gazeta e nëntorit 2010

7/31/2019 Gazeta e Nntorit 2010

1/20

1NNTOR 2010 NGJALLJA

NGJALLJANr. 11 (214) Viti XVIII i botimit NNTOR 2010 mimi 20 lek

Tiran - 2 nntor

I bekuar qoft emri i Perndis, q na

dha prsri mundsin t realizojm kt

Simpozium n t njjtn frym t prba-

shkt. N emr t Kishs Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris prshndes nga

zemra t gjith pjesmarrsit, si dhe

organizatort e ktij eventi.

1.Me ardhjen e demokracis n Shqi-pri, nuk munguan disa qarqe t caktuara

q prisnin konflikte midis komuniteteve

fetare, me pasoj lindjen e trazirave sho-

qrore. Teorikisht, fanatizmi fetar nuk

ishte dika e pamundur q t mos shfaqej

brenda grupimeve t komuniteteve fetare,

sikundr u vu re n vende t tjera t Ball-

kanit, por edhe gjetk, kur mbizotruan

ide dhe prirje ekstremiste. Ndjenja fetare

sht nj funksion njerzor tepr delikatdhe anomalia m e vogl mund t krijoj

Simpoziumi Kontributi i Harmonis Ndrfetaren Integrimin Evropian t Shqipris

Fjala n Simpozium eFortlumturis s Tij Prof. Dr. Anastasit

PRGJIGJE E DETYRUARNDAJ NJ RECITALI

KEQINFORMIMESH

Lexoni n faqet 6-12

Nga Kryepiskopi Anastas (vijon n faqen 2)

Vlera shpirtrore q prbjn brthamn e

qytetrimit evropian

N datn 2 nntor, n nj nga mjediset e Hotel Tirana

International, u zhvillua Simpoziumi Kontributi i Harmo-

nis Ndrfetare n Integrimin Evropian t Shqipris,

organizuar nga komunitetet fetare tradicionale n Shqipri.

Kjo veprimtari u organizua nn kujdesin e Presidentit t

Republiks, prof. dr. Bamir Topi. N kt aktivitet merrnin

pjes, kryetart e komuniteteve fetare, Fortlumturia e Tij

Anastasi, Kryepiskop i Tirans, Durrsit dhe i gjith Shqi-pris, Kryetari i Komunitetit Mysliman Haxhi Selim Mua,

Kryetari i Konferencs Ipeshkvnore romanokatolike, Imzot

Rrok Mirdita dhe Kryegjyshi Botror Bektashian Haxhi

Dede Reshat Bardhi. Merrnin pjes prfaqsues t komu-

niteteve fetare, Kryetarja e Gjykats s Lart, Shpresa

Beaj, Kryetari i Komitetit t Kulteve Rasim Hasanaj,

prfaqsues t institucioneve t ndryshme dhe t Trupit

Diplomatik t akredituar n vendin ton, studiues etj.

Pas prshndetjes s krerve t katr kryetarve t

komuniteteve fetare, ku Kryepiskopi Anastas mbajti temn:

Vlera shpirtrore q prbjn brthamn e qytetrimitevropian e mori fjaln edhe Presidenti i Republiks, z.

Bamir Topi, i cili, duke vlersuar lart harmonin dhe tole-

rancn q kan karakterizuar n shekuj bashkjetesn

fetare n Shqipri dhe kontributin e muar q kan dhn

drejtuesit e tyre n vazhdimsi, u shpreh ndr t tjera:

Un jam shum i lumtur q dhe ne shqiptart, kemi nj

gj shpirtrore kaq t veant e prfaqsuese t qytet-

rimit ton, q mund ta bashkndajm me familjen ton

evropiane - modelin e t jetuarit n harmoni t plot si

vllezr mes besimeve dhe feve t ndryshme.

Pjesa e dyt e Simpoziumit u drejtua nga z. Besnik

Mustafaj dhe kishte edhe 4 referime t tjera, nga secili

komunitet, ku Hirsia e Tij Andoni, foli mbi kontributin e

komuniteteve fetare pr harmonin mes besimeve dhe t

gjith shoqris shqiptare.

shprthime t ndryshme. Fatmirsisht, ktu

n Shqipri, me Hirin e Perndis, qysh n

vitet e para, t gjith drejtuesit fetar kulti-

vuam me prgjegjsi respektin e ndrsjell

dhe marrdhnie t bashkpunimit t sin-

qert. N prgjithsi, pranohet kontributi i

rndsishm i komuniteteve fetare n kohe-

zionin social t Shqipris dhe si pohohetnga t gjith, prbn shembull edhe pr for-

ca t tjera sociale t vendit. Pr m tepr,

sht nder pr Shqiprin, kur flitet jasht

saj se si sht gjendja fetare n bot.

2. Por ky fakt krkon nj vmendjedhe vigjilenc t vazhdueshme. Mikrobet

dhe viruset shpeshher mund t minojn

shndetin. Sot mbushet nj vit nga krijimi i

Kshillit Ndrfetar t Shqipris dhe, ky

sht nj rast pr t falnderuar Perndin


2/20


3/20


Koht e fundit kemi lexuar mevmendje artikujt n Gazetn

Shqiptare t historianit KristoFrashri, pr t cilin kemi pasurkonsiderat lidhur me kontributin qka dhn n fushn e historiogra-fis. Me keqardhje vrejm se nshkrimet e lartprmendura z. Fra-shri keqinterpreton problemet eKishs son, duke i trajtuar ato po-litikisht. Kisha Orthodhokse Auto-qefale e Shqipris ka qen, shtdhe do t jet e orthodhoksve tShqipris. At nuk mund ta keq-prdorin as persona t besimeve t

tjera, as ndonj me origjin ortho-dhokse, por q ateizmi i rrnjosurn shpirt gjat monizmit e ka lar-guar me koh nga komuniteti yn.

Kryepiskopi Anastas, pr mu-ngesn e jashtzakonshme t kua-drove fetar, erdhi n Shqipri mekrkesn e besimtarve orthodho-ks dhe pr kt mori edhe mirati-min zyrtar t kryetarit t shtetit,Presidentit t Republiks. Ardhjae Tij u prshndet nga Patriarkanae Konstandinopojs, nga Kishat mo-tra, nga Kishat e tjera t Krishtera

q e njihnin mir veprn e tij Eku-menike, si edhe nga autoritetet elarta t Parlamentit Evropian.

N numrin e gazets s msipr-me m 20 shtator 2010, z. Frashrikishte botuar nj prgjigje ndaj njshkrimi t Kryepiskopit Anastas, nt ciln ky i fundit hidhte drit mbinj sr akuzash t pabazuara tbra ndaj tij. N ditt q vijuan,gazeta ribotoi tekste t viteve t ka-luara pr t mbshtetur, qoft edhefare pak, mendimin e z. Frashri se

Fronzimi i Kryepiskopit Anastasnuk u krye rregullisht n kishn ka-tedrale t Tirans. Kshtu, z. Frash-ri shkruan: T gjith e mbajn mendse ceremonia solemne pr fronzi-min e tij n kishn katedrale t Hyj-lindses n Tiran, dshtoi pr shkakt kundrshtimit t besnikve t kri-shter, t pranishm n ceremoni.

Por, e vrteta qndron krejt ndry-she dhe besimtart e pranishm nkish kujtojn t tjera fakte nga k-to q duan t na servirin! N kt ce-remoni morn pjes shum t kri-shter orthodhoks, t ardhur ngat gjitha trevat e Shqipris, si dhe

Trupi Diplomatik i akredituar n Ti-ran. Si qytetar t prgjegjshm

t ktij vendi dhe antar t KishsOrthodhokse, duam t theksojmvetm dy t vrteta t thjeshta: Spari se disa nga ne q nnshkruaj-m kt artikull, jemi dshmitarokular, prezent n Fronzimin eKryepiskopit Anastas, m 2 gusht1992 dhe, kemi thirrur nga zemrai denj. N fund t ceremonis,nj grup i vogl, nn drejtimin e de-putetit t asaj kohe, z. Butka, pinjolli nj familjeje t njohur antiortho-dhokse, t mbshtetur jasht kishs

edhe nga deputett joorthodhoks,t njohur pr qndrime ekstremisteBaleta e Reso, u prpoqn pa suk-

artikujsh antiortodoks, duke u pr-pjekur t ngatrroj drekn n ho-tel me astin e fronzimit n kish.sht pr t ardhur keq q nj his-torian, i cili n vend t merret mefaktet, e mbshtet artikullin e tij mbishkrime ekstremiste me akuza or-

dinere, si sht rasti i pamfletit qe-sharak pr Himarn, dhe bn t ve-tat pozicione t kaprcyera nga hi-storia, diskriminuese pr kategorit caktuara t shoqris e minoran-cat, t cilat jan n kundrshtim tplot me parametrat e nj shoqriedemokratike dhe me ndrrn e shqip-tarve pr tu rikthyer prsri pasm shum se 500 vjetsh n gjirine familjes evropiane.

Duke u nisur nga emri dhe ori-gjina, uditemi se si z. Frashri, kyprmetar me prejardhje orthodho-kse, krkon q nj vend i shenjtpr ne orthodhokst, kisha e vjetr

Ktu gjejm rastin t prmendimse m 17,09,1992, nj komisionfantazm i autoqefalis, i prfaq-suar nga z. Petrit Bidoshi dhe z.Arjan Koja, n hajatin e kishs sShn Spiridhonit n lagjen Gorict Beratit, morn prgjigjen e meri-

tuar nga qindra besimtar Ortho-dhoks beratas, t cilt mbshtetnpa asnj rezerv fronzimin eKryepiskopit Anastas. Prfaqsu-esit e komisionit fantazm, u lar-guan t turpruar nga qndrimi ivendosur i besimtarve t qytetitton mijravjear, i ktij djepi t or-thodhoksis dhe patriotizmit shqip-tar. Dy vjet m von, para refere-ndumit t 4 nntori t vitit 1994, or-thodhokst beratas i krkuan zyrta-risht Presidentit t Republiks, qt hiqte pikn 4 t nenit 7 t projekt-kushtetuts shqiptare, e cila e lar-gonte Kryepiskopin nga Shqipria,duke deklaruar botrisht se do tvotonin kundr. Dhe me t vrtetkshtu ndodhi: n mbshtetje tKryepiskopit Anastas u mblodhnmbi 80 mij firma dhe kto ndikuanq ndrmjet shkaqeve t tjera pro-

jekt-kushtetuta t rrzohej.Ather n emr t kujt flisni

ju z. Frashri?!Na vjen keq q z. Frashri, n

vend q t nxjerr n dukje prpa-

rimet e gjithanshme q ka arriturKisha Orthodhokse Autoqefale eShqipris gjat ktyre 20 viteve,nn drejtimin e Prof. Dr. Anastasit,bn t kundrtn, duke u prpjekurt denigroj dhe t mohoj t gjithavlerat dhe veprat madhshtore tKryepiskopit. Vetm n Berat nsaje t kontributit t tij sht ndr-tuar katedralja e madhe e Shn Dhi-mitrit n qendr t qytetit, shtngritur nga themelet kisha e ShnThomait, jan restauruar: katedralja

e Shn Spiridhonit, kisha e Shnd-lliut, kisha e Shn Triadhs, etj. nBerat, manastiri i Shn Maris sVodics, kisha e Shn Maris n Vo-kopoj, kisha e Ngjalljes s Krishtitn qendr t Kuovs, kopshti i f-mijve dhe mensa e t varfrve, ndih-ma n medikamente, ushqime eveshmbathje etj.

A do t kishit mundsi ju z. Fra-shri me pasuesit tuaj ti realizonitkto n qytetin ton?

Por, po t flasim pr gjith Shqi-prin t gjith jemi dshmitar se

Kryepiskopi Anastas, me prkrah-

NJ SQARIMI DETYRUESHM

Nga besimtart e Beratit (nuk u botua nga Gazeta Shqiptare)

(vijon n faqen 4)

ses t turbullojn ceremonin qishte kryer dhe kishte prfunduar.Ata kryen kshtu vetm nj prdho-sje t papranueshme ndaj besimitton t nj vendi t shenjt. Nisuredhe nga artikulli i z. Xoxe, q e ribo-toi Gazeta Shqiptare (22.9.2010),por edhe nga intervista e z. BardhylFico, zbulohet se ky veprim nuk ish-

te aspak spontan por ishte planifi-kuar nj dit m par n ambientejo orthodhokse. S dyti, ne dshmoj-m se ceremonia e Fronzimit filloidhe mbaroi n kishn Ungjillzimii Hyjlindses n Tiran, sipas kano-neve t Kishs Orthodhokse. Nnderim t Fronzimit t Kryepisko-pit Anastas u shtrua vetm nj dre-k n Hotel Tirana Internacional,q sht ndrtuar pikrisht n atvend ku dikur ka qen kisha kate-drale e Tirans. Theksojm ktu sez. Frashri, duke mos qen pjesma-rrs vet n kt ceremoni, shtremb-ron t vrtetn, duke prdorur copa

shekullore orthodhokse Shn Mariae Pazarit, n Prmet, t kthehet npallat kulture. sht e ditur se, pasvitit 1967, kjo kish u kthye n pallatkulture, por kt fakt z. KristoFrashri, pr arsye t botkuptimitt tij ateist, nuk i vjen mir ta prme-nd.... Nga z. Frashri, n gjurmt t parve t tij, ne do prisnim prej

tij t kundrtn, pra q ai t intere-sohej dhe t mbronte t drejtn eKomunitetit Orthodhoks pr t ri-marr vendet e shenjta q u shka-trruan nga regjimi monist.

Z. Frashri duhet t qartsohetedhe kur ai thot se u mblodhn400 vet, (shifr q nuk sht e vr-tet), n t ashtuquajturin Komitett Autoqefalis, t organizuar dhet drejtuar nga Butka e Baleta, -gji-th kta jan nj pik uj n oqea-nin e dhjetra mijrave orthodhoksberatas, korar dhe t gjith Shqi-

pris, t cilt nnshkruan n mb-shtetje t Kryepiskopit Anastas.


