inflacioni dhe papunesia
TRANSCRIPT
UNIVERSITETI IUNIVERSITETI I PRIZRENIT PRIZRENIT
Administrim BiznesiAdministrim Biznesi
Lënda: Lënda: MAKROEKONOMIA MAKROEKONOMIA
Izet Çelaj, MSc-MBA Izet Çelaj, MSc-MBA
Prizren, 12 MAJ 2011Prizren, 12 MAJ 2011
Inflacioni,Inflacioni,Papunësia dhe Papunësia dhe
Raporti Inflacion- Raporti Inflacion- PapunësiPapunësi
CCAQET E POLITIKËS AQET E POLITIKËS MAKROEKONOMIKEMAKROEKONOMIKE
1. 1. NNiveliveli i i i lartlartëë i i prodhimit dhe prodhimit dhe i i normave tënormave të
larta tëlarta të rritjes ekonomikerritjes ekonomike..
2. 2. SShkalla e lartë e punësimit, hkalla e lartë e punësimit, papunësia e ulëtpapunësia e ulët..
3. Stabiliteti3. Stabiliteti i i çmimeveçmimeve..
STABILITETI I ÇMIMEVESTABILITETI I ÇMIMEVE
Është i domosdoshëm Është i domosdoshëm në një ekonomi tregu në një ekonomi tregu - - për të matur vlerën ekonomike dhe për për të matur vlerën ekonomike dhe për shpërndarjen racionale të burimeve shpërndarjen racionale të burimeve të të prodhimitprodhimit..
Stabiliteti i çmimeveStabiliteti i çmimeve matet me matet me indekset e indekset e çmimeve të cilat pasqyrojnë nivelin e çmimeve të cilat pasqyrojnë nivelin e përgjithshëm të çmimeve. Treguesit më të përgjithshëm të çmimeve. Treguesit më të rëndësishëm rëndësishëm jane jane indeksi indeksi ii çmimeve të çmimeve të konsumitkonsumit ( (CPICPI) dhe ) dhe norma e inflacionitnorma e inflacionit..
CPI CPI mat koston e një shporte fikse mallrash të mat koston e një shporte fikse mallrash të blera në blera në konsumatori tipik urban.konsumatori tipik urban.
Norma (shkalla) e Norma (shkalla) e inflaciinflacionitonit është është ee barabartë barabartë me ndryshimet relative me ndryshimet relative të CPI-se dhe CPI-se të CPI-se dhe CPI-se në në vitin bazë vitin bazë të të shumëzuar me 100shumëzuar me 100. .
INSTRUMENTINSTRUMENTET E ET E POLITIKËS POLITIKËS EKONOMEKONOMIKEIKE
Politika Politika FiskalFiskalee Politika Politika MonetarMonetare e Politika Politika e të e të
ardhuraveardhurave
Politika Politika FiskalFiskalee
Ajo përbëhet nga politika tatimore dhe Ajo përbëhet nga politika tatimore dhe politika e politika e shpenzimeshpenzimeveve publike. publike.
Në kohëNë kohënn e inflacionit do të zbatohen politika e inflacionit do të zbatohen politika fiskale fiskale kkontraontrakcikcionaronaree në formën e taksave të në formën e taksave të rriturrrituraa dhe të zvogël dhe të zvogëlimit të imit të shpenzimeshpenzimeve ve publikepublike..
Në Në kohën e dkohën e depresioniepresionit t do të aplikodo të aplikohet het një një politikë ekspansioniste fiskale në formën e politikë ekspansioniste fiskale në formën e shkurtimit të taksave dhe shkurtimit të taksave dhe rritjes së rritjes së shpenzimeve shpenzimeve publikepublike..
Politika Politika MonetarMonetaree Ajo përbëhet nga kontrolli i furnizimit me Ajo përbëhet nga kontrolli i furnizimit me
para nga para nga BBanka anka QQendrore në varësi të endrore në varësi të fazëfazës së s së ciklit ekonomik.ciklit ekonomik.
Në kushtet e inflacionit zbatohet politika e Në kushtet e inflacionit zbatohet politika e kufizimit të ofertës së parasë.kufizimit të ofertës së parasë.
Në kushtet e recesionit aplikohet politika Në kushtet e recesionit aplikohet politika e ekspanzionit të ofertës së parasë.e ekspanzionit të ofertës së parasë.
Politika Politika e të ardhuravee të ardhurave
Politika e të ardhurave është Politika e të ardhurave është instrument më pak instrument më pak rigjid (i rigjid (i ngurtëngurtë) ) dhe më dhe më i lirë se sa i lirë se sa politikpolitika a fiskale fiskale dhe monetare dhe monetare - por edhe - por edhe më pak më pak efikas.efikas.
INFLACIONIINFLACIONI
IINFLACIONINFLACIONI ËSHTË RRITJA E ËSHTË RRITJA E NIVELIT TË PËRGJITHSHËM TË NIVELIT TË PËRGJITHSHËM TË ÇMIMEVE ÇMIMEVE PPËËR R Ë Ë GJITHE GJITHE MALLRAMALLRAT T DHE SHËRBIME DHE SHËRBIMET T NË NË NJË EKONOMINJË EKONOMI..
