keperluan kursus keusahawanan dalam … · atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan...

KEPERLUAN KURSUS KEUSAHAWANAN DALAM KALANGAN USAHAWAN INDUSTRI KECIL DAN SEDERHANA (IKS) BUMIPUTERA SABAH

HASMA BT BEDDU HALIKE

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS JUDUL :

SESI PENGAJIAN : 2008/2009

Saya HASMA BINTI BEDDU HALIKE

mengaku membenarkan tesis (PSM/Sarjana/Doktor Falsafah)* ini disimpan di Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut : 1. Tesis adalah hakmilik Universiti Teknologi Malaysia. 2. Perpustakaan Universiti Teknologi Malaysia dibenarkan membuat salinan untuk tujuan

pengajian sahaja 3. Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara

institusi pengajian tinggi. 4. ** Sila tandakan ( √ )

SULIT (Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau kepentingan Malaysia seperti yang termaktub di dalam (AKTA RAHSIA RASMI 1972). TERHAD (Mengandungi maklumat TERHAD yang telah ditentukan Oleh organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan).

√ TIDAK TERHAD

Disahkan oleh

(TANDATANGAN PENULIS) (TANDATANGAN PENYELIA) Alamat Tetap :

Tarikh: Tarikh:

CATATAN * Potong yang tidak berkenaan

** Jenis tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD.

♦ Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah dan Sarjana secara penyelidikan atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan penyelidikan atau Laporan Projek Sarjana Muda (PSM).

KEPERLUAN KURSUS KEUSAHAWANAN DALAM KALANGAN

USAHAWAN INDUSTRI KECIL DAN SEDERHANA (IKS)

BUMIPUTERA SABAH

(HURUF BESAR)

ENCIK SHAHRIN BIN HASHIM

KG GETAH WDT 131 91209 KUNAK SABAH

PSZ 19:16(Pind. 1/97)

“Saya akui bahawa saya telah membaca karya ini dan pada pandangan saya karya ini

adalah memadai dari segi skop dan kualiti untuk tujuan penganugerahan Ijazah

Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (Kemahiran Hidup)”

Tandatangan : …………………………………….

Nama Penyelia : Encik Shahrin Bin Hashim

Tarikh : …………………………………….

KEPERLUAN KURSUS KEUSAHAWANAN DALAM KALANGAN USAHAWAN INDUSTRI KECIL DAN SEDERHANA (IKS) BUMIPUTERA SABAH

HASMA BINTI BEDDU HALIKE

Tesis ini dikemukakan sebagai memenuhi syarat penganugerahan

Ijazah Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan

(Kemahiran Hidup)

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

APRIL 2009

“Saya akui karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang tiap-tiap satunya telah saya jelaskan sumbernya”

Tandatangan : ……………………………………

Nama Penulis : Hasma Bt Beddu Halike

Tarikh : April 2009

i

DEDIKASI

Teristimewa Buat

Ayahanda dan Bonda yang tercinta

(Beddu Halike Bin Tahire dan Bungatang Bin Padjakai)

Terima Kasih atas segala kepayahan mendidikku

Sehingga anakmu kini berada di Menara Gading

Saudara kandung yang ku sayangi

Kirana, Johani, Hamsia

Hasrina dan Hase

Sahabat-sahabat yang sentiasa berada dalam ingatan

Nursiah, Siti Noresha, Siraini, Ros, Nurhafizah,

Aimi Yasmin, Diyana, Lynda

Melissa, Noorshafina, Priscilla dan Zawani

Sesungguhnya Kejayaan ini milik kita………

ii

PENGHARGAAN

Penyelidik ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada pensyarah

pembimbing, Encik Shahrin bin Hashim di atas bimbingan, perbincangan dan nasihat

yang diberikan sepanjang tempoh kajian ini dijalankan. Tidak lupa juga ucapan

penghargaan ini ditujukan kepada Pejabat Pendaftar Perniagaan Daerah Kunak atas

kerjasama dan maklumat yang disampaikan.