4/20

4 NGJALLJA NNTOR 2010

Ditt e fundit n disa media tshkruara dhe vizive ka rifilluar s-rish nj fushat sulmi e denigrimindaj Kishs Orthodhokse Auto-qefale t Shqipris si dhe ndajdrejtuesit t saj, KryepiskopitAnastas. Ato kan lidhje me njngjarje t rndsishme dhe nj ditt bekuar pr t gjith besimtartorthodhoks t Shqipris, sisht ajo e 2 gushtit t vitit 1992,dit n t ciln u fronzua Krye-piskop Kishe, Eksarku i Patriar-kans Ekumenike, Imzot Anastasi.At dit t pranishm ishin edheshum besimtar t ardhur ngaqyteti i Durrsit, nj pjes e t cil-ve ndodhen sot ktu t pranishmn kt Liturgji Hyjnore, t ciltmorn pjes n Liturgjin dheceremonin e fronzimit t Kryepi-

skopit Anastas n kishn Ungji-llzimi i Hyjlindses n Tiran.

Sjellim ndr mend atmosfernfestive q prshkonte kt cere-moni, por edhe prpjekjen e njgrupi t vogl e t instrumentalizuarnjerzish q u prpoqn ta prishninat, disa prej t cilve as q i pr-kisnin besimit t krishter ortho-dhoks. Por zri i tyre ishte ipafuqishm pr t mundur korin ebesimtarve, q thrrisnin njzrii denj, i denj, i denj.

Me an t ksaj deklarate, nebesimtart e qytetit t Durrsit,duam t shprehim edhe nj her

Kundr akuzave drejtuar Kryepiskopit dhe KishsNga besimtar t Durrsit (Nuk u botua nga Gazeta Shqiptare)

mbshtetjen e plot ndaj Kryepi-skopit Anastas, bariut dhe udhhe-qsit ton, ndrkoh q disa njerze qarqe t caktuara antiorthodho-kse krkojn t hedhin balt mbi Ki-shn dhe Kryepiskopin ton e dukeu prpjekur prmes shpifjeve e trilli-meve t shprfillin e mohojn kontri-butin e jashtzakonshm q ka dh-n prgjat dy dekadave n kryet Kishs Orthodhokse Autoqefalet Shqipris.

Ceremonia e fronzimit t Krye-piskopit u krye konform t gjitharregullave e procedurave q kr-kojn Kanonet e Kishs Orthodho-kse, dshmitar t s cils jemi edhene besimtart e qytetit t Durrsit.

Pr m tepr, Kryepiskopi yn unjoh zyrtarisht dhe kanonikisht si itill nga t gjitha Patriarkanat dheKishat Orthodhokse simotra, si dhenga t gjitha Kishat e tjera tkrishtera n Evrop dhe n bot.

Sot, pas gati 20 vjetsh demo-kraci dhe liri t besimit fetar, t

gjith ne jemi dshmitar t veprss madhe q ka kryer KryepiskopiAnastas pr ringritjen nga themelett infrastrukturs s KOASH-itdhe t rigjallrimit t jets shpirtro-re t besimtarve. Nj gj e tillvrtetohet n mnyrn m t plotedhe n qytetin ton t lasht, hi-storik dhe me tradita t pasura qy-tetare e fetare t Durrsit. Kishakatedrale n t ciln jemi mble-dhur t gjith sot, besimtar t tgjitha moshave, sht fryt i prpje-kjeve t Kryepiskopit pr tu dhnbesimtarve orthodhoks t qytetitt Durrsit nj tempull pr t lav-druar e adhuruar Zotin, por edhenj pasuri me vlera kulturore e arki-tekturore q stolis qytetin ton. Gji-thashtu, vlen t prmendet edherikonstruktimi i kishs s Shn

Gjergjit, si dhe ndrtimi nga theme-let i Manastirit t Ri e t Hirshmt Shn Vlashit, n ambientet e tcilit sht ngritur madhshtoreedhe Akademia Teologjike Ngjalljae Krishtit. Ktu prgatiten kuadrot

e ardhshm t Kishs, nn kujdesindhe drejtimin e stafit pedagogjikshqiptar, edhe kta fryt i puns sTij. Pr t vazhduar m tej meshkolln e mesme kishtare Kryqii Nderuar ngritur n nj kodr, nSukth, Shtpia e Fmijve Shpresan Shn Vlash, shkolla 9-vjearedhe kopshti Frym Dashurie nDurrs, jan nj dshmi e prek-shme e puns dhe prpjekjeve t

jashtzakonshme q ka br e bngjat ktyre viteve KryepiskopiAnastas n Shqipri.

Besimtart orthodhoks

t Durrsit, Kisha Katedrale

Apostull Pavli dhe Shn Asti

Durrs, 17 tetor 2010

Ajo transmeton pr ju 24 or program.

Do t dgjoni gjithka q ju duhet: programe shpirtrore,

sociale e kulturore.

Muzik e zgjedhur kishtare, popullore e klasike, nga vendi dhe bota.

Ndiqni shrbesat kishtare n Radio Ngjallja!

jen e shum institucioneve ndrko-mbtare dhe t personaliteteve tfuqishm botror, ka kryer dhevazhdon t kryej pun t rndsi-shme si jan: ndrtimi dhe restau-rimi i shum kishave e manastireve,i objekteve sociale, kulturore, arsi-more, shndetsore n mbar ven-din ton, t cilat jan vn n shr-bim t t gjith shqiptarve, pa brdallim n besimin e tyre. T gjithne, bashk me orthodhokst e tjer,

jemi dshmitar t kontributit t tijunikal shumdimensional. Z. Fra-shri duke mohuar gjith kto arrit-

je tregon se i mungon mirnjohja,ky tipar themelor i moralit njerzor.

N kt mnyr, KryepiskopiAnastas po kryen me sukses misio-

nin apostolik, domethn edukimin

fetar dhe ngritjen e nivelit shpirtrort besimtarve. Ai vazhdimisht ka pa-sur dhe ka n qendr t vmendjess tij forcimin e harmonis midis ko-muniteteve fetare n Shqipri, kon-solidimin e miqsis vllazrore mi-dis popullit shqiptar dhe fqinjve ttij, si dhe prfaqsimin dinjitoz tKishs Orthodhokse Autoqefale tShqipris n forumet ndrkomb-tare fetare dhe laike. Zgjedhja e Krye-piskopit Anastas si President i K-shillit Botror t Kishave, si Zve-ndspresident i Konferencs Evro-piane t Kishave, si dhe zgjedhja, nvitin 2006, si President nderi n Kon-ferencn e Feve pr Paqen, organi-zata m e madhe fetare n bot, tre-gon m s miri personalitetin e tij

t padiskutueshm, me t cilin ne

besimtart orthodhoks krenohemiq e kemi n krye t Kishs son.

Sot Kisha Orthodhokse, Kryepi-skopi, Sinodi i Shenjt, Statuti dheorganizmat e saj njihen nga Kush-tetuta dhe shteti si t vetmit pr-faqsues t besimtarve orthodho-ks t Shqipris. Po kshtu, Kisha

jon dhe Kryepeshkopi i saj njihensi asnjher tjetr n histori nga tgjitha Kishat motra Orthodhokse,nga t gjitha Kishat e krishtera tbots, por edhe m gjer.

Qytetart Orthodhoks t Beratit:

Ilia Zaka, Kio Kolani, Miltiadh Veveka,Xhovan Kajana, Arqile Shyti, AnxheloSimsia, Ilia Koi, Albano Subashi, NikoFani, Gabriel Shani, Spiro Vogli, PetraqLaka, Stela Qako, Joan Qako, KozmaShyti, Thanas Cimbidhi, Sotiraq Tapia,Pali Vishnja, Lina Simsia, Fanie Mingo,

Sifi Angjeliu, Aneta Bushamaku, Valen-tina Baba, Qiriako Stefani, Dhori Sinjari,Mihallaq Kote, Ferdinant Janinoti, Mi-ron Liko, Nasi Fero, Vsilika Garuli, Mar-

jana Garuli, Elpiniqi Filipi, Edmond F-ilipi, Ariola Gallani, Sotiraq Mishaxhiu,Mihal Pjetri, Anastas Xhymerteka,Xhulieta Koi, Vladimir Prendi, Elenita

Andoni, Kozma Nikolla, AnastasiDodi, Stavri Garuli, Llambi Proko, VasiliSinjari, Ilia Gjogu, Vangjeli Kolani,Sotir Gjoka, Xhoxhi Stefa, LlambiTeneqexhi, Elion Kosica, SotiraqFrashri, Liri Shulla, Margarita Mihali,Llambrini Sinjari, Vasil Zaka, KostaLeka, Gjinovefa Sako, Elena Te-neqexhiu, Dhimitr Tapia, Aneta Tapia,Luena Golemi, Lefteri Kosova, IrenaDervishi, Lisobie Kosova, ThomaidhaGjoka, Theodhor Teneqexhiu, AurelaKullau, Samson Lako, Llazar Kajana,Romeo ilingire, Marie ilingiri,Sokrat Tanku, Irakli Meroli, PandiShulla, Xhoxhi Saveta, Xhovan Doga.

NJ SQARIM I DETYRUESHM(vijon nga faqja 3)


5/20


Nga besimtar t Tirans (Nuk u botua nga Gazeta Shqiptare)

Ne besimtart orthodhoks t kishsUngjillzimi i Hyjlindses n Tiran, shprehimindinjatn ton pr intervistat e z. Kristo Frashri

rreth shtjeve t Kishs Orthodhokse Autoqe-fale t Shqipris dhe Kryepiskopit ton. Ne ekemi par shpesh gjith kta vjet z. Frashri nKryepiskopatn ton, duke uruar przemrsishtFortlumturin e Tij Anastasin me rastin e Pa-shkve dhe Krishtlindjeve etj. E dinim pra, mikt tij dhe t komunitetit ton.

Si ndodhi kjo kthes e tij e pak ditve mpar? Si arrin ai t deklaroj q Kryepiskopiyn nuk sht fronzuar n kishn ton tUngjillzimit, por n hotel? Mund t ndodhkjo, dhe a ka njeri t arsyeshm n bot q mundta pranoj? Shum nga ne q e firmosim kt

protest, kemi qen dshmitar okular,pjesmarrs n kt eveniment dhe habitemiq ai, nj personalitet i kulturs, n vend t dnojgjestin e ult t disa personave, ndr ta dhe jo-ortodoks, madje dhe deputet - q i lejuan vetest cenonin tolerancn ndrfetare. Brenda njtempulli t nj komuniteti vlla, merr ann e tyredhe nxjerr nga goja gjra kaq absurde, sikurKryepiskopi yn nuk qenka i ligjshm(!). Poather tr autoritetet m t larta t shtetitkan folur kot kur e kan prgzuar personalishtn vizitat e tyre, ose kur e kan ftuar t merrtepjes me raste solemnitetesh apo e kan nderuar

me dekorata?Habitemi se si z. Frashri, si historian, i mban

pr t vlefshme dhe i paraqet si dokumente tvrteta disa sajesa t shtypit sikur EksarkuAnastas, me t arritur n Shqipri, madje para

Habitemi se si paraqiten si dokumente t vrteta disa sajesa t shtypit

se t arrinte, paska komplotuar kundr venditton! Nj historian, sado i ri dhe i paprvoj,nuk do t guxonte t citonte nj dokument, pa

paraqitur njherazi edhe burimin nga e ka marrdhe pa e shoqruar me nj faksimile. Si sht emundur q Imzot Anastasi, shkenctar i njohurdhe i nderuar n bot prvese klerik, t bhetpjes enj marrveshjeje kaq qesharake sipretendon prof. Frashri, dhe organet tona tzbulimit t mos e ken marr vesh?

Prof. Frashri pretendon t mbroj kulturnshqiptare kur kundrshton t drejtn e Kishsson pr t rindrtuar tempullin e saj ShnMaria e Pazarit n Prmet, t shkatrruar ngaregjimi komunist. Ai bhet prkrahs i gnje-shtrs se ajo kish paska qen djegur gjat luf-

ts, kur ka plot t moshuar q dshmojn sekisha ka qndruar n kmb deri m 1960. Veksaj regjimi komunist ka qen i plotfuqishm,ather pse t shfrytzonte vetm 0.7% t ndr-tess s kishs dhe jo t trn, si bri dhe sie din t gjith? Pastaj a e prfaqson kulturn

shqiptare dhe Naim Frashrin m mir loja ebilardos dhe ping-pongut (me prfitues privat),apo feja e lasht e shqiptarve me dy mij vjet

histori?N fund t fundit, ne nuk habitemi pr kt

qndrim t z. Frashri. Ai q n rini pati aderuarn ateizmin ekstrem, n mosh t pjekur kadhn plqimin pr shkatrrimet e atij ateizmim 1966 (se sna e merr mendja t kt guxuart hesht), dhe sot n pleqri t thell mbetet ipapenduar, konseguent n ateizmin e tij dukegoditur prsri kishn dhe at pjes t shqip-tarve q vuajtn pr besimin e tyre nga regjimimonist dhe nga elita ndihmse e tij, pjes e scils ishte dhe z. Frashri.

Krejt inkoherent s fundi na duket paragrafii fundit i intervists s tij q krkon t largojnga Shqipria dhe nga Kisha jon Fortlumturine Tij Anastasin, duke e falnderuar pr punn etij vetm si Eksark, nj falnderim i habitshm,q shuan me nj t rn lapsi si punn 18-vjearet tij si Kryepiskop, edhe t ashtuquajturinshovinizm q i atribuon z. Frashri gjat trintervists s tij n kohn si Eksark, koh prt ciln ai e falnderon(!) vshtir t merretvesh prof. Frashri.

Dhimitr Topi, Anastas Dodbiba, Joana

Bagaviki, Krisavgji Kolemio, Diana Peto,

Lek Tasi, Veronika Xhindi, Antigoni Bu-

ka, Gjenovefa Kolii, Tote Aliaj, Panajota

Qirjaqi, Tatiana Dodbiba, Leonora Terezi,

Adel ina Dant e, Kr isul la Dh ima, Sp iro

Sulkuqi, Katerina Gjika.

N prgjigje t artikullit t znj. JuljanaDhimitri, t shkruar n gazetn Shqip, t dats25 tetor, deklaroj:

Q nga viti 2004 jam prgjegjs prmanastirin e Fjetjes s Hyjlindses, n fshatinBoboshtic. Prpara 14-15 vjetsh nj banor iktij fshati ngriti nj kryq betoni n hyrje tmanastirit, ku sht dhe nj varrez e vogl evjetr, pr nder t dy ushtarve grek t vrargjat Lufts s Dyt Botrore. Para pak kohe,kur u ktheva nga Tirana dhe shkova n manastirgjeta te kryqi dy persona q punonin dhe pashse kishin hedhur beton rreth kryqit dhe shtruarnj rrugic betoni n mes t varreve. I shqet-suar krkova t kontaktoja me ata q kishinurdhruar dhe paguar pr kt pun, si dhe me

banort e fshatit, gjyshrit e t cilve prehenatje.

