hukuk felsefesİ - phoenix yayınevi · 2019-07-09 · hukuk öğrencilerine ve teorik sorunlara...
TRANSCRIPT
HUKUK FELSEFESİ
Prof. Dr. Adnan GÜRİZ
ONÜÇÜNCÜ BASKI
ANKARA 2018
Bu kitabın yayın hakkı SİYASAL KİTABEVİ’ne aittir. Yayınevinin ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmaksızın
kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopyalanamaz, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
Hukuk Felsefesi Prof. Dr. Adnan Güriz Kapak ve Sayfa Düzeni: Gamze Uçak ISBN: 978-975-7351-37-5
©Siyasal Kitabevi Tüm Hakları Saklıdır.
8. Baskı, Temmuz 2009, Ankara
9. Baskı Ekim 2011, Ankara
10. Baskı Ağustos 2014, Ankara
11. Baskı Eylül 2015, Ankara
12. Baskı Şubat 2017, Ankara
Siyasal Kitabevi -Ünal Sevindik Yayıncı Sertifika No: 14016
Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1
Kızılay‐Ankara
Tel: 0(312) 419 97 81 pbx
Faks: 0(312) 419 16 11
Baskı
¢ŀNJŎŀƴ aŀǘōŀŀŎƤƭƤƪ ¸ŀȅƤƴΦ {ŀƴΦ {ŜNJǘƛŦƛƪŀ bƻΥ нртпп TǾŜŘƛƪ ƪǀȅ ƳŀƘΦ TǾŜŘƛƪ ŎŀŘΦ bƻΥ пмтκ ! ¸ŜƴƛƳŀƘŀƭƭŜκ!bY!w! ¢ŜƭΥ όломнύ оуп оп ор
Dağıtım
Siyasal Kitabevi
Şehit Adem Yavuz Sok. Hitit Apt. 14/1
Kızılay‐Ankara
Tel: 0 (312) 419 97 81 pbx
Faks: 0 (312) 419 16 11
e‐posta: [email protected]
http://www.siyasalkitap.com
Babam Şevket GÜRİZ’in aziz hatırasına…
iv
SEKİZİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ
Hukuk Felsefesi’nin Hukuk Fakülteleri programlarında zorunlu ders olarak yer alması öğrencinin hukuk hayatının genel ve soyut gerçekliği hakkında bilgi ve dü-şünce sahibi olması bakımından büyük önem taşımaktadır. İyi bir hukukçu davra-nışlarında ve kararlarında sadece somut olguyu değil aynı zamanda hukuk süreci-nin toplum yaşamındaki etkilerini de göz önünde bulundurmakla yükümlüdür. Bunu yaparken hukukçu kendisini yalnızca karar veren değil kararın sonuçlarını da değerlendiren bir yapının parçası olarak görmelidir. Başka bir deyişle empati, yani karar verenin kendisini karar verilen yerine koyması hukukun etkinliği ve tarafsız-lığı bakımından önem taşımaktadır. Bu amaca ulaşmada felsefe bilgisi çok önemli bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Felsefe dünyasına yabancı olmayan bir hukukçu pozitif hukuku daha iyi anla-mak ve uygulamak şansına sahip olabilir.
“Hukuk Felsefesi” kitabımın yedinci baskısının tükenmesi ve öğrencilerin de-vam eden ders malzemesi ihtiyacı sekizinci baskının yapılmasını gerekli hale getir-miş bulunmaktadır. Hukuk öğrencilerine ve teorik sorunlara ilgi duyan hukukçula-ra hukuk felsefesi alanındaki değişik yaklaşımlar konusunda mümkün olduğu kadar nesnel bilgi vermek amacını metni hazırlarken dikkatle göz önünde bulundurmaya çalıştım.
Kitabın ilk iki bölümünü hukuk felsefesinin temel sorunlarının incelenmesine ayırdım. Hukuk felsefesinin büyük ölçüde hukukla ilgili düşüncelerin tarihi anla-mına geldiğine inandığım için, kitabın üçüncü bölümünde başlayan ve son bölüme kadar devam eden en kapsamlı kısmında eski ve yeni hukuk felsefesi görüşlerini ta-rafsız biçimde açıklamak amacını izledim. Kitabın onikinci bölümünde Türkiye'de hukuk teorisinin gelişimi ile ilgili sorunlara değinmeye çaba harcadım. Kitabın onüçüncü bölümünde özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde etkinlik kazanan Eleştirel Hukuk Teorisi konusunu açıklamaya çalıştım. Kitabın ondördüncü bölü-münde ise çağdaş iki akım olan Feminizm ve Postmodernizmin hukuk konusundaki görüşleri ile hukuk teorisine katkı sağlayıp sağlamayacakları hususunu değerlen-dirmek amacını izledim. Ayrıca İnsan Hakları ile ilgili bir bölümü son konu olarak kitaba eklemiş bulunuyorum.
Bu kitabın süratle basılmasında yardımlarını gördüğüm Doç. Dr. Gülriz Uygur ve Araştırma Görevlisi Zeynep İspir Toprak’a teşekkürlerimi ifade etmeyi bir borç sayıyorum.
Adnan GÜRİZ
Ankara, Temmuz 2009
vi
vii
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM HUKUK HAKKINDAKİ İNCELEMELERİN NİTELİĞİ
Hukuk Felsefesi ve Pozitif Hukuk......................................................................... 1
Hukuk Tarihi ............................................................................................................ 4
Hukuk Sosyolojisi .................................................................................................... 6
Hukuk Felsefesi........................................................................................................ 7
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUK FELSEFESİNİN TEMEL SORUNLARI
Hukuk Felsefesi İncelemeleri ............................................................................... 11
Ahlâk Sorunu ......................................................................................................... 13
Ahlâk ve Hukuk..................................................................................................... 15
Genel Bakış........................................................................................................ 15
Ahlâk ve Hukuk Ayrımı ................................................................................. 16
Pozitif Hukukun Ahlâka Aykırılığı Sorunu ................................................. 18
Hukuk Kavramı ..................................................................................................... 19
Hukuk Kavramı a priori midir? ..................................................................... 19
Hukukun Normatifliği .................................................................................... 21
Norm Fikrinin Eleştirilmesi ve Eleştirinin Reddi ........................................ 23
Hukuk bir Teknoloji midir? ............................................................................ 25
Hukukun "Varlığı" Sorunu ............................................................................. 26
Hukuku Normlar Sistemi Olarak Geçerli Sayan Görüşü
Destekleyen Bazı Kanıtlar ......................................................................... 27
Hukukun Geçerliği .......................................................................................... 28
Temel Norm Varsayımı ................................................................................... 30
Hukukta Muhakeme Sorunu ............................................................................... 33
Hukuki Muhakemenin Özelliği ..................................................................... 33
Hukuki Muhakemenin Yetersizliği ............................................................... 38
Hukuki Muhakeme İle İlgili Bazı Görüşler .................................................. 42
viii
Şekli (Formel) Mantık ................................................................................ 42
Maddi (Materyel) Mantık.......................................................................... 44
Deontik Mantık. .......................................................................................... 47
Hukukta Yorum Metodu Sorunu ........................................................................ 47
Genel Bakış........................................................................................................ 47
Kavramcı (Yapıcı) Metot ................................................................................. 49
Menfaatler İçtihadı Metodu............................................................................ 51
Teleolojik (Fonksiyonel) Metot....................................................................... 53
Hukukta Amaç Sorunu......................................................................................... 56
Genel Bakış........................................................................................................ 56
Hukukun Sosyal Fonksiyonu Olarak Amaç................................................. 57
Hukukun Rasyonel Amacı ve Uygulamanın Hukuka
Kazandırdığı Amaç.......................................................................................... 58
Amaçlar Arasında Çelişki ............................................................................... 60
Amaç Sorunu ve İrade Hürriyeti ................................................................... 61
Amaçla İlgili Değerlendirmelerin Fizikötesi Niteliği .................................. 62
Sonuç.................................................................................................................. 63
Adalet İdesinin Tartışılması ................................................................................. 64
Hukuk ve Cebir...................................................................................................... 70
Genel Bakış........................................................................................................ 70
Cebir Unsurunun Analizi ............................................................................... 71
Hukuki Cebrin Değişik Görünümleri ........................................................... 74
Cebir Kullanma Yetkisi ................................................................................... 74
Mükâfat (Ödül) Hukuk Kuralının Yaptırımı Olabilir mi?.......................... 76
Devletler Hukukunda Cebir Sorunu ............................................................. 77
İrade Hürriyeti Sorunu ......................................................................................... 78
Genel Bakış........................................................................................................ 78
Özet Tarihçe...................................................................................................... 80
İlk Çağda...................................................................................................... 80
Orta Çağda .................................................................................................. 80
Yeni Çağda .................................................................................................. 82
Determinizmin Temel Dayanakları..................................................................... 87
Determinizm Evrenseldir................................................................................ 87
Determinizm Fatalizmle Karıştırılmamalıdır............................................... 90
ix
İnsan Davranışlarında Hür Değildir ............................................................. 91
İnsan Belli Bir Nedenin Etkisi Altında Hareket Eder.................................. 92
Hürriyet Bilinci İrade Hürriyetinin Kanıtı Olamaz..................................... 93
Endeterminizmin Temel Dayanakları................................................................. 94
Determinizm Artık Değerini Yitirmiş Bulunmaktadır................................ 94
İradenin Hürriyeti Psikolojik Açıdan Savunulabilir ................................... 97
İrade Hürriyeti İnancı Evrensel Bir Nitelik Taşır......................................... 98
İradenin Hürriyeti Kabul Edilmeksizin Tutarlı Bir Ahlâk
Teorisi Savunulamaz ....................................................................................... 99
İrade Hürriyeti Olmadan Hukuki Sorumluluktan
Söz Edilemez................................................................................................... 100
Sonuç ..................................................................................................................... 102
Hukuk Düzeninin Nitelikleri ............................................................................. 104
Hukuk Normlarının Sınıflandırılması ve Dilbilgisi Bakımından
Analizi ................................................................................................................... 111
