8/3/2019 Iklim Tipleri Ders Notu

1/2

zensz

a re m

0

50

100

150

200

250

300

ocak

ubat

mart

nisan

mays

haziran

temmuz

austo

seyll

ekim

kasm

aralk

0

50

100

150

00

50

300

ocak

uba

tmart

nisan

may

s

haziran

temmuz

austo

seyll

ekim

kasmar

alk

Ya Rejimi ve Yalarn Yeryzndeki Corafi DalBelli bir blgedeki yan yl iindekidalm dzenine ya rejimi adverilir.

Yan, yl iinde aylara vemevsimlere dalm dengeli ise yarejimi dzenlidir. Ya dalmdengesiz ise ya rejimi dzensizdir.

Dnya zerinde Ekvatoraliklim, Ilman okyanusal iklim velkemizde Karadeniz ikliminde yarejimleri dzenli iken, Muson, Savan,karasal, ve Akdeniz gibi iklimlerde deya rejimleri dzensizdir.

Trkiyede Ya RejimiTrkiyede Karadeniz kylarndaya rejimi dzenli, dier yerlerde iseya rejimi dzensizdir.Ya rejimi; akarsu rejimine tarm

rnne, bitki rtsne ve topraktrne direk olarak etki eder. rnein,ya rejimi dzenli olan ekvator iklim

blgesinde akarsu rejimidzenlidir, tropikal tarm rnleriyetitirilir, bitki rts ormandrve toprak tr laterittir.Dnya zerinde ayn miktardaya alan noktalarn

birletirilmesiyle e ya erileri(izoyet) elde edilir. Bu erilerden

yararlanlarak ya haritalarelde edilir. Dnya ya dal haritalar

incelendiinde u sonular ortaya kar

En fazla ya alan yerler; Ekvator ve evresi ve Kongo havzalar), Muson

blgeleri (Gney ve gneydou Asya), orta kuak karalarnn bat kylan ile scak

kuak karalarnn dou kylardr. Buralardaki ya miktar 15002000 mmninzerindedir.En az ya alan yerler; dnenceler evresi, kutup blgeleri, orta kuakkaralarnn i ksmlardr. Buralardaki yllk ya miktar 250 mmnin altndadr.Trkiyede Yan Fazla Olduu Yerler1- Dalarn kyya paralel uzand yerler yama ya alr.a- Karadeniz ky kesimive Marmarada Yldzdalan. (rnek; Rize2346,3 mm, Giresun1267,7 mm, Zonguldak1237.7 mm, Kyky1050 mm.)b- Gneybat Ege,Akdenizin bats, ve Nur

dalar evresi. (rnek; Mula 1246 mm, Antalya 1057 mm, Iskenderun 1100mm.)2- Hava ktlelerinin karlama alanlar cephe ya alr. (rnek; Mula 1216mm, Antalya 1057 mm.)3- Yksek dalk yerler yama ya alr. (rnek; Bitlis 1057 mm Mu 870,9mm.)Trkiyede Yan Az Olduu Yerler1- evresi yksek dalarla evrili nemli hava ktlelerine kapal yerlera- i Anadolu ova ve platolar. (rnek; Konya 336,1 mm Sivas 419,9 mm.)b- Egede Bat Anadolu evresi (rnek; Afyon 440,9 mm.)e- Dou Anadoluda knt ovalar. (rnek; Idr 258,8 mm, Malatya 393,8mm, Erzincan 374,9 mm.)d- Gneydou Anadolu ova ve platolar. (rnek; anl Urfa 476,4 mm,Ceylanpnar 336,8 mm, Diyarbakr

499,7 mm)Trkiyede grlen

iklimlerde hangi

mevsimlerde en ok ya

dmektedir? Sorunun

yant tablomuzda:

EKVATORAL KLMGrld yerler: Yaklak 0- 10 enlemleri arasnda etkilidir Amazonve Kongo havzalar ile Malezya ve Filipin adalarnda karakteristikolarak grlrScaklk durumu: Yllkscaklk ortalamas 25 C

civarndadr Gnenlarnn dik ve dike yaknalarla gelmesi ve nemin

fazla olmasndan dolay, yllkve gnlk scaklk fark 1 - 2Cyi gemez.Ya durumu: Yllk yamiktar 2000 mm zerindedir.Yalar konveksiyone lkkenlidir Gne nlarnn dikayla geldii mart ve eyllaylarnda yalarda belirgin artgzlenir Ekvatoral iklim tipininya rejimi dzenlidir

Not: Ekvatoral iklim blgelerinde yalarn mart ve eyll aylarndamaksimum dzeyde olmas gne nlarnn geli asyla ilgilidir.Gne nlar bu aylarda Ekvatora dik geldiinden, fazla snmanedeniyle konveksiyonel yalar artarBitki rts: Ekvatoral iklim blgelerinde sk ve gr ormanlar yer alr.Bu ormanlara yamur ormanlar ad da verilir.

