jakość życia w metropolii: polskie realia janusz czapiński
TRANSCRIPT
Jakość życia w metropolii: polskie realia
Janusz Czapiński
Kongres Smart Metropolia 2014 23-24.10.2014
• Zwycięstwo kultury nad naturą
• Polski paradoks
• Czy w Polsce są (będą) obszary metropolitalne?
• Dlaczego wyludniają się polskie miasta?
• Jakość życia w 7 obszarach metropolitalnych
www.diagnoza.com
Zwycięstwo kultury nad naturą
preferencja genetyczna preferencja kulturowa
Sawanna była najlepszym habitatem dla naszych przodków
Appleton, J. (1975, 1994; Balling, J.D. & Falk, J.H. (1982; Falk, J.H. & Balling, J.D. (2010); Orians, G. H., & Heerwagen,
J. H. (1992; Sommer, R., & Summit, J. (1995)
Urbanizacja świata i Polski% ludności żyjącej w miastach (od 2015 r. prognoza)
GUS, 2013
48.350
52
55
57.5
6061.3 61.5 61.7 61.2 60.8 60.2 59.6 58.9
58.1 57.4
30
35
40
45
50
55
60
65
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035
Polska
Świat
Przestrzenny rozkład funkcji metropolitalnych obejmujących 5 obszarów: politykę, ekonomię, naukę, transport i kulturę
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the functional area “politics”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the functional area “economy”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the functional area “science”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the metropolitan function “transport”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the indicator group “arts”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of the indicator group “sports”
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Spatial distribution of metropolitan functions in Europe
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Densities of metropolitan functions
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Types of metropolitan areas in Europe
Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spacial Development (2011). Metropolitan areas in Europe
Indeks policentryczności systemu osadniczego w krajach europejskich.
ESPON 2005 : ESPON 111. Potential for polycentric development in Europe, final report revised version 2005; NORDREGIO, Stockholm.,
Procentowa zmiana w latach 2002-2013 i przewidywana zmiana w latach 2014-2035 liczby mieszkańców 7 obszarów metropolitalnych i reszty Polski
-5.4
28
7
1.3
0.6
6.9
-2.4
25.4
-9.7
33
-18.2
5.8
-16.2
-12.6
-10
2
-1.3
30
3
16
0
12
-1.5
32
-1.3
26
-10
10
-7
-5.3
-1.3
4
-30 -20 -10 0 10 20 30 40
Trójmiasto
podregion gdański
Warszawa
podregion warszawski
Kraków
podregion krakowski
Wrocław
podregion wrocławski
Poznań
podregion poznański
Łódź
podregion łódzki
Katowice
podregion katowicki
miasta
wieś
Tró
jmie
jski
War
szaw
ski
Kra
kow
ski
Wo
rcła
wsk
iP
ozn
ańsk
iŁó
dzk
iŚl
ąski
Po
lska
2002-2013
2014-2035
GUS
Przyrost naturalny (natural increase)
-0.5 -0.7
-6.5
0.3
-0.2-0.9
-2.6
-0.2
0.8
-3.2
1.4 1.1
5.5
3.5
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Ogólne saldo migracji (total net migration)
-0.5
2.2
-2.2
1.3
4.8
0.6
-3.7
-4.7
6.5
4.1
5.4
7.57.1
10
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Zamożność gospodarstw domowych a bilans ludnościowy
1685
2990
1891
2215
2003
2307
2187
2028
-1.3
3
-10
0
-1.5 -1.3 -1.3
-7
1600
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Miasta Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań TrójmiastoKatowice
Doch.
gospodars
tw
Bila
ns ludności
Doch. gosp. domowych
Bilans ludności 2002-2013
Diagnoza Społeczna i GUS
Dochody osobiste a bilans ludnościowy
1891
3222
2049
2439
2798
2477
2359
2110
-1.3
3
-10
0
-1.5 -1.3 -1.3
-7
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Miasta Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Trójmiasto Katowice
Doch.
