kafkas Üniversitesi ebu'l hasan harakani uygulama...

KAFKAS ÜNiVERSiTESi

. " EBU'L HASAN HARAKANI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA

MERKEZ İ

SEYYİD EBU'L HASAN HARAKANİ V AKFI

I. ULUSLARARASI HARAKANİ SEMPOZYUMU

BİLDİRİLER KİTABI

KARS,2012

236 I. Uluslararası Harakanı Sempozyumu

EBU'L-HASAN HARAKANİ BİLGELİGİ: HAYATIN BİLGELİGİ

HERKESiN HAKKIDIR

Nurdan Yoldaş *(1)

Y ard. Doç. Dr. Hadiye Küçükkaragöz*(2)

ÖZET

Bu çalışma Haraka.nl bilgeliğinin psi.kodramatik tekniklerle incelenrnesinin, bireylerin

içsel süreçlerinde manevi yol göstericiliğe ulaşınalarma ilişkin bir ışık bulmalarına yardımcı

olacağı düşüncesi ile yapılmıştır.

Ebu'I-Hasan Haraka.nl'nirı değerli olan bilgeliğini ruh sağlığı alanında anlaşılır, ve ulaşılır kılmak _,.

hedeflenmiştir. Ruhsal gelişim ve iyileştirmede psikodrama yoluyla yararlanılmasına zernın

hazırlayıcı bir uygulama yapılarak katılımcılardan çalışma sonucunda görüş alınmıştır.

Psikodrama, psikoterapi yöntemlerinden biri olarak; hem grup terapilerinde hem de bireylerin

içsel süreçlerinde kullanılarak travmalarda, ilişki tıkanmalannda, etkin iletişimde yeni bakış

açıları geliştirmeye ve psikolojik onarımı gerçekleştirmeye yönelik etkili bir terapi yöntemidir.

Haraka.nl bilgeliğinin hayata ve insanın erdemine, dair öğretilerinden baZı temalar

seçilerek psikolojik onarım sürecine katkısı olacağına dair öngörümüzü desteklemeye yönelik bir

grupla çalışması yapılmıştır.

Çalışma; yarı yapılandırılmış psikodrama tekniklerinin kullanıldığı yarı deneysel desen

yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca; Ebul- Hasan Haraka.nl hakkında yapılan psiko-eğitsel bir

sunuınla katılımcıların Haraka.nl Bilgeliğine talıışıklığı sağlanmıştır.

· Çalışma grubunu 20 ll-2012 öğretim yılında İzmir' de b ir üniversitede yan yapılandırılmış

yaz okuluna devam eden 20 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Çalışma süreci katılımcılardan

izin alınarak kayda alınmış bir raportör not tutmuştur.

Ayrıca çalışmanın sonucunda yan yapılandırılmış form ile çalışmada işlenen öğretilerin

katılımcılar üzerindeki etkileri hakkında görüş alınarak içerik analizi yoluyla incclenmiştir.

Sonuçlar ve çalışma süreci Sempozyumda tartışılacaktır.

I. Wııslararası Harakanı Sempozyumu 237

HARAKANI'S WISDOM AND IDS SPIRITUAL GUIDANCE WITH

PSYCHODRAMATIC TECHNIQUES

*Nurdan YOLDAŞ

*Dr. Hadiye KÜÇÜKKARAGÖZ

ABSTRACT

This study is examined of Harakani's wisdom and his some wievs with techniques of

psychodrama-sociodrama that will help participants. Abu-l Hasan Harakani's wisdom to

understand all areas of life that are valuable, and accessible, making it through spiritual growth,

Psychodrama as a method of psychotherapy, and group therapies using both individual processes

and the relationship psychological trauma is an effective tool for performing repairs. Harakani

virtue of wisdom and man' s life, some of the themes in the teachings of "inner peace, modesty,

maturity, and acceptance" of psychological repair process of selecting the group

The study ,is used psychodrama techniques, was carried out by the method of quasi

experimental design. in the academic year 2011-2012, ata university in Izmir. Study group is

consisted of 20 undergraduate university students in summer school. W erking process of

obtaining p.ermission from participants were recorded, The participant's opinion were exaınined

through content analysis .

