Havadan Alınan Havadan Alınan Manyetik OumllccediluumlmlerManyetik Oumllccediluumlmler

Hazırlayan Oumlmer Aykut Hazırlayan Oumlmer Aykut TopalTopal

040214046 040214046

İCcedilİNDEKİLERİCcedilİNDEKİLER

İCcedilİNDEKİLERİCcedilİNDEKİLER Temel BilgilerTemel Bilgiler Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Youmlntemin Kullanılma AlanlarıYoumlntemin Kullanılma Alanları Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Havadan Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerHavadan Yapılan Manyetik Oumllccediluumlmler Manyetometrenin uccedilağa bağlanmasıManyetometrenin uccedilağa bağlanması Uccediluş Hattının saptanmasıUccediluş Hattının saptanması Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıUccediluş Yuumlksekliğinin Saptanması Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde EdilmesiAeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde Edilmesi Manyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan DuumlzeltmelerManyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan Duumlzeltmeler KaynakccedilaKaynakccedila

Temel BilgilerTemel Bilgiler

1048729 Jeofiziğin en eski dallarından biridir 1048729 Manyetik youmlntemde yerkuumlrenin manyetik

alanındaki değişimler incelenir 1048729 Yer manyetik alanının duumlşey bileşeni yatay

bileşenleri ya da alan vektoumlruuml ile eğim ve sapma accedilıları oumllccediluumllebilir

Uygulamalarda genellikle toplam manyetik alan ya da duumlşey bileşenleri

oumllccediluumllmektedir 1048729 Manyetik geccedilirgenlik maddelerin bir

oumlzelliğidir ve dış manyetik alanın neden olduğu manyetizasyon şiddetini

belirler

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri

Bir kayacın manyetik oumlzellikleri iccedilinde bulunan manyetik minerallerin tuumlruumlne ve

tane boyuna bağlıdır Belli başlı uumlccedil tuumlr manyetizma vardır Bunlar

1048729 Diyamanyetizma 1048729 Paramanyetizma 1048729 Ferromanyetizma

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

İCcedilİNDEKİLERİCcedilİNDEKİLER

İCcedilİNDEKİLERİCcedilİNDEKİLER Temel BilgilerTemel Bilgiler Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Youmlntemin Kullanılma AlanlarıYoumlntemin Kullanılma Alanları Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Havadan Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerHavadan Yapılan Manyetik Oumllccediluumlmler Manyetometrenin uccedilağa bağlanmasıManyetometrenin uccedilağa bağlanması Uccediluş Hattının saptanmasıUccediluş Hattının saptanması Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıUccediluş Yuumlksekliğinin Saptanması Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde EdilmesiAeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde Edilmesi Manyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan DuumlzeltmelerManyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan Duumlzeltmeler KaynakccedilaKaynakccedila

Temel BilgilerTemel Bilgiler

1048729 Jeofiziğin en eski dallarından biridir 1048729 Manyetik youmlntemde yerkuumlrenin manyetik

alanındaki değişimler incelenir 1048729 Yer manyetik alanının duumlşey bileşeni yatay

bileşenleri ya da alan vektoumlruuml ile eğim ve sapma accedilıları oumllccediluumllebilir

Uygulamalarda genellikle toplam manyetik alan ya da duumlşey bileşenleri

oumllccediluumllmektedir 1048729 Manyetik geccedilirgenlik maddelerin bir

oumlzelliğidir ve dış manyetik alanın neden olduğu manyetizasyon şiddetini

belirler

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri

Bir kayacın manyetik oumlzellikleri iccedilinde bulunan manyetik minerallerin tuumlruumlne ve