Normların Sınıflandırılması.......................................................................... 111
Davranış Düzenleyen, Yetki Veren, Davranış Düzenleyen-Yetki Veren Normlar Sınıflandırması ............................................................................... 115
Normların Dilbilgisi Bakımından Analizi .................................................. 118
Hak Kavramı ........................................................................................................ 120
Genel Bakış ........................................................................................................... 120
Hak Kavramını Kabul Edenler..................................................................... 121
İrade Teorisi .............................................................................................. 121
Menfaat Teorisi ......................................................................................... 122
Karma Teori............................................................................................... 124
Analitik Görüş........................................................................................... 125
Beyan Teorisi............................................................................................. 125
Tasarım Teorisi ......................................................................................... 126
Hak Kavramını Reddedenler........................................................................ 127
Bentham..................................................................................................... 127
Amerikan Realizmi................................................................................... 128
Duguit ........................................................................................................ 129
Kelsen......................................................................................................... 131
İskandinav Realizmi................................................................................. 132
Sonuç ..................................................................................................................... 135
x
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TABİİ HUKUK AKIMI
Tabii Hukuk Akımının Temel Özellikleri ........................................................ 137
Genel Bakış...................................................................................................... 137
Sosyal Sözleşme.............................................................................................. 138
Tabii Hukuk ve İnsan Hakları ...................................................................... 139
Tabii Hukuk İlkelerinin Açık Seçikliği........................................................ 140
Tabii Hukuk-Pozitif Hukuk Ayrımı ............................................................ 141
İlk Çağda Tabii Hukuk........................................................................................ 144
Sofistler ............................................................................................................ 144
Protagoras.................................................................................................. 145
Thrasymakhos........................................................................................... 145
Kallikles ..................................................................................................... 145
Sokrates ........................................................................................................... 147
Platon ............................................................................................................... 151
Genel Bakış ................................................................................................ 151
Hukuki Fikirleri ........................................................................................ 152
Aristoteles ....................................................................................................... 157
Genel Bakış ................................................................................................ 157
Hukuki ve Politik Görüşleri.................................................................... 158
Adalet Sorunu........................................................................................... 160
Stoacı Felsefe................................................................................................... 162
Genel Bakış ................................................................................................ 162
Cicero'nun Tabii Hukuk Anlayışı .......................................................... 163
Stoacı Felsefenin Roma Hukuku Üzerindeki Etkisi............................. 165
Orta Çağda Tabii Hukuk .................................................................................... 166
Augustine........................................................................................................ 166
Farabi ............................................................................................................... 167
Genel Bakış ................................................................................................ 167
Devlet Başkanının Nitelikleri.................................................................. 169
Aquinas............................................................................................................ 171
Yeni Çağda Tabii Hukuk .................................................................................... 174
Grotius ............................................................................................................. 174
xi
Genel Bakış ................................................................................................ 174
Tabii Hukuk Görüşü ................................................................................ 175
Sosyal Sözleşme ........................................................................................ 177
Devletler Hukuku Görüşü ...................................................................... 177
Hobbes............................................................................................................. 179
Genel Bakış ................................................................................................ 179
Tabiat Durumu ......................................................................................... 179
Sosyal Sözleşme ........................................................................................ 180
Hukuk Anlayışı......................................................................................... 183
Eleştiri ........................................................................................................ 183
Locke................................................................................................................ 185
Genel Bakış ................................................................................................ 185
Tabiat Durumu ......................................................................................... 186
Mülkiyet Görüşü ...................................................................................... 186
Sosyal Sözleşme ........................................................................................ 187
Hoşgörü Anlayışı...................................................................................... 190
Eleştiri ........................................................................................................ 191
J.J. Rousseau.................................................................................................... 192
İlk Yayınları ............................................................................................... 192
Sosyal Sözleşme ........................................................................................ 193
Adalet ve Kanun Kavramları .................................................................. 196
Rousseau ve Milliyetçilik......................................................................... 197
Kant.................................................................................................................. 198
Genel Bakış ................................................................................................ 198
Kategorik Emperatif................................................................................. 200
Hukuki Teorisi .......................................................................................... 202
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TARİHÇİ HUKUK OKULU
Genel Bakış ........................................................................................................... 209
Savigny ............................................................................................................ 210
Puchta .............................................................................................................. 214
Eleştiri .............................................................................................................. 216
xii
BEŞİNCİ BÖLÜM FELSEFİ İDEALİZM
Hegel...................................................................................................................... 219
Genel Bakış...................................................................................................... 219
Hukuk ve Devlet Felsefesi ............................................................................ 223
Ahlâklılık......................................................................................................... 224
Sosyal Ahlâk ................................................................................................... 225
Eleştiri .............................................................................................................. 231
Yeni – Hegelcilik .................................................................................................. 233
Bosanquet.............................................................................................................. 233
ALTINCI BÖLÜM FAYDACI AHLÂK VE HUKUK TEORİSİ
Bireyci Faydacılık................................................................................................. 235
Genel Bakış...................................................................................................... 235
Hume..................................................................................................................... 238
Bentham ................................................................................................................ 240
Ahlâk Teorisi................................................................................................... 240
Fayda İlkesi ..................................................................................................... 242
Hukuk Teorisi................................................................................................. 243
Hukukta Yaptırım Sorunu ............................................................................ 246
Hukuk Tanımı ................................................................................................ 247
Ceza Hukuku.................................................................................................. 248
J.S.Mill ................................................................................................................... 249