The results will be discuss in the symposium.

Key Words: Harakani, wisdom,psychodrama,sociodrama

GİRİŞ

Ebu'I-Hasan Harakani 9'63-1033 yılları arasında yaşamış, insanlığa iyiliği tavsiye edip

kötülüklerden men etmek için Horasan'dan Anadolu'ya gelerek yerleşen bir bilgedir. Ebu'I

Hasan Harakani'nin tasavvufi anlayışında insan sevgisinin hakim olduğu görülür. İnsanlara

hizmeti kendi varlığının gayesi olarak kabul etmiştir. Kendisinden 100 yıl sonra gelen Alımed

Yesevi, 200 yıl sonra yaşayan Mevlana Celaleddin-i Rfıml gibi birçok bilge için yol gÖsterici ve

etkileyici olduğundan söz edilin ektedir. (1)


AMAÇ

Bu çalışma öncelikl;e katılımcılara Harakarıl'yi ve onun, " tevazu-kibir, sezgisel

görüş (perde), .9-fuüstlük, yalınlık, insanı old~~ gibi kabul, iç huzur, erdem" gibi kavramlarla

hayata dair bazı ~ğretileri ile tanışmalannı sağlamayı amaçlamıştır.

Bunun yanı sıra yapılan çalışmanın bireylerin içsel süreçlerini bu temalada ilgili gözden

geçirmelerine- tartışabilmelerine katkı sağlayabileceği düşünülmüştür.

Psıkodramatik sosyodrama tekniklerinden (I O) yararlanılarak yüzlerce yıl önce yazılmış

hayata dair bilgelik ve manevi yol göstericiliğe sahip ifadelerin öğretmen adaylarınca da

anlaşılabilir olmasma katkı hedeflenmiştir.

Psikodrama ve sosyodrama yöntemlerinin seçilmesi etkileşim açısından tercih edilmiştir.

Sosyodrama insan toplulukları arasında ki çeşitli ilişkileri ve değişik toplumsal konuları,

öğretileri konu alan gurup çalışma yöntemidif(l 0). Psikodrama ise psikoterapi yöntemlerinden

biri olarak; hem grup terapilerinde hem de bireylerin kendi içsel süreçlerinde kullanılarak

travmalarda ve ilişki takınmalarında psikolojik onarımı gerçekleştirmeye yönelik etkili bir

araçtır.(3) Psikodrama bireyin sözlü veya sözel olmayan eyleme dayalı iletişim çabalarını

birleştirerek bireyi bütünleştirmeğe götüren bir yardım yoludur. Bunu yaparken kullandığı

işlevsel konular; Arınma sağlama, iç görü kazanma, gerçeği test etme ve alternatif düşünce

oluşturma, öğrenme ve davramş değişikliğidir.

Bunup.J.a birlikte; Sanatın iyileştirici ~tkisinden yararlanan psikodrama için Nfuu'l

Ulılm'da yer alan seçilmiş yazıların yaşam ve ins.anın kişisel gelişimine/olgunlaşmasına yönelik

anlatımların iyileştiriciliğine dair ipuçları elde etmek sonraki çalışmaları da geliştirici olacaktır.