INFLACIONIINFLACIONI
Ky është proces me të cilin ngrihet Ky është proces me të cilin ngrihet niveli i çmimeve dhe paratë e niveli i çmimeve dhe paratë e humbin vlerën humbin vlerën ..
Ka dy lloje të inflacionit:Ka dy lloje të inflacionit:a) Inflacioni i Kërkesës a) Inflacioni i Kërkesës (Demand (Demand pull)pull)
b) Inflacioni i Shpenzimeve b) Inflacioni i Shpenzimeve (Cost (Cost push)push)
Inflacioni i Kërkesës Inflacioni i Kërkesës ((Demand pull inflation)Demand pull inflation)
Inflacioni i Kërkesës mund të Inflacioni i Kërkesës mund të shkaktohet nga:shkaktohet nga:
a)a) Rritja Rritja e furnizimit me e furnizimit me të hollatë holla
b)b) Rritja e blerjeve të qeverisëRritja e blerjeve të qeverisë
c)c) Rritja e eksporteveRritja e eksporteve
Inflacioni i shpenzimeve Inflacioni i shpenzimeve ((Cost push inflation)Cost push inflation)
Inflacioni i shpenzimeve mund të vij Inflacioni i shpenzimeve mund të vij për shkak të:për shkak të:
a)a) Rritja e normave të pagaveRritja e normave të pagave..
b)b) Rritja e çmimeve të lëndëve të paraRritja e çmimeve të lëndëve të para..
NJË SHEMBULL I NJË SHEMBULL I SHKAQEVE TË SHKAQEVE TË INFLACIONITINFLACIONIT
Inflacioni i i kërkesësInflacioni i i kërkesës i referohet idesë se i referohet idesë se ekonomia kërkon ekonomia kërkon mallrat mallrat dhe shërbimet dhe shërbimet më shumë më shumë se se sa janë në sa janë në dispozicion. Kjo mungesë e furnizimit dispozicion. Kjo mungesë e furnizimit mundëson shitësit për të rritur çmimet deri në mundëson shitësit për të rritur çmimet deri në vënien vënien e një e një ekuilibekuilibri të ri nri të ri në mes të kërkesës dhe ofertësë mes të kërkesës dhe ofertës. .
Teoria e inflacionit të shpenzimeveTeoria e inflacionit të shpenzimeve i i njohur edhe si " njohur edhe si " supply shock inflationsupply shock inflation ", ", sugjeron se mungesa ose goditjet në furnizimin e një sugjeron se mungesa ose goditjet në furnizimin e një produkti të caktuar do të shkaktojë një efekt që ndihet produkti të caktuar do të shkaktojë një efekt që ndihet në ekonomi nga rritja e çmimit me anë të zinxhirit të në ekonomi nga rritja e çmimit me anë të zinxhirit të furnizimit nga prodhuesi gjer tek konsumi. Ju mund ta furnizimit nga prodhuesi gjer tek konsumi. Ju mund ta shihni këtë në tregjet e naftës. OPEC-u uli sasitë e shihni këtë në tregjet e naftës. OPEC-u uli sasitë e furnizimit me naftë, çmimet janë ngritur artificialishtë furnizimit me naftë, çmimet janë ngritur artificialishtë dhe kanë rezultuar me çmime më të larta nëpër dhe kanë rezultuar me çmime më të larta nëpër pompat e benzinës. pompat e benzinës.
Pyetje për diskutim Pyetje për diskutim
Pse është Pse është inflacioni i keq?inflacioni i keq?
Inflacioni i paparashikuar është i keq ngase e bënë Inflacioni i paparashikuar është i keq ngase e bënë ekonominë të duket sikurse një kazino gjigande. ekonominë të duket sikurse një kazino gjigande.
Fitimet dhe humbjet ndodhFitimet dhe humbjet ndodhin in për shkak të për shkak të ndryshimeve të paparashikueshme në vlerën e ndryshimeve të paparashikueshme në vlerën e parave.parave.
Në qoftë se vlera e parasë ndryshon Në qoftë se vlera e parasë ndryshon paparashikueshëm paparashikueshëm me kalimin e kohës, sasia e me kalimin e kohës, sasia e mallrave dhe shërbimeve mallrave dhe shërbimeve që që paratë paratë mund mund të blejtë blejnnë ë do të luhatet do të luhatet paparashikueshëmpaparashikueshëm..
Resurset janë të orientuara tResurset janë të orientuara të shmangen nga ë shmangen nga aktivitetet produktive aktivitetet produktive dhe dhe të të orientuara kah orientuara kah parashikimiparashikimi i i inflacionit. inflacionit.
Inflacioni i paparashikuar çon tek:Inflacioni i paparashikuar çon tek:a)a) Rishpërndarjen e Rishpërndarjen e të ardhurave, të ardhurave, huamarrësvehuamarrësve dhe huadhënësvedhe huadhënësve b)b) Tepër sTepër shumë ose tepër pak kreditim ose huamarrjehumë ose tepër pak kreditim ose huamarrje
CPICPI(IÇK)(IÇK)
Indeksi i Çmimeve të Konsumit (IÇK) është Indeksi i Çmimeve të Konsumit (IÇK) është një nga statistikat më një nga statistikat më shpesh shpesh të përdorurtë përdoruraa për të identifikuar periudhapër të identifikuar periudhatt e inflacionit e inflacionit ose deflacionose deflacionit. it.