tane boyuna bağlıdır Belli başlı uumlccedil tuumlr manyetizma vardır Bunlar

1048729 Diyamanyetizma 1048729 Paramanyetizma 1048729 Ferromanyetizma

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

İCcedilİNDEKİLERİCcedilİNDEKİLER Temel BilgilerTemel Bilgiler Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Youmlntemin Kullanılma AlanlarıYoumlntemin Kullanılma Alanları Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Havadan Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerHavadan Yapılan Manyetik Oumllccediluumlmler Manyetometrenin uccedilağa bağlanmasıManyetometrenin uccedilağa bağlanması Uccediluş Hattının saptanmasıUccediluş Hattının saptanması Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıUccediluş Yuumlksekliğinin Saptanması Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde EdilmesiAeromanyetik Oumllccedilmelerde Verilerin Elde Edilmesi Manyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan DuumlzeltmelerManyetik Oumllccediluumlmlere Uygulanan Duumlzeltmeler KaynakccedilaKaynakccedila

Temel BilgilerTemel Bilgiler

1048729 Jeofiziğin en eski dallarından biridir 1048729 Manyetik youmlntemde yerkuumlrenin manyetik

alanındaki değişimler incelenir 1048729 Yer manyetik alanının duumlşey bileşeni yatay

bileşenleri ya da alan vektoumlruuml ile eğim ve sapma accedilıları oumllccediluumllebilir

Uygulamalarda genellikle toplam manyetik alan ya da duumlşey bileşenleri

oumllccediluumllmektedir 1048729 Manyetik geccedilirgenlik maddelerin bir

oumlzelliğidir ve dış manyetik alanın neden olduğu manyetizasyon şiddetini

belirler

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri

Bir kayacın manyetik oumlzellikleri iccedilinde bulunan manyetik minerallerin tuumlruumlne ve

tane boyuna bağlıdır Belli başlı uumlccedil tuumlr manyetizma vardır Bunlar

1048729 Diyamanyetizma 1048729 Paramanyetizma 1048729 Ferromanyetizma

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Temel BilgilerTemel Bilgiler

1048729 Jeofiziğin en eski dallarından biridir 1048729 Manyetik youmlntemde yerkuumlrenin manyetik

alanındaki değişimler incelenir 1048729 Yer manyetik alanının duumlşey bileşeni yatay

bileşenleri ya da alan vektoumlruuml ile eğim ve sapma accedilıları oumllccediluumllebilir

Uygulamalarda genellikle toplam manyetik alan ya da duumlşey bileşenleri

oumllccediluumllmektedir 1048729 Manyetik geccedilirgenlik maddelerin bir

oumlzelliğidir ve dış manyetik alanın neden olduğu manyetizasyon şiddetini

belirler

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri

Bir kayacın manyetik oumlzellikleri iccedilinde bulunan manyetik minerallerin tuumlruumlne ve

tane boyuna bağlıdır Belli başlı uumlccedil tuumlr manyetizma vardır Bunlar

1048729 Diyamanyetizma 1048729 Paramanyetizma 1048729 Ferromanyetizma

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri

Bir kayacın manyetik oumlzellikleri iccedilinde bulunan manyetik minerallerin tuumlruumlne ve

tane boyuna bağlıdır Belli başlı uumlccedil tuumlr manyetizma vardır Bunlar

1048729 Diyamanyetizma 1048729 Paramanyetizma 1048729 Ferromanyetizma

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Diyamanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir alan

uumlretir Bu nedenle toplam alan uygulanan alandan daha kuumlccediluumlktuumlr Negatif kuumlccediluumlk

manyetik anomali uumlretirler Uygulanan alan kaldırılırsa induumlklenme alanı yok olur

Buumltuumln uumlretirler kaldırılırsa olur maddelerin temel oumlzelliğidir Oumlrnek Kuartz

kalsit galen sifalerit Paramanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde kuumlccediluumlk bir

induumlklenmiş alan uumlretir Halihazırdaki kuumlccediluumlk manyetik alan uygulanan manyetik alana

paralel olarak dizilirler Termal ajitasyondan dolayı tamamen dizilemezler

Sıcaklık duumlştuumlkccedile manyetik duyarlılık artar Net etki uygulanan alandan daha

buumlyuumlk olan toplam alandır Pozitif kuumlccediluumlk anomali uumlretirler Uygulanan alan

kaldırıldığında induumlklenmiş alan yok olur Termal ajitasyon atomları rastgele dağıtır