Genel Bakış...................................................................................................... 249
Ahlâk Teorisi................................................................................................... 250
Hukuk Teorisi................................................................................................. 252
Adalet ve Fayda........................................................................................ 252
Hürriyet ve Fayda .................................................................................... 253
Eleştiri.................................................................................................................... 257
Sosyal Faydacılık.................................................................................................. 258
Jhering.............................................................................................................. 258
Hukuk ve Mücadele................................................................................. 258
xiii
Hukukta Amaç.......................................................................................... 262
Toplumun Yaşama Şartlarının Aracı Olarak Hukuk........................... 267
Hukuk ve Zorlama ................................................................................... 268
Hukuk Normu .......................................................................................... 269
Hukuk Düzeninin Amaçları ................................................................... 270
Eleştiri ........................................................................................................ 271
YEDİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ POZİTİVİZM Genel Bakış ........................................................................................................... 275
İngiltere'de Hukuki Pozitivizm.................................................................... 275
Fransa'da Hukuki Pozitivizm....................................................................... 279
Almanya'da Hukuki Pozitivizm .................................................................. 284
Hukuki Pozitivizm Konusunda Yeni Eğilimler ......................................... 286
Analitik Pozitivizm.............................................................................................. 288
Austin .............................................................................................................. 288
Hukuk Teorisinin Özellikleri .................................................................. 292
Sosyolojik Pozitivizm .......................................................................................... 294
Duguit.............................................................................................................. 294
Genel Bakış ................................................................................................ 294
Mekanik Dayanışma ve Organik Dayanışma....................................... 297
Sosyal Normun İçeriği ............................................................................. 298
Sosyal Dayanışmadan Doğan Temel Kurallar...................................... 300
Hukuk Kuralı ............................................................................................ 300
Sosyallik ve Adalet Duyguları ................................................................ 301
Mahkemelerin Görevi .............................................................................. 302
Devlet ......................................................................................................... 303
Devletler Hukuku..................................................................................... 305
Mülkiyet..................................................................................................... 306
Eleştiri ........................................................................................................ 307
Normativist Pozitivizm....................................................................................... 309
Kelsen............................................................................................................... 309
Genel Bakış ................................................................................................ 309
xiv
Hukuk Sisteminin Özellikleri ................................................................. 310
Hukuk Normu .......................................................................................... 311
Normlar Hiyerarşisi ................................................................................. 312
Pozitif Hukuk ve Adalet Kavramı.......................................................... 314
Temel Norm ve Hukukun Etkinliği ....................................................... 315
Hukuk ve Devlet Özdeşliği..................................................................... 317
Yaptırım Unsuru....................................................................................... 318
Hukuki Ödev ............................................................................................ 319
Sübjektif Hukuk ile Objektif Hukukun Birliği ..................................... 320
Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımının Reddi .................................. 321
Devletler Hukuku..................................................................................... 322
Eleştiri ........................................................................................................ 324
SEKİZİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ REALİZM
Pragmatist Hukuk Görüşü ve Amerikan Realizmi......................................... 327
Genel Bakış...................................................................................................... 327
Pragmatizmin İlkeleri .................................................................................... 330
Amerikan Realist Akımı................................................................................ 332
Eleştiri .............................................................................................................. 335
İskandinav Realizmi............................................................................................ 337
Genel Bakış...................................................................................................... 337
Olivecrona ....................................................................................................... 339
Lundstedt ........................................................................................................ 342
Lundstedt'in Sosyal Refah Metodu.............................................................. 343
Lundsted'in Sisteminde Adalet Duygusu................................................... 344
Ross .................................................................................................................. 344
Hukuk ve Cebir................................................................................... 346
Eleştiri .............................................................................................................. 347
xv
DOKUZUNCU BÖLÜM TABİİ HUKUKUN YENİDEN DOĞUŞU VE DEĞER
NİTELİKLİ HUKUK FELSEFESİ GÖRÜŞLERİ
TABİİ HUKUKUN YENİDEN DOĞUŞU
(TABİİ HUKUK RÖNESANSI)
Genel Bakış ........................................................................................................... 349
Laik Kökenli Tabii Hukuk .................................................................................. 352
Stammler.................................................................................................... 352
Del Vecchio................................................................................................ 355
Radbruch ................................................................................................... 357
Dini Kökenli Tabii Hukuk .................................................................................. 360
Genel Bakış...................................................................................................... 360
Maritain ........................................................................................................... 361
Dabin................................................................................................................ 362
Eleştiri .............................................................................................................. 364
Değer Nitelikli Hukuk Felsefesi Görüşleri ....................................................... 365
Cahn................................................................................................................. 365
Hall................................................................................................................... 366
Northrop.......................................................................................................... 368
Selznick............................................................................................................ 370
Eleştiri .............................................................................................................. 374
ONUNCU BÖLÜM
FENOMENOLOJİK HUKUK ANLAYIŞI
Genel Bakış ........................................................................................................... 377
Fenomenolojik Bir Hukuk Yaklaşımı Denemesi ............................................. 381
xvi
ONBİRİNCİ BÖLÜM VAROLUŞÇU HUKUK TEORİSİ
Genel Bakış ........................................................................................................... 385
Georg Cohn'un Varoluşçu Hukuk Sistemi....................................................... 387
Eleştiri.................................................................................................................... 397
ONİKİNCİ BÖLÜM TÜRK HUKUK HAYATINDA HUKUKİ POZİTİVİZMİN VE
TABİİ HUKUKUN ETKİSİ SORUNU
Osmanlı Dönemi .................................................................................................. 399
Cumhuriyet Dönemi ........................................................................................... 411
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ELEŞTİREL HUKUK TEORİSİ
Eleştirel Hukuk Teorisi ....................................................................................... 429
ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM FEMİNİZM, POSTMODERNİZM VE HUKUK
Feminizmin Tarihçesi.......................................................................................... 435
Feminizm ve Hukuk............................................................................................ 437
Postmodernizm ve Hukuk ................................................................................. 440
Feminizm ve Postmodernizmin Eleştirilmesi .................................................. 455
ONBEŞİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARI KONUSU
İnsan Hakları Konusu ......................................................................................... 461
BİBLİYOGRAFYA .............................................................................................. 467
KAVRAM İNDEKSİ .......................................................................................... 477
İSİM İNDEKSİ .................................................................................................... 481
467
BİBLİYOGRAFYA
Abadan, Yavuz. Hukuk Felsefesi Dersleri, Ankara 1954.
Abadan, Yavuz. Devlet Felsefesi - Seçilmiş Okuma Parçaları, 1959.