Deklarat pr shtypAkuza t sajuara t pa asnj baz

Kontaktova dhe me drejtues t Omonias qkishin investuar, t cilt u justifikuan se nuk kishinmarr lej nga kisha, pr arsye se ajo ishte va-rrez e fshatit. Si prfundim, u vendos, q rru-gica n mes t varreve t prishej. Meq dolargohesha disa dit pr n Tiran dhash porosiq t mos lejohej asnj punim, derisa t prishejrrugica. Dhe, n qoft se kjo nuk bhej, lashporosi ta bnin vet disa nga banort.

Por prishja e pjess q kalon n varre uzvarrit dhe ditn q po kthehesha prsri nKor msova pr artikullin krejt t pabaz edashakeq q ishte shkruar, ku mua me akuzoninn mnyr plotsisht t pavrtet se kishaautorizuar kt ndrtim t paligjshm.

U revoltova edhe pr akuzat qesharake dhe

prpjekjen qartazi tendencioze e pa asnj lidhjepr t przier n kt shtje emrin e Kryepi-

skopit Anastas. Eshte br rrug tashm q ngadisa qarqe dhe media her pas here t bhenakuza t sajuara t pa asnj baz kundr KishsOrthodhokse, Kryebariut t saj dhe hierarkvet tjer. Njerz t paprgjegjshm dhe dasha-keq, pr t br sensacion, mundohen t argu-mentojn se e bardha sht e zez dhe e zeza ebardh. Raste si Boboshtica, kur veprojn ttjer, por n vend t tyre, n media akuzohetKisha, jan t prsritura. Pr 4 m2 beton, metrashsi 10 cm, q mund t thyhet pr gjysmore nga nj njeri i vetm, thuren akuza ekstremedhe t shkruhen artikuj pa fund. Por prgjigjene kemi gjithmon nga Ungjilli dhe citojm fjalte Zotit Krisht n Kryq: Ndjeji, o At, se nukdin se bjn.

At Jani TrebickaKor, 29 tetor 2010


6/20


Nj udhtim zyrtar n Gjeorgji m detyroi,pr nj periudh kohore, t ndodhem jashtShqipris. M kishte ftuar Patriarku i gjithGjeorgjis, Fortlumturia e Tij Ilia, n festimin emadh t 1000-vjetorit t ndrtimit t KishsKatedrale historike n kryeqytetin e vjetrMtskheta t Gjeorgjis, q t isha folsi kryesorn Liturgjin Hyjnore festive, ku morn pjesprfaqsues t t gjitha Kishave OrthodhokseAutoqefale. Gjithashtu, n Universitetin ShnAndrea i Parthirruri t Tbilisit, u shpallaDoktor Nderi i filozofis. Pr shkak t ktij

detyrimi nuk pata mundsin t lexoja t plotshkrimin e dyt, q z. Kristo Frashri kishtehartuar ndaj meje (n Gazetn Shqiptare 9-10tetor 2010). Meq, prve karakterizimeve trnda (shovinist grek, agjent, mercenar,ipaligjshm, dhelpr etj.), dhe n prgji-thsi t sulmit t tij fyes e t padrejt, q t ri-sjell n kujtes fjalorin e vjetruar komunist, arti-kulli sht plot me pasaktsi historike dhe menj dizinformim t rrezikshm, jam i detyruar tiprgjigjem n mnyr m t zgjeruar dhe tireferohem veprs sime.

AKUZA DHE FYERJE T PABAZA

1.M habiti tej mase titulli n faqen e part Gazets Shqiptare: Frashri, Janullatosi,shovinisti grek.... Dhe kt fyerje akuzuesiim e thot n mnyr t prsritur. sht herae par q m atribuohet nj karakterizim i till.Deklaroj, n mnyr kategorike: nuk jam sho-vinist dhe nuk kam qen kurr i till. Qysh nvitin 1962, kam prshkruar n nj artikull idealintim: Njeriu ekumenik (i mbarbotshm). Dhekt u prpoqa ta jetoj gjat gjith rrugtimittim. Nse do t lexonin n Greqi kt karakte-rizim t z. Frashri, do t qeshnin. Edhe emi-grantt shqiptar kishin pr t br po t njjtngj. Sepse ata e din mir q shpesh bhem

objekt i kritiks nga qarqe t ndryshme shovini-ste greke (si edhe nga ato analoge shqiptare).Gazetari i njohur shqiptar z. Gazmend Kapllani,i cili nuk sht as orthodhoks, shkruan n gaze-tn e njohur Ta Nea, 2.5.2006: ... e konsiderojfat dhe nder t veant pr Shqiprin ekzisten-cn e ktij personaliteti n krye t Kishs Ortho-dhokse Autoqefale t Shqipris... Anastasiprbn nj pik tepr t vyer referimi pr tgjith ne q prpiqemi pr bashkekzistencn mi-dis grekve dhe shqiptarve. Prbn nj pik trndsishme referimi se si sht e mundur q

bashkekzistenca t mbizotroj mbi dyshimintradicional, urtsia t mposht propagandnnacionaliste, veprat konkrete t dashuris t fi-tojn zemrat e njerzve.

informacion t pabaz, krejtsisht t gnjesh-trt. Prisja ose t tregoj me t dhna konkretese kur dhe ku ndodhi dika e till, sepse nuk ub, ose t krkoj falje. N vend t ksaj, prsritpikrisht t njjtn fraz pa asnj elementprovues, me nj shprdorim fjalsh pa lidhje dhenjkohsisht shton nj akuz t re, q n ktrast bhet fjal pr nj akt q i shkon pr shtatvetm nj hajduti varresh. T tilla thnie tpaturpshme, t gnjeshtrta dhe t pambshte-tura, nuk prbjn nj kontribut pr historin.

3.Z. Frashri i rikthehet tems s kishss Prmetit, duke br krahasimin me ato qndodhn n Tiran. N realitet, n Tiran nukekzistonte asnj gjurm nga kisha q u shka-trrua pr t ndrtuar Tirana InternationalHotel. Dhe do t ishte jo e logjikshme t kr-kohej shembja e hotelit. Por n Prmet vazh-dojn t ekzistojn muret e trash t kishs shershme dhe shtesat q u bn jan relativishtm t vogla e pa ndonj vler estetike. As iuofrua Kishs ndonj truall tjetr, sikundr u bn Tiran. Ishte nj detyrim i qeveris shqiptare,pas vendosjes s demokracis, ti kthente KishsOrthodhokse vendet e kultit, si ndodhi edhe

n shtetet e tjera ish-komuniste, q ato t reha-bilitohen n prdorimin e tyre t par t shenjt.N prgjigjen time t mparshme theksova: Nenuk jemi kundr Shtpis s Kulturs, madje uofruam t gatshm t kontribuojm financiarishtpr ngritjen e nj ndrtese tjetr t madhe ntruallin e dhn pr ndrtimin e Shtpis sKulturs.

Me gjith kto, z. Frashri, prsrit n mny-r monotone: se hirsia e tij, kryepeshkopi

A. Janullatos nuk do q Prmeti t ket njshtpi kulture shqiptare. Do q ta shndrrojshtpin e kulturs shqiptare n nj shtpi

kulture helenike, ndonse Prmeti nuk kafare banor grek etnik. Le t bj njvizit, pr tu siguruar se t gjitha, n vendin kundodhet kisha (Liturgjia, Shrbesat e tjera, kop-shti etj.) kryhen n gjuhn shqipe. Kisha Ortho-dhokse ka ekzistuar n shekuj si qendr e kultu-rs, (e muziks, ikonografis, poezis; ajo kaqen kryesisht burim dashurie, besimi, solidaritetie krijimtarie), duke pasuruar vlerat kulturore tShqipris. Pr sa i takon interesimit ton tvrtet pr kulturn, kjo tregohet qartazi prejfaktit se me prpjekje t mundimshme, gru-mbulluam fonde t konsiderueshme dhe restau-ruam 60 monumente t kulturs n Shqipri,krijuam laborator t ikonografis, restaurimitt ikonave, kore kishtare etj.

PRGJIGJE E DETYRUAR

NDAJ NJ RECITALI KEQINFORMIMESHKryepiskopi i Tirans, Durrsit dhe i gjith Shqipris

Prof. Dr. AnastasiAntar Nderi i Akademis s Athins

I propozoj do historiani t hulum-

toj librat dhe artikujt e mi, t botuar

n shum gjuh evropiane, q t gjej

ndonj fraz pr t justifikuar fyerjen

shovinist dhe epitetet e tjera fyese.

I propozoj do historiani t hulumtoj libratdhe artikujt e mi, t botuar n shum gjuh evro-piane, q t gjej ndonj fraz pr t justifikuarfyerjen shovinist dhe epitetet e tjera fyese.Gjithashtu, ata q n Shqipri kan ndjekurfjalimet dhe shkrimet e mia, e din se sa e pabazsht kjo shpifje. Nse do t kishte ekzistuaredhe dyshimi m i vogl, nuk do t m kishinnderuar me titullin Doktor Nderi 18 Univer-sitete, jo vetm t Greqis, por edhe t Ameriks,Italis, Rumanis, Qipros, Gjeorgjis, Shqipris;as nuk do t m kishin zgjedhur kaq shum her,pr dhjetvjear me radh, n pozita qendroren organizmat ndrkombtar (Zvendspresi-

dent i Konferencs Evropiane t Kishave; An-tar i Kshillit Evropian t Liderve Fetar; Pre-sident i Kshillit Botror t Kishave ku marrinpjes rreth 350 kisha nga mbar bota; Presi-dent Nderi i Konferencs Botrore pr Fendhe Paqen). Organizma q n mnyr sistema-tike dhe t pakompromis luftojn racizmin dhedo lloj shovinizmi.

2.N sulmin e tij t par, t papritur, z. Fra-shri m kishte akuzuar se bekova arkivoletq kishin brenda eshtra t banorve shqipta-r, midis t cilave edhe t fmijve t vegjlq vdiqn para dhe pas Lufts Italo-greke.

Iu prgjigja kategorikisht se e ftoj t thot kurdhe ku bra dika t till. Bhet fjal pr nj


7/20


4.N vijim, ai merr prsipr t prshkruajhistorin e Kishs Orthodhokse dhe problemine ringritjes s saj nga viti 1991, duke i przierngjarjet e vrteta me hipoteza fantazuese dhedetaje t pasakta. P.sh. i referohet Tomosit tAutoqefalis s Kishs Orthodhokse Autoqe-fale t Shqipris, t dhn nga PatriarkanaEkumenike n vitin 1937. Kjo kushtetut kapr historin e KOASh-it nj rndsi kardi-nale, mbasi ajo prmban t gjitha preroga-tivat q e sanksionojn at si nj kish komb-tare shqiptare, ashtu si jan kushtetutat ekishave nacionale ortodokse t vendeve t ndry-

shme. Nj nga pikat e saj t rndsishmeishte skalitur n nenin 16, ku thuhet se t gji-th peshkopt, n mnyr specifike kryepe-shkopi i KOASh-it, duhet t jen me kombsidhe shtetsi shqiptare. Tomosi prbhet nganj tekst i pandar i shkruar n greqisht. Sdyti, nuk prmban asnj njohje t Statutit t vitit1929. N nj pik tjetr, shkruan: Truri iKishs Orthodhokse greke ndrhyri shpejt,e bindi Patriarkun Ekumenik, Bartholomeunt drgoj profesorin Anastas Janullatos siEksark etj.. (Artikullshkruesi nuk e njeh fak-tin, se n janarin e vitit 1991, kur u caktova Ek-sark, Vartholomeu nuk ishte Patriark. U b m

von, m 22.10.1991).

Pr sa i takon propozimit t orthodhoksvet Ameriks, Patriarkana kishte qartsuar nat koh se u zgjodh si eksark hierarku konkretjo se ishte grek, por sepse ishte i vetmi nga botaOrthodhokse q kishte eksperienc t madhen fushn e puns hierapostullore dhe t formi-mit t Kishave t reja, ishte i pranuar nga mbarbota Orthodhokse dhe m n prgjithsi ngaajo e Krishter. Nga viti 1983 deri n vitin 1991kam qen President i Komisionit Botror tHierapostullimit dhe Ungjillzimit t KshillitBotror t Kishave dhe kisha qen kryetari i

Asambles s Kshillit Botror t Kishave tKrishtera n San Antonio, Teksas (1989). Me

gjith ngurrimet e para, vet at Artur Liolini,n tetor t vitit 2002, n nj intervist t tij dhnZrit t Ameriks, midis t tjerash tha: Sishqiptar ne duhet t gjykojm do individ nbaz t veprave t tij dhe jo thjesht nisur ngaorigjina e tij etnike. Kam bindjen se KryepiskopiAnastas do t ishte nj person i jashtzakon-shm pr do komb dhe jo vetm pr grektapo shqiptart. N shum mnyra ai duhet parsi episkop Orthodhoks ndrkombtar, i cili kaofruar nj mesazh universal. N rast se ImzotFan Noli do t ishte i gjall sot, un besoj se aidhe Kryepiskopi Anastas do t ishin miq dhe

koleg. N nj letr t tij drejtuar At LukaVeronis, 13.10.2002, i thekson prsri kto fjal:Frazat e msiprme shprehin opinionin tim tndershm dhe trsin e mendimeve t mia dhenuk jan nj lavdrim sa pr t kaluar radhn.Vepra e Kryepiskopit flet vet. Gjithashtu AtLiolini ka drguar shum letra dhe ka telefonuarshum her Kryepiskopin, duke i shprehur atijgzimin dhe miratimin pr veprn e kryer prejtij. Z. Frashri kufizon kndin e tij optik n vitete para t dhjetvjearit t viteve 90-t, dukeinjoruar vazhdimsin dhe marrdhniet q janzhvilluar q nga ajo koh me Kishn Shqiptaret Ameriks.

5.N nj pik tjetr, ai pohon: A. Janullatosshpejt e ngriti shtabin e tij n Korfuz. NKorfuz nuk kisha shkuar q nga viti 1984, derin vitin 2007, kur u shpalla Doktor Nderi i Fi-lozofis nga Departamenti i Historis s Univer-sitetit Jonian. N vazhdim m paraqet se ba-shkpunova nga koha kur mbrrita n Shqipri,me mitropolitin Sebastianos. Bhet fjal pr njpohim krejtsisht t pavrtet. Pr ata q kandijeni, sht e njohur se qarqet q lidhen meklerikun e msiprm, kan pasur gjithmon njqndrim mohues ndaj nesh.