İster genç olsun ister yetişkin; uzun süren eğitimlyr, kurslar, uzun vadeli çözüm

denemelyrİ y~rine yaşanmakta olan sorunların, sıkıntılı krizierin çözülmesine katkı sağlayacak

tutumlar kişileri daha çok ilgilendirmekte ve aktif olarak katılmalarını sağlamaktadır. Bu

çerçevede psikodrama tekniklerinden yararlanılması, duyguların somutlaştırılarak ifade edilmesi,

canlandınlarak eyleme dönüşmesi, bilişsel ve duygusal olarak içgörü kazanma yolunu

açmaktadır. Bu nedenle psikodramatik yönte~erin iç dünyasında kargaşalar · yaşayan kişiye

kendi sınırlarını fark etme, taruma ve eksikliklerini de kabullenme süreçlerinde önemli katkı

sağladığı yapılan uygulamalarda görülmüştür( 4).

Benzer görüşleri içeren Mesnevl-i Şerif ile ilgili Psikodramatik tekniklerle yapılmış bazı

çalışmalar bulunmaktadır(2, 1 1 ).

I. Wuslararası Harakanı Sempozyumu 239

Çalışmanın Problemi

Psikod.ramati.k sosyo drama teknikleri ile yapılan grup çalışmasının Ebu-I Hasan

Harakarıl'nin kimliği ile onun kibll:; tevazu, insanı oldugu gibi kabul ve sezgi/perde konularında

öğretmen adaylarının görüşleri üzerindeki etkileri nelerdir?

Alt problemler

Öğretmen adaylarının yukarıda verilen konulardaki görüşleri;

Ll-Cinsiyet

1.2-Yaş

1.3-Branşlarına göre nelerdir?

2.1-Görüşler hangi temalarda oluşmaktadır?

2.2-Temalardaki görüşler ve sıklık(frekansları)ve içerikleri nelerden oluşmaktadır?

SayıtWar

ı-Çeşitli kaynak ve kurumlardan elde edilen verilerin doğru olduğu kabul edilmektedir.

Sınırlılıklar

1-Bu çalışma 2011-2012 Eğitim Öğretim Yılı Ege Bölgesi Eğitim Fakülteleri'nin "Sınıf ve

Okulöncesi Öğretmenliği" lisans düzeyinde Drama dersinde öğrenim gören 3. sınıf yaz okulu

öğrencileri ile sınırlıdır.

2- Bu araştırma psikod.rama-sosyod.rama grup çalışması teknikleri ile sınırlıdır.

Yöntem

Bu· çalışma betimsel ve deneme modellidir. Deneme modelleri neden sonuç ilişkilerini

belirlemeye yönelik araştırmacının kontrolü altında, gözlenmek istenen verilerin üretildiği

araştırma modelleridir. i

Çalışma var olan (kontrollü olarak seÇilmeyen) bir grup katıhıncıyı içerdiğinden yarı

deneysel desende düzenlenmiştir, __

Çalışma Grubu

Araştırmanın çalışma grubunu Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim fakültesi 2011-2012

d.rama dersi yaz okulu programı d.rama dersine devam eden Dokuz Eylül ve Ege

Üniversitelerinden gelen 20 üçüncü (3.) sınıf öğrencisi oluşturmaktadır.


Tablo ı. Katılımcıların Demografik Dağılımı

Kız Erkek 20 - 35 Okul öncesi Sınıf Toplam ~

--- 21 Yaş Öğretinenli ği Öğretınenliği -- . -\ ... Yaş

14 6 19 12 8 20

ı

20 20 20

Tabloda da görüldüğü gibi çalışma grubunun % 70 i kadın, %30 u erkek öğrencilerden

oluşmuştur. Katılımcılann, %95 i 20-21 .yaş aralığında ve %60 ı okul öncesi, %40 ı sınıf

öğretmeni adayıdır.

Deney Deseni

Bu çalışmada ön testsiz ve kontrol grupsuz tek gruplu deney deseni kullanılmıştır. Katılımcıların

demografik özellikleri belirlenerek deneysel işlemden sonra bağımlı değişkenle ilgili olarak görüş

alınmıştır.