RritRritjjet et e e mëdha mëdha ttë IÇKë IÇK apo CPI-sëapo CPI-së gjatë një gjatë një periudhe të shkurtër kohore zakonishtperiudhe të shkurtër kohore zakonishtëë tregtregojnëojnë periudhat e inflacionit periudhat e inflacionit..
KONCEPTETKONCEPTET
Shembull: Efektet e Inflacionit Shembull: Efektet e Inflacionit në Zimbabwenë Zimbabwe
Ulje e vlerës së Parasë Efekti më i keq për shkak të inflacionit
Hiperinflacioni: Është fenomeni më ekstrem I inflacionit, me rritjet e çmimeve me përqindje vjetore në nivel tre-shifror dhe një përshpejtim shpërthyes.
Inflacioni jashtëzakonisht i lartë: Ky mund të shkojë diku në mes të 50% dhe 100%. Inflacioni i lartë është një situatë nga rritja e çmimeve tëthemi 30% -50% në vit. Të dy llojet mund të jenë të qëndrueshme ose tejet të përshpejtuar për të hyrë në një gjendje hiperinflacioni.
Inflacioni i moderuar: Ai mund të përkufizohet ndryshe në mbarë botën, duke pasur parasysh historitë e ndryshme të inflacionit. Si një tregues të vetëm, ne mund të konsiderojnë si një inflacion të moderuar, kur ai shkon nga 5% në 25-30%. Për disa vende, pjesa më e lartë e këtij rangu është tashmë një "inflacionit i lartë".
Inflacioni i ulët: Ky mund të karakterizohet nga 1-2% deri në 5%. Rreth zeros nuk ka inflacion (stabiliteti i çmimeve). Nën zero, një vend përballet me deflacion.
Tipet e Inflacionit
StagflacioniStagflacioni
GGjendja e rritjes së ngadalshme ekonomike dhe papunësisë relativisht të lartë e shoqëruar nga inflacioni.
Kjo ndodhi në një masë të madhe gjatë viteve 1970, kur çmimet botërore të naftës u rritën në mënyrë dramatike, duke nxitur inflacionin e rreptë në vendet e zhvilluara..
Rezime mbi Inflacionin
Rezime mbi Inflacionin
Inflacioni i kërkesës (angl.demand pull inflation)
– inflacion i cili lajmërohet me rastin e rritjes së kërkesës agregate të rritur. Përkrahës të kësaj teorie janë Monetaristët.
Inflacioni i shpenzimeve (angl. cost push inflation) – inflacion i cili lajmërohet me rastin e zvoglimit të ofertës agregate. Përkrahës të kësaj teorie janë Kejnsianët.
Rezime mbi Inflacionin
Kur inflacioni tejkalon rritjen e parasë, bilancet monetare reale bien, e me to edhe prodhimi
m= π +y, m< π, y< 0 Kur inflacioni mbetet prapa rritjes monetare
prodhimi rritet:
m= π +y, m> π, y> 0
Tre pasojat më të rëndësishme të inflacionit:
1. Tatimet- ngarkesa tatimore shpërndahet në mënyrë jo të barabartë
2. Likuiditeti – ndikon që subjektet të mbajnë mjete më të ëdha jokamatore në rast të pagesave të papritura
3. Ridistribuimi (rishpërndarja) e të ardhurave: kontratat nominale fikse shkaktojnë pasoja rishpërndarëse, andaj është i paevitueshëm indeksimi.
Rezime mbi Inflacionin
Mos harroni edhe këtë Mos harroni edhe këtë ilustrim…ilustrim…
Rezime mbi Inflacionin
PAPUNËSIAPAPUNËSIA Ciklet e biznesit dhe rritja janë të
lidhura direkt me papunësinë në ekonomi.
Papunësia shfaqet kur njerëzit janë duke kërkuar një punë dhe nuk mund të gjejnë punë.
Papunësia dhe fuqia Papunësia dhe fuqia punëtorepunëtore
Forca e punës apo fuqiForca e punës apo fuqia a punëtore - Numri i njerëzve të punëtore - Numri i njerëzve të punësuar dhe të vetëpunësuar plus atpunësuar dhe të vetëpunësuar plus ata që janë a që janë të të papunë, por të gatshëm dhe të aftë për punëpapunë, por të gatshëm dhe të aftë për punë. .
Tre faktorët që ndikojnë në madhësinë e fuqisë Tre faktorët që ndikojnë në madhësinë e fuqisë punëtore: punëtore: Popullsia Popullsia Migracioni Migracioni Pjesëmarrja e fuqisë punëtore në aktivitetin Pjesëmarrja e fuqisë punëtore në aktivitetin
ekonomik.ekonomik.