Por aty ku z. Frashri arriti kulmin e agresio-

nit shpifs t paepur kundr meje, sht kurparashtron nj marrveshje t kobshme,sikundr e karakterizon ai vet. Deklaroj meprgjegjsi se kt tekst, q prbhet nga dhjetpika, sht hera e par q e shikoj. Kam njmosnjohje t plot, dhe ende sot, pr emrat qe nnshkruajn; madje e konsideroj tekstintrsisht pa lidhje dhe mashtrues. M shumngjason me provokacione idioto-djallzore- nuke di se t kujt qarqeve nacionaliste shqiptareapo greke, t cilat u ndrmorn n fillimet eshrbess sime si Kryepiskop, q t krijoninngatrresa dhe t hidhnin balt.

Teksti n fjal prezantohet si nj far progra-mi dhe krijon prshtypjen se kto aktivitete t

programuara, u realizuan. Por prsri e sigu-roj se kam mosdije t plot pr ekzistencn evet programit dhe vetkuptohet edhe t dolloj zbatimi t tij. Z. Frashri vazhdon: Pasi

pr an oi prop oz imin grek , kr ye pe sh ko piBa rt ol om eu i pa ra sh troi Pres id en ti t tShqipris, Ramiz Alia, krkesn pr ta pra-nuar Anastas Janullatosin si eksark dhe nt njjtn koh krkesn pr t pranuar nkrye t katr dioqezave shqiptare (Durrsit,Kors, Beratit, Gjirokastrs) katr peshkopgrek... Prsri i ngatrron ngjarjet. PatriarkuVartholome nuk ka komunikuar me Presidentin

Kam bindjen se Kryepiskopi

Anastas do t ishte nj person i jasht-

zakonshm pr do komb dhe jo vetm

pr grekt apo shqiptart. N shum

mnyra ai duhet par si episkop

Orthodhoks ndrkombtar, i cili ka

ofruar nj mesazh universal. N rast

se Imzot Fan Noli do t ishte i gjall

sot, un besoj se ai dhe Kryepiskopi

Anastas do t ishin miq dhe koleg

(At Arthur Liolin)


8/20


Ramiz Alia. Kur u b zgjedhja e Kryepiskopitdhe e tre mitropolitve t tjer, m 24.6.1992,

z. Ramiz Alia nuk ishte m president.

ZGJEDHJA DHE FRONZIMI

6.Por, pr t pasur nj prshkrim t saktt ngjarjeve t vitit 1992, dhe q t mos lihengjrat t mjegullta n t ardhmen, sht enevojshme tiu referohem ktyre ngjarjeve nmnyr prmbledhse, sepse z. Frashri ndr-mori ti paraqes, duke i ngatrruar enkas mekaq shum shpifje dhe pasaktsi. Kur pr 23vite me radh, ishte shprbr do strukturfetare n vend, i vetmi autoritet q kishte pr-

gjegjsin dhe mundsin pr t marr iniciativapr ringritjen e Kishs Orthodhokse n Shqipri,ishte Patriarkana Ekumenike e Konstandino-pojs. Kjo njihet nga t gjitha Kishat Orthodho-kse si e para pr nga radha dhe prgjegjse prKishat nevojtare. Pr ndrmarrjen e veprimevet duhura, sigurisht q mori edhe mendimin eprgjegjshm t nomokanonologve dhe theo-logve me eksperienc.

N fund t vitit 1990, ndrsa kisha qen pr18 vjet profesor i Historis s Feve, n Universi-tetin Kombtar Kapodistrian t Athins dheEpiskop, Drejtor i Shrbimit Apostolik t Kishs

s Greqis, mu krkua nga Patriarkana Eku-menike t shkoj n Shqipri, e cila sapo kishtedal nga periudha e gjat e persekutimit ateist,pr t shqyrtuar kushtet e reja fetare dhe mu-ndsit pr ringritjen e Kishs Orthodhokse. Njdetyr t till nuk e kisha menduar kurr. Per-spektiva ime ishte hierapostullimi n Afrik, kuedhe ndodhesha n at koh. Sikundr e pr-menda, vetm nj vit m par, m 1989, n SanAntonio t Teksasit, n SHBA, n AsamblenHierapostolike Botrore t Kshillit Botror tKishave, kryetar i s cils isha, n fjalimin tim:U bft vullneti Yt - Hierapostullim n gjurmte Krishtit, prshkrova vendet ku t krishtertprballeshin me shum vshtirsi e midis t tje-rave theksova gabimin e madh dhe mkatin ene t krishterve: ... q tregohemi indiferentpr padrejtsit n Evrop, si p.sh. n Shqipri,ku shtypen 400.000 t krishter (ather nuk idija numrat e sakt), t cilve Kushtetuta e ve-ndit u ndalon do shprehje t besimit, madje edhet drejtn themeltare pr t besuar.

Mbrrita n Tiran sapo u dha miratimi i auto-riteteve shqiptare, m 17.7.1991. Gjat vizitssime n Shqipri, konstatova shkretimin e frik-shm q kishte shkaktuar persekutimi i egr.Veprimi im i par ishte krijimi i nj strukture

elementare kishtare pr prfaqsimin e Kishslokale. Prandaj edhe thirrm (1-2.8.1991), nj

Asamble t Prgjithshme Kleriko-Laike, mepjesmarrjen e 15 klerikve t mbetur dhe 30prfaqsuesve laik t krahinave kishtare t

Shqipris. N Asamble u shqyrtua n mnyrt hollsishme gjendja postkomuniste dhe u

zgjodhn katr epitrop arkihieratik dhe njKshill i Prgjithshm kleriko-laik me 13 an-tar. Prpjekja jon kryesore ishte krkimi i per-sonave t prshtatshm me shtetsi shqiptarepr ti dorzuar si episkop; e kryesisht gjetja ekandidaturs s kryepiskopit, qoft edhe ngarreshtat e laikve t arsimuar, t cilt ishin tpamartuar. Fatkeqsisht, dika e till ishte epamundur. T gjith dhe gjithka koincidoninn nj mendim, se ringritja e Kishs lokale ishte

e Kshillit t Prgjithshm Kishtar vizitoi Patri-arkann Ekumenike (5-8.6.1992), pr her tpar pas persekutimit dhe krkoi zgjedhjen e

Eksarkut Patriarkal si Primat i Kishs Orthodho-kse t Shqipris. Nuk bhej fjal pr ofrimin endonj froni; Kryepiskopata nuk dispononte asedhe nj dhom t vetme, as nj fije letr dheas lek. Ishte caktimi i nj apostullimi kryqi, nnj rajon t vshtir dhe t shkretuar.

M 24.6.1992, Sinodi i Shenjt i PatriarkansEkumenike e zgjodhi me votim unanim eksarkune deriathershm Kryepiskop t Tirans dhe tgjith Shqipris, si dhe zgjodhi tre Mitropolitt tjer, pr krijimin e Sinodit lokal. Ky veprimbazohej n faktin se Patriarkana Ekumenike kaprgjegjsin pr Kishat n nevoj dhe se ishte

ajo q i kishte dhn Autoqefalin Kishs sShqipris. Si rrjedhoj, ajo vetm mund t ndr-merrte iniciativn pr krijimin, n nj koh sam t shkurtr t Kishs lokale. Mbi 23 viteishte shfuqizuar do struktur e Kishs lokaledhe pr disa teolog orthodhoks, prderisa nukekzistonte Kisha lokale, nuk ekzistonte as auto-qefalia. Me zgjedhjen e Kryepiskopit, Patriarka-na Ekumenike nuk u interesua t heq Autoqe-falin, por ndodhi pikrisht e kundrta, e siguroiat. Pr t mos ln asnj lloj ngurrimi, Patri-arkana vendosi t prshpejtoj procedurat. Dhepr t rivendosur strukturn kishtare n mnyr

e paarritshme e bazuar ekskluzivisht n mund-sit e brendshme.

N maj t vitit 1992, po bhesha gati pr tukthyer prsri n detyrimet e mia t Univer-sitetit. Isha propozuar edhe si antar i Akademiss Athins. Ather, shum klerik dhe laik tKishs s Shqipris, pavarsisht origjins, mulutn t qndroja dhe t ndrmarr veprn eringritjes s Kishs s shkatrruar. Nj prfaqsi

thelbsore, zgjodhi pra kryepiskopin, sepse Ki-sha Orthodhokse nuk mund t kuptohet pa episkop.

N lidhje me Patriarkann Ekumenike z. Fra-shri her shprehet pozitivisht, her n mnyrmohuese. Por e njeh autoritetin, eksperiencnnomokanonike dhe veprimet e Patriarkans Eku-menike t vitit 1937. Ndrsa ato q i takojn vi-tit 1992, n mnyr arbitrare, i v n pikpyetje.N mnyr t prsritur i referohet Tomosit t

PRGJIGJE E DETYRUAR NDAJ NJ RECITALIKEQINFORMIMESH

(vijon nga faqja 7)

Mbi 23 vite ishte shfuqizuar do

struktur e Kishs lokale dhe pr disa

teolog orthodhoks, prderisa nuk

ekzistonte Kisha lokale, nuk ekzisto-

nte as autoqefalia. Me zgjedhjen e

Kryepiskopit, Patriarkana Ekumenike

nuk u interesua t heq Autoqefalin,

por ndodhi pikrisht e kundrta, e

siguroi at.

ast nga nj shrbes n vitin 1991, n Kishn Ungjillzimi i Hyjlindses n Tiran.


9/20


Autoqefalis, q u dha nga Patriarkana Ekume-nike n vitin 1937. Por duket qart se nuk e kalexuar. Ai mbshtet tezn se n prputhje met Drejtn Kanoniko-Kishtare, sht n fuqiStatuti i vitit 1929, q u miratua nga Patri-arkana Ekumenike n Tomosin e vitit 1937.Dhe mendon se, kur u zgjodh kryepeshkopi,nuk ekzistonte nj Sinod i Shenjt i Kishss Shqipris q ka t drejtn t zgjedhKryepeshkopin e Shqipris. Por pikrishtpr kt arsye ishte e domosdoshme t zgjidhej,pa vones, Kryepiskopi nga Sinodi i Patriar-kans Ekumenike, q i kishte dhn Kishs sShqipris Autoqefalin.

Pas qndrimit n pritje q zgjati nj jav,Presidenti i athershm i Shqipris z. Sali Be-risha m bri t ditur (30.6.1992), se m pranonsi kryepiskop, por n asnj mnyr nuk do tpranonte ardhjen e hierarkve t tjer me ori-gjin greke. T njjtn gj i prsriti delegacionitt Patriarkans t prbr nga tre vet, q e vi-

zitoi m 4 korrik 1992. Pas ksaj u b fronzi-mi n Kishn Katedrale t Tirans m 2 gusht1992, n prani t t gjith klerikve e laikve,prfaqsues t krahinave t Shqipris. LiturgjiaHyjnore prfundoi rregullisht. Po kshtu edheceremonia e thjesht e fronzimit. Nga fundi,nj grup, nn drejtimin e deputetit mysliman z.Uran Butka, u futn n kish dhe hodhn gjitha-shtu parulla kundr Kryepiskopit. (Jasht kishsndodheshin edhe dy deputet t tjer jo ortho-dhoks A. Baleta dhe B. Reso n mbshtetjet tyre.) Si del edhe nga artikulli i z. Xoxe q uribotua n gazetn tuaj, 28.09.2010, si edhe nga

intervista e z. Bardhyl Fico, ish-Sekretar i Ko-mitetit Shtetror t Kulteve, botuar po ktu, kyveprim do gj tjetr ishte vese spontan jo. Ishteplanifikuar nj nat m par nga qarqe politike.M pas, n Tirana International Hotel nuk ub asnj shrbes ose akt kishtar. Thjesht u dhanj drek zyrtare e rastit. Z. Frashri kmbnguln prshkrimin e ngjarjeve t 2 gushtit 1992, sefronzimi u b n lobin e hotel Tirana. Jan bo-tuar dshmi t shumta nga dshmitar okularq mbshtesin prshkrimin tim (si ajo e prof.Teodor Papapavlit, e A. Llukanit (Tirana Obser-ver, 19.10.2010), e P. Barks (Albania, 13.10.210dhe n gazetn Shekulli, 14.10.2010) dhe jandrguar dshmi t tjera t shumta nga Berati,Tirana, Durrsi, Prmeti etj., t nnshkruara ngaqindra vet, q nuk jan botuar ende.

Z. Frashri pohon se Sipas kanonevekishtare, nj prift apo nj peshkop, apo njkryepeshkop i Kishs Ortodokse quhet ifronzuar kur n solemnitetin e AsamblesKishtare t gjith besnikt q ndodhen nat ast n kish i prgjigjen pyetjes nsekandidati i propozuar miratohet, n termintradicional bizantin aksios (plqehet). N-se nj pjes e besnikve t pranishm n ki-sh prgjigjet anaksios (jo i plqyer, pra i

pamerituar, i padenj) , ai quhet i pamira-tuar... n rastin ton sht Anastas Janullatos.

Dhe kt e thot n mnyr t prsritur mefraza t ndryshme. Bhet fjal pr nj dizinfor-mim shum t madh. E ftoj z. Frashri t thotse cili kanon kishtar e prmban pohimin e tij.

Nuk ekziston asnj kanon i till; asnj urdhresq ka lidhje me kt.

Meq z. Frashri i rikthehet shpesh ksajteorie mbi pavlefshmrin e zgjedhjes, jami detyruar t jem m analitik n shtjellimin e saj:Si fillim, ai ngatrron procedurn e Zgjedhjesme at t Fronzimit. Zgjedhja, q u b ngaPatriarkana Ekumenike m 24 qershor 1992,ishte nj fakt i kryer sipas s Drejts Kishtare.U b e njohur me Letra Patriarkale zyrtare drej-tuar t gjitha Kishave Orthodhokse Autoqefale,

q t prfshinin prsri n Diptikt e tyre, pas40 vjet mungese, emrin e Kishs s Shqipris,si edhe emrin e Primatit t saj. Pohimi i z. Fra-shri se fronzimi (l t kuptohet edhe zgjedhja),i Kryepiskopit, u b i pavler automatikishtmeq nj grup i vogl thirrn i padenj, shtnga ana e t Drejts Kanonike, krejtsisht ipabaz. Asnj Kanon i Kishs Orthodhokse nuke mbshtet nj teori t till (i interesuari mundt sigurohet pr kt duke shfletuar librat q ka-n lidhje, si p.sh. A. Alivizato, Kanonet e Shenj-ta, J. A. Rali-M. Potli, Kushtetuta e kanonevet shenjtadhe hyjnore, nj vepr gjashtvlli-

mshe, Uratorja e Madhe etj.) Shn Simeonii Selanikut (1429), q i referohet tems s dor-

zimit t episkopit dhe t fronzimit, qartson seAksios sht prshndetja q i bhet klerikutt sapodorzuar ose t sapofronzuar ... i dor-zuari thirret i denj meq sht denjsuar nga

Perndia... dhe duhet t jetoj i denj sipas ve-prs dhe e pranon fjaln aksios- i denj si njurim (Mbi Kishn Hyjnore). Fronzimi bhetbrenda kohzgjatjes s Liturgjis Hyjnore (pasHimnit Trishenjtor), t Liturgjis s par fes-tive t Kryepiskopit t ri. Gjithashtu, elementbaz i ceremonis (nuk bhet fjal pr mister),sht leximi n t i praktiks s Sinodit q e kazgjedhur, gj q u krye n mnyr t rregullt.