Abadan, Yavuz. Tabii Hukukun Medeni Kanunumuz Üzerindeki Tesiri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt VIII, Sayı 3-4, 1951.
Akbaş, Kasım. Hukukun Büyübozumu, İstanbul 2006
Akipek, Ömer İlhan.- Milletlerarası Adalet Divanı, Üçüncü Bası, Ankara 1974.
Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri Sözlüğü, I, 1981.
Aktaş, Sururi. Eleştirel Hukuk Çalışmaları, İstanbul 2006
Amselek, Paul. Méthode phénoménologique et théorie du droit. 1964.
Anhegger, R. - İnalcık, H. Kanunname-i Sultani Ber Mucebi Örfi Osmani, II. Mehmet ve II. Beyazıd Devirlerine ait Yasakname ve Kanunnameler. Ankara 1956.
Ansay, Sabri Şakir. Hukuk Bilimine Başlangıç. Yedinci Baskı, 1958.
Ansay, Sabri Şakir. Hukuk Tarihinde İslam Hukuku. 3. Baskı, 1958.
Aral, Vecdi. Kelsen‘in Saf Hukuk Teorisinin Metodu ve Değeri. İstanbul 1978.
Aral, Vecdi. Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine. 3. Bası, İstanbul 1979.
Aral, Vecdi. Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, İstanbul 1983.
Arsal, Sadri Maksudi. Hukuk Felsefesi Tarihi, İstanbul 1945.
Aristotle, Rhetorica, translated by Ross, D. 1924.
Aristotle,Politics, translated Warrington, J. 1959.
Aristotle, Nicomachean Ethics, translated by Ross. D. 1931.
Augustine, The City of God, Great Books of the Western World. Vol 18, 1952.
Austin, John. Lectures on Jurisprudence. London 1929.
Austin, John. The Province of Jurisprudence Determined. 1945.
468 / Adnan GÜRİZ
Aquinas, Thomas. Summa Theologica, Great Books of the Western World. Vol 20, 1952.
Balı, Ali Şafak. Hukuk: Tanım, Kavram, İşlev ve Nitelik Sorunları, Konya 2005
Barkan, Ömer Lütfi. XV ve XVI inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları. Birinci Cilt, İstanbul 1943.
Barrett, W. “Determinism and Novelty”, Determinism and Freedom, edited by Hook, S. 1968.
Beccaria. Suçlar ve Cezalar, Çev: Göklü, Muhittin. İstanbul 1950.
Bentham, Jeremy. Deontology, Vol I, 1834.
Bentham, Jeremy. The Works of Jeremy Bentham, Bowring edition. Vol IX, 1843.
Bentham, Jeremy. Theory of Legislation. London 1911.
Bentham, Jeremy. The Limits of Jurisprudence Defıned. 1945.
Bentham, Jeremy. A Fragment on Government, 1948.
Bentham, Jeremy. The Principles of Morals and Legislation. Oxford l948.
Berki, Ali Himmet. Mecelle. Ankara 1959.
Bilge, Necip. Hukuk Başlangıcı, 12. Baskı, Ankara 1998.
Blanshard, Brand. “The Case for Determinism”, Determinism and Freedom ed-ited by Hook, S. 1968.
Bodenheimer, Edgar. Jurisprudence, revised edition. 1974.
Bridgman, Percy W. “Determinism in Modern Science” Determinism and Freedom, edited by Hook, S. 1968.
Brkié, Jovan. Norm and Order. 1970.
Buckland, W. Some Reflections on Jurisprudence, 1945.
Burnet, John. Greek Philosophy, 1961.
Can, Cahit. Hukuk Sosyolojisinin Antropolojik Temelleri ve Genel Gelişim Çizgisi, 2002.
Cahn, Edmond. The Sense of lnjustice, New York 1949.
Carritt, E.F. Ethical and Political Thinking, Oxford 1947.
Castberg, Frede. Problems of Legal Philosophy, second edition, 1957.
Castberg, Frede. La philosophie du droit, Paris 1970.
Catlin, G. A History of Political Philosophers, London 1950.
Cicero, De Re Publica, translated by Keyes, C.W. 1928.
Cicero, De Legibus, translated by Keyes, C.W. 1928.
Hukuk Felsefesi / 469
Cohn, Georg. Existentialism and Legal Science, translated by Kendal, G.H. 1967.
Coker, Francis W. Recent Political Thought, 1962.
Cuche, Paul. Tabii Hukuk Serabı. Çev: Topçuoğlu, Hamide. Hukuk Felsefesi Konferansları, Ankara 1948.
Cuche, Paul. Hukuki Pozitivizmin Metafizik Postülatları. Çev: Topçuoğlıı, Ha-mide. Hukuk Felsefesi Konferansları, Ankara 1948.
Çağıl, Orhan Münir. Hukuk Metodolojisi Dersleri, İkinci Baskı, İstanbul 1952.
Çağıl, Orhan Münir. Hukuk ve Hukuk İlmine Giriş, 4. Bası, İstanbul 1971.
Çobanoğlu, Rahmi. Hukukta Gaye Problemi, İstanbul 1964.
David, René. French Law, translated by Kindred, M. 1972.
Del Vecchio, Giorgio. Hukuk Felsefesi Dersleri, Çev: Erman, Sahir. İstanbul 1952.
Del Vecchio, Giorgio. The Formal Basis of Law, translated by LisIe,J. 1969.
Dewey, John. Logical Method and Law, Cornell Law Quarterly, Vol 10, 1924.
Dewey, John. Nature and Reason in Law, Philosophy and Civilization, New York 1931.
Donuk, Abdülkadir. Türk Devletinde Hâkimiyet Anlayışı, Tarih Enstitüsü Der-gisi, Sayı X-XI, 1979-1980, İstanbul 1981.
Duguit, Léon. Les transformations générales du droit privé depuis le Code Napoleon, Paris 1912.
Duguit, Léon. The Law and the State, Harvard Law Review, Vol 31, 1917.
Duguit, Léon. Objective Law, Columbia Law Review, Vol 20, 1920; Vol 21, 1921.
Duguit, Léon. Traité de droit consitutionnel, tome premier, Paris 1921, tome troisieme Paris 1923.
Duguit, Léon. “Theory of Objective Law anterior to the State,” Modern French Legal Philosophy, 1921.
Duguit, Léon. Kamu Hukuku Dersleri, Çev: Derbil, S, Ankara 1954.
Dworkin, R.M. The Philosophy of Law, 1977.
Dworkin, R.M. “Sivil İtaatsizliğin Etiği ve Pragmatiği”, Çev: Coşar, Y. Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaatsizlik, 1997.
Edis, Seyfullah. Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, İkinci Bası, An-kara 1983.
Edwards, Paul. “Hard and Soft Determinism “, Determinism and Freedom, ed-ited by Hook, S. 1968.
470 / Adnan GÜRİZ
Eflatun. Büyük Klasikler I. “Sokrates’in Savunması”, İstanbul 1973.
Eikema Hommes. “Some Remarks on the Relation Between Law and Logic”, Legal Reasoning, edited by Hubien, Bruxelles 1971.
Eyüboğlu, E.K. Onüçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, İstanbul 1973.
Featherstone, M. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü, Çev: Küçük, M. 1996.
Földesi, T. The Problem of Free Will, 1966.
Frank, Jerome. Law and the Modern Mind, 1949.
Freeman, M.D.A. Lloyd’s Introduction to Jurispdurence, 1994.