Jutaan terima kasih juga kepada usahawan-usahawan Industri Kecil dan

Sederhana (IKS) Bumiputera Sabah daerah Kunak atas kerjasama dan bantuan yang

diberikan semasa proses pengumpulan data bagi mejayakan kajian ini. Penghargaan juga

ditujukan kepada semua pihak yang terlibat samaada secara langsung atau tidak

langsung di dalam menjayakan projek penyelidikan ini.

Akhir sekali, penyelidik ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada rakan-

rakan seperjuangan yang turut membantu dalam menyaipkan projek ini dengan jayanya.

Semoga Allah memberkati kita semua dan memberi kebaikan daripada tugasan ini serta

melindungi segala keburukan yang terdapat di dalamnya. Sesungguhnya segala sesuatu

itu atas kehendaknya.

Sekian, terima kasih.

iii

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan mengenalpasti keperluan kursus keusahawanan dalam

kalangan Usahawan Industri Kecil dan Sederhana (IKS) Bumiputera Sabah. Objektif

kajian ini adalah untuk mengenalpasti kursus yang paling diperlukan berkaitan

pengurusan perniagaan, pengurusan pemasaran, pengurusan kewangan dan pengurusan

operasi. Seramai 50 orang usahawan Industri Kecil dan Sederhana (IKS) Bumiputera

Sabah telah diambil sebagai responden. Dapatan kajian diproses menggunakan SPSS

versi 16 untuk mendapatkan kekerapan, peratus dan min. Soal selidik digunakan

sebagai instrumen kajian. Hasil kajian ini mendapati usahawan IKS Bumiputera Sabah

memerlukan kursus berkaitan keusahawanan bagi memajukan lagi perniagaan mereka

pada masa hadapan. Kursus yang paling diperlukan oleh usahawan adalah berkaitan

dengan pengurusan operasi dengan min 4.15, diikuti dengan kursus pengurusan

perniagaan dan pengurusan pemasaran 4.10, dan pengurusan kewangan 4.07.

iv

ABSTRACT

The purpose of this study is to identify the needed of the entrepreneur course for

Bumiputera entrepreneur Sabah in Small and Medium Industries. The objectives of this

study are to identify the needed course for business management, marketing

management, financial management and operation management. There are 50

entrepreneur of Bumiputera Sabah in Small and Medium Industries involve in this

research. The data were analyzed using SPSS Version 16 software and findings were

presented in the form of frequency, percentage and mean. The questionnaire was used as

research instruments. The findings indicates that respondent need the entrepreneur

course for develop their business in the future. The most needed course was operation

management course with mean 4.15, followed by business management course and

marketing management course with 4.10, and lastly financial management course with

4.07.

v

KANDUNGAN

BAB PERKARA MUKA SURAT

DEDIKASI

PENGHARGAAN

ABSTRAK (BAHASA MELAYU)

ABSTRACT ( BAHASA INGGERIS)

KANDUNGAN

SENARAI JADUAL

SENARAI RAJAH

SENARAI SINGKATAN

SENARAI LAMPIRAN

i

ii

iii

iv

v

x

xii

xiii

xiv

I PENGENALAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latar Belakang Masalah 4

1.3 Penyataan Masalah 6

vi

1.4 Objektif Kajian 6

1.5 Persoalan Kajian 7

1.6 Kepentingan Kajian 8

1.7 Skop Kajian 9

1.8 Batasan Kajian 9

1.9 Definisi Terminologi 10

1.9.1 Keperluan

1.9.2 Usahawan Bumiputera

1.9.3 Industri Kecil dan Sederhana (IKS)

1.9.4 Kursus Pengurusan Perniagaan

1.9.5 Kursus Pengurusan Pemasaran

1.9.6 Kursus Pengurusan Kewangan

1.9.7 Kursus Pengurusan Operasi

10

10

10

11

11

11

12

1.10 Penutup 13

II SOROTAN PENULISAN

2.1 Pendahuluan 14

2.2 Keusahawanan 15

2.2.1 Teori-teori dan Model Keusahawanan 15

2.3 Usahawan 18

2.4 Industri Kecil dan Sederhana (IKS)

2.4.1 Definisi

2.4.2 Kepentingan IKS

2.4.3 Perkembangan IKS di Malaysia

20

21

22

2.5 Agensi dan Badan Yang Terlibat Dalam Memberi

Latihan kepada Usahawan

24

vii

2.5.1 Kementerian Pembangunan Usahawan

(KPUn)