Grupi q organizoi ather at ndrmarrjet zhurmshme, vinte nga edukimi ateist i shumdhjetvjearve para viteve 90-t dhe nuk ishten gjendje t njoh mjaftueshm t Drejtn Ka-

nonike Orthodhokse dhe, duke pranuar mendi-min e paprgjegjshm t nj personi gjysm tarsimuar, mendoi se zbuloi nj argument t madhpr t goditur kryepiskopin e ri. Por kta zrat tyre, madje edhe t shumics jo orthodhokse,nuk solln asnj pasoj kanonike, as prbjnnj akt pavlefshmrie. Fronzimi ishte kryergjat kohs s Liturgjis Hyjnore, e cila tashmkishte prfunduar. Sulmi i tyre i vonuar shrbeuvetm pr shfrytzim mediatik dhe pr krijimine prshtypjeve n publikun q ka mosnjohje prshtjet e Orthodhoksis. Prandaj edhe u braktisshum shpejt.

Aty ku z. Frashri kalon do kufi logjike dhemirsjelljeje sht kur pohon, se pika m edobt e fronzimit t tij si kryepeshkop i Shqi-

pris sht fakti se deri sot pas 18 vjetsh,ai nuk ka botuar asnj procesverbal t ha-rtuar n kohn e fronzimit dhe t nn-shkruar nga peshkopt q u ndodhn nkohn e fronzimit, q t deklarojn me pr-gjegjsi se n ceremonin solemne t 2 gu-shtit 1992, t mbajtur n katedralen e Tira-ns, ai, Hirsia e tij Anastas Janullatos, u

zgjodh njzri n prshtatje me kanonet tra-dicionale kishtare Kryepeshkop i KOASH-it. Pa nj procesverbal t till, t gjithadeklaratat q ai ka br posht e prpjet

...Ai ngatrron procedurn e Zgje-

dhjes me at t Fronzimit. Zgjedhja,

q u b nga Patriarkana Ekumenike

m 24 qershor 1992, ishte nj fakt i

kryer sipas s Drejts Kishtare. U b e

njohur me Letra Patriarkale zyrtare

drejtuar t gjitha Kishave Orthodhokse

Autoqefale, q t prfshinin prsri n

Diptikt e tyre, pas 40 vjet mungese,

emrin e Kishs s Shqipris, si edhe

emrin e Primatit t saj.

1999Kryepiskopi

Anastasmesrefugjatveng aKosova nnj ngakampet engrituranga Kisha

jon .


10/20


jan pa vler, madje mund ta themi me plotgojn, jan mashtrime. Dhe prsri z. Fra-

shri tregon se nuk ka asnj njohje t traditsorthodhokse. Ngatrron Zgjedhjen me Fronzi-min. Zgjedhja ishte kryer tashm n Patriarka-nn Ekumenike dhe Fronzimi ishte nj rrjedhoje saj, nj ceremoni q nuk ka nevoj as pr fir-mat e atyre q qen t pranishm dhe as prmiratime t tjera.

E tr procedura e vendosjes dhe e pranimitt nj primati Orthodhoks vuloset me regjistrimine tij n t gjith diptikt e Kishave Orthodhoksedhe kujtimin (thirrjen) e emrit t tij nga t gjithprimatt e tjer sa her q kta meshojn. Kjoka 18 vjet q kryhet n mbar Botn Orthodho-

kse, sa her meshojn Patriarkt dhe Kryepi-skopt primat t Kishs Orthodhokse.

Theksoj faktin se Kisha Orthodhokse prbnnj trup shpirtror unik. Veprimet e do Kishelokale ndiqen dhe kontrollohen nga mbar botaOrthodhokse. N mnyr t veant vendosjae Primatit t ri t Kishs lokale vuloset nga ananomokanonike me Letrat Paqsore, t cilat Pri-mati i ri ua drgon Primatve t Kishave t tjeraOrthodhokse Autoqefale dhe merr njkohsishtedhe prgjigjet e tyre zyrtare. N kt mnyr

sht t mos dal me kaq kmbngulje n pr-fundime pr shtje q i njeh n mnyr sipr-faqsore, sepse ekspozohet botrisht.

Me gjith pranimin fillestar t Presidentit tathershm t Republiks, autoritetet shqiptare,me nj sr veprimesh, botime npr gazeta,krijimin e nj grupimi kundrshtar orthodhoksshdhe jo orthodhoks, madje edhe me prgatitjene projektligjeve, synuan dbimin e Kryepiskopitt ri. Zri i Komitetit pr Mbrojtjen e Autoqefa-lis s Kishs s Shqipris, q e kujtoi z. Fra-shri, me gjith retorikn e tij plot llafazanri ra

(shqiptar, grek, arumun, sllav), dhe u bash-kua rreth Kryepiskopit me nj prkushtim shpir-tror. Orthodhokst e Kors nisn t part t

mbledhin firma pr qndrimin e Kryepiskopitdhe shembullin e tyre e ndoqn Orthodhokst eqyteteve t tjera. Numri i firmave arriti n80.000, pavarsisht nga bindjet dhe kahu politik.I ngjashm ishte edhe qndrimi i tyre sa i takonedhe projektkushtetuts.

Nga viti 1994, zhurma e vnies n dyshim ushter, madje edhe z. Frashri na vizitoi shumher n godinn e Kryepiskopats n rastefestash, pa m shprehur asnjher ngurrimet etij t vjetra. Shkakton ilaritet fraza e tij: N

fakt, A. Janullatosi sht kryepeshkop i pleq-ve dhe i plakave- kur njihet mir mosha e tij.Nse mundet, le t vij n nj Liturgji t thjeshtHyjnore t s Diels (gj q nuk e ka br prkaq shum vite), pr t par se kisha sht plote prplot me t gjitha moshat, veanrisht met rinj. Vijoi vepra krijuese e zhvillimit t KishsOrthodhokse Autoqefale t Shqipris, q iureferova prmbledhtazi n fund t prgjigjes si-me t mparshme, rndsia e s cils njihet singa Orthodhokst e Shqipris, ashtu edhe mgjer, nga bota Orthodhokse dhe n prgjithsiajo e krishter.

N korrik t vitit 1996, pa nj marrveshjet re me politikn shqiptare ose me paln kish-tare, u thirra si Kryepiskop t shkoj n Konsta-ndinopoj pr t kryer dorzimet e mitropolitveq ishin zgjedhur n vitin 1992. Nuk pranova tabj nj gj t till, duke i qndruar besnik atyrepr t cilat kishim rn dakord me Presidentin eRepubliks s Shqipris. Pasuan dit t dhimb-shme, sepse isha i detyruar, n nj klim t mos-besimit t dyfisht, t jap shpjegime, n mnyrt prsritur, ndaj t dy palve, se nuk sht e mu-ndur t arrihet n zgjidhjen e duhur t problemitme veprime t njanshme, por vetm me pro-cedura konsensuale, q si qllim ekskluziv ttyrin duhet t kishin progresin e pandalshm tKishs s Shqipris. Qarqe t ndryshme nacio-

naliste t Greqis filluan polemikn e ashprkundr meje.

Si prfundim, shtja e formimit t Sinoditt Shenjt u zgjidh pas shum negocimesh tmundimshme t prfaqsuesve t PatriarkansEkumenike, t Kishs s Shqipris dhe t auto-riteteve shqiptare (nntor 1997-korrik 1998), mepranimin e prbashkt t formatit q t pranohejmitropoliti i zgjedhur me origjin arvanitase,Hirsia e Tij Ignati dhe t zgjidheshin dy shqip-tar: Arkimandriti Joan Pelushi si Mitropolit iKors dhe Ikonomi Kozma Qirjo si Episkop iApollonis. Kjo sht shkurtimisht historia e

fillimit t ringritjes s Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris.


(vijon nga faqja 9)

prfundon vendosja e tij n majn e nj Kishelokale dhe njohja e tij nga Kishat e tjera Ortho-dhokse.

Z. Frashri dhe grupi q e ndihmon, pas 18vjetsh prpiqet t sjell prsri n sken teorinmbi pavlefshmrin, pr t shkaktuar nj zhurme cila nuk ka kurrfar rndsie thelbsore. Prt qen n nj stil me z. Frashri, qoft edhe prpak, dua t shtoj si profesor emeritus dhe ish-dekan i Fakultetit Theologjik t Universitetit

Kapodistrian t Athins, se meq ai vet nukka br studime sistematike theologjike, mir

n boshllk. Shumica drrmuese e orthodho-ksve e injoroi.

Prfaqsuesit orthodhoks, n nj mbledhjet jashtzakonshme kleriko-laike n Durrs, m21.1.1993, shpalln se nuk bhet fjal q tpranojn largimin e Kryepiskopit. N vjeshtt vitit 1994, me projektkushtetutn, u ndrmorprsri largimi i Kryepiskopit. Por prfundi-misht, kjo e fundit u hodh posht n referendu-min e dats 6.11.1994. Shumica drrmuese e

orthodhoksve ishte prcaktuese n rezultatine ktij votimi, pavarsisht origjins etnike

E tr procedura e vendosjes dhe e

pranimit t nj primati Orthodhoks

vuloset me regjistrimin e tij n t gji-

th diptikt e Kishave Orthodhokse

dhe kujtimin (thirrjen) e emrit t tij nga

t gjith primatt e tjer sa her q k-

ta meshojn. Kjo ka 18 vjet q kryhet

n mbar Botn Orthodhokse, sa her

meshojn Patriarkt dhe Kryepisko-

pt primat t Kishs Orthodhokse.

KryepiskopiAnastasme

primatte kishavet tjeramotradh ehierarkt lartorthodhoks.


11/20


STATUTI

7.Z. Frashri prpiqet t tregoj se Kryepi-skopi sht i paligjshm dhe nxjerr prfu-ndimin se cili sht, sipas tij, Statuti n fuqi i Ki-shs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris. Qlexuesit e interesuar t qartsohen, po prmendprmbledhtazi faktet q kan lidhje me kt pik.

Kisha e Shqipris njohu n t kaluarn dystatute: m i vjetri i vitit 1929 dhe m i riu i vitit1950. I fundit u b ligji i shtetit, duke shfuqizuarligjrisht t mparshmin me dekretin nr. 1065,t 4 majit t vitit 1950. Por edhe ky dekretpushoi s pasuri fuqi ligjrisht me dekretin nr.4337, t 11 nntorit 1967. Sikundr e kishtetheksuar n vitin 1992 juristi Teodor Papapavli,profesor i Jurisprudencs: ... me dekretin e funditjan shfu-qizuar t gjitha statutet e komunitetevefetare. Shteti i sotm demokratik shqiptar nvitin 1992 nuk ka akoma kushtetut. Dispozitat

Kryesore Kushtetuese, t miratuara ngaparlamenti pluralist nuk e trajtojn kt shtje.N boshllkun legjislativ ekzistues, pr mendiminton, vlejn kanonet e sinodeve ekumenike dheaktet ndr-kombtare q garantojn lirin ebesimeve feta-re (Rilindja Demokratike, 16.9. 1992). Disa-vantazhi kryesor i ktyre dystatuteve ishte se u krijuan dhe u imponuan ngaregjime politike q skishin lidhje me KishnOrthodhokse dhe n shum gjra armiqsorendaj saj. Sepse inst-itucionalizonin varsi tKishs nga pushteti shtetror. Statuti i par, ivitit 1929, u b kur Shqi-pria ishte monarki. Dhei dyti, i vitit 1950, kur n vend ishte vendosurregjimi ateist dhe partia n fuqi donte tkontrollonte trsisht Kishn. T dyanashkalonin parime themeltare kishtare.

Kisha Orthodhokse nuk u themelua n she-kullin e 20-t dhe ka kanone q n mnyrdiakronike jan prcaktues dhe t detyrueshmpr t gjitha Kishat Orthodhokse n mbarbotn. Statutet e tyre thjesht mbi baz t ktyrekanoneve, prcaktonin marrdhniet me udh-heqjet e ndryshme politike q erdhn n Shqip-ri. T dy kto statute q u institucionalizuan meligje, u shfuqizuan prsri me ligj kur u shfu-qizuan sistemet e vjetra politike. Shteti shqiptarnuk u shprb n vitin 1990 nga nj revolucion.Si rrjedhoj pati vazhdimsi ligjore dhe legjis-lative. N baz t Kushtetuts n fuqi t vitit1998 t Republiks s Shqipris shum ngadispozitat e statuteve t msiprm, si dhe kush-tet q ato caktojn, bien n kundrshtim dhejan krejtsisht antikushtetuese.

Pr tu prballur me boshllkun q u krijuanga koha q pasoi shkatrrimin e Kishs sShqipris, nj Asamble e Prgjithshme eveant kishtare (me prfaqsues t krahinavet ndryshme t Shqipris), q u mblodh nDurrs m 21 janar 1993, vendosi, pr periudhn

e tranzicionit pas vendosjes s demokracis,pranimin e prkohshm t atyre neneve t Sta-

tutit t vitit 1950 q nuk binin ndesh me kushtetbashkkohore, ndrsa, n t njjtn koh pranoizgjedhjen e Kryepiskopit njzri dhe i shfaqi atij

besimin e saj. Gjithashtu u vendos q t pritejKushtetuta e re e Shqipris, q, mbi baz tparimeve q ajo do t caktonte, t krijohej Statutii ri. Esencialisht, jeta dhe administrimi i Kishsdo t vijonin t rregulloheshin nga kanonet apo-stolike dhe sinodike t Kishs Orthodhokse, tcilat kan fuqi pr t gjitha Kishat autoqefalelokale.