Shkalla (norma) e Shkalla (norma) e papunësisëpapunësisë
SShkallahkalla (norma) (norma) e papunësisëe papunësisë është përqindja e është përqindja e njerëzve në ekonomi që janë të gatshëm dhe të aftë njerëzve në ekonomi që janë të gatshëm dhe të aftë për punë, por që nuk janë duke punuarpër punë, por që nuk janë duke punuar..
ZakonishtZakonishtëë përkufizohet si një përqindje e forcës së përkufizohet si një përqindje e forcës së punës (të ppunës (të punësuarit plus të punësuarit plus të papunët).apunët).
Ka Ka variacione në vendet e ndryshme: variacione në vendet e ndryshme: Gjermania përjashton të vet-punësuarit nga forcat Gjermania përjashton të vet-punësuarit nga forcat
e punës;e punës; Belgjika prodhon dy norma të papunësisë shprehur Belgjika prodhon dy norma të papunësisë shprehur
si përqindje e totalit të të dyjave forcës totale dhe si përqindje e totalit të të dyjave forcës totale dhe forcës punëtore të siguruar;forcës punëtore të siguruar;
Duke ndryshuar përkufizimin, shkalla e papunësisë Duke ndryshuar përkufizimin, shkalla e papunësisë mund të lëvizmund të lëviz lart oselart ose poshtë me disa pikë poshtë me disa pikë përqindje.përqindje.
Tipet e papunësisëTipet e papunësisë FrikcionaleFrikcionale : : buron nga qarkullimi normal i pynës, p.sh dikush hyn buron nga qarkullimi normal i pynës, p.sh dikush hyn
dikush del nga fuqia punëtore. dikush del nga fuqia punëtore. Kompensimi bKompensimi bujar ujar i papunësisë i papunësisë të çon në papunësi të lartë të çon në papunësi të lartë
frikcionale.frikcionale. Vendet eVendet euuropiane si Franca bien në këtë kategoriropiane si Franca bien në këtë kategori.. Papunësia FrikcionalePapunësia Frikcionale është papunësia e shkaktuar nga është papunësia e shkaktuar nga
hyrjet e reja në tregun e punës dhe të njerëzve që nërprejnë hyrjet e reja në tregun e punës dhe të njerëzve që nërprejnë një punë vetëm për një kohë të mjaftueshme sa për të një punë vetëm për një kohë të mjaftueshme sa për të kërkuar dhe për të gjetur një tjetër.kërkuar dhe për të gjetur një tjetër.
StrukturaleStrukturale : vjen : vjen për shkak të ndryshimeve në teknologji, për shkak të ndryshimeve në teknologji, konkurrenckonkurrencaa ndërkombëtare ndërkombëtare, etj., etj. Vjen Vjen për shkak të vjetrimit për shkak të vjetrimit të shktë shkaathtthtësiësive ose ve ose mungesa e mungesa e
konkurrencëskonkurrencës.. Papunësia strukturalePapunësia strukturale është shkaktuar nga ristrukturimi është shkaktuar nga ristrukturimi
ekonomik.ekonomik. Ciklike Ciklike :: luhatet me ciklin e biznesitluhatet me ciklin e biznesit. .
Rritet gjatë Rritet gjatë recesionit recesionit ekonomik dhe bie gjatë ekonomik dhe bie gjatë ekspanzionit ekspanzionit ekonomikekonomik..
Papunësia ciklike Papunësia ciklike rrezultatezultaton on nga luhatjet në aktivitetin nga luhatjet në aktivitetin ekonomikekonomik..
PapunësiPapunësia a si një si një PProblem roblem SSocialocial
Revolucioni Industrial ishte i Revolucioni Industrial ishte i shoqëruar nga një ndryshim në shoqëruar nga një ndryshim në mënyrën se si trajtohen familjet me mënyrën se si trajtohen familjet me papunësinëpapunësinë..
Çfarë kishte qenë më parë një Çfarë kishte qenë më parë një problem familjar, tani u bë një problem familjar, tani u bë një problem socialproblem social . .
Papunësia si Problem Papunësia si Problem QeveritarQeveritar
Fillimisht qeveriFillimisht qeveritë të konsiderokonsideronin nin 3 3 për qind të papunësisë, si një kusht për qind të papunësisë, si një kusht për për punësimpunësim të plotëtë plotë..
3 për qind3 për qindshi shi ishte e përbërë nga ishte e përbërë nga papunësipapunësia frikcionale. a frikcionale.
Papunësia si Problem Papunësia si Problem QeveritarQeveritar
Shkalla e synuar e papunësisëShkalla e synuar e papunësisë (që (që nganjëherë quhet norma natyrore e nganjëherë quhet norma natyrore e papunësisë) papunësisë) është është nniveli iveli më më ii ulët ulët ii qëndrueshëm qëndrueshëm i i papunësisë që papunësisë që politikëbërësit besojnë se politikëbërësit besojnë se mund të mund të arriarrihet het në kushtet ekzistuesenë kushtet ekzistuese..
Në vNë vitet 1980itet 1980-ta -ta dhe dhe ato të ato të 19901990-ta -ta , , objektivi i objektivi i shkallshkallës ës sësë papunësisë papunësisë ka ka qenë në mes të 6 qenë në mes të 6 dhe 8 për qinddhe 8 për qind..