Freeman, M. İnsan Hakları, Çev: Erkan Koca, Asena Topçubaşı, 2008.
Friedmann, W. Legal Theory, fifth edition, New York 1967.
Gelb, J. Feminism and Politics, 1989.
Gellner, E. Postmodernizm İslam ve Us, Çev. Peker, B. 1994.
Gény, François. Méthode D’interprétation et sources en droit privé positif, 2nd ed, Paris 1919.
Golding, Martin P. Philosophy ofLaw, 1975.
Grotius, Hugo. De Jure Belli et Pacis, 1689.
Grotius, Hugo. Savaş ve Barış Hukuku, Çev: Meray, Seha. 1967.
Gözler, Kemal. Hukukun Genel Teorisine Giriş, 1998.
Gözübüyük, Ş. – Gölcüklü, F., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 2005.
Gözübüyük, Ş. - Kili, S. Türk Anayasa Metinleri, 2. Bası, Ankara 1982.
Gür, Refik. Mecelle, 3. Basım, 1977.
Güriz, Adnan. Faydacı Teoriye Göre Ahlâk ve Hukuk, Ankara 1963.
Güriz, Adnan. Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, Ankara 1969.
Güriz, Adnan. Türkiye’de Hukuki Pozitivizm. Anayasa Yargısı No. 8. Ankara 1991.
Güriz, Adnan. Kapitalist İdeoloji Üzerine Bir İnceleme, 1995.
Güriz, Adnan. Feminizm Postmodernizm ve Hukuk, 1997.
Güriz, Adnan. Sosyal Demokrasi İdeolojisi, Bir İnceleme, 1998.
Gürkan, Ülker. Hukuki Realizm Akımı, Ankara 1967.
Habermas, J. Rasyonel Bir Topluma Doğru, Çev: Çiğdem, A., Küçük, M. 1992
Habermas, J. Metaphysical Thinking, 1992.
Habermas, J. “Sivil İtaatsizlik”, Çev: Coşar, Y. Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İta-atsizlik, 1997.
Hukuk Felsefesi / 471
Hägerström, A. Inquiries into the Nature of Law and Morals, Uppsala 1953.
Halévy, E. The Growth of Philosophic Radicalism, 1952.
Hall, Jerome. Living Law of Democratic Society, 1949.
Hall, Jerome. Foundations of Jurisprudence, 1973.
Hart, H.L.A. The Concept of Law, 1961.
Hart, H.L.A. “Legal Responsibility and Excuses”, Determinism and Freedom, ed-ited by Hook, S. 1968.
Hegel. The Philosophy of History, translated by Sibre J. Revised edition, New York 1944.
Hegel. The Philosophy of Right, Great Books of the Western World,Vol 46, 1952.
Hegel. Hukuk Felsefesinin Prensipleri. Çev: Karakaya, Cenap. İstanbul 1991.
Heller, A. - Feher, F. Postmodern Politik Durum, Çev: Argın, Ş.-Akınhay, O. 1993.
Heyd, Uriel. Studies in Old Ottoman Criminal Law, 1973.
Hintz, Howard W. “Some Further Reflections on Moral Responsibility”, De-terminism and Freedom, edited by Hook, S. 1968.
Hirş. E. Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi Dersleri, Ankara 1949.
Hobbes, Thomas. Leviathan, London 1943
Hodson, John D. The Ethics of Legal Coercion, 1983.
Holmes, O.W. Collected Legal Papers, 1920.
Hook, S. Dialectiacal Materialism and Scientific Method, 1955.
Hook, S. “Necessity, Indeterminism and Sentimentalism”, Determinism and Freedom, edited by Hook, S. 1968.
Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, Çev: Aruoba, O. Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara 1976.
İnalcık, H. Adaletnameler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 3-4, Ankara 1967.
İnalcık, H. The Ottoman Empire, The Classical Age 1300-1600, London 1973.
International Court of Justice: United Nations Publication, 1976.
Işıktaç, Yasemin. Hukuk Felsefesi, İstanbul 2004
Işıktaç, Yasemin. Hukuk Normunun Mantıksal Analiz ve Uygulaması, İstanbul 2004.
James, William. The Will to Believe, New York 1903.
James, William. Pragmatism, New York 1925.
Jameson, F. Postmodernizm, Çev: Plümer, N. 1994.
472 / Adnan GÜRİZ
Jhering, Rııdolph von. Hukuk Uğrunda Savaş, Çev: Yeğengil, Rasih. İstanbul 1935.
Jhering, Rudolp von. Law as a Means to an End, translated by Husik, Isaac, New York 1924.
Kant, Immanuel. The Science of Right, Great Books of the Western World, Vol 42, 1952.
Kant, Immanuel. Ebedi Barış Üzerine Felsefi Deneme, Çevirenler: Abadan, Y. - Meray, S, 1960.
Kant, Immanuel. Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, Çev: Kuçuradi, Io-anna. Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara 1982.
Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi, Çevirenler: Kuçuradi, I. -Gökberk, Ü. - Akatlı, F. Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara 1980.
Kelly, J.M. A Short History of Western Legal Theory, 1992.
Kelsen, Hans. Demokrasi, Çev: Menemencioğlu, E. İstanbul 1938.
Kelsen, Hans. General Theory of Law and State, 1946.
Kelsen, Hans. Society and Nature,London 1946.
Kelsen, Hans. What is Justice?, Collected Essays, 1957.
Keyman, Selâhattin. Hukuka Giriş ve Metodoloji, Ankara 1981.
Keyman, Selâhattin. Tabii Hukuk Doktrininin Epistemolojik Tahlili, Ankara Üni-versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 1-4, 1998.
Keyman, Selâhattin. Hukuka Giriş, 1997.
Kirchmann, J.H. İlim Olmak Bakımından Hukukun Değersizliği, Çev: Üçok, C. Ankara 1949.
Köprülü, Fuad. Les institutions juridiques Turques au moyen age, 1937. .
Landé, Alfred. “The Case for Indeterminism”, Determinism and Freedom, ed-ited by Hook, S. 1968.
Legal Philosophies of Lask, Radbruch and Dabin, “General Theory of Law “ translated by Wilk, K. 1950.
Lillie, William. An Introduction to Ethics, London 1961.
Llewellyn, K.N. Some Realism about Realism, Harvard Law Review, 1931.
Llewellyn, K.N. Using the Newer jurisprudence, 1940.
Lloyd, Dennis. Introduction to Jurisprudence, London 1959.
Locke, John. Of Civil Government, Great Books of the Western World, Vol 35. 1952.
Locke, John. A Letter Concerning Toleration, Great Books of the Western World, Vol 35, 1952.
Hukuk Felsefesi / 473
Lundstedt, A.V. Legal Thinking Revised, 1956.
Lyotard, J.F. Postmodern Durum ve Postmodernizm, Çev: Çiğdem, A., 1990.
Martian, Jacques. Man and the State, 1952.
Mead, G.H.M. Self and Society, 1934.
Mill, John Stuart. Systéme de logique déductive et inductive, tome second, Paris 1909.
Mill, John Stuart. Considerations on Representative Government, London 1928.
Mill, John Stuart. On Liberty, London 1930.
Mill, John Stuart. Utilitarianism, London 1943.
Mill, John Stuart. Faydacılık, Çev: Coşkunlar, Şahap Nazmi. Ankara 1946.
Mill, John Stuart. Hürriyet, Çev: Dostel, Osman. 1956.