Kushtetuta e re e Republiks s Shqipris,q u votua n vitin 1998, prcaktoi karakterin

qefale t Shqipris. Dhe ky Statut u miratuaprfundimisht nga Sinodi i Shenjt, m 6 nntor2006. Ky Statut, i bazuar n Traditn Orthodho-

kse, prcakton struktura t qarta dhe elastike ad-ministrative, me prparsi kungimin n Krishtindhe me perspektiv dshmin dhe shrbimine Kishs n botn moderne.

Sipas Nenit 10 t Kushtetuts s Republikss Shqipris, u nnshkrua m 24 tetor 2008,Marrveshja e parashikuar nga Kushtetutamidis Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqi-pris dhe Kshillit t Ministrave, e cila n vazh-dim u ratifikua n Kuvendin Popullor t Shqip-ris. N fund, m 22 janar 2009, kjo Marrve-shje u dekretua nga Presidenti i Republiks z.Bamir Topi dhe u b ligj i shtetit (Nr. 10057/

22.1.2010- Fletorja Zyrtare nr. 7 dt. 4. 2. 2009fq. 138-146). N vijim t ksaj, pas depozitimitt dokumentacionit t parashikuar, Gjykata eTirans e njohu edhe ligjrisht si person juridikKishn Orthodhokse Autoqefale t Shqiprissipas regjimit juridik t Shqipris, e cila admini-strohet dhe rregullohet sipas Statutit t lartpr-mendur. Historia sht nj lum q rrjedh. Ki-sha prshtatet me kushtet e reja. Dhe sa kannostalgji vitin 1929, vetm mbeten dhe jetojnn botn e tyre ikonike.

DEKLARATA

8.N epilogun e tij z. Frashri i rikthehetdeklarats sime q kisha br n lidhje mevrasjen e Aristotel Gums dhe e kombinon mendrhyrje t tjera. Ngjarjet n fjal kanndodhur si m posht: M 12 gusht 2010, ndrsandodhesha n Gjirokastr, u vura n dijeni ngadshmitar me nj autoritet t padiskutueshmse nj djal i ri, antar i Kishs son, ishte ma-sakruar egrsisht meq fliste greqisht dhe sekjo kishte ngjallur revoltn dhe zemrimin e ba-shkqytetarve t tij, me pasoj bllokimin prshum or t rrugs kryesore n zonn e Hima-rs. E konsiderova si detyrim timin t kontribuoj

me nj deklarat q t paqtohej situata. Po erisjell edhe nj her deklaratn time:

Nga viti 1994,

zhurma e vnies

n dyshim u shter,

madje edhe

z. Frashri na

vizitoi shum her

n godinn e

Kryepiskopats

n raste festash,

pa m shprehur

asnjher

ngurrimet e tij

t vjetra.

Kisha Orthodhokse nuk u themelua

n shekullin e 20-t dhe ka kanone q n

mnyr diakronike jan prcaktues dhet detyrueshm pr t gjitha Kishat Or-

thodhokse n mbar botn. Statutet e tyre

thjesht mbi baz t ktyre kanoneve, pr-

caktonin marrdhniet me udhheqjet e

ndryshme politike q erdhn n Shqip-

ri. T dy kto statute q u institucionalizu-

an me ligje, u shfuqizuan prsri me ligj

kur u shfuqizuan sistemet e vjetra politike.

laik t shtetit dhe me dy nenet e saj, (neni 10dhe 24) sanksionoi plotsisht lirin fetare dhe

pavarsin e komuniteteve fetare. Me ratifiki-min e Kushtetuts s re, filloi puna pr hartimine Projektstatutit t Kishs son. Gjithashtu ukrkua edhe mendimi i specialistve n shtjetnomokanonike t Orthodhoksis. M 4 nntor2006, u thirr n Akademin Theologjike Ngjalljae Krishtit pran Manastirit t Shenjt t ShnVlashit n Durrs, nj Asamble e veant Kle-riko-laike, n t ciln merrnin pjes antart eSinodit t Shenjt, Kshilli Kishtar Kleriko-laik,t gjith klerikt, si edhe prfaqsuesit laik tKryepiskopats, t Mitropolive me nj prfaq-sim t drejt t burrave, grave dhe t rinjve. KjoAsamble Kleriko-laike e prbr nga 257 anta-

r n trsin e saj, studioi dhe pranoi njzri Pro-jektin e Statutit t ri t Kishs Orthodhokse Auto-


12/20


Me hidhrim t veant marr pjes n dhi-

mbjen e thell q ka shkaktuar vrasja e AristotelGums, n Himar. Ngushlloj me gjith shpirtfamiljen e tij dhe lutem q Perndia t preh npaqe shpirtin e tij: Veprime t tilla dhune t pa-argumentuar, t dnueshme pa asnj ekuivoknga do person me arsye, prbjn krcnim prcenimin e klims s bashkekzistencs paqsore,pr t ciln t gjith qytetart e prgjegjshmt Shqipris kan br vazhdimisht prpjekje.Dhe pr m tepr jan rrezik pr t ndezur pr-plasje dhe urrejtje t reja. N kt moment kritikprej dokujt krkohet prgjegjshmri dhe gjak-ftohtsi, shmangie t akteve t vetgjyqsis,

investigim pr t vrtetn dhe imponim t drej-tsis. Pr m tepr sht e domosdoshme qt intensifikohen prpjekjet q t sigurohen lirite do qytetari dhe n prgjithsi t t drejtavet njeriut.

Sikundr e kam theksuar edhe n prgjigjentime t mparshme, ndrhyrje t ngjashme prt vrtetn dhe paqen kam br jo vetm nGreqi, por edhe n Shqipri, n ditt kritike p.sh.thirrja e br m 6 mars 1997: N kto or tvshtira q kalon vendi, dy fjal t thjeshta - nlutje - kam pr t thn si Kryepiskop Orthodhoksdrejtuar n do kahje: Jo m gjak tjetr! Jo m

konflikt! Jo armve! Jo urrejtje n zemr. Vetmme vetkontroll, pendim, t vrtet, falje dhepajtim mund t sigurohet pajtimi esencial dhet elet rruga pr nj t ardhme m t mir.

Deklarata e br pr qetsimin e situats, m12 gusht e jo m 13 shtator si e shpreh ai ve-t gabimisht, dhe vendosjen e paqes, arriti atysa e ktheu z. Frashri - si e pohon edhe ai vet -n nj kundrshtar t fort t Kryepiskopit. Sau takon deklaratave q u bn m pas nga palt ndryshme, nuk kisha asnj komunikim measknd. Ai prmend dy persona t komunitetitgrek dhe ministrin plotsues t Greqis (t cilit

madje nuk ia di as emrin, shkruan Delavekura,ndrsa ishte z. Dh. Drutsas), por l mnjan -n teorin e tij mbi konspiracionin n t cilingjoja mora pjes - q t shnoj se n at merrtepjes edhe... Kryeministri i vendit z. Sali Berishame deklaratn e mposhtme n dt. 14/08/2010:Vrasja e nj njeriu n do rast, por me qellimsht nj krim i shmtuar dhe i dnueshm. Mo-tivet, n rast se faktohen ato q thuhen janedhe m t shmtuara. Qeveria ka krkuar dhekrkon nga organet e rendit q t bjn dopr-pjekje pr t vendosur autorin kryesor tktij krimi para drejtsis. E theksoj edhe nj

her, n rast se faktohen motivet q njoftojnmediat, por edhe njerz t tjer, kjo e bn kt


(vijon nga faqja 11)

krim edhe m mizor. sht nj gjest i nj fana-tizmi t verbr ekstrem. Nuk besoj t kt shqip-tar, q nuk e din se komuniteti n at qytetsht bilingual dhe jo sot, edhe 100 vjet m par,por edhe 200 vjet m par. T prgjigjesh ngjuhn q preferon, t prgjigjesh dhe t ndodhkjo, sht shum e rnd. Sidoqoft, kto do tihetoj dhe saktsoj drejtsia. Organet e renditduhet q autorin ta vendosin para ligjit. Unshfrytzoj edhe kt rast, pasi jam lidhur edheme Kryetarin e Bashkis dhe i kam prcjellfamiljes ngushllimet, ti shpreh srish familjesngushllimet, sepse sht nj akt i shmtuar tvrassh dik duke u kthyer n shtpin e vet.sht nj akt barbar.

Z. Frashri mbrrin n kulmin e aktakuzsduke dhn prsri urdhr t braktis vendin.Por ai nuk ka ndonj rol institucional n KishnOrthodhokse dhe as n qeverin e Shqipris.Shumica drrmuese e Orthodhoksve, gjithkto vite ndjek pa kurrfar paragjykimi veprne madhe t kryer nga Kryepiskopi dhe e mb-shtet me besimin dhe dashurin e tyre. T gjithaKishat Orthodhokse e njohin veprn e tij t ja-shtzakonshme dhe e mbshtesin, e njjta gjndodh me organizmat e mdhenj ndrkristiandhe ndrfetar, t cilt i prmenda n fillim.Kontributi im n shkenc, n kish, n prafrimin

ndrkristian dhe n dialogun ndrfetar njihetbotrisht. Kt, midis t tjerave, e dshmojn edhe24 mime e dekorata, q jan dhn nga 8 Kisha

Orthodhokse dhe vende t ndryshme. N kt vitedhe me Urdhrin Gjergj Kastrioti Sknderbeut Republiks s Shqipris.

Fjalt e ashpra fyese q prsrit, shovinistgrek, agjent i shovinizmit grek n Shqiprietj., jan produkte t nj pasioni dhe fantazie tsmur, e cila i prket nj epoke t kaluar. shtgjersisht e njohur se bj pjes ndr ata grekt cilt e duan, sigurisht, atdheun e tyre, pornjkohsisht respektojn dhe duan atdhet enjerzve t tjer dhe duan t kontribuojn mesinqeritet n solidaritetin, miqsin dhe bashk-punimin e popujve. Z. Frashri dhe ata q janrrotull tij prpiqen t ndrtojn bunker t rinjn fantazin e atyre q nuk kan njohje dhe tkultivojn prsri dyshime, frikra e urrejtje.Nuk kam menduar kurr ndonj veprim anti-shqiptar. E aq m shum, ta kem realizuar npraktik. Me prkushtim n Perndin dhe nsigurin se besimi, shpresa dhe dashuria, jangjrat m t vyera pr do popull, luftoj prej 19vitesh, me respekt ndaj do njeriu, pavarsishtbindjeve t tij fetare, politike apo t llojeve ttjera; marr pjes n sprovat e privimeve, shpre-save t popullit shqiptar, duke br prpjekjepr paqen, bashkekzistencn paqsore dhe

progresin.

Me hirin e Perndis dhe ndihmn e bashk-puntorve t zgjedhur, realizuam prve ndr-timit t 150 kishave, vepra t jashtzakonshmen fushn e arsimit (dham bursa pr qindra f-mij e t rinj), t shndetit, prkujdesjes sociale,zhvillimit bujqsor, duke ofruar ndihm n qi-ndra-mijra njerz. Kryem vepra infrastrukture,q pasardhsi im t gjej nj Kish Orthodhokset formuar. Sigurisht, ata q jan t verbuar ngaparagjykimet dhe pasioni i palogjikshm nuk ishikojn t gjitha kto. Dhe kur i prshkruajmato, si n prgjigjen time t mparshme, i ana-shkalojn. Por veprat mbeten dhe flasin e do tflasin vet, n do koh. Dhe do t dshmojn,se kush prfundimisht punoi n t vrtet, nperiudhn kritike paskomuniste t vendit, prprogresin e popullit shqiptar.

Qarqe t caktuara n Shqipri, por edhe nGreqi, preferojn t merren me dyshime dhefantazma t s kaluars. Personalisht, besoj nnevojn e mirkuptimit dhe t pajtimit tpopujve, n bashkpunimin e sinqert dhe nsolidaritetin, n rrugn e prbashkt drejt sardhmes n Bashkimin Evropian. Dhe n kt

qllim synojn t gjitha prpjekjet e mia.26 tetor 2010

Me prkushtim n Perndin dhe

n sigurin se besimi, shpresa dhe

dashuria, jan gjrat m t vyera pr

do popull, luftoj prej 19 vitesh, me

respekt ndaj do njeriu, pavarsisht

bindjeve t tij fetare, politike apo t

llojeve t tjera; marr pjes n sprovat

e privimeve, shpresave t popullit

shqiptar, duke br prpjekje pr

paqen, bashkekzistencn paqsore dheprogresin.

Qarqe t caktuara n Shqipri, por

edhe n Greqi, preferojn t merren

me dyshime dhe fantazma t s ka-

luars. Personalisht, besoj n nevojn

e mirkuptimit dhe t pajtimit t

popujve, n bashkpunimin e sinqert

dhe n solidaritetin, n rrugn e pr-

bashkt drejt s ardhmes n Bash-

kimin Evropian. Dhe n kt qllim

synojn t gjitha prpjekjet e mia.


13/20


Zoti historian!Jam Aleko Dhima, dhe ju shkru-

aj nga Amerika, pr tju prgjigjurdisa akuzave e t pavrtetave ndajmeje, n artikujt tuaj te Gazeta

Shqiptare.M akuzoni si nj grekoman t ve-

ndosur pr ti shrbyer Kishs greke.Un kam lindur n fshatin No-

kov-Lunxhri-Gjirokastr, fshat jominoritar dhe krejtsisht shqipfols.Asnj nga fshati yn nuk flet gre-qisht, as edhe prindrit e mi, q medukuan q t vogl me dashurindhe besimin ndaj Zotit. N vitin 1944,kur isha 6 vje, u vendosm n Tira-n dhe sa mbusha 8 vje, fillova tshrbeja n ajodhimn e kishs me

priftrinjt shqiptar - me Kryepi-skopin Kristofor Kisi, episkopt IrineBanushi, Sofron Borova. M vonedhe me Kryepiskop Pais Vodicn,me episkopt e rinj Dhanil uli e tfundit Damiano. Vazhdova pa ndr-prerje duke i shrbyer Kishs sonme besim e dashuri gjat gjithregjimit komunist, edhe kur ishastudent jasht shtetit. Edhe kur umbylln ato pas vitit 1967, vazhdo-va t shkoja jasht Tirans pr tulutur n ato kisha e manastire qruheshin si monumente kulture, me

gjith rrezikun q kjo paraqiste.N vitin 1991, me rihapjen e

kishave, u afruan n kish shumbesimtar orthodhoks e madje meorigjin nga besime t tjera. Njnumr i madh i tyre u mblodhn prt formuar nj kshill kishtar, q dot drejtonte e do t zgjidhte proble-met q doln, m propozuan edhemua n kt kshill.