PunësimiPunësimi i i plotë plotë
Shkalla natyrore e papunësisë është shkalla në të Shkalla natyrore e papunësisë është shkalla në të cilën nuk ka papunësi ciklike, dmth cilën nuk ka papunësi ciklike, dmth e e gjithgjithëë papunësipapunësia a ëështështë strukturore apo f strukturore apo frikcionale.rikcionale.
Punësimi Punësimi ii plotë ndodh kur shkalla plotë ndodh kur shkalla ee papunësisë papunësisë është e barabartë me është e barabartë me shkallën shkallën natyrore natyrore tëtë papunësisëpapunësisë..
Norma e papunësisë luhatet për shkak të:Norma e papunësisë luhatet për shkak të:a)a) Kërkimi për punëKërkimi për punë b)b) Racionimit të punës Racionimit të punës c)c) Pagat ngjitëse Pagat ngjitëse
Racionimi i punës Racionimi i punës
Racionimi i punësRacionimi i punës është praktikë e është praktikë e njerëzve tënjerëzve të punësuar që paguajnë punësuar që paguajnë një rrogë një rrogë e tepricë të ofertës së e tepricë të ofertës së fuqisë fuqisë punëpunëtoretore, një mungesë të , një mungesë të vendeve të punësvendeve të punës dhe rritdhe rritëë shkall shkallën ën natyrore të natyrore të papunësisëpapunësisë..
Pyetje ?Pyetje ?
Raporti në Raporti në mes mes
inflacionit dhe inflacionit dhe papunësisëpapunësisë
Papunësia dhe IPapunësia dhe Inflacinflacionioni
Shkalla natyrore e papunësisë varet nga Shkalla natyrore e papunësisë varet nga faktorë të ndryshëm në tregun e punës.faktorë të ndryshëm në tregun e punës.
Për shembull. Ligji mbi pagat minimale, Për shembull. Ligji mbi pagat minimale, ndikimi I sindikatave, ndikimi i qërave në ndikimi I sindikatave, ndikimi i qërave në efikasitet, efektiviteti në gjetjen e punës.efikasitet, efektiviteti në gjetjen e punës.
SShkalla e inlacionit varet në mënyrë hkalla e inlacionit varet në mënyrë primarprimaree nga rritja e ofertës së parasë, çka nga rritja e ofertës së parasë, çka është në kompetencë të bankës qendrore.është në kompetencë të bankës qendrore.
Papunësia dhe IPapunësia dhe Inflacinflacionioni Shpesh jemi të detyruar të përballemi Shpesh jemi të detyruar të përballemi
me zgjidhjen ose inlacioni ose me zgjidhjen ose inlacioni ose papunësia, në afat të shkurtër.papunësia, në afat të shkurtër.
Nëse politika ekonomike orientohet për Nëse politika ekonomike orientohet për rritjen e kërkesës rritjen e kërkesës agregatagregate, do të e, do të zvoglohet papunësia, por do të rritet zvoglohet papunësia, por do të rritet inflacioni.inflacioni.
Ose, nëse orientohet për zvoglimin e Ose, nëse orientohet për zvoglimin e kërkesës e kërkesës agregate, zvoglohet kërkesës e kërkesës agregate, zvoglohet inflacioni, por do të rritet papunësia, të inflacioni, por do të rritet papunësia, të paktën përkohësishtë.paktën përkohësishtë.
Kurba e FilipsitKurba e Filipsit
Kurba e Kurba e FilipsFilipsit ilustron raportin it ilustron raportin mes inlacionit dhe papunësisë në mes inlacionit dhe papunësisë në afat të shkurtër.afat të shkurtër.
2006
200620072007 U
UUu
2006
200620072007 IPC
IPCIPC
•Shkalla e inflacionit
•Shkalla e papunësisë
•Rritja reale
2006
200620072007 Y
YYy
Kurba e FilipsitKurba e Filipsit
Grafiku 1: Kurba e FilipsitGrafiku 1: Kurba e Filipsit
Papunësia Shkalla në %)
0
Shkalla e inflacionit
(% vjetore)
Kurba e Filipsit
4
B6
7
A2
Copyright © 2004 South-Western
1. Kurba e Filipsit paraqet marrëdhënien në mes
të pagave (më vonë inflacionit) dhe papunësisë.2. Kurba e Filipsit ka mundësuar që të kryhet kompensimi i inflacionit dhe papunësisë.3. A. Okuni ka treguar se për çdo 1% të shtimit të papunësisë mbi normën e natyrshme të papunësisë është humbur 2,5% të PBB-së
(Prodhimi i brendshëm bruto).