SUBTROPKAL(SAVAN) KLM:Grld yerler: Buiklimin etkisi 10- 30kuzey ve gneyenlemlerde grlr.Tropikal iklim, Sudan,

ad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peruve Bolivya gibi lkelerde etkili olmaktadr.Scaklk durumu: Scaklk ortalamas btn yl 20 C un zerindedir.Bu iklim blgesine gne nlar ylda iki kez dik ayla der.Ya durumu: Gne nlarnndik geldii yaz dnemi yal, klarkuraktr. Yllk ya miktar 1000 1200 mm arasndadr.Bitki rts: Bitki rts savan adverilen otsu bitkilerden ve yer yerakasya ve baobap aalarndanoluur. Savanlar uzun sre yeil kalan, gr ve uzun boylu ottopluluklardr. Savan bitki rts iinde yeralt sularnn yzeye ktyerlerde ve akarsu boylarnda aa topluluklar grlr

MUSON KLM:Grld yerler: GneyHindistan, Gney in,Gneydou Asya, Japonya veManurya gibi blgelerde grlr.Bu alanlar Muson rzgrlarnnetkisi altndadr.Scaklk durumu: Yllk ortalama

scaklk 15 20 C tur. Yllk scaklk fark 10 C civarndadr. Alakenlemlerde scaklk yksektir. Kuzeye doru klar daha sert geer.Ya durumu: Musonrzgrlarnn esme ynne

paralel olarak yazlar yal,klar kurak geer. Yalarn% 85'i yaz aylarnda der.Yllk ya miktar ortalama1000 1500 mm civarndadr.

Ky blgeleri ve dalarn denizebakan yamalarnda ya miktar artar. rnein, Hindistann kuzeydousunda yer alan erapuni 12000 mm ya ile dnyann en fazlaya alan yeridir.Bitki rts: Ky kesimlerinde kn yapran dken ormanlar, kuzeyedoru ise savanlar grlr. Muson ormanlarnn tipik aac teak aacdrL (KURAK) KLMGrld yerler: Yengeve Olak dnenceler i

zerindeki tropikal blgelerile Asya ve Kuzey Amerikaktalarnn dalarla evriliksmlarnda olumu biriklimdir. Afrikann kuzeyi,Arabistan Yarmadas, BasraKrfezi evresi,Avustralyann i kesimlerive bat k yl ar , Afri kanngneybatsndaki Kalahari l, GneyAmerikada ilinin kuzey kylar,Kuzey Amerikann gneyindekiMeksika lleri scak kurak iklimlerinetkili olduu yerlerdir.

8/3/2019 Iklim Tipleri Ders Notu

2/2

Scaklk ve ya durumu: Kurak iklimlerinin en yaygn olarakgrld yerlerde ya miktar 150 mmyi gemez. Bu iklim blgelerinde havadaki nem yok denecek kadar azdr. Bal nemdktr. Bu nedenle gnlk scaklk fark ok yksektir. Gndz 50Cye kadar kan scaklk, gece 0 Cye kadar debilir. Ar snmanedeni ile ok nadir konveksiyonel kkenli ve ksa sreli saanakyalar grlr.Bitki rts: Bu ksa sreli yalarla yetinerek yaamn devam ettirenkakts gibi kurakl bitkiler yetiir. Bu iklim blgelerinde, yer alt suseviyesinin yksek olduu yerlerde, hurma ve palmiye gibi aalarnyetitii vaha ad verilen yerler bulunur. Orta kuak karalarnn iksmlar da kurak blgelerdir. Buralarda yazn scaklk deerleri yksekiken kn 0 Cnin altndadr

AKDENZ KLMGrld yerler: Akdenize kys olan lkeler, Avustralyanngneybats, GneyAfrika CumhuriyetindeKap blgesi, ilininorta kesimleri ve KuzeyAmerikada Kaliforniyaevresinde etkilidir.Trkiye de genel olarakbu iklim kuann etkisialtndadr.Scaklk durumu:Yllk ortalama scaklk

18 C tur. En scak ay ortalamas 28 30 C, en souk ay ortalamas10 C kadardr.Ya durumu: Yllk yamiktar ykseltiye gre deiir.Ortalama 6001000 mmarasndadr.Yaz aylar scak ve kurak, kaylar yaldr. Ky kesimlerdelman geen klar i kesimleredoru sertleir. Kar ya ve don olay ok ender grlr. Kn grlenyalar cephesel kkenlidir. Cephesel yalar en fazla bu ikimdegrlr.Bitki rts: Karakteristik bitki rts, kzlam ormanlarnn tahripedilmesiyle ortaya kan makilerdir. Makiler, srekli yeil kalabilen, ksa

boylu, sert yaprakl, kurakla dayanabilen, alms bodur aalardr.Akdeniz ikliminde yan az ok yeterli olduu orta yksekliktekiyamalarda ine yaprakl aalardan oluan ormanlar(Kzlam, saram, karaam ormanlar gibi) yer alr.