Si krkes e par n kt k-shill, doli nevoja pr t ndihmuarringritjen e Kishs son me mjete

monetare dhe materiale. Pr ktkshilli m ngarkoi tu drejtoheshaambasadave t vendeve t Lindjes,por asnj nga ato nuk na premtoindonj ndihm, duke na thn set njjtat probleme kan edhe atame kishat. Pas ksaj kshilli mcaktoi t shkoja n Athin pr ktqllim, por dhe atje nuk na prem-tuan asnj lloj ndihme.

Kur ndodhesha n Athin mthan se sht caktuar si Eksark ngaPatriarkana Ekumenike e Stambo-llit, pr t ndihmuar n ringritjene Kishs suaj, Episkopi AnastasJannullatos, i cili sht nj nga m

t prgatiturit dhe m me reputa-cion jo vetm n Greqi, po n gjithbotn. U takova me t, ndrsa pri-ste marrjen e vizs pr t ardhur.M bri prshtypje, personaliteti i

tij, thjeshtsia dhe prkushtimi i tijpr t ndihmuar n ringritjen e Ki-shs son. U ktheva dhe ia rapor-tova t gjitha kto kshillit kishtar.

N qershor t atij viti erdhi nTiran nj delegacion i Kishs Shqip-taro-amerikane t Bostonit. I pri-tm dhe i shoqruam n shum qy-tete t vendit. I krkuam pr ti da-l zot Kishs son pr ta ringritur,por na than se kjo qe e pamundur,se ata ishin t zn me kishat e tyre.Edhe ata na than se pr t ndihmu-

ar Kishn ton, qe caktuar EpiskopiAnastas Jannullatos, q pret viznpr t ardhur.

Pas nj muaji, me aprovimin eorganeve tona qeveritare erdhiEpiskopi Anastas, t cilin e pritnme shpresa shum t mdha prti vn shpatullat ringritjes skishave tona. Ai menjher, meprvojn e tij, thirri n Tiran gjithantart e kshillave kishtare trretheve t vendit, si dhe rreth 15klerikt e mbijetuar. Me propozimine ktyre pjesmarrsve u zgjodh

nj kshill i prgjithshm provizor,q do koordinonte punt pr tgjitha problemet kishtare. N ktkshill u zgjodhn intelektual tnjohur si mjek, inxhinier, ekono-mist e pedagog, specialist pr tcilt kishte nevoj Kisha jon.

Ky sht realiteti z. Historiandhe kto jan faktet kokforta e tpakontestueshme dhe jo ato q tho-ni ju konkretisht pr mua, q u ve-tzgjodha q ti shrbeja si greko-man Kishs greke. T lutem thuaja

kto fakte atyre q iua kan servi-rur ato q thoni, q jan sa jo realeaq edhe t mbrapshta.

Por shpifjet e t pavrtetat tuajanuk prfundojn me kaq, se m po-sht thoni se Kryepiskopi Anastas,un e Sebastiani paskemi nnshkruarnj marrveshje ogurzez.

Ku e keni par, lexuar dhe e ke-ni gjetur dhe n cilin sirtar t zi ekini nxjerr kt z. Kristo, e cilasht sa e shpifur, e sajuar, jo e vr-tet dhe servirur pr qllime jo tmira dhe q ndoshta i shrben disapersonave t veant. Keni parvall n kt pseudomarrveshje

firmn time ose tKryepiskopit?

Po ti kini besuarksaj q para 18 vje-tve, pse nuk erdht nj

her me krenarin dheshqetsimin tuaj si his-torian q jeni, pr ce-nimin e fakteve histo-rike t vendit ton ngakjo marrveshje dhe tna vinit me shpatullapas murit, po t kishimbr nj marrveshje ttill e cila me t vrtetdo t q ogurzez sithoni ju, por e ngrinikt sajim fallco pas 18

vjetve?Un Episkopin Se-bastian as e kam pardhe as e kam takuarndonjher dhe nukkisha arsye ta bja kt,se un i shrbeja Kishs sonOrthodhokse e nuk m lidhte asgjme t, jo pastaj pr fjalt dheprshtypjet negative q ishin prha-pur n at koh pr at person.

Dika z. Historian, si e kam njo-hur un Kryepiskopin Anastas, q ba-shkpunova me t pr rreth 5 vjet.

Ai q ditn e par t mbrritjesn Tiran iu prkushtua nat e ditringritjes s kishs ton, t shkat-rruar totalisht. Kt aksion samadhor aq dhe t vshtir filloi takryej me prvojn e tij dhe mundine tij. Kto pan besimtart ortho-dhoks n mbar Shqiprin tek ai,q nuk la pa shkelur qytet, fshat,kodr ku kan qen vendet e shenj-ta t Kishs son, e si pasoj bre-nda nj viti ai fitoi dashurin e be-simin pr veprn e filluar prej tij.

Kt e treguan qindra letra e tele-grame t ardhur nga kta besimtarn Kryepeshkopat, duke e fal-nderuar pr punn e tij dhe dukeshfaqur dshirn e krkesn q ait mbetej dhe t bhej Kryepiskopi Kishs Orthodhokse Autoqefalet Shqipris.

Kjo ishte arsyeja kryesore qKisha jon, i propozoi Patriarkansq ai t dorzohej si Kryepiskop iShqipris. Ai u fronzua m 2gusht 1992, pasi u miratua nga be-simtart orthodhoks t Shqipris,nga Patriarkana dhe nga QeveriaShqiptare, e ky fronzim u b bre-

nda n kishn katedrale t Tirans,nn thirrjet e zjarrta t besimtarveq mbushnin kishn i denj, paua vn veshin pak personave, mt shumtt t nj besimi tjetr, qthrrisnin kundr n fund t kishs.Ky fronzim solemn u krye n kishe jo n Hotel Tirana, si jua kan

servirur juve z. Kristo.Tani pas 19 vjetve ai e ka ju-

stifikuar emrimin, veprn dhe do-rzimin e tij, me punn, besimin,mundin, sakrificn, prvojn, zgju-arsin, reputacionin e djersn e tijdhe pr kt flasin veprat e tij nga-do q t shkosh n Shqipri e madjedhe n Kosov.

Para nj viti, kur u pyet Episkopii Kishs Shqiptaro-amerikane, nganj dgjues n nj konferenc nNew York, se do na thoni pr

Kryepiskopin Anastas q po drejtonKishn Orthodhokse Autoqefale tShqipris, ai u prgjigj: Bni njudhtim npr Shqipri e do bi-ndeni pr punn e veprn e tij q nukka nevoj pr komente e fjalime.

Aleko Dhima

Ish-Sekretar i Prgjithshm

i Kishs Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris nga

viti 1991-1995.

Boston, USA

Prgjigje z. Kristo Frashri


14/20


T mbledhur sot, e mart, 9nntor 2010, nn kryesimin e Mi-tropolitit ton, Hirsis s Tij z. Dhi-

mitr, t gjith ne klerikt e famu-llitar t Mitropolis s Shenjt tGjirokastrs, n mbledhjen ton tzakonshme hieratike, ve t tjeravetrajtuam shtjen e fenomeneve tagresivitetit fanatik t shfaqur ndisa mjeteve t informimit, si dhenga disa personave t politiks dhe

jets publike, ndaj kreut t Kishsson Orthodhokse Autoqefale,Fortlumturis s Tij KryepiskopitAnastas.

Shprehim indinjatn dhe prote-

stn ton pr sjellje t ksaj natyre,t pabaza, t paragumentuara dhepr pasoj t papranueshme, t ci-lat prbjn jo thjesht shembuj ek-strem t amoralitetit, por jan nkundrshtim me rregullat elementa-re t etiks dhe prbjn lojra trrezikshme.

Nga ana jon paralajmrojmse, s bashku me grigjn s cils ishrbejm, nuk do t tolerojm traj-time t ksaj natyre, q kan pr sy-nim t prishin unitetin n gjirin eKishs son dhe kultivimin e urrej-

tjes mes besimeve t ndryshme nvend. Nuk kemi pr t toleruar q

qendra t caktuara, nprmjet dhu-ns verbale dhe jo vetm, t synoj-n t na shndrrojn n qytetart nj kategorie t dyt.

Ne t gjith q kryejm shrbe-sn ton hieratike n Kishn Ortho-dhokse, si klerik t Mitropolis sShenjt t Gjirokastrs, n harmoni tplot me popullin Orthodhoks, edhenj her tjetr shprehim krenarinton q n krye t Kishs son ke-

mi Kryepiskopin e Tirans, Durr-sit dhe gjith Shqipris, Anastasin.

Kto qarqe, t cilat me pseudo-dilema q lidhen me fenomene gju-hsore dhe origjinn etnike t an-tarve t Kishs, krkojn t krijoj-n arje n unitetin ton duhet tadin se nuk mund t arrijn rezulta-te, sepse uniteti yn sht i theme-luar mbi besimin tek Jisu Krishti.Por, gjithashtu edhe sepse kemi nmendje msimet dhe porosin eKryepiskopit ton Anastas pr kt

unitet dhe pr kaprcimin e dodiference mes nesh.

Shprehim indinjatn dhe protestn ton pr sjellje t pabaza, t paargumentuara

Mbledhja e zakonshme hieratike e klerikve t Mitropolis s Gjirokastrs, nntor 2010

sht i urt pozicioni q Kishajon ka mbajtur gjat gjith ktyreviteve dhe q sht sanksionuar

edhe n Statutin ton, i cili pak kohm par u miratua edhe nga Sinodii Shenjt, se gjat adhurimit Kisha

jon prdor si gjuh pr kryerjen eshrbesave at gjuh q sipas tra-dits mbizotron n nj zon t cak-tuar, si edhe realitetin aktual. Nkt mnyr gjuha nuk bhet njfaktor q sjell diferenca dhe fr-kime, por faktor pr bashkpunimm t mir dhe krijohet atmosferbashkekzistence e bashkpunimipaqsor.

N momente si kto, ku edhe njher tjetr Kisha jon dhe Hierar-kia e saj gjenden nn kt luft bal-te, shpifjesh dhe urrejtjeje, t grupe-ve me qndrime ekstreme, ne rikon-firmojm unitetin ton, vendosm-rin pr t vazhduar rrugn e besimitdhe intensifikojm lutjen ton dukenxitur edhe gjith popullin Ortho-dhoks n kt prpjekje shpirtrore.

Perndia Triadik t bekojKryepiskopin ton Anastas n m-nyr q me t njjtn dashuri, zelldhe urtsi t prij Kishn Ortho-

dhokse n Shqipri!Gjirokastr, 9 nntor 2010

Me shqetsim kemi lexuar ko-ht e fundit n gazeta disa artikuj

jo serioz dhe t gnjeshtrt mbifigurn e nderuar t Fortlumturiss Tij, Kryepiskopit Anastas, nganjerz q nuk kan dijeni pr ato qshkruajn. Ndaj po parashtrojm disafakte reale t kontributit t tij tmuar shumvjear n ndihm tkomunitetit besimtar dhe njerzven nevoj.

1. Ai ringjalli nga themelet besimine krishter n zemrat e besimtar-ve t tronditur shum rnd ngaregjimi ateist.

2. U restauruan dhe u ngritn ngafillimi dhjetra e qindra kisha e disamanastire ku besimtart ushtrojn

jetn e tyre shpirtrore, bjn pe-legrinazhe etj.

3. U hapn shkolla t t gjitha ni-veleve, q brenda vendit t prgati-ten klerik e teolog pr ti shrbyer

Deklarat - Lreni diellin t shklqej!sa m mir komunitetit besimtar ngjuhn amtare.

4. U prgatit dhe vazhdon t pr-gatitet nj literatur e pasur fetaresi gazeta, revista e libra me t cilatbesimtart ushqejn shpirtrat pr tmbajtur gjall n breza besimin e

tyre t shenjt etj.Kshtu, Kryepiskopi Anastas kandikuar dhe ndikon drejtprsdrejtin rritjen e emancipimit shpirtrort nj pjese t madhe t shoqrisson, e cila reflekton vlera t lartamorale e shpirtrore n mbarshoqrin.

Q n vitin 1992 me bekimin etij, u krijua n Kish Grupi i GraveOrthodhokse, i cili prej fillimit kazhvilluar nj aktivitet t madh nnjerzit n nevoj, duke shprndar

pako me ushqime e veshmbathje ngandihmat e shumta. Grupi ushtronveprimtari t larmishme n familje

t varfra, n burgje dhe azile, nfmij jetim e gra t veja, t pa-streh e persona t braktisur, tsmur n spitale dhe n shtpi, tmo-shuar dhe persona t vetmuar,lypsa etj. Kto shrbime drejtohennga nj zyr, e cila shpeshher ko-operon me zyra sociale shtetrore,duke shkmbyer prvoja n dobi tnevojtarve....

Pr t gjitha kto q parashtru-am a mund ta quajm t huaj prShqiprin kt personalitet q kakontribuar pr 18 vjet radhazi prprparimin, qytetrimin dhe tran-sformimin shpirtror, kulturor e so-cial t shoqris shqiptare?

A nuk e meriton me t vrtettitullin Qytetar Nderi i Tirans,q e gzon prej disa vjetsh, ky pr-haps i nj paqeje t vrtet? Dihet

se misionart fetar zhvillojn mi-sionin e tyre apostolik, t lir n t

gjith botn, sepse besimi nuk njehkufij.

Grat e LidhjesOrthodhokse t Tirans

Rajmonda Shqevi, Tefta Kuqe,Tefta Karakosta, Violeta Sknderi,Leonora Koo, Mimoza Ndoni, JoanaBagaviki, Joana Rrapo, Panajota

Qirjako, Eli Perdhiku, Marina Skendi,Leonora Terezi, Fania Hamlla, VasilikaBellani, Zoica Bellani, EfthimiaZaharia, Sofia Bici, Florika Leka, DritaPapajani, Martha Dede, HajganushPama, Antigoni Buka, Ana Dodbiba,Kristulla Dhima, Petrina Pashko,Donika Haxhinasta, Vita Kita, EftaliThanasi, Karmena Hidra, KaterinaGjika, Marika Vllahu, Merita Prifti,Anamaria Bukai, Kristina Kristo,Panajota Qirjako, Afroviti Shehi, FotiniZana, Maria Kuka, Zhaneta Anastasi,Emanuela Zana, Shpresa Hoda, Eleni

Korari. 22/10/2010


15/20


Gazetari - Kemi t ftuar ktun studio Imzot Andonin, Episkopi Krujs dhe ndihms i Kryepisko-pit Anastas... Do t doja ta fillojame nj pyetje pak direkte. Pseduhet q nj shtetas me kombsigreke t vendoset n krye t Ki-shs Autoqefale shqiptare? Kysht dhe thelbi n fakt, i debatitt rishfaqur s fundmi n media.