Tablo 2. Deney deseni tablosu

Grubun ad,ı Deney Sırası

Psikodrama- DF

sosyodrama grubu Harakani ve

Tasavvuf Hakkında

Bilgi Verilmesi

Kısaltınalar ve anlamlar

DF:Demografık bilgi Formu

YYGF:Yarı Yapılandırılmış Görüş Formu

Veri Toplama Araçlarİ

1-Demografık bilgi formu

2-Yarı yapılandırılmış görüş formu

Denel işlemler Deney Sonrası

Psikodrama - YYGF

sosyodrama

uygulamalan .


3-Drama sürecinde izin alınarak tutUlan ve kayıt altına alınan raportörün notları ile video

kayıtlarıdır.

Çalışma Akışı

1- Katılımcıların cinsiyet, yaş ve öğrenim gördükleri branşlar belirlenerek ilk oturumda

tasavvuf düşüncesi ve Ebu'I-Hasan Harakaıll hakkında araştırmacılar tarafından bilgi

verilmiştir

2- n. oturumda

2.1 -Ebu'l-Hasan Harakaıll'nin mesnevi ve diğer kaynaklarda yer alan anla.tılardan seçilen

"tevazu - kibir, olgunlaşma - deneyimsizlik ve gerçeği görme" konularına ilişkin görüşlerini

anlatan yazılar okunmuştur

2.2- Çalışma grubu Psikodrama grubu şeklinde yeniden oluşturularak psikodrama,

sosyodrama ve teknikleri, ilke ve kuralları hakkında gruba bilgi verilmiştir. Aynı oturumda

ısınma çalışmaları yapılarak grubun kendi içinde daha önce hakkında bilgi verilen temalardan

çalışmak istediklerine göre gönüllü olarak alt grupları oluşturmaları sağlanmıştır.

ID. ve IV. Oturumlarda her grubun çalıştığı temalardaki oyunlar hazırlanarak sunulmuştur.

O~arın sonunda ayrı ayrı her bir oyun ve oyun süreci hakkında paylaşımlar yapılmış daha

sonra tüm grup süreç hakkında ( oyunlardaki roller kendi özdeşimi eri, günlük yaşamla ilişkisi

v.b.) geri bildirim ve paylaşımları yapılmıştır.

V. Oturumda psikodrama ve sosyodrama tekniklerinin kullanıldığı, grup oyunları ve

sosyodrama ile işlenen konular ve bu temaların kendi görüşleri üzerindeki etkileri hakkında yarı

yapılandırılmış form ile katılımcılardan görüş alınmıştır ..

Den el işlem süreci

Bin yıl önce yaşamış bü~. Türk Bilge~i Harakaıll ve Türk kültür sanat tarihinin önemli

eserlerinden olan Nüru'l-Ulüm gurup üyelerine kısa bir sunum yapılarak tanıtılmış ve manevi

değerler açısından yeni bir kaynakla tanışıklıkları sağlanmıştır. Sunum Mevlana'nın

Mesnevi'sinden, Bayezıd-ı Bestami Hazretlerinin Harakaıll'nin doğacağına dair müjdeli

haberinin (5) işlendiği bölüm, Harakaıll'nin Nfuu'l-Ulüm eseri (6) ve mezarının Kars'ta bulunuşu

ile ilgili bölüm (7) ve Harakaıll'nin kişiliğine ilişkin bazı bilgilerin bulunduğu bölümlerin

okunması (8) ile başlamıştır. Sunum Harakaıll Türbesi görüntülerinin slayt gösterisi biçiminde

gösterimiyle başlatılınıştır.


Psikodrama ve sosyadrama hakkında bilgi verilmiştir. •.,

Isınma çalışmalarında öncelifele konuya odaklanma ve yoğunlaşmayı hızlandırmak ve etkileşimi

sağlamak am~CJ~la bir Azeri Segah dinletisi ve ona eşlik eden bendir kullamlmış, segahın - .. - .

duygusal düzleıili.ıartırma gücünden yaradamlmıştır.