2.5.2 Majlis Amanah Rakyat (MARA)

2.5.3 Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri

(PKEN)

2.5.4 Perbadanan Pembangunan Industri Kecil dan

Sederhana (SMIDEC)

24

25

26

26

2.6 Pengurusan Perniagaan 27

2.7 Pengurusan Pemasaran 28

2.8 Pengurusan Kewangan 29

2.9 Pengurusan Operasi 31

2.10 Kajian Terdahulu 32

2.11 Penutup 33

III METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan 34

3.2 Rekabentuk Kajian 34

3.3 Lokasi Kajian 36

3.4 Subjek Kajian

3.4.1 Populasi dan Sampel Kajian

36

36

3.5 Instrumen Kajian

3.5.1 Soal Selidik

37

37

3.6 Cara Pemarkatan 39

3.7 Kajian Rintis 40

3.8 Kajian Sebenar 41

3.9 Prosedur Kajian 42

3.10 Analisis Data 43

viii

3.11 Penutup 44

IV ANALISIS DATA

4.1 Pengenalan 45

Dapatan Kajian 45

Analisis Latar Belakang Responden (Bahagian A) 46

Analisis Persoalan Kajian (Bahagian B)

4.4.1 Kursus Berkaitan Pengurusan Perniagaan

4.4.2 Kursus Berkaitan pengurusan Pemasaran

4.4.3 Kursus Berkaitan Pengurusan Kewangan

4.4.4 Kursus Berkaitan Pengurusan Operasi

50

52

55

58

61

4.5 Penutup 62

V PERBINCANGAN, RUMUSAN DAN CADANGAN

5.1 Pengenalan 63

5.2 Perbincangan

5.2.1 Berkaitan Kursus Pengurusan Perniagaan

5.2.2 Berkaitan Kursus Pengurusan Pemasaran

5.2.3 Berkaitan Kursus Pengurusan Kewangan

5.2.4 Berkaitan Kursus Pengurusan Operasi

63

64

66

69

72

5.3 Rumusan 74

5.4 Cadangan 74

5.5 Cadangan Lanjutan 75

BIBLIOGRAFI 76

LAMPIRAN 80

x

SENARAI JADUAL

NO JADUAL TAJUK MUKA SURAT

1.1 Sumbangan industri kecil dan sederhana (IKS) dalam 3

sektor perkilangan antara tahun 1975 hingga 1994

2.1 Saiz industri mengikut guna tenaga 21

2.2 Program latihan anjuran KPUn 25

3.1 Jumlah item bahagian 38

3.2 Skala pemeringkatan likert dan cara pemarkatan 38

3.3 Contoh item positif 39

3.4 Contoh item negatif 39

3.5 Analisis keputusan kebolehpercayaan kajian rintis 40

3.6 Data soal selidik yang diedar 41

3.7 Tahap penilaian responden berdasarkarkan min 44

4.1 Taburan responden mengikut jantina 47

4.2 Taburan responden mengikut status 48

4.3 Taburan responden mengikut pendidikan tertinggi 48

4.4 Taburan responden mengikut umur 48

4.5 Taburan responden pernah mengikuti kursus 49

xi

4.6 Taburan responden mengikut tempoh perniagaan 49

4.7 Taburan responden mengikut bidang perniagaan 50

4.8 Taburan responden mengikut kekerapan, peratus dan 52

min bagi mengenal pasti kursus berkaitan pengurusan

perniagaan yang diperlukan oleh usahawan

Bumiputera Sabah



pemasaran yang diperlukan oleh usahawan

Bumiputera Sabah



kewangan yang diperlukan oleh usahawan

Bumiputera Sabah



operasi yang diperlukan oleh usahawan

Bumiputera Sabah

xii

SENARAI RAJAH

NO RAJAH TAJUK MUKA SURAT

2.1 Saiz IKS tahun 2003 23

2.2 Taburan IKS mengikut industri tahun 2003 23

3.1 Pembolehubah bersandar dan tidak bersandar 35

3.2 Skor min 44

xiii

SENARAI SINGKATAN

BLK - Bahagian Latihan Keusahawanan

DEB - Dasar Ekonomi Baru

IKS - Industri Kecil dan Sederhana

KPUn - Kementerian Pembangunan Usahawan

