muharrir M. S. Rahmonova Texnik muharrir D. X. Xamidullayev

Bosishga ruxsat etildi 17.04.2013. Nashriyot-hisob tabag‘i 4,8. Adadi 30 nusxa. Buyurtma № . Kelishilgan narxda

O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 1000197, Toshkent sh., Intizor ko‘chasi, 68.

kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari

Documents