osobis
ty
Bila
ns ludności Dochód osobisty
Bilans ludności 2002-2013
Diagnoza Społeczna i GUS
% gospodarstw domowych z ustępem spłukiwanym wodą a bilans ludnościowy
98.3
100
95
98.7
97
100
100
95.5
-1.3
3
-10
0
-1.5 -1.3-1.3
-7
93
95
97
99
101
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Miasta Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Trójmiasto Katowice
Ubik
acja
w m
ieszkaniu
Bila
ns ludności
Ubikacja w mieszkaniu
Bilans ludności 2002-2013
Diagnoza Społeczna i GUS
% bardzo zadowolonych z miejsca zamieszkania a bilans ludnościowy
9
17
6
17
16
19
25
17
-1.3
3
-10
0
-1.5 -1.3 -1.3
-7
0
7
14
21
28
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Miasta Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Trójmiasto Katowice
saty
sfa
kcja
z m
iejs
ca z
am
ieszkania
Bila
ns ludności Bardzo zadowoleni
Bilans ludności 2002-2013
Diagnoza Społeczna i GUS
Ogólny wskaźnik jakości życia a bilans ludnościowy
0.01
0.43
0.03
0.34
0.2
0.320.24
0.06
-1.3
3
-10
0
-1.5
-1.3
-1.3
-7
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Miasta Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Trójmiasto Katowice
Ogóln
a jakość ż
ycia
Bila
ns ludności
Jakość życia
Bilans ludności 2002-2013
Diagnoza Społeczna i GUS
Dochód ekwiwalentny gospodarstw domowych i PKB na mieszkańca w metropoliach w stosunku do PKB Unii Europejskiej na mieszkańca
2990
1891
2215
2030
2303 2102
2028
188
77
95 96
126
89
124
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
70
90
110
130
150
170
190
210
Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Gdańsk Katowice
Doch.
gospodars
tw
PK
B
Doch. gosp. domowych
PKB per capita (UE=100)
Diagnoza Społeczna i Eurostat
Dochód ekwiwalentny gospodarstw domowych i PKB na mieszkańca w metropoliach w stosunku do PKB Polski na mieszkańca
2990
1891
2215
2030
2303
21022028
302
123
152 152
191
143 141
1800
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
70
120
170
220
270
320
Warszawa Łódź Kraków Wrocław Poznań Trójmiasto Katowice
Doch.
gospodars
tw
PK
B
Doch. gosp. domowych
PKB per capita (Polska=100)
Diagnoza Społeczna i GUS
Dochód ekwiwalentny gospodarstw domowych w latach 2000-2013 w wartościach z 2000 r.
500
700
900
1100
1300
1500
1700
2000 2003 2005 2007 2009 2011 2013
Polska-miasta Polska-wieś Stolice metropolii Peryferie metropolii
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie (Average monthly gross wages and salaries)
3744
3924
3569
3878
5077
4307
4543
4120
3322 3297
3954
3112
3378
3000
3500
4000
4500
5000
5500
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
% zagrożonych ubóstwem
18
6.2
13.9
8.4
6.25.7
8.37.7
11.3
14.1
17.7
10.8
8.5
13.6 13.4
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
% żyjących w skrajnym ubóstwie
3.8
9
4.54.1
1.6
0.50.2
0.4
1.7
2.32.5
2.8
2.1
8.38
9.4
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Powierzchnia mieszkania na osobę w stosunku do benchmarku (39,8 m²)
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Łódź
Gdańsk
Kraków
Poznań
Warszawa
Katowice
Wrocław
PWC (2012) Wyzwania inwestycyjne głównych miast Polski – perspektywa 2035benchmark: Antwerpia, Bradford, Dublin, Edynburg, Essen, Frankfurt, Glasgow, Goeteborg, Helsinki, Kopenhaga, Liverpool, Lizbona, Manchester, Oslo, Rotterdam, Stuttgart, Tuluza, Turku i Wiedeń
Dobrobyt materialny (wskaźnik standaryzowany)
-0.21
-0.6
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca (Sold production of industry per capita)
2878525796
18588
36513
57509
66788
50244
61965
51134
1935521717
31455
12549
46260
3000
13000
23000
33000
43000
53000
63000
73000
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca (Investment outlays in enterprise per capita)
3324
5839
3275
4769
10508
5788
5080
6886
4497
2241 2127
3458
2216
3643
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
12000
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Studenci na 1000 ludności (students per 1000 population )