KPA - Kemeterian Perusahaan Awam

MARA - Majlis Amanah Rakyat

MEDEC - Kementerian Pembangunan Usahawan

MPPB - Masyarakat Perindustrian dan Perdagangan Bumiputera

PKEN - Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri

RMK-7 - Rancangan Malaysia Ke-Tujuh

SMIDEC - Perbadanan Pembangunan Industri Kecil dan Sederhana

xiv

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT

A Borang soal selidik 80

B Keputusan kajian rintis 88

C Surat pengesahan soal selidik 90

D Surat memohon kebenaran 92

E Surat pengenalan penyelidik 95

1

BAB I

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Tiga atau empat dekad yang lalu, kerjaya sebagai usahawan bukan

merupakan pilihan bagi kebanyakan orang. Ini kerana peluang-peluang perniagaan

tidak begitu menyerlah dan banyak pekerjaan lain yang lebih mudah didapati.

Kebanyakan berpendapat bahawa keusahawanan adalah sesuatu yang sukar dan

ianya merupakan satu kerjaya yang tidak terjamin berbanding jika bekerja makan

gaji, lebih-lebih lagi bekerja dengan Kerajaan. Malahan tidak salah jika dikatakan

bahawa golongan bumiputera yang menceburi diri dalam bidang keusahawanan

adalah kerana terpaksa disebabkan oleh kegagalan mereka untuk mendapatkan

pekerjaan yang lain. Mereka yang menjadi ‘usahawan terpaksa’ ini selalunya tidak

begitu bersedia dari segi kemahiran terutamanya untuk mengharungi cabaran dan

dugaan dunia perniagaan.

Namun pada masa kini kesedaran pelbagai pihak tentang keperluan dalam

melahirkan usahawan yang berkemampuan dan bertaraf antarabangsa serta pekerja

mahir adalah tinggi. Dalam pembangunan pesat ekonomi sekarang, keperluan dalam

meningkatkan penyertaan bumiputera dalam kegiatan perindustrian dan perdagangan

2

di samping memenuhi hasrat dan objektif pembangunan negara serta merealisasikan

wawasan 2020 juga telah menjadi satu kesedaran umum.

Dasar Ekonomi Baru (DEB) yang diperkenalkan oleh Kerajaan pada tahun

1970 telah memberi kesedaran dan peluang kepada golongan bumiputera khususnya

untuk menjadikan keusahawanan sebagai satu kerjaya. Oleh itu, berbagai langkah

telah diperkenalkan untuk menggalakkan keusahawanan kepada golongan

bumiputera. Penekanan oleh Kerajaan dalam pembangunan usahawan menjadi lebih

ketara dengan tertubuhnya Kementerian Pembangunan Usahawan pada 8 Mei 1995.

Wawasan negara untuk menjadi negara maju menjelang tahun 2020 juga

menjurus kepada dasar-dasar Kerajaan untuk terus menggerakkan negara ke arah

perindustrian dan perdagangan. Dasar-dasar ini dengan secara langsung telah

meningkatkan lagi peluang-peluang keusahawanan dan melahirkan ramai usahawan

dari pelbagai kaum.

Selaras dengan itu juga, pelbagai pihak telah mula menyedari bahawa salah

satu langkah penting dalam mencapai hasrat ini ialah melalui bantuan dan sokongan

kepada pembangunan IKS. Kadar pembangunan ekonomi negara semakin pesat,

pertumbuhan sektor perkilangan yang meyakinkan dan wawasan negara ke arah

negara perindustrian 2020, ternyata memerlukan sokongan dan sumbangan IKS yang

lebih besar dan bermakna.