Oumlrnek Piroksen amfibol biyotit olivin grena

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetizma TuumlrleriManyetizma Tuumlrleri Ferromanyetizma Uygulanan manyetik alana ters youmlnde

kuumlccediluumlk bir induumlklenmiş alan uumlretir Komşu atomlar arasındaki karşılıklı etki ccedilok

fazladır Bu nedenle termal ajitasyona rağmen buumltuumln atomların manyetik

momentleri birbirne paralel olmaya ccedilalışır Cruie sıcaklığından daha yuumlksek sıcaklıklarda

paramanyetik olurlar Ferromanyetik cisimler uygulanan alan kaldırıldıktan

sonra kendiliğinden mıknatıslık kazanırlar Manyetik duyarlılıkları buumlyuumlk ve

pozitiftir Ferromanyetik maddelerin uumlccedil tipi vardır 1048729 Ferromanyetik 1048729 Antiferromanyetik 1048729 Ferrimanyetik 24

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Kayaccedillarda Kalıcı Kayaccedillarda Kalıcı Mıknatıslanma TuumlrleriMıknatıslanma Tuumlrleri

İki tuumlr mıknatıslanma vardır Bunlar bull İnduumlksiyonlaMıknatıslanma bull Kalıcı Mıknatıslanma İnduumlksiyonla mıknatıslanma uygulanan manyetik alana

paraleldir ve şiddeti bu alan şiddeti ile orantılıdır Kalıcı mıknatıslanma uygulanan manyetik histerizisrsquoin bir

oumlzelliğidir ve birbirinden farklı birccedilok olayların sonucu olarak hep

birlikte ya da ayrı ayrı kazanabilir Uygulanan dış manyetik alan kaldırıldığında

kayaccedil iccedilerisindeki kazanabilir mıknatıslanmaya ldquoDoğal Kalıcı Mıknatıslanmardquo

ya da ldquoPaleomanyetizmardquo denir

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Youmlntemin Uygulama Youmlntemin Uygulama AlanlarıAlanları

Manyetik youmlntemin uygulama alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz

1048729 Goumlmuumlluuml Yapıların Aranmasında bull Boru hatlarının kablo ve toksik atıkların belirlenmesi bull Patlamamış askeri muumlhimmat bull Terkedilmiş petrol kuyuları bull Arkeolojik yapılar bull Atık alanları 1048729 Jeolojik Yapıların Araştırılmasında bull Maden aramaları bull Fay hatlarının belirlenmesi bull Sediman kalınlık ccedilalışmaları bull Temel kaya araştırmaları bull Kıtasal kayma ve deniz tabanı yayılmaları

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Youmlntemin OumlzellikleriYoumlntemin Oumlzellikleri Kolaylıkları 1048729 Oumllccediluuml almak oldukccedila kolay ve hızlıdır 1048729 Ekonomik bir youmlntemdir 1048729 Yerle doğrudan teması yoktur 1048729 Sadece ferromanyetik metallere duyarlıdır Zorlukları 1048729 Gradyent oumllccediluumlmler toplam alan oumllccediluumlmlerine goumlre

derindeki cisimlere daha az duyarlıdır 1048729 Manyetik oumllccediluumlmler ccedilelik borular ccedilitler araccedillar ve binalar

gibi bozucu etkilere duyarlıdır 1048729 Toplam alan oumllccediluumlmleri yer manyetik alanındaki

değişimlere duyarlıdır (bu etkinin yok edilmesi iccedilin bir baz istasyonu

kullanılmalıdır)