ILIMAN OKYANUSKLMGrld yerler:Trkiyede Karadenizkylarnda etkil i olanKaradeniz iklimi lmanokyanus iklimine benzer.Karakteristik olarak, BatAvrupa kylarnda grlr. Bat Avrupa ky kesiminde ortalama

ykseltinin az olduu yerlerde, lman iklimin etki alan i kesimlerekadar sokulur. Ayrca, KuzeyAmerikann kuzey kylar,Avustralyann kuzeydousu,Yeni Zelanda ve ilide etkisigrlrScaklk ve ya durumu:Yazlar serin, klar lk hermevsimi yaldr. Yarejimi bakmndan Ekvatoral iklimle benzerlik gsterirYllk scaklk ortalamas 10 - 15 C arasnda deiir. Ya miktarlar1000 mmden fazladr. Yllk scaklk fark 15C kadar kar.Doal bitki rts geni ve ine yaprakl aalardan oluan karkyaprakl ormanlardr.

Orta Kuak Karasal iklimi Grld yerler:Genel olarak, 30 ve 65enlemleri arasnda, karalarndeniz etkisinden uzak iksmlarnda ve ktalarndou kylarndagrlmektedir. Bu iklim tipiSibirya, Kanada ve DouAvrupada geni bir yayl sahasna sahiptir.Scaklk durumu: En souk ay ortalamas 10 C civarndadr. Bazgnler 40 Ca kadar scakln dt de gzlenebilmektedir. Yllk

scaklk ortalamas 5 Ctur. En scak ay ortalamas 20 C civarndadr.Klar ok souk geer ve uzun srer. Yazlar ise scaktr. Yllk scaklkortalamas 0 ile 10 C arasndadeiir. Yllk scaklk fark 30Ctur. Kar, ortalama 8090 gntoprak stnde kalr. Denizdenuzaklaldka ve kutba dorugidildike scaklklar ok der.Dnyann klar en souk ve yllkscaklk farknn en fazla olduu blgeleri bu iklim alannndenizlerden uzak ve daha kuzeydeolan i kesimleri ile yksek kesimlerdir.Yllk ya miktar 500 600 mm dolayndadr. En fazla ya yaz n, en

az ya kn der. K yalar daha ok kar eklindedir. Doal bitki rts ine yaprakl ormanlardr. Yan azaldkesimlerde de bozkrlar (step) grlr. Sibirya ve Kanadada ine yapraklormanlara tayga ormanlar ad verilir. Kyya yakn olan daha lmankesimlerde yayvan ve ine yaprakl ormanlar yaygndr. Klarn ok soukgetii i ve yksek kesimlerde soua dayankl ine yaprakllar genialan kaplarSTEP (YARI KURAK)KLMStep iklimi, bir gei iklimizellii gsterir.Step iklimlerinde yllkscaklkfark 15 - 30C dir.

Yllk ya miktar 300 - 500 mm. dir. Step iklimlerinde en fazla yailkbaharda ve yazndmektedir.Tabii bitki rts yalmevsimde yeeren, kurakmevsimde sararan step (bozkr)tir. nsanlar tarafndan aakesilerek, yaklarak ormanlarnortadan kaldrlmas sonucundaoluan bozkrlara antropojenbozkr denir. Bu tr bozkrlar, ormanlarn tahrip edilmesi sonucunda ortayaktndan yer yer orman aac topluluklarna rastlanr.Tundra klimi (Kutupalt klimi)

Grld yerler: Genel olarak, 65 - 80 Kuzey enlemleri arasndagrlr. Tundra iklimi,Avrupann kuzey kylar,Kuzey Sibirya, KuzeyKanada, Grnland Adaskylar ve Orta kuaktakiyksek dalarda etkil iolmaktadr.Scaklk durumu: Scaklnok dk olduu bir iklimtipidir. Bu iklimde en scak aynortalamas dahi 10C yi gemez.Kn deerler -30C ile -40C yeiner. Yllk scaklk farknn 65C

yi bulduu yerler vardr.Ya durumu: Yalar ortalama200 - 250 mm kadardr. En fazlaya yaz aylarnda grlr.Tabii bitki rts al, yosun veyazn yeeren kurakl otlardanoluan tundralardr.KUTUP KLMGrld yerler: Gney Yarm Krenin kutup kua iinde yer alanAntarktika ktas ile KuzeyYarm Krenin yksekenlemlerindeki Grnlandadasnda etkilidir.Scaklk ve ya durumu:Scaklk deerleri btn bir yl

0 Cnin altndadr.Gnelenme sresi uzunolmasna ramen scaklk pek fazlaykselmez. Bunun nedeni, gnenlarnn yl boyunca eik alarlagelmesi veya alt aylk geceninyaanmasdr. Nemin az olmasndandolay, ancak 150 mm kadar ya alr.Bu zelliinden dolay kutuplara soukllerde de denir. Yalar kar eklindeolur.Bitki rts: Bu iklim blgesindezemin karla rtl olduu iin bitki rts yoktur.