Moore, G.E. Principa Ethica, Cambridge 1954.
Nicholson, L.J. Feminism and Postmodernism, 1990.
Northrop, F.S.C. The Complexity of Legal and Ethical Experience, 1959.
Okandan, Recai Galip. Amme Hukukumuzun Ana Hatları, Birinci Kitap, Os-manlı Devleti’nin Kuruluşundan Yıkılışına Kadar, İstanbul 1977.
Olivecrona, K. Law as Fact, first edition, 1939.
Olivecrona, K. Law as Fact, second edition, 1971.
Oy, Aydın. Tarih Boyunca Atasözleri, 1972.
Ökçesiz, H. Sivil İtaatsizlik, 1994.
Öktem, Niyazi. Hukuksal Pozitivizm Akımı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Mecmuası, Cilt XLIII, Sayı 1-4, İstanbul 1978.
Öktem, Niyazi. Fenomenoloji ve Hukuk, İstanbul 1982.
Öktem, Niyazi. Devlet ve Hukuk Felsefesi Akımları, 1995.
Öktem, Niyazi-Türkbağ, Ahmet Ulvi: Felsefe, Sosyoloji,Hukuk ve Devlet 2001.
Özbay, Özcan. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri, 2008.
Özbilgen, Tarık. Eleştirel Hukuk Başlangıcı Dersleri, İstanbul 1976.
Özcan, Mehmet Tevfik. Hukuk Sosyolojisine Giriş, İstanbul 2001
Özkaya, Yücel. XVIII. Yüzyılda Çıkarılan Adaletnâmelere Göre Türkiye’nin İç Du-rumu, Belleten, Cilt 38, Sayı 151, 1974.
Özman, Aydoğan, İnsan Hakları ile İlgili Temel Metinler, Ankara 1967.
Paksüt, Fatma. Platon ve Platon Sonrası, Ankara 1980.
Pasquler, Claude du. Introduction à la théorie générale et a la philosophie du droit, 1967.
474 / Adnan GÜRİZ
Patterson, Edwin W. Jurisprudence - Men and Ideas of the Law 1953.
Petrazycki, Leon. Law and Morality, 1955.
Piaget, Jean. The Moral Judgement of the Child, New York 1965.
Plamenatz, J. The English Utilitarians, Oxford 1949.
Plato, The Republic, Great Books of the Western World, Vol 7, 1952.
Plato, Laws, Great Books of the Western World, Vol 7, 1952.
Pound, R. The Spirit of the Common Law, 1921.
Puchta, Outlines of Jurisprudence as the Science of Right. A Juristic Encyclopedia, 1887.
Rawls, John. A Theory of Justice, 1972.
Rawls, J. “Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı”, Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaatsizlik, Çev: Coşar, Y. 1997.
Recaséns - Siches, L. “Humarı Life, Society and Law” Latin American Legal Phi-losophy, 1948.
Recaséns - Siches, L. “La Logique materielle du raisonnement juridique”, Legal Reasonning, edited by Hubien, Bruxelles 1971.
Reichenbach, Hans. Bilimsel Felsefenin Doğuşu, Çev: Yıldırım, Cemal. İstanbul 1981.
Renner, Karl. The Institutions of Private Law and Their Social Functions, Intro-duction by Kahn - Freund, O. London 1949.
Ross, Alf. On Law and Justice, London 1958.
Rousseau, J.J. “A Discourse on the Moral Effects of Arts and Sciences”, The Social Contract, London 1941.
Rousseau, J.J. “A Discourse on the Origin of Inequality” The Social Contract, London 1941.
Rousseau, J.J. The Social Contract, London 1941.
Russel, Bertrand. Dewey ‘s New Logic. 1939.
Ryan, M. Postmodern Politics, Theory, Culture and Society, vol 5, Numbers 2-3 1988.
Sabine, George H. A History of Political Theory, third edition, 1962.
Sarıbay, A.Y. Postmodernite, Sivil Toplum ve İslam, 1994.
Sarup, M. Postyapısalcılık ve Postmodernizm, Çev: Güçlü, A.B., 1995.
Sava Paşa. İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd, Çev: Arıkan, Baha. Cilt 2, Ankara 1956.
Savigny, Friedrich Carl v. On the Vocation of Our Age for Legislation and Juris-prudence, 1831.
Hukuk Felsefesi / 475
Savigny, Friedrich Carl v. System of Modern Roman Law, 1867.
Schacht, Joseph. An Introduction to Islamic Law, 1964.
Selznick, Philip. Law, Society and Industrial Justice, 1969.
Simmons, Alan. İnsan Hakları, Çev: Defne Ontur, 2008.
Sorley, W.R.A. A History of English Philosophy, Cambridge 1920.
Stace, W.T. The Philosophy of Hegel, 1955.
Stammler, Rudolph. The Theory of Justice, translated by Husik, Isaac. 1969.
Stone, Julius. The Province and Function of Law, second printing, 1950.
Thoreau, H.D. Sivil İtaatsizlik, Çev: Arslan, C.H. 1991.
Tomlin, E.W.F. Great Philosophers of the West, 1959.
Topçuoğlu, Hamide. XX. Yüzyılda Tabii Hukuk Rönesansı, Ankara 1953.
Topçuoğlu, Hamide. Hukuk Sosyolojisi Dersleri, I Cilt, 2. Baskı, Ankara 1963.
Tosun, M. - Yalvaç, K. Sümer, Asur Kanunları ve Ammi - Şaduqa Fermanı, Anka-ra 1975.
Touraine, A. Modernliğin Eleştirisi, Çev: Tufan, H., 1995.
Tribe, L.H. American Constitutional Law, 1988.
Unger, R.M. The Critical Legal Studies Movement, 1982.
Uygur, Gülriz. Hukuk, Etik ve İlkeler, Ankara 2006.
Üçok, Coşkun - Mumcu, Ahmet. Türk Hukuk Tarihi, 3. Baskı, Ankara 1982.
Yörük, Abdülhak Kemal. Hukuk Felsefesi Dersleri, İkinci Baskı, İstanbul 1958.
Yörük, Abdülhak Kemal. Hukuk Felsefesi Dersleri, Üçüncü Baskı, İstanbul 1961.
Yörükoğlu, Ömer. Yirminci Yüzyılın İlk Yarısında Amerika Birleşik Devletleri’nde Hâkim olan Hukuk Teorisi, İstanbul 1982.
Wilson, John. Reason and Morals, 1961.
Winston, K.I. “Justice and Rules”, Legal Reasoning, edited by Hubien, Brux-elles 1971.