4. Me këtë është rrumbullakësuar modeli i Filips-Okunit.
Karakteristikat e Kurbës së Filipsit
Zhvillimi i Kurbës së FilipsitZhvillimi i Kurbës së Filipsit
1.Kurba e Filips-Okunit: një korrelacion negativ mes shkallës së inflacionit dhe
shkallës së papunësisë 2. Shkalla natyrore e papunësisë 3. Pritjet racionale dhe prishja e
“trade-off”-it papunësi - inflacion
FazFazat e zhvillimit të Kurbës së Filipsitat e zhvillimit të Kurbës së Filipsit
FAZA E I-rë e Zhvillimit të Kurbës së Filipsit-raporti Paga (W)- papunësi
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Papunësia(%)
Pa
ga
(%)
Raporti Paga (W) -papunësi
Pagat stabile për papunësinë 5%
FAZA E II-të e Zhvillimit të Kurbës së Filipsit-rritja e pagave e shkaktuar me rritjen e kërkesës për punë
0102030405060708090
0 1 2 3 4 5 6 7 8Punësimi
Pag
a
Kërkesa më e madhe për punëKërkesa fillestare për punëOferta e punës
E0
E1 Paga më e madhe dhe punësim më i madh
FAZA E III-të e Zhvillimit të Kurbës së Filipsit-raporti tepricë e kërkesës për punë (ΔDL) -papunësi (U)
-5
-3
-1
1
3
5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Papunësia(%)
Te
pri
ca
e k
ërk
es
ës
pë
r p
un
ë
Raporti tepricë e kërkesës për punë (ΔDL>0) -papunësi (U)
Teprica zero e kërkesës për punë për papunësinë 5%
FAZA E III-të e Zhvillimit të Kurbës së Filipsit-raporti inflacion (P)-papunësi (u)
0
2
4
6
8
10
12
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5
Papunësia (%)
Infl
acio
ni
(%)
B1
B2
B3
A1
A2
A3
A4
Kurba vertikale afatgjate e Filipsit
A.V. Phillips vuri në dukje lidhjen mes pagës (w) dhe papunësisë (u)
R. Solou dhe P. Samuelson do ta përkthejnë në një marrëdhënie të inflacionit dhe të papunësisë
M. Fridman e inkuadroi normën natyrore të papunësisë (u*)
R. Lipsi duke u nisur nga lakorja e ofertës dhe kërkesës ka zhvilluar një model të kërkesës së tepërt:
X=Nd-Ns=(N+V)-(N-U)=V-UX-teprica e kërkesës për punë; Nd- kërkesa për punë Ns- oferta për punë;N- punësimi; U- papunësia; V- vendet e paplotësuara të punës Teprica e kërkesës për fuqi punëtore është e barabartë
me dallimin në mes të vendeve të lira të punës dhe të papunësisë.
Porosia themelore e Kurbës së Filipsit :
Me papunësi më të lartë eliminohet inflacioni dhe
anasjelltas .
Politika monetare ePolitika monetare ekspanzionkspanzionisteiste
r
Të ardhuratY0
r0r1
Y1
E1
E0
Pi
pi1pi0
Y0 Y1 Rritja ekonomike
IS0LM0
LM1
ππ = = ππ *+ *+ ab(y-y*)ab(y-y*)
E1
E0
Politika fiskale ekspanzionistePolitika fiskale ekspanzionister
Të ardhuratY0
r0r1
Y1
E1
E0
π
π1π0
Y0 Y1 Rritja ekonomike
IS0LM0
ππ = = ππ *+ *+ ab(y-y*)ab(y-y*)
E1E0
IS1
PËRSHTATJA E TREGUTHapi 1 - rritja e kërkesës; Hapi 2 - rënia e ofertës
0102030405060708090
0 1 2 3 4 5 6 7 8Sasia
Çm
imi
Hapi 2.Kerkesa me e madhe (T1)Kerkesa fillestareOfertaHapi 2 Oferta me e vogel
E2
E0
E1
PËRSHTATJA E TREGUTHapi 1 - rënia e ofertës; Hapi 2 - rritja e kërkesës
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0 1 2 3 4 5 6 7 8Sasia
Çm
imi
Hapi 2 - Kerkesa më e madheKërkesa fiullestare D0 Oferta S0Hapi 1 - Oferta më e vogël S1
E2
E0
E1
Kërkesa AgregateKërkesa Agregate,, Oferta Oferta Agregate dhe KURBA e Agregate dhe KURBA e FILIPSITFILIPSIT
Kurba e Kurba e FFilipsitilipsit tregon tregon kombinacionet e papunësisë dhe kombinacionet e papunësisë dhe inflacionit të cilat paraqiten si inflacionit të cilat paraqiten si rezultat i lëvizjes së lakores të rezultat i lëvizjes së lakores të kërkesës agregate përgjatë lakores kërkesës agregate përgjatë lakores së ofertës agregate në afat të së ofertës agregate në afat të shkurtër.shkurtër.
Kërkesa AgregateKërkesa Agregate,, Oferta Oferta Agregate dhe KURBA e Agregate dhe KURBA e FILIPSITFILIPSIT
Sa më e madhe të jetë kërkesa Sa më e madhe të jetë kërkesa agregatagregatee,,më i madh është niveli i më i madh është niveli i përgjithshëm i prodhimit dhe më i madh përgjithshëm i prodhimit dhe më i madh është niveli i përgjithshëm i çmimeve.është niveli i përgjithshëm i çmimeve.