43
209
127
240
146
127
93
233
0.2 0.7 1.9 3.610.7
2.20
50
100
150
200
250
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
% z wyższym i policealnym wykształceniem (% with tertiary level of education)
22.9
35.9
30.8
48
51.6
38.4
34.6
42.6
23.721.8
24.6
37.2
22.4 23.2
19.2
0
10
20
30
40
50
60
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
Kapitał ludzki (wskaźnik standaryzowany)
-0.22
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
% bezrobotnych (% registered unemployed persons)
12.4
11.4
4.9
11.4
5.4
4.6
5.7
4.9
3.5
10.7
14.6
9.6
8.4 8.5
9.3
6.2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
% pracujących w zawodach kreatywnych (% of creative professionals)
8.5
21.1
13.2
21.3
27.8
17.115.6
21.4
9.610.7 10.6
19.8
4.7
108.8
0
5
10
15
20
25
30
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
Diagnoza Społeczna
Stosunek liczby małżeństw do liczby rozwodów (mrriages/divorces)
2.76
1.75 1.71
2.69
1.912.15
2.47
2.12.32
2.1
4.45
2.26
3.57
2.71
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
5
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Dobrostan społeczny (wskaźnik standaryzowany)
0.05
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Przestępstwa na 10 tys. ludności (crimes per 10 thous. population )
291
641
356
435
334 345
580
493
237 240
200
251 244 246
0
100
200
300
400
500
600
700
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Miejsca w kinach na 1000 ludności (seats in cinemas per 1000 population )
6.7
19
8.5
1917.5
13
15
28.8
1.5 0.9 1.3
5.2
1.81.1
0
5
10
15
20
25
30
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Liczba ludności na 1 placówkę ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (populationper provider of out-patient health care )
1499
1209
1051
1340
1584
2053
1311
965
17031651
1964
2225
1969
1602
500
700
900
1100
1300
1500
1700
1900
2100
2300
2500
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
CentrumPodregion
GUS
Dobrostan fizyczny (wskaźnik standaryzowany)
0.1
-0.15
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Liczba pojazdów komunikacji publicznej w stosunku do miasta modelowego (% benchmarku)
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Katowice
Poznań
Wrocław
Gdańsk
Kraków
Łódź
Warszawa
PWC (2012) Wyzwania inwestycyjne głównych miast Polski – perspektywa 2035benchmark: Antwerpia, Bradford, Dublin, Edynburg, Essen, Frankfurt, Glasgow, Goeteborg, Helsinki, Kopenhaga, Liverpool, Lizbona, Manchester, Oslo, Rotterdam, Stuttgart, Tuluza, Turku i Wiedeń
Długość ścieżek rowerowych w stosunku do miasta modelowego (% benchmarku)
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kraków
Łódź
Poznań
Gdańsk
Warszawa
Wrocław
Katowice
PWC (2012) Wyzwania inwestycyjne głównych miast Polski – perspektywa 2035benchmark: Antwerpia, Bradford, Dublin, Edynburg, Essen, Frankfurt, Glasgow, Goeteborg, Helsinki, Kopenhaga, Liverpool, Lizbona, Manchester, Oslo, Rotterdam, Stuttgart, Tuluza, Turku i Wiedeń
Dobrostan psychiczny (wskaźnik standaryzowany)
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Kapitał społeczny (wskaźnik standaryzowany)
-0.2
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Jakość życia (wskaźnik standaryzowany)
-0.3
-0.2
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Jakość życia (wskaźnik standaryzowany; po wyłączeniu efektów wieku, dochodu, płci i wykształcenia)
-0.3
-0.2
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
Polska Wrocławski Łódzki Krakowski Warszawski Trójmiejski Katowicki Poznański
Miasta
Wieś
Centrum
Podregion
Diagnoza Społeczna
Poziom rozwoju metropolitalnego 6 obszarów w stosunku do obszaru warszawskiego (w % benchmarku)
10
25
45
65
70
75
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Łódzki
Katowicki
Wrocławski
Trójmiejski
Poznański
Krakowski
W oparciu o różnice w zakresie podstawowych funkcji obszaru metropolitalnego