477
KAVRAM İNDEKSİ
a priori, 19, 20, 68, 94, 175, 199, 200,
202, 205, 236, 240, 250, 252, 282, 295, 296, 298, 301, 327, 339, 345, 352, 355, 373, 387, 388
Adalet, 48, 49, 65, 66, 69, 145, 148, 152,
156, 160, 161, 196, 227, 231, 252, 253, 259, 301, 314, 339, 341, 343, 344, 353, 357, 358, 365, 375, 424, 425, 467
adalet duygusu, 148, 253, 264, 273,
301, 302, 339, 342, 344 adalet idesi, 9, 65, 142, 143, 237, 252,
290, 292, 294, 309, 314, 423, 426 adalet sezgisi, 69
adalet sorunu, 49, 66, 309, 365
adalet ve fayda, 253
adaletsizlik duygusu, 365, 366
ahlâk, 13-19, 20, 21, 37
ahlâk aritmetiği, 242
ahlâk kuralı, 14, 15
ahlâk teorisi, 99, 100, 207, 242, 246
Akademi, 151
aksi ile kanıt (argumentum a contrario), 37
aksiyom, 49, 176
Alman Hukuki Pozitivizmi, 283
Alman idealizmi, 198, 219
Alman Medeni Kanunu, 51
Alman Tarihçi Okulu, 288 Amerikan Realizmi, 128, 129, 337, 350
analogia (kıyas), 37, 391
appetitus societatis, 175
argumentum a contrario (aksi ile
kanıt), 391
bağımsız emperatif, 340
bellum omnium contra omnes, 180
Cebir, 71, 73, 74, 76, 77, 78, 180, 265,
341, 346, 419, 424 ceza hukukunda, 101, 238
çoğunluğun despotluğu, 196, 255
dağıtıcı adalet, 49, 64, 65, 161, 162
dayanışma, 271, 296, 297, 298, 300,
305, 307, 308, 372 değişir kapsamlı tabii hukuk, 55, 68,
352, 355 denkleştirici adalet, 64, 160, 161
deontik mantık, 47
diyalektik metot, 221, 231, 232
dogmatik hukuk, 4, 6, 395
ebedi kanun, 172
egemenlik, 122, 130, 138, 159, 165, 186,
189, 193, 198, 235, 237, 293, 304, 317, 318, 324, 400, 406, 410, 413, 451
egoist etkenler, 264, 266
fatalizm, 90, 91
fayda ilkesi, 110, 143, 159, 164, 237,
238, 239, 240, 242, 243, 252 faydacılık, 236, 237, 239, 240, 250, 252
feminizm, 435, 438, 455, 460
fenomenolojik hukuk anlayışı, 382
ferman, 403, 407
fizikötesi, 8, 12, 20, 22, 24, 25, 26, 29,
62, 63, 64, 66, 69, 99, 126, 128, 129, 130, 132, 254, 256, 257, 282, 286, 287, 295, 299, 303, 304, 308, 315, 337, 338, 339, 342, 347
478 / Adnan GÜRİZ
Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Demeci, 159, 190, 209, 280, 452
Fransız Medeni Kanunu, 209, 210, 211,
280, 281, 284, 306 Fundamentalizm, 452
genel kanunname, 403
grup ahlâkı, 13
hak kavramı, 120, 121, 124-136, 204,
290, 296, 305 hakkın kötüye kullanılması, 51
Hegelcilik, 233
hukuk kavramı, 8, 9, 10, 11, 12, 19, 20,
23, 30, 71, 109, 156, 165, 285, 353, 355, 362, 369
hukuk mantığı, 41, 69
hukuk normu, 19, 20, 23, 24, 25, 29,
30, 33, 39, 40, 46, 57, 61, 63, 69, 73, 104, 105, 106, 107, 109, 115, 117, 118, 119, 126, 131, 133, 268, 269, 270, 299, 301, 302, 305, 309, 311, 312, 313, 316, 318, 319, 320, 323, 325, 360, 364, 367, 381, 382, 388, 419
hukuk politikası, 8, 40, 57, 72, 109, 244
hukuk sosyolojisi, 2, 5, 6, 9, 109, 311,
370 hukuk tarihi, 2, 4, 6, 210, 216, 338, 433
hukuki mühendislik, 352
hukuki ödev, 20, 21, 24, 25, 34, 47, 120,
125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 133, 134, 135, 136, 202, 203, 293, 294, 318, 319, 320, 351
hukuki pozitivizm, 126, 135, 143, 274,
278, 281, 283, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 349, 367, 410, 421, 422, 427, 434, 448, 452, 459
hukukun üstünlüğü, 371, 408, 417
ideal adalet, 374, 418
irade hürriyeti (seçme özgürlüğü), 78,
94, 105
iradeci hukuki pozitivizm, 171, 427
İskandinav Realizmi, 132, 135, 337,
338, 339, 342, 344, 347 İslahat Fermanı, 406
İsviçre Medeni Kanunu, 59, 424
ius gentium, 108, 137, 165
ius naturale, 165
kabul (adoption) teorisi, 277
Kaderiye, 81
kamu hukuku - özel hukuk ayrımı, 117, 322
Kantçılık, 207
kanunname, 403, 404
kategorik emperatif, 201, 202, 251,
263, 388 kıyas (analogia), 36, 48, 405
köktendincilik, 452, 457
lex posterior, 43
lex specialis, 43
maddi (materyel) mantık, 42
Milletlerarası Daimi Adalet Divanı, 48
modern tabii hukuk, 68, 69, 351, 352,
364, 369 mutlak adalet, 206, 208
Mutlak Akıl (Fikir), 220, 221
Mutlak Ruh, 222, 230
nasafet ilkesi, 147, 161, 166
nedensellik, 5, 6, 7, 9, 12, 83, 87, 88, 90,
91, 94, 95, 96, 102, 103, 126, 199, 250, 262, 286, 309, 310, 317, 324, 337, 388
objektif hukuk, 130, 131, 132, 136, 299,
306, 320, 321 objektif hukuki durum, 130, 131
oligarşi, 160
organizasyon kuralı, 112
ödev ahlâkı, 14
ödev duygusu, 22, 93, 243, 251, 256,
266, 273, 283
Hukuk Felsefesi / 479
ödev kavramı, 21, 252, 296
örf ve âdet, 20, 48, 143, 144, 165, 211,
213, 277, 278, 292, 312, 313, 336, 344, 410, 417, 425
özel hukukta, 108, 120, 321, 403
pacta sunt servanda, 175, 202, 239, 388
politi, 159
postmodernizm, 442, 443, 445, 447,
453, 455, 456, 457, 458, 459, 460 pozitif ahlâk, 291, 292, 322
pozitif hukuk, 1, 2, 3, 4, 11, 12, 13, 15,
16, 18, 19, 24, 28, 33, 38, 47, 48, 61, 63, 64, 68, 69, 71, 121, 122, 123, 139, 141, 142, 146, 151, 152, 161, 162, 164, 166, 173, 181, 182, 183, 190, 193, 204, 226, 231, 232, 238, 244, 248, 273, 275, 279, 280, 281, 284, 285, 289, 290, 291, 292, 293, 300, 301, 308, 310, 311, 314, 316, 320, 323, 341, 342, 344, 349, 350, 351, 352, 355, 356, 359, 360, 362, 364, 366, 367, 368, 369, 371, 374, 375, 409, 415, 416, 417, 419, 421, 423, 427, 438, 439, 452
pratik akıl, 199
rastlantısal, 3, 54, 57, 72, 212, 227, 328,
331 realist hukuk görüşü, 38
realizm, 286, 335, 336
resepsiyon, 392
saf hukuk teorisi, 309, 310, 315, 321,
336 sekonder norm, 111, 112, 113
sivil itaatsizlik, 448, 449, 450, 451, 452,