Diğer oturumda hayatın anlamı ve bütünlüğüne ilişkin köklerden yansıyan Harakanı Bilgeliğine

dikkat çekilerek, katılımcılarm kendi içsel süreçlerini tanımada, anlamlandırmada ipuçları

edinmelerine fırsat sağlayacak bir çalışma zemini hedeflenmiştir.

Fizikselısınma hareketleri sonucunda gruplar .seçtikleri temalar etrafında alt grupları oluşturarak

çalışmışlardır.

Çalışmalarda ki konular; "Perde kalkarsa görür inerse görmeyiz" menkıbesi, "Kurtlar emrine

amade" menkıbesi ve "Sultan olarak gelip derviş olarak gitmek" menkıbeleri (9)temel alınarak

psikodramatik grup oyunları ile işlenmiştir.

Süre

Grup çalışmaları üç gün ara ile birer saatlik 2 oturum biçiminde toplam 8 saatlik

uygulama çalışması olarak gerçekleşmiştir.

Çalışma deney öncesi bilgi verme, denel işlemler ve değerlendirme oturumları · biçiminde

gerçekleştirilmiştir.

Tartışma ve Öneriler

• Bu çalışmanın verilerinde görülebileceği gibi üniversitede öğrenim gören öğrencilerin

tasavvuf düşüncesi ile ilgili bilgi eksiklikleri olduğu,

• ~azılarının sadece Mevlana'yı tanırken Harakani'nin de aralarında bulunduğu diğer bilge

ve düşünürler hakkında bilgilerinin olmadığı,

• Katılımcıların %90'ı çalışmadan etkilendiklerini, başkalarını ve kendilerini olduğu gibi

kabul v.b konularda "yeniden düşüneceğim" açıklamalarında bulundu~,

• Bu sonuçlar psikodramatik yöntemlerin. iç dünyasında kargaşalar yaşayan kişiye kendi

sınırlarını fark etme, tanıma ve eksikliklerini de kabullenme süreçlerinde önemli katkı

sağladığını belirten uygulamalarla da paralellik gösterdiği( 4 ),

• İnsanın erdemi, farklı olanı olduğu gibi kabul edebi]me, sezgi gücü, kibir ve tevazu,

bilgelik ve bu çalışmada ele alınamayan benzer konuların hayatın içinde gündelik

yaşamda insan tutum ve davranışlarını etkileyen görüşler olduğu,


• Bu konularda farklı ya da benzer yöntem ve tekniklerle farklı çalışmalar yapılmasının

gençlere ve alana kat~ sağlayacağı.

SONUÇ

inceleme sonucunda görüşler dört temel tema etrafında toplanmıştır. Bu konular;

ı. Katılımcıların tamamı Harakaıll 'yi çalışmadan önce hiç tanımadıklarını belirtmiştir.

2. Tasavvufla ilgili biraz bilgisi olduğunu belirten 20 kişi olmuştur. Bu tanışıklığın öncelikle

Hz.Mevlana ile ilgili olduğu yam sıra Abdülkadir Geylani ve Yunus Emre(l katılımcı)hakkında

bilgiye sahip oldukları diğer MutasavvıfBilgeleri tanımadıkları görülmüştür.

3. Çalışmada işlenen konuların günlük yaşamla ilişkili ve ~endi ÜZerlerinde etkili olduğunu, bu

konuları düşünüp kendi düşünce ve kabullerini gözden geçireceklerini belirtmişlerdir.

4. İşlenen temaların çok önemli olduğuna ilişkin görüşlerin ortaya çıktığı görülmüştür.

5. Katılımcıların işlenen konularda bilgi ve görüşlerini gözden geçirerek insanlar arası ilişkiler ve

kendi ruhsal gelişim süreçlerini irdelediklerini, gözlemlediklerini ve kendileri için yeni gelişim

hedefleri oluşturduklarını ifade ettikleri görülmektedir.