Hirsi Andoni - N kushte nor-male nuk kishte pse t ishte Kryepi-skop nj person me origjin joshqip-

tare dhe me kombsi jo-shqiptare.Por ne e dim q fillimet e besimitfetar, pas viteve 90 ishin t vshti-ra. T gjitha komunitetet, jo vetmkomuniteti orthodhoks, u ndodhnprpara nj situate tepr dramatike.T gjith peshkopt e para viteve67 kishin ndrruar jet. Gjithashtunga klerikt kishin mbetur pak vet,shumica ishin n mosh t thyer, qnuk mund t kryenin m shrbesafetare. Ata q kishin sadopak mu-ndsi u aktivizuan q n shrbesa.Kshtu q n kt situat, ku ki-

shat ishin t gjitha t shkatrruaraedhe ato q kishin mbetur si godinaishin trsisht t amortizuara udesh q t fillohej t bhej dika, tpaktn t hapeshin. N kt situattepr t vshtir n munges t kle-rit, n munges t infrastruktursvetkuptueshm q ishte e pamundurt kishim edhe nj kryepiskop, aqm tepr shqiptar.

...Gazetari - Ka qen edhe Ki-sha Ortodokse Shqiptare n tran-zicion n kt koh?

Hirsi Andoni - Po. Sepse sie thash, puna pr ringritjen e insti-tucionit dhe t organizimit e t struk-turave nuk ishte nj pun e leht.Perspektiva e ndrtimit t Kishssht q ajo t mbetet Autoqefale.

Gazetari - Q do t thot?

Hirsi Andoni - Kuptimi i fjalsautoqefale sht q t jet e pava-rur jo vetin n Kryepiskopin q taket t tijin, ta vendos vet Kisha,por t jet e pavarur edhe nga anaekonomike. Ajo duhet t ket stru-kturat e saj, t ket mnyrn prt edukuar, pr t rritur klerikt bre-

nda Kishs; t ket mundsi t ndr-toj kishat, pr nj funksion edhenj shrbes t plot n t gjithadrejtimet. Kjo sht autoqefalia evrtet. Ne jemi drejt ksaj rruge.Kisha ka psuar nj zhvillim shumt madh gjat ktyre 20 viteve, njtransformim t madh, ashtu si e gji-th shoqria shqiptare, dhe ky sh-t nj zhvillim i vazhdueshm.

Gazetari - Cili sht roli q kaKryepiskopi, pr t qndruar nkrye t nj Kishe?

Hirsi Andoni - N kuptimin ka-nonik t Kishs Orthodhokse, nukka kish orthodhokse pa peshkop dhekjo ishte arsyeja q me ringritjen ekishave, me hapjen e besimit u pae domosdoshme nga ana kanonikeardhja e nj peshkopi, i cili do prfa-qsonte kt grigj. Peshkopi shtshum i domosdoshm n drejtimine nj kishe, mungesa e nj peshko-pi v n dyshim mungesn e kishs.

Gazetari - Si ka ardhur Krye-piskopi Anastas n krye t Kishs

Autoqefale Shqiptare?Hirsi Andoni - N vitet 90 kur

u lejua besimi, u pa se ishte e nevoj-shme pr nj udhheqs. Kshtu tkrishtert n at koh i krkuan Pa-triarkans Ekumenike, nga e cila ke-mi marr autoqefalin, q t drgo-hej nj person, prfaqsues i saj prt ndihmuar Kishn Shqiptare. Pa-triarkana zgjodhi nj person i cili ki-shte eksperiencn e duhur, kishte ka-pacitetet e duhura intelektuale, pordhe shoqrore e gjithka tjetr qishte e nevojshme pr t filluar njvepr ringritse n Shqipri.

Gazetari - Cilat jan kriteret qduhet t prmbush dikush pr tuvendosur n krye t nj kishe?

Hirsi Andoni - Q dikush tjet peshkop dhe kryepeshkop, nradh t par duhet t jet ngaradha e murgjve. Ai duhet t jetnj person q nuk sht i martuar,q ka zgjedhur t jet murg....

Kusht tjetr sht formimi i tyreteologjik. N statutet e Kishs Shqi-

ptare q n vitet 29, 50 edhe mvon sht prcaktuar q kleriktq do jen peshkop duhet t jen

me formim t lart teologjik, t ke-n edhe cilsi t tjera, baritore, pi-mantike, ato q parashikojn edhekanunet e Kishs. Gjithashtu tket edhe prkrahje n popull.

Gazetari - Cilat jan kriteret praq prmbushi Kryepiskopi Anastas

dhe pse u zgjodh pikrisht ai?Hirsi Andoni - Si po shpjegojau zgjodh nj person q ka eksperie-nc n fushn misionare, d.m.th.n ringritjen e kishave. KryepiskopiAnastas para se t vinte n Shqi-pri, ka qen pr shum vite nAfrik. Aty sht marr me organi-zimin e kishave t Afriks Lindoren Kenia, Uganda, Tanzani. Kashkuar atje q nga fillimet e tij, kurai u b klerik dhe vazhdoi edhe pr-para se t vinte n Shqipri. Krye-piskopi Anastas ka qen i drguarnga Patriarkana n kto vende tAfriks dhe u krkua q t vinten Shqipri, pikrisht se kishte ktprvoj n ringritjen dhe ristru-kturimin, e cila edhe u vrtetua.

Gazetari -Le t mbetemi pak nprzgjedhjen e tij, si przgjidhet njKryepeshkop? Cila sht mnyra.

Hirsi Andoni - N kushte nor-male, propozohen ata q jan ngaradha e murgjve, ata q jan pri-ftrinj t pamartuar... Gjithashtu prtu br Kryepiskop propozohenpeshkop. N rastin ton ne nukkishim t till. Kshtu q ishim nt tjera kushte. Kryepiskopi n fi-llim erdhi si eksark, do t thot si idrguar i Patriarkans.

Gazetari -Do t thot q nuk kapasur nj votim pr przgjedhje dhepr qenien e tij n krye t Kishs.

Hirsi Andoni - N rastin e parjo, sepse thjesht u krkua q t vijnj prfaqsues q t shikoj gjen-djen. Misioni i Kryepiskopit n fillim

n vitin 1991 ka qen pr t par si-tuatn e Kishs Shqiptare. Dhe gjatksaj periudhe nga viti 91-92 pra

pr gjat gjith vitit ai ka qen dukepar situatn, duke raportuar fargjendje ishte Kisha. Si dihet, gjendjaishte me t vrtet pr t ardhur keq.M pas ai u mor me ringritjen e KishsOrthodhokse Autoqefale t Shqipri-s. Filluan hirotonisjet e para, dorzi-met e para t klerikve, filloi t funk-

sionoj Seminari i par Teologjik prpriftrinjt, q ata t edukohen ktun Shqipri. Q mnyra e vetme pr tstudiuar t mos ishte jasht vendit. K-shtu filloi ringritja e kishave dhe e orga-nizmave t tjer t Kishs. Kjo ishtepr periudhn kur Kryepiskopi ishten rolin e eksarkut (viti 1991-1992).

Gazetari - M pas vitit 1992?

Hirsi Andoni - Pas vitit 1992situata nuk mund t vazhdonte mme nj eksark. Pr Kishn tonishte n dilem autoqefalia e saj.

Gazetari - Pra, pavarsia e Kishs?

Hirsi Andoni - Pavarsia dheshpeshher edhe ekzistenca e saj.Thash, pa nj peshkop ne nukmund t prfaqsoheshim dot. Neasnjher nuk ishim ftuar n mble-dhjet e Kishave Orthodhokse, prshkak se ne nuk prfaqsoheshim.Kshtu n kt rast u krkua ngavet besimtart e Shqipris, q Pa-triarkana t vendos nj prfaq-sues, i cili do t ishte edhe Kryepi-skopi i Kishs.Ai do ishte, por edheSinodi, sepse dhe Kryepiskopi nukpunon vetm, duhet t ket edheantart e Sinodit, si jan kushtetnormale. Sot jemi kthyer n gjen-djen normale.

Gazetari -A ka pasur grup per-sonash q e kan kundrshtuar ar-dhjen e Kryepiskopit Anastas?

Hirsi Andoni - Nj far incide-nti ka ndodhur n datn 2 gusht tvitit 1992, data ku Kryepiskopi fro-nzohej. Mbasi mbaron Liturgjia, t

ciln ai e drejtonte, n prani t dy pr-faqsuesve nga Patriarkana Eku-

- Nga intervista n TV KOHA me Hirsi Andonin,Episkop i Krujs -

Kryepiskopi gjith Liturgjin

e kryen n gjuhn shqipe

(Vijon n faqen 16)


16/20


menike t shum klerikve shqip-tar dhe shum besimtar nga gji-th vendi. N kt ceremoni u kryeedhe fronzimi i tij. N kt mo-

ment nj deputet jo orthodhoks, qudhhiqte nj turm prej 20 vetash,t cilt kundrshtuan n nj formaspak t respektueshme kt cere-moni. Shum besimtar t prani-shm dhe klerik u munduan t qet-sojn kta njerz. Atyre iu tha se k-tu sht kish, nuk brtitet dhe asnuk demonstrohet n kt form, aqm tepr kur kta njerz nuk i pr-kasin komunitetit orthodhoks dhekryesorja nuk jan praktikant ortho-dhoks. Praktikant, do t thot nj

besimtar i rregullt n kish. Dikushtjetr, q ndoshta as nuk sht pa-gzuar, por edhe kur sht pagzuar,nuk ka ardhur asnjher n kish,ka dallim midis ktyre.

Por ceremonia sht prfunduar,sipas rregullave. Madje n Hotel Ti-rana sht br nj drek pr ndert t ftuarve dhe t pjesmarrsve.

Gazetari - A ka ende edhe sote ksaj dite njerz t cilt me-ndojn ndryshe drejtimin e ksajKishe, dhe pr t qenunit e Anastas

Janulla tosit n krye t KishsAutoqefale Shqiptare?

Hirsi Andoni - Nse dikush esheh realitetin e Kishs Orthodhokse,pranon q kishat jan t mbushurame besimtar dhe jo vetm nj dit.Lavdi Zotit kishat u hapn, njerzite t gjitha moshave vijn. Kjo u bnprshtypje shum njerzve q vijnn Shqipri. Ata shikojn se ka edheshum fmij e t rinj q vijn n ki-sh. T gjith kta jan pjestar ak-tiv t Kishs, t gjith kta mbsh-tesin jo vetm Kryepiskopin Anastasdhe klerin e lart, por edhe klerin emesm, edhe klerin e ult t KishsOrthodhokse, pa asnj ekuivok.

Gazetari - far e pengon sotnj, po e themi dik, nj besimtarose nj peshkop q t bhetkryepeshkop i Kishs AutoqefaleShqiptare, nj shtetas shqiptarq t bhet sot Kryepeshkop i Ki-shs Autoqefale Shqiptare?

Hirsi Andoni - Se pengonasgj...

Gazetari -Ather pse edhe sote ksaj dite, kemi ende nj njeri

me kombsi greke n krye tKishs Autoqefale Shqiptare. Amund t kemi nj shqiptar?

Hirsi Andoni - Po, patjetr mundt kemi nj shqiptar. Dhe kjo sht

pavarsia e Kishs, pjekuria e Ki-shs, kur ajo vet nga njerzit q ka-n lindur, rritur e banuar n Shqip-ri do ken mundsi t drejtojn Ki-shn. Por pyetja tjetr sht q psesht akoma Kryepiskopi Anastas?

Duhet t dim se n Kishn Ortho-dhokse, Kryepiskopt edhe pesh-kopt nuk zgjidhen 4 ose 5 vjet. Ataduhet t rivotohen nprmjet asa-mbleve. N Kishn Orthodhokse,ashtu si sht dhe n Kishn Ka-tolike, ne kemi hierarki, dhe hierar-kia supozon q ti e ke kt hir dhe

kt detyr pr gjith jetn. Prift-rinjt edhe n pension mund tvazhdojn t shrbejn. N KishatOrthodhokse zakonisht nuk kamosh t prcaktuar pensioni, sirrjedhim peshkopt dhe Kryepisko-pi qndrojn n postin e tyre derisat jen t aft ta kryejn at.

Gazetari -Deri n ato momenteKryepiskopi Anastas Janullatosdo t vazhdoj t qndroj n kryet Kishs Autoqefale Shqiptare?

Hirsi Andoni - Po.

Gazetari - Nj shtje q kangjallur pak debat sht edhe

zhvillimi i meshave, t paktn k-tu n Tiran. Pse duhet q meshat zhvillohet kryesisht n gjuhngreke. Dihet se shum mesha ja-n zhvilluar n gjuhn greke.

Hirsi Andoni - Nuk e di, ku ekeni marr kt informacion qmeshat, sidomos n Shqipri, edhen Tiran aq m tepr, u bkan ngjuhn greke.

...Gazetari - D.m.th. n qoftse do t flasim pr pjesn qlexohet nga pasazhi q dikushka pr t ndar n ato momente,sht br n gjuhn greke.

Hirsi Andoni - Prandaj ka njdallim, dhe ju si gazetar sht mirq t msoni disa terma pak feta-r. Kur flasim pr kryerjen e me-shs n gjuhn greke, kjo nuk shte sakt. Ajo bhet n gjuhn shqipe.Edhe sot e ksaj dite q flasim ba-shk, Kryepiskopi Anastas i kryenmeshimet n gjuhn shqipe. Prkt arsye, shikoni gjith festat emdha, pr Pashk, pr Krishtli-

ndje, Kryepiskopi gjith Liturgjindhe gjith meshn e kryen n gju-hn shqipe.

Gazetari - sht shoqruar meprkthyes.

Hirsi Andoni - Ai i bn n shqipshrbesat. Kjo konstatohet shumleht. Nj t diel t shkoni n kishkur meshon ai, do ta dgjoni. Porsi thash, edhe n festat kryesore,si jan Pashk, Krishtlindje, Krye-piskopi Anastas, i kryen shrbesatn gjuhn shqipe. T vetmen gjq ai e bn n anglisht, greqisht,etj., ndonj rast n ndonj gjuhtjetr, varet nga t pr

gazeta e nëntorit 2010

Documents