454 sosyal ahlâk, 14, 225, 227, 365
sosyal dayanışma, 296, 297, 299, 300,
301, 302, 307, 308 sosyal etik, 7, 14, 15, 16
sosyal fayda, 62, 196, 242, 243, 244,
249, 253, 255, 272, 273, 274 sosyal faydacılık, 273
sosyal sözleşme, 121, 138, 139, 143,
177, 181, 184, 187, 194, 204, 211, 227, 232, 239, 244, 275, 276, 278, 285, 286, 413
sosyallik duygusu, 180, 301
sosyallik içgüdüsü, 175
sosyolojik pozitivizm, 294
sözleşme hukuku, 16, 101
sözleşme hürriyeti, 123, 416
suffragette, 450
tanıma normu, 112
Tanzimat Fermanı, 406
tarih felsefesi, 5
Tarihçi Hukuk Okulu, 49, 213, 217,
284, 350, 410, 417, 425 tasım, 35, 36, 39, 45, 52, 389
temel norm, 15, 25, 29, 30, 31, 32, 111,
312, 313, 314, 315, 316, 318, 325, 382 teorik akıl, 199
teorik felsefe, 8
tümdengelim, 2, 5, 29, 33, 34, 50, 54,
144, 157, 235, 250 tümevarım, 29, 44, 144, 157, 235, 250,
251 Türk Medeni Kanunu, 2, 16, 55, 59,
113, 415, 417, 420, 423, 424, 425 uluslararası dayanışma, 305, 306
Viyana Okulu, 309
volksgeist (halk ruhu), 216
yasakname, 403, 404
481
İSİM İNDEKSİ Abadan, 66, 198, 206, 414, 415, 417
Althusius, 139
Anderson,, 47
Aquinas, 80, 138, 171, 172, 173, 174,
193, 360, 361, 369, 414, 436 Aral, 131, 132, 309, 310, 313, 317,
318, 320, 321, 374 Aristippus, 236
Aristophan, 150
Aristoteles, 64, 159, 162
Arsal, 148, 151, 157, 168, 169, 170,
171, 374 Augustine, 80, 166, 167, 173
Aurelius, 163
Austin, J., 125, 247, 279
Avenarius, 310
Bacon, 241
Barkan, 5, 114, 118, 399, 410, 411
Beccaria, 237
Bentham, 127, 128, 129, 143, 191,
236, 237, 238, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 253, 255, 256, 257, 258, 264, 272, 273, 276, 277, 278, 279, 283, 288, 290
Bergson, 99
Bodenheimer, 43, 50, 52, 54, 178,
361, 368, 373 Bodenheimer, E., 361
Broglie, 88, 89
Buckland, W., 247
Burckhardt, 111
Cahn, 365, 366
Cardozo, 48, 54
Castberg, 5, 6, 9, 49, 55
Cicero,, 151, 163, 164, 165
Cohn, 387, 388, 389, 390, 391, 392,
393, 394, 395, 396, 397 Coing, 373
Comte, 250, 281, 282, 283, 294, 306,
441 Copernicus, 82
Cumberland, 236
Dabin, 362, 363, 472
Dewey, 45, 99, 329, 335, 336
Dirac, 96
Duguit, 129, 130, 131, 136, 283, 288,
294, 295, 296, 297, 298, 299, 300, 301, 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308
Durkheim, 294, 297, 298, 371
Dworkin, 450, 451
Farabi,, 170
Featherstone, 446, 456
Gandi, 449, 463
Gellner, 445, 446, 456
Grotius, 64, 120, 138, 141, 143, 175,
176, 177, 178, 198, 206, 274, 350, 414
Habermas, 450
Hagerup, 50
Hart, 72, 100, 101, 112
Hartley, 236
Hartmann, 86, 373
482 / Adnan GÜRİZ
Heck, 44, 51, 272
Hegel, 84, 209, 219, 220, 221, 222,
223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 284, 285, 358, 388, 390, 458
Heidegger, 85, 386, 387
Heisenberg, 95
Heyd, 403, 408
Hobbes, 64, 82, 176, 179, 180, 181,
182, 183, 184, 185, 186, 188, 236, 277
Hoebel, 217
Holbach, 92
Holmes, 23, 44, 45, 129, 332, 333
Hooker, 188
Hume, 191, 236, 238, 239, 276
Husserl, 377, 380
James, 327, 328, 330
Jameson, 458
Jaspers, 387
Jhering, 44, 52, 57, 73, 77, 111, 122,
123, 124, 213, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 274, 287
Kant, 12, 19, 64, 83, 84, 85, 87, 94,
139, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 209, 210, 219, 225, 251, 258, 263, 271, 274, 284, 352, 353, 354, 355, 356, 358, 359, 388, 413, 458
Kelsen, 12, 30, 31, 50, 109, 111, 122,
131, 132, 136, 286, 288, 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316, 317, 318, 319, 320, 321, 322, 323, 324, 325, 326, 366, 367, 382, 420, 431
Keyman, 112, 326
Kierkegaard, 85, 385, 387, 388
King, 451
Kirchmann, 2, 3
Kohler, 352
Köprülü, 400
Kruse, 55
Kunter, 38
Langevin, 88
Larenz, 126
Llewellyn, 44, 333, 335
Locke, 140, 174, 185, 186, 187, 188,
189, 190, 191, 192, 196, 206, 369, 458
Lundstedt, 132, 133, 338, 339, 342,
343, 344, 350 Lyotard, 456, 459
Malberg, 281
Malebranche, 104
Marx, 232
Mead, 372
Merkel,, 213
Mill, 237, 249, 250, 251, 252, 253,
254, 255, 256, 257, 258, 264, 271, 272, 436
Mineur, 88
Napoleon, 209, 281, 306, 307
Nelson, 207
Northrop, 368, 369, 370
Olivecrona, 23, 70, 122, 123, 132,
133, 134, 232, 281, 339, 340, 341 Paley, 236
Paul, 79, 92, 93, 379, 380, 381, 387
Petrazycki, 128
Piaget, 372
Platon, 147, 151, 152, 153, 154, 155,
156, 171, 435 Platou, 55
Portalis, 280
Pound, 44, 54, 237, 352
Prior, 47
Protagoras, 145
Hukuk Felsefesi / 483
Puchta, 214, 215, 272
Pufendorf, 120, 206
Quaker, 18
Radbruch, 8, 67, 199, 357, 358, 359,
360, 362, 363 Rawls, 64, 450
Ricardo, 187
Robespierre, 196, 197
Roosevelt, 141
Ross, 3, 9, 23, 43, 47, 65, 134, 135,
161, 207, 287, 288, 338, 344, 345, 346, 347
Rousseau, 69, 139, 140, 184, 192,
193, 194, 195, 196, 197, 198, 227, 233, 279, 412, 413, 414, 461
Sartre, 86, 386, 387
Savigny, 121, 122, 143, 210, 211,
212, 213, 214, 216, 259, 272, 284 Scheler, 373, 387
Schopenhauer, 79
Selznick, 370, 371, 372, 373
Shakespeare, 28
Smith, 187
Sokrates,, 147, 148, 149, 150, 151,
163 Sorley, 237
Spencer, 310
Spinoza, 176, 219, 220
Stammler, 8, 20, 65, 207, 352, 353,
354, 355 Stirling, 233
Stone, 288, 290, 298, 299, 321, 326
Themis, 64, 161, 393
Thibaut, 210, 284
Thoreau, 448, 449
Thrasymakhos, 145
Topçuoğlu, 352, 353, 354, 355, 453,
457 Tuhr, 126
Turgeon, 98
Umar, 47
Voltaire, 79
Windelband, 84
Windscheid, 122, 213
Wolff, 210
Wright, 47
Zenon,, 162
Zitelmann, 125, 126