Etkileşim

Yapılan bu çalışmanın süre ve olanak kısıtlarına rağmen katılımcılarda konuya ilgi ve merak

uyandırdığı belirlenmiştir. Çalışmanın başlangıcında usulen katılma eğilimi görülmesine karşın

çalışma bitiminde ki etkileşimler ile gitmek istemedikleri ve konuya dair paylaşımiari

sürdürdükleri gözlenmiştir.

Psikodramatik yorum

Katılımcılar çalışmalar tamamlandıktan sonra duygularını ifade eden objeleri seçerek bu

~alışmadan elde ettikleri etkileşimleri taşlar, renkler ve şekillerle sembolize etmişlerdir. Ağrı dağı

eteğindeki volkanik gözelerden(7a-b) alınmış olan taşiaşmış kükürt parçacıkları ve mezar taşını

temsil eden taşların çoğunlukta ·Q~ası mistik .öğelere dair içsel etkileşimierin paylaşılması dikkat

çekicidir.

Kullandıkları Sembolleri yer gök, huzur, şeffaflık, toprak adını koyamadığım.ız farklılıklar,

hareket( akış) olarak tanımladıkları kaydedilmiştir.

Katılımcıların tümünün ortaklaştıkları kavramlar bir araya getirilerek psikodramatik grup yorumu

çılcarıldığında bir ahenk yakalandığı ve bunu "yeni nefes" olarak adlandırdıkları görülmüştür.

Yeni nefes

Yer, göğ arasında, toprağın bağrında,

244

ulu çmadar altında,

sağlıklı nefis içinde, kardeşlif banşıyla

Gerçeğin ışığıyla, umut dolu,

görünen ve görtiiuheyenin şeffaflığmda, hayatm akışına kapılmak,

Harakani bilgeliğini tanımak. ..

Teşekkürler

Yiğit Selim Küçükkaragöz video kayıt ve fotoğraf

Umutcan Karaınan Bendir ve Müzik Düzenleme

KAYNAKLAR

I. Uluslararası Harakanı Sempozyumu

(1) http://hasanHarakaniyurdu.com/hasan_Harakani.aspx ı 7-07-2012

(2) http://egekisiselgelisim.com/kokten-oze-gonul-bagi ı 2-07-20 ı2

(3) Özbek A. Leutz G. Psikodrama Grup Psikoterapisinde Sahnesel Etkileşim. Grup

Psikoterapileri Derneği Yay. 1987, Ankara

(4) Tamar M, Güvenir; T. Ergenlikte Grup Psi.koterapisi. Ruhsal Sorunlara Yaklaşım II.Ege

Psi.kiyatri Sürekli Yay. 584 Kış, 1997, İzmir

(5) Nahifi ve Çelebioğlu; Mesnev!-i Şerif, ~66-467, Timaş Yayınları,, 2008, İstanbul

(6) Yalsızuçanlar; Seyr ü Süh1k Risalesi, s.93~-94,95, 2006, Sufı Kitap, İstanbul

(7) a) Yalsızuçanlar, Seyr ü Sillük Risalesi, 2006, İstanbul :Sufı Kitap,

b) http://Harakani.com/tr/anasayfa/47.aspx 13-07-20ı2

(8) · TDV.İslam Ansiklopedisi·c.l6,s.93-94, 1997,İstanbul

(9) Özkaya& Alin, J:Iarakani'den Sultan Dlvaru'ye Nur Damlalan, s. 68,69, Kars Belediyesi

Kültür Sanat yayınları 4, Eylül2012, İzmir

(10) Dökmen, (2004).Sosyometri ve Psikodrama. 6.Baskı.İstanbul:Sitem Yaymcılık

(ll) Tarhan, Mesnevi Terapi.2. Baskı. Timaş y~yınları, 20ı2, İstanbul

kafkas Üniversitesi ebu'l hasan harakani uygulama...

Documents