Secara umumnya, IKS membuka banyak peluang pekerjaan, sumbangan

dalam meningkatkan jumlah simpanan negara dan menjimatkan tukaran wang asing,

mewujudkan agihan pendapatan yang lebih baik, membantu dalam melahir dan

meningkatkan kemahiran di kalangan tenaga kerja terlibat baik di peringkat pekerja

mahupun pada peringkat pengurusan dan membantu dalam meningkatkan arus

pemindahan teknologi asing.

3

Jadual 1.1: Sumbangan industri kecil dan sederhana (IKS) dalam sektor perkilangan

antara tahun 1975 hingga 1994

Peratusan Sumbangan 1975 1985 1992 1994 1

Jumlah Pertubuhan

0 - 49 (Industri Kecil)

50 - 199 (Industri Sederhana)

200 dan ke atas (Industri Besar)

0 - 199 (IKS)

69.1

23.3

7.6

92.4

64.0

28.1

7.8

92.1

56.8

30.1

13.1

86.9

50.2

33.9

14.9

84.1

Jumlah Pekerjaan




0 - 199 (IKS)

18.5

29.5

51.9

48.0

16.5

32.9

50.6

49.4

9.3

35.8

54.9

45.1

8.1

36.1

55.8

44.2

Jumlah Nilai Keluaran




0 - 199 (IKS)

15.4

32.3

52.3

47.7

9.1

37.6

53.3

46.7

6.9

41.2

51.9

48.1

6.5

42.4

50.1

48.9

Jumlah Nilai Harta Tetap




0 - 199 (IKS)

10.6

28.9

60.5

39.5

7.8

23.6

68.6

31.4

5.8

25.4

68.8

31.2

5.6

26.1

68.3

31.7

Sumber: Banci Industri dan Sektor Perkilangan (pelbagai isu), Jabatan Statistik

Nota: 1=Jangkaan

4

1.2 Latar Belakang Masalah

Perubahan dan kemajuan dalam pembangunan ekonomi negara, terutamanya

pada dua dekad kebelakangan ini telah melahirkan banyak peluang-peluang

perniagaan. Pusat-pusat pengajian tinggi juga mula menawarkan kursus-kursus yang

berkaitan dengan pengurusan perniagaan. Perkembangan sebegini menyebabkan

lebih ramai orang, terutamanya kaum Bumiputera yang mula memahami dan

meminati bidang perniagaan dan keusahawanan. Dengan itu kita dapati bahawa lebih

ramai yang secara sedar dan sukarela memilih keusahawanan sebagai kerjaya

mereka. Mereka mula melihat keusahawanan sebagai sumber rezeki yang lebih

meyakinkan. Bumiputera biasanya lebih cenderung menceburi Industri Kecil dan

Sederhana kerana modal yang diperlukan adalah kurang berbanding industri-industri

yang lain.

Clapham (1985) dalam MEDEC (1992) menyatakan Walaupun IKS lebih

kecil sifatnya berbanding dengan industri besar, ia bukan bermakna bahawa sektor

kecil ini tidak mempunyai sebarang keistimewaan. Penglibatan yang meluas dalam

pelbagai sektor, termasuklah dalam sektor perkhidmatan pembinaan, pengangkutan,

dan pembuatan menjadikan IKS paling berpotensi untuk dibangunkan

Oleh itu, tidak hairanlah jika terdapat ahli-ahli ekonomi dan kerajaan yang

berkeyakinan penuh terhadap keupayaan IKS, mereka yakin jika sektor itu diberi

peluang sewajarnya , ia tidak mustahil akan muncul sebagai pemangkin dalam

kegiatan perindustrian. Sifat lebih kecil IKS berbanding dengan industri besar

memberi peluang yang baik kepadanya untuk merangsangkan kegiatan

keusahawanan. Bekas Perdana Menteri, Tun Dr. Mahathir Mohamad turut mengakui

hakikat ini. Dalam kertas ucapan “ Malaysia: The Way Forward”, beliau yakin

bahawa IKS boleh menjadi medan asas kepada kelahiran usahawan-usahawan pada

masa hadapan.