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Yer manyetik alanını oumllccedilmede kullanılan aletler en eski

bilimsel aletler arasında yer alır Manyetik aletler iki sınıfa ayrılabilir Mekanik Aletler Doğrudan yer manyetik alanın youmlnuumlnuuml ya

da bir bileşenini belirler Oumlrneğin pusulalar Manyetik eğim accedilısını da oumllccedilen

aletler bulunmaktadır Manyetometreler Genellikle mekanik olarak ccedilalışmayan

yer manyetik alan şiddetini veya bunun bir bileşenini oumllccedilen aletlerdir Bu tuumlr

aletlerden ilki II Duumlnya Savaşırsquonda yapılmıştır Fluxgate-Manyetometresi

denizaltıları tespit etmek iccedilin geliştirilmiştir

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Oumllccediluumlm AletleriOumllccediluumlm Aletleri Genelde kullanılan manyetometreler şunlardır Fluxgate Manyetometresi Manyetik alanın toplam şiddeti ya da bileşenleri oumllccediluumllebilir Duarlılığı plusmn1 gammadır Proton Manyetometresi Yerde yapılan manyetik oumllccediluumlmlerde en yaygın kullanılan aletlerden biridir manyetik alanın sadece toplam şiddetini oumllccediler En oumlnemli avantajı kullanım kolaylığı ve guumlvenilirliğidir 0005 gammalık duyarlılığı vardır

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Fluxgate MagnetometerFluxgate Magnetometer Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek Uccedilaklara yerleştirilerek oumllccediluuml alınan bir doyabilen ccedilekirdek

manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik manyetometresidirBu alette kolay doyabilen manyetik maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki maddeler iki primer bobinin ccedilekirdeği olarak kullanılırİki paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif paralel ccedilubuk uumlzerine sarılı primer bobinlere alternatif akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı akım verilirBobinler ccedilekirdeklerde meydana gelen akı yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler yoğunluklarının zıt olmasına goumlre sarılmışlardırBobinler YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı YMArsquoya paralel olarak tutulursa yer manyetik alanı bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından bobinlerden birinin alanına eklenmişdiğerinin alanından ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini ccedilıkarılmış olurBoumlylelikle induumlksiyon voltajları birbirini goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde goumltuumlrmez ve YMA ile orantılı net bir ccedilıkış voltajı elde edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli edilirGerekli elektronik devrelerden geccedilirilerek ya suumlrekli kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi kayıt yapılır ya da kuumlccediluumlk taşınabilir aletlerdeki gibi doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu doğrudan alan şiddeti birimi cinsinden aletten okunurBu tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği tip aletler manyetik alanın toplam şiddetini oumllccedilebileceği gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de gibi duyarlı elemanın doğrultusuna goumlre bileşenleri de oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan oumllccediluumllebilirDuyarlılık yaklaşık 1nT kadardırHızdan etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila etkilenmediği iccedilin havadan manyetik ccedilalışmalarda sıkccedila kullanılırkullanılır

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Proton Precession Proton Precession MagnetometerMagnetometer

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Havada Yapılan Manyetik Havada Yapılan Manyetik OumllccediluumlmlerOumllccediluumlmler

Havada Yapılan Oumllccediluumlmler Hem fluxgate hem de proton manyetometresi kullanılablir Uccedilak

ya da helikoptere monte edilir Hızlı ve daha az maliyetli bir oumllccediluumlmduumlr

Uccedilak birbirine edilir oumllccediluumlmduumlr paralel olan hatlar boyunca uccedilar ve suumlrekli kayıt

alınır Uccedilağın uccediluş yuumlksekliği de radar altimetresinden suumlrekli kaydedilir ve eş-zamanlı olarak uccediluş

profilinin belirlenmesi amacı ile fotoğraf ccedilekilir Boumlylece hava

fotoğraflarında soumlz konusu uccediluş profilleri rahatlıkla belirlenir 1048729 Uccedilağın yarattığı manyetik alanın yok edilmesi gereklidir 1048729 Oumllccediluuml aralığı uccedilağın hızına ve kayıt aralığına bağlıdır ccedil ğ ccedil ğ y ğ