Sa më i madh është niveli i prodhimit, Sa më i madh është niveli i prodhimit, papunësia është më e vogëlpapunësia është më e vogël..
Grafiku 2 : Lidhja e Kurbës së Filipsit Grafiku 2 : Lidhja e Kurbës së Filipsit me kërkesën agregate dhe ofertën me kërkesën agregate dhe ofertën agregateagregate
Sasiae Outputit
0
Oferta agregate
afatshkurtër
(a) Modeli I kërkesës agregate dhe ofertës agregate
Papunësia0
Inflacioni
në %
Niveli
i çmi- meve
(b) Kurba e Filipsit
Kurba e Filipsit Kërkesa agregate
e ultë
Kërkesaagregate e lartë
(outputi8,000)
B
4
6
(outputi7,500)
A
7
2
8,000(papunësia
prej 4%)
106 B
(papunësia prej 7%)
7,500
102 A
Copyright © 2004 South-Western
Lëvizja e Kurbës së Lëvizja e Kurbës së FFilipsitilipsit dhe rroli i dhe rroli i
pritjevepritjeve
KURBA e FILIPSIT ofron një numër KURBA e FILIPSIT ofron një numër të madh kombinacionesh të të madh kombinacionesh të mundshme të inflacionit dhe mundshme të inflacionit dhe papunësisë.papunësisë.
Kurba afatgjatë e FilipsitKurba afatgjatë e Filipsit
Gjatë viteve 1960-ta, Friedman dhe Gjatë viteve 1960-ta, Friedman dhe Phelps kanë ardhë në konkludim se në Phelps kanë ardhë në konkludim se në afat të gjatë inflacioni dhe papunësia nuk afat të gjatë inflacioni dhe papunësia nuk ndërlidhen.ndërlidhen. Si rezultat është paraqitur Si rezultat është paraqitur Kurba e Filipsit vertikale afatgjate, në Kurba e Filipsit vertikale afatgjate, në nivel të shkallës natyrore të papunësisë.nivel të shkallës natyrore të papunësisë.
Nga kjo rrjedh konkludimi se politika Nga kjo rrjedh konkludimi se politika monetare mund të jetë efektive në afat të monetare mund të jetë efektive në afat të shkurtër, por jo edhe në afat të gjatë.shkurtër, por jo edhe në afat të gjatë.
Grafiku 3 : Kurba afatgjate e FilipsitGrafiku 3 : Kurba afatgjate e Filipsit
Papunësia0 Shkalla natyrore epapunësisë
Shkalla e Inflacionit Kurba afatgjate
e Filipsit
BInflacioni
i lartë
Inflacioni
i ultë
A
2. ..por papunësia mbetet në nivel të shkallës natyrore në afat të gjatë.
1.Kur Banka Qendrore rritëofertën e parasëShkalla e infla- cionit rritet..
Copyright © 2004 South-Western
Grafiku 4 : Lidhja e Kurbës së Filipsit Grafiku 4 : Lidhja e Kurbës së Filipsit me kërkesën agregate dhe ofertën me kërkesën agregate dhe ofertën agregateagregate
Sasia eOutputit
Shkalla natyrore e outputit
Shkalla e natyrshme e papunësisë
0
Niveli i
çmimeve
P
Kërkesaagregate AD
Oferta agregate afatgjate Kurba afatgjate e Filipsit
(a) Modeli I kërkesës agregate dhe ofertës agregate
Papunësia 0
Inflacioni
(b) Kurba e Filipsit
2. .rritë nivelin e çmimeve
1. Rritja e ofertës së parasë rritë kërkesënagregate
AAD2
B
A
4. . . ... Por outputi dhe papunësia mbesin në nivelin e tyre të natyrshëm
3. Çka rritë Inflacionin
P2B
Copyright © 2004 South-Western
Pritjet dhe kurba e Filipsit Pritjet dhe kurba e Filipsit në afat të shkurtërnë afat të shkurtër
Inflacioni i pritur shpreh Inflacioni i pritur shpreh ate se sa ate se sa
njerëzit presin që të njerëzit presin që të ndryshohet niveli i ndryshohet niveli i përgjithshëm përgjithshëm ii çmimeve. çmimeve.
Norma e papunësisë = Norma e papunësisë = papunësinë e natyrshme * papunësinë e natyrshme * (inflacioni i pritur – inflacioni (inflacioni i pritur – inflacioni aktual) aktual)
Ky ekuacion lidh shkallKy ekuacion lidh shkallën ën e e papunësisë aktuale papunësisë aktuale me me papunësipapunësinë e në e natyrnatyrshmeshme, inflacioni, inflacionin n aktual dhe aktual dhe inflacioniinflacioniv e v e priturpritur. .
Pritjet dhe kurba e Filipsit në Pritjet dhe kurba e Filipsit në afat të shkurtërafat të shkurtër
RezimeRezime
Kurba e Filipsit tregon një marrëdhënie të inverse (anasjelltë) mes inflacionit dhe papunësisë. .
Duke rritur Duke rritur kërkesën agregate, politika ekonomike mund të zgjedh një pikë në Kurbën e Filipsit, me papunësi të lartë dhe inflacion të ultë.