5

Persoalannya, adakah ilmu asas untuk memulakan perniagaan ada pada setiap

Usahawan kecil sederhana Bumiputera tersebut?. Seseorang individu yang ingin

menguruskan sebuah perniagaan, mereka memerlukan pengetahuan berkenaan asas

pengurusan, pemasaran, kewangan, teknologi maklumat, pengurusan operasi dan

sebagainya. Pemahaman mendalam berkenaan perkara ini membantu individu

menjayakan perniagaan yang diceburi.

Pada masa kini tahap daya saing usahawan Industri Kecil dan Sederhana

(IKS) khususnya Bumiputera boleh dikatakan masih rendah berbanding kaum-kaum

lain di Negara ini. Golongan ini bukan sahaja dibelenggu masalah-masalah modal

dan teknologi tetapi juga isu-isu pemprosesan, kualiti produk, pembungkusan yang

memenuhi standard antarabangsa serta pemasaran. Pengusaha IKS juga menjalankan

perniagaan mereka dalam keadaan serba kekurangan. Hasil yang diperolehi boleh

dikatakan tidak setimpal dengan usaha yang dicurahkan. Peluang untuk meningkat

maju agak sukar.

Perkara utama yang sering ditimbulkan sebagai masalah serius punca

kegagalan bumiputera IKS dalam perniagaan ialah kurangnya pengetahuan dan

latihan yang mencukupi dalam bidang pengurusan. Ramai usahawan bumiputera IKS

yang masih memandang latihan pengurusan adalah tidak penting. Bagi mereka, kerja

kuat, amanah dan jujur sudah cukup untuk mencapai kejayaan.

Memang tidak dapat dinafikan bahawa keperluan pendidikan serta latihan

perlu kepada seorang usahawan menambahkan pengetahuan dan sekaligus

mengetahui hala tuju mereka untuk menjadi seorang yang berjaya. Mc

Clelland(1965) dalam MEDEC (1992) menyatakan bahawa bagi memperolehi

pengetahuan seseorang itu perlulah menghadiri kursus, seminar dan sebagainya

kerana ianya boleh mempertingkatkan daya pencapaian seseorang usahawan

6

Pengetahuan tentang perniagaan dan jenis perniagaan yang bakal diusahakan

juga amat penting untuk mengelakkan kegagalan. Selain itu, sikap memandang

rendah kepada keupayaan golongan Bumiputera perlulah dikikis.

Oleh itu, usahawan perlulah cuba menimba ilmu pengetahuan sebanyak yang

mungkin kerana pengetahuan ini merupakan pemangkin kepada perkembangan

proses pemikiran, keupayaan membuat keputusan, berfikir secara analisis dan

mengarah kepada pembentukan hipotesis. Usaha-usaha ini penting bagi mengelakkan

usahawan yang berpotensi dari gulung tikar.

1.3 Penyataan Masalah

Kajian ini dilakukan adalah untuk mengenal pasti keperluan kursus

keusahawanan dalam kalangan usahawan Industri Kecil dan Sederhana (IKS)

Bumiputera Sabah yang meliputi kursus berkaitan pengurusan perniagaan,

pengurusan pemasaran, pengurusan kewangan dan pengurusan operasi.

1.4 Objektif Kajian

Berikut merupakan objektif kajian ini dilakukan:

1.4.1 Mengenal pasti kursus yang paling diperlukan oleh usahawan IKS

Bumiputera Sabah dalam bidang pengurusan perniagaan.

7


Bumiputera Sabah dalam bidang pengurusan pemasaran.


Bumiputera Sabah dalam bidang pengurusan kewangan.


Bumiputera Sabah dalam bidang pengurusan operasi.

1.5 Persoalan Kajian

Berikut merupakan persoalan kajian:

1.5.1 Apakah kursus yang paling diperlukan oleh usahawan IKS Bumiputera

Sabah dalam bidang pengurusan perniagaan?


Sabah dalam bidang pengurusan pemasaran?


Sabah dalam bidang pengurusan kewangan?


Sabah dalam bidang pengurusan operasi?

keperluan kursus keusahawanan dalam … · atau disertasi bagi pengajian secara kerja kursus dan...

Documents