ğ 1048729 Veri uccediluş hattı boyunca alınır 1048729 Navigasyon olayı soumlz konusudur 1048729 Sabit yuumlkseklik gereklidir

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı Oumllccedilme sondasının hava aracına sabit montajı bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli bozucu alan kompenzasyonlarısuumlrekli mıknatısların uygun bir şekilde mıknatısların uygun bir şekilde yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya yerleştirilmesiyle(pasif kompenzasyon) veya dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) dikdoumlrtgen bobin sistemi(aktif kompenzasyon) ile meydana getirilirile meydana getirilir

Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı Oumllccedilme sondasının aerodinamik sabit bir taşıyıcı ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye ile goumlvdeye takılması(bird) taşıyıcı goumlvdeye takılan sondahava aracının hareketinden takılan sondahava aracının hareketinden sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m sonrabir makara vasıtasıyla 20-150 m uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu uzunluğundaki bir kablo ile aşağıya sarkıtılırBu şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli şekildehava aracının bozucu etkisi oumlnemli oumllccediluumlde azaltılmış oluroumllccediluumlde azaltılmış olur

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetometrenin Uccedilağa Manyetometrenin Uccedilağa BağlanmasıBağlanması

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Uccediluş Hattının SaptanmasıUccediluş Hattının Saptanması

Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin Uccedilakta elde edilen verilerleuccedilulan arazinin birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava birbiri ile uyumunun belirlenebilmesi iccedilinhava resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri resmidoppler-navigasyon veya telsiz teknikleri uygulanıruygulanır

Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir Hava resminin ccedilekimi iccedilinhava aracında bir kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine kamera kullanılırBu kamera uccediluş yuumlksekliğine goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha goumlre 1-5 sn aralıklarla resimler ccedilekerDaha sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası sonra herbir ccedilekime verilen oumllccedilme numarası uygun resimlerin uumlzerine yerleştiriliruygun resimlerin uumlzerine yerleştirilir

Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik Uccediluş ccedilizgisisıralı resimlerin bir topografik harita ile veya bir fotomozaik ile harita ile veya bir fotomozaik ile karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş karşılaştırılması sonucunda saptanan geccediliş noktaları ile sağlanırnoktaları ile sağlanır

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Uccediluş Yuumlksekliğinin Uccediluş Yuumlksekliğinin SaptanmasıSaptanması

Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre Uccediluş yuumlksekliği değişik amaccedillı projelere goumlre belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının belirlenirOumlzellikle araştırılan yapının derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve derinliğineanomalinin dalga uzunluğuna ve genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari genliğinemanyetometrenin hassasiyetineasgari oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt oumllccedilme dizisine ve uccediluş hızına bağlıdırBurada ayırt edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit edilmesi gerekenbelirli bir bir hız uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş uccediluş yuumlksekliği ile arazi uumlzerindeki sabit uccediluş yuumlksekliğidiryuumlksekliğidir

Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin Belirli bir baz uumlzerinde uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri saptanmasındabarometrik bir yuumlkseklik oumllccedileri kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak kullanılırBu cihazın yardımıylagenel olarak oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla oumlngoumlruumllen uccediluş yuumlksekliği +-30 mrsquolik bir doğrulukla bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş bulunabilirArazi uumlzerinde sabit bir uccediluş yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik yuumlksekliğinin saptanmasında ise radar yuumlkseklik oumllccediluumlsuuml kullanılıroumllccediluumlsuuml kullanılır

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Aeromanyetik Uccediluş AğıAeromanyetik Uccediluş Ağı Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş Aeromanyetik oumllccedilmeler eş uzaklıklı uccediluş

hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta hatları boyunca ve olanak varsajeolojik hatta dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine dik olmalıdırUccediluş profillerinin birbirine bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri bağlanması iccedilin dik accedilılı kontrol profilleri şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol şeklinde uccedilurulurNettletonrsquoa goumlre petrol prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil prospeksiyonunda profil uzunluğuyan profil aralığının 15 ila 16 arasında aralığının 15 ila 16 arasında olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir olabilirBhattacharyabuna karşılık 120rsquolik bir oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oran ve yan profillerin oumllccediluumllmesini oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına oumlnermektedirCcedilapraz noktalardauzunlamasına ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki ve yan profillerdeki oumllccedilme değeri arasındaki sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu sapmaaeromanyetik oumllccedilmelerin doğruluğu iccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabiliriccedilin bir oumllccediluuml olarak alınabilir