Duke zvogluar Duke zvogluar kërkesën agregate politika ekonomike mund të zgjedh një pikë në kurbën e Filipsit me inflacion më të ultë dhe papunësi më të lartë..
RezimeRezime
MarrëdhëniMarrëdhënia a në mes të papunësisë në mes të papunësisë dhe inflacionit dhe inflacionit të cilën e të cilën e tregon tregon Kurba e Filipsit ekziston Kurba e Filipsit ekziston vetëm një vetëm një kohë të shkurtër.kohë të shkurtër.
Në afat të gjatë Në afat të gjatë Kurba e Filipsit Kurba e Filipsit është vertikalështë vertikale në nivel tëe në nivel të normë normëss natyrore natyrore tëtë papunësisë. papunësisë.
Kurba e Kurba e OkunOkunit it
Ligji i Okunit:
Nëse papunësia është për 1% mbi normën e natyrshme të papunësisë hendeku (gap-i) i prodhimit të brendshëm bruto (PBB) (deficit në raport me produktin kombëtar bruto në nivel të plotë punësimi ), është 2,5%.
Fitimi i Kurbës së OkunitFitimi i Kurbës së Okunit::U
DL
DL
Y
U=f(DL)
45ºDL =f(Y)
I Kurba e Okunit II Papunësia- kërkesa për punë
III 45º IV Kërkesa për punë
Y =f(U)
Kurba e Okunit shprehet:
u(t-1)-u(t-2) = -a(y-y*)
u(t-1)-u(t-2)- ndryshimet në normat e papunësisë në
mes të dy periudhave ka korelacion negativ në raport
me devijimin e rritjes së vërtetë kundrejt me shkallen natyrore të rritjes -a(y-y*) dhe anasjelltas.
Ndërlidhja: Teoria kuantitative e parasë, Kurba e Filipsit, Kurba e Okunit
Teoria Kuantitative e
parasë
Rritja e parasë ndahet në inflacion dhe rritje reale
m= π + y
Kurba e Filipsit Inflacioni real I barabartë me ate të inflacionit të pritur e cila është rritur për zvoglimin e papunësisë reale nën shkallën natyrore të papunësisë
Pi = π * - b(u-u*)
Kurba e Okunit Rritja e shkallës së papunësisë ka korelacion negativ në raport me shpejtimin e rritjes reale në krahasim me rritjen natyrore
u(t-1)-u(t-2) = -a(y-y*)
Koeficientët për:
1. Rritjen reale y: 1/ 1+ab
2. Inflacionin pi: ab/ 1+ab
3. Papunësinë u: a/1+ab
U
DL
DL
Y
U=f(DL)
45º
DL =f(Y)
I Kurba e Okunit II Papunësia – kërkesa për punë
III 45º IV Kërkesa për punë
Ndryshimi i Kurbës së Okunit: zhvendosja translatore e Kurbës së Okunit
Y1 =f(U1)
Y0 =f(U0)
U1 =f(DL1)
Ndrrimi i pjerrtësisë së Kurbës së Okunit Ndrrimi i pjerrtësisë së Kurbës së Okunit të shkaktuar të shkaktuar
nga ndryshimet e rënies së kërkesës për fuqi punëtorenga ndryshimet e rënies së kërkesës për fuqi punëtore::
U
DL
DL
Y
U=f(DL)
45ºDL =f(Y)
I Kurba e Okunit II Papunësia – kërkesa për punë
III 45º IV kërkesa për punë
Y =f(U)
Kurba e Kurba e FilipsFilipsit it - Okun- Okunitit
Bëhet me ndërlidhjen e Kurbes së Filipsit dhe asaj të Okunit
Ekuacioni i Kurbës së Filipsit-Okunit:
π = π *+ ab(y-y*)
Inflacionin aktual është i barabartë me inflacionin e pritur, i rritur për devijimin e rritjes reale në krahasim me rritjen natyrore
Fitimi I Kurbës së Fitimi I Kurbës së FilipsFilipsitit- Okun- Okunititπ
U
X
X
ππ = = ππ *- b(u-u*)*- b(u-u*)
u-u* = -a(y-y*)u-u* = -a(y-y*)45º
I Kurba e Okunit II Kurba e Filipsit
III Kurba e OkunitIV Kërkesa për punë
ππ = = ππ *+ *+ ab(y-y*)ab(y-y*)
U1U2
Pi 2
Pi 1
Y1Y2
Y1
Y2
Modeli i Modeli i FilipsFilipsitit- Okun- Okunitit
Kurba e Filipsit: ulja e papunësisë përshpejton inflacionin
Kurbë Okunit: rritja e përshpejtuar e zbret (ul) papunësinë
Kurba e Filipsit-Okunit: përshpejtimi i rritjes përshpejton inflacionin
π = π *+ ab(y-y*) nëse y>y*, ab(y-y*)> 0 inflacioni rritetnëse y<y*, ab(y-y*)< 0 inflacioni zvoglohet
1. Parametri iu parë tregon ndikimin e rritjes në papunësinë 2. Parametri i dytë tregon ndikimin e papunësisë në pagat
nominale
Pyetje?Pyetje?