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Aeromanyetik oumllccedilmelerde Aeromanyetik oumllccedilmelerde Verilerin Elde edilmesiVerilerin Elde edilmesi

Manyetik etuumldlerinde kullanılan Manyetik etuumldlerinde kullanılan manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk manyetometrelerle alınan oumllccedilmelerin doğruluk derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde derecesini yuumlkseltmek iccedilinveri işllenmesinde ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama ve veri elde edilmesinde uygun bir harcama yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında yapmak gerekirBunun koşulu hava aracında dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil dijital bir kayıtccedilının olmasıdırBurada profil numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıtarih ve saatoumllccedilme değeri numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti numarasıyer manyetik alanının toplam şiddeti ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda ve uccediluş yuumlksekliği manyetik banda depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi depolanabilirBir elektronik navigasyon sistemi varsauccedilağın konumuna dair verilerde varsauccedilağın konumuna dair verilerde kaydedilebilirkaydedilebilir

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Bunlara ek olarakBunlara ek olarak Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo) Yuumlksek frekanslı hatalar(oumlrneğin ldquospikesrdquo)

spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden spikes filtresi adı verilen filtrelerle verilerden arındırılabilirarındırılabilir

Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların Verilerin kontroluumlnden ve olası hataların bastırılmasından sonrayer manyetik alanının bastırılmasından sonrayer manyetik alanının zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri zamanla oluşan varyasyonlarının değerleri bir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılırbir istasyon yardımıyla ortaya ccedilıkartılır

Verilerde hava aracının fazla salınımından Verilerde hava aracının fazla salınımından dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek dolayı guumlruumlltuumller bulunuyorsa bunlar yuumlksek geccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılırgeccedilişli filtrelerle ortadan kaldırılır

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

Manyetik Oumllccedilmelere Manyetik Oumllccedilmelere Uygulana DuumlzeltmelerUygulana Duumlzeltmeler

Guumlnluumlk Değişim Duumlzeltmesi Yer Manyetik Alanını toplam bileşeni yada Z duumlşey

bileşeninin suumlrekli kaydedildiği Manyetik rasathane kayıtlarından

yararlanılarak soumlz konusu arazideki manyetik oumllccediluumlmlere gerekli guumlnluumlk

duumlzeltmeler yapılır Enlem ve Boylam Duumlzeltmesi (Normal

Duumlzeltme) Tuumlrkiyersquonin bulunduğu enlemde kuzeye doğru

gidildikccedile Z duumlşey bileşenin değeri 75 γkm olarak artmaktadır Dolayısıyla geniş

alanlarda (oumlrneğin petrol araması) yapılan ccedilalışmalarda bu tuumlr duumlzeltmelere ihtiyaccedil

vardır Aksi halde kullanılmaz

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu

KaynakccedilaKaynakccedila

httpwwwmtagovtr wwwgeopituedutrwwwgeopituedutr wwwdayksakaryaedutrwwwdayksakaryaedutr wwwearthsciunimelbeduau wwwearthsciunimelbeduau mgs-magergsfcnasagov mgs-magergsfcnasagov Kenar ouml1998 gravite ve manyetik Kenar ouml1998 gravite ve manyetik

prospeksiyonKocaeli UumlniversitesiprospeksiyonKocaeli Uumlniversitesi httpwwwjeofizikforumcom httpjeofizikankaraedutr wwwuhedu wwwuhedu www-sscigppuclaedu www-sscigppuclaedu